"In Forex"#18

nalı onla Jur

səh. 31

Treyder necə dincəlməlidir

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

İyul ayı üçün proqnozlar

Azərbaycanda ilk və tək!

səh. 26

Ekspert rəyləri .............................44 Dalğa analizi................................46 İşimoku analizi.............................51 Kompleks texanaliz......................55

Forexin müsiqisi

Trend xəttləri: Mif və reallıq səh. 21

səh. 23

İn Forex 08 (18) avqust, 2011

“Əvvəllər yüzlərlə punkt qazanır, tezliklə itirirdim”

Nəyin dalınca qaçırıq? səh. 16 səh. 35

Uğurlu treyderlərin əhvalatları

Sən necə treydersən? səh. 38

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də.........................................................Amerika defoltdan qurtuldumu?

6-da.........................................................2,5 trilyonluq eniş. Yeni böhranmı gəlir?

7-də.........................................................Qızıl 2000-ə gedir 8-də.........................................................Dollar haqqında 10 sual 9-11-də....................................................Treyderlərin 10 ən böyük səhvi 12-də.......................................................Uğurun gizli formulu tapılıb?

13-15-də..................................................Vaxta görə ticarət. Sənə bazarı hansı halı lazımdır?

16-da.......................................................Nəyin dalınca qaçırıq? Və ya treyder hədəfinə doğru necə getməlidir 17-18-də..................................................Çay və onun qolları. Envelopes əsasında qurulmuş sistem 19-20-də..................................................40 klassik qayda. Bilməmək olmaz, bilmək də azdır. Etmək lazımdır 21-22-də..................................................Forexin musiqisi. Sən bazarı dinləyə bilirsənmi?

23-24-də..................................................Trend xəttləri: mif və reallıq 26-27-də.................................................. “Əvvəllər yüzlərlə punkt qazanır, tezliklə də itirirdim”. Treyderlə müsahibə 28-29-da..................................................MA ilə eksperiment 31-də........................................................Treyder necə dincəlməlidir 32-33-də..................................................Ən yaxşı itki-xırda itkidir.

Və daha 10 məsləhət 34-də.......................................................Treyderin fkirləri necə dəyişir.

Qrafik yumor 35-36-da.................................................Uğurlu treyderlərin əhvalatları 38-40-da..................................................Sən necə treydersən?

Treyderlər üçün test 41-42-də..................................................Əhvalını dəyiş. Treyder halını idarə etməyi bacarmalıdır 44-45-də..................................................İsti yay, soyuq bazar.

Avqust ayı üçün ekspert proqnozları 46-50-də..................................................Elliot dalğalarının analizi 51-54-də..................................................İşimoku sistemi əsasında təhlil 55-58-də..................................................Kompleks texanaliz 59-da.......................................................Treyder aforizmləri 60-da.......................................................Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

08 (18)

avqust,

2011

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Treyder, dinc əl

B

iz bu sayımızda istəristəməz fəslin özəlliyini nəzərə almışıq: istilər, yorğunluq, dincəlmək ehtiyacı... Forex bazarında müəyyənliyin olmaması, iki aydır davam edən reync...

Sanki dünya iqtisadiyyatı da yorulub və dincəlmək istəyir: gah Amerikanın defoltu İlqar Vəliyev, gündəmə gəlir, gah fond birLayihənin rəhbəri jaları özlərini böhran ərəfəsindəymiş kimi aparırlar...

Avropanın borc problemi heç cür qurtara bilmir... Yox, doğrudan da, dincəlmək vaxtıdır: qoy, dünya iqtisadiyyatı və bazarlar biz dincələnə qədər öz qərarlarını versinlər, biz isə gəlib həmin qərarla tanış olar və nəticə çıxararıq.

Amma məsələnin digər tərəfi də var. Dincəlməyin müxtəlif yolları mövcudur. Biz onlardan treyder üçün ən uyğun gələnlərini bir məqalədə birləşdirmişik. Həmin istirahət növləri elə də xərc tələb etmir və Azərbaycanda da əlçatandırlar. Fəqət məsələ bunula da qurtarmır. Mən treyderin başqa bir istirahət növünü də qeyd etmək istəyirəm.

Bir dostum yaxşı bir ofisdə işləyir. Həmin ofisdə hər cür rahatlıq var: kondisioner, çay, kofe, yumşaq divan, kompüterlər, yüksək sürətli internet, wifi, iri ekranlı televizor... Amma iş günlərində bunların heç birinin, belə deyək, ləzzətini çıxarmaq olmur. Çünki onların hamısı işin bir parçasıdır və insanı dincəltmir. Amma həmin www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

dostum görün, nə edir: məzuniyyətə çıxanda işə gedir! Sərin ofisdə oturur, yumşaq divanda əyləşib qəhvə içə-içə noutbukda onlayn oyunlar oynayır, filmə baxır, jurnal-kitab oxuyur... Nəyi istirahət deyil ki? İndi təsəvvür edin ki, treyder əməliyyat açmadan sadəcə, qrafikləri izləyir. Enişlərə, artımlara, yaşanan təşvişlərə tamaşa edir, fiqurlara, yapon şamlarına baxır, xəbərləri eşidir, başqalarının indi necə həyəcan keçirdiyini təsəvvürünə gətirir... Özü zərrə qədər də gərginlik, həyəcan keçirmədən bütün bu nəhəng iqtisadi realiti-şouya tamaşa edir... İstirahət deyilmi?

Məncə, çox maraqlı əyləncə ola bilər. Həm də bir qəpik belə xərcləmədən.

Ona görə də, düşünürəm, mənim həmin dostum kimi, treyderlər də hətta dincəlmək üçün heç yerə getmədən, heç nə etmədən belə, sadəcə əllərini dinc qoymaqla dincələ bilərlər.

Böyük və olduqca bahalı bir iqtisadi realiti-şounu izləməklə. Ən azından bunu edin. Amma bütün hallarda mütləq dincəlin.

Kimincə yorğunluq içində hansısa böyük bir iş görməsi haqda şəxsən mən indiyə qədər heç nə eşitməmişəm.

Zövqlü mütaliə... və bir də istirahət arzulayıram.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

AY I N M Ö V Z U S U

Problem

Amerika defoltdan qurtuldumu?

S

on həftələrdə maliyyə dünyasını ən çox narahat edən məsələ ABŞ-ın dövlət borcu idi. Borc özünün yuxarı limitini aşandan sonra proqnozlara görə, Birləşmiş Ştatlar avqustun 2-nə qədər suveren defolt elan etməliydi. Əlbəttə ki, bunun dünya iqtisadiyyatına ciddi təsiri qaçılmaz olacaqdı. Amma proseslər bir qədər başqa xəttlə inkişaf etdi.

Böhrandan çıxmaq üçün Amerikada iki plan var idi: respublikaçıların “Beyker planı” və demokratların “Reyd planı”. Birinci plana əsasən, dövlət xərclərinin ixtisarı hesabına 10 il ərzində büdcə 3 trilyon dollar azaldılmalıdır. Amma bu plan prezidentin xoşuna gəlmədi və ardınca da Senat respublikaçıların irəli sürdüyü “Beyker planı”nı rədd etdi.

Demokratların “Reyd planı” isə dövlət borcu limitinin 2,4 trilyon dollar qaldırılmasını nəzərdə tuturdu. Sonda demokratlar və respublikaçılar razılığa gələrək, dövlət borcu limitini 2,1 trilyon dollar səviyyəsinə qaldırmaq haqqında anlaşdılar. Avqustun 1-də Konqress bu planı təsdiqlədi. Ayın 2-də Senat da sənədi qəbul etdi və qanun imzalanmaq üçün prezident Barak Obamaya göndərildi. Beləliklə,

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Amerika defoltdan qurtuldu.

Hazırda ABŞ-ın dövlət borcu 14,3 trilyon dollar, büdcə kəsiri isə 1,5 trilyon dollardır. Plana görə, borcun yuxarı limiti 3 mərhələdə qaldırılacaq.

Qeyd edək ki, indiyə qədər ABŞ-ın dövlət borcu limiti 78 dəfə qaldırılıb. 1940-cı ildə ABŞ-ın borcu cəmi 43 milyard dollar idi. 2000-ci ildə 6 trilyona çatmışdı. Son 11 ildə isə daha 140 faiz artıb. Hazırda Vaşinqton hər ay 125 milyard dollar xarici borc götürür.

Moody’s agentliyi belə bir təklif irəli sürüb ki, dövlət borcunun yuxarı limitinin birdəfəlik ləğv edilməsi lazımdır. Amma bu, o baxımdan düz deyil ki, dünyanın heç bir dövləti borc məsələsini nəzarətsiz buraxa bilməz.

Məşhur iqisadçı Nuriel Rubini isə bu fikirdədir ki, ABŞ-ın defoltdan qaçdığını demək hələ çox tezdir: 2013-cü ilə qədər Birləşmiş Ştatları defolta uğramaq riski gündəmdə qalır.

ABŞ-ın dövlət borcunun artımı

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

5

6

2,5 BİR JA

Tənəzzül

trilyonluq eniş

A

vqustun ilk həftəsində bütün dünyada səhmlərin qiyməti 2,5 trilyon dollar həcmində ucuzlaşdı. “Reuters” bildirir ki, “MSCI All-Country World” indeksinin göstəricisinə görə, bu miqdarda məbləğ bazardan çıxarılıb.

Agentlik qeyd edir ki, bazardan çıxarılan məbləğ Fransanın iqtisadiyyatı həcmindədir.

Son həftələr ərzində Yaponiyadan tutmuş Amerikaya qədər bütün dünyada səhmlərin aşağıya hərəkəti müşahidə olunurdu. Bu eniş avqustun 4-də öz apogeyina çatdı. Həmin gün birjalar 4-5 faiz endilər. Bu, son 2 ilin rekordu idi. Qərbin aparıcı indeksləri 6,3-11% itirib.

Reuters-in məlumatına görə, Amerikanın S&P 500 indeksinə daxil olan şirkətlərin kapitallaşması 840 milyard dollar azalıb. İndeks özü 4,8% zəifləyərək, 1200 punkta düşüb. Bu, 2009cu ilin fevralından bəri ən ciddi enişdir.

MSCI Europe indeksindən 800 milyard dollardan çox vəsait çıxarılıb. Ümumilikdə MSCI All-Country World indeksi bir həftəyə 8,6 faiz zəifləyib. Sonuncu dəfə dünya bazarı belə kəskin enişi 2008-ci ilin noyabrında yaşamışdı.

İyul-avqust aylarında dünya fond indekslərinin dinamikası

2011-ci ilin avqustun 8-də yaponiyalı iş adamı səhmlərin necə düşməsinə baxır.

Ekspertlər bütün bunların ABŞ-ın iqtisadi artımının zəifləməsi, dövlət borclarının limiti keçməsi və Avropada borc probleminin uzanması ilə əlaqələndirirlər. Yaponiyanın iqtisadi problemləri də öz mənfi təsirini göstərir. Hazırda investorlar vəziyyətin gərginləşməkdə davam edəcəyindən qorxurlar. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

A K T UA L

İ

yul ayında qızılın qiyməti hər unsiyasına görə 1670 dollardan yuxarıya qalxmaqla bütün rekordlarını təzələdi. Ötən il sarı metal 30% qalxmışdı. Bu ilin əvvəlindən artıq 13% bahalaşıb. Artıq psixoloji önəmli olan 1700$ həddinə çatılıb. Doğrudanmı, qızılın artımının qarşısında heç bir maneə olmayacaq? Yoxsa “qızıl köpüyü” artıq kifayət qədər şişib və partlamaq üzrədir?

Təhlil

2 l ızı

verən bir neçə amil var. Birincisi, Avrozonada miniböhran davam edir. İkincisi, Amerikanın dövlət borcu məsələsi hamını narahatlıq içində saxlamaqdadır. Üçüncüsü, ərəb şərqində hələ də sabitlik bərpa olunmayıb.

Dördüncüsü, Çin və Hindistanda infliyasiya artmaqda davam edir. Bütün bunları nəzərə alanda investorlar üçün ən etibarlı körfəz elə qızıldır ki, var.

əksər banklar qızılın qiymətilə bağlı proqnozlarını artıq

Bəs “sarı

Hazırda qızılın artmasına rəvac

Q

Yaxın perspektivə gəlincə, artıq

127 ton qızıl alınıb. Ona görə də “sarı metal”ın bahalaşmaqda davam etməsində təəccüblü bir şey yoxdur. Tələb varsa, qiymət də qalxacaq. Mütəxəssislər yaxın illərdə qızıla olan tələbin təklifi üstələməkdə davam edəcəyini deyirlər. Bu isə qızılın ucuzlaşacağını istisna edir.

ə 0 0 0

metal”ın qiymətləri hara qədər qalxa bilər? Çin və Hindistanın qızıla artan təlabatını nəzərə alan Standard Chartered bankının eksperti Yan Çenkak qızılın bahalaşmaqda davam edərək, 2014-cü ildə 2 min dollara, 2020-ci ildə isə 5000 dollara çatacağını proqnozlaşdırır.

r i d e g 1725 dollara qaldırıblar.

Texniki vəziyyətə baxsaq, həftəlik qrafikdə qızıl 3 illik kanalın yuxarı sərhədinə çatıb. İndi hər şeyi həmin səviyyənin yarılması, yoxsa oradan dönülməsi həll edəcək. Amma hətta sərhədi yarmadan belə, qızıl 1700 dollar/unsiya səviyyəsini test edə bilər.

Hazırda bütün dünyada mərkəzi banklar qızılı iri həcmlərdə almaqda davam edirlər. İlin təkcə 1-ci rübündə www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

7

8

MARAQLI

Money, money

Dollar haqqında 10 sual

D

ünyada ən çox tanınan valyuta, şübhəsiz ki, dollardır. Buna görə də, dolların haqqında suallar da çox verilir. Biz həmin sualların daha populyar olan 10-nu bir yerə topladıq.

Daha sonra beysbolçu Ceki Robinsonun təsviri olan xatirə qəpiyi də buraxılıb.

Federal Ehtiyatlar Sisteminin verdiyi izahata görə, həmin devizin kökləri gedib ABŞ-da vətəndaş müharibəsi illərinə çıxır. Belə ki, o vaxtlar “Exitus in Dubio Est” (Nəticə şübhə doğurur) devizi dəbdə idi. Bunu dəyişmək üçün ABŞ rəhbərliyi dövlət möhüründə yeni devizin yazılmasına qərar verir. 1902-ci ildən isə həmin deviz pulların üzərində peyda olur.

4. Ən böyük dollar əskinası hansıdır?

1934-cü ildə ABŞ-da 100 000 dolarlıq əskinas buraxılmışdı.

1. Dollar əskinaslarının ömrü Ondan daha böyük nominal olmayıb. Amma həmin pul da nə qədərdir? kütləvi istifadə üçün yox, Federal Dollar əskinaslarının istifadə Ehtiyatlar Sisteminə daxil olan müddəti onun nominalından bankların arasında daxili asılıdır. Orta hesabla onların istifadə müddəti bu qədər qəbul edilir: hesablaşamalar üçün çap olunmuşdu. Banknotda ABŞ-ın 28-ci 1 dollar – 22 ay; prezidenti, 1913-1921-ci ilərdə 5 dollar – 16 ay; ölkəyə rəhbərlik etmiş Vudro Vil10 dollar – 18 ay; sonun şəkli vardı.

20 dollar - 24 ay; 50 dollar - 55 ay; 100 dollar – 89 ay.

Xarab olmuş pular dövriyyədən çıxarılır və yenisi ilə əvəz olunur.

Dəmir pullar isə 25 ilə qədər dövriyyədə qala bilir.

7. “Üçbucaqdakı göz” haradan gəlib?

Bu suala müxtəlif cür cavablar vermək olar. Rəsmi izaha görə, bu, Xristianlıqdakı Hər Şeyi Görən Gözə - yəni Allaha işarədir. Amma qeyri-rəsmi versiyalarda bunun bir mason simvolu olduğu bildirilir.

2. Dollarların ümumi kütləsində 1 dollarlıq əskinasların payı nə qədərdir?

1 dollarlıq əskinaslar dövriyyədə olan bütün dollarların təxminən 6. Amerika boyunca pul yarısından bir qədər azını təşkil edir. Məsələn, 2009-cu ildə bütün düzsək, bu, nə qədər edər?

Tutaq ki, biz ABŞ-ın Şərq dollarların 42,3%-i 1 dollarlıq sahilindən Qərb sahilinə qədər 1 əskinaslardan ibarət idi. sentlik qəpiklər düzmək istəyirik.

Bunun üçün bizə 2,5 milyon dollar 3. Dolların üzərində qara dərili amerikalıların şəkli olub- lazım olacaq (sent şəklində).

Göründüyü kimi, elə də çox mu? məbləğ deyil.

Kağız pullarda xeyr. Amma dəmir pullara gəlincə, 1940-cı il6. Dolların üstündəki “E lərdə buraxılan bəzi xatirə qəpikPluribus Unum” sözləri nə lərinin üzərində qara dərili deməkdir? şəxslərin portretləri olub. Bunlar Latıncadan tərcümədə bu ifadə bioloq Corc Vaşinqton Karver və siyasətçi Buker T. Vaşinqton idilər. “Çoxluqdan biri” mənasını verir. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

8. Dollar hansı kağızdan hazırlanır? Əslində ümumiyyətlə, kağızdan hazırlanmır. Dollar əskinaslarının materialı 75% pambıqdan, 25% isə kətan və nazik ipək saplardan ibarətdir. Kağızdan olsaydı, dollar əskinasları çox tez sıradan çıxardılar.

9. Əskinaslar nə dərəcədə dözümlüdürlər?

ABŞ zərbxanasının rəsmi məlumatına görə, dollar əskinasları 4 min dəfə qatlanmağa dözür və cırılmır.

10. Cırılmış dolları dəyişmək olurmu?

Bəli, ABŞ-da onları yenisinə dəyişirlər. Hər il 30 min belə müraciət olur və 30 milyon dollar nominalında cırılmış pullar yenisilə əvəzlənirlər.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏ ETMƏMƏLİ

9

Hit - list

Treyderlərin 10 ən böyük səhvi B

azara gələrkən hər birimiz bir çox problemlərlə üzləşirik. Hətta az-çox biliyə və təcrübəyə malik olanlar da psixoloji cəhətdən özlərini sabit saxlamaqda çətinlik çəkirlər. Təəssüf ki, hamı öz səhvləri (o ki qalsın digərlərinin səhvləri) üzərində öyrənə bilmir.

Bəzən bunun səbəbi sadəcə, özünü ələ ala bilməməkdir. Ona görə də, bu və ya digər işlər kimi treydinq də hamı üçün deyil.

Amma eyni səhvi dəfələrlə təkrarlamaq da normal sayıla bilməz.

lossuz ticarət 2. Stop-Lossu geriyə çəkmək 3. Əməliyyatları loka salmaq 4. İtirdiyini dərhal qaytarmaq istəyi 5. Gəlirli əməliyatın əvvəl bağlanması 6. Həddindən artıq böyük risk 7. Emosiyaları nəzarətdən buraxmaq 8. Başqalarının məsləhətilə hərəkət etmək 9. Bazarla mübarizə aparmaq

10. Bazarı fasiləsiz müşahidə etmək İndi isə bu səhvlərlə bir-bir tanış olaq.

1. Dayana bilməmək və və stop-lossuz ticarət Yalnız onu deyə bilərik ki, bunun axırı stop-out ilə qurtaracaq. Bu səhvə az qala bütün yeni başlayan treyderlər yol verir.

8

Ona görə də, biz treyderlərin ən çox yol verdikləri məşhur səhvlərin və depozitin itirilməsi səbəblərinin top onluğunu hazırlamışıq. Ümid edirik ki həm yeni başlayan, həm də təcrübəli treyderlər bu səhvləri tanıyacaq və yol verməyəcəklər. Həmin səhvlər bunlardır: 1. Dayana bilməmək və stopwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏ ETMƏMƏLİ 8

10

Çoxları itkiləri məhdudlaşdıran stop-lossdan istifadə etmir.

Nəticədə bazar sizi dayandırır.

Məcburi qaydada.

2. Stop-Lossu geriyə çəkmək Treyder stop-lossu qoyduqdan sonra qiymətin indicə onun xeyrinə gedəcəyini ümid edərək hər dəfə onu geriyə çəkməklə böyük səhv edir. Əgər səhvsinizsə, bunu qəbul edin.

Artıq hərəkət lazım deyil. Əgər

Hit - list

Əgər əməliyyat səhvdirsə, sadəcə, çıxın.

4. İtirdiyini dərhal qaytarmaq istəyi Bu səhv özünü iki formada göstərir. Birinci forma odur ki, uduzduğunuzu geri qaytarmaq üçün siz təkrar analiz aparmadan bazarın hazırkı qiymətdən dönərək sizin xeyrinizə gedəcəyinə ümid edərək, yeni bir əməliyyat açırsınız. Bu cəhd sizin əksinizə hərəkət edən qatara tullanmağa bənzəyir. Bu avantüranın

Tez-tez belə bir hal müşahidə olunur ki, treyder “stop”u geriyə çəkməkdən savayı, qiymətin hədəfə (take profit-ə) çatmağını gözləmədən yarı yolda əməliyatı bağlayır. Bu, eyni medalın digər tərəfidir. Bu hərəkət də yolverilməzdir. Belə ki, əgər qiymət hansısa bir istiqamətə gedibsə, bu, trenddir və ancaq ciddi bir səviyyə onun qabağını ala bilər. Yarı yolda gəliri götürməklə belə çıxır ki, siz elə həmin pulla risk etmiş olursunuz, amma nəzərdə tutulan gəlirin həcmi aşağı düşmüş olur.

Bundan başqa, əgər siz takeprofit qoymusunuzsa, onda qiymətin bu səviyyəyə çatacağını gözləyirsiniz və qərarınızı həddindən artıq tez-tez dəyişməyə dəyməz.

6. Həddindən artıq böyük risk

düzsünüzsə, daha uyğun məqamı gözləyin və proqnozlaşdırdığınız istiqamətdə yenidən ticarətə qoşulun.

3. Əməliyatları loka salmaq Bu, sadəcə ağılsızlıqdır. Əlbəttə, iddia edirlər ki, bəzi mütəxəssislər bu metoddan öz xeyrlərinə istifadə edir, amma əslində bunlar təsdiqini tapmamış şaiyələrdir. İstənilən halda siz iki istiqamətdə pozisiya açmaqla itkiyə zəmanət vermiş olursunuz. w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

sonu heç vaxt yaxşı qurtarmır. İkinci forma odur ki, siz itkini qaytarmaq üçün daha böyük risklə əməliyyat açırsınız. Nəticədə money-managementin bütün qaydalarını pozaraq, əsassız riski sevən birinə çevrilirsiniz.

Hər iki halda nəticə pis olacaq – siz qumarxana ətrafında hərlənən sərxoş avaralara oxşayacaqsınız. Bu istəyin sizə qalib gəlməsinə yol verməyin!

5. Gəlirli əməliyyatın vaxtından əvvəl bağlanması

İstənilən treyderin işi müəyyən dövr üçün gəlirlilik səviyyəsi ilə ölçülür, bir əməliyyatla yox. Bu, onunla əlaqədardır ki, itkili əməliyyatlar həmişə olacaq, bəzən isə onlar ardıcıl gələcək. Sizin edə biləcəyiniz yeganə hərəkət stoploss qoymaqla bazara az məbləğlə çıxmaqdır. Adətən elə depoziti və riski qəbul etməyi məsləhət görürlər ki, minimum 20 dəfə dalbadal uduzduqdan sonra balans 0-a otursun. Yenə də ilk növbədə olanı qorumaq, sonra qazanmaq lazımdır, hamısını itirdikdən sonra qaytarmaq üçün borca girmək yox. Üstəlik, böyük riskdən savayı, belə əməliyyatlar qərarlarınıza və əhvalınıza da təsir edir.

7. Emosiyaları nəzarətdən buraxmaq

8 İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏ ETMƏMƏLİ 8 Yadda saxlayın: heç vaxt emosiyalarınızın qərarlarınıza təsir etməyinə yol verməyin! Əlbəttə, hamımız insanıq və gəlir əldə edəndə sevinməmək, itirəndə heyfsilənməmək çox çətindir.

Amma siz özünüzü ələ almağa çalışmalı və emosiyalarınızın qərarlarınıza təsir etməsinə yol verməməlisiniz. Bu qaydaya

Hit - list

qapılaraq, Money Management qaydalarını unutmalı deyil.

8. Başqalarının məsləhətilə hərəkət etmək Adətən bu səhvə bazarlarla tanış olan, amma ticarət aparmaq üçün hər hansı bir strategiyaya malik olmayan treyderlər yol verirlər. Əgər siz də onlardan birisinizsə, onda haqlı olduğunuza inanmayacaq və digər analitiklərin

əməliyyat itki ilə bağlandısa, bunda ya siz günahkarsınız, ya da strategiyanız. Sadəcə, vəziyyəti araşdırın və düzgün mülahizələr irəli sürün. Başqalarına qulaq asmaqla siz bunu edə bilməyəcəksiniz.

9. Bazarla mübarizə aparmaq Yadda saxlayın, BAZAR HƏMİŞƏ HAQLIDIR! Bazardan ağıllı olduğunuzu fikirləşməyin.

Bazarda nəyi görmək istədiyinizi yaddan çıxarın. Mövcud vəsaitlərdən istifadə etməklə bazarı texniki və fundamental analiz edin. Reallığı qəbul edin.

10. Bazarı fasiləsiz müşahidə etmək Daim ekranın qarşısında oturmayın, bəzən yayınmağa və bazarlar haqqında düşünməməyə çalışın. İstənilən halda bu, sağlamlığınıza ziyandır, bəzən isə şəxsi həyatınıza da xələl gətirir.

Həm də, bazara təzə baxış yorğun müşahidədən qat-qat yaxşıdır.

nəinki treydinqdə, eləcə də bütün həyati məsələlərdə riayət etmək lazımdır.

Bir qayda olaraq, emosiyalar özünü ələ ala bilməyən insanlarda və təcrübəsiz treyderlərdə özünü büruzə verir. Bu belə olmamalıdır. İtirilməsinə heyfsilənməyəcəyiniz pullarla ticarət aparın. Hesaba qoyduqdan sonra o pulların sizin olduğunu yaddan çıxarın. Digər tərəfdən, treyder bir neçə yaxşı əməliyyatdan sonra eyforiyaya

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

fikirlərindən asılı vəziyyətə düşəcəksiniz. Bu, düz deyil! Birincisi, bir çox analitiklər treyder deyillər. İkincisi, onlara qulaq asmaqla siz faktik olaraq pullarınızın idarəçiliyini onlara etibar etmiş olursunuz. Elədisə onda elə hesabınızı peşəkar birinə verin və beyninizi yormayın.

Nəhayət, üçüncüsü, əgər siz treydersinizsə, səhvləriniz üzərində öyrənməli və strategiyanızı yoxlamalısınız. Əgər

Budur, artıq treyder səhvlərinin top onluğu sizə məlumdur. Çalışın, bu səhvləri təkrarlamayın. Digərlərindən yaxşı olduğunuzu düşünməyin. Özünüzü yenidən yoxlayın. Bu səhvlərdən çoxu 1 ay ticarətdən sonra daha təkrarlanmır, bəziləri isə 1-2 ildən sonra. Əməliyyat açmamışdan əvvəl düşünün. Əməliyyatın təyin etdiyiniz hədəflərə çatmasına imkan verin. Nəyə qadir olduğunuzu yenidən qiymətləndirin, amma əməliyyat açmaqdan da qorxmayın.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

11

12

İNANIR SINIZMI ?

Sirr

Uğurun gizli formulu tapılıb? ərb mediası onu “dünyanın ən uğurlu qadını” adlandırır.

Amma çoxları düşünürlər ki, 20 milyon dollardan çox udmaq heç də təkcə uğurla bağlı deyil.

Q

Deyirlər ki, bir şəxsin lotereyada udmaq şansı yük maşınının təkərləri altına düşmək şansından xeyli aşağıdır. Amma amerikalı Coan Ginter heç bir avtomobil qəzası keçirmədən dalbadal 4 dəfə lotereyada udmaqla bi fikri təkzib edib.

Ginterin 5,4 milyon dollar həcmində ilk uduşu 1993-cü ildə olmuşdu. 10 il sonra Ginterin yenə bəxti gətirib: bu dəfə 2 milyon dollar udub. Daha iki il keçib və 3 milyonluq uduş gəlib. Nəhayət, 2008-ci ilin yazında Coan 10 milyonluq cek-potu götürüb.

Təbii ki, bu hadisə ABŞ-da böyük heyrət doğurub.

“Forbes” jurnalının əməkdaşları hesablayıblar ki, 1 insanın 4 dəfə lotereyada iri məbləğ udmaq şansı 1-in 18 septilliona nisbətinə bərabərdir (Bir septillion 10 üstü 24 deməkdir). Müqayisə üçün deyək ki, bütün kainatda cəmi 1 septillion ulduz var. Yaxud Yer kürəsindəki qum dənələrinin sayı 1 septilliona bərabərdir.

şövqlü oyunları araşdırma institutunun professoru Nataniel Riçdir.

Onun sözlərinə görə, əgər belə bir hadisə kazinoda baş versə, qalibi dərhal həbs edərdilər. Çünki reallıqda belə hadisə praktik olaraq mümkünsüzdür.

Ona görə də, bəziləri Ginterin uduşunun sadəcə bəxtlə bağlı məsələ olduğuna inanmırlar. Onlardan biri Nevada Universitetinin

Məlum olub ki, Coan Ginter əvvəllər Stenford universitetində riyaziyyat professoru imiş. Bu, dünyanın ən məşhur texniki profilli ali məktəblərindən biridir.

Ginterin ixtisası isə statistika olub.

Ona görə də, mümkündür ki, qadın hansısa yolla lotereyada uduş alqoritmini müəyyən edən formulu tapa bilib. Nataniel Riçin sözlərinə görə, bunu sübut etmək mümkün olmasa da, ən real və ağlabatan versiysa məhz budur.

Coan Ginter özü deyilənlərə heç bir şərh vermir və media ilə təmasdan qaçır.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA

Bazarın nəbzi

13

Vaxta görə ticarət Hər cütlüklə öz vaxtında işləmək məsləhətdir

M

üxtəlif valyuta cütlükləri üçün ticarətin həcmi və volatillik günün vaxtlarından asılı olaraq dəyişir. Yaxşı olar ki, siz ticarət apararkən hər Keyti Lin cütlüyün öz vaxtını tutasınız.

Bazarın aktivlik rejimini bilmək yaxşı ticarət sistemi qurmaq üçün də önəmlidir. Bu, sizin işlədiyiniz saatlarda daha çox hərəkəti tutmağa kömək edəcək.

Biz bu məqalədə müxtəlif valyuta cütlüklərinin günün müxtəlif saatlarındakı orta hərəkətliyini müəyyən edəcəyik. Nəticədə hansı cütlüklərin daha volatil olduğu anlaşılacaq. Cədvəl 1-də müxtəlif valyuta cütlüklərinin günün hansı vaxtında neçə punkt hərəkət etdikləri göstərilib.

Asiya sessiyası Asiya sessiyasında Forex bazarındakı əməliyyatlar bit neçə iri maliyyə mərkəzində aparılır. Bunlar Tokio, Honkonq və Sinqapurdur. Son illərdə Yaponiya Mərkəzi Bankının dünya valyuta bazarındakı mövqelərinin zəifləməsinə baxmayaraq, Tokio

hələ də iri maliyyə mərkəzi statusunu qoruyub saxlayır. Tokio sessiyası zamanı bazar həssas olur.

Ona görə də, iri investisiya bankları və hedc-fondlar bazarı tərpətmək üçün məhz bu zaman qiymətləri “stop”lara və opsion baryerlərinə doğru itələməyə

Şəkil 1. Asiya sessiyası zamanı gbp/jpy və gbp/chf krossları daha alktiv olurlar

çalışırlar. Şəkil 1-də müxtəlif valyta cütlüklərinin Asiya sessiyasındakı “reytinq”i göstərilib. Göründüyü kimi, bu sessiya ərzində gbp/jpy, gbp/chf və usd/jpy daha çox hərəkət edirlər. Ona görə də riskə dözümlü yanaşan treyderlər bunları seçə bilər. Onların hərəkət

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

14

TEXNİKA

8

diapazonu 80 punktdan yuxarı olur.

Asiya sessiyası zamanı usd/jpy cütlüyü ilə əməliyyatları daha çox investisiya bankları və institusional investorlar həyata keçirirlər. İlk növbədə Yaponiya Mərkəzi Bankı. Bundan başqa, yapon ixracatçıları Asiya sessiyası zamanı özlərinin gəlirlərini yenadan dollara keçirirlər ki, bu da usd/jpy cütlüyündə əlavə dalğalanmalara səbəb olur.

Bazarın nəbzi

Şəkil 3. Amerika sessiyasının əvvəlində ən yüksək volatillik müşahidə olunur

Avropa sessiyası London – dünyada ən iri və vacib maliyyə mərkəzlərindən biridir. Dünya səhm bazarının ümumi həcminin 30%-i Londonun payına düşür. Əksər investorlar məhz London sessiyası zamanı işləməyə

cütlüklərinin volatillik reytinqi göstərilib.

Göründüyü kimi, 12 əsas cütlüyün yarısından çoxunun ticarət diapazonu 80 punktdan böyükdür.

Ən iri diapazon gbp/chf və gbp/jpy cütlüklərinə aiddir. Onlar təxminən 140 punkt hərəkət edirlər. Bu cütlüklər riski sevən treyderlər üçün sərfəlidir.

London sessiyası qismən Asiya və Amerika sessiyaları ilə üst-üstə düşür.

Adətən iri banklar və institusional investorlar sessiyanın sonuna doğru Avropa aktivlərini dollara dəyişməyə başlayırlar.

Nəticədə Avropa və Amerika sessiyalarının kəsişməsi zamanı volatillik artır.

Riski sevən treyderlər Avropa sessiyası zamanı avro/dollar, Şəkil 2. Avropa sessiyası. 6 cütlüyün ticarət diapazonu 80 punktdan yuxarıdır funt/dollar, dollar/frank və usd/cad cütlüklərilə üstünlük verirlər. Ona görə də bu sessiya zamanı də işləyə bilərlər.

Onlar da yaxşı volatillik nümayiş böyük həcmlərdə əməliyyatlar həyata keçirilir. etdirir. Bu yüksək volatillik bazara girmək üçün yaxşı imkanlar yaradır. Şəkil 2-də Avropa sessiyası zamanı valyuta 8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA 8 Ehtiyatlı treyderlər bu sessiya zamanı nzd/usd, aud/usd, eur/gbp, aud/jpy, usd/jpy cütlükləri ilə işləməlidirlər. Onlar üçün orta diapazon 50 punktdur.

Bazarın nəbzi orta diapazonu 100 punktdan artıqdır. Bu cütlüklərdə aktivlik çox yüksək olur. Amerikanın fond bazarı və obliqasiyalar bazarı açıq olanda xarici investorlar öz valyutalarını dollara konvertasiya edirlər. Bazar saatlarının “kəsişdiyi” vaxtlarda ən yüksək volatilliyi gbp/jpy və gbp/chf nümayiş etdirir. Amma funt yenaya konvertasiya olunmaq üçün əvvəlcə dollara konvertasiya olunmalıdır. Nəticədə gbp/jpy krossunun aktivliyi iki cütlükdə - gbp/usd və usd/jpy cütlüklərində fəallığa səbəb olur. Daha ehtiyatlı treyderlər volatilliyi az olan cütlüklərlə işləməlidirlər.

Kəsişmə Avropa və Amerika sessiyalarının kəsişməsi haqqında xüsusi danışmaq lazımdır. Bu zaman dünyanın iki ən böyük maliyyə mərkəzində ticarət eyni vaxtda gedir. Avropa bazarındakı əməliyyatların 70%-i, Amerika bazarındakı əməliyyatların isə 80 %-i məhz bu vaxta düşür.

Volatilliyi xoşlayanlar və gözlərini ekrandan çəkmək istəməyənlər ticarət üçün günün məhz bu vaxtını seçsələr, yaxşıdır.

Şəkil 4. ABŞ və Avropa sessiyalarının kəsişməsi

Bu cütlüklər treyderlərə fundamental iqtisadi faktorlara əsaslanaraq qərar qəbul etmək üçün imkan yaradırlar.

Amerika sessiyası

Nyu-York dünyanın ikinci böyük maliyyə mərkəzidir, Forex bazarındakı dövriyyənin 20 faizi onun payına düşür. Nyu-York sessiyası bazarda əsas Asiya və Avropa sessiyalarının kəsişməsi isə intriqaların və irihəcmli əməliyyatların baş verdiyi əksinə, bazarın ən az aktivlik olan vaxtıdır. İki saat dövrdür. ABŞ-da günün ikinci yarısından sonra davam edən bu dövr ərzində riski sevməyən ehtiyYaponiya sessiyasına qədərki dövrdə bazar həssas atlı treyderlər sakit bazarda əməliyyat aça bilərlər. olur, ona görə də müxtəlif qaranlıq oyunlara meydan açılır. Belə ki, Amerikada əsas ticarət əməliyyatları yerli vaxtla səhər 9-dan günortaya qədər aparılır.

Həmin vaxt Avropa bankları hələ də bazarda olduqlarından, ən yüksək günlük likvidlik məhz bu dövrdə müşahidə olunur.

Riski sevən treyderlər üçün Amerika sessiyası zamanı gbp/usd, usd/chf, gbp/jpy, gbp/chf cütlükləri maraq doğuracaq. Onların Şəkil 5. Asiya və Avropa sessiyalarının kəsişməsi zamanı aktivlik w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

15

16

M Ü Q AY İ S Ə

Treydinq və...

Nəyin dalınca qaçırıq?

Treyder nəyin dalınca və necə qaçdığını bilməlidir Tariyel Həsənov

B

ilirsiniz ki, qaçışçılar iki tipə ayrılırlar: sprinterlər və stayerlər.

Sprinter – qısa məsafəni mümkün qədər sürətlə və tez qaçan idmançıdır. Amma o, uzun müddət bu rejimdə qaça bilməz.

Sürəti və dözümü uzağı bir neçə dəqiqə üçün kifayət edər. Stayer isə əksinə: o, uzun müddət sabit sürətlə qaça bilər. Onun üçün qısa vaxtda finişə çatmaq əsas deyil. Əsas olan uzun müddət qaçmaqda davam etməkdir.

Biz treyderlər sprinter yox, stayer olmalıyıq. Yəni məqsədimiz hansısa hədəfə (məbləğə) mümkün qədər tez çatmaq yox, uzun müddət bazarda qalmaqdır. Yalnız bu cür yanaşma ilə peşəkar treyderə çevrilmək mümkündür. Amma əksər treyderlər tərsinə edirlər: onlar özlərini stayer yox, sprinter kimi görürlər.

Qısa zaman ərzində sürətlə hədəfə çatmaq istəyirlər.

Bu, bilirsinizmi, nəyə oxşayır?

Təsəvvür edin ki, heç vaxt qaçmayan bir adam sprint qaçışına çıxıb və hətta finişə də çatmaq www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

istəyir! Bunun mümkün olduğuna inanarsınızmı? Əlbəttə, yox. 100 metri 10 saniyəyə qaçmaq üçün illərlə məşq etmək, bədəni möhkəmləndimək, vitamin terapiyası keçmək, böyük təcrübə toplamaq lazımdır. Bütün bu və digər mərhələləri keçmədən sizin sprint qaçışında heç bir işiniz ola bilməz. Sizi ora buraxmazlar da.

Hətta hansısa yolla düşsəniz belə, ora sizin yeriniz deyil. Peşəkarların ayağı altında qalarsınız.

Ona görə də, əvvəlcə ümumiyyətlə, qaçmağı öyrənməlisiniz.

Elə bilirsiniz, qaçmaq asandır? 10 dəqiqə qaçın, sonra bu haqda danışarıq. Əvvəlcə bədəni möhkəmləndirmək, ciyərləri və ürəyi artan təzyiqə alışdırmaq lazımdır. Həm də yavaş-yavaş.

Addım-addım. Birdən-birə marafon qaçmaq olduqca pis fikirdir.

Siz, sadəcə olaraq, yolda qalacaqsınız. Əvvəlcə 1 kilometr qaçmaqdan başlayın. Peşəkarlar marafon məsafəsini – 21,1 kilometri iki saatdan artıq vaxt

ərzində qaçırlar. İlk dövrlərdə heç vaxt bunu etmək sizdə alınmayacaq. Amma tədricən öyrənmək olar.

Eyni fikirlər treydinqə də aiddir. Siz bazara gələn kimi sprinter rekorduna imza atmaq, 100 metri 10 saniyəyə qaçmaq istəyirsiniz?

Yəni qısa müddətdə balansınızı 34 dəfə artırmağa çalışırsınız?

Alınmayacaq. Əvvəlcə sadəcə bazarda qalmağı öyrənmək lazımdır. Daha sonra ayda 3-4% artımdan başlamaq olar. Bunu stayer qaçışı kimi qəbul edin: sürət aşağıdır, vaxt çox. Bir ildən çox müddət ərzində hər ay bu kiçik, amma sabit nəticəni göstərəndən sonra bir qədər iri hədəf seçə bilərsiniz: tutaq ki, ayda 5-6 faiz. Amma birdən-birə ayda 100 faiz, ya daha artıq qazanca ümid bağlasanız, onda hesab edin ki, peşəkar sprinterlərlə yarışa çıxırsınız. 100 metri 10 saniyəyə qaçmaq sizə görədirmi? Çətin ki.

Qarşıda sizi marafon gözləyir.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Strategiya

“Envelopes” əsasında strategiya:

Çay və onun qolları Müəlliflərinin dediyinə görə, bu strategiya ayda 12 dəfə bazara girməklə 1000 punkt qazanmağa imkan yaradır.

Sistem “Envelopes” indikatorunun əsasında qurulub. Period 240, indikator bağlanış qiymətinə tətbiq olunur. Yayınma – 0,06. Yuxarı sərhəd göy, aşağı sərhəd qırmızıdır.

Daha sonra Envelepos indikatoruna bu səviyyələri əlavə edirik: 10, 20, 30, 40 -10, -20, -30, -40. “Envelopes” indikatorunu çay, səviyyələri isə “çayın

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

qolları” adlandıracağıq. Əlavə olaraq sistemdə bir də 50 periodlu, linear weighted metodlu Dəyişən Orta Göstəricidən (MA) istifadə olunur.

Bütün bunlardan sonra sizin işçi qrafikiniz belə olmalıdır: Sistemi yüksək volatilliyi olan cütlüklərdə tətbiq etmək məsləhətdir. Məsələn, gbp/jpy kimi. Yüksək volatillikli cütlükləri seçməkdə sizə jurnalımızın bu sayında dərc olunan “Vaxta görə ticarət” məqaləsinin köməyi dəyə bilər. Əgər qiymət “çay”ın (Envelopes indikatorunun) yuxarısındadırsa, ancaq alış əməliyyatı açmaq olar. Əgər qiymət “çay”ın aşağısındadırsa, ancaq satış əməliyyatı açmaq olar.

Hər dəfə şam çayın qollarının üstündə/altında bağlananda bu, bazara girmək üçün siqnaldır. Hədəf kimi çayın qarşıdakı qollarına baxırıq. Stop/loss əvvəli qolun (səviyyənin) altında qoyulur.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

17

18

SİSTEM

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

Strategiya

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏLİFBA

Məsləhət

40 klassik qayda vermirlər.

20. İtkiləri asanlıqla qəbul edin.

10. Daim səbr, dözümlülük, İtkilər haqqında fikirləşərək, qətiyyətlilik və hərəkətlərinizdə gəlirli ola biləcək imkanı əldən rasionallıq üzərində işləyin. qaçıra bilərsiniz.

11. İtkilərinizi məhdudlaşdırın 21. Gəlirinizi yarıya bölün və – “stop”lardan istifadə edin. heç vaxt gəlirin 50%-dən çox risk 12. Heç vaxt “stop” orderi yeretməyin. ləşdirdikdən sonra onu ləğv et22. Uğurlu ticarətin açarı özünü məyin. tanımaqdan və həddini bilməkdən 13. Heç vaxt gözləməkdən ibarətdir.

Linda Bredford Raşke təngə gəldiyinizə görə bazara gir23. Qaliblə məğlub arasındakı məyin. fərq təbii xüsusiyyətlərdən yox, u siyahı mənə hələ 14. Bazar haqqında biliklərinizi səhvlərdən qaçmaq üçün özünü 1984-cü ildə birja za- yaxşılaşdırmaq üçün hər itkidən necə aparmaqdan asılıdır. lında təzə-təzə ticarət maraqlarınız çərçivəsində istifadə 24. Uğursuzluğu qələbəyə apardığım vaxtlarda verilmişdi. edin. doğru daha bir addım kimi dəyərBunlar klassik, zamanın sınağın15. Spekulyasiyada ən çətin ləndirin. dan çıxmış qaydalardırlar. məsələ proqnozlaşdırma yox, 25. Uduzdunuz? Dərhal onu unƏminəm ki, bir çox treyderlər bu özünü ələ almaqdır. Uğurlu ticarət udun. Qazandınız? Onu daha tez və ya digər formada bu qay- çətin və darıxdırıcıdır. Siz və unudun. Öz qürurunuzun və dalarla rastlaşıblar. Amma ancaq siz uğurunuzun ən vacib tamahınızın təqdim etdiyim şəkildə onları an- elementisiniz. ə çevrilməiy k it lamaq sizin üçün daha rahat olan u ş u d u ük k gəlir Heç vaxt böy caq. azar ən yüksə

B

1. Ticarətinizi planlaşdırın. Və planınıza uyğun ticarət aparın.

2. Ticarət nəticələrinizin hesabatını aparın.

3. Nə qədər itirməyinizdən asılı olmayaraq, müsbət əhvalınızı həmişə saxlayın.

4. Bazarı evinizə aparmayın.

5. Daha yüksək hədəflər təyin edin.

6. Uğurlu treyderlər pis xəbərlərdə alır, yaxşı xəbərlərdə satırlar.

7. Uğurlu treyderlər baha alıb, ucuz satmaqdan qorxmurlar.

8. Uğurlu treyderlərin bazarı izləmək üçün dəqiq planlaşdırılmış vaxtları var.

9. Uğurlu treyderlər başqalarının fikirlərinə əhəmiyyət www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

rməyin. B , sinə imkan ve hərəkət etdisə ə iz in s k ə in 0% siz nöqtənizdən 2 ğlayın. əməliyyatı ba

16. Əvvəlcədən hazırlanmış qaydalara riayət etməklə daim özünüzü təkmilləşdirin.

17. Yadda saxlayın ki, “ayı” bazarı “buğa” bazarının 3 aya yığdığını 1 aya qaytaracaq.

18. Heç vaxt böyük uduşun itkiyə çevrilməsinə imkan verməyin. Bazar ən yüksək gəlir nöqtənizdən 20% sizin əksinizə hərəkət etdisə, əməliyyatı bağlayın.

19. Sizin proqramınız olmalıdır, siz proqramınızı bilməlisiniz və siz bu proqrama riayət etməlisiniz.

işinizə mane olmasına imkan verməyin.

26. Dünənlə bağlı heç nə eləmək olmaz. Bir qapı bağlananda digəri açılır. Daha əhəmiyyətli imkan həmişə açıq qapı arxasındadır.

27. Treyder üçün ən vacib məsələ odur ki, öz istəyini bazarın istəyinə uyğunlaşdırsın. Bazar həmişə haqlıdır, belə ki, bütün qüvvələri əks etdirir. Nə qədər ki treyder bunu dərk edir, təhlükədən uzaqdadır. Bunu inkar edənlər uğursuzluğa məhkumdurlar.

28. Bazar girmək çıxmaqdan asandır.

8

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

19

ƏLİFBA 8

20

29. Əgər bazar sizin fikirləşdiyinizi etmirsə, həmin bazardan çıxın.

30. Emosiyalarınıza təsir edəcək böyük həcmli əməliyyatlardan yan qaçın. Bazarla həddindən artıq aqressiv olmayın.

Aktivlərinizi sıçrayışla

Məsləhət yata əlavə etməyin.

32. Təpələri və ya dibləri tutmaq istəyindən uzaq qaçın.

33. İtki onu qəbul edəndən sonra heç vaxt məni narahat etmir.

Mən onu dərhal yadımdan çıxardıram. Amma itkini qəbul etməmək treyderə ciddi ziyan vurur.

34. Heç vaxt məs-

nəyin baş ə d k ə c lə ə g im Bazarda heç k eyil. Yadda d k li a m ə r ü v də təsəv , uğurlu treyverəcəyi barə ə d ə r ö g a n O kim! saxlayın – heç saslanmır, nə ə ə in y ə c ə il b verə der nəyin baş ını bildirir. s a iy s k a e r a n baş verirsə, o

yox, səbirlə artırmağa çalışın.

31. Heç vaxt uğursuz əməliy-

ləhət verməyin və heç vaxt uğurunuzla lovğalanmayın.

35. Bütün kobud səhvlərin içində ən böyüyü gəlirli əməliy-

yatı bağlamaqdan çox, itkili olanları saxlamaqdır.

36. Bazardan kənarda qalmaq – bu da bir əməliyyatdır.

37. Bazarın yeni informasiyaya reaksiyası ilə maraqlanmaq bilavasitə informasiyanın özü ilə maraqlanmaqdan daha yaxşıdır.

38. Bazarda heç kim gələcəkdə nəyin baş verəcəyi barədə təsəvvürə malik deyil. Yadda saxlayın – heç kim! Ona görə də, uğurlu treyder nəyin baş verə biləcəyinə əsaslanmır, nə baş verirsə, ona reaksiyasını bildirir.

39. Siz çıxandan sonra bazar sizin istiqamətdə getsə, peşmançılıq keçirməyin.

40. İşlədiyinə şəxsən əmin olduğunuz ticarət qaydalarını qulağınızda sırğa edin.

Vaxt - puldur. Hərfi mənada Şəkildə gördüyünüz zəngli saat zəng çalandan sonra içinə qoyulmuş pulları doğramağa başlayır. Nə qədər gec dursanız o qədər çox pul itirəcəksiniz. Əsl treyder saatıdır.

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

BAZARIN FƏLSƏFƏSİ

Paralellər

Forexin musiqisi ların ticarətində Tomas Oberlekner, əks olunur. İqtisad elmləri doktoru, Məsələn, “Valyuta bazarının mühəndislər riyazi tənliklər psixologiyası” əsasında bazarı adlı kitabın müəllifi modelləşdirməyə və orex nəyə bənzəyir? qiymətin hərəkətini layihələnBununla bağlı kifayət dirməyə çalışırlar. Həkimlər qədər maraqlı meta- bazara tibbi təfəkkürlə yanaşır və foralar var. Çoxları Forexi diaqnoz qoymağa can atırlar. şövqlü oyuna, idman yarışına, Amma bir şey var ki, bazar xəstə canlı varlığa, hətta müharibəyə deyil! Xəstələr həkimə hörmətlə və okeana bənzədirlər. Bu yanaşır və dediyini edirlərsə, bənzətmələrə qeyri-ciddi yanaş- Forex belə düşünmür. Bazar maq düzgün deyil. Çünki təcrübə pasient deyil. Treyderin peşəsinin göstərir ki, treyder bazarı nəyə və həyat bənzədirsə, ticarətini də buna uyğun qurur. əs bazarı

F

Məsələn, Forexi idman yarışına oxşadanlar hər dəfə bazara qalib gəlməyə can atacaqlar. Okeana bənzədənlər isə səbrli olacaq və uzunmüddətli nəticələrə köklənəcək. Forexi müharibə meydanı kimi görənlər hər punktun uğrunda düşmənlə mübarizəyə hazırdırlar. Ona görə də, sizin Forexi nəyə bənzətməniz, necə təsəvvür etməyiniz son dərəcə vacibdir.

Bundan başqa, treyderlərin həyatda qazandıqları təcrübə də onwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

nəzarət də əks effekt verə bilər.

Yaxşı, bəs bazarı ən yaxşı anlamağa kömək edən peşə hansıdır?

Musiqi! Özünün harmoniya və ritm duyğusu ilə bazar musiqiyə çox yaxındır. Harmoniya nədir?

Harmoniya – tamın hissələri arasındakı xoşagələn uyğunluqdur. Musiqiyə qulaq asanda ondakı harmoniyanı duymaq üçün peşəkar olmaq vacib deyil.

Təcrübəli treyderlər bazarın

ğa yaxşı anlama n ə Yaxşı, b siqi! Özünün u M ? ır ıd s n a eşə h musiqiyə r a z kömək edən p a b ə il u s ritm duyğu harmoniya və çox yaxındır.

təcrübəsinin bazara heç bir təsiri yoxdur. Bazarda ancaq emosiyaları necə idarə etməyin və intizamlı ağlın rolu var. Ona görə də, əvvəlki peşələri emosiyaları idarə etməklə bağlı olan adamlar (məsələn, hərbçilər, idmançılar) bazarda daha asan uğur qazana bilirlər. Hərçənd, emosiyaların üzərində həddindən artıq sərt

hərəkətindəki harmoniyanı heç bir indikator-filan olmadan duya bilirlər. Küyü musiqidən ayırmaq çox asandır. Eləcə də bazarın harmonik hərəkətini küydən ayırmaq təcrübəli treyderlər üçün çətin deyil. Onlar bazarı səsküy kimi yox, musiqi kimi qavrayırlar.

8

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

21

BAZARIN FƏLSƏFƏSİ 8

22

Forexə pis bələd olanlar isə küyü hərəkətdən ayırmaq üçün çətinlik çəkir, patternlər, gizli qanunauyğunluqlar axtarırlar. Bütün

Paralellər

texniki analiz arsenalı bircə bu məqsədə xidmət edir. Halbuki əslində yalnız bazarın harmoniyasını duymaq bəs edərdi.

Götürək klassik üfiqi patternləri. Mühəndis öz təfəkkürü ilə həmin patternə sinusoid kimi yanaşır və hərəkətini formulla proqnozlaşdırmağa çalışır. Amma musiqiçi həmin patterni formula salmağa yox, onun harmoniyasını tutmağa çalışacaq. Bu harmonioya qiymətin hara gedəcəyini anlamağa yardım edir.

Bazarın Fibonaççi nisbətləri əsasında hərəkət etməsinin də

səbəbi bundadır: həmin rəqəmlər harmoniyanın riyazi ifadəsindən başqa bir şey deyillər. Həm məşhur bəstəkarların əsərlərində, həm də musiqi alətlərinin quruluşunda Fibonaççi ədədlərinə teztez rast gəlinir. Məsələn, fortepianonun hər oktavasında 13 klaviş var ki, bunların 8-i ağ, 5-i qara klavişlərdir. Onlar fibonaççi rəqəmləridirlər.

Son olaraq bunu demək istəyirik: bazarın musiqisini dinləməyi öyrənin! Qoy, o sizə gəlir marşı ifa etsin!

Tomas Oberlekner-in treyder psixologiyasından bəhs edən kitabı.

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İncəliklər

Trend xəttləri: Mif və reallıq D

oğrudurmu ki, trend xətti nə qədər uzundursa, bir o qədər güclüdür? Bəli. Amma bu suala verilən müsbət cavab bir sıra əlavə suallar da doğurur: Trend xəttinin güclü sayılması üçün Tomas Bulkovski uzunluğu nə qədər olmalıdır?

“Güclü” nə deməkdir?

də var ki, qiymət bu cür xətti tez-tez yardığından, belə hallar siqnal sayıla bilməzlər. Yəni xarici trend xəttindən fərqli olaraq, daxili trend xətti istiqamətin dəyişməsi haqqında siqnal vermir.

Gəlin, oradan başlayaq ki, Trend Xəttləri iki cür olur: xarici və daxili. “Xarici” trend xətti yalnız ekstremumlardan çəkilir. Bu, sadə yoldur. Siz şəkil 1-də belə metodla çəkilmiş trend xəttini görürsünüz.

Daha mürəkkəb metod isə “daxili” trend xətti adlanır. Həmin xətti çəkərkən günlük “iynə”ləri nəzərə almamaq lazımdır. Bu yolla çəkilən trend xətti əsas tendensiyanı daha yaxşı göstərir və azlığı kənarda qoyaraq, çoxluğun istiqamətini tutur. Bu cür xətti siz şəkil 2-də görürsünüz. Həmin xətt əsas kursdan müvəqqəti sıçrayışları çıxdaş edir. Amma bir məsələ

Şəkil 2. “Daxili” trend xətti

Mən 5 il ərzində 400-dən çox trend xəttini sınaqdan keçirmişəm. Onların 199-u artan trend xətti, 210-u isə enən trend xətti olublar. Təcrübələr xarici trend xətti ilə aparılıb. Qiymətin xətti yararaq əks tərəfdə bağlanması siqnal kimi qəbul edilib. Bu təcrübələrin ümumi nəticəsi cədvəldə göstəriləcək.

Hələlik isə trend xəttləri haqqında deyilən ayrı-ayrı fikirlərə diqqət yetirək.

1. Deyirlər ki: “Trend xəttinin yarılması qiymətin hərəkətinin dönüşü barədə siqnal verir”

Şəkil 1. “Xarici” trend xətti www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Mənim təcrübələrim göstərib ki, əgər artım trendi zamanı qiymət trend xəttini yararaq onun altında bağlanıbsa, bu zaman 38 faiz hallarda eniş trendi başlayılb.

8

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

23

TE XANALİZ 8

24

Yəni bütün belə halların 2/3 hissəsində siqnal yanlış olub.

Eniş trendi zamanı qiymətin trend xəttini yarması isə daha yaxşı nəticələr verib: bu zaman 69 faiz hallarda siqnal doğru olub! Yəni 3 haldan 2-də bazara düzgün girilib. Amma etiraf edək ki, hətta bu da çox ürəkaçan statistika deyil… Ona görə də, bizim araşdırmalardan çıxan nəticə budur: Təkcə trend xəttinin kəsilməsinə əsasən əməliyyat açmayın!

Qərarınızı başqa arqumentlərlə də əsaslandırın.

2. Deyirlər ki: “Trend xətti nə qədər çox sınaqdan keçibsə, o qədər yaxşı işləyir” Mənim araşdırmalarım həqiqətən də belə bir qanunauyğunluğun olduğunu təsdiqləyir. Mən eksperimentlər apararkən trend xəttlərini iki kateqoriyaya ayırmışdım: 1) 4 dəfəyə qədər sınaqdan keçirilənlər və 2) 4 dəfədən çox sınaqdan keçirilənlər. İkinci kateqoriyaya aid xəttlər artım trendi zamanı 3-4 faiz, eniş trendi zamanı isə 15-18 faiz daha dəqiq siqnal verirlər.

3. Deyirlər ki: “Qiymətin xəttə toxunuşları arasındakı məsafə böyük olsa, daha yaxşıdır”

İncəliklər diqləyib. Belə ki, əgər qiymətin trend xəttinə toxunuşları arasındakı məsafə böyükdürsə, onun verdiyi siqnal təxminən 5-6 % daha güclü olur.

4. Deyirlər ki: “Uzun trend xəttləri qısalara nisbətən daha yaxşı işləyir” Mən öz araşdırmalarımda 140 şamdan o yana keçən trend xəttlərini “uzun”, 140 şamdan o yana keçməyən trend xəttlərini isə “qısa” kimi qəbul etmişəm. Xəttin uzunluğu kimi ilk toxunuşdan yarılmaya qədərki məsafə götürülüb. Bəlli olub ki, qısa xəttlər yarılandan sonra 33%, uzun xəttlər yarılandan sonra isə 43 % hallarda qiymətin xətti yardığı istiqamətdə hərəkət edir. Yəni bu fikir də düzdür: uzun trend xəttləri daha yaxşı işləyir.

5. Deyirlər ki: “Trend xəttinin mailliyi nə qədər azdırsa, o qədər yaxşı işləyir” Bu da doğrudur. Həm də böyük hesabla: Üfiqi trend xəttləri yarılandan sonra 75 % hallarda qiymət istiqamətini dəyişib. Kəskin meyilliyi olan xəttlər üçün isə bu göstərici 25 faizə bərabərdir. İndi isə bütün bu nəticələri cədvələ yerləşdirək:

Araşdırmalar bu fikrin də doğruluğunu təs-

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

25

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

26

Faiq Abdullayev

“Əvvəl yüzlərlə punkt qazanır, tezliklə də itirirdim” Faiq Abdullayev: “Forexdə səbrli olanlar qazanırlar”

B

udəfəki müsahibimiz Abdullayev Faiq Qulam oğludur. 20022006-illərdə Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində oxuyub. 3 ildir ki, bank sahəsində işləyir.

Forexlə tanışlığı çox böyük olmasa da, faydalıdır və artıq nəticə verir. Qalan şeylər haqqında Faiqin özündən eşidin: - Forexlə tanışlığın nə vaxt və necə olub?

- İki il olar ki, Forexlə maraqlanıram. Amma real tanışlığım may ayında “İnforex” şirkəti vasitəsilə olub. “İnforex” şirkətində bir müddət kurslar və seminarlarda iştirak etdikdən və demohesabda ugur əldə etdikdən sonra real hesab açdım. İki aydır ki, bu bazarın iştirakçısıyam.

- Bu sahəni niyə seçmisən?

- Əvvəllər də valyuta kursları ilə çox maraqlanırdım, bu, mənim üçün hobbiyə çevrilmişdi.

Təxminən 7 il əvvəl universitetdə oxuyan vaxt valyuta mübadiləsi məntəqələrinin birindən valyutanı alıb digərinə satmaqla nəsə qazanmaq istəmişdim, amma alınmadı.

O vaxtdan bu sahə mənim üçün maraqlı idi. Forex haqda məlumata malik olduqdan sonra bu sahənin mənə uyğun olduğunu düşündüm və bu bazarın iştirakçısı oldum.

- Forexdə indiyə qədər olan www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

- Şənbə bazar günləri istirahət edirəm.

təcrübən ilkin ümidləri doğruldurmu?

- Bəli.

- Bazar səni yorurmu?

- Əməliyyatım bəhrəsini verəndə yorğun-

- Havanın bu qədər isti keçməsinin ticarətinə təsiri varmı?

n vaxt valyuta a y u x o ə td e it s r Unive lyutanı alıb a v n ə d in ir b ntəqələrinin təmişdim, is q a mübadiləsi mə m n a z a q qla nəsə ənim üçün m digərinə satma ə h a s u b n a ı. O vaxtd amma alınmad maraqlı idi. luq da itkilər kimi gedir.

- Əhəmiyyətli dərəcədə

yox.

- Artıq istirahətə çıxmısanmı?

Yoxsa, hələ çıxacaqsan?

- Tez-tezmi əməliyyat açırsan?

- Demək olar. Amma çalışıram azaldım.

8

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8

27

- Əməliyyat açmadan bazarı sakitcə müşahidə edə bilirsənmi?

- Bu, çox mühüm məsələdir.

Müşahidə etmədən əməliyyat açmaq böyük riskdir.

- Əməliyyat açmamışdan qabaq bazarı necə, nə qədər və hansı metodlarla təhlil edirsən?

- Əvvəl iqtisadiyyat xəbərlərini nəzərdən keçirirəm, əvvəlki günün maksimum və minimumlarına baxıram. MACD (M30,H1,H4), Moving Avarage (M30,H1,H4), Elliot dalğaları (D1)-nı müşahidə etdikdən sonra uygun əməliyyat açıram.

Faiq Abdullayev Amma bu, o demək deyil ki, açıq hesab saxlamağın tərəfdarıyam.

Açıq hesab əlavə stressdir.

Sadəcə, əməliyyatı səhv yerdə açmışam, yenidən bazarın həmin səviyyəyə yüksələcəyinə inamım olduğu üçün bu hesabı açıq saxlamışam. Fikrim demək olar ki, alınıb.

- Forex-də “gizli” biliklərin və strategiyaların olduğuna inanırsanmı?

- Bu haqda düşünməmişəm.

- Öz treyder bacarığını artırmaq üçün nələr edirsən?

- Seminarlarda iştirak edirəm, hər gün ən azı bir ay əvvəlki gündən bu günə kimi bazarı yenidən nəzərdən keçirirəm. “İnforex” jurnalını oxuyuram və s.

- Risklə münasibətlərini necə qurmusan?

- Riskin əsas səbəbi tamahdır. Çalışıram tamahdan uzaq olum.

- “Sevimli” indikatorun varmı?

- Bəli, Elliot dalğaları

- İtkilərinin səbəblərini təhlil edirsənmi? Əsas səbəb nədir?

- İtki vaxtın azlığından olur.

Bəzən bazarı izləmək

irləşirəm ik f a d n a n a z a 40 punkt q rdim ti e y ə in r e y i im hdəliy ki, bugünkü ö nla kiu n u b ə d r lə n ü və çətin g əm. ir tm e g ə k is r a ah fayətlənirəm, d - Səncə, iqtisadi xəbərlərin treyderə praktik faydası varmı?

- Bəli, apardığım analizlər iqtisadi xəbərlərə uyğun olanda əməliyyat açıram. Mənim iqtisadi xəbərlərdə ən önəm verdiyim məsələ PMİ (Produce Manufactoring İndex) və Jobless claims haqda xəbəbərlərin çıxmasıdı. Bu xəbərlər çıxdığı günlər bazar sürətlə hərəkət edir və mən bu məqamdan istifadə edib əməliyyat aparıram.

- Əməliyyatlarını nə qədər müddət ərzində açıq saxlayırsan?

- Hazırda hesabımda bir ay əvvəlki əməliyyat hələ də açıqdır. w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

üçün kifayət qədər vaxtım olmur, qısa vaxt müşahidə edib, əməliyyat açmaq itkiyə səbəb olur.

- Ümumiyyətlə, treyder kimi ən zəif və ən güclü cəhətlərini hansılar hesab edirsən?

- Zəif cəhətim odur ki, hələ təzə treyder sayılıram, buna görə də uzunmüddətli əməliyyatlar aparmıram. Güclü cəhətim odur ki, səbrliyəm.

- Səncə, treyderə ən çox hansı keyfiyyətlər lazımdır?

- Əsl treyder səbrli olmalıdır, tamahkar olmamalı və tez əsəbləşməməlidir. Əsəb uduzmagın ən yaxşı yoludur.

- Özünün xüsusi strategiyan varmı?

- Tamahdan qorunmaq üçün “40 punkt” strategiyam var. Belə ki, bu strageyanı tətbiq etməyənə qədər qısa müddət ərzində yüzlərlə punktlar qazanır, amma qısa müddət ərzində onları itirirdim.

40 punkt strageyasında yalnız 40 punkt qazanmağı məqsəd qoyuram. Bu, o demək deyil ki, hər gün yalnız 40 punkt qazanıram.

Yox, ən azı 40 punkt. Yəni 40 punkt qazananda fikirləşirəm ki, bugünkü öhdəliyimi yerinə yetirdim və çətin günlərdə bununla kifayətlənirəm, daha riskə getmirəm.

- Treydinqlə bağlı gələcək planların necədir?

- Hesabımı artırmaq və bir qədər yüksək lotlarla işləmək istəyirəm.

- Və sonda, treyder həmkarlarına nə demək istərdin?..

- Tələsməsinlər kurslarda fəal iştirak etsinlər və demo-hesabda dəqiq işləsinlər. Səbrli olsalar, qazanarlar. Və onlara uğurlar arzulayıram.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

28

L A B O R AT O R İ YA

Texanaliz

MA ilə eksperiment D

emək olar ki, hər bir treyder Dəyişən Orta Göstəricilərin (MA) kəsişməsi ilə eksperimentlər aparıb. Çoxları bazara giriş və çıxış siqnallarını məhz MA-ların kəsişməsindən alırlar. Amma bu eksperimentlərin dairəsini bir qədər də genişləndirmək olar.

Bəllidir ki, standart MA şamların bağlanış qiymətləri əsasında qurulur. Amma Metatrader proqramında MA-nı açılış qiyməti, orta qiymət və s. göstəricilərin də əsasında qurmaq mümkündür. Dəqiq desək, MetaTrader proqramında MA-nı 9 göstəricinin əsasında qurmaq olar (şəkil1).

Bəs qrafikdə kəsişən MA-ları müxtəlif metodlarla qursaq, necə olar? Bu, onların verdikləri siqnalın keyfiyyətinə necə təsir edər? Misal üçün, iki MA-dan birini bağlanış, o birini açılış qiymətləri əsasında qurmağı sı8 naqdan keçirək.

Şəkil 1

Şəkil 2 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

L A B O R AT O R İ YA

Texanaliz

8 Şəkil 2-də bağlanış qiymətləri əsasında qurulan 5 periodlu (qırmızı) və açılış qiymətləri əsasında qurulan 6 periodlu (göy) iki MA göstərilib. Göründüyü kimi, onlar qısamüddətli trendləri çox effektiv şəkildə göstərə bilirlər. Əgər ayrı zaman periodlarına baxsaq, bu kombinasiyanın digər taymfreymlərdə də yaxşı işlədiyini görəcəyik. Misal üçün, şəkil 3-də 30 dəqiqəlik, şəkil 4-də isə 4 saatlıq periodlar göstərilib.

Şəkil 3

Əlbəttə, perioddan və metoddan asılı olmayaraq, bütün MA-lar üfiqi trend zamanı yanlış siqnallar verərək, itkiyə səbəb olacaqlar. Bunu azaltmaq üçün filtrdən istifadə etmək lazımdır.

Filtr kimi ADX, Stochastichs, MACD seçilər bilər. Amma zaman periodlarının özlərindən də filtr kimi faydalanmaq mümkündür. Məsələn, bir periodda yaranan siqnalın digər periodda təsdiqini tapması yaxşı effekt verir.

Bunu müxtəlif formalarda etmək olar.

Tutaq ki, yuxarı taymfreymdə alış setapı yaranıbsa, aşağı taymfreymdə korreksiyanı gözləyib almaq düzgün qərardır. Əlbəttə ki, bu yazıda deyilənlər tövsiyə xarakterlidir. Siz özünüz MA-ların digər formaları ilə də eksperimentlər apara bilərsiniz.

Şəkil 4 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

HADİSƏ

Xəbər

Milyarderlər qırılır Çində hər 40 gündə 1 milyarderin ömrü yarımçıq kəsilir

“

Forbs” jurnalının məlumatına görə, hazırda Çində 115 milyarder var. Keçən illə müqayisədə bu rəqəm iki dəfəyə yaxın artıb. Belə ki, ötən il “Səma imperiyası”ndakı milyarderlərin sayı 115-ə bərabər idi. Nəticədə Çin zənginlərin sayına görə dünyada ABŞ-dan sonra 2-ci yeri tutur.

Amma belə görünür ki, çinli milyarderlərin sayı sürətlə artdığı kimi, sürətlə də azala bilər. Və bunun günahı heç də iqtisadi böhranda olmayacaq. Belə ki, son vaxtlar Çində öz əcəli ilə ölməyən

B

iz bu seminarı artıq neçənci dəfədir ki, keçiririk.

Amma tələbələrimizin və treyderlərin ona marağı azalmır. Bu da təsadüfi deyil. Biz 21-ci əsrdə yaşayırıq, indi kompüterləşmə və avtomatlaşdırma treydinqə də gəlib çatıb. Bazarda əməliyyat aparan robotlar artıq fantastika yox, həqiqətdir. Və siz buna internetdə dolaşmaqla özünüz şahid ola bilərsiniz.

Bizim şirkət bu sahədə flaqman rolunu üzərinə götürərək, ticarət robotlarından istifadəni bütün yollarla təşviq edir. Biz əminik ki, investisiya fəaliyyətinin gələcəyi məhz bu istiqamətdədir. Çünki bütün dövrlərdə uğurlu ticarətin əsas düşməni emosiyalar olublar.

Qorxu, tamah, ümid, həvəs – www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

milyarderlərin siyahısı sürətlə genişlənir. 2003-cü ildən 2011-ci ilə qədər, yəni 8 il ərzində ölkənin 72 milyarderinin həyatı yarıda qırılıb. “ChinaDaily” qəzetinin yazdığına görə, onların 15-i öldürülüb, 17-si intihar edib, 7-si bədbəxt hadisəyə tuş gəlib, 19-u xəstəlikdən dünyasını dəyişib.

Maraqlıdır ki, ölümcül xəstəliyə tutulan oliqarxların hamısının yaşı 48-dən aşağı olub.

Halbuki, Çində kişi ömrünün orta uzunluğu 71 ilə bərabərdir. Ümumiləşdirəndə belə alınır ki, Çində hər 40 gündə 1 milyarderin

ömrü yarımçıq kəsilir. Adi insanların qeyri-təbii yolla ölmək riski 0,7%-dirsə, milyarderlər üçün bu risk 13,3%-ə bərabərdir. Ölkənin məhkəmə sistemi də oliqarxların sırasında “təmizləmə” aparır: 8 ildə Çində 14 milyarderə ölüm hökmü çıxarılıb. Məsələn, bu yaxınlarda “China Mobile” rabitə şirkətinin top-meneceri rüşvət almaq üstündə edama layiq görülüb. Rüşvətin həcmi isə müasir ölçülərə görə elə də böyük deyir: “cəmi” 1,15 milyon dollar.

Həmin pulu menecer 5 il ərzində toplamışdı.

Robotreydinq bütün bunlar treyderi çaşdıran emosiyaların çox az bir qismidirlər.

Amma robot onların təsirinə düşmür, çünki yalnız itaətkar şəkildə bizim kodlaşdırdığımız təlimatları yerinə yetirir.

Həmin vaxtda biz ayrı işlərlə uğraşır, dincləir, sevdiklərimizlə birlikdə oluruq.

Seminar iki hissədən ibarət idi: əvvəlcə ticarət robotunun (eksper-

tin) nə olduğuna, üstün cəhətlərinə aydınlıq gətirildi. Sonra isə real vaxt rejimində robotun işi nümayiş etdirildi. Beləliklə, biz 90 dəqiqə ərzində treydinqin gələcəyinə (kimlər üçün isə indisinə) nəzər saldıq.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

FƏSLİN MÖV ZUSU

İstirahət

ə c e n r e d y e Tr di nc əl mə l i d i r T Əqli fəaliyyətdə olanlar üçün optimal istirahət qaydaları

reyderlər – ofis sakinləridirlər. Onlar daim kompüterin önündə əyləşir, qrafikləri izləyir, xəbərləri oxuyurlar. Bütün bu fəaliyyət gərginlik, çeviklik, sürətli reaksiya, daim hadisələrin axarında olmağı tələb edir. Demək, treyderin istirahəti həmin göstəricilərin tam əksi olmalıdır: genişlik, dinclik, sakitlik, heç yerə tələsməmək... Bu cür istirahətin ən yaxşı formalarından biri təbiətə çıxmaqdır.

Təbiət – hamı üçün ən yaxşı istirahət növüdür. Xüsusilə də əqli fəaliyyətlə məşğul olan insanlar təbiətdə daha yaxşı dincəlirlər.

Yaxşı olar ki, təbiətlə baş-başa qalıb, şəhər sivilizasiyasını unudasınız. Bunun üçün meqapolis həyatından mümkün qədər uzağa getsəniz, yaxşıdır. İdeal variant çadır qurub, bir neçə gün təbiətin qoynunda yaşamaqdır. Bunu tək etmək mümkün və düzgün deyil, ona görə də, bir neçə nəfər getməlidir. Meşənin, çəmənin havasını alaraq, səsini, ya səssizliyini dinləyərək meqapolis atmosferindən dincəlmək olar. Çalışın, həmin vaxt iş barədə fikirləşməyin. İnsanla təbiətin arasındakı harwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

moniyanı duymağa çalışın.

Əqli fəaliyyətlə məşğul olan insanlar üçün digər yaxşı istirahət növü ekstremal əyləncələrlə məşğul olmaqdır. Misal üçün, paraşütlə tullanmaq kimi (Azərbaycanda buna imkan var). Belə ekstremal əyləncələr təkcə adrenalin fırtınasına səbəb olmur, həm də insanı “təzələyir”. Düzdür, eks-

tremal əyləncələrin hamısını Azərbaycanda tapmaq mümkün deyil, amma olanlar da bəs edər. Üstəlik, getdikcə yeniləri yaranmaqdadır.

Bəzilərini isə özünüz də təşkil edə bilərsiniz (məsələn, dağ velosipedi ilə gəzinti kimi). Əlbəttə ki, çimərliyi heç cür unutmaq olmaz. Dənizin dalğalanması, günün istisi və isti qum insanı çox yaxşı dincəldir. Amma bir şərtlə ki, çimərlikdən qayıdıb təzədən kompüterin önündə əyləşməyin. Çimərliyi aktiv istirahətin başqa növlərilə bir-

ləşdirmək çox yaxşıdır. Bu məqsədlə cürbəcür aktiv oyunlar işə əla yarayır. Amma onlar düşünmə tələb edən oyunlar olmamalıdır.

Tennis, bilyard, topla oyunlar yaxşıdır.

Bundan başqa, əgər sizin çoxdan bəri öyrənmək istədiyiniz hansısa aktiv fəaliyyət növü varsa (məsələn, rəqs, ya hansısa idman növü – tutalım, üzgüçülük), tətildən istifadə edib, onu öyrənməyə vaxt ayıra bilərsiniz. Bu, ikiqat faydalıdır. Çünki həm fəaliyyətin növü dəyişir, həm də beyin yeni məşğuliyyəti öyrənməklə dincəlir. İstirahət mövsümündən faydalanaraq, digər treyderlərlə görüşüb, birgə gəzintiyə, ya da oyunlara getmək olar. Bu, həm də tanışlıq üçün yaxşı imkandır.

Amma nə edirsinizsə-edin, bu müddət ərzində qrafikləri və məzənnələri unudun. Belə etsəniz, istirahətdən qayıdandan sonra dincəlmiş beyniniz daha yaxşı ideyalarla işə davam edəcək.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

31

32

BİL , ET

Tövsiyə

Ən yaxşı itki – xırda itkidir ...Və daha 10 məsləhət trendində satırıqsa, uduzuruq. Satmayın. Əgər almağı gec hesab u məqalə köhnə, edirsinizsə, bazara girməyin. məlum, amma vacib Yadda saxlayın ki, əməliyyat açqaydalara həsr olunub. mamaq özü də bir əməliyyatdır. Əgər bu qaydalara riayət etsəniz, 2. Güclü olanı al, zəif olanı sat. ticarət göstəriciləriniz ilbəil yaxşılaşacaq. Bu qaydalar sadə Kütlə adətən eniş vaxtı almağa olsa da, onlara riayət etmək asan davam edir. Peşəkarlar isə qiymət deyil. Mən 10 illik ticarət kəskin qalxdığına görə alırlar. təcrübəmdə çox metodları sınaqdan keçirmişəm və anlamışam ki, sadə qaydalar hər şeydən yaxşı işləyir. Stoxastik, Dəyişən Orta Göstərici, Fibonaççi səviyyələri və sair və ilaxırdan istifadə edənlər beyinlərində elə bir qarmaqarışıqlıq yaradırlar ki, sonda rasional qərar verməkdə çətinlik çəkirlər.

Bəzi göstəricilər “al” deyir, digərləri “sat”. Üçüncüsü isə digər siqnallar ticarətə qoşulmağa işarə verənə qədər Bazarda sağ qalmağın yolu dibdə gözləməyi deyir. Ona görə də, alıb, pikdə satmaq deyil, qiymət sadə ticarət metodları hər şeydən qalxanda almaq, enəndə satmaqdır. yaxşı işləyir!

Bundan başqa, portfeldə müxtəlif aksiyaları (valyutaları) 1. Birinci və ən vacib qayda: “Buğa” trendində almaq lazımdır. müqayisə edərkən ən güclü akBu, çox sadə səslənir, amma gəlin tivləri almaq, ən zəifləri satmaq lazımdır. yada salaq: azmı treyder birinci kəskin artımda qiymətin çox 3. Yaxşı-yaxşı düşünməmiş uzağa getdiyini zənn edərək, tez əməliyyat açma. Bazara giriş və satmağı fikirləşib? Məndə əvvəlgözlənilməz vəziyyətlərdə lər də belə olub, düşünürəm, gələcəkdə yenə belə ola bilər. Re- bazardan çıxış planı 100 dəfə ölçüb-biçilməlidir. allıq ondan ibarətdir ki, “buğa” Riçard Rod

B

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

4. Əsas trendin əksinə gedən birinci korreksiyada əməliyyatın həcmini artır. Birinci nöqtədə əlavə etmək üçün əsas hərəkətin 33-50%-lik korreksiyasından və ya müvafiq Moving Average-dən istifadə edə bilərsiniz.

5. Səbrli ol. Əgər əməliyyatı buraxdınsa, korreksiyanı gözlə. Əgər bazara girmisənsə, əməliyyatın gözlədiyin gəliri gətirməsinə vaxt ver. Xırda gəlir – hesabın itirilməsinə doğru ən düzgün yoldur. Hər halda, mən belə düşünürəm. Siz real gəlir əldə etmək üçün səbrli şəkildə gəlirli əməliyyatı saxlamaq bacarığını özünüzdə inkişaf etdirməlisiniz. Əməliyyatın öz işini görməyinə imkan ver: bazardakı təsadüfi hərəkətlərin sona çatmasını gözlə.

6. Gözləmə. Həmişə xırda və tez itkilər ən yaxşı itkilərdir. Əsas odur ki, bu, kapitalın itirilməsi deyil! İtkili əməliyyatda gözləyərək itirilən balans şüurlu şəkildə uduzulan kapitaldır.

7. Heç vaxt uğursuz əməliyyata əlavə eləmə. Əlavə edəndə əgər alırsansa, yeni qiymət əvvəlki alış qiymətindən yuxarı olmalıdır.

8

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET 8 Əgər satırsansa, yeni qiymət əvvəlki satış qiymətindən aşağı olmalıdır. Bu qaydaya sorğu-sualsız riayət etmək lazımdır.

8. Texniki və Fundamental faktorlar bir araya gəlməyənə qədər ticarət aparma. Bu qayda bir sıra texnikləri çətinə salacaq.

Neyləyək! Mən izlədiyim sadə texniki qaydalarımın və fundamental qərarlarımın bir tandemdə hərəkət etdiyinə əmin olmayana qədər ticarət aparmayacağam.

Ona qədər dəqiq, əminliklə və səbrlə gözləyə bilərəm.

Tövsiyə 9. İtki limitinə çatıldısa, ticarəti dayandır. Bütün əməliyyatları bağla və bir neçə günlük ticarət aparma. Pulları geriyə qaytarmağa çalışmaq təhlükəlidir və heç vaxt sizə şans verməyəcək.

10. Muzdlu əsgər kimi düşün.

Bizim vəzifəmiz – qalib gələn qüvvələrin tərəfində vuruşmaqla pul qazanmaqdır. Əgər heç bir tərəf qalib gəlmirsə, biz onda, ümumiyyətlə, vuruşmamalıyıq.

11. “Buğa” hərəkətinin vaxtının son 10%-i qiymət hərəkətinin 50%-ni və ya daha çoxunu özündə

cəmləşdirir. Trendin ilk 50%-i isə 90% vaxtı əhatə edəcək.

Bu qaydalarda dahiyanə heç nə yoxdur. Bu, sağlam düşüncədən başqa heç nə deyil, amma Volterin dediyi kimi: “Adi sağlam düşüncə - qeyri-adidir”. Ticarət – sağlam düşüncə biznesidir. Sağlam düşüncəyə qarşı ticarət aparanda uduzacağıq. Ola bilsin, həmişə yox, amma əksər hallarda. Sadə ticarət apar. Çətin metodlarda və anlaşılmaz ticarət sistemlərindən yan qaç, yalnız əsas trend istiqamətində ticarət apar.

R.S.S.

Redaksiyadan soruşulan suallar Sual: Doğrudanmı, treyderlərin yalnız 2 faizi qazanır, 98 faizi isə itirir?

Cavab: Razılaşmaq olmaz. Maraqlıdır, bu statistika haradan çıxıb? Müxtəlif mənbələrdə müxtəlif rəqəmlər göstərilir: bəziləri treyderlərin 95 faizinin qazandığını, 5 faizinin itirdiyini, başqaları bu rəqəmin 80/20 olduğunu iddia edirlər. Bəziləri hər 10 treyderdən 9-nun uğursuzluğa düçar olduğunu deyir. Amma heç kim konkret faktlar göstərmir. Bu statisikanı kimin, necə apardığı bəlli deyil. Adətən bu müddəadan öz metodlarını, sistemlərini, kitablarını satmaq istəyən müəlliflər istiw ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

fadə edirlər. Əgər doğrudan da həmin metodlar, kitablar, sistemlər treyderlərin qazanmağına yardım edirsə, onda məntiqlə bu statistika çoxdan dəyişməliydi...

Sual: Ticarət strategiyasının nə olduğu barədə hər dəfə iri məqalələr yazılır... Bunun nə olduğunu qısaca demək mümkündürmü?

Cavab: Lap qısaca desək, ticarət strategiyası – treyderin etməli olduğu hərəkətlərin ardıcıllığıdır. Yəni bir növ alqoritmdir: bazara nə vaxt girmək, nə vaxt çıxmaq, hansı həcmlə əməliyyat açmaq qaydalarını göstərir. Bu qaydalar treyderin uğurunu müəyyənləşirirlər. İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

33

34

Z A R A F AT YA N A

Qrafik yumor

Treyderin fikirləri necə dəyişir Emosiyalarını cilovlaya bilməyən treyderlər heç vaxt qiymətin hərəkətinə adekvat reaksiya verməyi bacarmırlar. Nəticədə bazarın yedəyində gedirlər. Belə treyderin fikirlərinin necə dəyişməsi aşağıdakı şəkildə göstərilib.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏ C RÜ B Ə

Ustadlar

Uğurlu treyderlərin əhvalatları Daha bir Nikolas Darvas (Nicolas Daruğurlu treyder olan Cessi vas) 18 aya 36 000$-ı 2 000 000$-a Livermor qədər artırıb.

(Jesse Livermore) bir çox Fərid Hüseynov treyderlər Ed Seykota (Ed Seykota) kimi ayrı-ayrı təxminən 13 ilə 5000$-ı 14 000 000 $ğurlu treyderləri aksiyaları yox, a qaldırıb. b a ş q a l a r ı n d a n bir sıra qrufərqləndirən nədir? plarda qiymət Bunu bilmək üçün uğurlu trey- dəyişikliyini Riçard Dennis (Richard Dennis) derlərin tarixçələrini öyrənmək və bazarda uğurlu bir fyuçers treyderi kimi lazımdır.

Onların ümumi əməliyyatların cəhətləri nədir? Uğurlu treyder həcmini təxminən 150 milyon dollar qazanıb. olmaq üçün nə lazımdır? Bu izləyirdi. O suala cavab verməmişdən əvvəl bilirdi ki, bir neçə uğurlu treyderin əh- bazarda dəyvalatı ilə tanış olmağı təklif işiklik çox vaxt bir neçə qrupda eyni vaxtda ticarət edirəm.

Uğurlu treyderlədə hamının dövriyyəsinin kəskin artması ilə bildiyi bir neçə ümumi cəhət qeyd müşahidə olu- nur. Nəticədə LivNikolas Darvas (Nicolas Daretmək olar, amma yuxarıdaki tavas) 18 aya 36 000$-ı 2 000 000$- ermor 1900-cü ilin əvvəllərində rixçələrə nəzər saldıqdan sonra bir neçə mil- yon qazanc əldə eta qədər artırıb. 1960-cı ildə buna bir qədər başqa prizmadan yazdığı “How I Made $2,000,000 mişdi. baxaq: in the Stock Market” kitabında - Hər bir uğurlu forex treyRiçard Dennis (Richard Denbildirir: “Mən ən vacib sualın nə derinin qeyd-şərtsiz riayət etdiyi olduğunu başa düşdüm. Bu, hansı nis) uğurlu bir treyder kimi sistemi olub aksiyanı alıb-satmaq yox, bunu nə fyuçers bazarında təxminən 150 - Onların trendi izləmək milyon dollar qazanıb. vaxt etməkdir. Birja spekulyanbacarıqları var Maliyyəçi və filantrop Corc tının əsas məqsədi zamanı düzgün - Uğurlu treyderlərdən çoxu Soros (George Soros) da uğurlu seçmək olmalıdır”. orta və uzunmüddətli hədəflərlə forex treyderlərindən biridir. işləyib Son dərəcə böyük rəqəmlər, Ed Seykota (Ed Seykota) - Nizam-intizamlı olublar məşhur soyadlar... Bu siyahını bir təxminən 13 ilə 5000$-ı 14 000 - Dəqiq planlaşdırılmış ticarət 000 $-a qaldırıb. Özünün dediyinə neçə uğurlu treyderləri də əlavə aparıblar və bazarın hər bir etməklə uzatmaq olardı. Amma görə, “Əsas hiylə orasındadır ki, vəziyyətinə qarşı hazır tədbirləri onlar belə ağlasığmaz nəticələri gərək bir treyder kimi sırf sənə olub necə əldə edə biliblər? uyğun olan sistem yaradasan”.

8

U

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

35

TƏ C RÜ B Ə 8

36

- Onların sistemləri individual xarakterlidir Diqqət yetirsəniz, bütün bəndlər kifayət qədər sadədir, amma həqiqətdə treyderlər tez-tez bunları unudurlar, nəticədə bəziləri xeyli pul itirirlər.

Hər bir treyder individual xüsusiyyətə malikdir. Bəziləri çox aqressiv ticarət aparır, nəticədə tez-tez əməliyyat açır. Bəziləri aksiyaları üstün tutur. Bəziləri daha az səy göstərmək

Ustadlar Forexdə ticarət tam şəkildə planlaşdırılmalıdır.

Planda hər hadisə ilə bağlı tədbir də nəzərdə tutulmalıdır. İnsanlar həmişə işlərini planlaşdırırlarsa, görəsən niyə in-

girmək, nə vaxt çıxmaq, nə qədər almaq lazımdır. Bunlar çox vacibdir. Bazara yaxşı giriş strategiyası treyderin uğurlu ticarət sisteminin yalnız bir hissəsidir. Əslində kapitalın idarə olunması daha böyük təsir göstərir. Mən əminən ki, bəziləri bu haqda ümumiyyətlə fikirləşməyiblər. Hərçənd, bu, ticarət sisteminin əsas hissəsi olmalıdır. Forex-də uğurlu ticarət aparmaq üçün hədəf seçmək, dəqiq vaxt təyin etmək və ona riayət etmək lazımdır.

işlərini ə iş m ə h r la n a İns n niyə ə s ə r ö g , a s r la planlaşdırır ırlar? m ır d ş la n la p ı investisiyaların

istəyir.

Uğurlu treyder olmaq üçün öz individual xüsusiyyətlərinizi başa düşməli və sizi tam qane edəcək müvafiq strategiya hazırlamalısınız.

vestisiyalarını planlaşdırmırlar?

Uğurlu treyder elə bir ticarət sisteminə malik olmalıdır ki, ticarət zamanı istənilən ssenariyə hazır olsun. Əvvəlcədən bilməlidir ki, nə vaxt almalı, nə almalı, nə vaxt

D

Dow Jones-un rəhbəri də qalmaqala qurban getdi

ow Jones şirkətinin rəhbəri, məşhur Wall Street Journal qəzetinin naşiri Les Hinton istefaya gedib. Səbəb Rupert Merdokun “News Corporation” mediakorporasiyası ilə meydana çıxan qalmaqaldır.

Hinton əvvələr Rupert Merdokla 50 il bir yerdə işləyib. O, vaxtilə “News Corporation”un Britaniyadakı qəzet biznesinə rəhbərlik edib. Həmin vaxt “News of the World” qəzetində telefonların dinlənilməsilə bağlı qalmaqal yaşanmışdı.

Hintonun sözlərinə görə, Britaniya qəzetinin yol verdiyi qanunsuzluqdan xəbəri olmayıb, “amma bunun heç bir fərqi yoxdur”. w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

Hintonla eyni vaxtda “News International”ın baş direktoru Rebekka Bruks da vəzifəsindən gedib.

Qeyd edək ki, buna qədər Hinton iki dəfə “dinləmə qalmaqalı” ilə bağlı Britaniya parlamentinə hesablat vermişdi.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

37

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

38

Ö Z Ü N Ü TA N I

Psixoanaliz

Treyderlər üçün test:

Sən necə treydersən?

B

u test sizə necə treyder olduğunuzu anlamaqda, mənfi və müsbət cəhətlərinizi görməkdə kömək edəcək. Suallara səmimi və aydın cavab verin. Bəzilərinə hə/yox yazmaq lazımdır. Bəziləri isə geniş cavab tələb edir. Cavabları ayrıca vərəqdə yazın.

Sonra isə nəticələrlə tutuşdurun.

Tələsməyin, testdən keçmək sizin 30-40 dəqiqə vaxtınızı aparacaq. Əgər hazırsınızsa, getdik.

1. “Bazarla həmişə manipulyasiya edirlər”. Belədirmi?

2. Sən heç terminalın məlumatlarını başqa proqramlara köçürərək, istifadə edirsənmi?

3. Sənin strategiyanda aydın deyilirmi ki, qiymət əks tərəfə getsə, nə etmək lazımdır?

4. Axırıncı dəfə strategiyana nə vaxt düzəliş etmisən?

5. Hazırda sənin elektron poçtun boşdurmu?

6. Öz haqqında deyə bilərsənmi ki, “mən yalnız gəlir vəd edən hərəkət görəndə bazara girirəm”.

7. Gündə neçə saat televizorun qarşısında olursan? Bu gündən başlayaraq 30 gün televizorsuz qala bilərsənmi?

8. Proqnozların düz çıxmayanda üzülürsənmi?

9. Elə bu dəqiqə öz xarici görünüşünün haqqında hansı fikirdəsən? Sənin görünüşün barədə başqaları hansı nəticəyə gələ bilərlər?

10. Sənin strategiyan yoxdur.

Sən heç bir strategiya olmadan www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

ticarət aparırsan. Belədirmi?

11. Əgər əməliyyat stop-lossla bağlanıbsa, bunu normal hesab edirsənmi? Düşünürsənmi ki, bu itki sənin üçün problem deyil?

12. Əgər əməliyyat ziyandadırsa, sən onu bağlamaq əvəzinə nə vaxt ziyandan çıxacağını gözləyirsən. Düşünürsən ki, qiymət qayıdacaq və hər şey yaxşı qurtaracaq... Düzdürmü?

13. Hər gün duş qəbul edirsənmi?

14. İtkili əməliyyatın riskini azaltmaq üçün eyni istiqamətdə ikinci əməliyyat açırsanmı?

15. Necə düşünürsən, riski idarə etmək olarmı? Buna çalışırsanmı?

16. Bazarı təhlil etmək üçün zərurət yarananda qiymətləri Excel proqramına ixrac edirsənmi?

17. Tutaq ki, 1.50 səviyyəsində almısan. Qiymət 1.58-ə qalxıb.

Analizin göstərir ki, bu gün qiymət 1.54-ə düşə bilər. Sən nə edəcəksən?

18. Sən öz strategiyanı asanlıqla izah edə bilərsənmi?

19. Sənin həyatda dəqiq, konkret məqsədlərin varmı? Bəs onlara çatmaq üçün planların necə?

20. Otağında, ya kabinetində səliqə-sahman olurmu?

21. Treylinq-stop nədir?

22. Gün daxilində işləmək üçün strategiyan varmı?

23. İdmanla tez-tezmi məşğul olursan?

24. Ticarət planlarını kağızda qeyd edirsənmi?

25. Sabah nə edəcəyini dəqiq deyə bilərsənmi? Bəs qarşıdakı həftəsonunda necə?

26. Zərurət yarananda əməliyyatı bağlamağı bacarırsanmı?

27. Həyatında gördüyün ən ağır fiziki iş nə olub? Bu, nə zaman baş verib?

28. Gündə neçə saat vaxtını işə sərf edirsən?

29. Əgər qiymət sənə lazım olan tərəfə gedərsə, nə etmək lazım olduğu strategiyanda dəqiq yazılıbmı?

8

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

Ö Z Ü N Ü TA N I 8 30. Siqnalları görür və əməl edirsənmi?

31. Sən inanırsanmı ki, bazarda ancaq “nəhənglər” qazanırlar və adi treyderin orada qazanması mümkün deyil?

32. Öz işində skalpinq texnologiyalarından, məsələn, Bondar metodundan istifadə edirsənmi?

33. Bazar əks tərəfə gedəndə sakitlyini və təmkinini qoruyub saxlaya bilirsənmi?

34. “Gündaxili ticarərtdə sərt

Psixoanaliz günləri necə?

42. Sənin başqa insana verdiyin vədi yerinə yetirəcəyin ehtimalı nə qədərdir?

43. “Mən stop-loss qoymuram. Çünki stop işə düşən kimi qiymət dönür və mənim tərəfimə gedir”.

Bu, sənə aiddirmi?

44. Stop-loss, səncə nədir?

45. Başqalarının fikirləri və analizləri əsasında əməliyyat açırsanmı?

46. Riski minimuma endirmək üçün nəsə edirsənmi?

47. Öz qoyduğun “stop”u ləğv edir və ya dəyişdirirsənmi?

39

55. Axırıncı dəfə nə vaxt özündə xeyirli vərdiş yaratmısan?

Bəs zyanlıdan imtina necə?

56. Hansısa cütlüyü 1.20 qiymətinə almısan. Qiymət 1.18-ə düşüb. Analitiklər onun 1.15-ə qədər də düşəcəyini, sonra isə 1.22-yə qalxacağını deyirlər. Sən hansı addımı atacaqsan?

57. İş stolunu həmişə təmiz saxlayırsanmı?

58. Kompüterindəki fayllar və kataloqların strukturu işləmək üçün rahatdırmı?

Nəticələrin qiymətləndrilməsi

stop-loss qoymaq vacib deyil. Çünki lazım olanda “stop”suz da bazardann çıxmaq olar”.

Razısanmı?

35. Xüsusi ticarət proqramlarına pul verməyə razısanmı?

36. Əgər haradasa gördüyün analiz sənin fikirlərinlə üst-üstə düşmürsə, onun səhv olduğunu fikirləşirsənmi?

37. Necə yeməklə qidalanmağa üstünlük verirsən – ləzzətli, yoxsa sağlam?

38. Hər əməliyyatını ayrılıqda qiymətləndirirsənmi?

39. İtkiləri qəbul edə bilirsənmi?

40. Bu andan başlayaraq bir sutka ac qala bilərsənmi?

41. Hər gün yuxudan eyni vaxtda qalxırsanmı? Bəs bazar w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

48. İşlətdiyin indikatorların riyazi prinsiplərinə bələdsənmi?

49. Birjanı kazionoya bənzədirsənmi?

50. Öz hərəkətlərinin düzgünlüyünə şübhələndiyin olurmu?

51. Qiymət gün ərzində sənin əksinə gedir. Amma nüfuzlu analitiklər və ekspertlər vəziyyətin dəyişəcəyini və uzağı sabaha qədər hər şeyin yaxşı qurtaracağını deyirlər. Nə edəcəksən?

52. Olubmu ki, ticarət robotu yaratmaq istəmisən, amma sonra yarımçıq buraxmısan?

53. Necə düşünürsən, hər gün nə qədər vaxtını boşuna sərf edirsən? Bəs bazar günləri necə?

54. Birja işində köməkçi proqramlara ehtiyac hiss etmisənmi?

Yoxsa onlarsız da hər şey alınır?

Nəticələrə keçməzdən qabaq ideal treyderin necə olması barədə fikirlərimizi bölüşək. İdeal treyder o şəxsdir ki, onun öz ticarət sistemi var. Müntəzəm olaraq sistemini kökləyir və inkişaf etdirir.

Sisteminin qaydalarına intizamla əməl edir. Risk-menecment qaydalarını gözləyir. İtkiləri nəzarətdə saxlayır. İşini avtomatlaşdırmaq üçün müxtəlif proqramlardan və vasitələrdən istifadə edir. Heç vaxt emosiyaları əvvəlcədən müəyyən edilmiş hərəkət alqoritmini pozmur. Qərar qəbul edərkən informasiya sahəsini genişləndirməyə çalışır. Həyatın nəbzini tutur. Heç vaxt qərarlarının düzlüyünə 100% əmin olmur. Çünki birja 100 faizlik əminlik yeri deyil. Heç kimim fikrini mütləq həqiqət kimi qəbul etmir. Bazarı “fırladan” qüvvələrin əməlləri haqqında deyilənlər onun üçün sadəcə işçi informasiyadır. İndi isə cavabları qiymətləndirək 1, 3, 4, 6, 8, 10, 14, 18, 22, 26, 29, 30, 31, 33, 36, 38, 43, 45, 49,

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

8

Ö Z Ü N Ü TA N I

Psixoanaliz bacarmaq treyder üçün vacibdir.

Bu problemlərin istənilən bir şəkildə ört-basdır edilməsi sizin kapitalınıza dağıdıcı təsir göstərəcək.

11, 15, 46, 47 saylı suallara verilən hər bir müsbət cavablara görə özünüzə yağlı 1 bal əlavə edin.

56 nömrəli sual üçün düzgün cavab belə olacaq: “Strategiyama uyğun olaraq”. Əgər strategiyanız belə riski götürməyi məqbul sayırsa, analitiklərin nə deməsinə fikir vermək lazım deyil. Amma strategiyanızı təzədən diqqətlə götür-qoy etsəniz, yaxşı olar.

17 saylı sualın düzgün cavabı isə belədir: “Bir halda ki, əməliyyat gəlirlidir, əgər strategiyama zidd getmirsə, onu açıq saxlayaram”.

8

40

50, 51 nömrəli suallar sizin ticarət strategiyanızın olub-olmadığını müəyyənləşdirir. Ən böyük səhvlərdən biri stop-lossun yerini dəyişmək və itkilərin artmasına yol verməkdir. Digər böyük səhv ziyanlı əməliyyata əlavə etməkdir.

Məşhur treyder Gerçik deyirdi ki, “Ziyanlı əməliyyata əlavə etmək Hitlerdən daha çox yəhudinin axırına çıxıb”.

Bazarla manipulyasiya barədə suallara gəlincə, yalnız mənfi cavablar doğrudur. Sizi bazarla kimin manipulyasiya etməsi yox, necə qazanmaq maraqlandırmalıdır.

Beləliklə, 3, 8, 18, 22, 26, 29, 33, 50 nömrəli sualların hər birinə müsbət cavaba görə özünüzə bir xal yazın. Mənfi cavaba görə 1 bal çıxın.

6, 10, 14, 30, 38, 43, 45 saylı suallarda mənfi cavaba görə özünüzə 1 bal yazın. Müsbət cavaba görə 1 bal çıxın.

4 saylı sualda cavabın olması özü artıq müsbətdir. Əgər siz strategiyanın təfərrüatlarını izah edə bilirsinizsə, bu, daha bir bal deməkdir.

1, 31, 49 saylı suallarda çiynini çəkməkdən başqa bütün cavablar mənfidir. Hərəsinə görə 1 bal çıxın. Niyə? Çünki bazarı təftiş etmək treyderin işi deyil. Bazar necə varsa, elədir. Bazarı olduğu kimi qəbul etmək lazımdır.

Ondan gileylənmək, şikayətlənmək lazım deyil. Şikayətiniz varsa, həkimə gedin. Bazara pul qazanmaq üçün gəlirlər, şikayət üçün yox.

36 və 51 saylı suallara gəlincə, w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

sizin informasiyanı haradan almağınızın heç bir önəmi yoxdur.

Sizin analitika haqqında fikirlərinizin də həmçinin. Əgər sizin strategiyanız varsa, heç kimin fikri və ya sözü sizə göstəriş olmamalıdır. Ona görə də, 36 saylı sual üçün düzgün cavab belə olacaq: “fərqi yoxdur”, yaxud “nə fərqi var?”. Ya da başqa bir neytral cavab. Bütün qalanları mənfi baldır.

51saylı sual üçün isə düzgün cavab belədir: “Strategiyama uyğun olaraq”. Bütün başqa variantlar mənfi xaldır.

5, 7, 9, 13, 19, 20, 23, 25, 27, 28, 37, 40, 41, 42, 53, 55, 57, 58 – bunlar sizin nə dərəcədə intizamlı insan olduğunuzu müəyyən edən suallardır. Əgər intizam olmasa, heç bir sistem treyderə kömək edə bilməz. İnsan nə dərəcədə intizamlıdırsa, öz alqoritmlərinə o dərəcədə dəqiqliklə əməl edir.

Həmin sualların hər birinə verilən müsbət cavaba görə özünüzə 1 bal əlavə edin.

11, 12, 15, 17, 34, 39, 44, 46, 47, 56 saylı suallar sizin riskə nə qədər meyilli olduğunuzu müəyyənləşdirir. 12, 34, 39 saylı sualların hər birinə verilən müsbət cavaba görə özünüzdən 1 bal çıxın. Stop-lossun nə olduğunu bilmək və ondan istifadə etməyi

2, 16, 21, 24, 32, 35, 52, 54 saylı suallar sizin avtomatlaşdırılmış ticarətə münasibətinizi müəyyən edir. 32, 24, 52, 2 saylı sualların hər birinə müsbət cavaba görə özünüzə 1 bal artırın.

35, 54 saylı suallara verilən müsbət cavab mənfi ballar deməkdir. Əgər siz treylinq-stopun nə olduğunu və necə işlədiyini bilirsinzsə (sual 21), bu, əlavə 1 bal deməkdir. 16 nömrəli suala müsbət cavaba görə özünüzə 1 bal artırın. İndi isə yekun vuraq. Artıq gördüyünüz kimi, test şərti olaraq 4 hissəyə bölünüb: sistemli ticarət, intizam, risk-menecment, ticarətin avtomatlaşdırılması. Hər bir kateqoriya üzrə nəticələrinizi müəyyən edin. Hər bir kateqoriyada mümkün balların 70%dən azını toplamısınızsa, çatışmayan cəhətlərin üzərində dərindən fikirləşin. 80%-ni toplamısınızsa, yenə də inkişaf etməyə ehtiyac var.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

T R EY D ER TƏ FƏ K KÜ RÜ

Vacib nüans

Əhvalını dəyiş Treyder özünə lazım olan emosional və fizioloji vəziyyəti yaratmağı bacarmalıdır vasitə kimi də istifadə edə bilərik.

Amma əvvəlcə onları təfsir etməyi, istiqamətləndirməyi və azaltmağı öyrənməliyik.

Emosiyaları dəyişməyin 3 əsas yolu var: Nərminə Lazımova

fiziologiyanın fikir və emosiyalar əmələ gətirdiyi başa düşülmür. Əgər stulun qırağında oturaraq, çiyninizi əyərək, dişlərinizi sıxaraq, dodaqlarınızı yığaraq, nəfəsinizi saxlayaraq ticarət aparırsınızsa, baş verə biləcək hadisədən narahat olacaqsınız.

Birincisi, biz fikrimizi cəmFikri cəmləşdirməyin reyderlər tez-tez deyirlər ləşdirdiyimiz obyekti dəyişməklə vacibliyi ki, ticarət zamanı heç bir emosiyalarımızı dəyişə bilərik. emosiyaya malik olmaq Bu, çox yaxşı nəticələr verir.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, istəmirlər. Onlar maşın kimi sakit İkincisi, biz əqidəmizi dəyişfikrimizi nəyə cəmlədiyimiz emoolmaq istəyirlər. Amma təəssüf ki, sional vəziyyətimiz üçün son ya bəlkə də xoşbəxtlikdən, treyder- məklə emosiyalarımızı dəyişə lər maşın deyillər.

Bütün bilərik. Bizim əqidəmiz diqqət ye- dərəcə vacibdir. Ticarət zamanı diqqətinizi nəyə emosiyaları ləğv etmək ruhu ləğv tirdiyimiz obyektə bir filtr kimi etmək deməkdir. Bu isə mümkün təsir edir. Əgər biz n deyil. Elə isə, həqiqətənmi biz lu vəziyyətləri u rx o q – t rə a ic rimizi T emosiyalarımız qarşısında acizik? rə və itkiyə fik

T

dır. Biz gəli sı a m ıl ır şd a sl n şdırmalıyıq. a bala sl n la a b rı la n ik, o cəmləşdirməliy

Əlbəttə, yox. Emosiyalar bizə informasiya verir. Biz bu informasiyanı qəbul edib, müəyyən dəyişiklər edə və faydalana bilərik. Yəni emosiyalarımızı bizə kömək edə bilər. Biz emosiyaların intensivliyini azalda bilərik. Bir emosiyanı digərilə əvəzləyə bilərik.

özümüzü inandırsaq ki, ehtimal bizi xeyrimizədir, onda ayrıca bir itkiyə görə özümüzdən çıxmayacağıq, çünki müəyyən vaxtdan sonra gəlir əldə edəcəyimizə əminik.

Mən emosiya haqqında bir hərəkət enerjisi kimi düşünməyi sevirəm. Bütün fikirlər enerji ilə təchiz olunurlar. Bu enerji sizin daxili və xarici aləminizə təsir edir. Biz emosiyalardan ticarətimizi davam etdirmək üçün bir

Üçüncüsü, biz fiziologiyamızı dəyişməklə emosiyalarımızı dəyişə bilərik. Bu, hamı tərəfindən qəbul olunmuş həqiqətdir ki, nəfəs alma, üz ifadəsi, bədənin vəziyyəti, səs tonu fikrə və emosiyalara təsir edir. Adətən

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

yönəldirsinizsə, o, sizin reallığı necə anlamadığınızı əks etdirir.

Bu, öz növbəsində davranışınıza da təsir edir. Qərar emosional komponentdir. Siz nəyi nəzərdən keçiririniz? İtirmə ehtimalını?

Yoxsa gəlir əldə etmə ehtimalını?

Ancaq itirmə ehtimalına baxanlar bazara girərkən ya çox tərəddüd edəcəklər, ya da əməliyyatı buraxacaqlar. Əgər onlar əməliyyat açırlarsa belə, onda gəlirlərini çox tez götürürlər. Ancaq gəlir ehtimalına baxanlar özlərini itkilərdən qoruya bilmirlər.

8

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

41

T REY D ER TƏ FƏ K KÜ RÜ 8

42

Siz özünüzlə bu əməliyyat barədə danışmısınız? Siz, ümumiyyətlə, özünüzlə ticarət haqqında danışmısınız? Sizin əhvalatınız konsentrasiyanıza təsir edəcək. Siz əhvalatınızın həqiqi olduğuna sübut axtaracaqsınız.

Sizdə bütün əks sübutları təkzib etmək və ya ciddiyə almamaq tendensiyası yaranacaq. Konsentrasiyanı istiqamətləndirməyin effektiv yollarından biri sualların necə verilməsindədir. Siz sual verəndə sualın həqiqiliyini qəbul edir və cavab tələb edən qavrayış obyektini təyin edirsiniz. Siz özünüzdən soruşursunuz: “Birdən itirsəm?.. Düz olmasam?..”

Nəticədə özünüzü pis hiss edəcəksiniz. Tərəddüdə girəcəksiniz.

Siz özünüzdən soruşursunuz: “Birdən bu əməliyyat böyük gəlir gətirsə? Birdən bu əməliyyat həqiqətən mənim hədəfimə doğru gedirsə? Birdən bazar elə mən fikirləşdiyimi elədi?” Siz əməliyyat verəcəksiniz və özünüzü əmin hiss edəcəksiniz.

Düzdür, balaca bir “amma” var: təkcə uduş haqqında düşünmək kifayət deyil. Bu halda eyforiyaya qapılaraq, əməliyyatın həcmini aşa, qoruyucu stop-orderlər yerləşdirməyə bilərsiniz.

Ticarət – qorxulu vəziyyətlərin balanslaşdırılmasıdır. Biz gəlirə və itkiyə fikrimizi cəmləşdirməliyik, onları balanslaşdırmalıyıq. Biz bazarın verdiyi informasiyaya fikrimizi cəmləşdirməliyik. Və əldə etdiyimiz yeganə tam etibarlı informasiya – qiymət hərəkətidir.

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

Vacib nüans

Fiziologiyanın vacibliyi Fikir bədənə təsir edir. Daha təəccüblüsü odur ki, bədən də fikirlərə təsir edir. Emosional vəziyyətinizi dəyişməyin ən tez və effektiv yolu fiziologiyanızı dəyişməkdir. Fiziologiya dedikdə bədənin vəziyyəti, nəfəs alma, üz ifadəsi, səs tembrini nəzərdə tuturam.

Bədəniniz gərgin vəziyyətdədir?

Belə emosional vəziyyətdə gərginlik və əsəbilik artacaq. Bu cür fiziologiya depressiyaya, ümidsizliyə və məyusluğa gətirib çıxarır.

Hamımız bilirik ki, xoşbəxt olanda gülürük. Bəs nə qədər

Əgər siz ticarət zamanı mənfi emosional vəziyyətdəsinizsə, durun və fiziologiyanızı dəyişin. Çiyinlərinizi qaldırın, döş qəfəsinizi tarazlayın, dərindən nəfəs alın və özünüzlə sakit bir əmin səslə danışın. Asan və əmin-

adam bilir ki, gülərkən xoşbəxt olur? Aktyorlar heyrətləndirici fiziologiya gücünə malikdirlər.

Yalandan ağlamaqla tezliklə onlar həqiqətən ağlamağa sövq edən emosiyalarını canlandırırlar.

Depressiya yaşayan insanlara gün ərzində yarım saat gülməyi məsləhət görürlər. Gülərkən üzün 80-ə yaxın əzələsi işə düşərək, beyni qanla təchiz edir, gülüş qan dövranını yaxşılaşdırır. Gülüş həmçinin qanda oksigenin səviyyəsinə və sinir sisteminə təsir edir.

Ticarət zamanı sizin fiziologiyanız necədir? Stulun kənarında oturursunuz? Çəp-çəp baxaraq dişlərinizi qıcıyırsınız?

“Siçan”ı bərk-bərk sıxmısınız?

liklə etdiyiniz bir şey haqqında fikirləşin. Özünüzü həmin vəziyyətdə təsəvvür edin. Özünüzü həmin vəziyyətdəki fiziologiyaya gətirin. Vəziyyətinizə, üz ifadənizə, nəfəsinizə və səs tonunuza diqqət yetirin.

Ticarətin qızğın vaxtı şübhəsiz ki, siz köhnə, zərərli fiziologiyanıza qayıdacaqsınız. Bunu hiss edən kimi onu üstün fiziologiyanıza dəyişin. Bunu tez-tez edirsinizsə, vərdiş halını alacaq və təbii fiziologiyanıza çevriləcək.

Sadə fizioloji manipulyasiya daxili vəziyyətin idarə olunması üçün effektiv alətdir. Bir treyder kimi fiziologiyanız sizə təsir edir.

Bundan bir treyder kimi uğur qazanmağınız üçün istifadə edin.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

43

“İn “İn Forex”in təhlil və proqnozlar bürosu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

44

TƏHLİL

Proqnoz

İsti yay, soyuq bazar Avqust ayı üçün ekspert proqnozları

Y

ayın isti günlərində bazarda elə də yüksək hərarət müşahidə olunmur: əsas cütlüklər trend nümayiş etdirə bilmirlər. Bazar həssas, həcm azdır. Bəs bu vəziyyət yayın sonuna qədər davam edəcəkmi, edəcəksə, bazarda nə gözləmək olar? Ənənəvi ekspertlərimiz iki ənənəvi suala cavab verirlər: 1) Avro/dolların necə hərəkət edəcəyini düşünürsünüz?

2) Başqa hansı cütlüyə diqqət yetirməyi məsləhət görərdiniz?

ətrafına qədər qalxış, əksinə olsa yenidən fiqur daxili hərəkət gözlənilir.

1.4160 dəstəyi qırılarsa eniş gündəlik qrafikdə qalxan trendin aşağı sərhədinə- 1.4000-1.3985 səviyyəsinə qədər davam edəcək.

Sonra böyük ehtimalla yuxarıya hərəkət başlayacaq.

2) Bu ay usd/chf və usd/jpy cütlüklərindən də maraqlı hərəkət gözləmək olar. Bu, həm Yaponiya, həm də İsveçrə maliyyə rəsmilərinin söz verdikləri intervensiya ilə bağlı olacaq. İntervensiya uğurlu olsa, yuxarı istiqamətdə hərəkət mümkündür.

Səbinə Məmmədqızı:

dən aşağıda möhkəmlənsə. Bu nöqtələri korreksiya kimi də saymaq olar.

Buy: qısamüddətli 1.45351.4595, uzunmüddətli isə 1.4940dan yuxarıda möhkəmlənəndən sonra. Ümumi tendensiyanın - yəni uptrendin hələ ki 2 guclü müqavimət nöqtələri var: 1.5139 və 1.6039.

2) “Hansı cütlüklərlə işləməyi məsləhət görürsünüz” sualına gəlincə, onu deyə bilərəm ki, qızıla ümumiyyətlə, hələ girişmək lazım deyil. Neft isə eniş tendensiyasına keçən həftədən qədəm qoyub.

Qafar İmanverdiyev: Mavlet Baqiyev:

1) Avro/dollar gündəlik və həftəlik qrafiklərdə qiymətin aşağıdan daxil olduğu üçbucaq formalaşdırır. Aylıq qrafikdə tendesiya aşağıyadır. Həftəlik qrafikdə deyilən üçbucağın aşağı sərhədindədir, belə anlamaq olar ki, 1.4130 səviyyəsi qırılmazsa, avro əvvəl 1.4300-1.4390 aralığını yoxlayacaq. Üçbucağın yuxarı sərhədi qırılacağı halda 1.4620 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

1) Ümumiyyətlə, eur/usd cütlüyü həftəlik qrafikdə artım trendindədir. Eyni zamanda, yuxarıda əla bir üçbucaq yaradıb.

Bir ekspert kimi uzunmüddətli buy və sell əməliyyatları üçün siqnal nöqtələrini demək istəyirəm.

Sell: qısamüddətli 1.41801.4035, uzunmüddətli isə, 1.3825-

1) Cütlük yenə də 1.4300-dən yuxarıda möhkəmlənməyə çalışır. Əgər buna nail olsa, güman ki, 1.4535, 1.4580 və 1.4700-yə doğru hərəkətini davam etdirəcək.

Yox, əgər 1.4300-dən aşağıya enərsə, onda 1.4000/50 zonasında dəstək tapacaq.

8

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL 8 Həmin dəstək kimi 200 günlük SMA da çıxış edə bilər (1.3940).

2) Funt/dollara diqqət yetirməyi məsləhət görürəm. Cütlük 1.6475 zonasında maksimumu test edib. Əgər səviyyə yarılarsa, 1.6550, daha sonra 1.6745-ə doğru hərəkət gözləyirəm.

Cütlüyün 1.6400-dən aşağıya enəcəyi təqdirdə 1.6210/60-a çatacağı gözlənilir. Oradan 100- və

Proqnoz 50-günlük SMA-lar keçirlər. Əgər funt/dollar 1.6200 səviyyəsini yarıb, onun aşağısında möhkəmlənərsə, 1.6080-ə doğru (200 günlük SMA) hərəkət edəcək.

Bundan başqa, CAD/CHF cütlüyünü də izləməyi məsləhət görürəm.

olduğu kimi 1,39-1,46 diapazonunda hərəkət edir. Əməliyyat açmaq üçün cütlüyün bu diapazondan çıxmasını gözləməyi düzgün sayıram. Dolayı işarələr var ki, cütlük diapazonda nə qədər çox qalırsa, yuxarıya hərəkət şansı da bir o qədər çoxalır.

2) Əvvəlki kimi, qızıla diqqət yetirməyi məsləhət görürəm.

Yəqin ki, biz hələ yeni zirvələr görməkdə davam edəcəyik.

İlqar Vəliyev: 1) Avo/dollar, elə əvvəlki ayda

Çətin günün strategiyası

H

əftənin birinci günü adətən çətin gün sayılır. Və buna əsas da var: axı istirahət günü dincəlib rahatlanan insan üçün birdən–birə işə qayıtmaq çətin olur. O, özünü adi iş rejiminə qaytarmaq üçün xeyli çətinlik çəkir. Bu da stressə səbəb olur.

Bu, məsələyə insanın sağlamlığı nöqteyi-nəzərindən baxışdır.

Amma qazanmaq nöqteyinəzərindən baxanda vəziyyət tamamilə fərqlidir. Bu baxımdan yanaşanda həftənin birinci günü

az riskli əməliyyatlar açmaq üçün əla vaxtdır. Üstəlik, həmin

əməliyyatları izləmək də lazım gəlməyəcək: stop-loss və teykprofit qoyandan sonra ayrı işlərlə məşğul olmaq olar. Həm də bütün il boyu. İlin sonunda isə 70%-lik gəlir sizindir. İnForex şirkətinin ofisində təşkil olunan seminarda məhz belə bir sistemdən danışılıb. Sistemin işi ətraflı izah olunub, son bir neçə il üçün backtest-in nəticələri göstərilib.

Seminara qatılanlar 60 dəqiqə ərzində onlara yaxşı qazanc imkanı açan biliklər əldə ediblər.

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

TE XANALİZ

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyündə dalğa mənzərəsi getdikcə daha da aydınlaşır: (A) İntermediate dalğası yekunlaşıb, (B) İntermediate formalaşmaqdadır. O, ikiqat, ya üçqat ziqzaq şəklini ala bilər. Buna aşağı zaman periodunda aydınlıq gətirməyə çalışacağıq.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

daily B Minor dalğası formalaşır. Güman ki, o, ikiqat ziqzaq əmələ gətirəcək: [w]-[x]-[y]-[xx]-[z]. Bu korreksiya strukturu hazırda aşağıya meyilli kanalda hərəkət edir. Kanalın yuxarı sərhədinin yarılması ssenarinin dəyişməsi anlamına gələcək.

h4 Bu taymfreymdə [z] minute dalğasının inkişaf edə biləcəyi trayektoriya göstərilib. Klassik ziqzaq formalaşıb. Onun birinci (a) minuette dalğası “wedge” şəklini alıb. (c) minuette dalğası impuls və ya ending diagonal kimi inkişaf edə bilər. Amma aşağıya hərəkətin korreksiya olduğunu yaddan çıxarmayın.

8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

47

TE XANALİZ 8

48

Dalğa analizi

Gbp/usd

weekly Əvvəlki proqnoz tam şəkildə qüvvədədir və qiymət nəzərdə tutulan ssenari üzrə hərəkətini davam etdirir.

Yəni (B) İntermediate dalğasının inkişafını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası formalaşmaqdadır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir üçlük formalaşdıracağını gözləyirik.

daily Aşağıya doğru [iv] minute dalğası inkişafını başa çatdırıb. İndi [v] minute dalğasının inkişafını müşahidə edirik. Detallar qrafikdə göstərilib.

8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/chf

8

weekly Dollar/frankın aşağıya doğru uzunmüddətli yolçuluğu davam edir. (5) İntermediate dalğasının hərəkətini müşahidə edirik. Dalğa mənzərəsinə əsasən, onun 3 Minor alt dalğası inkişafdadır. Yaxın perspektivdə 4 Minor korreksiyasını gözləyirik. Əlavə məlumat üçün aşağı zaman perioduna baxmaq lazımdır.

daily Bu sxemə əsasən, cütlük öz impulslarında uzatmalar (extension) yarada-yarada gedir. Onun daxilindəki [v] minute dalğasının da uzandığını müşahidə edirik. Hələ ki, enişin başa çatmasını gözləməyə əsas yoxdur.

8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

49

TE XANALİZ 8

50

Dalğa analizi

Usd/jpy

weekly Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkət edir. Hazırda ending diagonal modelinin sonuncu üçlüyünün formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb.

Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Bu dalğa güman ki, [a]-[b]-[c] minute şəklində olacaq. Hazırda [c] minute-nin inkişafını gözləyirik.

daily Burada vəziyyətə bir qədər fərqli baxaq. Belə variantda istisna deyil ki, [b] dalğası hələ başa çatmayıb.

Ona görə də, başa çatmasını gözləmək məsləhətdir. Mümkün hərəkət sxemi qrafikdə göstərilib.

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

51

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY

Fumudziki (avqust) – aydan zövq almaq ayıdır

Tenkan və Kijun-Sen xəttləri yaxınlaşmaqda davam edirlər. Belə görünür ki, qiymət 1,37-yə, yəni buludun sərhədinə qədər düşə bilər. Amma bu haqda danışmaq üçün xəttlərin kəsişməsini və qiymətin konsolidasiya səviyyəsindən - 1,4050-dən aşağıya düşməsini gözləməliyik.

DAILY

Kijun-Sen üfiqi vəziyyətdədir, reyncin aşağıya meyilliyi var. Çünki hadisələr “bulud”un yarılmasından sonra, onun aşağısında inkişaf edirlər.

8

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

52

İşimoku

GBPUSD

WEEKLY

Buludun üzərində “ölü xaç” yaranıb. Bu, güclü siqnal deyil. Amma ən azından 1,6260 və 1,6124 səviyyələrində xəttlərin test olunması gözlənilir. Həmin səviyyələrin yarılması “bulud”a - 1.60 zonasına yol açacaq.

DAILY

Son bir neçə gündə “bulud”un uğrunda döyüş gedib. Qiymət inadla yuxarıda möhkəmlənməyə çalışır. Əgər bu cəhdlər nəticə verməsə, “bulud”un aşağı sərhədinə - 1,6154-ə doğru eniş hərəkəti gözlənilə bilər.

8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

53

İşimoku

USDCHF

8

WEEKLY

Gözlənildiyi kimi, konsolidasiya səviyyəsinin altında möhkəmlənəndən sonra eniş hərəkəti davam edir.

Hazırda yapon şamlarının hələ tam formalaşmamış dönüş fiquru yaratdıqlarını görürük. Həftəlik şamın “doji” şəklini və ya ağ rəng alması 0,7788 zonasına korreksiya üçün imkan yarada bilər.

DAILY

Bütün xəttlər aşağıya yönəlib. Amma “atılmış körpə” şam fiquru mümkün qısamüddətli dönüşə işarə edir.

Ona görə də, artımı gözləyib satmaq məsləhətdir. Hədəf 0,7770 zonasındadır.

8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

54

İşimoku

USDJPY

WEEKLY

Qiymət, axır ki, diapazonu yardı və hətta aşağıdan test etdi. Hər şey enişin davam edə biləcəyini göstərir.

Sadəcə, unutmaq lazım deyil ki, cütlük tarixi minimumlarına çatıb, Yaponiya bankı isə mürgüləmir. Texniki hədəf 75,00 zonasındadır.

DAILY

“Ayı” trendi və korreksiya... 75,00 zonasına eniş gözləyirik.

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Avro/dollar May ayından bəri Avro hər hansı bir istiqamətdə trend nümayiş etdirə bilməyib. Kobud desək, 1,4900-1,3900 aralığında “yay reynci”nə girib. Qiymətin yanvar ayından olan impulsuna nəzərən artımını gözləmək olar. Çünki korreksiya səviyyələri hələ də qalır.

Ortamüddətli və ya uzunmüddətli artıma təkan verəcək müqavimət 1.4400 ətrafında yerləşir.

Eniş üçün 1,4000 güclü dəstək zonasıdır.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

55

TE XANALİZ

Kompleks baxış

8

56

Funt/dollar Ortamüddətli perspektiv üçün qiymət 1,6450-1,6250 aralığında reyncdədir. Uzunmüddətli mənzərə artımın davam edəcəyinə işarə edir.

8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

8

Dollar/frank Cütlüyün “dayanmayan enişi” investorları narahat edir. Belə bir ifrat enişdə istənilən artımı bəziləri korreksiya, bəziləri isə “dib”in yaranması zənn edərək, uzunmüddətli artımın başlayacağını gözləyirlər. Ona görə də, bu cütlüyə qoşulmaq hələ də təhlükəlidir. Buna baxmayaraq, 0.7800 ətraflarından 0.7950 ətraflarına qədər artım gözləmək olar. 0.7500 dəstək səviyyəsi kəsilsə, eniş, düşünürəm ki, davam edəcək.

8 w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

57

TE XANALİZ

Kompleks baxış

8

58

Dollar/yena 76.50 ətrafında yenidən dəstək alan cütlük Yaponiya Bankının intervensiyası nəticəsində 80.00 müqavimətini test edə bildi. Bu ay üçün əgər qiymət Daily qrafikdə 78.35 ətraflarından yuxarıda qala bilsə, 80 müqaviməti yenidən test oluna bilər. Əks halda 76.50 və daha yeni tarixi minimumlar qaçılmaz olacaq. Uzunmüddətli perspektivdə trend hələ də aşağıdır.

w ww.i nf o r ex.a z (012 ) 43 75323 , 4 3 678 4 4

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

BELƏ DEYİBLƏR

Müdrik sözlər

Treyder üçün aforizmlər

işə dönüş edir. m ə h t ə m iy q , n da ünki vaxtı çata Ç . ir d ib c a v a n dah Uilyam Qann Vaxt qiymətdə Öz səhvində ba şqalarını günahlandırm aq o deməkdir ki, h Biz treyderi öy əmin səhv rətməyə nə qəd ər cəhd etsək d yenə təkrarlan praktikada an ə, özü acaq. lamayınca heç nəyin xeyri olm R o b e rt Haqstrem ayacaq.

Larri Vilyams dınbaq bir şeyi ay a q n a zd a lm o İnvestor aha vacibd sı n a h n ü ç ü ki, sizin laşdırmalısınız axşı yatmaq y sa x o y , k ə m e dir: yaxşı y orli Con Kenfild M

Sizin edə biləc əyiniz ən böyük risk özünüzə güvənməməkd ir.

Bill Vilyams

Uğursuzlar ke çmişlə, qaliblə r isə gələcəklə yaşayırlar Ceyson Levit yunçu hesab o zü ü n zü ö z si Əgər ğın haqqını a m a n y o , sə iz edirsin or hesab edin. st e v in zü ü n zü ödəməlisiniz. Ö Adam Smit

Şanşı qaçırma q bazara səhv girməkdən dah a yaxşıdır Bill Lipşuç

ağa nra qazanm o s , a ğ a lm a q bazarda sağ ə lc ə v v ə n ə M Corc Soros

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

çalışıram

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

K İ TA B R Ə F İ

Nə oxumalı

Maks Günter

Birja spekulyantının aksiomları

B

Bu ölkə 300 il ərzində Avropada gedən müharibələrdə iştirak etməyib. Həm də bu səbəbdən ki, onu işğal etmək istəyən tapılmayıb. Amma buna baxmayaraq, isveçrəlilər dünyada ən varlı adamlardır... Adambaşına düşən gəlirə görə dünyada ilk yerlərdən birini tuturlar... Ən sabit valyutalardan birinə malikdirlər.

Bu kitabda gətirilən aksiomlar Bəs bütün bunlara necə nail başqa cürə “İsveçrə aksiomları” da adlanır. İsveçrə isə böyük bir iqti- olublar?! sadi tapmacadır. Üç dağda yerləşən Səbəb odur ki, isveçrəlilər bu ölkə sahəsinə görə Amerikanın dünyada ən yaxşı investorlar, Men ştatının yarısı boydadır. Bir qarış da dəniz sahili yoxdur. Min- spekulyantlar və birja oyunçueral resurslardan məhrumdur. Təbii larıdırlar. ehtiyatlar sarıdan kasaddır. Ərazisi “Birja spekulyantının aksiomkənd təsərrüfatı üçün əlverişli ları” kitabında isveçrəlilərə bu deyil. işlərdə qalib gəlməkdə kömək irja spekulyantı və aksiom?!. Düzdür, bir araya sığan anlayışlar deyillər. Birja fəaliyyətində aksiomlar olmur, burada hər şey ehtimallardan ibarətdir. Amma Maks Günter, hər halda, bu sahədə bəzi aksiomlar tapa bilib!

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 edən prinsiplər sadalanır. Maks Günter onları özünün məşhur bankir və investor olan atasından öyrənib və oxucuya anladır.

Kitabdan bəzi aksiomlar Əsas aksiom № 1

və gəlirinizi götürməyi bacarın.

Köməkçi aksioma № 4

Narahatçılıq - xəstəlik deyil, sağlamlığın nişanəsidir. Əgər siz narahat olmursunuzsa, deməli, kifayət qədər ciddi risk etmirsiniz.

Köməkçi aksioma № 1 Həmişə ciddi məbləğlə işləyin.

Köməkçi aksiom № 3

Kiçik itkilərə sakit yanaşın. Ona hazır olun ki, böyük müvəffəqiyyətə gedən yolda belə itkilərə məruz qalacaqsınız.

Əvvəlcədən müəyyənləşdirin ki, əməliyyatdan hansı gəliri götürmək istəyirsiniz, onu əldə edən kimi əməliyyatı bağlayın.

Əsas aksioma № 4

Əsas aksiom № 3 Əsas aksoim № 2 Vaxtında əməliyyatı dayandırmağı

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Gəmi batmağa başlayırsa, dayanıb dua etməyin, aradan çıxın.

İnsanın davranışı izaholunmazdır.

Kimsə desə ki, gələcəkdən xəbər verir, zərrəcə inanmayın.

İn Forex 08 (18) avqust, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et