"In Forex"#10

Azərbaycanda treyderlər üçün ilk jurnal!

Universal strategiya səh. 14-də

Aman, kimsələr duymasın... səh. 16-da

Qoşa zirvənin sirri səh. 19-da

Sizin şəxsi neft quyunuz səh. 27-də

Yeməli indeks İn Forex

10 (10)

dekabr,

2010

səh. 38-də

Daimi rubrikalar: Dalğa analizi (10), İşimoku əsasında təhlil (23), MA əsasında təhlil (34)

Domino effekti Yunanıstanın ardınca İrlandiya da “yıxılacaqmı”?

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: Səhifə: 5-də....................................... İki qzıl. Qara maye ilə sarı metal treyderlərə nə vəd edirlər 6-da........................................Natamam müalicə. Avropanın xəstəliyi qalır, sadəcə, əlamətləri azalıb 7-də.......................................Uğursuzluq adası. İrlandiyanın vurduğu zərbədən sonra Avro qalxa biləcəkmi 14-də.....................................Universal strategiya 16-da.....................................Aman, kimsələr duymasın... Doğrudanmı, hamının bildiyi strategiyalar daha “işləmir”?

19-da....................................Qoşa zirvənin sirri. “Double top” modelinin hansı formaları olur və onları necə tanımalı 27-də....................................Sizin şəxsi neft quyunuz. Neft bazarında qazanmaq üçün nələri bilmək lazımdır 30-da.....................................Düzgün xətt. Trend xəttini əslində hansı nöqtələrdən çəkmək lazımdır 33-də.....................................Treyderlə müsahibə 38-də......................................Yeməli indeks. Gələn dəfə Biq-Mak yeyəndə ondan bəzi şeyləri soruşmağı unutmayın 41-də.....................................Keçə bildikmi? Səviyyənin həqiqətən də keçildiyini nədən bilmək olar 43-də....................................Birja və samuraylar. Yaxid Yaponiya kimono ilə kapitalizmi necə birləşdirmişdi 47-də....................................Sakit başla. Hər iki mənada 48-də....................................Saxta babanın oyunları. Bəşəriyyət niyə saxta pul kəsənlərin öhdəsindən gələ bilmir 50-də....................................Kəs, götür! Amma skalperlə oynayanda ehtiyatı əldən verməyin 52-də....................................5 dəqiqəyə gəlir. Tez qazanmaq istəyənlər üçün 56-da....................................Ağlın emalatxanası. Təxəyyül pul qazanmaqda necə yardımçı ola bilər 59-da....................................Test. Və qazanmaq imkanı

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

10 (10)

dekabr,

2010

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Ağıllı ilə müdrikin fərqi Noyabr ayı ərzində maliyyə bazarında baş verənlər bir fikri çox yaxşı təsdiqləyirdi: Bazar İlqar Vəliyev, hamı üçün birdir, sadəcə, ona Layihənin rəhbəri baxışlar fərqlənir. Bu sayımızdakı “Uğursuzluq adası” adlı materialı oxuyanda siz görəcəksiniz ki, İrlandiyada yaşanan iqtisadi problemlər Avronun bir aylıq enişi üçün necə zəmin yaratmışdı. Və prosesləri izləyən fundamental analitiklər Avronu satmaq haqqında çox faydalı qərarlar qəbul edə bilərdilər.

Amma digər tərəfdən, İrlandiya məsələsi qabarmağa başlayanda artıq texniki siqnallar da Avronun artım potensialının tükənməkdə olduğunu göstərir və vahid valyutanı satmaq haqda fikirləşməyi tövsiyə edirdi. Bizim ötən sayımızda dərc olunan texniki analizlərdən də bunu görmək mümkündür. Yəni texniki analitiklər də qrafiki izləməklə ayın əvvəlində Avronu satmaq haqqında düzgün və gəlirli qərar qəbul edə bilərdilər.

Fəqət məsələ bununla bitmir. İrlandiya haqqında söhbətlər noyabrdan əvvəl də gedirdi.

Amma o vaxt Avronu satmaq ciddi səhv olardı.

Eyni zamanda, texniki analitiklər vahid valyutanın enişinin səbəbini bilsələr, bazara daha əmin, daha effektiv girə və daha çox gəlir götürə bilərdilər. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Texniki analiz “Nə etməli” sualına aydınlıq gətirir, amma “Niyə belə olur” sualını cavablandırmaq onun imkanları xaricindədir.

Fundamental analiz isə “Nə olmalıdır” və “Niyə belə olur” suallarını əla izah edə bilir, fəqət “Nə etməli” sualı onun üçün deyil.

Təsəvvür edin ki, ev tikirik.

Divara mıx vurmaq lazımdır.

Texniki analiz bizə dəqiq göstərir ki, mıxı hansı nöqtədə vurmalıyıq. Amma bunun nə üçün lazım olduğunu izah edə bilmir. Fundamental analiz isə əksinə, izah edir ki, evdə nə baş verir, işlər necə gedir, hansı mərhələdəyik, amma mıxı məhz hansı nöqtəyə vurmağı deməkdə çətinlik çəkir.

Buradan nə nəticə çıxır? Əgər siz sadəcə “Nə etməli” sualına cavab istəyirsinizsə, texniki analiz bəs edər. Amma bilmək istəyirsinizsə ki, “Nə olmalıdır”, “Niyə belə olur” və bu durumda “Nə etməli”siniz, onda hər iki analiz növünü birləşdirməniz lazımdır.

Birinci yol ağıllı adamın yoludur. İkinci yol müdrik adamın.

Zövqlü mütaliələr!

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

A K T UA L

İki qızıl

100-ə və o tərəfə Neft bazarı “buğa”ların meydanına çevrilir Son həftələrdə dünya bazarında neftin qiymətinin aqressiv artımı müşahidə olunur. Amerikanın Goldman Sachs bankının proqnozlarına görə, gələn il “qara qızıl”ın qiyməti hər barrelinə görə 100 dollara qədər qalxacaq. Bundan sonra isə 2012-ci il üçün neftin orta qiyməti 110 dollar/barrel götürülür.

“Goldman Sachs”ın ekspertlərinin fikrincə, neftin qlobal ehtiyatlarının getdikcə azalması “buğa” bazarının əsas struktur amilinə çevrilir. Paralel şəkildə “Qara qızıl”a olan təlabatın getdikcə artması da bu tendensiyanı gücləndirir.

“Deutsche Bank”ın analitikləri də həmçinin bu fikirləri paylıaşırlar. Onların fikrincə, neftin bahalaşması prosesinin möhkəm fundamental əsasları var.

Və “qara qızıl”ın artım trendi yaxın illərdə dayanıqlı olacaq.

Qızıl

günlər

Qızıl getdikcə bahalaşır. Tarixi maksimumlar birbirinin ardınca yenilənirlər. Bunun əsas səbəbi kimi ekspertlər bir neçə faktoru göstərirlər: 1) Pul kütləsinin artımı; 2) Dünya iqtisadiyyatının hələ də qeyri-sabitlik mərhələsindən çıxmaması; 3) Ayrı-ayrı dövlətlərin qızıl ehtiyatlarını çoxaltmaq cəhdləri.

4) Amerikada infliyasiyanın dolları zəiflətməsi.

Federal Ehtiyatlar Sisteminin son açıqlamalarına görə, ABŞ dollarının təmin olunmamış kütləsi $500 milyona bərabərdir. Demək, bu faktor yaxın günlərdə qızılı bahalaşdırmaqda davam edəcək. Çin və Hindistan hökumətləri isə ölkələrin mərkəzi banklarına qızıl ehtiyatlarını artırmaq tapşırığı veriblər. Son vaxtlar prosesə İran da qoşulub. Qızıl hasilatının həcmi bu qədər tələbə cavab verə bilmir. Ekspertlərə görə, bu gün qızıl www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

bazarında tələblə təklif arasında təxminən 27%lik disbalans var. Bu amil də həmçinin qızılın qiymətni yuxarıya doğru itələyir.

Demək, “qızıl günlər” hələ davam edəcək.

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

5

6

RESEPT

Fundamental fon

Natamam müalicə Qərb ölkələrinin seçdiyi yol böhranın özünü yox, sadəcə, əlamətlərini aradan qaldırcaq

Q

ərb ölkələrində böhrandan çıxış yollarının axtarışı hələ də konkret nəticə verməyib.

Məhz hansı yolu seçməyin daha doğru olacağı haqda müzakirələr iqtisadçıların arasında davam etməkdədir. Bir sıra nüfuzlu ekspertlər tələbin dövlət hesabına stimullaşdırılması və sərt monetar siyasətin yürüdülməsi variantını irəli sürürlər. İstisna deyil ki, belə addımlar yaxın perspektivdə müəyyən effekt verə bilər. Amma uzunmüddətli perspektivdə Qərb ölkələrində böhranın bitməsi və inkişafın başlaması üçün istehsalatın həcmini artırmaq lazımdır. İndiki vəziyyətdə Avropa və ABŞ-dakı iqtisadi durum ilə 1992-ci ildə Yaponiyada başlamış böhranın arasıda xeyli paralellər aparmaq mümkündür. O vaxt Yaponiya iqtisadiyyatı elə güclü bir zərbə almışdı ki, indiyə qədər də ondan tam qurtula bilməyib.

Yapon böhranının sərbəst təkcə ifrat kreditləşdirmə və maliyyə sferasında görülən sərt tədbirlər yox, həm də Sakti Okean bölgəsində yeni, gənc və güclü iqtisadiyyatların formalaşmağa başlaması idi. Bunun nəticəsində Yaponiyanın ixrac imkanları getdikcə azalırdı. İqtisadiyyata investisiya axını zəifləyirdi. Bu da öz növbəsində istehsalat templərinin kəskin azalmasına səbəb olurdu. Çünki Yaponiyada istehsalat innovasiya texnologiyalarının üzərində qurulub, bunu dəstəkləmək üçün isə daim yeni investisiya axını tələb olunur.

Yəni maliyyə böhranı Yaponiyada tənəzzülün www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

başlaması üçün əsas səbəb deyildi, sadəcə katalizator rolunu oynamışdı.

Bəs Amerika nə edir? Birləşmiş Ştatlar hələ Böyük

Depressiya zamanında vergiləri artırmaq və monetar siyasəti sərtləşdirmək yoluyla böhrandan çıxmaq reseptini sınaqdan keçirmişdi. Dövlətin rolunun artırılması, sözsüz ki, böhrana qarşı müəyyən təsir göstərir, amma eyni zamanda, istehsalatın artım templərini də zəflədir.

Sərt monetar kurs və kredit stimullaşdırması böhranı müəyyən müddət üçün cilovlaya bilər, amma tam aradan qaldırmaq üçün yetərli deyil. Ona görə də, Qərb ölkələri bu yolla gedərlərsə, hələ uzun illər ləng artımla davam edən kredit borclarının içində qalacaqlar. Həmin borclar isə artıq indidən nəhəng ölçülərə çatıblar. ABŞ-ın və Avropa ölkələrinin monetar siyasəti elə olmalıdır ki, borcların artımının qarşısını alsın. Belə bir vəziyyətdə infliyasiyanın üzərində nəzarətin müəyyən qədər zəiflədilməsi maliyyə sisteminin tarazlıq vəziyyətinə gəlməsinə müsbət təsir göstərə bilər.

Qərb ölkələrinə böhrandan tam çıxmaq üçün istehsalatın müsbət artım dinamikasını təmin etmək lazımdır. Buna fiskal sistemin sadələşdirilməsi, islah edilməsi və həvəsləndirici tədbirlərin tətbiqi yoluyla nail olmaq mümkündür. Yalnız bu halda ABŞ və Avropa vaxtilə Yaponiya iqtisadiyyatının getdiyi yolu təkrarlamaqdan sığortalana bilərlər. Bütün qalan tədbirlər ancaq qısamüddətli effekt verəcək. İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

AY I N M Ö V Z U S U

Avronun taleyi

Uğursuzluq adası İrlandiyanın vurduğu zərbədən sonra Avro qalxa biləcəkmi?..

N

oyabr ayı, yəqin, hər şeydən əvvəl, Avronun kəskin enməsi ilə treyderlərin yadında qaldı. Vahid valyuta 1 ay ərzində təxminən 8 faiz ucuzlaşıb (Jurnalımızın ötən sayında dərc olunan analitik materiallarda biz bunu proqnozlaşdırmışdıq). Bəs bu enişə səbəb nə idi? Və dekabr ayında onun davam edəcəyi gözlənilə bilərmi? Gəlin, bu suallara cavab axtaraq.

El problematiko Hazırda Avropanın bir sıra ölkələri yenidən maliyyə sferasında problemlərlə üzləşiblər.

Avropa Mərkəzi Bankı (AMB) bununla bağlı olaraq, faiz dərəcələrini aşağı həddə saxlamağa məcburdur. Ölkələrin çoxunda büdcə kəsiri problemi hələ də aktual olaraq qalır. Bir neçə ölkənin maliyyə sistemində islahatları aparılması zərurəti hələ də kəskin şəkildə özünü göstərir.

Eksperetlərə görə, Avronun zəifləməsi prosesini dayandırmaq üçün İspaniyanın baş naziri Xose Luis Rodriges Sapatero ölkəsində islahatları bərpa etməlidir. Bu ölkə qitənin 4-cü iqtisadiyyatıdır və onun vəziyyəti Avropa Birliyinin ümumi iqtisadi durumuna ciddi təsir edir. Amma Sapateronun sosialist partiyasının bu istiqamətdə hansısa addımlar atwww.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Avronun 1 aylıq eniş trendi

dığını söyləmək mümkün deyil. Ölkədə işsizlik 20%-dən çoxdur, infliyasiyanın artım tempi hətta Almaniyanı da qabaqlayır. Bank sistemi borcların içində itib-batıb.

Pensiya sistemində islahatlar baş lamayıb. Belə vəziyyətdə sosialistlərin 2012-ci il seçkisini uduzacaqlarına heç bir şübhə yoxdur.

Bu qədər problemin içində Sapatero Avronun çöküşünün qarşısını almaq üçün lazım olan addıları atacaqmı? Çox da iandırıcı görünmür.

Söz oyunları İqtisadi vəziyyəti pis olan ölkələrin apardıqları siyasi oyunlar da Avronun əleyhinə işləyir. Hamı günahı başqasında axtarır. İrlandiya bəyan edir ki, o, Yunanıstan deyil. Portuqaliya özünün İrlandiya olmadığını söyləyir. Sapatero isə elan etdi ki, İspaniya Portuqaliya deyil. Beləliklə, heç kim heç kim deyil və günah da kimdəsə başqasındadır...

8

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

7

AY I N M Ö V Z U S U

Avronun taleyi

- Beynəlxalq reytinq Bu ölkələrin başında du- agentlikləri ölkənin reytinranlar özlərini böyük qini aşağı salmaqda davam Avropa Birliyinin liderləri edirlər. kimi yox, kiçik ölkələrin - Ölkənin bank sistemi rəhbərləri kimi aparırlar. iflasın astanasındadır.

Maliyyə idarəçiliyi sisteBankların qaytara mindəki bu paradoks bilmədikləri borclardan Avropa iqtisadiyyatına yaranan ziyanın həcmi €85 ziyan vurmaya bilməz. milyardı aşıb. Bu, kiçik ölkə üçün çox böyük Pələngin aciz nəriltisi rəqəmdir.

8

8

Hazırda Avropa Birliyinin ən ağrılı yeri İrlandiyadır. Bu ölkədə yaranmış vəziyyəti ötən ay ekspertlər tez-tez belə bir ifadə ilə təsvir edirdilər: “Kelt pələngi divara dirənib”. Bu ölkə faktik

Hazırda əsas məsələ İrlandiyadakı bank böhranının qitəyə yayılmasının qarşısını almaqdır. İrlandiyanın iki böyük kreditoru var: Britaniya və Almaniya. İrlandiya defolt elan edərsə, bu, hər iki

olaraq defoltun astanasındadır. Bunu bir çox əlamətlər təsdiqləyir:

ölkənin bank sisteminə ciddi mənfi təsir göstərəcək. Oradan isə bütün Birliyə yoluxacaq.

- Ölkədə ÜDM-in həcmi 7,5% azalıb; - Dövlət borcları ilin sonuna qədər 64%-ə çata bilər; - Büdcə kəsiri ÜDM-in 32%-nə çatıb. Bu isə ABnin normalarını 10 dəfə aşır. İrlandiyaya baxanda Yuanıstanın 14,2%-lik büdcə kəsirinə şükr etmək istəyirsən; - İşsizlik 13,7%, həddindədir; www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Hazırda Britaniya və Almaniyanın özlərinin bank sistemləri uyğun olaraq $149 milyard və $139 milyard borcun içindədirlər. İrland epidemiyasıın Qitəyə yayılmasının ikinci yolu isə Portuqaliya vasitəsilə ola bilər. Portuqaliyanın “yoluxması” dərhal İspaniyaya

8

Ötən günlərini qaytaraydılar…

4 milyonluq kiçik ölkə olan İrlandiya “Kelt pələngi” adını vaxtilə qazandığı iqtisadi uğurlara görə almışdı. 1990-cı illər ərzində İrlandiya əsl iqtisadi inkişaf möcüzəsi göstərirdi. 1996–2000ci illərdə İrlandiyada iqtisadi artım ildə təxminən 9% idi. 1997-ci ildə “The Economist” İrlandiyanı “Avropanın ulduzu” adlandırmışdı.

On ildə (1990-1999) ölkədə ÜDM-in həcmi 88% artmışdı. İllik büdcə profisiti $1 milyardı keçirdi. 2009-cu ildə İrlandiyada adambaşına düşən ümumi daxili məhsulun həcmi $42 min dolları aşırdı ki, bu da Britaniya, Almaniya və digər inkişaf etmiş sənaye ölkələrində olduğundan daha artıq idi. Böhrandan qabaq İrlandiyada 30 min nəfər milyonçu var idi.

“Zümrüd adası”nın iqtisadi möcüzəsinin bir neçə səbəbi vardi: - Güclü xarici investisiya axını. Son illərdə ölkə əhalisinin 52 faizi xarici yatırımlar əsasında yaradılan şirkətlərdə çalışırdılar; - AB-yə üzvlük. 1973-cü ildən başlayaraq İrlandiya Avropa Birliyindən $60 milyard subsidiya alıb; - Güzəştli vergi siyasəti. Məhz bu siyasət İrland iqtisadiyyatını xarici yatırımlar üçün son dərəcə cazibəli etmişdi; - Yüksək texnoloji biznesin ölkəyə cəlb olunması. Təkcə Amerikanın hi-tech şirkətləri (Dell, Microsoft, Google və s.) ölkəyə on milyardlarla dollar vəsait qoymuşdular.

- Turizmin inkişafı; - Korrupsiyanın çox aşağı səviyyəsi; - Yüksək keyfiyyətli işçi qüvvənin mövcudluğu. Ölkədə aparılan təhsil islahatları işçi qüvvənin ümumi səviyyəsinin xeyli qalxmasına gətirib çıxarmışdı; - Sosial sabitlik.

Bütün bu amillər bir yerdə İrlandiyanı inkişaf etmiş müasir sənaye dövlətinə çevirə bilmişdilər. Amma 2008-ci ildə böhranın başlaması “Zümrüd ada” üçün ağrılı nəticələrə gətirib çıxardı. Hazırda İrlandiya Dünyanın 5 ən problemli ölkəsindən biri sayılır. İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

AY I N M Ö V Z U S U

Avronun taleyi

ki, alman xalqı periferiya təsir göstərəcək. Beləliklə, İrland ölkələrinin bacarıqsızlığının banklarının defoltunun böyük əvəzini ödəməməlidir. sürətlə qitəyə yayılması ehtimalı Bu cür ritorika isə, əlbəttə ki, böyükdür. Və onun qarşısı mütləq problemin aradan qalxmasına yox, alınmalıdır. daha da dərinləşməsinə xidmət edir. İndi ekspertlər deyirlər ki, Ən son tədbir kimi İrlandiya xanım kansler hər dəfə ağzını Avropa Maliyyə Sabitliyi Fondunaçanda bazarda təlaş bir qədər də dan (AMSF) yardım ala bilər. güclənir. Sanki Almaniyanın rəhAMSF xüsusi olaraq belə işlər bərliyi örtülü şəkildə qitənin digər üçün yaradılıb. Və Fond İrland ölkələrinə belə deyir: “Ya maliyyə böhranının öhdəsindən gəlməyə, və iqtisadiyyat sahəsində Alman üçün İrlandiyada irimiqyaslı devaldoğrudan da, qadirdir. Amma eyni intizamına, dəqiqliyinə əməl edin, vasiyanın aparılması yerinə zamanda İrlandiya, Portuqaliya və ya da başımızından açılın”. düşərdi. Amma Dublin bunu İspaniya ilə bacarmağa imkanı çatbacaracaqmı?

Nə gözləyək? maz. Yəni AMSF-ni heç bir halda bütün Avropa üçün maliyyə təhŞahzadə və dilənçilər lükəsizliyi çətiri saymaq mümkün Hazırda Avronun perspektivinə və düzgün deyil. yanaşmada ekspertlər iki qismə Narahatlıq yaradan başqa bir ayrılıblar: avrooptimistlər və arməqam isə Avropa Birliyinin daxiDigər tərəfdən, bəli, AMSF İrvopessimistlər. lində disbalansın getdikcə güclənland banklarını vəziyyətdən çıxara Avropessimistlər hesab edirlər məsdir. bilər, amma onların ödəniş qaki, İrlandiyaya göstərilən köməyin Hazırda proqnozlara görə, 2012biliyətini bərpa etməyə qadir deyil. effekti qısamüddətli olacaq. ci ilə qədər Almaniyanın profisiti İrlandiyanın 2 trilyon 131 milyard “Bloomberg” agentliyinin yenidən 7%-ə qədər artacaq, yəni dollar həcmində xarici borcu var keçirdiyi sorğuya görə, investorböhrana qədərki səviyyəyə çataki, bu da onun Ümumi Daxli Məhların 51%-i İrlandiyanın defoltdan caq. Ölkədə istehsalatın artım sulunun 1000 faizindən çox edir. qurtula bilməyəcəyinə əmindirlər. tempi getdikcə güclənir. Zavodlar Ödəniş qabiliyyətini bərpa etmək “MF Global Inc” şirkətinin baş tam güclərilə işləyirlər. İxracın üçün həm İrlandiyada, həm də ABeksperti Net Lott isə bunun 18 ay həcmi çoxalır. Daxili innin digər periferiya ölkələrində ərzində baş verəcəyini deyir. vestisiyaların həcmi artır. Yəni iqtisadi artım templəri tezliklə Avropessimistləri ən çox qorxuAvropada bir tərəfdə “şahzadələr” bərpa olunmalıdır. Amma necə? dan isə odur ki, İrlandiyadakı yaranmağa başlayır, digər tərəfdə Bu, təkcə sistem islahatları böhran “domino effekti” ilə bütün isə “dilənçilər”. aparmaqla düzələn iş deyil. Əgər “köhnə dünya”ya yayıla ilər. BaxAlmaniya hazırda Avropa iqtielə olsaydı, indi İrlandiyada bütün mayaraq ki, İrlandiyanın Avropa sadiyyatının əsas “mühərriki”dir, işlər yağ kimi getməliydi, çünki Birliyinin iqtisadiyyatındakı payı səhranın ortasında çiçəkləyən bu, bəlkə də dünyada ən çox islacəmi 1,7%-dir, Avropa Mərkəzi vahədir. Bu, bir tərəfdən yaxşı olsa hatlar aparan ölkədir. İndiki sərt Bankının verdiyi kreditlərdə payı da, digər tərəfdən pisdir. Çünki fiskal və monetar siyasət dönə24,3%-ə bərabərdir. Bu isə kiçik Avropadakı iqtisadi böhran almanmində İrland iqtisadiyyatının rəqəm deyil. ların çoxunu qıcıqlandırır və əsəartımını təsəvvürə gətirmək çox biləşdirir: nəyə görə Almaniya çətindir. Faiz dərəcələri və vergilər Avrooptimistlər isə, əksinə, bu digər ölkələrin problemlərinin nə qədər aşağı olsa belə, çətin ki, fikirdədirlər ki, İrlandiyaya yardım yükünə şərik olmalıdır ki? Buna indi xarici şirkətlər İrlandiyaya paketi onu böhrandan çıxaracaq və bənzər suallar ritorik şəkildə yatırım qoymağa risk etsinlər. Axı Avrozonada problemlərə son qoyakansler Angela Merkelin də qeyri-müəyyənlik hələ də qalır və caq. Nə qədər ki, İrland “maliyyə dilindən eşidilməyə başlayıb. bu, daha qorxulu faktordur. qripi” İspaniyanı yoluxdurmayıb, Onun dediklərindən belə anlaşılır İxrac bumuna təkan vermək bunu etmək çətin olmamalıdır.

8

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

9

10

TE XANALİZ

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd

weekly İntermediate dalğa səviyyəsində avro/dolların (B) or (2) dalğasını tam formalaşdırdığını güman edirik.

Amma bu ehtimalın təsdiqlənməsi üçün 1 minor ekstremumunun keçilməsi lazımdır. Ziqzaqın “0”-“B” nöqtələrindən çəkilmiş trend xəttinin keçilməsi daha güclü arqument ola bilər. İkinci variantda isə, cütlük üçlü korreksiya formalaşdıracaq (W-X-Y-Xx-Z Minor).

daily 2 Minor dalğasının tam formalaşdığını qəti demək olmur: o, mürəkkəb korreksiya şəkli də ala bilər.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

Gbp/usd weekly Ötən sayımızdakı variant qüvvədə qalır. Böyük ehtimalla, funt/dollar İntermediate miqyasında ikiqat üçlük formalaşdırır (üçlüklərin növləri şəkildə qeyd olunub).

Aydınlıq üçün analizə Endryüs Çəngəli də əlavə olunub. Qiymət çəngəlin aşağı siqnal xəttini yararsa, onda “ayı”ların təzyiqləri artacaq. Əks halda, nə qədər ki, qiymət “çəngəl”in daxilindədir, artım trendi davam edəcək.

daily Şəkildən göründüyü kimi, B Minor korreksiya dalğası davam edir və orta perspektivdə edəcəyi gözlənilir.

8 www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

11

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

12

Usd/chf weekly Bu cütlük üçün də ötən sayımızdakı təhlil qüvvədə qalır. (4) İntermediate dalğası “truncated flat” şəklində formalaşıb, (5) İntermediate isə davam etməkdədir.

daily Dalğa səviyyələri hələ ki, mübahisəli olduğundan, nişanlanma şərtidir. Şəkildə göstərilən dalğaların minute, yoxsa minor olduğu sonra aydınlaşacaq. Amma bütün hallarda 5-ci dalğanın formalaşmaqda olduğu faktdır.

8 www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

Usd/jpy weekly İntermediate miqyasında Ending Diaqonal modeli formalaşır (3-3-3-3-3). Hazırda onun beşinci “üçlüy”ündəyik. Nə qədər ki, qiymət trend xəttinin altındadır, İntermediate səviyyəsidə aşağıya doğru (5) dalğası qüvvədə sayılacaq.

daily Bu varianta görə, A minor dalğası yekunlaşıb. Demək, yuxarıya hərəkər korreksiya xarakterlidir – B minor dalğasıdır.

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

13

14

SİSTEM

Sizi trendi izləmə əsasında qurulan daha bir ticarət sistemilə tanış edirik. Bu sistemdə 3 indikatordan intifadə olunur. Sistem kifayət qədər sadədir; eyni zamanda, həm yeni başlayanlar, həm də təcrübəli treyderlər üçün faydalı ola bilər.

Sistemdə istifadə olunan indikatorlar bunlardır: - EMA (300) - Nonlagdot - Supertrend

Taktika

3) Supertrend indikatoru yaşıl rəng almalı və qiymət onun üzərində yerləşməlidir; 4) Bu şərtlər ödəniləndən sonra əks istiqamətdə ilk “ayı” şamının yaranmasını gözləyin, yaranandan sonra ondan əvvəlki maksimumun üzərində (1 punkt+spred) “buy stop” orderi yerləşdirin; 5) Əgər bundan sonra Supertrend indikatorunun rəngi dəyişərsə, orderi ləğv etmək lazımdır; 6) Stop-loss əmrini Supertrend indikatorundan bir qədər aşğıda yerləşdirmək olar.

7) Supertrend indikatoru rəngini yenidən dəyişəndə əməliyyatdan çıxın.

300 əmsallı Eksponensial Dəyişən Orta Göstərici bizə trendin istiqamətini müəyyənləşdirmək üçün Satış əməliyyatı açmaq üçün qaydalar: lazımdır. Biz yalnız bu indikatorun göstərdiyi istiqamətdə əməliyatlar açacağıq. Yəni qiymət EMA 1) Qiymət EMA (300)-dən aşağıda olmalıdır; (300) xəttinin üzərində olanda verilən satış siqnal2) Nonlagot indikatorunun nöqtələrinin rəngi göylarının heç biri nəzərə alınmayacaq. Anoloji qaydada, qiymət EMA (300) xəttinin aşağısında olanda verilən dən qırmızıya dəyişməlidir; (İndikatorda “lehgth” parametrini 30 təyin etmək məsləhət gölürülür, amma alış siqnallarının heç biri nəzərə alınmayacaq. siz eksperiment apararaq, konkret məqam üçün daha Digər iki indikator isə bizə həm əməliyyat açmaq uyğun parametrlər də tapa bilərsiniz.); 3) Supertrend indikatoru qırmızı rəng almalı və üçün siqnal verir, həm də bir-birinin siqnallarını filtrasiya edirlər. Həmin indikator jurnalımızla bir arx- qiymət ondan aşağıda yerləşməlidir; 4) Bu şərtlər ödənəndən sonra əks istiqamətdə ilk ivə yerləşdirilib. “buğa” şamının yaranmasını gözləyin, yaranandan sonra ondan əvvəlki minimumun aşağısında (1 Bu strategiyaya əsasən, əməliyyatlar yalnız gözləmə orderləri ilə (“buy stop” və “sell stop”) açılır- punkt+spred) “sell stop” orderi yerləşdirin; 5) Əgər bundan sonra Supertrend indikatorunun lar. rəngi dəyişərsə, orderi ləğv etmək lazımdır; Alış əməliyyatı açmaq üçün qaydalar: 6) Stop-loss əmrini supertrend indikatorundan bir qədər yuxarıda yerləşdirmək olar.

7) Supertrend indikatoru rəngini əks istiqamətdə 1) Qiymət EMA (300)-dən yuxarıda olmalıdır; 2) Nonlagot indikatorunun nöqtələrinin rəngi qır- dəyişəndə əməliyyatdan çıxın. mızıdan göyə dəyişməlidir; (İndikatorda “lehgth” İndi isə gəlin, bu sistem əsasında açılan əməliyyatparametrini 30 təyin etmək məsləhət gölürülür, amma siz eksperiment apararaq, konkret məqam üçün daha lara nəzərə salaq. uyğun parametrlər də tapa bilərsiniz);

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Taktika Alış əməliyyatına misal:

8

Satış əməliyyatına misal:

Əlbəttə ki, siz bu sistemi mənimsəyib, üzərində eksperimentlər aparmaqla daha yaxşı nəticələrə də nail ola bilərsiniz. www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

15

16

BAZAR MİFLƏRİ

Proet Contra

Aman, kimsələr duymasın…

Doğrudanmı, çox adamın bildiyi strategiya daha “işləmir”? Məntiq əksini deyir… …Большой секpет для маленькой Для маленькой такой компании, Для скpомной такой компании Огpомный такой секpет!..

lıqda məntiq tam əksini deyir. Gəlin, baxaq.

Tutaq ki, sizin sistemi bir milyon insan işlədir.

Bu, nə deməkdir? Bu, o deməkdir ki, sistem siq(Məşhur multfilmdən məşhur mahnı) nal verəndə sizinlə birlikdə bir milyon insan Hər dəfə kiminsə öz ticarət sis- bazara girir! Siz alanda bir milyon insan alır, satanda bir milyon insan temini yeddi möhür altında gizsatır... İki milyon olsa, lap yaxşı! lədilən sirr kimi qoruduğunu eşidəndə, mənim yadıma bu mahnı Üç milyon olsa, fısqırıq! Təsəvvür edin: siz alış əməliyyatı düşür. Çünki sisteminin sirr açan anda olduğunu deyənlər sanki bir növ multfilm məntiqindən çıxış edirlər: nə gizlidirsə, o da yaxşıdır... qızıl ayaq altında olmur... sirri bilsə, hər kəs qazanardı... qazanmaq üçün gizli biliklərə vaqif olmalısan... daha üç miDoğrudanmı, belədir? lyon insan alış əməliyyatı açır! Bu, kütlənin sizin istiqamətdə bazara Mif və reallıq girməsi, trendin yaranması (əgər artıq trend varsa, güclənməsi) Sistemini gizlədənlərin fikrinə deməkdir. Bundan da daha yaxşı görə, əgər onu çox adam bilərsə, onda effekti itəcək. Hakbuki, real- nə ola bilər? Bu, o deməkdir ki, www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

treyder axına qarşı getmir, axınla birlikdə gedir.

Demək, məntiqlə belə çıxır ki, sizin sistemi nə qədər çox adam işlətsə, sistem o qədər çox effektiv olacaq. Bir daha təlkrarlayırıq: əgər siz alan anda daha bir neçə milyon adam alırsa, bundan yaxşı heç nə ola bilməz! Buna ancaq sevinmək lazımdır. Çünki bu, kütlənin sizin

tərəfə gəlməsi deməkdir.

Kütlə isə, məlum olduğu kimi, böyük qüvvədir!

Fakt var əsrə bərabər “Hamının bildiyi strategiya işləmir” iddiasını puça çıxaran faktlar kifayət qədərdir.

8

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

BAZAR MİFLƏRİ

Proet Contra

elə ona görə fundamentaldırlar ki, demək deyil. Hətta ən gəlirli təsir gücünü həmişə saxlayırlar. strategiya belə, naşı əllərdə ziyan Bazarda prosesləri kütlə vura bilər. Strategiyanı mənimTrend xəttləri bir əsrdir ki, treyderpsixologiyasının fundamental qa- səyib, özününküləşdirmək lərin istifadə etdiyi əsas analitik nunları idarə edir. Və onları neçə lazımdır. İntizamla alətlərdəndir, amma hələ də saat adamın bilməsindən asılı olmaəməl kimi işləyirlər! Texniki analizin fiqurları bir əsrdir ki, hamıya bəlli yaraq, həmişə təsir on adam y l i m ə eç olsalar da, effektləri nə artıb, nə də gücünü ha bir n ola bilməz! a d a d n ə azalıb. 50 il əvvəlki qrafiklərdə z alan a n yaxşı heç n i s r ə g Ə etmək “baş və çiyinlər” necə işləyirdisə, bunda alırsa, gərəkdir. Əks təqdirdə onun bu gün də elə işləyir. Digər saxlaheç bir effekti olmayacaq. fiqurlar da həmçinin. Təkcə bu yacaqlar. Təbiətin digər Üçüncüsü, Bazarın hər iştifakt çox gözəl sübut edir ki, strateqanunları kimi. rakçısının öz çəkisinə və giyanı az və ya çox adamın məqsədlərinə uyğun da strategiyası bilməsinin onun effektinə dəxli Əsas sual 1 olmalıdır. Qısamüddətli yoxdur - əgər strategiya işləkdirsə, spekulyantlar üçün xeyirli olan işləməkdə davam edəcək.

Onda ağla gələn birinci sual bul strategiya uzunmüddətli investorun Əgər nəzəri əsaslandırma işinə yaramayacaq. istəyirsinizsə, onu da gətirə bilərik. olur: “Yaxşı, hamı qazanacaqsa, onda itirən kim olacaq? Axı Yəni heç bir halda mümkün Bazar – fiziki prosesdir, deyil ki, Bazarınn bütün iştidüzdürmü? Onun öz qanunları var. kiminsə qazanması üçün kimsə itirməlidir...” rakçıları bir strategiyanı tətbiq Eynilə təbiətdəki kimi. Vaxtilə, Bu sual mövzu ilə bağlı etsinlər. Bir çox faktorlar bu variməsələn, Nyutonun qanunlara inmübahisələr zamanı mənə antı istisna edir. sanlara bəlli deyildi. İndi onları dəfələrlə verilib.

Digər tərəfdən, unutmaq olmaz hamı bilir və insanlar müxtəlif ki, valyuta bazarında təkcə sahələrdə tətbiq edirlər. Amma spekulyantlar işitrak etmirlər.

Tutaq ki, Yaponiyanın (Çinin, Malayziyanın...) hansısa nəhəng şirkəti neft almaq istəyir. Bunun üçün o, əvvəlcə dollar almalıdır.

Bu vaxt dolların trendindən, treyderlərin əməliyyatlarından, hansı sistemin nə göstərməsindən asılı olmayaraq, həmin şirkət böyük həcmdə dollar alacaq. Çünki o, bunu spekulyasiya məqsədilə Gəlin, aydın- etmir. Hər gün yüzlərlə şirkət laşdırmağa çalışaq. (üstəgəl, ayrı-ayrı dövlətlər) öz bununla Nyutonun qaBirincisi, heç vaxt ola bilməz ki, iqtisadi fəaliyyətlərilə bağlı olaraq, nunları qüvvədən düşməyib axı. hansısa bir strategiyanı bazarın minlərlə belə əməliyyatlar həyata Dünyada cəmi bir gəmi olanda bütün iştirakçıları qeydsiz-şərtsiz keçirirlər. Treyderlərin sistemArximed qanunu necə işləyirdisə, qəbul etsinlər. Mümkün deyil. On lərinin nə göstərməsindən asılı olyüz min gəmi olanda da eləcə min, yüz min, lap milyon nəfər (ən mayaraq, onlar lazım olan işləyir. Rayt qardaşları ilk təyvalyutanı bütün hallarda alacaqlar. uzağı) ola bilər, amma bu, Bazar yarəni havaya qaldıranda aerodiBazara dayanıqlıq verən də elə boyda dəryanın qabağında heç namika qanunları necə işləyirdisə, nədir. budur: hər an müxtəlif qüvvələrin göydə on minlərlə avialayner mübarizəsinin təmin olunması. İkincisi, strategiyanı kimsə uçanda da eyni şəkildə işləməkdə öyrənsə də, bu, hələ onu necə davam edir. Fundamental qanunlar lazımdırsa tətbiq edib, qazanacağı 8

8

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

17

BAZAR MİFLƏRİ

Proet Contra

1 ədəd BigMak və 1 ədəd “Orbit” saqqızı ala bilirdisə, indi ancaq 1 ədəd BigMak ala bilir... Demək, dollar düşürsə, Con da itirib. HalƏsas sual 2 buki, Conun treydinqdən xəbəri yoxdur... Çoxları bazarı “Zero game” İtirən hamıdır. Təkcə treyderlər (sıfır nəticəli oyun) meydanı kimi yox. Dollar sürətlə düşən anda təsəvvür edir. Yəni: bir treyder bütün treyderlər alış əməliyyatqazanırsa, digəri mütləq itirməlidir. larını bağlasalar, satanlar yenə də Əgər doğrudan da belə olsaydı, qazanacaqlar. Belə bir vəziyyəti treydinq mənəviyyatdan çox uzaq təsəvvür edin: dollar sürətlə düşür. bir peşə olardı. Onda belə çıxardı Heç kimin açıq alış əməliyyatı yoxdur.

8

18

Nə deyim? Konspirasiya nəzəriyyələrini nə təsdiq, nə də təkzib etmək olur. Bu, onların ümumi xüsusiyyətidir. Və kimsə konspirasiya nəzəriyyəsinə inanırsa, onu fikrindən döndərmək mümkün deyil. Sadəcə onu unutmayın ki, “stop”ların harada cəmlənməsini müəyyənləşdirmək brokerlər üçün çətin deyil. Və əgər onların “stop ovu”na çıxmaq

ə ərinin d rsa da, g i d ə d r ovu” va olan ye p u o ” t p s o “ t s r ə “ Birinin ri ola bilər. Əg mkündür. ü m rofit” ə sna hallarda m p e k a t “ niyyəti varsa, mü s tə

ki, treydinqə gələn hər bir kəs əvvəlcədən başqasının puluna yiyələnmək məqsədilə gəlib.

Xoşbəxtlikdən, bu, belə deyil.

Tutaq ki, siz dolları almısınız, onun məzənnəsi isə düşür... İtirən kimdir? Dolları alanlar? Ay-hay...

Bizim qonşuluqda yaşayan Sünbül xalanın evində qara gün üçün saxladığı 200 ABŞ dolları var.

Dollar qiymətdən düşürsə, o da itirir. Məsələn, son aylarda 2 manat itirib. Halbuki, Sünbül xalanın treydinq deyilən bir şeydən ümumiyyətlə, xəbəri yoxdur.

Amerikada yaşağan Con adlı bir balaca qırışmal keçən ay 1 dollara www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Amma satanlar yenə qazanırlar...

Nəyin (kimin) hesabına? Axı bu halda onların qazandığı pul digər treyderlərin hesabından çıxmır.

Bəs haradan çıxır? Sual daha çox ritorik olsa da, sadə cavabı var: dolları olan hər kəsin cibindən.

Sizin açıq əməliyyatınız olmasa belə, əgər evdə 500 dollarınız varsa, dollar düşəndə siz itirirsiniz.

Sadəcə, əməliyyat zamanı marja dəstəyi itkinizi 100 dəfə artırır.

Bütün bunlardan nə nəticə çıxır?

O nəticə çıxır ki, bir treyderin qazanması üçün o birinin itirməsi heç də vacib deyil.

Conspirasy theory Qayıdaq sistemlərə. Bəzi treyderlər sistemlərin geniş yayılandan sonra “işləməməsini” belə əsaslandırırlar ki, brokerlər həmin sistemi “vurmaq” üçün “stop-loss ovu”na başlayırlar. Yəni qiyməti qəfildən dalğalandırır, bununla treyderlərin “stop”unun işə düşməsinə səbəb olurlar. Sonra isə hər şey öz yoluyla getməyə başlayır.

bunu onsuz da edə bilərlər. Şəxsən mən öz payıma “stop ovçu”larının bazarda davamlı fəaliyyətinə inanmıram. Çünki birinin “stop”u olan yerdə digərinin də “take profit” əmri ola bilər. Əgər “stop ovu” varsa da, müstəsna hallarda mümkündür.

Bəs belə isə...

Göründüyü kimi, məntiqlə yanaşanda sistemin daha geniş yayılması onun müəllifinə daha çox sərf etməlidir. Əgər siz alanda milyonlarla insan da alırsa, treyder üçün bundan böyük xoşbəxtlik ola bilməz! Bu, o deməkdir ki, siz əməliyyat açan kimi sizin istiqamətinizdə trend başlayır.

Yaxşı, əgər belədirsə, treyderlərin çoxu sistemlərini niyə gizlədirlər? Cavablar çoxdur, amma ikisinin üstündə dayanaq: 1) Özləri haqqında mif yaratmaq üçün; 2) Sonradan həmin sistemi yaxşı qiymətə sata bilmək üçün.

Qalan fikirlərə şəxsən mənim inanmağım gəlmir.

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

19

Modellər

Qoşa zirvənin sirri “İkiqat təpə/dib” modelinin incəliklərini öyrənməklə treyder daha çox uğur qazana bilər Fiqurlar əsasında ticarət sınanmış və etibarlı metodlardan biri sayılır. Fəqət bu metodla işləməyi daha da faydalı etmək üçün bir sıra incəlikləri də bilmək lazımdır. Gəlin, onları nəzərdən keçirək.

“İkiqat dib/təpə” modellərinin bir sıra növləri olur.

Bazarda modeli axtararkən bu növ müxtəlifliyini nəzərə almaq lazımdır. “İkiqat təpə” və “Baş və Çiyinlər” kimi müxtəlif Aktiv bazarlarda “İkiqat dib/təpə” modelləri qrafik modellər trendin dönüşü barədə siqnal verir.

Bu modellər demək olar ki, bütün maliyyə bazarları qiymət zirvəyə və ya dibə doğru sürətlə hərəkət edəndə formalaşır. Bu da birinci mərhələdə böyük üçün ən geniş yayılmış analiz metodlarındandır. ticarət həcmilə müşayiət olunur. Bazar heç bir xəbərBuna görə, gəlin, onların müxtəlif forma və növlərilə darlıq siqnalı olmadan dönür və əsas dəstək/müqavidaha ətraflı tanış olaq.

Bu modellər adətən qiymət yeni maksimum və ya mət səviyyəsinə qayıdır. Bir qədər konsolidasiyadan sonra ikinci mərhələdəkindən daha az həcmlə əvvəlki minimum formalaşdıranda meydana gəlir. pikinə/dibinə qalxır/enir. Bu iki kəskin hərəkət “ikiqat təpə/dib” modelini formalaşdırır və əvvəlki trendin potensial dönüşünə siqnal verir. Bu modellərin çoxunda zirvəyə və ya dibə qədər olan iki hərəkət bir-birinə bərabər olmamalıdır; təpələrdən/diblərdən biri digərindən yuxarı və ya aşağı ola bilər.

Təpəyə doğru

8

“İkiqat dib” və “İkiqat təpə” modelləri nisbətən etibarlı və ticarət üçün asandırlar. Model özünü doğrultmayanda, bu, “üçqat təpə” və ya “üçqat dib” modellərinin formalaşması üçün potensial imkanın olduğundan xəbər verə bilər. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Modellər potensial alış əməliyyatı üçün siqnal yaranır.

8

20

“İkiqat dib/təpə” modelləri formalaşana qədər qiymətin əvvəlki hərəkəti onların davamedici və ya dönüş modelləri olacaqları haqda məlumat verir. Əgər əvvəlki hərəkət birinci təpəyə/dibə qədər uzun müddət davam edən artım/eniş trendi olubsa, onda model dönüşə siqnal verə bilər.

Qısamüddətli ilkin hərəkətdən sonra yaranan fiqurun isə davamiyyət modeli olmaq ehtimalı böyükdür.

Fiqurun “ölçüsü” və ya iki təpə/dib arasındakı məsafə modelin nə dərəcədə uğurlu olacağını qiymətləndirməyə kömək edir. İki təpə/dib arasındakı məsafənin kifayət qədər böyük olması dönüş ehtimalının yüksək olduğuna siqnal verir. İki təpə/dib arasdındakı geriyə hərəkətin “ölçüsü” də (heç olmasa hərəkətin başlanğıcından 15% kənarlaşmalıdır) həmçinin, modelin nə dərəcədə uğurlu alınacağına işarə edir. Əgər biz birinci təpəyə/dibə doğru böyük həcm və ikinci təpəyə/dibə doğru kiçik həcm görürüksə, modelin uğurlu alınacağı ehtimalı böyükdür. Əgər ikinci təpəyə/dibə doğru müşahidə olunan zəif həcm səviyyə kəsiləndən sonra artarsa, onda hərəkətin davam etmə ehtimalı da artır. “İkiqat təpə” ilə ticarət qaydaları “İkiqat təpə” iki zirvə və bir aralıq minimumdan ibarət hərəkət formasiyası hesab olunur. “İkiqat təpə” modelinin təsdiqlənməsi aralıq minimumun kəsilməsi zamanı baş verir. İkinci təpə formalaşdıqdan sonra qiymət aralıq minimumdan aşağı düşəndə potensial əməliyyat üçün siqnal yaranır. www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Hədəfi hesablamaq üçün belə bir metoddan istifadə olunur.

Hesab edilir ki, “ikiqat təpə” modelinin yuxarı nöqtəsindən aralıq minimuma qədər olan məsafə nə qədərdirsə, qiymət aralıq minimumdan ən azı o qədər aşağıya enəcək.

Stop-orderi aralıq minimumla təpənin ortasında yerləşdirmək məsləhətdir.

“İkiqat dib” modeli qiymət aralıq maksimumdan yuxarıda bağlananda təsdiqlənmiş sayılır.

Aralıq maksimum kəsilərkən “uzun” əməliyyat açmaq məsləhət görülür. “İkiqat dib” modeli də yaxşı gəlir/risk nisbətinə malikdir. Birinci hədəf modelin 100%-lik hərəkət diapazonu (yəni modelin minimumundan aralıq maksimumuna qədərki məsafə) ola bilər. İkinci hədəf “ikiqat dib” modelinin dərinliyindən 127- 162%-ə qədərki bərpa məsafəsində yerləşə bilər.

“İkiqat dib” ilə ticarət qaydaları “İkiqat dib” modeli “ikiqat təpə”nin əksidir. Eniş trendinin davam etməsi yeni minimumların yaranmasına gətirib çıxarır.

Ardınca qiymətin birinci dibdən zəif artımı müşahidə olunur.

Qiymətin birinci dibdən aşağı düşə bilməməsi ikinci dibin formalaşmasına və əvvəlki trendin dönüşünə gətirib çıxarır. “İkiqat dib” iki dib və bir aralıq maksimumdan ibarət hərəkət formasiyasıdır. Qiymət aralıq maksimumdan yuxarıya qalxanda

Bütün modellər kimi “ikiqat dib” fiqurunun da uğursuzluğa düçar olması mümkündür. Model qiymət onun diapazonunun ortasından aşağıda bağlananda iflasa uğramış sayılır. Əməliyyatınızı qorumaq üçün modelin ortasından aşağıda “stop-order” yerləşdirmək məsləhət görülür.

8

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

21

Modellər

qiymət fərqi ilə formalaşırlar. İkinci “ayaq” qaçılmaz dönüşə güclü “İkiqat təpə/dib” modellərinin siqnal verir, xüsusən də əgər bu müxtəlif növləri siqnal dönüş barı və ya istənilən osillyatorda divergensiya ilə Modellərin müxtəlif növlərini müşayiət olunursa. və onlarla ticarət qaydalarını İkinci “ayaq”da qiymətin artımı bilmək “ikiqat dib/təpə” fiquru ilə adətən həcmin yüksəlməsi ilə uğurlu ticarət aparmaq şansını müşayiət olunur. Trend xətti əjdaartırır. Bir çox modellər əsas quru- hanın “başı” ilə “beli”ni birluşlarından fərqlənən müxtəlif ləşdirməklə çəkilir. Qiymət trend növlərə malikdirlər. “İkiqat xəttindən yuxarıda bağlanırsa və təpə/dib” modellərinin müxtəlif hərəkəti istənilən osillyatorda dinövlərinə dair nümunələr bunvergensiya ilə təsdiqlənirsə, lardır: “Əjdaha”, “Treyder Vikin dönüşə işarə edir.

2B təpə/dibi” və “Adəm və “Əjdaha” modelinini ikinci təsHəvva”. diqi qiymət “bel” səviyyəsindən yuxarıda bağlananda baş verir. “Əjdaha” modeli Adətən bu səviyyə “baş”dan birinci “ayağ”ın minimumuna qədər “Əjdaha” modeli bazarında olan diapazonun 38%-50%-i dibində formalaşır. Bu model ətraflarında yerləşir. bütün zaman intervallarında və bazar alətlərində işləyir. Bir çox “ikiqat dib” modelləri kimi “Əjdaha” gəlirə nəzərən daha az riskli yaxşı ticarət imkanları yaradır. “Əjdaha” modeli “W” hərfini xatırlardır. Onun əks modeli isə başqa ticarət qaydalarına baxmayaraq, “M” modelinə bənzəyir.

order iki “ayağın” ən aşağı minimumunun altında qoyulmalıdır.

“Treyder Vikin 2B təpə/dib” modeli Viktor Sperandeo (“treyder Vik”) “Peşəkar spekulyasiyanın prinsipləri” adlı kitabında effektiv dönüş metodlarından birini analiz edir. Vik bu texnikanı belə izah edir: “Artım trendi zamanı əgər qiymət əvvəlki maksimumu keçirsə, amma möhkəmlənə bilmirsə və tezliklə əvvəlki maksimumdan aşağıya düşürsə, onda trendin dönüşünə böyük ehtimal yaranır”.

Eniş trendi zamanı əks yanaşma özünü doğruldur. Bu, korreksiyanın başlanğıcına siqnal verən kifayət qədər güclü ticarət qaydasıdır.

8

Ticarət qaydaları Aqressiv treyderlər qiymət trend xəttindən yuxarıda bağlananda “uzun” əməliyyatla bazara girə bilərlər. Bazara daha mühafizəkar giriş qiymətin “bel”dən yuxarıda bağlanması zamanı baş verir. Bu halda bazara həmin səviyyədən bir neçə punkt yuxarıda girmək lazımdır. “Əjdaha” modeli “baş”ın forBirinci hədəf adətən ikinci malaşmasından başlayır. Qiymət “ayaq” diapazonunun 127%-lik oradan aşağıya enərək, əjdahanın bərpası zonasında olur. İkinci iki “ayağ”ını formalaşdırır. Model- hədəf “baş” ətrafında ola bilər. dəki bu iki “ayaq” adətən 5%-10% Pozisiyanı qorumaq üçün stopwww.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

“Treyder Vikin 2B təpə” modelinin formalaşma ardıcıllığı: 1.Yeni maksimumun yaranması; 2.Yeni maksimumdan geriyə qayıdış; 3.(1) nömrəli barın maksimumdan yuxarıda bağlanması; 4.(3) nömrəli barın minimumunun təyin olunması; 5.(4) nömrəli barın minimumdan aşağıda bağlanması;

8

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Modellər

tasının kəsilməsi istiqamətində açılır.

“Adəm və Həvva” modelləri 6.(5) nömrəli barın minimumun“Adəm və Həvva” modeli “ikidan aşağıda qısa əməliyyatın açıl- qat dib/təpə” modellərinin müxtəlif ticarət üçün çox uğurludur. İlkin hədəf əvvəlki hərəkətin maksiması; növlərindən biridir. Bu model mum/minimumunda təyin olunur.

7.Əvvəlki hərəkətin minimumunda əsasında ticarətin qaydaları “Adəm və Həvva” modeli də gəlir səviyyəsinin təyin edilməsi. ənənəvi “ikiqat dib/təpə” modeldigər fiqurlar kimi uğursuz alına lərində olduğundan bir qədər bilər. Əməliyyatı qorumaq üçün mürəkkəbdir. Amma bura “üçbucaq”, “vımpel” və “çiv” kimi mod- maksimum (təpə modelində) və minimum (dib modelində) ellərin ticarət qaydaları da tətbiq səviyyələrə stop-orderlər yeroluna bilər. ləşdirə bilərsiniz.

“Adəm və Həvva” modelində “Adəm” piki iti uca və ya “V”şəkilli modelə, “Həvva” hissəsi isə yumru formaya malikdir.

“Adəm və Həvva” modeli

8

22

“Treyder Vikin 2B dib” modelinin formalaşma ardıcıllığı: 1.Yeni minimumun təyin olunması; 2.Yeni minimumdan artım; 3.(1) nömrəli barın minimumdan aşağıda bağlanışı; 4.(3) nömrəli barın maksimumunun təyin olunması; 5.(4) nömrəli barın maksimumdan yuxarıda bağlanışı; Ticarət qaydaları 6.(5) nömrəli barın maksimumundan yuxarıda “uzun” əməliyyat Bu modellərin qrafikdə asan açmaq; aşkar olunmasına baxmayaraq, 7.Əvvəlki hərəkətin maksimumuna uğurlu ticarət üçün təsdiqləyici gəlir səviyyəsinin təyin edilməsi. siqnal lazımdır. Əməliyyatlar adətən modelin diapazonunun or-

Nəticə Göründüyü kimi, bir çox qrafik modellər təbii növ müxtəlifliyinə malikdirlər. Treyder bu fərqləri bilməklə uğur qazanmaq şansını artırmış olacaqlar.

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

23

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY

“Bulud”un daxilindəyik. 1,29- 1,3500 bölgəsinə doğru hərəkət gözlənilir

DAILY

Funt/dollar cütlüyündəki kimi, “bulud” aşağıdan test olunur. Satış əməliyyatları daha məqsədəuyğundur.

Eniş 1,29 zonasına qədər davam edə bilər.

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

24

GBPUSD WEEKLY

“Bulud”un sərhədi test olunur. Qiymətin ya “bulud”a daxil olmasını, ya da ondan geriyə dönməsini gözləmək lazımdır. Əks halda nəsə demək çətin olacaq.

DAILY

Bu zaman miqyasında da həmçinin “bulud” test olunur. Amma bu dəfə aşağıdan. Satış əməliyyatı açmaq daha məqsədəuyğun görünür. Hədəf həftəlik Kijun-Sen xəttidir: 1,5420

8

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

25

İşimoku

8

USDCHF WEEKLY

Tenkan-Sen yarılıb və test olunub. Qiymətin Kijun-Senə (1,04) qədər hərəkətini gözləmək məntiqli olardı.

DAILY

“Bulud”un daxilindəyik. Nə qədər ki, qiymət buluddan çıxmayıb və Tenkan, yaxud Kijun xəttləri kəsilməyib, hansısa tövsiyə vermək mümkün deyil.

8 www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

26

USDJPY WEEKLY

Hər iki xətt üfiqi vəziyyətdədir, amma hadisələr “bulud”un altında cərəyan edirlər. Fikir verin ki, Tenkan xətti artıq yarılıb. Qiymətin Kijun və Tenkan xəttlərinin arasında (82,00- 86,00) hərəkətini gözləyirik.

DAILY

Qiymət “bulud”un daxilindədir. Belə vəziyyətdə ən yaxşısı bazara girməmək, yaxud, Poker dililə desək, “pas” etməkdir. www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏMTƏƏ BAZARI

27 Fərid Səttarov

Neft bazarında necə qazanmaq lazımdır

H

azırda investisiya yatırmaq üçün ən böyük maraq doğuran bazarlardan biri də neft bazarıdır. Bu bazarda həm fərdi investorlar, həm də iri oyunçular (neft idxal edən ölkələr, iri şirkətlər və s.) iştirak edirlər. Ona görə də, neft bazarında ticarətin həcmi kifayət qədər böyükdür. İştirakçıların hər birinin isə öz maraqları var. İxracatçı ölkələr nefti ən yüksək qiymətə satmağa, idxalçılar ən aşağı qiymətə almağa çalışırlar. Bəs fərdi treyderlər necə? Onlar bu prosesdə qazana bilərlərmi?

Nazirliyidir.

Amerika amili Amerika dünyada neftin ən böyük idxalçılarından biridir. Məhz bu səbəbdən də, Ştatların neft bazarındakı davranışı “qara qızıl”ın qiymətlərinə ciddi təsir göstərir.

ABŞ-ın neft məhsualları ilə ticarəti

Əlbəttə, qazana bilərlər. Yüksək volatillik səbəbindən neft bazarında həm yaxşı qazanc götürmək, həm də ciddi itkilərlə üzləşmək mümkündür.

Amma bu vaxt ortaya belə bir sual çıxır: neft bazarını necə analiz etməli? Biz bu məqalədə həmin suala aydınlıq gətirməyə çalışacağıq.

million barel/gün

Xam neftin idxalı

Nefti “axıdan” nədir?

Digər neft məhsulların ixracı

Qrafikə nəzər salın. Siz ABŞ-ın neft məhsulları ilə ticarətinin dinamikasını görürsünüz. Ötən əsrin 70-ci Bəllidir ki, maliyyə bazarlarını təhlil etməyin iki illərindən başlayaraq, ABŞ-ın idxalında xam neftin üsulu var: fundamental və texniki. Biz bunlardan bi- payı digər neft məhsullarını kəskin şəkildə üstələyib. rincisinə - fundamental analizə diqqət yetircəyik.

Düzdür, 70-ci illərin sonlarından başlayaraq, xam Treyderlər valyuta bazarının fundamental təhlilini neftin idxalı azalıb. Bunun da səbəbkarı Vyetnam aparanda ayrı-ayrı ölkələrin makroiqtisadi göstərimüharibəsi və ABŞ-ın üzləşdiyi digər problemlər idi. cilərini araşdırmalı olurlar. Bu, heç də asan iş deyil, Qrafikdən göründüyü kimi, 2008-ci ildə başlayan çünki makroiqtisadi analiz uyğun sferada xüsusi bi- maliyyə böhranı da ABŞ-ın xam neft idxalının azalmasına səbəb olub. liklərin olmasını tələb edir. Bəs neft bazarını təhlil edərkən nələrə diqqət yetirmək lazımdır?

Buradan çıxan nəticə odur ki, böyük dövlətlər iqtiBir neçə vacib informasiya mənbəyi var ki, neft sadi artım və böhran dövrlərində neft bazarında fərqli bazarının təhlili zamanı onları mütləq öyrənmək siyasət yürüdürlər. gərəkdir. Bu mənbələrdən biri ABŞ-ın Energetika 8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏMTƏƏ BAZARI

Praktikum

zəifləməyəcək. Nəticədə Çin getdikcə enerjidaşıyıcılarının idxalına daha çox ehtiyac duyacaq. Bu Bu da özünü neftin dünya bazarındakı qiymətlərində isə Afrikada, Yaxın Şərqdə, Avstraliyada xammal bugöstərir. Məhz iri dövlətlər neft idxalını azaltmunun yaşanmasına gətirib çıxaracaq. Dünyada neftdıqlarına görə 2008-ci ildə neftin qiyməti çatdığı dən tutmuş, urana kimi bütün növ maksimumlardan kəskin şəkildə aşağıya düşmüşdü. enerjidaşıyıcılarının qiymətinin artmasını stimulDüzdür, bunun üçün başqa səbəblər də az deyildilər, laşdıracaq. amma əsas səbəb bazarda tələb və təklif nisbətinin Göründüyü kimi, Çin, doğrudan da, enerjidəyişməsi idi. 2008-ci ildə yayın sonlarına doğru daşıyıcıları bazarında son dərəcə ciddi bir oyunçudur. bazarda təklif əvvəlki kimi qalmaqda idi, tələb isə Məhz buna görə də, Şərqdən gələn xəbərlərə diqqət gündən-günə azalırdı. Misal üçün ABŞ-a nəzər salası yetirməyə dəyər. olsaq, bu ölkədə enerjidaşıyıcılarının istehlakı 2007Və əlbəttə ki, OPEK ci ildən azalmağa başlamışdı. Əgər 2007-ci ildə ABŞ-da neft istehlakı gündə 20680 min barrel idisə, 2009-cu ildə artıq 18686 min barrelə düşmüşdü. Şübhəsiz ki, neft bazarı ilə bağlı təhlillər aparmaq üçün ən dolğun qaynaqlardan biri Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatının – OPEK-in hesabatlarıdır.

ABŞ-da neft istehlakı, min barrel/gün Dünyada hasil olunan neftin 1/3-i OPEK ölkələrinin payına düşür. Ona görə də, bu təşkilata üzv ölkələrlə bağlı xəbərlər neft bazarına ciddi təsir göstərirlər və analitiklər heç vaxt onları diqqətdən kənarda qoymamalıdırlar.

OPEK-in hesabatları neft bazarının vəziyyətilə bağlı məlumat əldə etmək üçün son dərəcə əlverişli mənbədir. Bu hesabatlarda neftə tələb və təkliflə bağlı proqnozlar, həmçinin bir sıra digər önəmli informasiyalar əks olunur. Adətən OPEK-in hesabatları dərc olunan günlərdə neftin qiymətləri yüksək “Sarı əjdaha” qaralanda ... volatillik nümayiş etdirir. Çünki həmin hesabatlarda “qara qızıl”a tələb və təklifin artıb-azalacağı ilə bağlı ABŞ-dan başqa, Çinlə bağlı xəbərlər də neft proqnozlar bazara təsir göstərirlər. bazarına ciddi təsir göstərir. Çünki Çinin nəhəng iqtiMisal üçün, son vaxtlar (2010-cu ilin oktyabrsadiyyatı neftin dünyadakı ən iri istehlakçılarından noyabrı) neftin qiymətinin bahalaşması OPEK-in biridir. Beynəlxalq Energetika Agentliyinin bu yaxın- hesabatında yer alan müsbət proqnozlarla bağlıdır. larda dərc olunan hesabatında deyilirdi ki, Çin amili Həmin hesabata əsasən, OPEK-in mütəxəssisləri enerjidaşıyıcılarına təlabatın artmasına ciddi təsir 2010-cu ildə neftə orta təlabatın gündə 85,78 milyon göstərir. Agentliyin hesablamalarına görə, 2035-ci ilə barrel olacağını gözləyirlər. 2011-ci ildə isə bu təlaqədər Çinin enerjidaşıyıcılarına təlabatı təxminən bat daha 1,17 milyon artaraq, gündə 86,95 milyon 75% artacaq. Dünyada enerjidaşıyıcılarından istifadə barrelə çatacaq. Təşkilata üzv ölkələrin hasil etdikləri göstəricisinin artmasında Çinin payı 36%-ə xammala olan tələbat da, proqnoza görə, gündə 400 bərabərdir. Yəni 2035-ci ilə qədər neftə olan tələbatın min barrel artaraq, 29,19 milyon barrelə yetişəcək. çoxalmasının az qala yarısı Çinin payına düşəcək.

Bu tip xəbərlər neft bazarına ciddi təsir göstərməyə və qiymətləri qaldırmağa qadirdir. 2008-ci ilin Ötən il Çin ABŞ-ı qabaqlayaraq, dünyada enerjisonlarında OPEK neft hasilatına qoyduğu kvotanı daşıyıcılarının ən böyük istehlakçısına çevrilib. Ən maraqlısı odur ki, 2000-ci ildə Çində enerji istehlakı gündə 4,2 milyon barrelə endirəndə, bu addım bazara Amerikada olduğundan iki dəfə az idi. Amma son 10 təsir göstərərək, neftin ucuzlaşmasının qarşısını almış il ərzində Çin hamını qabaqlayaraq, dünyanın ən iri və qiymətin 40 dollar/barrel səviyyəsinə qədər qalxmasına təkan vermişdi. enerji istehlakçısına çevrilə bilib.

Beynəlxalq Energetika Agentliyinin ekspertləri hesab edirlər ki, Çinin enerji istehlakının artım tempi 8

8

28

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏMTƏƏ BAZARI 8 Yeri gəlmişkən, ABŞ-ın OPEK ölkələrindən və digər dövlətlərdən neft idxalının qrafikinə diqqət yetirin. Göründüyü kimi, hazırda Birləşmiş Ştatlar OPEK ölkələrindən digərlərilə müqayisədə xeyli az neft alır. Amma bu, əsla OPEK-in neft bazarına təsir göstərmək imkanlarını azaltmır.

ABŞ-a OPEK və digər ölkələrdən idxal olunan neft

million barel/gün

Digər ölkələr

OPEK ölkələri

Praktikum sadiyyatını stimullaşdırmaq üçün növbəti tədbirlər paketini qəbul etdi. Bundan sonra dolların məzənnəsi sürətlə düşməyə başladı, çünki kəmiyyət zəiflətməsi siyasəti bazarda pul kütləsinin artımına gətirib çıxarır. Bu isə, bəlli olduğu kimi, özünü infliyasiyanın səviyyəsində və valyutanın dəyərdən düşməsində göstərir. Əgər neftin qiymət qrafikinə diqqət yetirsək, görmək mümkündür ki, kəmiyyət zəiflətməsi proqramı elan olunandan “qara qızıl”ın qiymətləri sürətlə qalxmağa başlayıb. Əvvəlcə hər barrelin qiyməti 70, sonra 80, sonra isə az qala 90 dollara qədər qalxıb. Əlbəttə, bu artımın 100 faiz yalnız dolların məzənnəsi ilə bağlı olduğunu demək düz çıxmaz. Belə ki, OPEK ölkələrinin neft hasilatına qoyduqları kvotanı azaltmaları da təsirini gösərib. Amma dolların kursu bu dramda heç də ən axırıncı rolu oynamayıb.

Dolların indeksi ilə neftin qiymətlərinin müqayisəsi

Dollarla neftin rəqsi Neft bazarına çox güclü təsir göstərən amillərdən biri də valyuta bazarıdır. Neftin qiyməti ABŞ dolları ilə göstərildiyinə görə, dolların məzənnəsinin dəyişməsi dərhal özünü neftin qiymətində də büruzə verir.

Neftin bahalaşması dolların ucuzlaşmasına, dolların bahalaşması isə neftin qiymətdən düşməsinə səbəb ola bilər.

Sağdakı qrafikə diqqət yetirin. Orada dolların indeksi və neftin qiymətləri müqayisə olunur.

Göründüyü kimi, bir çox hallarda neftin bahalaşması ilə dolların ucuzlaşması sinxron şəkildə baş verir.

Onların dinamikası nadir hallarda üst-üstə düşür.

2008-ci ilin yayın sonlarında olan vəziyyətə baxın.

Neftin qiyməti 140 dollar/barreli aşmışdı. Həmin dönəmdə dolların məzənnəsi kəskin şəkildə enirdi.

Amma neftin kəskin enişi başlayanda dollar əksinə, yuxarıya üz tutub.

Prinsipcə neftin qiymətləri ilə ABŞ dollarının məzənnəsi arasındakı mənfi korellyasiyanın səbəbini başa düşmək çətin deyil: axı neft, dediyimiz kimi, dollarla alınıb-satılır. Məhz buna görə, əminliklə gözləyə bilərik ki, gələcəkdə də dolların bahalaşması və ya ucuzlaşması neft bazarında uyğun hərəkətin yaranmasına səbəb olacaq.

Daha bir misala da nəzər salmaq pis olmaz. 2009cu ildə Federal Ehtiyatlar Sistemi (FES) ABŞ iqtiwww.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Dolların indeksi Neft

Nəticə Beləliklə, artıq siz bilirsiniz ki, neft bazarında qiymətlərin dinamikasını proqnozlaşdırmaq üçün nələrə diqqət yetirmək lazımdır. Neftin qiymətlərinin volatilliyi nəticəsində onunla ticarət edərək böyük məbləğdə pullar qazanmaq mümkündür. Əsas olan düzgün təhlil aparmaq bacarığıdır.

Sonda onu da demək istərdik ki, FES-in Açıq Bazarda Əməliyyatlar üzrə Komitəsi sonuncu iclasında yeni kəmiyyət zəiflətməsi proqramının icrası haqqında qərar qəbul edib. Budəfəki paketin həcmi əvvəlkindən xeyli azdır – “cəmi” 600 milyard dollar. Görəsən, hadisələr yenə də 2009-cu ilin ssenarisi ilə inkişaf edə bilərmi? Bu suala dəqiq cavab vermək mümkün deyil. Amma tarixin əsas dərsi odur ki, “tarix təkrarlanır”. Ona görə də, əminliklə yalnız bunu deyə bilərik ki, neft bazarında qazanmaq üçün həmin bazarın tarixini yaxşı öyrənmək lazımdır. İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

TEXNİKA

Praktikum

Düzgün xətt

Trend xəttini çox üsullarla çəkmək olar. Amma onlardan hansı düz olacaq?

T

reyderlərin çoxunun əksər problemləri onların subyektiv yanaşmalarından qaynaqlanır.

Trend xəttləri çəkərkən də subyektivlik özünü göstərir. Bu yazıda təqdim olunan texnika trend xəttlərini obyektiv qurmaqda və onlara əsasən dönüşləri müəyyənləşdirməkdə sizə yardım edəcək.

Test problemi Treyderlərin trend xəttlərini qurmaqda məqsədləri qiymətin hərəkət istiqamətini aşkarlamaq və dönüş anlarını müəyyənləşdirməkdir. Trend xəttlərinin qurulması isə öz təbiətinə görə subyektiv işdir: xətti məhz hansı maksimumlardan və minimumlardan keçirməliyik? Subyektivlik isə, bəlli olduğu kimi, treyderin düşmənidir. Çünki yalnız analiz metodunu formallaşdırandan sonra onu test etmək mümkün olur. Subyektiv metodlar əsasında ticarəti isə heç bir halda test etmək mümkün deyil.

nöqtələrini (qiymət minimumlarını). Qaydaya görə, trend xəttinin ən azı iki maksimum və ya minimumdan keçməsi lazımdır. Çətinlik o zaman meydana çıxır ki, treyder məhz hansı maksimum və minimumları seçmək problemilə üzləşir.

Sperandeonun metoduna görə, enən trend xətti qiymətin hərəkətinin çatdığı ən aşağı minimumdan əvvəl gələn iki maksimumu birləşdirməlidir.

Və bunlar ardıcıl azalan maksimumlar olmalıdırlar.

Uyğun olaraq, artan trend xətti qiymətin hərəkətinin çatdığı ən yuxarı maksimumdan əvvəl gələn iki minimumu birləşdirməlidir. Və bunlar ardıcıl artan minimumlar olmalıdırlar. Şəki l-də Sperandeo metoduna əsasən düzgün və səhv qurulan trend xəttlərinə misal göstərilib.

“1-2-3” metodu Trend xəttinin çəkilməsini obyektiv prosedura çevirmək üçün Viktor Sperandeonun təklif etdiyi metoddan faydalanmaq olar. Bu metod “1-2-3 trendin dəyişməsi” (1-2-3 change of trend) adlanır.

Şəkil 1. IBM, günlük barlar Bu şəkildə “A” və “B” nöqtələrindən keçirilən trend xətti düzgün qurulub. Çünki “B” nöqtəsi hərəkətin ən aşağı minimumundan qabaq gələn maksimumdur. “A” və “C” nöqtələrindən keçən trend xətti isə səhv qurulub. Çünki “C” nöqtəsi ən aşağı Viktor Sperandeo minimumdan sonra formalaşıb.

Lokal maksimumun ən aşağı minimumdan əvvəl Enən trend xətti ardıcıl azalan müqavimət nöqtələrini (qiymət maksimumlarını) birləşdirməlidir. gəlməsinin niyə vacib olduğu tezliklə aydın olacaq.

Artan trend xətti isə ardıcıl yüksələn dəstək

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA 8 1-2-3 - trend dəyişir Bu qaydaya görə, trendin dəyişməsindən yalnız o halda danışa bilərik ki, 3 şərt yerinə yetirilmiş olsun (şəkil 2):

Praktikum yerləşdirilir. 3 nöqtəsi keçiləndən sonra “stop” əmri də yuxarıya – həmin səviyyənin altına çəkilir.

Trendin dəyişməsini bu yolla müəyyən edərkən başqa texnikalardan da faydalanmaq olar. Məsələn, əgər siz günlük qrafiklərdə enən trend xəttinin yarıldığını qeydə almısınızsa, öz sevimli siqnallarınıza əsasən “uzun” əməliyyat aça bilərsiniz. 3 nöqtəsi keçiləndən sonra isə əməliyyatın həcmini artırmaq olar. Əgər trendin dəyişməsi həmişə şəkil 1-də göstərildiyi kimi aşkar baş tutsaydı, treydinq çox asan bir iş olardı. Bir sıra hallarda təkrar test kimi nəzərdə tutulan hərəkət, şəkil 3-də göstərildiyi kimi, çox xırda olur və hiss edilmir. Bu şəkildə qiymət trend xəttini “gap” ilə aşağıya doğru yarıb (1 nöqtəsi), sonra yenidən maksimumu test etməyə cəhd göstərsə də, yalnız “gap”ın bir hissəsini bağlamağı bacarıb. Ardınca isə dəstək səvyyəsindən (3 nöqtəsi) aşağıya enib.

Şəkil 2. Bir-iki-üç – trendin dəyişməsi 1. Trend xətti yarılmalıdır (1 nöqtəsi).

2. Qiymət qlobal minimumu/maksimumu yenidən test etməlidir – 2 nöqtəsində olduğu kimi.

3. Qiymət təkrar test zamanı yaranan yeni minimum/maksimumdan əvvəlki lokal maksimum/minimum səviyyəsini keməlidir (3 nöqtəsi).

Bax, indi aydın olur ki, nəyə görə trend xətti qiymət hərəkətinin minimumundan əvvəl gələn iki lokal maksimumdan keçirilməlidir. Əgər trend xətti 1-ci şəkildə göstərilən A-C nöqtələrindən çəkilsəydi, biz trendin dönüşündən xeyli gec xəbər tutacaqdıq.

Amma əgər qiymət daha bir minimum da forŞəkil 3. Təkrar testin çətin nəzərə çarpması malaşdırmış olsaydı, onda biz məhz A-C xəttindən istifadə edəcəkdik. Çünki o halda A-C xətti Çoxlu qrafikləri araşdıranda bəlli olur ki, ideal minimumdan əvvəl gələn iki lokal maksimumu birdönüşlərə az-az rast gəlinir. Bir çox hallarda qiymət ləşdirmiş olacaqdı. ya dərhal əks istiqamətdə hərəkətə başlayır, ya da üfiqi trendə keçir. Belə hallarda eyni analizi daha Metoddan istifadə qaydaları yüksək zaman periodunda aparmaq lazımdır. Əgər günlük qrafiklərdə trend aydın sezilmirsə, həftəlik və aylıq qrafiklərə nəzər salın. Misal üçün, şəkil 4-də Bu metodu real ticarətdə tətbiq etməyin bir neçə yolu var. Sperandeonun təklif etdiyi strategiyalardan aylıq qrafikdə trendin dönüşü göstərilir. biri belədir ki, trend xətti təkrar test olunarkən alış əməliyyatı açmaq lazımdır (şəkil 2-də 2 nöqtəsi). Bu zaman “stop” əmri qiymətin minimumunun altında 8 www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

31

TEXNİKA

Praktikum Obyektivlik naminə

8

32

Şəkil 4. S&P 500, aylıq barlar

Trend xəttinin Sperandeo metodu ilə qurulması subyektivliyin analizə təsirini azaldır. Bu cür qurulan trend xəttinin yarılması özlüyündə yetərincə ciddi hadisədir. Həmin xəttin yarılması adətən əksər hallarda trendin dönüşünə gətirib çıxarır.

Bu hərəkəti pillələrlə müqayisə etmək olar. Nə qədər ki, əvvəlki pillə keçilməyib, bazarın öz istiqamətini müəyyənləşdirməsindən danışmaq çox tezdir. Sperandeonun təklif etdiyi texnikaya əsasən, qlobal minimumla təkrar test zamanı yaranan minimumun arasındakı lokal maksimum vacib müqavimət səviyyəsidir (artım trendi zamanı əksinə). Həmin səviyyənin keçilməsi yeni istiqamətlə bağlı siqnal deməkdir. Bu, kritik səviyyədir. Əgər həmin kritik səviyyə keçilməyibsə, demək, bazar ya diapazondadır, ya da əvvəlki trendi bərpa edəcək.

Trendə qarşı get və qazan!

Q

“İnForex”in ofisində çox maraqlı bir sistemin təqdimatı keçiriləcək

iymət trend üzrə hərəkət edir. Biz bunu tezSeminar 2010-cu il dekabrın 17-də keçiriləcək. tez eşidirik. Onu da tez-tez eşidirik ki, “həmişə trend üzrə ticarət aparmaq İştirak etmək üçün ya on-line formanı doldurun, lazımdır”. Amma bunu demək etməkdən xeyli ya da asandır. Bəs əgər qiymət trend üzrə hərəkətini davam (012) 437 5323 saylı telefona zəng vuraraq, semietdirməzdən qabaq trendin əksinə gedərək, “güc nara yazılın. toplayırsa”, onda necə? Və bu zaman qazanmaqdan niyə imtina etməliyik? “İnForex”in ofisində seminarda çox maraqlı bir sistem müzakirə olunacaq. Bu sistemə əsasən treyder növbəti günün trendini müəyyən edir, həmin trendə qarşı əməliyyat açır və... qazanır!!!

Seminar ödənişlidir. Qiyməti – 50 azn.

Aktiv* hesabı olan treyderlər seminarda ödənişsiz iştirak edə bilərlər. * “Aktiv hesab” deyəndə ən azı 25$ vəsaiti olan və sonuncu əməliyyatı bu ay bağlanan hesab nəzərdə tutulur.

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Treyder

“Tanınmış treyder olmaq istəyirəm” Telman Allahverdiyevə görə, Forexdə uduzanlar öz biliklərini tətbiq etməyi bacarmayanlardır güvənirəm.

Telman Allahverdiyev 1989-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub.

- Əməliyyatlarını sonradan 143 nömrəli məktəbi bitirib. təhlil edirsənmi?

Hazırda Azərbaycan Dövət Neft - Uğursuz əməliyyatlarımı bəli.

Akademiyasının 4-cü kurs tələbəsidir. Forexlə tanışlığı hələ ki qısa - Səncə, qiymətin hərəkəti olsa da, bu sahə ilə bağlı fikirləri hansı amillərin təsiri ilə maraq doğurur. Oxuyun və özünüz yaranır? Yəni bazar də əmin olun. hansısa qanunlara tabedirmi, yoxsa orada hər şey təsadüfi - Forexlə tanışlığın nə vaxt baş verir? və necə olub?

- Tələb və Təklif arasındakı dis- Forex haqqında bu il yay aybalans qiymətə təsir edən ən larında bir tanşımdan eşitmişəm. başlıca amildir.

- Səncə, bu sahəni yaxşı - Əfsanəvi treyderlərin tanımaq üçün nə qədər arasında kumirin kimdir? vaxta ehtiyac var?

- Corc Soros - Yaxşı tanımaq üçün hər halda, illər lazımdır, işə başlamaq üçün - Ticarətində ekspertlərdən isə 1 ay mütaliə kifayət edər. istifadə edirsənmi?

- Mütaliə demişkən, bu işlə - Xeyr bağlı bilikləri haradan və - Ən uğurlu və ən uğursuz necə toplayırsan? əməliyyatların yadındadırmı?

- “İn Forex” şirkətində müəl- Ən uğurlu və uğursuz saylimim Fərid Hüseynovun verdiyi biliklərdən və üstəgəl, internetdən, dığım əməliyyat eyni bir əməliyyatdır. Uğursuz sayıram ona görə ki, jurnallardan. bu əməliyyatın sonu itki ilə bit- Necə düşünürsən, Forex-də mişdi; uğurlu sayıram ona gorə ki, qazananlar nəyi bilirlər ki, bu əməliyyat mənə bazarı vaxtında tərk etməyi öyrətdi. uduzanlar onu bilmir?

- Bildiklərin tətbiq eləməyi!

- Forexlə bağlı elə bir şey varmı ki, sən özünə bərk-bərk - Əla cavabdır. Bəs sən özün söz vermisən: “Bax, nə bildiklərini necə tətbiq olursa-olsun, mən bunu bir edirsən? Daim işlətdiyin strategiya varmı? Sirr deyilsə, də eləməyəcəyəm!!!”

- Var. Balansa uyğun lot cədvəli nə strategiyadır? tərtib eləmişəm və özümə söz ver- Standart strategiyam yoxdur, daim dəyişikliklər və yeniliklər ax- mişəm ki cədvəldən kənara cıxmayacağam. tarıram. Trend xəttlərinə www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

- Fundamental xəbərləri izləyirsənmi? Və onlardan öz ticarətində necə istifadə edirsən?

- Bəli, izləyirəm. Amma çox vaxt istifadə eləmirəm.

- Əməliyyat açmazdan qabaq bazarı təxminən nə qədər və hansı metodlarla təhlil edirsən?

- Təhlilim tam qərara gələnə kimi davam edir. Ən çoxu 3 gün olub.

- Əməliyyatlarını nə qədər vaxt ərzində açıq saxlayırsan?

- Qiymət təhlilimdə hədəf kimi seçdiyim nöqtəyə çatana kimi.

- Necə düşünürsən, treyder üçün hansı keyfiyyət daha vacibdir?

- Fikrimcə, Treyder hər zaman soyuqqanlı olmalıdır. Uduzarkən belə.

- Treydinqlə bağlı gələcək planların necədir?

- Dünyada tanınmış bir treyder olmaq istəyirəm.

- Və sonda, treyder həmkarlarına nə demək istərdin?..

- Bütün həmkarlarıma bol-bol şanslar arzulayıram,hər zaman işinizdə ciddi olun.

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

33

34

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil Eur/usd Dolların dirçəlişindəki ləngimə ortamüddətli perspektivdə Avroya bir “sığınacaq valyuta” prizmasından yanaşmağa vadar edir. Belə ki, Avronun perspektivləri onun artımını proqnozlaşdırmağa əsas verir. Amma texniki baxımdan ilin sonu ilə bağlı əgər FES siyasətində Dolların xeyrinə ciddi dəyişikliklər etsə, onda məzənnənin 1.3000 ətrafında cari ili başa vuracağını düşünürük.

Hazırda cütlük 1.3500-1.3600 aralığına can atır. Əgər bu baryer dəf olunsa, qiymətin yaxın gələcəkdə əvvəl 1.4300, daha sonra 1.4500-a gedəcəyini proqnozlaşdırmaq olar.

Eniş ssenarisini gözdən keçirsək, 1.3000 “ayı”ların qarşısını ala biləcək ilk dəstək səviyyəsidir. Bu hədəfin dəf olunması II dalğanın yaranmasına doğru ilk addım olacaq. Ortamüddətli perpesktiv üçün 1.2600 investorların marağında olacaq, daha sonra isə onlar 1.2000-ə qədər enişi gözdən keçirəcəklər.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

35

MA əsasında təhlil

8

Gbp/usd Funt da, demək olar ki, Avrozonada baş verən hadisələrin axarı ilə hərəkət edir. Cütlük 1.5500 ətrafında aldığı dəstəkdən bir qədər mövqelərini möhkəmləndirib. Amma əsas hadisələr 1.5750-1.5800 ətrafında baş verməlidir. Çox güman ki, cütlük həmin müqaviməti yarmaqla 1.6000-a qədər artım nümayiş etdirə bilər.

Amma funtun perspektivləri bir qədər qarışıqdır. Çünki son bir neçə iclasda və gəzən şayiələr nəticəsində aktivlərin alışı proqramının artırılacağı gözlənilir. Bu baş versə, funtun kütləvi satışı ilə üzləşə bilərik.

Amma bu hərəkətin özünü təsdiqləməsi üçün 1.5300-dən aşağıda möhkəmlənməsi lazımdır.

8 www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

36

Usd/chf Dolların hazırkı vəziyyəti onun artımı barədə düşünməyə az şans verir. Amma texniki mənzərə bunun əksini göstərir. İstənilən halda, qiymətin dolğun artımından danışmaq istəyiriksə, onun 1.0000-1.0050 müqavimət zolağından yuxarıda möhkəmlənməsi lazımdır.

8 www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

Usd/jpy Yapon ixracatçılarının Yenanın artımı ilə bağlı narazılığı iqtisadi dirçəlişə mane olan əsas səbəblərdən biridir. Bu baxımdan hətta milli bankın həyata keçirdiyi bir sıra tədbirlər – intervensiyalar da gözlənilən nəticəni vermədi. Cütlük hazırda 82.25-82.50 dəstək səviyyəsi ətrafında hərəkət edir. Artımın bərpa olunması üçün onun 84.00-84.25 müqavimət zonasına qayıtması ilk şərt olacaq. Daha sonra psixoloji əhəmiyyətli 85.00 bazarın maraq dairəsində olacaq.

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

37

38

İNDEKSLƏR

Nəzəriyyə

Yeməli indeks Adi buterbrod sizə dünya iqtisadiyyatı haqqında xeyli maraqlı məlumatlar verə bilər “Biq-Mak indeksi” dünyada bəlkə də, sadə əhali arasında ən geniş yayılmış və ən məşhur indeksdir. Çünki o, xüsusi iqtisadi biliklərə malik olmadan ayrı-ayrı ölkələrdəki iqtisadi-sosial vəziyyəti qiymətləndirməyə imkan verir.

çünki ayrı-ayrı ölkələrdə alıcılıq qabiliyyətini olduqca sadə yolla müəyyənləşdirməyə imkan verirdi.

tini müqayisə edərək, həmin ölkələrdə əhalinin həyat səviyyəsi, alıcılıq qabiliyyəti və digər iqtisadi göstəricilər haqqında məlumat əldə edə bilərik. Buterbrodun real Məsələ ondadır ki, “Biq-mak” dəyəri hər yerdə eynidir axı - “Biqöz tərkibinə görə (çörək, ət, mak” Afrikada da “Biq-mak”dır, pendir, tərəvəz...) “ərzaq zənbili”ni Skandinaviyada da! əvəz edir; McDonald’s isə transTutaq ki, adi insan iqtisadi mili şirkətdir və əksər ölkələrdə 1986-cı ildən başlayaraq, dünyaməsələlərin dərinliyinə getmədən flialları var; bundan başqa, Mcnın ən məşhur iqtisadi nəşrlərindən müxtəlif ölkələrdə infliyasiyanın Donald’s-ın istehsalat olan «The Economist» jurnalı səviyyəsini necə qiymətləndirə texnologiyası hər yerdə eyni stan- müntəzəm olaraq “Biq-Mak” 8 bilər? Çox sadə: gedin “Makdodartlar əsasında qunalds”a və Azərbaycanda satılan rulub. Amma “Biq-Mak”ın qiymətilə, məsələn, ayrı-ayrı ölkələrdə Rusiyada satılan “Biq-Mak”ın satılan “Biqqiymətini müqayisə edin. Bununla mak”ların qiymətləri da hansı ölkədə milli valyutanın bir-birindən kursunun süni şəkildə artırılıbfərqlənirlər. Niyə? azaldıldığı sizə məlum olacaq. Çünki onun qiymətinə müxtəlif amillər “Biq-Mak” indeksi ilk dəfə təsir edir: xammalın 1967-ci ildə yaranıb. O zaman bir qiymətindən tutmuş, ədəd “Biq-mak”ın qiyməti işçilərin Amerikada 47 sent idi. İndiki əməkhaqqına qədər. qiymətilə (3,22 dollar) müqayisə edəndə bu müddət ərzində dolların Bu gün “Biqözünün nə qədər infliyasiyaya mak” 120 ölkədə uğradığını görmək çətin deyil. Bu satılır. Demək, 120 indeks çox tezliklə populyarlaşdı: ölkədə onun qiyməwww.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

İNDEKSLƏR

Nəzəriyyə

8 indeksini hesablayır və dərc edir. İndeksin ən son göstəricilərilə həmişə jurnalın səhifələrində və saytında tanış olmaq mümkündür. Bundan başqa, indeksin göstəriciləri http://bigmacindex.org/ saytında da daim yenilənir.

“Biq-mak” indeksinin necə “işlədiyinə” dair misala nəzər salaq. Fərz edək ki, öz vətəni olan ABŞ-da Biq-Makın qiyməti 10 dollardır. Əgər Rusiyada 50 rubl olarsa, 50-ni 10-a bölürük. Deməli, dollar milli valyuta olaraq rubldan 5 dəfə daha qiymətlidir. Eyni şəkildə dünyanın bütün valyutalarının dollara nisbətdə aşağı, yoxsa yuxarı dəyərləndirildiyini öyrənə bilərik.

Cədvələ baxın. Orada hansı ölkədə buterbrodun qiyməti bahadırsa, demək, o ölkənin valyutası olduğundan yuxarı qiymətləndirilib. Ucuzdursa - əksinə. Məsələn, ABŞ-da “Biq Mak” 3,73 dollara, Avstraliyada 3,84 dollaradır. Yəni 3 faiz bahadır. Bu, o deməkdir ki, Avstraliya dolları ABŞ dollarına nisbətdə 3 faiz ucuz qiymətləndirilir.

Britaniyada “Biq Mak” 3,48 dollaradır. Yəni Amerikada olduğundan 7 faiz ucuzdur.

8 www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

39

İNDEKSLƏR

Nəzəriyyə

8

40

Demək, Britanita valyutası Amerika valyutasına nisbətən 7 faiz yuxarı qiymətləndirilib.

Bəs bu indikatorun “göstəricisinə” nə qədər etibar etmək olar?

“Biq Mak indeksi”ni tənqid edənlər deyirlər ki, o, ölkə iqtisadiyyatının yalnız bir seqmentini əks etdirir. Konkret olaraq, bu və digər ölkələrdə ərzaq zənbilinin qiymətini müqayisə edir. Həm də son dərəcə sadələşdirilmiş şəkildə.

Buna görə də, həmin indeksi bütün ölkə iqtisadiyyatının vəziyyətinin aynası kimi qəbul etmək düz deyil. Əlbəttə, bu cür tənqidlər haqlıdırlar. Amma unutmayaq ki, “The Econimist” kifayət qədər ciddi nəşrdir, onu “boş-boş işlərlə məşğul olmaqda” qınamaq düzgün çıxmaz. Fəqət “Biq-Mak indeksi”ni ciddi iqtisadi indikator kimi qəbul etmək də tam doğru deyil. Bu, belə deyək, populyarlaşdırılmış, kütlənin başa

düşdüyü dildə “danışan” bir indeksdir. Dou-Cons və ya “Nasdaq” kimi indekslərin mahiyyətini çoxları anlmaya bilərlər. Amma “Biq-Mak indeksi”ni başa düşməyən insan çətin ki, tapılsın. Ən azı ömründə bir dəfə “Makdo-

Forex və stress

nalds”a gedən hər kəs onu çox yaxşı anlayacaq və özünün həyat səvəyyəsi ilə başqa ölkədə “Makdonalds”a gedən digər şəxsin həyat səviyyəsini asanlıqla müqayisə edə biləcək.

Seminar professional psixoloqun iştirakı ilə keçiriləcək.

T

Seminar ödənişlidir. Qiyməti – 20 azn. reyder öz ticarətinin nəticəsindən asılı olaraq, müxtəlif emosiyalar keçirir. Əsas Aktiv* hesabı olan treyderlər seminarda emosiyalar bunlardır: sevinc hissi (xoşbəxtödənişsiz iştirak edə bilərlər. lik, eyforiya, ümid, həvəs...) və ağrı hissi (məyusluq, peşmançılıq, ümidsizlik, çıxılmazlıq...). Aydındır ki, * “Aktiv hesab” deyəndə ən azı 25$ vəsaiti olan və treyder qazananda birinci, itirəndə isə kinci qrupa aid hissləri yaşayır. Treydinq prosesi də bu emosiyaların sonuncu əməliyyatı bu ay bağlanan hesab nəzərdə tutulur. arasında dolaşmaqdan ibarətdir.

Bəzən həmin emosiyalar o qədər kəskinləşir ki, Seminar 2010-cu il dekabrın dayanıqlı psixikası olmayan insanlar üçün əməllibaşlı sınağa çevrilir. Nəticədə stressin yaranmasına 10-də keçiriləcək. gətirib çıxarır. Bundan necə yayınmaq olar? Necə etmək olar ki, emosiyalar ticarətimizə mane olmasın? İştirak etmək üçün ya on-line formanı Bu və digər suallara siz “İnforexs”in təşkil etdiyi doldurun, ya da (012) 437 5323 saylı “Forex və stress” seminarında cavab tapa telefona zəng vuraraq, seminara yazılın. biləcəksiniz. www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

41

Vacib məqam

Keçə bildikmi?

Səviyyənin yarılmasının saxta olub-olmadığını necə anlamaq olar

T

reyderlərin ticarət zamanı üzləşdikləri problemlərdən biri də səviyyələrin yalandan kəsilməsi və qəfil, sürətli dönüşlərdir. Bəzən hətta ən gözəl ticarət imkanları da bir anın içində tam tərsinə çevrilə bilir. Amma bu, treyderi ruhdan salmalı deyil; sadəcə, hər dəfə xatırlamaq lazımdır ki, treydinq – risklərin idarə olunması biznesidir.

Səviyyələrin yarılması bazar qüvvələri arasındakı konflikt zonalarında baş verir. Belə məqamlarda bazardakı hər iki tərəf kifayət qədər inadkarlıq göstərir, amma heç kim dəqiq bilmir ki, qiymətin hərəkətini dayanıqlı trendə çevirmək üçün daha nə qədər resurs lazımdır. Ona görə də, qrafik modelin nə qədər etibarlı görünməsindən asılı olmayaraq, səviyyələrin kəsilmə zonası yaxınlığında açılan Səviyyənin uğurlu keçilməsi 3 mərhələdə baş əməliyyatlarda həmişə risk payı yüksək olur. verir. Əvvəlcə qiymət artan həcmin müşayiətilə müqavimət səviyyəsini adlayır. Bunu hərəkət (action) Qiymət səviyyənin yarılmasına müxtəlif formərhələsi adlandıraq. Qiymət yarılma istiqamətində malarda reaksiya verə bilər. hərəkəti bir qədər davam etdirir, amma sonra Birinci variantda onun uğurla yeni səviyyələrə alıcıların marağı zəiflədiyindən, geriyə dönür. doğru hərəkət etməsi mümkündür. İkinci halda qiymət ani dönüş edə bilər ki, bu da Bundan sonra ikinci mərhələ başlayır. Onu əksbazarın hər iki düşərgəsində olan treyderlər üçün hərəkət (reaction) mərhələsi adlandıraq. Qiymət ziyana gətirib çıxarır. yardığı səviyyəyə doğru geri qayıdır. O vaxta qədər Və nəhayət, üçüncü halda qiymət alıcıları (əgər ki, bazara yeni alıcılar daxil olmağa başlayırlar. Bunyarılan müqavimət səviyyəsidirsə) saxta hərəkətlə lar yarılmış səviyyənin yaxınlığında bazara girmək tələyə salaraq, əks istiqamətdə trendə başlaya bilər. üçün şans gözləyən potensial alıcılardır.

Bu variantların hər birində ticarətə son dərəcə ehtiyatla yanaşmaq lazımdır.

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

42

Bundan sonra ikinci artım dalğası güc toplamağa başlayır və tezliklə əvvəlki maksimumu keçir. Bu, çözülmə (resolution) mərhələsidir.

Vacib məqam vaxt “buğa”lar yenidən bazara girərlərsə, qiymət səviyyəni yardığı istiqamətdə trend formalaşdıra bilər. Bu məqamda əksər ticarət sistemləri alış siqnalı verirlər.

Səviyyənin uğurlu keçilməsinin 3-cü mərhələsi həcm göstəricisindən də asılıdır. İlkin yarılma (action) zamanı bazarda tələb təklifi üstələməlidir.

Qiymət korreksiya (reaction) mərhələsinə qədəm qoyanda həcm göstəricisi azalmağa başlamalıdır. Üçüncü mərhələdə isə artım hərəkəti yenidən həcmin çoxalması ilə müşayiət olunmalıdır.

Ani dönüşlər (whipsaws) və saxta keçidlər o zaman meydana çıxır ki, tələblə təklif arasındakı bu dinamika pozulmuş olsun. Ani dönüş (whipsaw) – qiymətin ümumi dəstək və müqavimət səviyyələrini bir həmlədə keçməsidir. Bazarda qiymət gərginliyinin yaranması təbii olaraq sıçrayışlara gətirib çıxarır.

Unutmaq olmaz ki, adətən ümumi dəstək və Səviyyənin yarılmasının uğurlu olub-olmaması bir də ondan asılıdir ki, bu hadisə baş verəndən sonra yeni treyderlər bazara girəcəklərmi? Əgər girməsələr, səviyyənin yarılması saxta çıxır. Əgər bazar ifrat alış vəziyyətində olanda müqavimət səviyyəsi yarılırsa (yaxud ifrat satış vəziyyətində olanda dəstək səviyyəsi keçilirsə) həmin keçidin saxta olmaq ehtimalı böyükdür. Çünki bu zaman almaq istəyənlərin çoxu artıq alıblar (satmaq istəyənlərin çoxu artıq satıblar). Ona görə də, bazara yeni treyderlərin axını gözlənilmir. Belə halda yarılmadan sonra ani dönüşün baş verəcəyi riski yüksəkdir. Çünki əks istiqamətdə yaranan hər bir dalğa xeyli miqdarda stop-orderlərin işə düşməsinə səbəb olacaq. müqavimət səviyyələrinin yaxınlığında marketmeykerlər qiymətlə manipulyasiya etməyə çalışırlar. Bu da həmçinin, bazarın bir tərəfə qəfil “əyilməsinə” gətirib çıxarır. Belə ani dönüşlər bir çox svinq-treyderlərin (dalğalanmalarda ticarət aparanların) ciddi itkilər verməsinə gətirib çıxarırlar.

Ani dönüşlər o zaman yaranır ki, səviyyə yarılandan sonra qiymət effektiv korreksiya mərhələsinə başlaya bilmir. Bu hal birdəfəlik dönüşə gətirib çıxara da bilər, çıxarmaya da. Şübhə içində olan treyderlərin qətiyyətsizliyi bu mərhələdə qiyməti yeni yarılan səviyyəyə doğru geri itələyir. Əgər həmin www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

B İ R J A TA R İ X İ

43

Milli birajalar

Birja və samuraylar Yaponiyada “Kimono geyinmiş kapitalizm”in inkişafı tarixçəsi

T

luna çevrilən Avropanın “qara gəmilər”indən ehtiyat edirdilər.

Söqunluq (feodal hakimiyyət) Ümumiyyətlə, Yaponiya arxipelaqında müasir sənaye ölkəsinin ticarətə ciddi nəzarət edir və yaranması prosesi təxminən 150 il adalarda xristianlığın, Qərb mədəniyyətinin yayılmasına ciddi əvvəldən başlamışdı. 200 ildən şəkildə müqavimət göstərirdi. uzun bir müddət ərzində ölkəyə rəhbərlik edən Tokuqava feodal Amma maliyyə-ticarət münasisülaləsi Yaponiyanın dünyadan Bunu müharibədən yarıdağınıq təcrid olunmasına yönəlik siyasət bətləri universal xarakter daşıyır. vəziyyətdə çıxmasına baxmayaraq, yürüdürdü. Bütün bu dövr ərzində Ona görə də, XVII əsrdə yaponiyalılar ticarət işində xeyli keçən əsrin 70-ci illərindən bəri cüzi beynəlxalq ticarətin cəmqabağa getmiş avropalıların ÜDM-in artımına görə dünyada ləşdiyi ticarət zonaları istisna olABŞ-dan sonra ikinci yeri tutan bir maqla, ölkənin qapıları əcnəbilərin köməyi olmadan belə, özləri “düyü biletlərindən” istifadə etməyə ölkənin əhalisindən - yaponlardan üzünə bağlı idi. Mühafizəkar başlamışdılar.

Bu biletlər bir növ soruşmaq lazımdır.

Yapon aristokratiyası hər şeydən çox Qərb kolonializminin simvo- fyüçersə bənzəyirdi. Onlardan ölkə daxilində müxtəlif kommersiya əlaqələrinin həyata keçirilməsində ödəniş vəsaiti kimi aktiv istifadə olunurdu. əbii resurslardan kasad olan bir ölkə dünyanın aparıcı dövlətlərindən birinə çevrilə bilərmi? Ucuz enerjidaşıyıcıları, metal, odun, tikinti materialları olmadan sənayedə böyük bir irəliləyişə necə nail olmaq mümkündür?

Ada bağlıdır yada

1853-cü ildə komandor Metyu Perrinin eskadronunun İokoqama körfəzinə çıxması www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Avropada kapitlizmin inkişaf etdiyi bir vaxtda Yaponiya hələ də feodalizm münasibətlərini qoruyub saxlayırdı. Yaponiyanın dünyaya ilk açılışı 1855-ci ildə, ABŞ hərbi donanmasının komandoru Metyu Perri ABŞ höküməti adından Söqun hökuməti ilə razılaşmaya imza atandan sonra baş verdi.

Razılığa görə, amerikalılar Yaponiyanın iki limanında ticarət apara bilərdilər.

8 İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

B İ R J A TA R İ X İ

Milli birajalar dar cəmiyyətlərini yaratmışdı.

Misal kimi “Mizuho Financial Group” və “Imperial Hotel”i göstərmək olar.

Eyitinin fəaliyyəti nəticəsində Yaponiyada müasir Avropanın kredit praktikasını tətbiq edən ilk milli bank da yaradıldı. Qısa müddət ərzində şirkət səhmlərinin və dövlət obliqasiyalarının alınıbsatıldığı qiymətli kağızlar bazarı da təşkil edilir.

8

44

Meydzi dövrü 1867-68-ci illərin vətəndaş müharibəsi söqunluğun iflasa uğraması ilə başa çatdı. Bu hadisədən sonra ölkədə yeni dövr– Meydzi (yapon dilindən tərcümədə “maariflənmiş hökümət”) dövrü başlandı. Ölkənin radikal şəkildə müasirləşdirilməsinə start verildi.

Feodal sistemi ləğv olundu, onun yerində xeyli sayda Qərb institutları təsis edildi. Qərb nümunəsinə uyğun ordu yaradıldı, konstitusiya qəbul olundu, hökümət və məhkəmə sistemi təsis edildi.

Yaponiyada Britaniya parlamentinə uyğun parlament çağırıldı.

Torpaq islahatı aparıldı. İmperatorun hakimiyyəti formal şəkil aldı: hakimiyyət faktik olaraq söqun üzərində qələbə qazanmış tayfalardan ibarət torpaq və ticarətsənaye oliqarxiyasının əlində idi.

Samuray üçün obliqasiya

Yaponiyada müasirlik tərəfdarlarının qələbəsinə baxmayaraq, samuray döyüşçülərinin tərk-silah Nəticədə XX əsrin əvvələrində edilməsi bir neçə il çəkmişdi.

Yaponiya artıq güclü dünyəvi Samuraylar xidmətlərinə görə büddövlətə çevrilmişdi. cədən maliyyələşirdilər. Xeyli sayda lazımsız döyüşcünün tərxis Əgər şəxsiyyətlərin rolu prizedilməsi ciddi etirazlara və hətta masından yanaşsaq, Yaponiya iqti- vətəndaş toqquşmalarına səbəb ola sadiyyatının inkişafında Sibusava bilərdi. Samurayların hərbi xidEyitinin çox böyük xidmətləri ol- mətinə görə çəkilən xərclərin muşdu. Onu tez-tez “Yaponiya yükünü azaltmaq üçün gənc kapitalizminin atası” adlandırırlar.

Yaponiya höküməti onlarla dövlət Meydzi dövrünün islahatları və obliqasiyaları ilə hesablaşmağa limanların açılması Yaponiyada sə- Meydzi dövründə bir sıra başlayır. Beləliklə, XIX əsrin 70-ci nayenin inkişafına gətirib çıxardı. mütərəqqi təşəbbüsləri ilə yadda qalan Eyiti Yaponiyada ilk səhm- illərinin sonlarında Yaponiyada qiymətli kağızlarla mütəşəkkil ticarət aparmaq üçün ticarət meydanının yaradılmasına ehtiyac yaranır.

Sibusava Eyitii “Yapon kapitalizminin atası”

Sibusava Eyitinin təşəbbüsü ilə 1878-ci ildə Tokio Fond Birjasının əsası qoyuldu. O dövrün bir çox yapon biznesmenləri və məmurlarının Avropasayağı dəblə geyinmələrinə baxmayaraq, birjada işləyənlər, ticarət zalında çalışanlar “kimono”da olurdular. Vaxt keçdikcə bu, ənənəvi xarakter alır və 1999-cu ilin sonuncu sessiyasına kimi davam edir.

Tokio birjasının qədim binası www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

8 İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

B İ R J A TA R İ X İ

45

Milli birajalar

1895), Rus-Yapon müharibəsi (1904-1905), Antanta tərəfindən I XIX əsrin son onillikləri ərzində Dünya müharibəsi, II Çin-Yapon müharibəsi... Bu müharibələr zaingilis kapitalının sayəsində manı dövlətin xərcləri Yaponiya ölkənin sənayeləşdirilməsi geniş sənayesinin inkifaşını stimulmiqyaslar almağa başlayır.

Ticarətin həcmi artır və bu da daha laşdırır və XX əsrin əvvəlində forçox treyder cəlb eləmək üçün bir- malaşmış şirkətlərin səhmləri, yeni buraxılmış dövlət obliqasiyaları janın ticarət zalının hesabına fond bazarı genişlənir. genişləndirilməsinə təhrik edir.

Tokio birjasından başqa, keçən Bir faktı da qeyd edək ki, birəsrin 40-cı illərində ölkədə daha jada ən fəal ticarəti aparılan qiymətli kağız elə Tokio Fond Bir- bir neçə fond birjası fəaliyyət göstərirdi. jasının özünün aksiyası idi.

XX əsrin 20-ci illərinin sonBirjada hərbi qərargah larından birjada aksiyalarla ticarət üstünlük təşkil etməyə başladı. Bu 1943-cü ildə II Dünya vaxta qədər ticarət əməliyyatmüharibəsi zamanı “Yaponiya larının əsas obyekti obliqasiyalar qiymətli kağızları birjası idi. haqqında” Qanun qəbul olundu.

Qanuna görə Tokio Fond Birjası XIX əsrin sonları-XX əsrin müharibə şəraitində əməliyyatlara əvvəlləri Yaponiya üçün bir sıra uğurlu müharibələrlə yadda qalır: nəzarəti gücləndirmək üçün yeni institut kimi təsis edilirdi. Ama I Çin-Yapon müharibəsi (18941945-ci ilin avqustun 10-da Amerikanın Yaponiyaya atom bombası atması birjanın işini dayandırmasına səbəb oldu və boşalmış birja meydanlarına Amerikanın hərbi qüvvələri yerləşdirildi.

1948-ci ilin yanvarına qədər Tokio Birjasının binasında işğalçı ordunun qərargahı yerləşirdi. Bu ordu ölkəni 1950-ci ilin əvvəlinə qədər idarə etdi, sonra səlahiyyətlər tədricən Yaponiya hökümətinə qaytarıldı.

Hərb və səhm

8

Formal olaraq Yaponiya qiymətli kağızlar birjası 1947www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Tokio birjasının ticarət meydanı 1959-cu il

ci ildə buraxıldı. Həmin vaxt Yaponiyada XIX əsrin sonlarından fəaliyyət göstərən nəhəng maliyyəsənaye konqlameratı olan “czaybatsu” da ləğv edildi. Müəssisənin aksiyaları dövlət investorlarının arasında bölüşdürüldü. Daha sonra şirkətlər özəlləşdirildi və nəticədə fond birjasının yenidən yaradılmasına ehtiyac duyuldu. Yeni Tokio Fond Birjası 1949-cu il iyunun əvvəlindən fəaliyyətə başladı.

Sakura çiçəklənir 1950-ci illərin Koreya müharibəsi vaxtı Yaponiya ABŞ-ın etibarlı müttəfiqinə çevrildi. Buna görə də ABŞ Yaponiyaya iqtisadi dəstəyini getdikcə artırırdı.

Amerika höküməti “hərbi dəstəyə görə” Tokioya böyük məbləğdə vəsait ayırmışdı. Bu ödənişlər 1950ci ildə Yaponiyanın ixracatdan əldə etdiyi gəlirinin 27%-ni təşkil edirdi. Ölkənin iqtisadiyyatı Amerikanın yardımları kəsiləndən sonra da inamla artmaqda davam edirdi.

8

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

B İ R J A TA R İ X İ

Milli birajalar

ların sıx əməkdaşlığı təşkil olunmuşdu. Üfüqi və şaquli inteqrasiya sayəsində fond bazarında konHökümət milli şirkətlərə münasibətdə proteksionizm qlomeratlarda iştirak edən şirkətlərin səhmləri məhvə özəl sektoru stimullaşdırma siyasətini həyata dud sayda tədavül edilirdi. Birjada hər hansı bir keçirirdi. 1951-ci ildə biznesin inkişafı üçün ucuz şirkətin aksiyalarının təxminən üçdə ikisi ilə ticarət səhmlər təqdim edən Yaponiya İnkişaf Bankı aparılırdı. Bu da onları xarici kapitalın əsirinə yaradıldı. Bank tərəfindən verilən kreditlərin çevrilməkdən qoruyurdu. təxminən 83%-i strateji əhəmiyyətli sənaye Möcüzə davam edir sahələrinin (gəmiqayırma, elektrotexnika maşınqayırması, kömür və polad istehsalı) maliyyələşdirilməsinə sərf olundu. Beynəlxalq ticarət və sənaye nazir1960-cı illərin II yarısında Yaponiyanın Ümumi liyi Yaponiyanın bütün idxalatına nəzarəti ələ aldı.

Daxili Məhsulu ildə 11.6% artırdı. Əgər 1965-ci ildə Bundan əlavə, nazirliyə sənaye texnologiyalarının ölkədə ÜDM 9 milyard $ idisə, cəmi 15 ildən sonra idxalı üzrə beynəlxalq danışıqlar aparmaq səlahiyyəti bu rəqəm 1 trilyon 65 milyarda $-a çatdı! Fantastik nəticədir.

8

46

1985-ci ildə Tokio Fond Birjası getdikcə artan ticarət həcminin tələblərinə cavab verən geniş ticarət zalına malik yeni binaya köçürülür. Əslində birjanın fiziki imkanları əməliyyatların sayının azalmasına elə də təsir göstərmirdi; belə ki, artıq 1974-cü ildən əməliyyatların həyata keçirilməsi və hesablanması üçün elektron sistemi tətbiq olunmağa başlamışdı.

Qiymətli kağızların məzənnələri isə böyük elektron tabloda əks olunurdular.

1983-cü ildən 1990-cı ilə qədər texniki irəliləyişlər sayəsində birjada ticarətin həcmində görünməmiş artım qeydə alındı. 1990-cu illərin əvvəllərində Tokio Fond Birjasında əməliyyatların kompüterləşməsi daha böyük miqyaslar aldı. Bir qədər sonra birjada internet vasitəsilə ticarət aparmaq da mümkün oldu. Birjanın kompüterləşdirilməsi ticarət zalında çalışan klerklərinin sayının azalmasına gətirib çıxardı.

Tokio fond birjasında ticarət insanların iştirakı olmadan aparılır

verilir. Effektiv texnologiyalar 1950-ci illərdə Yaponiya sənayesinin inkişafı üçün möhkəm əsası təmin etdi. “İqtisadi möcüzə” adlandırılan illərdə Yaponiya iqtisadiyyatında “keyrutsu” deyilən iri maliyyə -sənaye konqlomeratlarının rolu yüksək idi. Onların daxilində istehsalçıların, təchizatçıların, distribütorwww.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Birjanın kompüterləşdirilməsi sonda 1999-cu il aprelin 30-da ticarət zalının bağlanması ilə nəticələndi. O vaxtdan etibarən Tokio Fond Birjasında bütün tranzaksiyalar yalnız elektron sistemlər vasitəsilə həyata keçirilir.

Tokio Birjasının ekzotik simvolunu - ticarət zalında çalışan kimono geyinmiş klerkləri yalnız təntənəli mərasimlərdə, şəkillərdə va ya köhnə videolarda görmək olar. Sırf elektron sistemə keçmiş Tokio Fond Birjası isə hazırda birja listinqindəki şirkətlərin ümumi bazar kapitallaşması üzrə dünyada 3 ən iri birjadan biridir. İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

PSİXOANALİZ

Sakit başla

Məsləhət

Səhv qərarlardan qaça bilmək üçün ticarəti həmişə sakit başla aparmaq lazımdır

T

icarət digər sənət növlərinə bənzəmir.

Məsələn, treyderin işi nə əməliyyat zamanı açıq ürəyin qarşısında dayanan cərrahın, nə də yanan binaya daxil olan yanğınsöndürənin işinə oxşayır. Treyderlər adətən gərgin vəziyyətlərdə qərar verməli olurlar. Bəs stress vəziyyətində uğur qazanmaq üçün nə lazımdır? Bazar sizin əksinizə gedəndə düzgün ticarət qərarları verməyin və nizam-intizamlı olmağın ümumi prinsipləri nədir?

pozisiyaya girməklə ticarət qaydalarınızı pozmusunuzmu? Çox güman ki, bəli! Çünki milyonlarla treyder bu qaydaları dəfələrlə pozublar. İnsanın təbiətilə əlaqədar olaraq, mənfi emosiyalar bizi ticarət zamanı heç vaxt tərk edə bilməz. Lakin bir neçə şeyi aktiv şəkildə etməklə gərgin emosiyaların bizi əhatə etməsinin və həmin an şüurumuza hakim olmasının qarşısını ala bilərik.

1. Ticarətinizi planlaşdırın

Bütün bu sualların çox sadə cavabı var: Sakit olmaq!

Treyderin işi cərrah və ya yanğınsöndürəninki kimi ölümqalım məsələsi olmasa da, xəsislik, qorxu, narahatlıq, qəzəb və digər xoşagəlməz hisslərin yaşanmasına səbəb ola bilir. Uğursuz əməliyyatda olarkən, pul uduzarkən, başqalarının pulunu itirərkən və ya şirkətdəki işinizdən məhrum olarkən (ola da bilər, hər üçündən bir az) yaranan psixoloji təzyiq sizə çox ağır gələ bilər. Pis ticarət qərarlarının çoxu da elə məhz bu zaman verilir.

Mütləq həmişə planınıza uyğun ticarət aparın. İlk növbədə plan tutun, onu yerinə yetirin və daim yadda saxlayın ki, sizin planınız var. Kifayət qədər sadə səslənsə də, yeni treyderlərin əksəriyyəti ticarət meydanına hazırlıqsız gəlirlər. Onların bazara nə vaxt daxil olmaq və çıxmaq barəsində planları, risk-menecment strategiyaları olmur.

Plana malik olmaq, onu yerinə yetirmək narahatçılıq və qorxuya aparan qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırır. Eyni zamanda, vəziyyət təhlükəli olduqda biz plana malik Siz nə vaxtsa stressli ticarət za- olduğumuzu unutmağa meylmanı gəliri vaxtından tez götürlənirik. Əgər siz öz planınıza əməl məklə, məcburi əməliyyat açmaqla etməkdə qərarlısınızsa, nə qədər və ya götür-qoy etmədən dərhal itirməyə hazır olduğunuzu və www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

bazardan nə vaxt çıxacağınızı dəqiq bilirsinizsə, böyük ehtimalla narahatçılıq keçirməyəcəksiniz və yaxşı ticarət qərarları qəbul edəcəksiniz.

2. Fasilə götürün Hər dəfə psixoloji təzyiq altına düşdüyünüzü hiss etməyə başlayanda fasilə götürün. Gözlərinizi bağlayın və bir neçə dəfə dərindən nəfəs alın. Bu, sizə əqli rahatlıq gətirəcək. Dərindən nəfəs almaq bədənə daha çox oksigen verəcək və fiziki gərginliyi aradan qaldırmaqda kömək edəcək.

Açdığınız əməliyyat əksinizə getdikdə və siz qəzəb, narahatçılıq keçirdikdə yuxarıda qeyd olunlara riayət edilməsi sizə rahatlanmaqda və vəziyyəti sakit halda dəyərləndirməkdə kömək edəcək. Məhz bundan sonra siz yaxşı ticarət qərarları verə və əgər ehtiyac varsa, strategiyanıza dəyişikliklər edə bilərsiniz.

Yenidən qeyd olunmalıdır ki, biz heç vaxt bazarın yaratdığı riskləri və qeyri-müəyyənliyi qəbul edərkən gərgin hissləri kənara ata bilməyəcəyik. Lakin buna baxmayaraq, biz təcrübə, təkmilləşdirmə və yaxşı tənəffüs üsulları ilə ticarət zamanı yaranan gərginliyin

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

47

48

PROBLEM

Pulun digər üzü

Saxta babanın oyunları Bəşəriyyət niyə saxta pul kəsənlərin öhdəsindən gələ bilmir?!

S

on vaxtlar dünya mediası həyəcan təbili çalmaqdadır: qlobal iqtisadiyyat saxta pullar dalğasında boğula bilər. Hələ ki bu problem kritik səviyyəyə çatmayıb, amma bütün hallarda, ciddi düşünməyin vaxtıdır. Saxta pul düzəltmək bütün dövrlərdə ən gəlirli işlərdən biri sayılıb. Və nə qədər ki, pul mövcud olacaq, yəqin ki, bu, həmişə belə də qalacaq.

Qədim dövrlərdə pulları hansı üsullarla saxtalaşdırırdılar? Gəlin, baxaq.

1. Lap ilkin dövrlərdə əlvan metalları kəsib, qəpiklər düzəldirdilər. Qəpiyin dəyəri onun çəkisilə müəyyən olunurdu. Və həmişə onu öz xeyrinə yüngülləşdirmək istəyənlər tapılırdı. Təbii ki, çəkisi azaldılmış qəpiklər öz dəyərini itirirdilər. Qədimdə bu üsul çox geniş yayılmışdı. Odur ki, indi ideal şəkildə yumru formasını saxlamış qədim roma, ərəb və ya bizans qəpikləri tapmaq müşkülə çevrilib. Daha çox zərər çəkən isə Rusiyadakı gümüş qəpiklər olmuşdu. Onun əyri forması sanki özü imkan yaradırdı ki, bədəməllər bu pul vahidinin üzərində müxtəlif qeyri-qanuni əməliyyatlar aparsınlar.

2. Üstü döyməli olan kiçik ölçülü qəpiklərin saxtalaşdırılması daha çətin idi. Pul vahidinin nominalının onun tərkibindəki qızıl, gümüş və misdən asılı olduğu zamanlarda qəlp pul düzəldənlərin www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

çoxu sadəcə olaraq, həmin qəpikləri əridir, sonra isə xüsusi hazırlanmış qəliblərə tökürdülər.

Beləliklə, qəpiyin çəkisi azalır, amma özü ideal formada olduğu üçün şübhəli görünmürdü.

qrafinyası Janna de Bulon-eOvern, XIV əsrdə yaşayan abbat Missendron... Deyilənə görə, hətta

3. Ən çətini isə daha ucuz xəlitələrdən saxta qəpiklər hazırlamaq idi. Bununçun labortoriya (kustar olsa belə), kimya sahəsində xüsusi bilik və təcrübə gərək idi.

4. Kağız əskinasların meydana gəlməsilə onları saxtalaşdırmağı da xeyli üsulları yarandı. XIX əsrdə ABŞ-da saxtalaşdırılmış dollarların 1727 növü aşkarlanmışdı.

Onların hətta xüsusi kataloqu da dərc edilmişdi.

Qəlp pul düzəldən işbazlar dünya miqyasında aktiv işləyirdilər. Məsələn, II Yekaterina 18-ci əsrə aid saxta 4 funtluq kağız pulları dövriyyəyə buraxandan sonra onlar kütləvi şəkildə qraf Drakula da öz məşum qəsrinin Rusiyaya axışmağa başladılar. zirzəmisində qəlp pul kəsən Ümumiyyətlə, istənilən pul islahat- dəzhag gizlədirmiş. larının həyata keçirilməsi saxta pul düzəldənlər üçün qızıl dövr olub.

XIX əsrdən başlayaraq, bir çox dövlətlər də bu işə girişib! Onlar Dünyanın bütün dövlətləri məqsədyönlü şəkildə rəqiblərinin həmişə qəlp pul düzəldənlərə qarşı pullarını saxtalaşdırıb çap etməyə sərt mübarizə aparırlar: onların əl- başlayıblar. Bu işlə Napoleon daha lərini kəsiblər, qaynar suda bişirib- aktiv məşğul olub. Rusiya ilə lər, boğazlarına ərinmiş metal müharibə zamanı onun iqtisadiyytöküblər, asıblar, ömürlük həbs atını çökdürmək məqsədilə yaponediblər... Amma bu adamların sayı lar böyük həcmdə saxta rubl azalmayıb. Nə keçmişdə, nə də dövriyyəyə buraxıblar. Birinci müasir dövrdə. dünya müharibəsi zamanı nəhəng Bu işlə hətta zadəganlar və imperiyalar bu üsula tez-tez əl atırdılar. İkinci dünya müharibəsi ruhanilər də məşğul olublar. isə daha geniş üfüqlər açmışdı: Rusiyada Demidovlar, XV əsrin əvvəllərində yaşayan fransız

8

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

PROBLEM

Pulun digər üzü

talaşdırmanın 90 faizi onun payına düşür.

Federal hökumət və Üçüncü Reyx dövriyyəyə böyük FTB saxta pul həcmdə saxta funt-sterlinq buraxaraq, Böyük Britaniyanın iqti- kəsilməsinin qarşısını sadiyyatına ciddi ziyan vurmuşdu. qalmaqdan ötrü ciddi Yaponiya isə ABŞ-a qarşı bu gizli tədbirlər görürlər. Axı dollar bütün dünyada fənddən yararlanmışdı. işlədilən pul vahidi sayılır.

Bəs indi dünyada hansı saxta Dünyadakı saxta əskinaslar dövr edir? Saxta pul dollarların miqdarını düzəldənlər hansı valyutanı daha çox “sevirlər”? Bu suala cavab ax- hesablamaq mümkün deyil, çünki bəzi taranda ortaya maraqlı mənzərə ölkələrdə elə iri çıxır. mərkəzlər var ki, orda Amerika dolları kon- Avropada saxta avro əskiveyer üsulu ilə çap nasları il ərzində 8-10 faiz artır. İşbazlar daha çox 20 (47 faiz), 50 edilir!

(39 faiz) və 100(11 faiz) avro Rusiyada saxta rubllar hər il orta dəyərindəki pulları saxtalaşdırırlar. İngiltərədə son ildə 500 nominallıq hesabla 15-20 faiz artır. Hər 100 haldan 95-də isə saxtalaşdırılan avronun iri həcmdə saxtalaşdırılması faktı qeydə alınıb. Vəziyyət o min rublluq əskinaslar olur. İkinci yeri 5000 rublluq banknot tutur. qədər mürəkkəb olub ki, ölkənin

8

Özü də ordan çıxan məhsulun keyfiyyəti xeyli yüksəkdir - burda İsrailin kriminal ünsürlərinin izi sezilir. Onlar İsrailin, İordaniyanın və Misirin də milli valyutalarını saxtalaşdırmaqdan çəkinmirlər.

Saxta dollarlar Kolumbiya cəngəlliklərindəki gizli mətbəələrdə də çap edilir. Fırıldaqçıların ələkeçməzliyinini bir səbəbi də odur ki, onlar öz bazalarını bir yerdən başqa yerə çox asanlıqla köçürə bilirlər.

Rusiya Federasiyasında saxta pul nişanları istehsalında liderlik Şimali Qafqazda, Avropada isə Pribaltika ölkələrindədir.

Bəs bu işə qarşı hansı mübarizə üsulları var? Hansı tədbirlər görülür?

Repressiya üsullarını kənara qoysaq, saxta pul kəsənlərə qarşı əsas metod yeni banknotları daha yüksək dərəcədə müdafiə ilə buraxmaqdır. Gələn il Rusiyada yeni 1000 rublluq, ABŞ-da yeni 100 dollarlıq əskinaslar bu qayda ilə çap ediləcək. Amma mütəxəssislər onu da etiraf edirlər ki, hətta ən Beləliklə, dünya qədər qədim müasir qoruma nişanları belə, olan bu problem hələ də aktual saxta pul kəsənlər üçün ciddi əngəl olaraq qalır. İnsan psixologiyası deyil. heç vaxt dəyişmir. İnsanlar istərMərkəzi Bankı məcburiyyət istəməz çoxlu pul əldə etməyə qarşısında qalaraq, Birləşmiş KralSaxta pul kəsmək çox gəlirli meylllidirlər. Nə qədər ki lıqda 500 avroluq əskinasın biznesdir və dünyada olduqca bəşəriyyət əskinasların xışıltısındövriyyəsini qadağan etmişdi. mütəşəkkil təşkil olunub. Dünyada dan və qəpiklərin cingiltisindən stabillik olmayan bölgələrdə saxta həzz alır, gərək ona da hazır olsunAmerikada saxta pulların həcmi pul kəsənlər kök salırlar. Məsələn, lar ki, bu pullar gec-tez saxta çıxail ərzində 10-15 faiz artır. Ən çox hazırda Fələstin muxtariyyatı caq. saxtalaşdırmaya məruz qalan isə dünyada saxta doların çap edildiyi 100 dollarlıq əskinaslar olur. Sax- ən böyük mərkəzlərdən biridir. www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

49

50

M ETO D

İş prinsipi

Kəs, götür Skalperlə oynamağa dəyərmi? Qoy, hər kəs özü qərar versin

Ə

gər desək ki, bütün trey- gün onlarla, bəziləri isə olduğu cütlüklərdə aparıla bilər. derlər ticarətə yeni hətta yüzlərlə əməliyyat açırlar. Əgər siz 3-5 punktun başlayanda əvvəlcə Bu, skalpinqin birinci böyük çatış- izindəsinizsə, onun yarısından çoskalpinqlə məşğul olurlar, yəqin, yanılmarıq. Yəni, təzə başlayan treyder qrafikə baxır, orada hərəkət görən kimi dərhal əməliyyat açır və azacıq gəlir formalaşan kimi də bağlayır. Amma xeyli əsəb və pul itirəndən sonra hər kəs gec-tez belə qərara gəlir ki, bu, düzgün deyil və bazara fərqli yanaşma lazımdır.

Ardınca növbəti mərhələ gəlir: yeni axtarışlar, tədqiqatlar, ticarət sisteminin yaradılması... Və treyder vaxtilə məşğul olduğu skalpinqə qeyri-ciddi iş, kazino kimi baxmağa başlayır. Amma doğrudanmı, belədir? Yəni skalpinq ciddi ticarət metodu sayıla bilərmi? Gəlin, aydınlaşdırmağa çalışaq.

mazlığıdır. Çünki insan uzun müd- xunu spredə verməyin mənası yoxdət belə intensiv rejimdə çalışa dur. Buna görə də, skalperlərin bilməz. cütlüklər arasında seçim imkanı elə də çox deyil. Konkret desək, Əvvəlcə, skalpinqin özünün nə Skalpinq zamanı yerlərin bazarı onların tələbinə cavab verən cəmi olduğunu dəqiqləşdirək. Skalpinq ciddi və dərindən analiz etmələrinə 3-4 cütlük var.

- gündaxili ticarətin elə bir ehtiyac qalmır. İndikatorlar demək növüdür ki, burada treyderi yalnız olar ki, lazımsız bir şeyə çevrilirSkalpinqin ən mənasız bir neçə punkt gəlir maraqlandırır. lər. Skalperlər daha çox intuisiya cəhətlərindən biri budur ki, əgər Buna başqa sözlə “pipsovka” da və “nə görürəm, ona da reaksiya siz bazara uğurla girmisinizsə, niyə deyirlər. Həmin metodla işləyən verirəm” prinsipi ilə işləyirlər. dərhal oradan çıxmalısınız? Əgər treyderlər isə “skalper” adlanırlar. Məsələn, kiçik zaman miqyasında hətta kiçik taymfreymdə ən azı 20Skalperlər 5-15 dəqiqəlik taymyaranan şamın hansı rəngi almasını 30 punkt götürmək imkanı varsa, freymlərdə işləyirlər. Onların gözləyir və həmin istiqamətdə də nəyə görə 3-5 punktla əməliyyatı məqsədi 100 punktluq 1 əməliyyat əməliyyat açırlar. bağlamalısan? açmaq yox, 1-5 punktluq 100 əməliyyat açmaqdır. Skalperlər hər Skalpinq ancaq spredin az

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

İş prinsipi nöqtələrdən üfiqi xəttlər keçirin.

Yuxarıdakı xəttin bir neçə punkt üstündə, aşağıdakı xəttin isə bir neçə punkt altında uyğun olaraq “buy stop” və “sell stop” orderləri yerləşdirin. Hansı order işə düşsə, onu treylinq-stopla izləməyə başlayın. Digər orderi ləğv edin.

Bu taktikanı M15 zaman miqyasında tətbiq etmək mümkündür.

çəkdiyi əziyyət boşa getsin.

8 Skalper xəbərləri daim izləmələdir. Niyəsini izah etməyə xüsusi ehtiyac görmürük. Çünki hər bir xəbər – hətta ən əhəmiyyətsizi belə, skalper üçün ticarət şansıdır. Ən vacib məqamlardan biri budur ki, skalper kapitalı idarə

Bütün bunları biləndən sonra hər kəs özü qərar verməlidir ki, skalpinqlə işləməyə dəyər, yoxsa yox. Əgər siz heç nəyə baxmayaraq, bu metodun tərəfdarısınızsa, onda iki skalpinq texnologiyası ilə tanışlığın sizə faydası dəyə bilər.

Başqa taktika isə belədir: qrafikdə istənilən bir dalğanı götürürük (şübhəsiz ki, söhbət aşağı zaman miqyaslarından gedir), onun yuxarı və aşağı ekstremumlarından iki üfiqi düz xətt çəkirik. Sonra həmin iki düz xəttin tən ortasından üçüncü düz xətti keçiririk. Qiymət həmin orta xətti hansı istiqamətdə kəssə, o istiqamətdə də bazara giririk. Hədəfimiz isə ekstremumdan çəkdiyimiz üfiqi düz xətt olacaq.

etmək işində virtuoz olmalıdır. İtkilərə nəzarəti bircə an zəiflətmək kifayətdir ki, onun həftələrlə

Ticarət sessiyasının lap əvvəlində əvvəlki günün minimum və maksimumlarını tapın. Həmin

Hərçənd, bu metodların hər ikisi əgər skalpinq sayıla bilərsə də, son dərəcə mühafizəkar skalpinqdirlər. Eybi yox, skalpinq nə qədər mühafizəkar olsa, o qədər yaxşıdır.

YouTube-da azərbaycalı treyderler üçün kanal

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

51

52

SİSTEM

Strategiya

5 dəqiqəyə gəlir Əgər bazarı uzun müddət izləməyi bacarmırsınızsa, bu strategiya sizə faydalı olacaq

B

əzi treyderlər son dərəcə səbrli olmağı bacarır və ticarətə qoşulmaq üçün ideal vəziyyətin yaranmasını gözləyirlər. Digərləri isə əksinə, hərəkəti dərhal görmək istəyir və ya dərhal pozisiyalarını tərk edirlər. Bu cür səbrsiz treyderlər başa çatmış impulslarda əməliyyat açırlar. Halbuki, belə vəziyyətlərdə bazarın yenidən güc yığmasını gözləmək lazımdır. Hərəkət zəiflədikdə səbrsiz treyder bazardan birinci çıxacaq.

Həqiqi impuls strategiyası gəliri qorumaq üçün qəti çıxış qaydasına malik olmalıdır. Bununla yanaşı, davam edən hərəkətdə daha uzun müddət qalmağa təminat verməlidir. Bu məqalədə 5 dəqiqəlik “ani impuls” ticarət strategiyasını gözdən keçirəcəyik.

histoqramı üçün bu parametrlər götürülür: Birinci EMA-nın periodu 12, ikinci EMA-nın periodu 26, siqnal EMA-nın periodu 9.

Hamısı bağlanış qiymətinə (Close) əsasən hesablanıb.

Bu strategiya dönüşlərdə ticarət üçün nəzərdə tutulub, amma yalnız dönüş hərəkəti zamanı yaranan impuls böyük potensiala malik olan zaman mümkündür. Ticarət pozisiyaları iki ayrı hissə ilə bağlanır – birinci hissə bizə gəliri götürməkdə kömək edir və uğurlu əməliyyatımızın heç vaxt uğursuz olmayacağına zəmanət verir. İkinci hissə isə mühüm bir risk etmədən daha böyük hərəkət tutmağımıza kömək edir. Belə ki, stop-order artıq itkisiz vəziyyətə çəkilib.

lur.

Pozisiyanın yarısını ilkin riskə barəbər gəlirlə bağlayırsınız və ikinci yarısına görə stop-orderi itkisiz vəziyyətə gətirirsiniz.

Satış əməliyyatı açmağın qaydası: 20 EMA-dan yuxarıda ticarət aparan valyuta cütlüyünü tapmaq lazımdır. Bununla yanaşı, MACD indikatoru da müsbət zonada olmalıdır. Qiymətin EMA-nı aşağıya doğru kəsməyini gözləmək lazımdır. Sonra əmin olmaq gərəkdir ki, MACD ya müsbət zonadan mənfi zonaya keçid mərhələsindədir, ya da “0” səviyyəsini ən azı 5 bar əvvəl keçib.

20 EMA-dan 10 punkt aşağıda Alış əməliyyatı satış əməliyyatı açmaq lazımdır. açmağın qaydası: Aqressiv ticarət zamanı stop-order Strategiyanın təsviri Əvvəlcə 20 periodlu EMA-dan 5 dəqiqəlik qrafikdə yaxınlıqdakı 5 dəqiqəlik ticarət strategiyası aşağıda ticarət aparan valyuta lokal maksimumda yerləşdirilir. çox qısamüddətli qrafiklərdə (M5) cütlüyünü tapmaq lazımdır.

Digər variantda stop-order 20 impulsu və ya sıçrayışı tutmaq Bununla yanaşı, MACD indikatoru EMA-dan 20 punkt yuxarıda qoyuüçün nəzərdə tutulub. Strategiyada da mənfi zonada olmalıdır. lur. Pozisiyanın yarısını ilkin riskə iki indikatordan istifadə edilir.

Qiymətin EMA-nı yuxarıya doğru barəbar gəlirlə bağlayırsınız. İkinci Bunlardan biri 20 periodlu Ekspo- kəsməsini gözləmək lazımdır. yarısına görə stop-orderi itkisiz nensial Orta Dəyişən Göstəricidir Sonra əmin olmaq gərəkdir ki, vəziyyətə gətirirsiniz.

(20 EMA). Sadə Orta Dəyişən MACD ya mənfi zonadan müsbət Göstəricidən fərqli olaraq, Ekspo- zonaya keçid mərhələsindədir, ya “Uzun” əməliyyatlara nensial Orta Dəyişən Göstəriciyə da “0” səviyyəsini artıq ən azı 5 nümunələr daha çox üstünlük verilir, çünki o, bar keçib.

Aşağıdakı qrafikdə göstərilən cəld impuls əməliyyatları üçün 20 EMA-dan 10 punkt yuxarıda birinci nümunə 16 mart 2006-cı hazırkı hərəkətin daha çox alış əməliyyatı açmaq lazımdır. ildə eur/usd cütlüyündə açılıb. hissəsini əks etdirir. Orta Dəyişən Aqressiv ticarət zamanı stop-order Əməliyyat açılarkən qiymət 20 Göstəricidən trendi müəyyən 5 dəqiqəlik qrafikdə yaxınlıqdakı EMA-dan yuxarıdır, MACD histoetmək üçün istifadə olunur. qramı “0” səviyyəsini yuxarıya lokal minimumda yerləşdirilir. İkinci indikator MACD histodoğru kəsib.

Digər variantda stop-order 20 qramıdır. Onun vasitəsilə biz imEMA-dan 20 punkt aşağıda qoyupulsu ölçəcəyik. MACD 8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

53

Strategiya 116.57-də idi) bazara daxil olduq.

8 Göründüyü kimi, qiymət 1:30-dan 2:00-a qədər Orta Dəyişən Göstəricidən yuxarı qalxmağa cəhd göstərsə də, əməliyyat açılmayıb. Çünki MACD histoqramı “0” səviyyəsindən aşağıda olub.

Ona görə də, MACD histoqramının “0” səviyyəsini kəsməsi gözlənilib və bu baş verəndə 1.2044-də alış əməliyyatı açılıb. “Stop” orderi 1.2024-də yerləşdirilib. Bizim birinci hədəfimiz 1.2084 səviyyəsidir. Həmin hədəfə təxminən 2 saat yarımdan sonra çatılıb. Orada pozisiyanın yarısını bağlayırıq, qalan hissəsinə görə stop-orderi itkisiz zonaya çəkirik. Sonda pozisiyanın ikinci hissəsi də saat 21:35-də 1.2157 qiymətində ümumilikdə 65.5 punkt xeyirlə bağlanıb.

Belə vəziyyətdə bir qədər mürəkkəb riyazi hesablamalar lazım gələcək. Stop-order 20 EMA-dan 20 punkt aşağıda (116.37-də) yerləşdirilir. Birinci hədəf giriş səviyyəsi + risk səviyyəsində yerləşir (116.67-116.37 = 116.97). Bu hədəfə 5 dəqiqə sonra çatılıb. Biz pozisiyaların yarısını bağlayırıq və qalanlarına görə stop-orderi 20 EMA-dan 15 punkt aşağıya çəkirik. Sonda pozisiyanın II hissəsi 18:00-da 117.07 səviyyəsində ümumilikdə 35 punkt xeyirlə bağlanıb.

“Qısa” əməliyyatlara nümunələr

Qısa əməliyyatlara ilk nümunə olaraq növbəti qrafikdə göstərilmiş nzd/usd cütlüyünə baxaq.

Qiymət 20 EMA-nı aşağıya doğru kəsib, amma MACD histoqramı hələ də müsbət zonadadır. Ona görə də “0” səviyyəsinin kəsilməsini gözləyirik.

Növbəti nümunədə 2006-cı ilin 21 martında MACD “0” səviyyəsini 25 dəqiqə sonra aşağıya usd/jpy cütlüyündə açılan əməliyyat göstərilib. Budoğru kəsir. Biz satış siqnalını 0.6294-də əldə edirik. rada da öncə qiymətin 20 EMA-dan yuxarıya hərəkə- Əvvəlki nümunədəki kimi, bir qədər mürəkkəb riyazi tini görürük. Əvvəlki nümunədə olduğu kimi, qiymət hesablamalar lazım gələcək. Çünki Orta Dəyişənin Orta Dəyişən Göstəricini bir neçə dəfə yuxarıya Göstəricinin kəsilməsi ilə MACD-ın “0” doğru kəssə də, biz əməliyyat açmamışıq. Çünki səviyyəsindən aşağıya düşməsi eyni zamanda baş MACD histoqramı “0” səviyyəsindən aşağıda idi. verməyib.

MACD histoqramı dönəndən sonra biz qiymətin Orta Dəyişən göstəricini 10 punk keçməsini gözlədik və bu baş verdikdə 116.67 səviyyəsində (20 EMA

8

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Strategiya

8

54

Strategiyanın uğursuzluqları Beləliklə, 0.6294 qiymətində bazara giririk. Bizim stop-order 20 EMA-dan 20 punkt yuxarıda yerləşib.

Bu vaxt Orta Dəyişən Göstərici 0.6301-də idi. Müvafiq olaraq stop-orderimizi 0.6321-də yerləşdiririk (20 punkt yuxarıda). Bizim birinci hədəfimiz riskimizə bərabərdir: 0.6267. Hədəfə 2 saat sonra çatılıb və pozisiyanın ikinci hissəsinə görə stop-order itkisiz vəziyyətə gətirilib.

Sonra stop-orderi Orta Dəyişən Göstəricidən 15 punkt yuxarıya çəkirik. Nəticədə pozisiyanın ikinci hissəsi 7:10-da 0.6262 qiymətində 29.5 punkt ümumi gəlirlə bağlanıb.

Daha bir misal növbəti qrafikdə göstərilib. 2006-cı ilin 10 martında gbp/usd cütlüyündə strategiyamıza uyğun olaraq, satış setapı yaranıb. Qiymət Orta Dəyişən Göstəricini aşağıya doğru kəsib. MACD histoqramının da mənfi zonaya keçməsini gözləyirik.

Təqribən 10 dəqiqədən sonra bu, baş verir və 1.7375də bazara daxil oluruq.

Qaydalarımıza müvafiq olaraq bazara daxil olduqdan sonra 20 EMA-dan 20 punkt yuxarıda stop-order qoyuruq: 1.7385 + 20 punkt = 1.7405. Birinci hədəfimiz riskimizə bərabərdir: 1.7375 – (1.7405 – 1.7375) = 1.7345. Əməliyyat açdıqdan sonra tezliklə bu hədəf dəf olunur. Sonra pozisiyamızın digər hissəsinə görə stop-orderi Orta Dəyişən Göstəricidən 15 punkt yuxarıda yerləşdiririk. Sonda pozisiyanın II hissəsi 14:35-də 1.7268 qiyməti ilə ümumilikdə 68.5 punktla bağlanır. www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Gördüyünüz kimi, 5 dəqiqəlik “ani impuls” ticarət strategiyası impulsa əsaslanaraq dönüş hərəkətlərində qazanmaq imkanı yaradan son dərəcə effektiv strategiyadır. Hərçənd, bu və digər strategiyalar kimi, o da hərdən “ilişir". Ona görə də, strategiya uğursuz alınanda həmin əməliyyatı tədqiq edib, nə üçün belə olduğunu başa düşmək lazımdır.

8 İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Strategiya Bu strategiya ilə ticarət zamanı çox sıx və ya geniş ticarət diapazonları təhlükə törədir. Sakit ticarət saatlarında qiymət sadəcə Orta Dəyişən Göstərici ətrafında hərəkət edəcək. MACD histoqramı isə “0” səviyyəsindən həm yuxarı, həm də aşağı düşə bilər.

Bununla da çoxlu yanlış siqnallarla üzləşə bilərsiniz. Əksinə, əgər bu strategiya çox böyük ticarət diapazonuna malik valyuta cütlüyündə tətbiq olunsa, hədəfə çatılmamış stop-order işə düşə bilər.

8

2006-cı ilin 21 martında eur/chf valyuta cütlüyündə yaranmış vəziyyətə baxaq. Qrafikdən görünür ki, qiymət Orta Dəyişən Göstəricini aşağıya doğru kəsib və biz MACD histoqramının mənfi zonaya keçməsini gözləyirik. Təqribən 20 dəqiqədən sonra bu, baş verir. 1.5711 qiymətində bazara daxil oluruq. Stop-orderimizi 20 EMA-dan 20 punkt yuxarıda qoyuruq: 1.5721 + 20 punkt = 1.5741. BiNəticə rinci hədəfimiz riskimizə bərabərdir: 1.5711 – (1.5741 – 1.5711) = 1.5681. Qiymət 1.5696 minimumuna qədər enir, amma bizim birinci hədəfimizə çat5 dəqiqəlik “ani impuls” strategiyası treyderlərə mır. Sonra valyuta cütlüyü geriyə dönərək, bizim bazarın qısamüddətli impulsiv sıçrayışlarında gəlir stop-orderi işə salmış olur. Bu əməliyyat 30 punkt əldə etmək imkanı yaradır. Bununla yanaşı, gəliri qoitki ilə nəticələnir. rumaq üçün konkret çıxış qaydası ilə də təmin edir.

Facebookda bizi izləyin

www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

55

56

KLASSİKA

Oxu zalı

Qazanmaq üçün insana nə lazımdır?

Hər şeydən əvvəl, qazanmağı bacaran insanların bu suala verdiyi cavablarla tanış olmaq. Belə cavabların toplandığı ən məşhur kitab isə Napoleon Hillin “Düşün və qazan” əsəridir. Azərbaycan dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ən böyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir. Buyurun, kitabın yeddinci bölümü ilə tanış olun.

Ağlın emalatxanası Təxəyyülünüz sizi necə zəngin edə bilər Zənginliyə doğru beşinci addım: Təxəyyül Sizin imkanlarınız təxəyyülünüzdə gizlənib. Təxəyyül – ağlın emalatxanasıdır. O, intellektual enerjini rifaha çevirməyə qadirdir. İnsanın arzuları və planları təxəyyüldə formalaşır. Boşuna demirlər ki, insan xəyalına gətirdiyi hər bir şeyi yaratmağa qadirdir. Son əlli ildə insan təxəyyülü bugünə qədər edildiyindən xeyli çox kəşflər və ixtiralar edib. Amma təxəyyülün hələ də nə qədər imkanları reallaşmamış qalmaqdadır. İnsan oğlunun bugünə qədər etdikləri hələ sadəcə, kiçik addımlar atmaqdan başqa bir şey deyil. İki növ təxəyyül Təxəyyül funksiyasına görə iki növə bölünür: Sintetik Təxəyyül və Yaradıcı Təxəyyül. Sintetik təxəyyülün köməyilə insan artıq özünə bəlli olan ideyaları və konwww.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

sepsiyaları yeni kombinasiyalar şəklində birləşdirir. Bu funksiya prinsipcə yeni heç nə yaratmır.

Yaradıcı Təxəyyül isə insanın Dünya Şüuruna çıxışını təmin edir.

Bu mexanizm altşüur səviyyəsində “işləyir”. Bütün dahi fikirlər və ixtiralar məhz Yaradıcı Təxəyyülün işinin nəticəsində meydana çıxır.

Yaradıcı Təxəyyül avtomatik rejimdə işləyir. Amma onu işə salmaq üçün əvvəlcə şüur uyğun ritmə köklənməlidir.

Böyük biznesmenlər, rəssamlar, musiqiçilər, yazıçılar ona görə böyükdürlər ki, onlar Yaradıcı Təxəyyüllə işləməyi bacarırlar.

məcbur edin ki, arzularınızı pula çevirmək üçün planlar qursun.

Siz dünyanın əzəli və əbədi, dəyişməz qanunlarının köməyilə zənginliyə qovuşa bilərsiniz.

Amma əvvəlcə həmin qanunları öyrənməli və tətbiq etməyi bacarmalısınız. Nə qədər qəribə görünsə də, burada heç bir böyük sirr yoxdur. Təbiət adətən öz mexanizmlərini açıq şəkildə göstərir.

Mexanizm isə budur ki, zənginlik ideyadan başlayır. İdeya təxəyyüldə yaranır. Bunu zənginliyə qovuşan insanların əhvalatları da təsdiqləyir.

Köhnə qazanın sirri

İşlədin ki, güclənsin Təxəyyülün hər iki növü aktiv iş nəticəsində inkişaf edir. Eynilə bizim əzələlərimiz kimi. Uzun müddət işsiz qalanda təxəyyül zəifləyir. Ona iş verin ki, güclənsin.

Sintetik Təxəyyüldən daha tez-tez istifadə etdiyimizə görə, onun inkişafının qayğısına qalın. Onu

Əlli il əvvəl (söhbət Napoleon Hillin kitabı yazdığı dövrlə müqayisədə əlli il əvvəldən gedir – red.) bir qoca kənd həkmi şəhərə gəlir.

O, aptekə daxil olur və aptekçi ilə uzun müddət nəsə pıçıldaşırlar.

8

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

KLASSİKA

Oxu zalı milyon dolları mütləq əldə edə biləcəyəm.

Jurnalistlərlə görüşdə mən yaratmaq istədiyim yeni tip təhsil müəssisəsi ilə bağlı fikirlərimi ətraflı şəkildə təsvir etdim.

Mən çıxışımı bitirəndən sonra üçüncü sıradan bir nəfər ayağa durdu və asta-asta önə çıxdı. O, tribunaya qalxdı, əlini yuxarı qaldırdı, üzün mənə tutaraq dedi: - Sizin moizə mənim xoşuma gəldi. İnanıram ki, əgər milyon dollarınız olsa, doğrudan da, dediklərinizi edərsiniz. Ona görə də, sizə milyon dollar verməyə hazıram. Sabah ofisimə gəlin.

Mənim adım Filipp Armurdur.

8

Sonra həkim apteki tərk edir və bir müddət keçmiş iri qazanla geriyə qayıdır. Aptekçi qazanın içində nə olduğunu dəqiqləşdirəndən sonra qocaya 500 dollar uzadır. Bu, onun bütün pulları idi. Pulu alandan sonra qoca həkim ən vacib “sirri” – gizli formul yazılmış kağızı aptekçiyə verir. Üstündən illər keçir və qazanda olan maddə onunla bağlı hər kəsi milyonçuya çevirir. Həmin köhnə qazan bu gün böyük bir imperiyanın əsasında dayanıb. Yüz minlərlə insanı işlə təmin edib.

Bütün sivil dünyaya səs salıb.

Obrazlı desək, toxunduğu hər şeyi qızıla çevirib.

O köhnə qazanda nəyin olduğunu bu gün dünyada hamı bilir. Siz də bilirsiniz. Amma həmin köhnə qazanın tarixçəsi elə orada da bitə bilərdi. Əgər aptekçi Eza Kendlerin təxəyyülünün gücü onu dünyaca məşhur “KokaKola”ya çevirməsəydi.

Bir həftəyə milyon Frenk U.Qonsales kollecdə oxuyanda təhsil sistemindəki bir sıra səhvlərə fikir verir və düşünürdü ki, əgər özü kollecin başında dursa, bu səhvləri aradan qaldıra bilərdi. Və qərara gəlir ki, özü yeni tip tədris müəssisəsi yaratsın. Fəqət bunun üçün milyon dollar tələb olunurdu. Həmin pulu haradan tapmaq olardı?

Bu fikir Frenkə rahatlıq vermirdi. Bütün günü, nə iş görməsindən asılı olmayaraq, bu fikir onun zehnini məşğul edirdi. Onun yerinə başqası olsa, yəqin ki, özüözünə belə deyər və qollarını yanına salardı: “Həə, dostum, sənin ağlına yaxşı ideya gəlib - bu, düzdür, amma milyon dolları haradan tapacaqsan? Ona görə də, www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

bu fikri başından çıxar”.

Amma Qonsales ruhdan düşmürdü. Gerisini onun özü mənə belə nağıl etmişdi: - Günlərin birində evdə oturub, son iki ildə beynimi məşğul edən sualın üzərində fikirləşirdim. Planlarımı həyata keçirmək üçün pulu haradan tapım?

Həmin

...Bu ittifaqın nəticəsində Armur Texnoloji İnstitutu yarandı. İndi o, İlinoys Texnoloji İnstutu adıyla bütün dünyada tanınır. Ümumi prinsip

çatmaq ə y i l n i ng , bu ə ki, zə s z ü n olunur k heç ü b s ə r l ü ə n t z düşü əhmət nginli Əgər si ır və gərgin z un. Həqiqi zə . ğ qo y r a n mır a a r y üçün a a ə n d ə k in izi bir nəticəs n i n r i ə t l ə r i m Eza fik ır zəh vaxt ağ Kendler ilə Frenk Qonsalesin

gün özümə belə dedim: Fikirləşmək yetər! Bir həftədən sonra mənim milyon dollarım olacaq. Mən onu necə qazanacağımı bilmirdim, amma bir şeyə əmin idim ki, əgər vaxt haqqında qərar vermişəmsə, demək, müddət bitənə qədər məqsədimə nail olacağam.

Qərara gəldim ki, səhər jurnalistləri kilsəyə çağırım (Qonsales keşiş idi) və onlara bu mövzuda moizə oxuyum: “Əgər milyon dollarım olsa, nə edərəm”. İçimdə artıq möhkəm əminlik var idi ki,

arasında hansı ümumi cəhət var idi? Onların hər ikisi inanmışdılar ki, ideyanı pula çevirmək olar.

Amma bunun üçün qəti niyyət olmalı və həmin qəti niyyət planla birləşməlidir. Əgər siz düşünürsünüzsə ki, zənginliyə çatmaq üçün ağır və gərgin zəhmət tələb olunur, bu fikirlərinizi bir kənara qoyun.

Həqiqi zənginlik heç vaxt ağır zəhmətin nəticəsində yaranmır.

Zənginlik ideyanın və qəti niyyətin nəticəsi kimi meydana çıxır.

8

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

57

KLASSİKA

Oxu zalı Nəticə

8

58

təxəyyülünün gücü ilə anlayıb ki, bu resept milyonlar qazandırmağa qadirdir.

Bir kitab naşiri tanıyırdım. O, İşləyin. Ancaq bu halda sintetik sadəcə, nəşr etdiyi kitablarının və yaradıcı təxəyyülünüz sağ və Pul o zaman sizə sarı gələcək ki, adını dəyişdirməklə, milyonlarla sol əliniz kimi sizə kömək etməyə siz nə qədər pula ehtiyacınız nüsxə artıq sata bilmişdi. Halbuki, başlayacaq. olduğunu biləsiniz. Və əlbəttə ki, kitabın içində bir sətir belə dəyişməmişdi.

Hər bir uğurun tarixçəsi ideyadan başlayır. Karnegi özünün bacarmadığı işi bacaran insanları ətrafına toplamışdı. Həmin insanlar ideyalar irəli sürməyi və reallaşdırmağı bacarırdılar. Bu, ona və komandasına böyük pullar qazandırmışdı.

Siz dünyanın əzəli və əbədi, dəyişməz

qanunlarının köməyilə zənginliyə qovuşa

Milyonlarla insan uğur bilərsiniz. Amma əvvəlcə həmin qanunları qazanacaqlarına ümid edərək yaşayırlar. Bu, mənasız işdir. öyrənməli və tətbiq etməyi bacarmalısınız.

Bəxtə ümid etmək olmaz. Davamlı uğur qazanmaq üçün plan və ideya təxəyyülünüz də sizə aktiv şəkildə olmalıdır. İdeya isə ehtiras Təxəyyülün yoxluğu bir çox yardım etmiş olsun. səviyyəsinə yüksəlməlidir. Siz bu uğursuzluqların səbəbidir. Eza ehtirasla yaşamalısınız.

Kendler “Koka-Kola”nın reseptini ixtira etməyib. O, sadəcə,

Volatillik ksər hallarda qiymət güclü hərəkətdən qabaq sıxılır, yay kimi gərilir; volatillik azalır və bundan sonra hansısa istiqamətdə sıçrayış baş verir. Məhz hansı tərəfə olduğunu isə biz sıçrayış baş verəndən sonra bilirik.

Bu seminarda müzakirə olunacaq sistem yayın harada gəriləcəyini və sonra sıçrayışın hansı istiqamətdə olacağını müəyyənləşdirmək üçündür. Və əlbəttə ki, “bundan necə qazanmaq olar” sualına da cavab veriləcək.

Ə

Seminar 2010-cu il dekabrın 8-də keçiriləcək. İştirak etmək üçün ya on-line formanı doldurun, ya da (012) 437 5323 saylı telefona zəng vuraraq, seminara yazılın.

Seminar ödənişlidir. Qiyməti – 50 azn.

Aktiv* hesabı olan treyderlər seminarda ödənişsiz iştirak edə bilərlər. * “Aktiv hesab” deyəndə ən azı 25$ vəsaiti olan və sonuncu əməliyyatı bu ay bağlanan hesab nəzərdə tutulur. www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSABİQƏ

59

Özünü sına

«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaq düzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin! «İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test 1. Hazırda Avropanın hansı iki ölkəsində maliyyə vəziyyəti daha kritikdir?

a) 25 c) 35

a) İspaniya və Yunanıstan b) İtaliya və Belçika c) Portuqaliya və İrlandiya d) İrlandiya və İspaniya

5. Fundamental iqtisadi indikatorlar neçə qrupa bölünür?

2. Noyabr ayında dünyanın hansı ölkəsindəki siyasi problem valyuta bazarına daha ciddi təsir göstərdi? a) ABŞ c) İrlandiya

b) 30 d) 40

a) 2 c) 4

b) 3 d) Belə bölgü yoxdur

6. Şəkildə hansı indikator yoxdur?

b) Çin d) Koreya

3. Usd/cad cütlüyündə hansı fiqurun yaranma potensialı nəzərə çarpır?

a) Parabolic SAR c) DeMarker

a) Üçbucaq c) Baş və çiyinlər

b) Brilyant d) Tikan

4. “Qızıl standart” dövründə qızılın bir unsiyası təxminən neçə ABŞ dollarına bərabər idi?

b) Bollinger Bands d) ATR

7. Hansı məşhur kitabda maliyyə işlərində uğur qazanmağın sirrləri bir itin dililə öyrədilir? a) Bodo Şefer. “Maliyyə azadlığına gedən yol” b) Napoleon Hill. “Düşün və qazan” c) Bodo Şefer. “Mani və ya pulun əlifbası” d) Belə bir kitab yoxdur

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSABİQƏ 8

60

13. Elliotun Dalğa Analizinə görə, İmpulsun ilk dalğası hansı dalğa ola bilməz?

8. Hansı abbreviatura səhmlərin ilkin yerləşdirilməsini ifadə edir? a) IFO c) SFE

Özünü sına

b) IPO d) PRO

a) İmpuls c) Son diaqonal

b) İlk diaqonal d) Hamısı düzdür

14. Tarixdə hansı bitkinin adı ilə bağlı məşhur iqtisadi böhran olub?

9. Bazarda olarkən treyder əsasən neçə növ emosiyanın təsiri altına düşür?

a) Buğda c) Düyü

a) 2 c) 4

15. Şəkildə göstərilən Yapon Şamı modeli necə adlanır?

b) 3 d) 5

b) Zanbaq d) Tiryək

10. Şəkildə hansı birjanın emblemi təsvir olunub?

a) NASDAQ c) NSE

b) LSE d) MMVB

a) Üç qarğa c) Buterbrod

b) Üç budda d) Kölgəsiz ağ şam

16. Treyder intuisiyadan istifadə etməlidirmi?

11. Risk-menecment qaydalarına görə, treyder stop-loss əmrinin yerini dəyişə bilərmi? a) Heç bir halda b) Nə zaman bunu vacib hesab etsə c) Fundamental xəbərlər ərəfəsində d) Ancaq mənfəəti qorumaq istiqamətində 12. Adətən ticarət sisteminin necə olması məsləhət görülür? a) Geniş və ətraflı b) Sadə və aydın c) Universal d) Bütün hallarda düzgün siqnal verən www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

a) Heç bir halda b) Həmişə c) Əlavə siqnal kimi d) İntuisiya ticarət sisteminə zidd getməyəndə 17. Kanadanın IPPI indeksi nəyi göstərir? a) İstehsalçı qiymətləri indeksi b) İstehlakçı qiymətləri indeksi c) Adambaşına düşən gəlir indeksi d) Uzunmüddətli istehlak mallarının qiymətləri indeksi

8 İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSABİQƏ

Özünü sına

8

20. Fraktalları ilk dəfə kim birjaya tətbiq edib?

18. Şəkildə təsvir olunan nədir?

a) Bill Vilyams c) Qaston Julia

b) Benua Mandelbrot d) Paul Levi

Sualların düzgün cavabları ilə “İn Forex” jurnalının gələn sayında tanış ola bilərsiniz. Ötən sayımızda (09) dərc olunmuş sualların düzgün cavabları:

a) Qızıl spiral c) Fibonaççi dairəsi

b) Fi-ellips d) Heç biri

19. Bunlardan hansı harmonik fiqurlar kataloquna daxil deyil? a) Kəpənək c) Yengəc

1–a 2–b 3–c 4–d 5–b 6–a 7–d

8–c 9–c 10 – b 11 – b 12 – c 13 – c 14 – c

15 – c 16 – b 17 – c 18 – c 19 – d 20 – b

b) Yarasa d) Çəyirtkə

Açıq qapılar günü Bizim qapılarımız həmişə tələbələrimizin və müştərilərimizin üzünə açıqdır.

Hər ayda bir dəfə “İnforex” şirkətinin rəhbərliyi, müəllimləri, ekspertləri Sizlərlə görüşərək, bütün məsələləri müzakirə etməyə hazırdırlar.

Bu görüşlərdə bütün suallar cavabını tapacaq.

Biz bildiyimiz hər şeyi sizə öyrədəcəyik.

“Açıq qapılar günü” hər Sizdən gizlədəcəyimiz heç ayın sonuncu Cümə günü saat nə yoxdur! www.i nf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

18:00-da keçiriləcək.

Növbəti görüşümüz 2010cu il dekabrın 24-də baş tutacaq. Buyurun, gəlin! İştirak etmək üçün ya “inforex.az” saytında formanı doldurun, ya da (012) 437 5323 436 7844 nömrəli telefonlara zəng vuraraq, qeydiyyata düşün.

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

61

62

K İ TA B X A N A

Nə oxumalı

Brednikova T.B. “Qiymətli kağızlar bazarı və birja işi” Bu kitab ali məktəblərdə uyğun proifil üzrə dərs vəsaiti kimi istifadə etmək üçün nəzərdə tutulub. Amma qiymətli kağızlar bazarını öyrənmək istəyən hər kəs ondan faydalana bilər.

Kitabda kursun mövzuları sistemli və ardıcıl şəkildə, konkret nümunələr göstərilməklə izah edilir.

Kitabda həm ənənəvi mövzulara, həm də praktik məşğələlərə dair örnəklər yer alıb. “Ənənəvi mövzular” deyəndə qiymətli kağız-

lar bazarının xarakteri, oradakı əməliyyatların necə keçirilməsi, portfellərin tutulması, strategiyalar, bazarın mexanizmlərinin iş prinsipləri və s. məqamlar nəzərdə tutulur.

Qiymətli kağızlar bazarında qiymətlərin formalaşmasının prinsipləri geniş və ətraflı şəkildə izah edilir. Praktika bölümündə isə, məsələn, səhmlərin bazar dəyərinin müəyyənləşdirilməsi, qiymətli kağızlar bazarının kimi mövzular yer alır. inkişafının proqnozlaşdırılması “İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Berzon N.İ “Fond Bazarı. Dərslik” Bu kitab da həmçinin, adından göründüyü kimi, dərs vəsaitidir. İqtisadiyyat profilli ali məktəblərdə tədris üçün nəzərdə tutulub. Orada qiymətli kağızlar bazarı ilə bağlı əsas anlayışlar izah edilir, bazarların təsnifatı aparılır, fəaliyyət mexanizmi araşdırılır. Həmçinin qiymətli kağızlar bazarlarının tənzimlənməsinin qanunvericilik bazası nəzərdən keçirilir.

Bütün bunlardan savayı, kitabda qiymətli kağızların dəyərinin fundamental və texniki təhlili metodlarına geniş yer ayrılıb. Belə kağızların gəlirliyinin necə

hesablanmasına dair misallar göstərilir. Qiymətli kağızların idarə olunmasına xüsusi diqqət ayrılıb. İnvestisiya portfelinin tutulmasına dair qiymətli tövsiyələr gətirilrir.

Kitabda Amerikanın NASDAQ birjasının quruluşu və fəaliyyət prinsipləri dərindən araşdırılır.

Texniki analiz bölməsində Elliotun Dalğa Prinsipinin qiymətli kağızlar bazarında necə tətbiqinə dair maraqlı fikirlər var.

Fundamental analiz bölməsində lərinin gəlirliyinin təhlilinə dair Corc Sorosun Refleksivlik maraqlı fikirlərə rast gəlmək nəzəriyyəsi izah olunur. mümkündür. Ən maraqlı məqamlardan biri odur ki, kitabda ticarət sistem“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 10 (10) dekabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et