"In Forex"#19

nalı onla Jur

Dağıdıcı hərflər

ı xilas et! lar

səh. 5

oxu, ağac yn

Sentyabr ayı üçün proqnozlar

Azərbaycanda ilk və tək!

Ekspert rəyləri .............................44 Dalğa analizi................................46 Kompleks texanaliz......................51 İşimoku analizi.............................56

“Strategiyam olmasa, bazar çoxdan məni udmuşdu”

səh. 16

Onların robotuna çevrilməyin

bilmirdim”

səh. 12

“Həyəcandan monitora baxa

R o b ot a lverçiləri səh. 29

“140” strategiyası

Gücün tərəfində ol səh. 18

Bağlayaq, ya gözləyək?

səh. 22

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011

səh. 19

2

M Ü N D Ə R İ N C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-6-da……………………………….……Dağıdıcı hərflər. Niyə reytinqlər tanklardan daha güclü sayılır?

7-də………………………………….……Zəiflətmək üçün $100 milyard. Ya Yaponiya yenanı yıxacaq, ya da yena Yaponiyanı 8-də............................................................Treyder, sirrini aç! Amerika hökuməti ticarət sistemlərinin açıqlanmasını tələb edir 9-da............................................................ “Əbədi metal” əbədi artacaq?

10-da..........................................................Forexin 40 yaşı oldu 11-də..........................................................Neçə dollar hara dolar? ABŞ-ın xarici borcunun əyani şəkildə təsviri 12-də..........................................................“Həyəcandan monitora baxa bilmirdim”. Treyder öz əhvalatını danışır 13-14-də..................................................... Riyaziyyat treyderin xidmətində 15-də..........................................................Birgə dalğalananlar. Avroya hansı fond indeksləri təsir göstərir 16-17-də.....................................................Robot alverçiləri. Onların robotuna çevrilməyin 18-də..........................................................Gücün tərəfində ol. Güclü valyutanı seçməyin yolları 19-20-də..................................................... “Strategiyam olmasa, bazar çoxdan məni udmuşdu”. Treyderlə müsahibə 22-23-də.....................................................Bağlayaq, ya gözləyək? Klassik suala müasir cavab 24-25-də.....................................................Dönüşdə giriş 26-da..........................................................Baffetin sizdən fərqi 27-28-də.....................................................Yenanın fəsilləri. Yapon valyutasının hərəkətindəki qanunauyğunluqlar 29-da.......................................................... “140 strategiyası” 30-31-də..................................................... “Nəyi itirdim”, yoxsa “Niyə itirdim” 32-33-də..................................................... RSI+Fbo 34-də..........................................................“Qara sona”lar biznesi 36-37-də .................................................... Tunel metodu 38-41-də ....................................................Donçian kanalının bütün biclikləri 42-də..........................................................Boyuna başla 43-də..........................................................Hər yolun öz arşını. Hər mərhələnin özünə uyğun strategiya seçmək lazımdır 44-45-də.....................................................“Ayı”ların payız yürüşü 46-50-də.....................................................Elliot Dalğalarının analizi 51-54-də.....................................................Kompleks texanaliz 55-da..........................................................Cütlüklər üzrə rüblük proqnozlar 56-59-da.....................................................İşimoku sistemi əsasında təhlil 60-da..........................................................Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

09 (19)

avqust,

2011

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

B

Oxucuya

Pul dünyasının demokratiyası

u il Forex-in 40 yaşı tamam olur. Biz jurnalımızda bunu xatırlatmışıq, amma mən əlavə olaraq, Forexin mahiyyəti ilə bağlı daha bir neçə fikrimi bölüşmək istərdim. Əgər siyasi sistemlərlə müqayisə aparası olsaq, Forexə qədərki mərhələ - yəni Bretton-Vud İlqar Vəliyev, sistemi maliyyə totalitarizmi idi.

Layihənin rəhbəri Hansı valyutanın qiymətinin nə olacağını “yuxarılar” müəyyən edirdilər. O cümlədən, qızılın qiyməti haqqında “göstəriş” də oradan gəlirdi. İlk baxışdan, nəyi pisdir? Hər şey sabit və proqnozlaşdırılan idi... Valyutalar indiki kimi tennis topu ilə yarışmırdılar.

Qızıl indiki kimi kəllə-çarxa çıxmırdı... Amma ən pisi də elə budur! Çünki həyat sübut etdi ki, əslində bu, illüzor, hətta dağıdıcı sabitlikdir. Və əgər bu sabitlikdən imtina olunmasa, əvvəlcə Amerikanın, ardınca isə bütün dünyanın iqisadiyyatı çökə bilərdi.

Bu baxımdan, Forex – demokratiyadır. Burada valyutaların qiymətini ancaq bazar müəyyən edir.

Cəmi 40 il əvvəl hətta bu haqda düşünəndə belə, əksər iqtisadçıların və maliyyə rəsmilərinin yuxusu qaçırdı. Amma yenə də həyat sübut etdi ki, ilk baxışdan sabit görünən şeylərin içində böyük xaos potensialı gizləndiyi kimi, ilk baxışdan xaotik görünən şeylərin daxilində də güclü özünütənzimləmə mexanizmləri gizlənib. Çörçilin demokratiya haqqında təxminən belə bir fikri var ki, bu, heç də ən yaxşı sistem deyil, amma bəşəriyyət daha yaxşısını fikirləşməyib. Eyni fikri Forexə www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

də aid edə bilərəm. Amma məni başqa sual maraqlandırır: ümumiyyətlə, daha yaxşısı ola bilərmi? İnanmıram. Çünki özünütənzimləmə - yaşadığımız dünyada işləyən əsas mexanizmlərdən birincisidir.

Demokratiya insana hər şeyin yaxşı olacağına zəmanət vermək üçün deyil, azadlıq vermək üçündür. Forex də treyderə azadlıq verir, zəmanət yox.

Demokratiyanın əsas prinsiplərindən biri “bərabər maraqlar üçün bərabər imkanlar” şəklindədir. Forex də hamının pul qazanmaq marağına bərabər imkan yaradır. Demokratiya öz potensialı olan və həmin potensialı reallaşdırmaq istəyənlər üçün ideal rejimdir. Forex də həmçinin.

Ona görə də, Forexə sadəcə, demokratiya ideyasının pul dünyasındakı əksi kimi yanaşın.

Və unutmayın: burada sistemin işi sizin ancaq hüququnuzu qorumaqdan ibarət olmalıdır. Həmim hüququn yaratdığı imkanlardan necə istifadə edəcəyiniz isə ancaq özünüzdən asılıdır. Lap dəqiqləşdirsəm, Forexdə əməliyyat açmaq, order qoymaq və s. – bunlar sizin hüquqlarınızdır. Həmin hüquqlardan istifadə edib nə qazanacağınız isə artıq bu sferanın mexanizmlərindən baş çıxarmanızdan, bu işə nə qədər hazırlıqlı olmanızdan asılıdır.

Bizim də işimiz bu istiqamətlərin hər iksində sizə kömək etməkdir.

Zövqlü və faydalı mütaliələr!

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REY TİNQ

İqtisadi fırtına

Dağıdıcı hərflər Əli Abbasov bütün dünyada ekspertlər böhranın vqust ayında maliyyə ikinci dalğasından bazarlarına əsas təsir danışmağa başladılar. göstərən hadisələrdən Çünki Amerika az biri ABŞ-ın kredit reytinqini qala bir əsr idi ki, iqtisadi salınması oldu. Həmin hadisədən inkişafın zirvəsində dayanırdı. Və sonra bütün dünya birjalarında başqa ölkələrin iqtisadiyyatlarının Ən etibarlılar məzənnələr 20%-ə qədər düşdü. ölçü etalonu idi. Amma indi bu meyar pozulub.

Bu hadisə göstərdi ki, Reytinq agentliklərinin qədövrümüzdə analitik agentliklərin naətinə görə, dünyanın inFəqət əsl sual odur ki, niyə bir bacardığını hətta prezidentlərdə də vestisiya qoymaq neçə analitikin subyektiv fikri bacarmırlar. Təsəvvür edin: bircə bütün dünyada investorlara bu səhifəlik press-reliz dünyanın baxımından daha etibarlı qədər ciddi təsir göstərir? maliyyə bazarlarını iki həftəlik ölkələri bunlardır: nokdauna salmağa qadirdir! Bir Böyük Britaniya, Almaniya, İlk növbədə ona görə ki, onillər neçə analitik agentlik qərara gəldi Fransa, Avstriya, Lüksemərzində reytinq agentlikləri öz ki, vəssalam, ABŞ artıq investorburq, İsveçrə, Yeni Zefəaliyyətləri ilə investorların ların yüksək etimadıma layiq landiya, Avstraliya, etibarını qazana biliblər. Maliyyə deyil və aləm qarışdı! Ondan Kanada, Danimarka, Finbazarlarının onların qərarına əvvəl isə Yunanıstan, Portuqaliya landiya, Niderland, Norveç, yekdilliklə reaksiya verməsi bunvə İspaniyanın reytinqinin salınSinqapur, İsveç. dan irəli gəlir. ması Avropa Biriyində böhranın uzanmasına səbəb olmuşdu.

Bəs dünya ölkələrinin kredit Güney Koreya, 1998-ci il reytinqləri necə tutulur? Onlar nə Salınıb: AA-dan B-yə üçün lazımdır? Və niyə belə Səbəb: Asiya maliyyə böhranı dağıdıcı qüvvəyə malikdirlər?

Nəticə: Ölkə problemi qısa vaxtda həll

A

edib və reytinqi yenidən A-ya qaldırılıb

Amerikanın iqtisadçı yazarlarından birinin belə fikri var: “Əgər əvvəllər ölkəyə zərbə vurmaq üçün ora tankları yeritmək lazım idisə, indi buna ehtiyac yoxdur. Çünki reytinqini aşağı salmaq bəs edir”. Amma Amerikanın məşhur Standard & Poor's agentliyi öz ölkəsinin də reytinqini azaldır. ABŞ-ın reytinqi 30 pilləlik siyahıda cəmi 1 pillə düşmüşdü, amma hətta bunun da nəticəsi az qala faciəvi oldu:

8

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Rusiya, 1998-ci il Salınıb: BB-dən D-yə Səbəb: Defolt Nəticə: Problem tezliklə həllini tapıb və ölkənin reytinqi BBB-yə qalxıb Yaponiya, 2011-ci il Salınıb: AA-dan (AA-)-ya Səbəb: Ölkənin xarici borcları ÜDM-in 200%-ni aşıb, iqtisadiyyat isə çox zəif inkişaf edir Yunanıstan, 2011-ci il Salınıb: (BBB+)-dan CCC-yə Səbəb: Dövlət borclarının yüksək səviyyəsi və real defolt təhlükəsi ABŞ, 2011-ci il Salınıb: AAA-dan (AA+)-ya Səbəb: Xarici borclar 14 trilyonluq limiti aşandan sonra məsələnin həllinin xeyli uzanması

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

5

REY TİNQ

İqtisadi fırtına

8

6

Axı həmin agentliklər öz qərarlarını dərin və ciddi təhlil nəticəsində qəbul edirlər. Üstəlik, tamamilə müstəqil, heç kimdən asılı olmadan işləyirlər.

Bu agentliklərin çoxunun yüz ilə yaxın iş təcrübəsi var. Bu müddət ərzində onlar maliyyə sisteminin bir hissəsinə çevrilə biliblər. Əgər onlar olmasa, investorlar öz pullarını nəyə, hansı aktivlərlə yatırmqla bağlı çətinliklərlə üzləşərdilər. Çünki bunun üçün şəxsən durub hər bir ölkəyə getmək lazım gələrdi. Ölkələrin hazır investisiya reytinqləri bu baxımdan investorların işini olduqca asanlaşdırır. Misal üçün, sərmayədarların pulları ilə ehtiyatlı davranmalı olan fondlar həmin vəsaiti ancaq etibarlı qiymətli kağızlara yaırmalıdırlar. Bu etibar

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

Minimum risk, çox yüksək etibarlıq Ölkə bütün hesabları ödəyə bilir. İnvestisiyadan gəlir götürmək üçün çox yaxşı imkan var Kifayət qədər etibarlı, amma mənfi təsirlərə daha açıq Yaxşı göstəricidir, amma mənfi təsirlərə məruz qalmaq riski nisbətən çoxdur İqtisadiyyatın vəziyyəti prinsipcə pis deyil, amma dəyişikliklər işləri korlaya da bilər Ölkə hesablarını ödəyə bilir. Amma vəziyyətin pisləşmə ehtimalı güclüdür Kredit riskləri böyükdür, amma hər şey yaxşı getsə, iqtisadiyyat borclarından qurtula bilər Kredit riskləri çox güclüdür Ödənişlər hələ ki həyata keçir, amma müflisləşmə proseduru başlanılıb Maliyyə öhdəlikləri üzrə defolt

isə kredit reytinqi ilə müəyyən olunur.

Dünyada onlarla müxtəlif miqyaslı kredit reytinqi agentliyi var.

Onlardan üçü daha məşhurdur: Standard & Poor's, Moody's və Fitch. Bunların hər üçü Amerika şirkətidir, o cümlədən, ikisi Rotşildlərə məxsusdur. Bu agentliklər dünyada investisiya qoyula bilən hər şeyin reytinqini müəyyən edirlər: regionlar, ölkələr, banklar, şirkətlər... Onlardan Standard

Kredit reytinqlərinə “+” və “-” işarələri də əlavə olunur. Onlar həm fərqi göstərmək, həm də vəziyyətin sabit, yoxsa qeyri-sabit olduğunu bildirmək üçündür.

& Poor's daha konservativ sayılır.

Olur ki, bəzən Standard & Poor's nəyinsə reytinqini salır, amma Moody's və Fitch bunu ya daha gec edirlər, ya da heç etmirlər. Əlbəttə, dünyada reytinq agentliklərinə aid xeyli iradlar da səslənir. Onlardan ən ciddisi budur ki, reytinq agentliklərinin heç biri 2008-ci ilin böhranını vaxtında proqnozlaşdıra bilməişdi. Lehman Brothers bankının müflis olacağını nəinki heç biri xəbər verməmişdi, əksinə, onu yüksək reytinqlə təltif etmişdilər. Amma əvəzində indi onlar çox aktiv və bir az da aqressiv davranırlar: əsas olan kimi ölkələrin reytinqini aşağı salırlar. Bəlkə də əvvəlki tənqidlərə cavab olaraq... İndi ABŞ və bir neçə Avropa ölkəsi yenidən investorların etimadını qaytarmağa çalışmalıdırlar. Reytinqi itirmək asan, qazanmaq isə çox çətindir.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

QƏRAR

İqtisadi siyasət

Zəiflətmək üçün $100 milyard Güclü yena Yaponiyanı yıxır

Y

aponiya hökuməti milli valyutanı zəiflətmək üçün yeni yol tapıb. Onlar yerli şirkətlərin xaricə ekspansiyasını maliyyələşdirəcəklər ki, bu yolla ölkədən kənara kapital axını başlasın.

Layihə Yaponiya hökumətinə $100 milyarda başa gələcək. Bu pul ölkənin maliyyə ehtiyatları fondundan ayrılacaq.

Maliyyələşdirmə prosesi bir il ərzində həyata keçiriləcək və əsasən hasilat sənayesinə, bir də kiçik və orta biznesin ixracatına yönəldiləcək. Ölkənin maliyyə nazirliyi bildirib ki, əgər pul çatmasa, hökumət özəl fondlardan daha $52 milyard ayıracaq. Əsas məqsəd Yenanın son bir ildə 9,3% möhkəmlənərək, 76,53/$1-a çatan məzənnəsini zəiflətməkdir. Yaponiya valyutası ikinci dünya müharibəsindən bu yana hələ belə artım göstərməmişdi. Yenanın bu cür möhkəmlənməsi Yaponiya şirkətlərinin rəqabətədavamlığını azaldır. İndiyə qədər ölkənin Mərkəzi Bankı ənənəvi yolla – yəni intervensiya ilə milli valyutanın məzənnəsini www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

salmağa çalışsa da, heç nəyə nail olmayıb. Ona görə də, hökumət belə qeyri-adi taktika seçir.

Artıq Yaponiya hökuməti avqust ayı ərzində bu məqsədlə $60 milyard xərcləyib. Nəticədə yenanın kursu bir qədər zəifləyib.

Amma sonra hər şey təzədən köhnə vəziyyətinə qayıdıb və yena əvvəlki səviyyələrinə dönüb.

EIU agentliyinin ekspertləri bildirirlər ki, bu hal onsuz da ağır vəziyyətdə olan Yaponiya iqtisadiyyatına daha da pis təsir edir. Güman ki, 2011-ci ildə Yaponiya iqtisadiyyatı 0,9% azalacaq.

Halbuki, ötən il 4% artım qeydə alınmışdı. İxracın artım tempi isə 23,9%-dən 3,2%-ə düşəcək. Fukisima AES-dəki qəzadan sonra ölkədə enerji qıtlığı hiss olunur. Bu isə iqtisadi artımı əngəlləyir.

Dövlət borcları əgər

keçən il ÜDM-in 199,7%-nə qədər artmışdısa, bu il 212,7%-ə, gələn il isə 218,7%-ə çatacaq.

Büdcə kəsiri 8,4% gözlənilir.

Bütün bunlardan əlavə, Moody's agentliyi Yaponiyanın reytinqini 1 punkt azaldaraq Aa3-ə salıb.

Yaponiyada ÜDM-in dinamikası

Yaponiyada Sənaye istehsalının dinamikası

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

7

8

P U L LU OY U N L A R

Tələb

Treyder, sirrini aç!

ABŞ məmurları treyderlərin öz sistemlərini açıqlamalarını tələb edirlər

A

BŞ-ın Maliyyə Bazarlarını Tənzimləmə Komissiyası (FINRA) birjalardakı aktiv treyderlərin öz ticarət strategiyalarını və sirrli kodlarını açmasını tələb edəcək.

Bununla komissiya son vaxtlar birjalarda müşahidə olunan qeyri-adi aktivliyin səbəbini anlamağa çalışır.

“Bu, standart yoxlama və ya təlim həyəcanı deyil. Hazırda fond bazarlarında doğrudan da, nəsə çox şübhəli və narahatlıq doğuran şeylər baş verir”,- deyə FINRAnın bazarı tənzimləməsi şobəsinin vitse-prezidenti Tom Gira bildirib.

Tutaq ki, son günlərdə zəif səhmlərin iri həcmlərdə alınması müşahidə olunur. Halbuki, adətən onlar ilə ticarətin həcmi olduqca kiçik olurdu. Məmurlar bu işdə hansısa fırıldağın olub-olmamasını öyrənmək istəyirlər.

Bundan başqa, Qiymətli Kağızlar və Birjalar üzrə Komissiyanın (SEC) mütəxəssisləri də həmçinin bazarlarda baş verənlərdən dolayı narahatlıq keçirdiklərini bəyan ediblər. Onlar da treyderlərə öz www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

ticarət alqoritimlərini açmaqla bağlı sorğular göndəriblər. Məmurlar ona görə belə görünməmiş bir adımı atıblar ki, fond birjalarında baş verənlərin ABŞ qanunlarına nə qədər uyğun olduğunu aydınlaşdırsınlar.

Təbii ki, treyderlər də bazarı tənzimləyən orqanların belə hərəkətlərinə reaksiya verməyə bilməzdilər. Onlar bildirirlər ki, ticarət strategiyalarının açıqlanması barədə tələb treyderin intellektual mülkiyyət hüququnun kobud şəkildə pozulmasıdır. Çünki ticarət alqoritmini yarat-

bəri Reuters-ə bildirib.

Amma treyderlərin bu problemləri FINRA-nı elə də maraqlandırmır.

tegiyalarının a tr s t ə r a c ti i, irirlər k al Treyderlər bild erin intellektu d y e tr b lə tə ə d . ar ə ə pozulmasıdır açıqlanması b d il k ə ş d u b o k u qu n u n mülkiyyət hüq

maq üçün onlar neçə il vaxt və xərc sərf ediblər. İndi həmin sistem açıqlanarsa, treyder bu resursları boşuna itirmiş olacaq. O da istisna deyil ki, nəzarətçilər bütün lazım olan informasiyanı əldə edəndən sonra başqa bazarlarda özləri tətbiq etməyə başlaya bilərlər.

- Bu tələb məni çox məyus edib və hiddətləndrib. Axı bu insanlar heç də həmişə SEC-in və FINRAnın əməkdaşları olaraq qalmayacaqlar. Və sabah işdən çıxıb müstəqil şəkildə fond bazarında əməliyyatlar apara bilərlər,- deyə treyder şirkətlərindən birinin rəh-

Onların dediyinə görə, əsas məqsədləri gələcəkdə elektron ticarəti daha effektiv tənzimləmək üçün yeni iş metodlarının yaradılmasıdır. Və buna görə treyderlərlə məhkəmədə çəkişməyə hazırdırlar.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

QIZIL

Təhlil

“Əbədi metal” əbədi artacaq?

Q

ızılın qiyməti hər unsiyasına görə 1900 dollar səviyyəsini keçməklə tarixi re kordunu təzələdi. İyulun 5-dən başlayan artım trendi artıq “sarı metal”ı 37% bahalaşdırıb. Amma hələ ki trendin bitməsindən danışmağa əsas yoxdur. Doğrudanmı, “əbədi metal”ı əbədi artım gözləyir?

Hazırda Amerika və Avropa iqtisadiyyatlarındakı qeyri-sabitlik qızılı yuxarıya itələyən əsas amillərdir.

Dünyanın ÜDM-nin artım proqnozu 4,2%-dən 3,9%ə qədər azaldılıb. Böhran haqqında proqnozlar hələ gündəmdən çıxmayıb. Belə vəziyyətdə qızıl investorlar üçün əsas ümid yeri olduğundan, ona təlabat artır, metal isə durmadan bahalaşır. Şəkil 1-də qızlın qiymətlərinin müxtəlif valyutalara nisbətdə illik dəyişmə faizləri göstərilib. Göründüyü kimi, “əbədi metal” son 9 ildə dollara nisbətdə bütün illəri artımla başa vurub. Ən yüksək artım isə 2011-ci ilə aiddir. Baxmayaraq ki, hələ il başa çatmayıb. Cədvəldən göründüyü kimi, qızılın ən yüksək artımı məhz dollara nüsbətdə nümayiş etdirməsi təsdiqləyir ki, doğrudan da, onun bahalaşması ilk növbədə Amerika iqtisadiyyatındakı problemlərlə bağlıdır.

mənfi təsir göstərmədiyi üçün bu artım hələ kifayət qədər uzun müddət ərzində davam edə bilər. Amma hara qədər? Sürətlə şişən bu köpük nə zamansa partlayacaqmı?

Ekspertlər qızılın 2000 dollar/unsiya səviyyəsinə çatacağını artıq bir neçə aydır ki, gözləyirlər (bu barədə ötən sayımızda yazmışdıq). Onların fikrincə, ortamüddətli trendin dəyişməsindən yalnız o zaman danışmaq olar ki, qızıl $1735-40 səviyəsindənki vacib dəstək zonasından aşağı ensin. Amma belə görünür ki, hələ qızıl bunu etməyə hazırlaşmır. Ona görə də, 2000 dollar/unsiya hədəfi qüvvədə qalır.

Qızılın ucuzlaşması üçün zəmin yalnız o vaxt yaranacaq ki, Amerika və Avropa iqtisadiyyatlarında artım əlamətləri hiss olunmağa başlasın.

Şəkil 1. Qızılın qiymətinin müxtəlif valyutalara nisbətdə artımı

Şəkil 2-də isə müqayisə üçün gümüşün 2002-ci ildən bu yana olan dinamikası göstərilib. Fikir verin ki, bəyaz metal hətta qızıldan da yüksək artım nümayiş etdirir. Bu isə ondan xəbər verir ki, son illərdə gümüş də investorların arasında sürətlə populyarlaşmaqdadır.

Qızılın yüksək qiyməti iqtisadiyyata Şəkil 1. Gümüşün qiymətinin müxtəlif valyutalara nisbətdə artımı www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

9

10

YUBİLEY

A

merikanın 37-ci prezidenti Riçard Niksonun adı nə ilə tarixə düşüb? Uotergeyt qalmaqalına görə? Bəlkə də hə, amma treyderlər və iqtisadçılar üçün yox. Çünki Amerikanın məhz bu prezidenti 40 il əvvəl dünya valyutalarının qızılla bağlılığına son qoymuş və təsbit olunan valyuta məzənnələri sistemini dəyişmişdi.

Yada salaq ki, Bretton-Vud razılaşmasına görə (1944) dünya valyutaları dollara bağlanmışdılar, dollar isə sərt şəkildə qızıla.

Mərkəzi banklar yalnız dollar aktivlərini qızıla dəyişə bilərdilər.

Amma 1971-ci ilin avqustun 15də Nikson hökuməti iqtisadi problemlərlə qarşılaşanda qızıl standartından imtina etdi, “qızıl pəncərəsi”ni bağladı, dolları sarı metala nisbətdə zəiflətdi və idxalına 10%-lik vergi tətbiq etdi.

Bununla da sərbəst dəyişən məzənnələr erasına keçid prosesi başladı.

Fəqət bu addımlarla hələ valyuta böhranı aradan qalxmadı. İlk www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Tarix

növbədə ona görə ki, sərbəst dəyişən məzənnələr kursu axıra qədər həyata keçirilməmişdi. Valyutaların taleyini bazarın ümidinə buraxmaq arzusu avropalıların o qədər də xoşuna gəlmirdi. Elə Amerikada da çoxları düşünürdülər ki, sərbəst dəyişən kurslar qeyri-sabit olacaqlar.

Amma məşhur iqtisadçı, monetarizmin tərəfdarı Milton Fridman inandıra bilir ki, sərbəst dəyişən valyutalar sistemini idarə etmək əslində daha asan başa gələcək.

Fridmana görə, düzgün siyasət yürüdülərsə, spekulyantlar özləri bazarı sabitləşdirən qüvvə kimi çıxış edəcək, bununla da valyutaları öz real dəyərlərindən çox kənarlaşmağa qoymayacaqlar (Sonradan zaman göstərdi ki, valyuta kursları hətta Fridmanın gözlədiyindən də daha likvid olublar).

Beləliklə, Milton Fridmanı bugünkü Forex bazarının ideya müəllifi saya bilərik. ...Tarixçəmizə davam edək.

1971-ci ilin dekabrında Vaşinqtonda Smitson anlaşması imzalandı. Əgər buna qədər valyuta kurslarının dollara nisbətdə cəmi 1% dalğalanmasına icazə verildisə, indi həmin diapazon 4,5%-ə qədər qaldırıldı (Dolların iştirak etmədiyi cütlüklər üçün 9%-ə).

Bu, artıq Bretton-Vud sisteminin sonu idi. Onu Yamayka Valyuta Sistemi əvəz etməyə başladı. Bu keçid dərhal baş vermədi, 5 il uzandı və 1976-cı ilin 8 yanvarında BVF-nin Kinqston (Yamayka) sammitində rəsmiləşdi.

1978-ci ildən isə BVF rəsmən valyutaların sərbəst konvertasiyasına icazə verdi.

ValyutaMilton Fridman ların sərbəst kursuna keçilən kimi dünyada kapitalın dövranı xeyli sürətləndi. Bazarlar ticarət kəsiri olan ölkələrə daha dözümlü yanaşmağa başladılar.

Mərkəzi banklar milli valyutaların tənzimlənməsi siyasətini dəyişdilər. Bir sözlə, maliyyə dünyası tamamilə yeniləndi: Forex erası başladı. Əlbəttə, bu sistemi də ideal adlandırmaq olmaz. Belə ki, sərbəst məzənnələr dünyasında siyasi rəhbərlər öz ölkələrinin valyutalarını süni şəkildə zəiflədərək, dünya ticarətində daha böyük pay qazanmağa can atırlar. O dərəcədə ki, bəzən bu cəhdlər hətta dövlətlər arasında siyasi gərginliyə də səbəb olur (ABŞ ilə Çinin arasındakı valyuta müharibələrini xatırlayın).

Bundan başqa, bir-biri ilə devalvasiya rəqabəti aparan valyutalar qızılın istədiyi qədər bahalaşması üçün şərait yaradırlar. Amma bütün hallarda, sərbəst dəyişən məzənnələr sistemi Bretton-Vud sistemindən daha yaxşı və doğrudır. Valyuta kurslarını tənzimləməyin tam ideal sistemi isə, belə görünür ki, mövcud deyil.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

KƏ S İ R

Əyani vəsait

Neçə dollar hara dolar?

ABŞ-ın xarici borcunu vizuallaşdıranda hansı mənzərə alınır ABŞ-ın xarici borclarının 14 trilyon dolları keçməsi həm ölkənin özündə, həm də bütövlükdə dünya iqtisadiyyatında böyük gərginliyə səbəb oldu. Hazırda Amerikanın xarici borcu hər gün orta hesabla 3,86 milyard dollar artır. Bunun nə demək olduğunu rəqəmlərlə real təsəvvür etmək çətin ola bilər. Ona görə də, biz iyul sayımızda ABŞ-ın xarici borcunu (onda hələ kritik həddi keçməmişdi) Yer Kürəsinin diametri ilə müqayisə etmişdik. İndi – kritik hədd keçiləndən sonra yenidən, bu dəfə bir qədər fərqli vizual müqayisələrə nəzər salaq. Əgər 100 milyon dollar məbləği 100 dollarlıq əskinaslar şəklində bir yerə yığsaq, onda şəkil 1-də gördüyünüz kimi bir pul tayası əmələ gələr. Elə həmin şəkildə aşağıda gördüyünüz xırda bağlama 1 milyon dollardır. Lap xırdası isə 10 min dollar. Tutaq ki, əgər siz çöldə 100 milyon dollara rast gəlsəniz (amin!), onu təkbaşına apara bilməzsiniz. Hərçənd, pulun insana verdiyi gücü nəzərə alanda, nə bilmək olar...

gün milyon dollar xərcləsəydiniz, yenə də trilyon dollar qurtarmazdı... Amma hazırda Amerika hökumətinin büdcə kəsiri 1,7 trilyon dollardır. Yəni təxminən şəkil 3-dəkinin 2 misli qədər yüz dollarlıq əskinas...

Şəkil 2. Bir milyard dollar

Şəkil 3. Bir trilyon dollar

İndi isə gələk ABŞ-ın xarici borcuna, yəni 15 trilyon dollara. Bu, bütün dünyanın ÜDM-nin 20%-dən çoxdur. Siz şəkil 4-də onun Azadlıq heykəli, stadion və yük treyleri ilə müqayisəsini görürsünüz. Bax, Amerikanın xarici borcu da bu qədərdir!

Şəkil 1. 100 milyon dollar

Bir milyard dollar – daha böyük həcm tutur. Onu hətta kiçik yük maşını ilə də daşımaq mümkün deyil.

Bir trilyon isə, ümumiyyətlə, daşına bilən məbləq deyil. Şəkil 3-də siz onun iri yük treyleri ilə müqayisəsini görürsünüz. Əgər bizim eranın ilk günündən bu yana siz hər www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 4. 15 trilyon dollar İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

11

12

T R E Y D E R Ə H VA L AT L A R I

Başa gələnlər

“Həyəcandan monitora baxa bilmirdim” 4000$ ziyana düşən treyder keçirdiyi gərginlikdən danışır

B

u sayımızdan başlayaraq, sizə yeni bir rubrika təqdim edirik: “Treyder əhvalatları”.

Bu rubrika altında real treyderlərin başlarına gələn real hadisələr dərc olunacaq.

Treyderlər özlərinin səhvləri, uğurları, həyat tərzləri, götürdükləri dərslər ilə bağlı fikirlərini oxucularımızla bölüşəcəklər.

Yəqin, artıq başa düşmüsünüz ki, onların çoxu adlarını açıqlamaq istəməyəcəklər. Onları başa düşmək asandır. Amma bu, heç də əsas deyil. Əsas odur ki, bunlar real həyatdan gələn real əhvalatlar olacaqlar. *** “Gecə saat 4 idi. Mən monitorun qadağında oturub, gözümü qrafikdən çəkə bilmirdim... Səbəb isə avro/dollarda 3 lotluq əməliyyat açmağım idi.

Səmimi deyim ki, bu əməliyyatı açmağa məni ancaq intuisiyam təhrik etmişdi. Depozitim yoxa çıxmaq ərəfəsində idi. Mən də boş oturmamaq, hesabımı xilas etmək üçün heç bir əsas olmadan, sadəcə intuisiyaya dayanayaraq irihəcmli əməliyyat açmışdım. Və indi bu səhvimin ağırlığının altında əzilirdim. Düzdür, ilk dəqiqələrdə bir qədər gəlir görsəm də, qiymət mənfiyə gedəndə əməliyyatı www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

çəkdim...

bağlamağa əlim gəlmədi. Və nəticədə mənim ziyanım indi daha “-120$”, yox, düz “-4.000$” idi.

Depozitim isə 5200$ . Stop-out-un bir addımlığında idim.

Nəhayət, hava işıqlananda zorla kompüterdən qoparaq, özümü yatmağa getməyə məcbur edə bildim. Əhvalım çox pis idi. Günorta 12də ayılanda elə bilirdim ki, bütün bunları yuxuda görmüşəm. Çox istəyərdim ki, bu səhvi yuxuda etmiş olum. Amma təəssüf, mən onu real həyatda etmişdim.

Yuxumu dağırdan kimi yenə də kompüterin arxasına keçdim. Terminal açılana qədər mən Allaha yalvarırdım ki, qiymət heç olmasa dünənki yerinə qayıtmış olsun, heç olmasa əməliyyatı sıfırla bağlayım. Həyəcanım o qədər çox idi ki, mən kompüterin ekranını vərəqlə örtdüm ki, qrafiki və balansımı dərhal görməyim. Xeyli yalvarandan və özümə ürək-dirək verəndən sonra nəhayət, vərəqi yavaş-yavaş ekranın qabağından

Gördüyüm əvvəlcə o oldu ki, balansım dünən necə qoyub getmişdimsə, eləcə də qalıb. Stopoutla bazardan çıxarılmamışam.

Bunun ardınca düşündüyüm hələ də ziyanda qalmağım oldu. Kağızı yavaş-yavaş çəkməkdə davam etdim və hesabımı gördüm: «220$». Bunu görən kimi dərhal əməliyyatı bağladım. Sonra bir müddət halsız ekranın qabağında oturdum: heç nə edəcək halda deyildim. Bu, mənim treyder karyeramda ən ağır gün idi.

Bundan sonra bir neçə həftə terminala yaxın getmədim və ticarət aparmadım. Möhkəm and içdim ki, bir də heç vaxt ciddi əsas olmadan əməliyyat açmayacağam.

Bir də ona and içdim ki, heç vaxt balansımın 1%-dən artığı ilə risk etməyəcəyəm və həmişə stop-orderlər qoyacağam.

Həmin hadisədən mən çox vacib bir dərs götürdüm: ticarətdə tələsmək lazım deyil. Tez və çox qazanmaq istəyi treyderin ən böyük düşmənidir. Hər halda, məni ağır vəziyyətə salan məhz bu istək olmuşdu. Ümid edirəm ki, başqa treyderlər mənim əhvalatımdan dərs götürəcək və bu səhvi təkrarlamayacaqlar.”

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ELM

13

Hesab

Riyaziyyat treyderin xidmətində Fərid Hüseynov üçün əməliyyata düşən gəlir faizi və gəlirli əməliyyatların faizindən irr deyil ki, kazinolardan əməliyyata düşən ziyanın faizi və dan gələn gəlir yalnız ziyanlı əməliyyatların faizini çıxUoll-Stritdəki əməliyyat- maq lazımdır. Məsələn, lardan gələn gəlirlərlə müqayisə edilə bilər. Və bunların hər ikisində gəlirin əldə olunması şansa yox, riyazi ehtimala əsaslanır.

S

Kazino ona görə gəlir əldə edir ki, riyazi ehtimal onun xeyrinədir.

Bu, o deməkdir ki, əgər siz uzun müddət oynasanız, sonda kazino qazanacaq. Kazino bilir ki, qısa bir zaman aralığında ya uduza, ya da uda bilər. Amma siz əgər uzun müddət oynayırsınızsa, kazino həmişə qalib gəlir. Kazino qısa vaxtlı oyunlar (zər, ruletka və ya kart oyunları) təklif eləməklə sadəcə, gəlirini artırır.

Bəs bunun ticarət sistemlərinə nə aidiyyatı var? O aidiyyatı var ki, biz də eyni strategiyadan istifadə etməliyik. Treydinqin müsbət ehtimalı bizim tərəfimizdə olmalıdır. İl ərzində kifayət qədər sayda əməliyyat lazımdır və effektiv gəlir əldə etmək üçün əməliyyatlar səmərəli vaxtda bağlanmalıdır.

Riyazi ehtimal nədir? Bunun www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

hələ orta hesablanmış əməliyyatın gəlir artımı daxil deyil.

Daha bir nümunə: Biz 20% stop-lossla 5% gəlir təyin et-

atların y y li ə m ə li r li ə Hətta cüzi g mal əldə ti h e t ə b s ü m ə faizi il ndür. etmək mümkü məklə də 2%-lik orta gözləmə əldə edə bilərik. Bunun üçün gəlirli əməliyyatların faizi çox yüksək olmalıdır. Bu nümunədə gəlirli əməliyyatların faizi 88% olsa, 2%-lik nəticəni əldə edə bilərik (5% * 88%) – (20% * 12%).

Əməliyyata düşən gəlirin faizi – 6% Gəlirli əməliyyatların faizi – 60% Əməliyyata düşən ziyanın faizi – 4% Ziyanlı əməliyyatların faizi – 40% Gözləmə = 2% və ya (6% * 60%) – (4% * 40%).

Bu, o deməkdir ki, siz son nəticədə orta hesabla əməliyyata 2% gəlir əldə edirsiniz. Bu, kazinoda “black jack” oyununda olduğundan daha yaxşı nəticədir. Əgər 10 000$-lıq kapitalla orta hesabla 2% gəlir əldə edirsinizsə, bu, hər əməliyyata 200$ deməkdir. İlə 300 əməliyyat açırsınızsa, orta hesabla 60000$ gəlir edər. Bura

Hətta cüzi gəlirli əməliyyatların faizi ilə müsbət ehtimal əldə etmək mümkündür. İnvestors Business Daily-nin yaradıcısı Uilyam O’Neyl belə bir ehtimal hesablanma sistemi təklif edir. Əgər onun stop və profitini 8% və 20% götürsək, uğurlu əməliyyatların faizi 30% olmaqla gözləmə = (20% x 30%) – (8% x 70%) və ya +0.4% olacaq.

8

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ELM

Hesab sizin əməliyyat həddindən artıq çox vaxt alırsa, bütün və ya bir çox imkanlardan istifadə edə bilməyəcəksiniz. Sizin əl-qolunuz bağlı olacaq, çünki əməliyyatı bağlamaq üçün çox gözləməlisiniz.

8

14

Nəticə: Əgər uzunmüddətli planda gəlir əldə etmək istəyirsinizsə, riyazi ehtimal müsbət olmalıdır. Heç vaxt “0” və ya mənfi gözləməyə malik sistemdən istifadə etməyin. Siz uda bilməyəcəksiniz. Siz uzunmüddətli perspektivdə ard-arda kazinonu uda bilməzsiniz. Çünki o halda riyazi gözləmə kazinonun xeyrinə olur.

Hansı gözləməyə malik olmanızdan asılı olmayaraq, kifayət qədər əməliyyat açılmasa, çox pul qazana bilməyəcəksiniz. Yenə də kazinoya qayadaq. Kazino “black jack”də hər kart paylanışında yalnız 1%-2% qazana bilir, amma onlar bu prosesi çox intensiv edirlər – saatda 30-40 dəfə. Xeyli “black jack” oynayandan sonra siz hər saat pulunuzun 40%-ni itirəcəksiniz! Onların bu qədər inanılmaz gəlir götürmələri heç də təəccüblü deyil. İndi biz ən azı nəzəri cəhətdən müsbət gözləməyə malik bir metodu necə yaratmağı bilirik.

Deyək ki, 8%-lik müsbət gözləməyə malik bir sistem hazırladıq. Bəs əgər sistem ilə bir əməliyyat verirsə, onda nə dərəcədə səmərəlidir? Biz sadəcə pulu banka qoymaqla da bunu qazana bilərdik. Ya da əməliyyata 0.2% gəlir versə, xoşunuza gələcək? Bəs əgər sistem ilə 1000 əməliyyat versə, necə olacaq?

Qısa zaman ərzində 1000 dəfə 0.2% kifayət qədər pul edir.

Vaxt məsələsi də kazinodakı kimidir. Əgər kazinonun “black jack”də qazanmaq ehtimalı 2.5%dirsə, o, hər gedişdə 2%, orta hesabla 5% qazanır. Əgər siz saatda 1 dəfə oynayırsınızsa, kazino saata 5% qazanır. Əgər siz saatda 60 dəfə oynayırsınızsa, kazino sizin 2$-ları 40 dəqiqəyə alacaq. Daha intensiv dövriyyə ilə oyun kazinoya daha sərfəlidir.

Treydinqdə də belədir. Sizə 100 000$-ı ildə 250 dəfə tədavülə buraxmaq 12 aya bir dənə 500 000$lıq əməliyyat açmaqdan daha yaxşıdır.

Treydinqin daha çox nəzərdən qaçan tərəflərindən biri də əməliyyatda olma müddətidir. Pul qazanmaq üçün sizin müsbət gözləməyə və çoxlu imkanlara malik bir sisteminiz olmalıdır. Amma siz pullarınızı idarə etməlisiniz. Əgər

Demək, riyaziyyat deyir ki, uğur qazanmaq üçün bizə bunlar lazımdır: - Müsbət riyazi gözləmə - Kifayət qədər sayda əməliyat açmaq - Qısamüddətli əməliyyatlar

"Köcürmələrin sirrləri" Siz Plastik kartı hardan pulsuz almağı bilirsinizmi?

Bəs kartla hesabınıza cəmi 1 dəgigəyə necə vəsait köcürməyi necə?

Bəs cəmi 4 saata Azərbaycanın 22 bankından birində qazandığınızı necə almağı?

Bilmirsiniz?

Deməli, bu seminar sizin üçündür.

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

Seminar sentyabrın 15-i 2011 il saat 19:00-da şirkətin ofisində keçiriləcək.

Yazılmaq üçün online formanı doldura və ya əlaqə telefonlarımıza zəng edə bilərsiniz: (012) 437 5323 (012) 436 7844

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

K O R R E L L YA S İ YA

Təsir gücü

Birgə dalğalananlar

H

ər bir treydəki diaqramda der bilir ki, göstərilib. Korvalyutalar rellyasiya əmsalı Х oxilə fond indekslərinin unun üzərində yerləşib hərəkəti arasında korvə -1-dən +1-ə qədər rellyasiya var. Daha dəyişir. +0.4-dən yuxarı dəqiqi, fond indekslərinin hərəkəti valyutaların korrellyasiya əmsalı eur/usd ilə bu indekslərin məzənnəsinə də təsir göstərir. Bəs treyderlərin ən arasında qeydə alınıb: çox işlətdiyi cütlük olan eur/usd-yə hansı indekslər - CRX (52 %) - SPX (31.2 %) və necə təsir göstərir?

- NDX (31.0 %) - DJIA (31.9 %) Şəkil 1-də iki qrafik müqayisə olunur: S&P500 indeksi və eur/usd. Göründüyü kimi, onların arasında uzunmüddətli müsbət korrellyasiya var. Şəkil 2-də isə ümumilikdə eur/usd cütlüyünün hərəkəti ilə Dow Jones Industrial Average (DJIA), Nasdaq 100 Index (NDX) və Morgan Stanley Commodity Index (CRX) qrafikləri müqayisə olunur.

(Korrekt müqayisə üçün Avronun qiyməti 1000 dəfə artırılıb, DJIA isə 10 dəfə azaldılıb ki, onlar bir qrafikdə yerləşə bilsinlər. )

Avro/dollara təsir göstərən fond indeksləri

Şəkil 2.

Şəkil 1.

CRX indeksinin seçilməsinə səbəb budur ki, həmin indeksə xammal hasilatı ilə məşğul olan şirkətlərin səhmləri daxildirlər. Şəkil 2-dən göründüyü kimi, bütün qrafiklər 2004-cü ilin ilk yarısını üfiqi diapazonda keçirib, ilin ikinci yarısından isə artmağa başlayıblar.

Hansı bazarlar bir-birləri ilə daha çox bağlıdırlar?

Gəlin, eur/usd cütlüyünün müxtəlif fond indeksləri ilə qarşılıqlı əlaqəsinə baxaq. Həmin əlaqə şəkil 3www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 3.

Göründüyü kimi, ən yüksək korrellyasiya eur/usd ilə CRX indeksinin arasındadır. Amma unutmaq olmaz ki, dünya bazarındakı konyunktura bu əlaqəni dəyişə də bilər. İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

15

16

PRO ET CONTRA

Prizma

Robot alverçiləri Hər deyilənə robot kimi inanmayın Fərid Hüseynov

verilən konkret əmrləri yerinə yeüzünü desəm, hərdən tirirlər. Avtomatinsanların tənbəlliyinə laşdırılmış və sadəlövhlüyünə sistemləri seçənbağlayanda nə edəcəksiniz?! təəccüblənirəm. Əlbəttə, bu, lərin çoxu özü heç nə eləmədən hamıya aid deyil, amma çoxluğu yaxşı qazanmaq istəyən Proqramçı Allah deyil. O, bilə əhatə edir. Ancaq elə insanlar adamlardır. Yəni tənbəllər! Halbiməz ki, 1 gündən, aydan və daim gəlir verən ticarət buki Foreksdə ticarət 98% zehni ildən sonra bazarda nə baş ekspertlərinin mövcudluğuna və cəmi 2% texniki işdir. Doğruverəcək. inana bilərlər. Nə edək ki, men- danmı, ticarət termitalitetimiz belədir: hər şeyi və bazarın birdən istəyirik, özü də heç nə n ə il ir d ş lə il m k etmədən... Mən demirəm ki, Yalnız daim tə kspetlər e n a ıl ır d ş la n u belə sistem və ekspertlər ümuyğ dəyişikliyinə u miyyətlə, yoxdur. Onlar var, bilərlər. ə r e v r li ə g m ə müntəz amma reallıqda elə də xeyir vermirlər.

O, yalnız han-

D

Mexaniki sistemlər və gəlirli ekspertlər nədir? Bunlar sadəcə, proqramçılar tərəfindən yazılmış kod parçalarıdırlar. Onlar yalnız

nalında düymə basmaq çox çətin bir prosesdir və onu avtomatlaşdırmaq lazımdır?! Axı hər bir treyderin arsenalında artıq avtomatlaşdırılmış ticarət vasitəsi var – bu, orderlərdir. Hərçənd, özünüz yerləşdirməlisiniz. Yenə də bu, 3 dəqiqəlik bir işdir! Onda niyə mexaniki ticarət sistemlərini pul verib almaq lazımdır? Anlamıram... Çoxları buna səbəb kimi emosiyaların ticarətə mane olmasını göstərirlər. Və deyirlər ki, ekspert ticarət aparanda heç nə onun vecinə olmur. Düzdür o, vaxtında əməliyyatı bağlayıb, gəliri götürəcək. Amma sizin kod parçanız xırda bir bazar dəyişikliyində əməliyyatı nahaqdan

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

sısa sistemi müəyyən alqoritmə bağlaya bilər. O da bayaq dediyim kimi, xırda bir bazar dəyişikliyində səhvlər buraxmağa başlayacaq. Sizin avtomatlaşdırılmış sisteminiz özü-özünə bazar dəyişikliyinə uyğunlaşa bilməz! Ona görə də belə bir sistemdə ümumiyyətlə, məna yoxdur. Yalnız daim təkmilləşdirilən və bazarın dəyişikliyinə uyğunlaşdırılan ekspetlər müntəzəm gəlir verə bilərlər. Siz bunu edə biləcəksinizmi?

Biləcəksinizsə, onda öz ekspertinizi yaradın, başqasının satdığına göz dikməyin. Ekspert – sizin strategiyanızın, şəxsi ticarət ideyalarınızın avtomatlaşdırılması olmaldır, başqalarının naməlum və şübhəli sistemləri yox.

8 İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

PRO ET CONTRA 8 Kimlərinsə satdıqları “daim gəlirli” ekspertlərdən danışası olsaq isə, onlar, ümumiyyətlə, pul tələsidir. Belə ekspertlərin yaradıcıları daha nə qalmayıb ki, fikirləşməsinlər... Mübahisə etməyəcəyəm, onlar həqiqətən də bir müddət gəlir verə bilərlər. Bəs uzunmüddətli perspektivdə necə?

Onlar

Prizma

lazımdır? Sizin artıq milyonlarınız olmalıdır!”

3) Satıcının cavabı: “Mən bu alətləri satıram və sədəcə, pul qazanıram. Özüm isə foreksdə işləmirəm. Buna marağım yoxdur”. Əks-sual: “Ticarətdə özünüz istifadə etmədiyiniz bir şeyi niyə başqalarına satırsınız? Sadəcə satış-

Bir sözlə, ekspertin daimi təkmilləşdirilməsi gedir.Bazarın güclü dəyişikliyinə görə bu, daim olmalıdır. Bir halda ki, hər şeyi nəzərə almaq olmur, onda ekspertin köhnə səhvləri düzəldilirsə, bununla bərabər hər dəfə yeni səhvlər meydana gələcək və nəticədə hər dəfə uduzacaqsınız. Bu, sizə yerində saymağı xatırlatmır ki?

ın, şəxsi ız n a iy g te a tr s Ekspert – sizin ırılması d ş a tl a m to v a rınızın ticarət ideyala m və şübhəli lu ə m a n ın ın r ala olmaldır, başq . sistemləri yox

sadəcə işləməyəcəklər və bütün əldə etdyiniz gəlir ard-arda itkilərlə əvəzlənəcək.

Mən bu məqalədə nəyisə sübut etmək niyyətində deyiləm. Əgər bu “ticarət möcüzələri”ni almaq istəyirsinizsə, alın! Öz pulunuzdur, özünüz bilərsiniz. Amma əvvəlcə belə bir suala cavab axtarın: Həmin ekspertlərin müəllifləri gəlirli bir şeyi niyə satırlar?

Satıcılar nə qədər dolğun cavab versələr də, istənilən cavabda hiyləyə rast gəlmək olar: 1) Satıcının cavabı: “Mən sistemi və ya eksperti foreksdə ticarətə kapital yığmaq üçün satıram”. Əks-sual: “Bəs əvvəlki kapitalınıza nə oldu?”

2) Satıcının cavabı: “Mən sadəcə daha çox pul qazanmağı qarşıma məqsəd qoymuşam!” Əks-sual: “Əgər satdığınız möcüzəli alətlər gəlir gətirmək qabiliyyətinə malikdirsə, satışdan əldə olunmuş əlavə pullar nəyə w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

bu “xəzinə”nin yenilənmiş bir versiyası çıxır): - Salam, əziz oxucular! “Superpuper ekspert v2.1”-in yeni versiyası çıxıb. Bu versiyada sizin uduzmağınıza səbəb ola biləcək nöqsanlar aradan qaldırılıb. Bütün birinci versiya alıcılarına endirim var. İndi siz onu daha ucuz əldə edə bilərsiniz...”

dan gəlir əldə etməyiniz cavab deyil! Satdığınız alətlərin gəlirliyindən necə əmin ola bilərsiniz ki, özünüz foreksdə ticarət aparmırsınız?!”

Gördüyünüz kimi, hər şey sadə və məntiqə uyğundur. İnternetdə bu alətlərin gəlirliyini təsdiqləyən şəxslər isə sizi aldadırlar. Əvvəldə dediyim kimi, hansısa ekspert və mexaniki sistem hətta 1 ay gəlir verə bilər, bəs uzunmüddətli perspektivdə nə əldə edirsiniz? Ziyan...

Bundan əlavə, siz yəqin, fikir vermisiniz ki, əksər belə ekspert və ya indikatorların daim yenilənmiş versiyaları çıxır. İstənilən proqramda və hətta ticarət terminalında yenilənmə olur. Yenilənmənin mahiyyəti proqramın nöqsanlarının aradan qaldırılmasından ibarətdir. Bəs ekspertlərdə nə baş verir?

“Gəlirli ekspert” satıcısının belə bir mətnini misal gətirək (hər ay

Beləliklə, ticarət sistemləri və ekspertlərin bütün lehinə və əleyhinə olan dəlilləri ölçüb-biçin.

Yadda saxlayın ki, biz humanizmin hökm sürdüyü bir dünyada yaşamırıq. Ən yaxşı ekspert sizin yaxşı ticarət bilikləriniz, bazarda böyük spekulyasiya təcrübəsi və sizin öz ticarət sisteminizdir. Heç nə bu amilləri əvəz edə bilməz!

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

17

18

BİL , ET

Metod

Gücün tərəfində ol Treyder valyutaların nisbi gücündən necə istifadə edə bilər Samir Quliyev

B

iz treyderlər ticarət fəaliyyətimizdə müxtəlif alətlərdən, indikatorlardan, təhlil metodlarından istifadə edirik. Amma unutmaq Bəs bu biliyi ticarətdə necə tətolmaz ki, onların hamısı vaxtilə biq etmək olar? Əslində çox sadə. səhm bazarında tətbiq olunmaq üçün yaradılıblar.

Tutaq ki, siz funtun başqa valyutalardan daha güclü olduğunu Düzdür, bu alətlər valyuta bamüəyyən etdiniz. Yaxşı olar ki, zarında da işləyirlər, amma istərbundan sonra hansı valyutanın istəməz, valyutaların səhmlərdən, başqalarından daha zəif olduğunu bondlardan və digər qiymətli öyrənəsiniz. Tutaq ki, bu, yenadır. kağızlardan bir fərqi var. Səhmin Demək, funtu məhz yenaya nisməzənnəsi onun valyuta ilə bətdə almaq daha yaxşı nəticə dəyərini göstərir, amma valyuverə bilər. Ona görə də, gbp/jpy tanın məzənnəsi onun digər valcütlüyündə “buy” əməliyyatı yuta ilə dəyər nisbətini. Ona görə açmaq lazımdır. də, Forex bazarında ticarət aparan Bu zaman siz ən treyder valyutaların bir-birinə nis- güclü olanı alır, bətdə gücünü mütləq nəzərə alən zəif olanı isə malıdır. satırsınız.

Valyutaların bir-birinə nisbətdə gücünü (nisbi gücünü) necə müəyyənləşdirmək olar? Bunun üçün baxmaq lazımdır ki, konkret bir valyuta portfeldəki digər valyutalara nisbətdə nə dərəcədə daha çox “ayı”ların və ya “buğa”ların təzyiqinə məruz qalır. Əgər biz görsək ki, konkret bir valyuta başqalarına nisətən daha çox artır, onda bazarın həmin valyutaya münasibətdə fikri haqqında qiymətli informasiya əldə etmiş oluruq. Demək, hazırda bu valyuta başqalarından daha güclüdür. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Unutmaq olmaz ki, söhbət bir valyutanın digərinə yox, ümumiyyətlə, valyutalar zənbilinə (portfelinə) nisbətdə gücündən gedir. Bizim misalda konkret bir məqamda gbp/jpy cütlüyündə artım yox, eniş hərəkəti ola bilər. Amma ümumilikdə funt yenadan güclü olduğu üçün bu eniş korreksiyadan başqa bir şey deyil. Demək, almaq üçün məqam axtarmaq lazımdır.

Qeyd edək ki, valyutaların gücünü fərdi qaydada müəyyən etmək vacib deyil. Bunun üçün xüsusi ixtisaslaşmış resurslar – saytlar, proqramlar və s. var.

Misal üçün fxmri.com, 1signal.net kimi saytları göstərə bilərik. Onlar müxtəlif zaman periodlarında valyutaların gücünü real vaxt rejimində əks etdirirlər.

Valyutaların gücünün müəyyən edilməsi özlüyündə bizə ticarət üçün siqnal vermir. Amma bu informasiyanı digər metodlarla birləşdirməklə treyder işinin səmərəliliyini xeyli artıra bilər. Misal üçün, əgər nisbi gücün müqayisəsi trendin yuxarıya olduğunu

deyirsə, bu zaman MACD da alış siqnalı verirsə, həmin siqnal daha etibarlı olacaq. Əksinə, əgər nisbi gücün müqayisəsi trendin aşağıya olduğunu deyirsə, bu zaman MACD (və ya hər hansı bir başqa indikator) satış siqnalı verirsə, həmin siqnala inanmaq məsləhət deyil. Ya da çox ehtiyatla inanmaq lazımdır. İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

19

Şahin Sadıqov

“Strategiyam olmasa, bazar çoxdan məni udmuşdu” Şahin Sadıqov “Wall Street” filminə baxandan sonra treyder olmağa həvəslənib dumu?

- Hamı kimi mən də əvvəlcə şübhəylə yanasırdım. Əlbəttə, kim urnalımızın budəfəki həm- olsa inanmazdı ki, kompüter söhbəti treyder Şahin qarşısında oturmaqla, bazarı Sadıqovdur. Şahin hazırda analiz etməklə və əməliyyatlar açİqtisad Universitetində marketing maqla böyük gəlir əldə ətmək üzrə magistr təhsili alır. 500 dolları olar. Indi isə fərqli düşünürəm.

10 gunə 2000 dollar edəndən sonra Yəni 500 dolları 10 gundə 2000 Forexdə qazanmağın perspektivinə dollar edəndən sonra buradakı inanıb və indi bu işlə ciddi məşğul perspektivləri görməyə başladım. olur. Buyurun, qalanını onun özündən eşidin.

- Səncə, bu işdə ən çətin olanı

J

- Necə oldu ki, Forex-lə məşğul olmağa qərar verdin? Yəni səni bu sahəyə cəlb edən nə oldu?

- “Wall Street” filminə baxdım. Əvvəlcə inandırıcı görünmədi, amma bir az araşdırandan sonra qərara gəldim ki, doğrudan da, bu işlə məşğul olmağa dəyər. Məndən əvvəl qardaşım da forexlə məsğul idi, onun hesablarını batırdıqdan sonra, burada uğur qazanmalı olduğumu düsündüm. Özümü təsdiqləmək məni əldə edəcəyim gəlirdən cox maraqlandırırdı.

- Forexə gəlməmişdən qabaq nə fikirləşirdin, gəlib nə gördün?.. Yəni fikirlərin doğrulwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

nədir?

- Daim bütün iqtisadi xəbərlərdən məlumatlı olmaq.

- Dost-tanışla öz treyder həyatın haqqında danışırsanmı?

Yoxsa gizli saxlamağa üstünlük verirsən?

- İlk vaxtlar uğur qazandıqca dostlarıma danışırdım, amma heç də birmənalı qarşılanmırdı. Çoxları bunu zəhmətsiz gəlir siyahasına aid edirdi. Yəni bildiyimiz kimi, halal-haram məsələsinə görə bəzən ətrafımdakılar tərəfindən qınanırdım. Son vaxtlar isə daha kiməsə danışmağa ehtiyac görmürəm. İşin içində olan insan buradakı zəhməti görur. İndi ən yaxın dostlarıma məsləhət gör-

məklə kifayətlənirəm, digər tanışlarla isə bu mövzunu açıb uzun-uzadı suallara cavab verməyə həvəsim yoxdur.

- Bazarı necə təhlil edirsən?

- Hər kəs kimi bazar göstəricilərinin əvvəlki, proqnoz və faktiki qiymətlərindən istifadə edərək.

- Başqalarının analizlərini izləyirsənmi? Özün hansı analiz növlərinə üstünlük verirsən?

- Texniki analiz vasitəsilə təhlilə üstünlük verirəm.

- Bazardan kənarda qala bilirsənmi? Yəni əməliyyat açmadan qrafikləri sakitcə müşahidə etməyə iradən çatırmı?

- Xeyr, bazardan kənarda qala bilmirəm. Yəni tələbə həyatı yaşayan biri kimi əlimdə olan pulla o qədər də risq edə bilmirəm, daim açdiğım əməliyyatları izləyirəm. Bunun treyderin etdiyi ən böyük xətalardan biri olduğunu bilsəm də, hələ ki, bu baxımdan iradəm zəifdir.

- Tez-tezmi əməliyyat açırsan? Və onları nə qədər müddət ərzində açıq saxlayırsan?

- Hə, gündə 10–15 əməliyyat açıram. Adətən 2 gündən çox açıq əməliyyat saxlamıram.

8

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8

20

- Treyder fəaliyyətində ən çox peşman olduğun nədir?

- Düzü, açdığım əməliyyatlardakı dəyişikləri izləmək üçün kompüter qarşısında çox vaxt oturmalı oluram, bu isə elə də müsbət hal deyil.

- Tutaq ki, 200 punkt itirmisən. Həmin günü heç nə olmayıbmış kimi sakit və xoş əhvalda yaşaya bilərsənmi?

- Xeyr. Yəni hələ ki yox, amma getdikcə adi hal kimi yanaşmağa başladığımı hiss edirəm.

Şahin Sadıqov - Bəs hazırda özünün xüsusi strategiyan varmı?

- Əlbəttə, yoxsa çoxdan bazar məni udmuşdu!

- İtkilərinin səbəblərini təhlil edirsənmi? Əsas səbəb nədir?

- Təəssüf hissi ilə deməliyəm ki, itkilərin çoxu psixoloji təsir nəticəsində etdiyim səhvlərdən olub.

- Treyder kimi təkmilləşmək üçün nələr edirsən?

- Çoxlu kitab oxumaq lazımdır.

Və forex bazarında təcrubəsi olanlarla birlikdə bazarı təhlil etmək gərəkdir.

- Sən ideal treyderi necə təsəvvür edirsən?

- Aşağısı 6 monitoru, böyük

- Bir az fəlsəfi sual... Səncə, pul nədir və hansı məbləğə “çox pul” demək olar?

- Pul hər şey olmasa da, çox şeydir... Düşünürəm ki, ilk milyonumu qazansam, buna “çox pul” deyərəm.

- Elə bir indikator və ya metod varmı ki, onun haqqında qətiyyətlə deyə biləsən: “Bu, işləmir!”

- Yox, hazırda mövcud indikatorların hamısı haqqında məlumatım olmadığına görə, bu barədə elə də dəqiqliklə bir söz deyə bilmərəm.

- İndi isə həmin sualı əksinə qoyaq: Elə bir indikator və ya metod varmı ki, onun haqqında qətiyyətlə dəyə biləsən: “Bu, işləyir!”

- RSI indikatorunun cox uğurlu bir indikator olduğunu düşünürəm.

- Risklərini necə idarə edirsən?

- “Stop-loss” əsas alətimdir. Nə qədər itirməyə hazır olduğunu əməliyyat açmazdan qabaq bilməlisən. w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

ekran LCD televizoru və daim Blomberg-i izləyən biri kimi. Vaxtını dəqiq planlaşdıran və cazibəyə uymayan biri kimi.

- O cür “ideal treyder” olmaq üçün nə lazımdır ki?

- Təbii ki, təcrubə lazımdır.

- Əgər qazanclı bir strategiya yaratsan, necə edərsən: gizli saxlayarsan, yoxsa başqaları ilə də paylaşarsan?

-Yox, nəyə görə paylaşmalıyam ki? Bu, mənim yaratdığım bir strategiyadır. Müəlliflik hüquqları qorunarsa, təbii ki fikirləşmək olar :) - Niyə belə edərsən?

-Təbiətimdə bir balaca xəsislik var.

- İqtisadi xəbərlərlə necə işləyirsən?

- İqtisadi xəbərlərlə işləməyə elə də üstünlük vermirəm. Bu, hazırda həmin sahədə yetərincə məlumatım olmamağından irəli gəlir.

- Treydinqlə bağlı gələcək planların necədir?

- Gələcəkdə forex təlim və kuslarında iştirak etməyi düşünürəm, bilik və bacarıqların azlığı bazarda uduzmaq deməkdir.

- Və sonda, treyder həmkarlarına nə demək istərdin?..

- Əməliyyatları açarkən qazancaqları və itirəcəkləri məbləğləri əvvəlcədən dəqiqləşdirsinlər. Əks halda bazarda məhv olmaq ehtimalı böyükdür.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

21

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

22

TAY M F R E Y M

Ticarət tərzi

Bağlayaq, ya gözləyək?

Səbinə Məmmədqızı

H

ansı yaxşıdır: qısamüddətli, yoxsa ortamüddətli ticarət? Treyderlərin ən çox müzakirə etdikləri məsələlərdən biri olsa da, bu suala birmənalı cavab vermək mümkün deyil. Amma maraqlıdır ki, klassik treyderlər həmişə birmənalı olaraq ortamüddətli və uzunmüddətli ticarəti üstün tutublar. Maraqlıdır, niyə? Və suala belə birmənalı cavab verməkdə onlar haqlıdırlarmı? Əslində, xeyr. Daha doğrusu, məsələ ondadır ki, burada anlayışlar qarışıq düşür. Çünki bu gün müasir treyderlərin başa düşdüyü ortamüddətli ticarət klassik treyderlərin ortamüddətli ticarəti ilə eyni şey deyil. Klassiklər ancaq günlük qrafiklə işləyirdilər. Onların Daily qrafikdən aşağı zaman miqyasını təhlil etmək imkanı yox idi. Elə isə sual olunur: bu halda klassiklər necə qısamüddətli ticarət apara bilərdilər ki? Və əgər apara bilməzdilərsə, demək qısamüddətli və ortamüddətli ticarəti müqayisə də edə bilməzdilər.

Onlar həmişə ortamüddətli ticarət aparıblar, çünki başqa seçimləri yox idi.

Məsələnin ayrı tərəfi də var. İstənilən treyderdən sevimli cütlüyünün hansı oduğunu soruşun və siz “eur/usd”, “gbp/usd”, “eur/jpy”, “usd/chf”, “aud/usd” kimi cavablar eşidəcəksiniz. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Klassik sualın klassik cavabına inanmayın axtarmağa dəyməz. Və o qədər axtarıb-araşdırandan sonra 35-40 punkt götürərək bazardan çıxmaq səfehlik olardı.

Amma treydinqin klassiki sayılan şəxslərin heç biri bu suala bu şəkildə cavab verməzdilər. Onlar üçün “sevimli cütlük” anlayışı yoxdur. Onlar üçün minimal risklə maksimum gəlir vəd edən cütlük anlayışı var.

Ona görə də, əksər böyük treyderlərin komandaları olub. Kurtis Feys özünün “Tısbağaların yolu” adlı kitabında təsvir edir ki, əfsanəvi “tısbağalar” adlı treyder qrupu Riçard Dennisin rəhbərliyi altında ortamüddətli gəlir vəd edən 1-2 aləti necə günlərlə axtarırdılar. İndi də məsələn, Corc Sorosun peşəkar komandası var.

Eləcə də

afiklə r q k ü l gü n zaman q ı a ğ c a ş n a a lər fikdən a r q s ə s u al Klassik i y l ə i l a E D . i Onların imkanı yox id müddətli . r ə l i d r a işləyi il etmək iklər necə qıs l h ə t ı n s ı miqyas bu halda klas ilərdilər ki? olunur: ticarət apara b Prekter, Frost, Nili

Həmin cütlüyü (və ya səhmi, yaxud digər qiymətli kağızı) isə axtarmaq lazımdır. Bir halda ki, siz uzun axtarışdan sonra daha çox gəlir vəd edən aləti tapmısınız, onda niyə əməliyyatı tez bağlamalısınız ki? Potensial gəliri mümkün qədər çox götürmək, son damlasına qədər sağmaq lazımdır.

Ona görə də, klassiklər üçün qısamüddətli ticarət anlayışı yaddır. 35-40 punkta görə saatlarla, bəzən hətta günlərlə lazımi qrafiki

və başqa məşhur treyderlərin.

Onlar qrafikləri təhlil edərək, ortamüddətli gəlir vəd edən alətləri seçirlər. Əgər məsələn, hansısa alətdə Elliotun başlamaqda olan 3-cü dalğasını, yaxud yaxşı hərəkət vəd edən digər setapı taparlarsa, bu, yüzlərlə (bəzənsə minlərlə) punkt gəlir deməkdir. O boyda komanda işinin qabağında 100-dən aşağı punkta görə əməliyyat açmaq sadəcə, gülünc görünərdi.

8

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TAY M F R E Y M 8 Buna əsaslanaraq Corc Soros böyük treyder üçün itkilərin qorxulu olmadığını deyir. Çünki böyük treyderlərin itkiləri qısamüddətli olduğu üçün ortamüddətli gəlir onları tam kompensasiya edir.

Demək, əgər siz klassiklərin kitablarından ortamüddətli ticarəti üstün tutmaq haqqında oxuyursunuzsa, bunu hərfi mənada başa düşüb qəbul etmək lazım deyil. Çünki onlar üçün məqbul sayılan ortamüddətli ticarət müasir deytreyderlərin stili və strategiyası ilə düz gəlməyə bilər. Onlar tamam başqa şərtlər daxilində işləyiblər.

Fəqət bu, heç də o demək deyil ki, deytreyder yalnız qısamüddətli

Ticarət tərzi əməliyyat açmalıdır. Əgər trendi vaxtında tuta bilmisinzsə, niyə onu yarımçıq tərk etməlisiniz ki?

Bu, məntiqsizlik olardı. Günlük ticarət zamanı ortamüddətli trendi tutmaq mümkündür. Bu halda bir neçə gün bazarda qalmaq olar.

Klassiklər axı həm də belə deyiblər ki, “gəlirin artmasına mane olmayın”. Belə vəziyyətdə peşəkarlar bazardan çıxmaq üçün əməliyyatı bütöv yox, hissə-hissə bağlamağı tövsiyə edirlər. Məsələn, Bill Vilyamsın və digərlərinin kitablarında belə tövsi- yələrə rast gəlmək mümkündür. Əlbəttə ki, ortamüddətli trenddə qalarkən stop-lossu

vaxtında irəli çəkməyi və qazancın bir hisəsini təsbit etməyi də yaddan çıxarmaq olmaz. Ən əsası isə, heç vaxt unutmayın: düzgün və ya səhv metod yoxdur; sizə uyğun gələn və gəlməyən metod var. Konkret sizin üçün qazanc gətirən nədirsə, demək, düz olan da odur.

Qazananı mühakimə etmirlər.

Elliot dalğaları - Ralf Nelson Elliot Kainatın sirrini (The Secret of Universe) tapdığını deyəndə nəyi nəzərdə tuturdu?

- Maliyyə bazarlarını təbiətlə əlaqələndirən 3 amil hansılardır?

- Qiymətin hərəkətini modellər üzrə necə təsnif etmək olar?

- Dalğa analizi ilə klassik texanaliz bir-birilə necə bağılıdırlar?

- Necə olur ki, bəzən Siz bazara girən kimi trend tərsinə dönür?

Bu və digər suallara “İnforex” şirkətinin ofisində keçirilən seminarda aydınlıq gətiriləcək.

Keçirilmə tarixi: 22 sentyabr, 2011-ci il

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

Seminara yazılmaq üçün siz online formanı doldura və ya ofisimizə zəng vura bilərsiniz: (012) 437 5323 İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

23

24

TEXNİKA

Metod

Dönüşdə giriş ...Və düppədüz hədəfə

B

u ticarət patterni d ö n ü ş nöqtələrindən çəkilən xəttlərdən istifadə edərək, əməliyyat açmaq üçün hazırlanıb. Müəllifi məşhur treyder və analitik Alan Endryüsdür (Alan Andrews). Sistem yaxın zirvələrlə diblərin arasındakı xüsusi əlaqəyə əsaslanır. Şəkil 1-də göstərilən qrafiklərdə doktor Alan Endryüsün dönüş nöqtələrindən istifadə edərək bazara necə girməklə bağlı ideyaları əksini tapıb. Bu ideyaya əsasən, qarşıdakı dəstək səviyyəsini və zirvəni proqnozlaşdırmaq üçün bizə 4 ekstremum lazımdır. Əvvəlcə 1 və 3 nöqtələrindən düz xətt keçiririk (şəkil 1, diaqram A). Bu, hələ o demək deyil ki, qiymət həmin xəttə çatanda dönüş edəcək.

Amma qiymət həmin xəttin üzərində (və ya yaxınlığında) dönüş edərsə, onda sonrakı hərəkəti – yəni növbəti maksimumu proqnozlaşdırmaq mümkündür.

Şəkil 1. Bazarın gözlənilən dibinin proqnozlaşdırılması

ələndə onun g t s a r ə n r e tt a Bu p cəyini böyük ə r e v ə c ti ə n ı ş yax mək olar. ehtimalla gözlə Qiymət 1-3 xəttində dönüş edəndə alırıq. Bundan sonra 1-3 və 2-3 xəttlərini kəsişənə qədər uzatmaq lazımdır. Onların kəsişmə nöqtəsinin üzərində 1-4 xəttinin keçdiyi zonanı tapırıq (şəkil 1, diaqram B).

Həmin zona bizim növbəti zirvə üçün proqnozlaşdırdığımız səviyyədir.

Bazarın gözlənilən dibini proqnozlaşdırmaq üçün isə bunu tərsinə etmək lazımdır (şəkil 2).

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. Bazarın gözlənilən zirvəsinin proqnozlaşdırılması İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA

Metod

8 Əlbəttə, bu setapa bazarda elə də tez-tez rast gəlinmir. Çünki onun yaranması üçün bir sıra şərtlərin ödənilməsi lazımdır. İlk növbədə, 1, 2, 3, 4 nöqtələrinin qarşılıqlı şəkildə yerləşməsi elə ol-

malıdır ki, onlardan çəkilən düz xəttlər diaqramda göstərildiyi kimi kəsişsinlər. Amma bu patternə rast gələndə onun yaxşı nəticə verəcəyinə böyük ehtimalla gözləmək olar. Şəkil 3-də patternin necə işləməsinə dair real misal göstərilib.

Şəkil 3. Real bazardan nümunə

Nyu-York birjasında brokerlərin təlaşı Bu təlaşın səbəbi «Dow Jones Industrial Average» indeksinin bir gündə 600 punktdan çox düşməsi ilə bağlıdır. İndeksin enişinə rəvac verən isə qlobal böhranın yeni dalğası haqqında fikirlər olmuşdu.

2008-ci ildən bu yana «Dow Jones Industrial Average» indeksinin bir gündə bu qədər düşməsi qeydə alınmamışdı.

(AFP/Getty Images) w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

25

26

M Ü Q AY İ S Ə

Biznesin təbiəti

Baffetin sizdən fərqi lar öz pullarını və aktivlərini özləri idarə etməyə çalışırlar.

Məsləhətçi seçəndə isə brokerlərin arasından seçirlər. Onlar daim maliyyə biliklərini və təcrübələrini çoxaltmağa çalışırlar.

Düşünürlər ki, pulları haradasa yatmalı deyil, işləməlidir.

sayar. Amma kapitalın idarəçiliyinə gələndə, insanların çoxu bir neçə vacib amilin olub-olmamasına diqqət yetirmir. Doğrudanmı, siz hesab edirsiniz ki, kapitalı idarə etmək maşın sürməkdən daha az məsuliyyətli işdir?! Həmin amillər bunlardır:

Robert Kiyosaki

G

əlin, Uorren Baffetdən çox gözəl bir sitatla başlayaq: “Mən ona görə ən yaxşı investoram ki, ən yaxşı biznesmenəm. Və mən ona görə ən yaxşı biznesmenəm ki, mən investoram”. Bəs ən yaxşı biznesmen və ən yaxşı investor olmaq nə deməkdir? Mən sizə bu haqda danışmaq istəyirəm.

Bizneslə üç növ insanlar məşğul olurlar: 1. Qeyri-investorlar. Onlar sadəcə maaş üçün işləyirlər. Və həmişə gözləyirlər ki, işləməyəndə kimsə (valideyn, həyat yoldaşı, övladlar, dostlar, rəhbərlik, hökumət…) onların qayğısına qalsın.

2. Passiv investorlar. Onlar öz pullarını idarə etməyi başqalarına, məsələn, hansısa fonda tapşırırlar.

Onlar maliyyə idarəçilərinin daim təkrarladığı fikirlərə inanan insanlardırlar: “Çox işləyin, pul yığın, uzunmüddətli layihələrə yatırın, aktivlərinizi şaxələndirin”.

3. Aktiv investorlar. Bu insanwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Qeyri-investorlar və passiv investorlar öz kapitalları ilə riskli davranırlar. Bəli, nə qədər təəccüblü görünsə də, ən çox risk edən əslində məhz onlardır. Və təkcə ona görə yox ki, heç nə etməyənlər daha çox riskə girirlər. Əsas səbəb budur ki, həmin insanlar qazandıqları pulları aktiv idarə etməyi bacarmırlar. Aktiv investorlar da, əlbəttə ki, riskə girirlər.

Amma riski nəzarətdə saxlamağın nə demək olması da onlara yaxşı məlumdur.

Mən “nəzarət” deyəndə nəyi nəzərdə tuturam? Bir misal gətrim. Avtomobili idarə etməyi yadınıza salın. Maşını güvənli idarə etmək üçün 6 əsas amil lazımdır: - Sükan - Qaz pedalı - Əyləc - Sürət ötürmə qutusu - Sürücülük vəsiqəsi - Sığorta Əgər bu amilərdən biri yoxdursa, siz maşını güvənlə idarə edə bilməzsiniz. Əslində onlardan hansısa olmasa heç kim maşını idarə etməyə cəhd belə göstərməz.

Bunu əsassız və mənasız risk

- Gəlir - Xərc - Aktivlərin vəziyyəti - Öhdəliklər - Maliyyə savadı - Sığorta

Bax, bu səbəbdən Uorren Bafet özünün yaxşı biznesmen olduğuna görə yaxşı investor olduğunu deyir. Çünki o, bu altı amili nəzarətdə saxlayır.

Başqa sözlərlə desək, yaxşı kapital qoymaq elə əsas mexanizmləri yaxşı idarə etmək deməkdir. Əksər hallarda Baffet sadəcə səhmləri almaqla kifayətlənmir, o, biznesini idarə edir. Pullarının necə işlədiyini nəzarətdə saxlayır. Onu milyonlarla başqa investordan fərqləndirən də elə budur.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REJİM

27

Pulun ritmi

Yenan ın fəsil ləri Yapon valyutasının nə zaman nə etdiyini bilməklə onunla daha effektiv işləmək olar

Ə

mtəə bazarlarında mövsüm amilinin dollar/yena üçün artım aylarıdır. 7 ildə 5 dəfə cütlük proseslərə təsiri heç kim üçün sirr deyil. bu ayları müsbət dinamika ilə başa vurub.

Amma yəqin, treyderlərin çoxu bilmirlər ki, bu cür mövsümilik valyuta bazarında da var.

Təqvim faktoru ayrı-ayrı cütlüklərin müxtəlif dövrlərdəki davranışına təsirini göstərir. Bu məqalədə biz Yapon yenasının hərəkətinin təqvimdəm necə asılı olmasını təhlil edəcəyik.

Aylıq təsir Əvvəlcə ən yuxarı zaman miqyasından – aylıq qrafiklərdən başlayaq. Cədvəl 1-ə diqqət yetirəndə görmək olur ki, yena və onun cütlükləri müxtəlif aylarda müəyyən tendensiyalara malik olurlar. Hər bir sütun onu göstərir ki, 1999-2005-ci illər ərzində konkret aylarda cütlük artım, yoxsa eniş nümayiş etdirib. Məsələn, +5 qiymətinə malik sütun ondan xəbər verir ki, 6 il ərzində yena 5 halda ayı artımla, 1 halda enişlə başa vurub.

Cədvəl 2. Avro/yena cütlüyünün aylar üzrə dinamikası

Avro/yena cütlüyü üçün də həmçinin, avqust uğursuz ay olur. 7 ildə avro/yena cəmisi 1 dəfə həmin ayı artımla qapadıb. Noyabr isə əksinə, avro “buğa”ları üçün yaxşı aydır. Bu ayda 6 dəfə cütlük müsbət zonada bağlanıb. May və dekabr aylarını avro/dollar cütlüyündə “ayı”lar və “buğa”lar yarı bölüblər: heç kim yorğanın çox hissəsini öz üstünə çəkməyi bacarmayıb.

Cədvəl 1. Dollar/yena cütlüyünün aylar üzrə dinamikası

Hətta ötəri nəzər bəs edir ki, dollar/yena cütlüyünün mövsüm amilinə necə tabe olduğunu görək. Məsələn, 7 il ərzində hər dəfə yena avqust ayını enişlə başa vurub. Yanvar və iyul isə əksinə, www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Cədvəl 3. Funt/yena cütlüyünün aylar üzrə dinamikası

8 İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REJİM

Pulun ritmi siya o zaman daha qabarıq görünür ki, həftənin konkret günü konkret aya düşsün. Məsələn, avqust ayının çərşənbə axşamlarında yena adətən güclü eniş nümayiş etdirir. Yanvar ayında isə

8

28

Funt/yena krossu da avro/yena kimi avqust və dekabr aylarında güclü istiqamətlənmiş hərəkət nümayiş etdirir. Həm də avqustda orta volatillik dekabra nisbətən güclü olur. Bunə axşamb n ə ş r ə ç ın ın y dan başqa, sentyabr ayı funt sterr Avqust a ə H etdirir. iş y a m ü n linqdə xüsusi önəm daşıyır: həmin iş n e dətən ay adətən “buğa”lar bazara nəzarət larında yena a ümumi trendin müsbət oledirlər. masına baxmayaraq, həftənin ilk günləri usd/jpy enişə meyl edir (cədvəl 4).

Günlük təsir Konkret aylar üçün olduğu kimi, konkret günlər üçün də qanunauyğunluq mövcuddur. Hərçənd, onların bir qismi yuxarıda haqqında danışdığımız günlük təsir ilə sıx bağlıdır. Bəziləri isə tamamilə müstəqil qanunauyğunluqlardır. Həm də bu tenden-

Praktikada tətbiqi

Əlbəttə, heç vaxt əmin olmaq mümkün deyil ki, əgər son 5 ildə yena hər ilin avqustunda enibsə, bu ilin avqustunda da mütləq elə olacaq. Ona görə də bu qanunauyğunluqlara kor-koranə əməl etmək treyderi ciddi ziyana sala bilər. Fəqət bu informasiyanı ümumi analiz zamanı nəzərə almaq isə əksinə, çox faydalıdır.

Misal üçün, deytreyder nəzərə almalıdır ki, avqust ayının çərşənbə axşamlarında 75 faiz hallarda gbp/jpy artım nümayiş etdirir. Svinq-treyder avqust ayında usd/jpy cütlüyünün aşağıya doğru hərəkətlərini tutmağa daha çox çalışmalıdır.

Bu statistikanı Cədvəl 4. Dollar/yena cütlüyünün günlər üzrə dinamikası ticarət robotlarına da daxil etmək olar.

Bu cür qanunauyğunluqları başqa valyutalar üçün də tapmaq mümkündür. Biz gələn saylarımızda sizi həmin məlumatlarla və ən son statistik araşdırmalarla tanış edəcəyik.

Cədvəl 5. Yenanın krosslarının günlər üzrə dinamikası

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Ticarət

“140” strategiyası B

u strategiya ancaq bir cütlüklə - gbp/usd ilə işləmək üçün yaradılıb və olduqca sadə qaydadan ibarətdir: əgər qiymət bir ticarət günü ərzində bir istiqamətdə 140 punktdan çox hərəkət edirsə, bu trend hələ ən azı 1-2 gün davam edəcək. Yox, əgər qiymətin hərəkəti 140 punktdan azdırsa, onda bu hərəkət standart gündaxili dalğalanmadır və trendin başlamasından xəbər vermir.

Gbp/usd cütlüyü heç də hər gün bir istiqamətdə 140 punkt hərəkət etmir. Belə hallar təxminən ayda 5-7 dəfə olur. Amma bunun müsbət tərəfi də var: məşhur prinsipdə deyildiyi kimi, bazarda hansısa qiymət patterninə nə qədər gec-gec rast gəlinirsə, onun işləmək ehtimalı da bir o qədər yüksək olur.

Qrafikdə bu cür “qiymət partlayışları”nı tapandan sonra növbəti günü gözləyir və/və ya qiymət dünənki istiqamətdə daha 70 punkt www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

gedəndən sonra biz də həmin istiqamətdə əməliyyat açırıq.

Bazara girəndən sonra “stoploss”u 60 punkt aralıda yerləşdiririk. Əməliyyatı ya 100 punktdan, ya da bir gündən sonra bağlamaq lazımdır.

Gəlin, konkret misala baxaq. Şəkildə gördüyümüz kimi, avqustun 19-da funt/dollar enməyə başlayıb və gün ərzində 140 punkt düşərək, 1.6617-dən 1.6477-yə çatıb (“1” nöqtəsi). Əgər qiymət

daha 70 punkt ensə, biz satmalı idik. Amma qiymət 1.6407 nöqtəsinə düşməyib. Demək, əməliyyat da açılmayıb.

Növbəti ticarət günündə bazara girmək üçün setap yaranmayıb. Üçüncü gün isə (aradakı istirahət günlərini nəzərə alsaq, avqustun 23-də) qiymət 1.6533 nöqtəsindən enməyə başlayıb və 140 punkt – yəni 1.6393-ə qədər düşüb (“4” nöqtəsi). O biri gün daha 70 punkt düşüb – deməli, satmaq lazımdır! Və biz 1.6323 nöqtəsində qısa əməliyyat açmışıq.

Hədəfimiz styrategiyaya uyğun olaraq, 100 punkt götürülüb.

Növbəti gün qiymət həmin

nöqtəyə çatıb və əməliyyat gəlirlə bağlanıb.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

Ə S A S S UA L

Vacib amil

“Nəyi itirdim”, yoxsa, “niyə itirdim” Bu sualı düzgün qoysa, treyder itkilərini azalda bilər

Nərminə Lazımova

T

reyderlərin həmişə qalib gələ bilməmələri təbiidir. Çünki itkilər ticarətin ayrılmaz hissəsidir.

Amma ticarət prosesi barədə bilməli olduğunuz vacib bir məqam var. Treydinqdə uğur qazanmaq üçün yalnız düzgün əməliyyat vermək azdır, potensial səhvlərdən qaçmaq da lazımdır. Səhvlərdən yayınmaq üçün isə 3 əsas prinsip var: ehtimal, nizam-intizam və məsuliyyət. Çox sadə səslənir, amma əməl etmək çətindir.

Heç bir uğurlu treyder inkar etməz ki, psixoloji hazırlıq da ən www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

azı qrafiklər və bazar siqnalları qədər vacibdir. Ticarət ayrılmaz şəkildə ehtimallarla bağlıdır.

Hətta ticarətinin uğursuz dövrlərində belə, itkilərin psixoloji cəhətdən yaxşı idarə olunması treyderi xilas edə bilər. Böyük itkili əməliyyatları açıq saxlamaq və xırda gəlirlərlə bazardan çıxmaq ciddi neqativ hal kimi dəyərləndirilir. “Commodity Corporation”un məşhur treyderi Amos Barr Hostetter deyirdi ki, “Xırda gəlirlər götürməklə böyük itkilərin əvəzini çıxdığını düşünən treyder başını qumda gizlədən dəvəquşuya bənzəyir”.

Uğursuz ticarətin əsas səbəbi ehtimalın düzgün bölüşdürülməməsi ilə bağlıdır.

Sistem 100 əməliyyatdan dalbadal –də itki verə bilər və məhz bu vaxt treyderdə sisteminin etibarlığına şübhə yaranmağa başlayır.

Və o, ticarətini dayandırmaq qərarına gəlir. Amma bu, elə də yaxşı qərar deyil. Çünki təcrübə göstərir ki, adətən uğursuzluq

dönəminin ardınca uğurlu ticarət dövrü gəlir.

Gündəlik ticarət əməliyyatlarının analizi nizam-intizam çatışmazlığı, ticarətə zəif hazırlıq, səbrsizlik və digər buna bənzər ümumi səhvləri müəyyən etməkdə treyderə kömək olur. Treyderlər 2 vacib səbəbdən özlərini ehtimal kateqoriyaları ilə düşünməyə öyrətməlidirlər: 1) Heç kim 100% əminliklə bilmir ki, əməliyyat uğurlu olacaq ya yox 2) Heç kim dəqiq bilmir ki, müəyyən bir əməliyyatda nə qədər pul qazanılacaq və ya itirələcək.

8

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

Ə S A S S UA L 8 Əgər treyder gəliri idarə edə və hansı əməliyyatların faydalı olacağına 100% əmin ola bilmirsə, onda bütün vaxtınını və gücünü idarə edə biləcəyi yeganə ticarət elementinə – riski idarə etməyə yönəltməlidir.

Uğurun açarı treyderin nə qədər itirə biləcəyini dəqiq müəyyən etmək bacarığındadır. “Nə qədər itirə bilərəm” sualı “nə qədər qazana bilərəm” sualından daha vacibdir. Las Veqasa gedən hər kəs bəzəkli oyun avtomatları ilə qarşılaşır. Onların üzərində adətən belə yazılar olur: “1 milyon dollarlıq uduş!”. Amma heç kim “Bu avtomat bu il 3 milyon dollar götürüb” yazısını görə bilməz. Çünki ancaq uduş haqqında düşünmək insanın hisslərini aldadır. Treyder itkilər haqqında düşünməyə başlayanda uduş ehtimalı xeyli artacaq. İtkilər haqqında düşünməyə nizam-intizam lazımdır. Fikri ticarət planında, gəlir və ya itki

Vacib amil ehtimalında, həmçinin risk ehtimalında cəmləyəndə riskləri idarə etmək asanlaşır və treyderə lazımi əminlik gəlir.

Nizam-intizam ticarətin müxtəlif mərhələlərində lazımdır. Əvvəla, hazırlıq olmalıdır. Düzgün hazırlıq zamanı ticarət asan olur. Hazırlığa bir neçə addım daxildir: Psixoloji – Treyder hazırkı əməliyyat üçün hansı risklərin olduğunu və hansı nöqtədə bazardan necə çıxacağını əvvəlcədən bilməlidir. Həmçinin bazar günündən cümə axşamına qədər alkoqollu içkilər qəbul etmək olmaz. Çünki beyin optimal səviyyədə işləməlidir. Qanın alkoqoldan təmizlənməsinə isə adətən 24 saata yaxın vaxt tələb olunur.

Texniki – Metodlar hər bir treyder üçün individualdır. Bütün ticarət imkanları tədqiq olunmalıdır. Qrafikləri hər gün müşahidə etmək lazımdır. Bu praktika yaxşı imkanlara yol aça bilər. Vaxt tələb etsə də, bu, ticarətin ayrılmaz hissəsi olmalıdır.

Fiziki - Treyderlər fiziki gərginliyi azaltmalıdırlar. Qaçış, idman yerişi, üzgüçülük və s. kimi fiziki məşğələlər üçün vaxt ayırın (Jurnalımızın bu sayında kompüter arxasında çox əyləşən insanların tez-te gərginləşən orqanı olan boyun əzələlərini necə boşaltmaqla bağlı ayrıca məqalə var).

Nizam-intizam həmçinin ticarət apararkən də lazımdır. Əməliyyat açarkən riskə

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

nəzarət prosesin ən vacib elementidir. Heç vaxt unutmayın ki, dağıdıcı bir itki sizin ticarətinizi poza bilər. Hələ daxili əhvalınız bir yana qalsın...

Açıq əməliyyatların izlənilməsi də nizam-intizam, plana riayət tələb edir. Hədəfiniz böyükdürsə, qısamüddətli, cüzi hərəkətlərdən narahat olmayın.

Nizam-intizamla yanaşı, məsuliyyət də ticarətdə əhəmiyyətli rol oynayır. Treyder bazarda olduğu müddətdə özündən başqa heç kim onun ticarət qərarlarına görə məsuliyyət daşımır. Şəxsi məsuliyyətdən yayınmaq sahildə xilasedicinin olması ümidilə iti axan çaya xilasedici jilet olmadan tullanmağa bənzəyir. Treyder ancaq öz taleyinə görə məsuliyyət daşıdığı təqdirdə sağ qala bilər.

Nə qədər çətin də olsa, əgər planınıza uyğundursa və məsuliyyətli qərardırsa, itkini qəbul edin.

Ticarət –faktlarla yox, ehtimallarla bağlı biznesdir. Hostetter hesab edirdi ki, Biz heç vaxt bilmirik hansı əməliyyatlarımız necə qurtaracaq. Bunu bildiyimizi düşünməyə başlayanda problem meydana gəlir. Ehtimal, nizam-intizam və məsuliyyət hər bir treyderin özündə inkişaf etdirməli olduğu xüsusiyyətlərdir. Nizamintizam və məsuliyyət dağıdıcı itkilərin qarşısını almağa və dirçəlməyə kömək edir. Yenə də xatırladaq ki, itkilər mütləq olacaq, amma düzgün ticarət strategiyası və psixoloji əhvalla onların çoxundan qaçmaq olar. Bazarda olarkən nizam-intizama riayət edin və öz hərəkətlərinizə görə məsuliyyət daşıyın. Yaxşı qərarlardan həzz, pislərdən dərs alın.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

31

32

TE XANALİZ

Eksperiment

RSI+fibo Təkcə qiymət yox, ossillyator da Fibonaççi nisbətlərinə uyğun hərəkət edir

T

reyderlərin əksəriyyəti ayrı-ayrılıqda həm RSI indikatorundan, həm də Fibonaççi nisbətlərindən istifadə edirlər. Bəs bu iki aləti birləşdirsək, necə olar? Düzdür, ilk baxışdan RSI və Fibonaççi nisbətləri tamamilə fərqli alətlərə bənzəyirlər.

Sanki onların arasında ümumi heç nə yoxdur.

Elə isə onları necə birləşdirmək olar? Amma tələsməyin: realda təcrübə göstərir ki, onlar bir-birlərini çox yaxşı tamamlaya bilirlər. Gəlin, yoxlayaq.

mümkündür. Şəkildə göründüyü kimi, RSI ossillyatorunun lokal minimum və maksimumlarından bizə yaxşı tanış olan fibonaççi səviyyələri

aləti qurulub. Bundan sonra indikator aşağıya hərəkət etdikcə hər dəfə fibo-səviyyələrə çatanda sanki dəstək/müqavimətlə üzləşib.

Bu zaman qiymət qrafiki də hər dəfə dəstək/müqavimətlə rastlaşıb.

8

Treyderlər adətən RSI-dan ancaq ifrat alış və ifrat satış zonalarını müəyyənləşdirmək üçün istifadə edirlər. Yəni ossillyatorun 70-dən yuxarı qalxmasını və 30dan aşağı enməsini gözləyirlər.

Halbuki, RSI bu iki səviyyənin arasında dalğalananda da faydalı informasiya verə bilir.

Müşahidələr göstərir ki, osillyatorun hərəkətindəki dönüşlər fibonisbətlərə uyğundur. Və hər dəfə RSI özünün fibo-nisbətindən dönüş edəndə qiymət qrafiki də dəstəklə/müqavimətlə rastlaşır.

Bunu şəkil 1-də görmək www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. RSI ossillyatorunda fibo-nisbətlər İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8 Bir məqamı da qeyd edək ki, RSI indikatorunun kiçik parametrlərində dalğalanmalar həddindən

Eksperiment də, nisbətən böyük parametrlərlə eksperimentlər apararaq, uyğun gələni seçmək məsləhətdir.

Məsələn, bizim nümunədə 21 periodlu RSI-dan istifadə olunub.

nəticələr alınır. Bu vəziyyət şəkil 2-də göstərilib. Əvvəla, qiymət öz fibo-nisbətinə çatanda osillyator da özünün fibo-nisbətinə çatırsa, bu, həmin səviyyənin “işləyəcəyi” ehtimalını gücləndirir. İkincisi, daha bir maraqlı qanunauyğunluq da var: qiymət qrafiki hansısa fibo-nisbətə çatanda ossillyator daha böyük nisbətə çatırsa, bu, o deməkdir ki, korreksiya hələ davam edəcək.

Misal üçün, şəkil 2-yə nəzər salın.

“1” nöqtəsində qiymət 38,2%-lik fibo-səviyyəyə çatıb, amma RSIın uyğun minimumu 50%-ə qədər düşüb. “2” nöqtəsində qiymət 50%-lik səviyyənin üzərində olduğu halda, ossillyator 61,8%-ə enib. Hər iki halda korreksiya davam edib. “3” nöqtəsində qiymət 61,8%-lik korreksiya səviyyəsinə yetişib, amma RSI bu dəfə daha dərinə gedə bilməyib.

Və bu, korreksiyanın gücünün tükənməsini göstərən siqnal olub.

Şəkil 1. Həm qiymətə, həm də ossillyatora fibo-nisbətlərin tətbiqi artıq çox və sıx olduğu üçün onlara fibo-nisbətləri tətbiq etmək praktik olaraq alınmır. Ona görə

RSI osillyatoru ilə qiymətin hər ikisinə eyni zamanda fibo-nisbətlər əlavə edəndə daha maraqlı

Göründüyü kimi, fibo-nisbətlər təkcə qiymətə tətbiq edilmir, onu ossillyatorla da calaşdırmaq mümkündür. Və bu zaman treyderin araşdırması üçün xeyli maraqlı məqamlar ortaya çıxır.

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

33

34

ELM

Mahiyyət

“Qara sona”lar biznesi Mavlet Bagiyev hamısını daim nəzərə almaq praktik olaraq mümkün deyil. Klassik iz informasiya əsrində məntiqə əsaslanan həyat postmoyaşayırıq. Başqa cür dern dövrünün üslubuna uyğun desək, bu, postmodern deyil. Ona görə də, klassik məndövrdür. Bu dövrdə istər şəxsi tiqlə yaşayan insanlar postmodern həyatda, istərsə də biznesdə dövrdə baş verənləri anlaya uğuru konkret göstəricilərlə bilmirlər. Müasir dünyada baş ölçmək olmur. Postmodern verənlər sistemləşdirməyə və dövrdə texnologiyalar daim tək- konkret səbəb-nəticə əlaqələrinə milləşir, informasiya daim artır. uymur.

Ona görə də, hər şeyi nəzərə almaq olmur. Çünki biz nəyisə Bu yerdə dövrümüzün ən nəzərə alana qədər nəzərə alın- maraqlı alimlərindən biri olan mayan başqa faktorlar ortaya Nassem Nikolas Talebdən söz açmaq yerinə düşər. Onun kitabçıxır. larından biri “Qara sona” (Black Swan) adlanır. Taleb eyni adlı Bu deyilənə ən yaxşı misallardan biri “Sottasın zəngli saatı”dır. nəzəriyyənin də yaradıcısıdır.

Niyə məhz “qara sona”? Çünki 1960-cı illərdə “Olivetti” firması elm aləminə uzun müddət qara bazara yeni zəngli saat modelləri rəngli qu quşlarının mövcudlğu buraxsa da, onlar heç cür satılmırdılar. Şirkət rəhbərliyi nə qədər haqqında heç nə bəlli deyildi. Bu düşünsə də, bunun səbəbini anlaya quşlar ancaq Avstraliyada yaşayırlar. Avropalı ornitoloqlar ilk dəfə bilmirdi. Rəqiblərin buraxdıqları onları görəndə əvvəlcə yeni növ modellərin öyrənilməsi də fayda vermirdi. Nəhayət, şirkətin Sottas hesab etmişdilər. Və uzun müddət qara sonaları qu quşu saymaq familiyalı dizayneri mağazalarda istəmirdilər, çünki “qu quşları şəxsən müşahidələr aparır və görür ki, alıcılar zəngli saatları əl- ancaq ağ olur”. Ona görə də “qara sona” termini elmdə “özünə qələrində vəznləyəndən sonra dərki məlumatın üstündən xətt “Olivetti”ni geri qaytarırıb, başqasını götürürlər. Niyə? Çünki çəkən yenilik” anlamını verməyə başladı. yeni texnologiyaların tətbiqi sayəsində “Olivetti” saatları xeyli Talebə görə isə həyatımıza yüngülləşmişdi. Bu isə alıcılara təsir göstərən istənəlin bir proqşübhəli görünürdü. Firmanın rəhnozayatımsız hadisə “qara sona” bərliyinin isə hətta ağlına da gəladlanmalıdır. Məsələn, maliyyə məmişdi ki, saatın çəkisi onun böhranı kimi. Və Taleb iddia edir satışını əngələyə bilər! ki, bundan sonra “qara sona”lar Postmodern dövrdə belə hallara xüsusilə çox olacaq. Çünki texnologiya və informasiyanın indiki çox tez-tez rast gəlinir. Həyatın səviyyəsində bütün faktorları heç bütün sahələrində uğur elə amilbir qüvvə nəzərə almağa qadir lərdən asılı olur ki, onların

B

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

deyil. İstənilən proqnoz ən yaxşı halda “mümkün olması gözlənilən” hadisələri əhatə edir.

Amma dünyanı dəyişən “mümkün olması gözlənilməyən” hadisələrdir. Yəni “qara sona”lar. Onları, dediyimiz kimi, proqnozlaşırmaq olmaz. Çünki biz proqnozu artıq olmuş şeylərin əsasında qururuq. “Qara sona”lar isə hələ olmayıblar.

Taleb Nassem bu formulu maliyyə bazarına da tətbiq edib. Biz bu barədə jurnalımızda ayrıca məqalə dərc edəcəyik. Amma hələlik onu deyək ki, Forex - əsl postmodern biznesdir və burada hər addımda “qara sona”lara rast gəlinir. Ona görə də, bu biznesdə sağ qalmağın əsas qaydası belədir: Hər şeyi proqnozlaşdırmağa çalışmayın, bu, mümkün deyil. Bunun yerinə hər şeyə hazır olmağa çalışın. Proqnozlaşdırlan şey hətta olsa belə, böyük dəyişiklik yaratmayacaq. Əsl dəyişikliyi yaradan o hadisələrdir ki, onları real olaraq proqnozlaşırmaq mümkün deyil.

Ona görə də, Forexdə “qara sonalar”ı proqnozlaşdırmayın. Sadəcə, onlarla görüşə hazır olun. Və unutmayın ki, burada “qara sona” kifayət qədərdir.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

35

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

36

TİCARƏT

Strategiya

Tunel metodu Vegas team

Fibonaççi rəqəmləri, yəqin, artıq sizə tanışdırlar: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, reyderlərin əksəriyyəti 377. Bu sıradan bizi 55, 89, 144, davamlı gəlir arzulayırlar. 233 və 377 rəqəmləri maraqHəm də il yarım-bir il landırır. sonra yox, bu gün-sabah, ya da heç Bazarın “tunel”ə çatmasını olmasa, bu həftə. Özü də onlar qazanclarının məhdud həcmdə, gözləyin. “Tunel”in yuxarı sərhədi məsələn, ayda 10 % artmasını yarılanda alış əməliyyatı açın. istəmirlər. Sıçrayışlı artım arzu- Aşağı sərhəd yarılanda isə satmaq layırlar. Üstəlik, böyük risklərdən lazımdır. Stop və dönüş əmrləri çəkinirlər, onlara iri itkilər lazım (əks istiqamətdə bazara girmək deyil. Belə imkanlar yaradan ticarət üçün) tunelin əks sərhədində sistemini hər bir treyder arzulayır. qoyulur.

Elə isə, “tunel metodu”nu sınayın. Əgər bazar sizin tərəfə hərəkət Qaydalar edirsə, gəlir fibonaççi rəqəmlərinə çatdıqca qismən götürülür. Yəni 55, 89, 144 və digər punktlara çatSizi maraqlandıran qrafikə üç dıqca gəliri qismən götürürük.

MA əlavə edin: EMA(169), Əgər siz bütün əməliyyatı 3 EMA(144) və EMA (12). 144 və hissəyə bölmüsünüzsə, onda biz 169 periodlu EMA-lar birlikdə hədəflərin hər birinə çatanda “tunel”i əmələ gətirirlər. 12 perionun 1/3-ni bağlayacağıq. 377 odlu EMA isə filtrdir. punktluq hədəfə yönəlmək üçün

T

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

əməliyyatı 5 hissəyə bölmək, hər mərhələdə 1/5-ni bağlamaq lazımdır. İki halda əməliyyat tam bağlanılır: 1) Gəlir 377 punkta çatanda və 2) Qiymət yenidən “tunel”ə qaydanda.

Nəzəri əsas İndi isə sistemi əsaslandırmağa çalışaq. Əvvəla, niyə məhz 144 və 169 periodlu EMA-lardan istifadə olunur? Ona görə ki, daha kiçik periodlu EMA-lar əsasən qısamüddətli momentum-siqnallar verirlər. Onlar yalnız skalpinq üçün yarayır. “Tunel metodu”nu seçənlər isə skalpinqdən uzaq olmalıdırlar. Çox böyük periodlu ЕМА-lar həddindən artıq uzunmüddətli siqnallar verirlər (bir neçə ay üçün).

8

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TİCARƏT 8 Bundan başqa, Uilyamm Qann 144 rəqəminə böyük önəm verirdi.

Bu, kvadrat kökü tam ədəd (12) olan yeganə Fibonaççi rəqəmidir.

12-yə ən yaxın Fibonaççi ədədi isə 13-dür ki, kvadratı 169 edir.

Bu, mistika deyil. Forex-də 1 saatlıq qrafikləri təhlil edin və özünüz görəcəksiniz ki, qiymət əksər hallarda 144 və 169 periodlu EMA-lardan dönüş edir.

Strategiya ticarət aparmaq üçün əks istiqamətdə əməliyyat aça bilərlər (Əlbəttə ki, stop əmrini səviyyənin düz üstündə qoymaq şərtilə).

Göründüyü kimi, həmin səviyyə doğrudan da, çox güclü müqavimət rolunu oynayıb.

salaq. Şəkil 2-də göründüyü kimi, 1.4295 səviyyəsində siqnal yaranıb. Ondan 233 punktu çıxırıq: 1.4295-233=1.4062.

Həmin səviyyəni qrafikə əlavə edirik. İnanılmazdır! Qiymət düz həmin səviyyəyə çatıb və dönüş edib.

İndi isə satış siqnalına nəzər

Filtr Bu filtr bizim ticarətin ümumi gəlirliyini artırmaq, itkiləri isə azaltmaq üçündür. Bunun üçün: 1) Qiymət “tunel”dən yuxarıda olanda ancaq EMA(12)-nin verdiyi alış siqnallarını qəbul edirik.

2) Qiymət “tunel”dən aşağıda olanda ancaq EMA(12)-nin verdiyi satış siqnallarını qəbul edirik. Əgər siz aqressiv oyun qaydası istəyirsinizsə, onda qiymətin “tunel”dən 233 və 377 punkt uzaqlaşdığı zonalarda korreksiyanı tutmaq üçün əks istiqamətdə əməliyyat aça bilərsiniz.

Şəkil 1

Misal Şəkil 1-də “Tunel metodu”nun necə işləməsinə dair nümunə göstərilib. “1” zonasında qiymət tuneldən və filtrdən yuxarıya qalxır. Bu, ideal alış siqnalıdır.

Siqnal 1.4242 səviyyəsində verilib. Onun üzərində 233-ü gəlirik.

1.4242+233=1.4475. Həmin səviyyəni qrafikə əlavə edirik. Bu, bizim üçüncü və sonuncu hədəfimizdir, üstəlik, aqressiv treyderlər ora çatanda korreksiyada w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

Şəkil 1 İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

37

38

TE XANALİZ

Laboratoriya

Donçian kanalının bütün biclikləri K

anal strategiyları bütün dünyada treyderlərin arasında çox populyardırlar. Onlardan ən məşhurları Bollincer zolaqları, Envelopes, Xətti Reqressiya, Donçian kanalı və başqalarıdır. Əvvəlki saylarımızda biz Envelopes və Xətti Reqressiya əsasında qurulan ticarət metodlarından söz açmışdıq. İndi isə Donçian kanalı və onun əsasında qurulan strategiyalar barədə danışacağıq.

Riçard Donçian treydinq tarixinin əfsanəvi fiqurlarından biridir. Onu trendi izləyən sistemlərin atası sayırlar. Məşhur “tısbağalar” sistemi də onun araşdırmaları əsasında yaradılmışdı. Donçian ahıl yaşlarına qədər birjaları araşdırıb, uğurlu treydinq fəaliyyəti göstərib və bununla da sübut edib ki, yaxşı treyder üçün yaşın heç bir önəmi yoxdur.

Donçian kanalı nədir?

Bu kanal volatillik indikatoru olmaqla, qiymətin indiki diapazonunu əvvəlki diapazon ilə dinamik şəkildə müqayisə edir. O, yuxarı və aşağı zolaqlardan ibarətdir. Yuxarı zolaq diapazonun yuxarı sərhədini, aşağı zolaq isə aşağı sərhədini göstərir.

8

Şəkil 1. Əməliyyata giriş və çıxış qaydası. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8 Riçard Donçian kanal üçün 20 periodundan istifadə etməyi məsləhət görürdü. Bu, o deməkdir ki, indikator son 20 barı analiz edir,

Laboratoriya ondan müxtəlif formalarda istifadə etmək olar. Əsas prinsiplər bunlardır: 1. Əgər qiymət Donçian kanalından yuxarıda bağlanırsa, bütün satış əməliyyatlarını ləğv

verirlər. Xüsusilə də üfiqi hərəkət vaxtı. Amma qaydalara düzgün əməl olunanda bir uğurlu əməliyyat bütün itkili əməliyyatların ziyanını qaytarır, üstəlik, gəlir də gətirir.

Şəkil 2. İki Donçian kanalının birləşdirilməsi onların ən yuxarı və aşağı nöqtələrini tapır və həmin nöqtələrdən diapazonun sərhədlərini çəkir. Niyə məhz 20? Çünki əvvəllər treyderlər əsasən günlük qrafiklərdə işləyirdilər, bir ayda isə 20 iş günü var. Kiçik zaman miqyaslarında 10, 14 kimi periodları sınamaq lazımdır. “Tısbağa”lar bazara girmək üçün günlük miqyasda siqnalı 55 periodlu Donçian kanalından alırdılar.

Göründüyü kimi, indikatorun iş prinsipi xeyli sadədir. Amma w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

etmək və almaq lazımdır.

2. Əgər qiymət Donçian kanalından aşağıda bağlanırsa, bütün alış əməliyyatlarını ləğv etmək və satmaq lazımdır.

Siqnallar

İndikatorun iş prinsipini nəzərə alsaq, qiymətin ondan yuxarıda və ya aşağıda bağlanması elə 20 günlük (şamlıq) diapazonun yarılması deməkdir. Bilrik ki, səviyyələrin yarılması əsasında işləyən alətlərin və sistemlərin hamısına xas olan bir ümumi mənfi cəhət var: onlar tez-tez yanlış siqnallar

Klassik qaydalara əsasən Donçian kanalının giriş və çıxış siqnalları şəkil 1-də göstərilib. Şəkildə 10 periodlu kanaldan istifadə olunub.

Amma klassik qaydaların bir çatışmazlığı var: belə çıxır ki, biz həmişə bazarda olmalıyıq. Çünki alış əməliyyatından çıxış siqnalı eyni zamanda həm də satış siqnalı verir.

8

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

39

40

TE XANALİZ

Laboratoriya

8 Kanalın daraldığı zona

Şəkil 3. Kanalın daralması trendin başlayacağından xəbər verir

8 Şəkil 4. Donçian kanalı ilə Stoxastiksin kombinasiyası bazara girmək üçün yaxşı siqnallar verir w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8 Bundan başqa, əməliyyatı bağlamaq siqnalı çox gec verilir və nəticədə biz gəlirin böyük

Laboratoriya volatilliyini göstərən indikatordur. Əgər bazar sakitdirsə, qiymət dar diapazonlarda hərəkət edirsə, kanal ensiz olacaq. Yəni kanalın nə qədər enli olmasına əsasən bazarın volatilliyi əsasında fikir

sərhəddən dönüş etməsi əsasında bazara girməyi nəzərdə tutur.

Bunun üçün 14 periodlu kanala 14,3,3 periodlu Stoxasik ossillyatoru da əlavə etmək lazımdır. Hər dəfə qiymət Donçian kanalının

Şəkil 5. Donçian kanalı +Divergensiya hissəsini itiririk.

Vəziyyəti dəyişmək üçün “tısbağalar” qrupu belə bir yenilik etmişdi: onlar eyni vaxtda 2 Donçian kanalı ilə işləyirdilər. İri periodlu kanaldan giriş, qısa periodlu kanaldan isə çıxış siqnalı alırdılar. Bu üsul şəkil 2-də göstərilib.

Trendin qaranquşu Donçian kanalı – bazarın w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

yürüdə bilərik. Bundan başqa, əgər kanal uzun müddət dar vəziyyətdə qalıbsa, bu, treyderə tezliklə trendin başlayacağı haqqında xəbər verə bilər (şəkil 3).

sərhədindən dönüş edəndə Stoxastikin xəttləri də kəsişərək həmin istiqamətdə dönürsə, bu, bazara girmək üçün yaxşı siqnal verir (şəkil 4).

Trendin əksinə siqnal Donçian kanalından istifadənin daha bir maraqlı yolu da var. Bu yol diapazonun sərhədlərinin yarılması yox, əksinə, qiymətin

Əgər qiymət kanalın sərhədindən dönüş edərkən Stoxastik həm də divergensiya formalaşdırırsa, onda siqnal daha da güclü olur (şəkil5).

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

41

42

ZƏİF YER

Treyderin sağlamlığı

Boyuna başla Boyun əzələlərinin gərginliyini necə azaltmaq olar

K

ompüter arxasında uzun müddət işləyən hər kəs boyun əzələlərinin gərilməsinin nə demək olduğunu yaxşı bilir. O cümlədən də, treyderlər. Boyun əzələlərinin uzun müddət gərgin qalması ağrı hissindən başqa, həm də əsəbiliyə və stressə səbəb olur. Treyder üçün isə bundan pis heç nə ola bilməz. Məhz ona görə də boyun əzələlərinin müntəzəm şəkildə rahatlanması son dərəcə vacibdir. Xüsusilə də biz treyderlər üçün.

Yaxşı olar ki, relaksasiya üçün gur işığın olmadığı sakit və rahat otaq seçəsiniz. Rahat vəziyyət alaraq, başınızı yana əyin. Bunu uzanan yerdə etmək daha yaxşı olar. Boyun əzələlərini boşaltmaq üçün onları əvvəlcə 15 saniyə ərzində gərginləşdirmək lazımdır.

Sonra həmin əzələləri boşaldın və bu zaman fərqi hiss edin.

Boyun əzələlərini boşaltmaq üçün xüsusi tənəffüs çalışması da var. Onu iş vaxtı ərzində bir neçə dəfə etmək olar. Rahat əyləşin və arxaya söykənin. Burnunuzla dərindən nəfəs alın, sonra güclü şəkildə nəfəs verin və bir neçə saniyə nəfəsinizi saxlayaraq, bunu təkrar edin. Bir neçə dəfə belə nəfəs alıb-verəndən sonra sadəcə gözüyumulu vəziyyətdə oturmaq, fikrinizi sakitlik, rahatlıq hissində cəmləşdirmək lazımdır. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Əgər boyun nahiyəsində əzələ spazmı hiss olunursa, bu çalışmalara başlamazdan əvvəl çiyinlərinizlə irəli-geri, yuxarıaşağı dairəvi hərəkətlər etməlisiniz. Bu əsnada başınızı da irəli-geri, sağa-sola əyməyi unutmayın. Əzələnin sıxıldığı yeri müəyyən etmək üçün əvvəlcə başınızı yuxarı-aşağı hərəkət etdirin, sonra isə çənənizi möhkəm şəkildə sinənizə sıxın. Bundan sonra kresloya yayxanın, başınızı yana əyin və tədricən rahatlanın.

Boyun əzələlərinin müqavimətini götürmək üçün də xüsusi təmrinlər var. Əllərinizi başınızın səviyyəsinə qaldıraraq, barmaqlarınızı daraq kimi bir-birinə keçirin. Başınızı irəli əyin, əllərinizin köməyilə boyun əzələlərinin müqa- vimətini qırın. Sonra isə bunu tərsinə edin: başınızı qabağa əyin və bu dəfə boynunuzun arxasında qoyduğunuz əllərinizin müqavimətini qıraraq, qaldırmağa çalışın. 3-4 təkrardan sonra boyun əzələləri rahatlanır.

Başınızı önə əyərək, ağırlığını hiss edin. Sonra sağa-sola yırğalayaraq, boyun əzələlərini boşaldın. Daha yaxşı effektə nail olmaq üçün “Boyun əzələlərim rahatlanıb”,- deyə özünüz üçün təkrar edin.

Nəhayət, boyunun massajı da əzələləri çox yaxşı rahatladır. Bu çalışmalarla massajı birləşdirsəniz, fizioloji və əsəbi gərginliyi çox efektiv şəkildə aradan qaldıra bilərsiniz.

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TSİKLLƏR

Harmonik ticarət

Hər yolun öz arşını Hər mərhələnin özünə uyğun strategiya işlətmək lazımdır

Ə

gər siz qrafikə nəzər salan kimi dərhal yaxşı əməliyyat imkanını görməyi bacarsaydınız, necə olardı? Bu, əslində o qədər də çətin deyil. Bunun üçün gözü qrafikdə lazım olanı görməyə alışdırmaq lazımdır. Əvvəlcə təkrarlanan modelləri və trendləri tapın, sonra isə müəyyən edin ki, qiymət həmin modelin və trendin harasındadır. Qiymətin özü hər şeyi deyəcək.

Qiymətin hərəkətindəki mərhələnin analizi sizin bazardakı yerinizi müəyyən edir. Sten Vaynşteyn (Stan Weinstein) bu ideyanı özünün “Buğa və Ayı bazarlarında qazanmağın sirrləri” ("Secrets of Profiting in Bull and Bear Markets") adlı kitabında təsvir edib. O, bazarın bəlli inkişaf mərhələlərindən necə keçdiyini təsvir edib. Bu mərhələlərin hər birinin özünün xüsusiyyəti var. Ona görə də, hər mərhələdə onun öz xüsusiyyətinə uyğun strategiya ilə işləmək lazımdır.

Bazarın hərəkətinin bu mexanikasını başa düşmək üçün tsikl modellərini tanımalıyıq. Əgər treyder bazarın hansı mərhələdə olduğunu bilsə və ona uyğun da strategiya seçsə, uğurlu əməliyyatlarının sayı xeyli artacaq. Tsikl modelləri kütlənin təkrarlanan davranışları zamanı formalaşır. Onlar təkamül edirlər – yəni bir tsikl axarlı şəkildə inkişafla digərinə keçir.

Bu tisklləri nə müəyyən edir? Bizim texanalizdən

bildiyimiz adi anlayışlar: trendlər, maksimumlar, minimumlar, dəstəklər, müqavimətlər...Hər mərhələ özünün fərqli meyilli trend kanalına malik olur.

Vəziyyəti mürəkəbləşdirən odur ki, bazar eyni anda çox sayda zaman miqyasında mövcuddur. Və misal üçün, həftəlik qrafikdə bir, saatlıq qrafikdə digər tsikldə hərəkət edə bilər. Treyderlər bazarın bu nisbiliyini başa düşməli və nəzərə almalıdırlar.

Niyə biz bəzən hətta trend olan bazarda belə, pul qazana bilmirik? Çünki bu trendin yuxarı zaman miqyasında hansı mərhələnin hissəsi olduğunu nəzərə almırıq. Ona görə, istənilən zaman miqyasında əməliyyat açmağa hazırlaşanda bir pillə yuxarı və bir pillə aşağıdakı miqyaslarda da hansı mərhələnin olduğunu dəqiqləşdirmək vacibdir.

Adətən müxtəlif mərhələlərin arasındakı dövrlərdə treyderin əməliyyat açmaq üçün imkanları daha yaxşı olur. Gəlin, misala nəzər salaq. Şəkil 2də gördüyünüz kimi, yarılmaya/keçidlərə (Breakout) əsaslanan əməliyyatlar üçün o zaman imkan yaranır ki, trend bir mərhələdən çıxıb, o birinə girir.

Korreksiyaya (Pullback) əsaslanan əməliyyatlar üçün də həmçinin.

Şəkil 2. Mərhələlərə keçidlər əməliyyatlar üçün imkan yaradır

Şəkil 1. Mərhələlər və onların inkişafı www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bu mərhələlərin hər birinə aid məxsusi strategiya seçmək müdrik yanaşma olardı. Almağın öz yeri var, satmağın öz yeri. Bazarın nə zaman sizə nə təklif etdiyini bilməlisiniz. Onun əksini istəməyin.

Bundan başqa, siz onu da bilməlisiniz ki, nə zaman bazardan heç nə istəməmək lazımdır. İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

43

44

E K S P E RT R ƏY İ

Y

ay ayları ərzində əsas cütlüklər də sanki istirahətdə idilər: onlar bu fəsli əsasən reyncdə keçirdilər.

Amma payızın ilk günlərindən bazarda canlanma müşahidə olunur. Bu, nə ilə bağlıdır? Reync bitdimi? Başlayan hərəkətdən nə gözləyə bilərik? “İn Forex”in ənənəvi ekspertləri bu suallara aydınlıq gətirirlər.

1) Sentyabr ayında eur/usd cütlüyündən nə gözləyirsiniz?

2) Bu ay başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyi məsləhət görürsünüz?

Proqnoz

“Ayı”ların payız yürüşü? qırılarsa, ikinci hədəf 1.4060-50 və trend xəttinin keçdiyi 1.40001.3989 diapazonu olacaq. 1.406050 aralığı vacib və nisbətən möhkəm dəstək olduğuna görə qiymət buradan korreksiya edə bilər. Əsas dəstək isə 1.40-1.3989 səviyyəsidir ki, qırılmayacağı halda yuxarıya hərəkət başlaya bilər.

Artım hərəkəti üçün müqavimətlər 1.4168, 1.4211, 1.4370 və 45 fiqurundan keçir.

2) Bu ay funt/dollar cütlüyündən də maraqlı hərəkət gözləmək olar. O, 1.61 səviyyəsinə çatsa da, hələ ki onu qıra bilməyib, amma indikatorlar aşağıya hərəkətin davam edəcəyini göstərirlər. Ola bilsin ki, avronun təzyiq altında qalması funtu da aşağıya çəkəcək. İlkin dəstək 1.6058 zonasındadır.

Səbinə Məmmədqızı 1) Avro/dollar gündəlik qrafikdə eniş hərəkəti üçün ilkin dəstək olan 1.41 səviyyəsinə çatıb və onun yaxınlığındadır. Fiqur www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Usd /chf cütlüyündə kiçik periodlu MA-lar artım istiqamətində yönəliblər, amma nisbətən böyük periodlu indikatorlar uzunmüddətli tendensiyanın hələ də dönüşə meylli olmadığını göstərir. İsveçrə

bankının bazara müdaxilə edib-etməmək qərarı cütlüyün hərəkət istiqamətini müəyyən edəcək.

Qafar İmanverdiyev 1) Eur/usd cütlüyünün aylıq qrafikinə nəzər salsaq, aydın görərik ki, cütlük hələ də üçbucaq fiqurundadır. Eyni zamanda, bu cütlüyün aşağı hissəsində İchimoku buludunun (Up Kumonun) yuxarı A sərhədi durur.

Belə nəticəyə gəlmək olar ki, cütlük bu ay ərzində “ayı” tendensiyasına üstünlük verəcək.

Sentyabr ayında 1.3725 və 1.3453 hədəflərinin test olunacağını düşünürəm.

8

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

E K S P E RT R ƏY İ 8 2) Treyderlərə məsləhət görərdim ki, bu ay eur/usd cütlüyü ilə bərabər usd/chf cütlüyünə də nəzər salsınlar. Çünki bu ay həmin cütlüyün qalxması gözlənilir.

Fərid Hüseynov

Proqnoz

1) Düşünürəm ki, avro sentyabr ayında eniş nümayiş etdirə bilər. Əsas vəziyyət psixoloji cəhətdən vacib 1,4000 səviyyəsinin ətrafında bilinəcək. Əgər bu baryer qırılsa, növbəti hədəf 1,3800 ətrafı ola bilər.

Artım üçün isə 1,4500-dəki psixoloji səviyyə maraq dairəsindədir.

Fundamental cəhətdən hazırda Avropa və ABŞ-ın artan büdcə kəsri fonunda Amerika üçün pozitiv məlumatlar yox dərəcəsindədir.

2) Mən deyərdim, yay fəslindəki uzun sürən reyncdən sonra usd/chf və usd/jpy cütlüklərinin müvafiq dəstək və müqavimət xəttlərini kəsmələrindən sonra

qazanc əldə etmək olar. İlqar Vəliyev 1) Avro/dollar üçün, nəhayət ki, reyncdən çıxış gözlənilir. Bu halda 1,36-1,37 bölgəsinə sürətli hərəkət müşahidə oluna bilər.

Həmin səviyyələrdən 1,50-ni hədəf götürərək, almaq mümkündür. Amma bu, hələ sonranın işidir.

2) Mən neftə diqqət yetirməyi tövsiyə edərdim. Belə ki, “qara qızıl”ın hər barrelinə görə 80 dollara və bir qədər də aşağıya enəcəyi gözlənilir.

"Cümə - əməliyyat açmaq günü"

C

ümə həftənin son günü olduğundan, deyil. Onun effekti barədə isə testerin qrafikində treyderlərin çoxu üçün əməliyyatları görünən nəticə hər şeyi deyir! bağlamaq, nəticələrə yekun vurmaq və istirahətə hazırlaşmaq deməkdir. Əksəriyyət məhz Seminar 30 sentyabr 2011-ci il saat 19:00-da belə düşünür. Bu isə “kütlə effekti”ndən istifadə şirkətin ofisində keçiriləcək. edərək, qazanmaq üçün yaxşı imkan yaradır!

Yazılmaq üçün online formanı doldura və ya əlaqə telefonlarımıza zəng edə bilərsiniz: Bizim bu seminarda sizə təqdim edəcəyimiz (012) 437 5323 strategiya tam şəkildə statistikaya əsaslanaraq (012) 436 7844 yaradılıb və ona başqa heç bir təhlil metodu daxil

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

TE XANALİZ

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyü əvvəlki sayımızda göstərilən dalğa ssenarisinə uyğun hərəkət edir. (A) İntermediate dalğasının yekunlaşması təsdiqini tapıb, (B) İntermediate formalaşmaqdadır. O, güman ki, üçqat ziqzaq şəklini ala bilər. Buna aşağı zaman periodunda aydınlıq gətirməyə çalışacağıq.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Eur/usd

8

daily B Minor dalğası formalaşır. Güman ki, o, üçqat ziqzaq əmələ gətirəcək: [w]-[x]-[y]-[xx]-[z]. Bu mürəkkəb korreksiya strukturunun hazırda iki ziqzaqı yaranıb. İndi ikinci bağlayıcı dalğa – yəni [xx] inkişaf edir. Bu dalğanın özünün orta alt dalğası bir qədər iri miqyas alır.

Detallara H4 miqyaslı qrafikdə nəzər salaq.

h4 Bu taymfreymdə [xx] minute dalğasının inkişafı kifayət qədər geniş vaxt və miqyas alıb. Hərçənd, bu, mürəkkəb korreksiyalar üçün tipik haldır. Korreksiyanın birinci a dalğasının açıq-aşkar beşlik olması başqa variantların istisnasına kömək edir. Hazırda aşağıya doğru c dalğasının bitməsini, ardınca yuxarıya qısamüd8 dətli hərəkət gözləyirik.

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

47

TE XANALİZ 8

48

Dalğa analizi

Gbp/usd

weekly Əvvəlki proqnoz artıq neçə aydır ki, qüvvədədir və qiymət nəzərdə tutulan ssenari üzrə hərəkətini davam etdirir. Yəni (B) İntermediate dalğasının inkişafını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası formalaşmaqdadır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. İndi həmin sonuncu “üçlüy”ün formalaşması prosesi gedir.

daily Bu zaman miqyasında [v] minute dalğasının inkişafını müşahidə edirik. (i) minuette yekunlaşıb, (ii) minuette güman ki, başa çatmaq üzrədir. Əgər proqnoz düzdürsə, bizi tezliklə impulsiv 3-cü dalğa gözləyə bilər. Detallar qrafikdə göstərilib.

8

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/chf

8

weekly Dollar/frankın aşağıya doğru uzunmüddətli yolçuluğunda korreksiya fasiləsi yaranıb. Hazırda geniş miqyasda (5) İntermediate dalğasının hərəkətini müşahidə edirik. Dalğa mənzərəsinə əsasən, onun 3 Minor alt dalğası başa çatıb və 4 Minor korreksiyası gedir. Bu, bütün uzun impulsların 4-cü dalğası kimi, çox aldadıcı dalğa ola bilər.

daily Biz 4 Minor dalğasını [w]-[x]-[y] minute şəklində gözləyirik. Amma onun istənilən başqa bir formanı alacağı da tamamilə mümkündür. Dediyimiz kimi, bu dalğalar aldadıcı olurlar. Ona görə, hətta korreksiyanın başa çatması variantı da istisna oluna bilməz. Bir sözlə, müəyyənlik çox azdır.

8

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

49

TE XANALİZ 8

50

Dalğa analizi

Usd/jpy

weekly Ssenari əvvəlki kimidir. Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir.

Hazırda ending diagonal modelinin sonuncu üçlüyünün formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Bu dalğa güman ki, [a]-[b]-[c] minute şəklində olacaq. Hazırda [c] minute-nin inkişafını gözləyirik.

daily Bu qrafikdə də həmçinin, [b] dalğasının başa çatmasını və [c]-nin inkişafını gözləyirik. Amma qırmızı xəttlə göstərilən kritik səviyyə keçilərsə, ssenari qüvvədən düşəcək.

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Yay fəsli ilə əlaqədar avro/dollar 1,45 və 1,40 arasında reyncdə idi. Amma görünür, bu ay həmin reync trendlə əvəzlənəcək.

Hələlik son hərəkətlər cütlüyün enişini gözləməyə əsas verir. Belə ki, vahid valyutanın avqust ayında olan hərəkəti təxminən 1,43 ətrafından keçir və oradakı dəstək artıq müqavimətə çevrilə bilər.

Səviyyələrin keçilməsi ilə ticarət aparanlara satış üçün 1,4050-1,4100 baryerinin dəf edilməsini, alış üçün 1,4300 və 1,4500-1,4550 baryerlərinin qırılmasını gözləməyi məsləhət görərdim. Ortamüddətli trend hələlik aşağıyadır.

Xülasə:

“Bu ay reync trendlə əvəzlənəcək” 8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

51

TE XANALİZ 8

52

Kompleks baxış

Gbp/usd

Funt bir qədər zəiflik nümayiş etdirir. Valotillik özünəməxsus şəkildə əks olunmur. Adətən Funt Avro ilə müqayisədə daha “çılğın” valyuta kimi nəzərə çarpırdı, amma son aylarda sanki “sönüb”. Düşünürəm, mövsümi faktor ondan da yan keçməyib. Amma yenə müəyyən hədəflər var ki, yatmış və ya xüsusi bir məqamı gözləyən investorları hərəkətə gətirəcək.

Beləliklə, hazırkı vəziyyətə görə onu deyə bilərik ki, 1,63-1,6350 güclü müqavimət, 1,6150-1,61 güclü dəstək səviyyəsidir. Ortamüddətli trend aşağıya istiqamətlənib. Amma böyük zaman intervallarına nəzərən cütlük hələ də reyncdədir.

Xülasə:

“Son aylarda funt sanki sönüb” 8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

8

Usd/chf Cütlüyün 0,8000 ətrafına qayıdışı, görünür, bu məzənnənin investorlar üçün önəmindən xəbər verir. Əgər bu ay məzənnə Daily qrafikdə 0,8000-dən yuxarıda bağlana bilməsə və ya 0,7750-dən aşağıda bağlansa, düşünürəm, tezliklə 0,7200 səviyyəsini yenidən görəcəyik.

Artım üçün əsas qiymət 0,8000-dən yuxarıda bağlanandan sonra yarana bilər. Mümkün hərəkət sxemi qrafikdə əks olunub.

Xülasə:

“0.8000 - investorlar üçün önəmli səviyyədir” 8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

53

TE XANALİZ

Kompleks baxış

8

54

Usd/jpy Avqust ayı dollar/yena üçün xeyli qeyri-müəyyən keçdi. Belə ki, ilk günlər çox güclü impuls nümayiş etdirən cütlük ayın sonuna qədər reyncdə qaldı. Düşünürəm ki, bu reync qırıldıqdan sonra daha bir güclü impulsun şahidi olacağıq.

Alış üçün 77.20-dən yuxarıda, satış üçün 76.30-dan aşağıda order yerləşdirmək olar. Ümumi trend isə hələ də eniş istiqamətində qalmaqdadır.

Xülasə:

“Reync qırılsa güclü impuls görə bilərik”

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

PROQNOZ

Yalnız rəqəmlər

Əsas cütlüklərin ortamüddətli proqnozu

Kross-kursların ortamüddətli proqnozu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

55

56

TE XANALİZ

İşimoku

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY Aya baxıram Ruhumda minlərlə, minlərlə qaranlıq kədər Düzdür, bu payız Bir tək mənim üçün deyil Amma nə fərqi...

Oe-no Tisato

Qiymət diapazonun aşağı sərhədindədir. Və güman ki, həmin sərhədi keçəcək. “Ölü xaç” artıq formalaşıb. İndi “bulud”a - 1,36-1,37 səviyyəsinə eniş gözləyirik.

DAILY

1,5970/90 zonasında “bulud”un sınaqdan keçirilməsini gözləyirik. Ortamüddətli meyl, əvvəlki kimi, yanadır.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

57

İşimoku

GBPUSD

8

DAILY

1,5970/90 zonasında “bulud”un sınaqdan keçirilməsini gözləyirik. Ortamüddətli meyl, əvvəlki kimi, yanadır.

DAILY

“Bulud” yarılıb və “ölü xaç” əmələ gəlib. “Bulud”un aşağı sərhədinə - 1,6158-ə qədər korreksiya gözlənilə bilər. Ardınca isə həftəlik hədəflərə doğru növbəti eniş olmalıdır. w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

8

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

58

İşimoku

USDCHF

WEEKLY

Kijun-senə doğru gözlənilən korreksiya baş verdi. İndi enişin davamını gözləyirik. İlk olaraq 0,76-ya qədər.

DAILY

Bulud test olunub və qiymət geriyə - aşağı sıçrayıb. İlkin dəstək 0,7650 səviyyəsində Kijun-Sen xəttində tapıla bilər. Əgər həmin xətt yarılarsa, “ayı” ssenarisi reallaşmaqda davam edəcək.

8

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

59

İşimoku

USDJPY

8

WEEKLY

Qiymət neçə həftədir ki, 76,50 zonasında yerində sayır. Ümumi istiqamət, əvvəlki kimi, aşağıyadır. Amma yalnız dediyimiz səviyyə kəsiləndən sonra satmaq məsləhətdir.

Hazırda daha perspektivli görünən ssenari belədir ki, qiymət əvvəlcə 78,40-a qədər qalxır, bunda sonra enişini davam etdirir.

DAILY

Qiymət xəttdən aşağıda qalsa da, dəstək səviyyəsini yara bilmir. Əgər Tenkan-sendən yuxarıda (77,05) bağlanış baş tutarsa, onda Kijun-senə qədər almaq olar. 76,50 səviyyəsinin aşağıya doğru yarılacağı halda isə satmaq lazımdır.

8

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

60

K İ TA B R Ə F İ

Nə oxumalı

Mark Daqlas

İntizamlı treyder

B

u kitabda treydinqin dərin bilicisi Mark Daqlas əksər treyderlərin bazarda uduzmasının əsas səbəbini açıb göstərir. O, həm də öz təcrübəsinə əsaslanaraq oxucuya başqa salır ki, adi halda cəmiyyətdə bacarıqlı olmağın əlaməti kimi qəbul edilən hallar ticarətdə psixoloji baryerlərə dönür və son nəticədə uğursuzluğa, kapitalın itirilməsinə gətirib çıxarır.

Kitabda treyderin özünü necə inkişaf etdirməsi və həmin psixoloji baryerləri necə aşmasına dair praktik tövsiyələr var. Müəllif əmindir ki, bu kitab onu başa

düşən və yazılanlara əməl edənlərin azsaylı seçilmiş treyderlərin sırasına qoşulmasına kömək edəcək. O treyderlərin ki, öz emosiyalarını və bazardakı hərəkətlərini nəzarətdə saxlamağı bacarırlar.

Mark Daqlas əmindir ki, ticarətdə uğur 80% psixologiyanın, yalnız 20% metodikanın nəticəsində qazanılır. Emosiyalar uğurlu ticarətin 1 nömrəli düşmənidir. Ona görə də, hətta fundamental və texniki anaiz bilikləri zəif olanlar da özlərinə nəzarət edə bilirlərsə, bazarda qazanırlar. Əksinə, analiz qabiliyyəti güclü olanların intizamı axsayırsa, onlar itirənlərin sırasına düşürlər.

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Beləliklə, əgər siz treyder intizamı və məsuliyyəti ilə bağlı problem yaşadığınızı hiss edirsinizsə, onda bu kitabı oxumanız məsləhətdir.

Kitabdan parça İstənilən bir işlə məşğul olarkən insan özünü qoyulmuş qaydalar çərçivəsində aparır. Hər şeyi necə etməklə bağlı konkret təlimatlar var. Hər işin əvvəli və axırı olur. Amma bazarda belə deyil. Bazarı daim axan, nə əvvəli, nə də axırı olan bir çaya bənzədə bilərik. Əgər sən bu çaya girirsənsə, hər an burulğana düşə bilərsən. Bu çay hara axır? Şimala! Amma bir də görürsən, qəfildən istiqamətini dəyişir və cənuba dönür. Və onu nə zaman hara axacağnı, harada qayadan aşağı tökülərək, şəlalə yaradacağını əvvəlcədən bilmək mümkün deyil. Burada hər şey o www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

qədər dəyişkəndir ki, daim qüvvədə olan qaydalar məcəlləsi yaratmaq mümkünsüz görünür.

Belə şəraitdə insanı ancaq bir şey xilas edə bilər: intizam! Əks halda o çayda sağ qalmaq mümkün deyil. Amma bir şey var var ki, treyder ancaq özünün qarşısında məsuliyyət daşıyır. Bu peşənin mahiyyəti belədir. Və yalnız özünün qarşısında məsuliyyət daşıdığı üçün treyderlərin çoxu məsuliyyətsizliyə meyilli olurlar. Çünki sən çox sevdiyin özünü həmişə bağışlayacağını bilirsən. Beləliklə, paradoks yaranır.

Tredyerin işini yoxlayan müfəttiş olmadığı üçün, o, özüözünün müfəttişi olmalıdır.

Amma treyderlərin əksəriyyəti bunu etmirlər. O, özünün necə işlədiyini, plana əməl edib-etmədiyini yoxlamır. Əgər plana əməl etməyibsə, özünü cəzalandırmır. Onlar bazarda etdiklərinin ört-basdır olunmasını üstün tuturlar. Və nəticədə əsl psoxoloji tələyə düşürlər. Axı usta treyder olmağın yolu ancaq özünə nəzarətdən və intizamı, məsuliyyəti artırmaqdan keçir…

İn Forex 09 (19) sentyabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et