In forex # 8

Azərbaycanda treyderlər üçün ilk jurnal!

Saniyədə yüz min dollar səh. 22-də

Treyderin ev tapşırığı səh. 14-də

On əsas səhv səh. 26-da

Sadə və gəlirli qız səh. 38-də

Dolların şifrəsi İn Forex

08 (08)

oktyabr,

2010

səh. 39-da

Daimi rubrikalar: Dalğa analizi (10), İşimoku əsasında təhlil (18), MA əsasında təhlil (29)

Yenilməz yena “Gündoğar ölkə”nin valyutasını möhkəmləndirən nədir?

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də....................................... Yenilməz Yena. “Gündoğar ölkə”nin valyutasını möhkəmlədən nədir?

8-də....................................... Böhrana qarşı cərimə. Avropa Birliyində yeni resept tapıblar 14–də.................................... Treyderin ev tapşırığı. Onu yerinə yetirməyənlər Bazar müəllimdən inciməsinlər 15-də..................................... Fundamental incəliklər. Fərid Səttarov fond bazarlarının və fundamental analizin özəlliklərindən danışır 22-də..................................... Saniyədə yüz min dollar. ABŞ-ın xarici borclarının artım sürəti işıq sürətinə yaxınlaşır 24-də..................................... Baffet sirrini açdı. Dahi investorun son intervüsündən seçmələr 26-da..................................... On əsas səhv. Bilin və təkrarlamayın!

33-də..................................... “Böyük Depressiya”. XX-ci əsrin ən faciəli böhranının səbəbləri və nəticələri 37-də..................................... Treyderin təkamül təlimi. Təbii seçmə prinsipi bazarda da keçərlidir!

39-da.................................... Dolların şifrəsi. O, kimin gözüdür elə?!.

41-də..................................... 1№-li təlimat. Peşəkarlar məsləhət verir...

43-də..................................... Təlatüm indikatoru. ATR sizə “stop” əmrlərini düzgün yerləşdirməkdə kömək edəcək.

44-də..................................... Sadə və gəlirli qız. Tanış olun: Daniella... Çaşmayın, bu, sistemin adıdır.

45-də..................................... Ulduzlarla ticarət. Pavel Kuroçkinin “İn Forex”ə eksklüziv müsahibəsi 48-də..................................... Döyüşçü, treyder, rahib. Onların hansı ümumi problemləri var?..

51-də..................................... Səviyyəli ticarət. Vacib səviyyələr hansılardır və qiymət onlara yaxınlaşanda nə etmək lazımdır 53-də..................................... Altşüurunu uğura köklə. Napoleon Hilin varlanmaq istəyənlərə məsləhətlərini davam etdiririk 56–da.................................... Test 60-da..................................... Treydinq haqqında aforizmlər

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

08 (08)

oktyabr,

2010

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

30 3

Bazar müəllimin imtahanı İ(t)ki istəməyən hazırlıqsız gəlməsin!!!

Yəqin, razılaşarsınız ki, öz peşəsində ad çıxarmış insanların işlərini necə gördüyünə baxanda heyran qalmamaq mümkün İlqar Vəliyev, deyil. İstər məsələn, Zidanın futbol oynaması olsun, istər ŞuLayihənin rəhbəri maxerin bolid sürməsi, Dastin Hoffmanın “Yağış adamı” filmində necə məharətlə obraza girməsi... Və yaxud da Corc Sorosun bir əməliyyatdan bir milyard dollar qazanması. Bunların hamısı hörmət və heyranlıq doğurur.

Amma bu işin digər tərəfi də var: hazırlıq. Siz bilirsinizmi, Zidan o ustalıq səviyyəsinə çatana qədər nə qədər qan-tər içində top qovub? İllərlə! Bəs Dastin Hoffman saat yarımlıq ekran vaxtı üçün nə qədər hazırlaşıb? Aylarla! Aylarla bezdirici, üzücü, zəhmət tələb edən işi təkrar-təkrar görüb, sonra təhlil edib, ruhi xəstəxanada müşahidələr aparıb, məşqlər edib. Və cəmi saat yarımlıq oyun üçün. Bəs, tutaq ki, Edrian Broudi “Pianoçu” filmində saat yarım oynamaq üçün necə aylarla əzab dolu ağır hazırlıq keçib, ac qalıb, bunu düşünmüsünüzmü?

Mahir gitara ifasına qulaq asanda heç fikirləşmisinizmi ki, bu səviyyəyə çatana qədər gitaraçının barmaqlarını simlər nə qədər yağır edib?

Parlaq görünən, ehtiram və heyranlıq doğuran hər bir işin arxasında davamlı, ağır, yorucu zəhmət dayanır. Və əksi də düzdür: davamlı, yeknəsəq hazırlıq olmadan heç bir parlaq nəticə əldə etmək mümkün deyil.

Biz bu sayımızda “Treyderin ev tapşırığı” adlı məqalə dərc etmişik. Onu oxuyanda Sizə aydı olacaq ki, eyni prinsiplər treyderlər və treydinq üçün də keçərlidir. Hər bir uğurlu, peşəkar, baxanlarda heyrət doğuran əməliyyatın arxasında ciddi çalışma və zəhmət durur. Hər bir əməliyyat – bir imtahandır. Treyder ona şagrird, ya tələbə imtahana hazırlaşdığı kimi hazırlaşmalıdır. Bazar çox obyektiv müəllimdir, o, həmişə hər şeyə doğru qiymət verir. Hazırlaşmadan imtahana gələnlər (əməliyyat açanlar) kəsiləcəklər. Bu halda dinmədən aldığın qiymətlə - i(t)kiylə razılaşmaq ən doğru yoldur: get (bazardan çıx), hazırlaş (yenidən analiz apar) və bir də gəl (təzə əməliyyat aç). Bircə müəllimlə mübahisə etmə! Bazar müəllimə mübahisə etmək (yanlış əməliyyatı açıq saxlamaq) ali məktəbdən qovulmaqla (hesabın tam itirilməsilə) da nəticələnə bilər.

Zövqlü mütaliələr! www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

08 (08)

oktyabr,

2010

Jurnalı forumda müzakirə et

4

REKLAM

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

AY I N M Ö V Z U S U

5

Yena

enilməz ena H

azırda maliyyə bazarlarında əsas diqqət Samuray valyutası mərkəzində olan valyutalardan biri Yenadır. “Gündoğar ölkə”nin valyutası 15 illik maksimumlarına çatıb. Son aylarda Yaponiyada Yena həm də ona görə möhkəmlənir ki, digər valbaş nazir Naoto Kandan tutmuş, lap kiçik rütbəli mə- yutalar fundamental səbəblər üzündən davamlı şəkmurlara qədər hamı yenanın güclənməsindən naraildə zəifləyirlər. Belə bir vəziyyətdə əksər ekspertlər hatlığını bildirməkdədir. Milli valyutanın durmadan əmindirlər ki, Yaponiya Bankının Yenanı zəiflətmək möhkəmlənməsinin qarşısını almaq üçün Yapon hökuməti sentyabrın 15-də bazara intervensiya da etdi. Amma Yaponiya Bankının maliyyə bazarına 2 trilyon yenalıq inyeksiyası heç də istənilən nəticəni vermədi. Yena güclənməkdə davam edir. Amma nə vaxta və hara qədər?

Faydasız intervensiya Treyderlər həyəcanla gözləsələr də, Yaponiya hökuməti bazara növbəti intervensiyanı etməyə tələsmir. Güman ki, bununla ölkənin maliyyə hakimiyyəti hər şeydən əvvəl, vaxt udmağa çalışır. Bu da təəccüblü deyil: çoxdan bəllidir ki, intervensiyanın effektini artıran amillərdən birincisi onun gözlənilməz olmasıdır. Fəqət indi dolların da durmadan zəifləməsi intervensiyanı faydasız edə bilər. Üstəlik, son aylarda ABŞ-ın Federal Ehtiyatlar Sistemi yeni kəmiyyət zəiflətməsinə hazırlaşması ilə bağlı eyhamlar vurmaqdadır. Əgər bu addım atılarsa, onda Yaponiya hökumətinin nə etməsindən asılı olmayaraq, Yena yuxarıya sıçrayacaq. Ona görə də tamamilə mümkündür ki, Yaponiya Bankı ikinci intervensiya üçün tələsməsin. Heç bir hökumət pullarını havaya sovurmaq istəməz. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

cəhdləri uğurla nəticələnməyəcək. İnvestorlar təhlükəsiz aktivlər axtarırlar və Yena da məhz belə aktivlərdəndir. Ona görə də investorlar Yenanı almaqda davam edəcəklər. Yaponia Bankının fəaliyyəti isə yalnız dollar/yenanın yeni minimumlara enməsini ləngidə bilər.

Amma məsələnin digər tərəfi də var: doğrudanmı, Yenanın hazırkı möhkəmlənməsi Yaponiya hökuməti üçün bu qədər arzuolunmazdır? Belə məlum olur ki, əslində yox.

8 İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

AY I N M Ö V Z U S U 8

6

Güclənmənin gizli xeyri Əvvəla, güclü valyuta ölkəyə investisiya axınının yaranmasına səbəb olur. Yaponiyanın isə hazırda xarici investisiyalara ehtiyacı az deyil.

Bundan başqa, güclü valyuta fond bazarlarına dəstək olur, uzunmüddətli faiz dərəcələrinə nəzarət etməyə imkan yaradır. Deflyasiya problemini cilovlamaq mümkün olur. Ölkənin iqtisadiyyatına inamı artırır. Güclü Yena Yapon iqtisadiyyatını daha çox rəqabətədavamlı edir. Bütün bunları nəzərə alanda, yaponların Yenanın güclənməsini arzulamaq üçün

Yena Fundamental problemlər Yaponiya iqtisadiyyatı hazırda böhranın yaratdığı tənəzzülldən çıxmağa can atır. 2008-ci ildə ölkənin Ümumi Daxili məhsulu təxminən 9% azalmışdı. Bu da dünyanın ikinci böyük iqtisadiyyatı üçün ciddi sınaq idi. Hazırda ləng və tədrici bərpa prosesi gedir.

Yaponiyanın ÜDM-i milyard Yena

rüb

rüb

rüb

rüb

rüb

rüb

rüb

rüb

rüb

rüb

İqtisadiyyatın bərpası prosesinin ləng getməsinin bir neçə fundamental səbəbi var. Onlardan birincisi işsizliyin hələ də kifayət qədər yüksək səviyyədə (5,2%) olmasıdır. İşsizlik isə öz növbəsində daxili istehlakın aşağı düşməsinə gətirib çıxarır. yetərincə əsasları var.

Digər problem isə xroniki büdcə kəsiridir. Hazırda Düzdür, yenanın güclənməsindən ziyan çəkənlər ölkənin büdcə kəsiri ÜDM-in 10%-ə çatıb. də az deyil. Belə ki, qiymətlərin düşməsi daşınmaz Yaponiyanın dövlət borcu da artmaqdadır. əmlak və borc sahiblərinin cibinə ziyan vurur. Korpo- Beynəlxalq Valyuta Fondunun bilgisinə görə, 2009rativ gəlirlər və vergilər azalır. Amma bu medalın da cu ildə ölkənin xarici borcu ÜDM-in 218,6%-nə əks üzü var: deflyasiya banklara borclarını silmək bərabər idi. Ən pisi odur ki, borc artmaqda davam imkanı yaradır. Bu isə heç də az şey deyil. Belə ki, edir. Onun nəticəsində 2010-cu ilin yanvarında borcların silinməsi iqtisadi sabitlik və artım üçün “Standard & Poor's” agentliyi Yaponiyanın reytinqini zəmin yaradır. mənfi həddinə endirdi. İxaracatçıların marağına gəlincə, düzdür, onlar Fərdi təsərrüfatların da gəlirləri azalıb. Bu, ziyan çəkəcəklər, fəqət bu halda da “hər ziyanda bir pərakəndə satış göstəricilərinin də azalmasına gətirib xeyir var” prinsipi keçərlidir. Əksər firmalar gəlirçıxarır. lərini artırmaq üçün alternativ və daha perspektivli Ölkənin bank sistemində problemlər qalmaqdadır. yollara baş vuracaqlar. Məsələn, “Sony” yeni Xeyli müddətdir ki, son dərəcə aşağı səviyyədə texnologiyaların hazırlanmasına, “Honda Motors” is- olan faiz dərəcələri iqtisadiyyatı canlandırmaq tehsalatın genişlənməsinə, “Japan Airlines” effekbaxımından gözlənilən nəticəni verə bilmir. tivliyin artırılmasına diqqət yönəldəcək. Hökumət vergiləri biznesin xeyrinə azaldacaq. İndi isə qayıdaq əvvəldəki suala: Yena hara qədər Göründüyü kimi, Yaponiyada heç kim etiraf etmöhkəmlənməkdə davam edəcək? Suala birmənalı məsə belə, güclü yena heç də onlar üçün qorxulu cavab vermək mümkün deyil. Amma birinci intervendeyil. Hətta əksinə... Ümumiyyətlə, Yaponiyanın siyadan sonra Yaponiya Bankının sakitləşməsi və əksər şirkətləri müxtəlif xarici ölkələrdə sabit istehsal yeni intervensiyaya can atmaması çox nəticələr təşkil etdiklərinə görə, valyutaların dalğalanması on- çıxarmağa əsas verir. Görünür, BoJ hələ gözləyəcək. ların gəlirlərinə elə də ciddi təsir göstərmir.

Demək, treyderlərin də gözləməsi məsləhətdir. w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

PROQNOZ

Aparıcı bankların əsas cütlüklərlə bağlı proqnozları

7

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

8

RESEPT

Avropa Birliyi

Avropa Birliyinin maliyyə intizamını pozan üzvləri cəzalandırılacaqlar Avropa Birliyinin Komissiyası qitə ölkələrinin büdcə intizamını artırmaq üçün xüsusi tədbirlər paketi hazırlayıb. Məqsəd Avropa ölkələrinin xərclərinə nəzarəti artırmaqla Yunanıstandakına bənzər vəziyyətlərin yaranmasına bir daha yol verməməkdir. Bunun üçün AB büdcə intizamını pozan dövlətlərə xüsusi cərimələr tətbiq edəcək.

Yeni qaydalara görə, büdcə kəsiri normasını (ÜDM-in 3 faizi) aşan dövlətlər Ümumi Daxili Məhsularının 0,2 faizi həcmində depozit ayırmalıdırlar. Əgər vəziyyət tezliklə düzəlməsə, bu məbləğ cərimə hesab olunacaq və dövlətdən alınacaq. Eyni cəza xarici borcları ÜDM-in 60%-ni aşan dövlətlərə də tətbiq ediləcək.

Avrokomissiyanın hazırladığı digər cəza mexanizmi isə “Tarazlığın ifrat pozulmasına nəzarət” adlanır. Əgər məlum olsa ki, dövlətlərdən birindəki iqtisadi vəziyyət bütövlükdə Birliyin iqtisadi sabitliyinə təhlükə yaradır, AB həmin dövlətə durumu düzəltməklə bağlı tövsiyələr verəcək. Əgər ölkədəki hökumət problemi tezliklə yoluna qoymasa, dövlət Ümumi Daxili Məhsulunun 0,1%-i miqdarında cərimə olunacaq. Həm də həmin cərimə Avropa Birliyi dövlətə verdiyi cəzanı ləğv edənə www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

qədər hər il ödəniləcək.

Bu cəzalar ilk növbədə maliyə sabitliyi normalarından uzaqlaşmış ölkələrə tətbiq ediləcəklər. İlk namizədlər İrlandiya və İspaniyadır. “Euobserver”in bilgisinə görə, AB-nin tövsiyələrinə əməl etməmək İrlandiyaya 330 milyon avro, İspaniyaya isə 2,1 milyard avro bahasına başa gələ bilər. Şübhəsiz ki, bu təkliflər heç də AB-yə üzv olan dövlətlərin hamısının xoşuna gəlməyəcək.

Amma Avropa Komissiyasının rəhbəri Xose Manuel Barrozu bu fikirdədir ki, qitədə yaşayanların rifahı naminə bu sanksiyalar paketini qəbul etmək lazımdır.

- Əgər hökumətlər həmişə haqlı olsaydılar, indiki vəziyyətə gəlib düşməzdik,- deyə Barrozu bildirib.

Avrokomissar düşünür ki, cərimələr sisteminə keçid iqtisadi idarəçilik sahəsində atılan ən böyük addımlardan biri olacaq.

Təşəbbüsün qəbul olunması üçün Avropa ölkələrinin çoxu ona “hə” deməlidirlər. Həmçinin Avropa Şurası və Avroparlament də razılığını bildirməlidir. Yalnız bunlardan sonra cərimələr qüvvəyə minə bilər. Barrozu düşünür ki, bu prosedurlar 2011-ci ilin ortalarına qədər həllini tapacaq. Konkret olaraq, Avropa Birliyinin gələn ilin oktyabrın 28-29-da keçirilən sammitində təklif rəsmiləşə bilər.

Ekspertlər də bu fikirdədirlər ki, təşəbbüsün qəbul olunacağı ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir. Çünki bu, həm də siyasi kompromiss olardı. Belə ki, Almaniya artıq xeyli vaxtdır buna bənzər cəzalar sisteminin tətbiq olunmasını tələb edir. Avropa Komissiyasının təkliflər paketində nəzərdə tutulanlar Almaniyanın istədiklərinin minimum həddidir.

Hərçənd, bir sıra ekspertlər düşünürlər ki, hətta bu tədbirlər belə, Avropa ölkələrini defoltdan xilas edə bilməyəcək. Onların arasında Britaniyanın məşhur “Independent” qəzetinin mütəxəssisləri də var.

- Böhran başlayana qədər İrlandiya və İspaniyanın xarici borclarının səviyyəsi elə də çox deyildi. İspaniyada hətta büdcə profisiti var idi. Bu ölkələrdə böhran özəl sektorun iri miqdarda borca düşməsi və bankların daşınmaz əmlakın alınması üçün düşünmədən kredit vermələri nəticəsində başlamışdı,- deyə qəzet yazıb.

Ona görə də, “Independent”in iqtisadi ekspertləri bildirirlər ki, Avropa Komissiyası bir qədər geniş əhatəli düşünməlidir. Sadəcə dövlət borclarının üzərində diqqətini cəmləşdirməklə Komissiya Avropa ölkələrinin iqtisadiyyatlarındakı daha ciddi problemləri nəzərdən qaçırır.

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

SEMİNAR

9

“Robotreydinq” Sentyabrın 30-da “İn Forex” şirkətinin ofisində Mavlet Baqiyevin “Robotreydinq” adlı seminarı keçirilib. Seminara qatıla bilməyənlər onun necə keçdiyini Mavlet müəllimin jurnalımıza intervüsündən öyrənə bilərlər.

“məntiqi zəncir” kimi terminlərə ehtiyac görmürəm. Axı məqsəd dolaşdırmaq yox, öyrətməkdir.

- Seminarda nədən danışıldı?

- Əvvəlcə biz iki treyderi müqayisə edirik. Onlardan biri intuitiv, digəri isə MTS vasitəsilə - Bu mövzuda seminar keçir- ticarət aparır. Tutaq ki, ikisi də inmək ehtiyacı haradan yarandı? tizamsız treyderdir. Axı nə etmək - Yeni başlayan treyderlərlə söh- lazım gəldiyini bilirsənsə, bu, hələ o demək deyil ki, məhz belə də bət zamanı görürdüm ki, onlar edəcəksən. insan amilinin öz ticarətlərinə ziyanından tez-tez söz açırlar. Bu - Buna qarşı necə mübarizə vəziyyətdən çıxış yolu Mexaniki Ticarət Sisteminin (MTS) yaradıl- aparmaq olar?

- Optimal variant ekspertlərdən masıdır. Amma hətta MTS-dən isistifadə etməkdir. Mən iki Dəyişən tifadə zamanı da nizam-intizam Orta Göstəricinin əsasında qurulan “axsayır”. Buna görə də “Robosadə ekspert təklif etdim. Həmin treydinq” mövzusunda seminar ekspert real vaxt rejimində, iştikeçirmək ideyası meydana gəldi. rakçıların gözü önündə 32 dollar qazanmaqla hamını heyrətləndirdi.

Bundan sonra suallar yağdı...

- Niyə məhz “Robotreydinq”?

- Mən öyrətmə prosesində həmişə sadəliyə can atıram. Ona görə də, “alqoritm” , “C++”, www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

aradan qaldırmaq məqsədi güdürdü.

- Yəqin, belə sual da olub ki, ekspertə nə dərəcədə güvənmək olar?..

- Oldu. Əslində elə bütün seminar bu suala cavab vermək üçün idi. Əvvəlcədən deyim ki, ekspertdən istifadə edən treyder Mexaniki Ticarət Sisteminə əsasən işləyən və xüsusilə də intuitiv treyder qarşısında üstünlüyə malikdir. Ən - İlk sual, yəqin azı bazarın monitorinqi baxımınbelə oldu ki, dan. Robot – insan deyil, onun ishəmin eksperti tirahətə ehtiyacı yoxdur. İkincisi, haradan tapmaq robot daha sürətlə işləyir. olar?.. Üçüncüsü, robot heç vaxt səhv - Aha. Amma eləmir – təbii ki, ona verilən parauzağa getmək lazım deyil: həmin metrlər çərçivəsində. Və ən əsası, robot emosiyalara tabe deyil! ekspert “Metatrader” proqramında var. StanRobotreydinqlə maraqlananlar dart dəstə daxildir. Deməli, hamı Mavlet Baqiyevin növbəti semiterminaldan istifadə edir, amma narına qatıla bilərlər. orada nələrin olduğunu bilmirlər...Seminar da elə bu boşluğu İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

10

TE XANALİZ

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd daily Minor dalğa səviyyəsində avro/dolların A-B-C ziqzaqı formalaşdırdığı ehtimal olunur. Hazırda ziqzaqın C dalğası inkişaf edir. O, impuls formasındadır. İmpulsun 3-cü daxili dalğası – [iii] minuette artıq ziqzaq kanalının yuxarı sərhədini test edir. Bu, o deməkdir ki, yaxın perspektivdə lokal korreksiya - [iv] minuette dalğası başlaya bilər. Amma orta perspektivdə artım trrendi – yəni C Minor dalğası hələ qüvvədədir.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

Gbp/usd daily Hazırki ssenariyə görə C Minor dalğasının daxilində [iii] minuette inkişafa başlayır. Əgər versiya doğrudursa, orta perspektivdə bizi hələ yuxarıya doğru davamlı trend gözləyə bilər. Və onun qüvvədə qaldığı bütün müddət ərzində yalnız alış əməliyyatları açmaq məsləhətdir.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

11

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

12

Usd/chf daily Dollar/frank son bir neçə ay ərzində dünyanın bütün dalğa analitiklərini aldadandan sonra, nəhayət, kartlarını açdı. Hazırda aktual ssenariyə görə aşağıya doğru 3 Minor dalğası inkişaf edir.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

Usd/jpy daily Belə görünür ki, dollar/yena eniş trendini başa vurmağa yaxınlaşıb. Hazırda aşağıya hərəkətin son dalğaları müşahidə olunmaqdadır. Şəkildə təsvir olunan ssenaridə [iii] minuette dalğasının bitib-bitmədiyi mübahisəlidir. Yəni yuxarıya doğru ilk dalğa hələ lokal korreksiyanın tərkib hissəsi də ola bilər. Ona görə də, almağa tələsməyin.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

13

14

Q AY D A

Əsas məsələ

Treyderin “ev tapşırığı” Əgər sabah Bazarın sizi cəzalandırmasını istəmirsinizsə, bugünkü ev tapşırığını unutmayın Treyder sabah nə edəcəyini bu gün axşamdan dəqiqləşdirməlidir. Ticarət gününə əvvəlcədən hazırlaşmaq son dərəcə vacibdir. Necə gəldi, qarışıq əməliyyatlar açmaq uğursuzluğa aparan yoldur.

Peşəkar treyderin əvvəlcədən ticarət planı olmalıdır.

Treyderin “ev tapşırığı” ona ticarət prosesində zehnini aydın və təmiz saxlamaqda, özünü itirməməkdə çox böyük kömək edir. Əksər treyderlər ticarət gününə əvvəlcədən hazırlaşmayanda daha çox emosiyaların təsirinə düşür və sonradan özlərinə də xeyli məntiqsiz görünən əməliyyatlar açırlar. Halbuki, təcrübəli və peşəkar treyderlər bu halda ünmumiyyətlə, bazara girməməyi üstün tutur.

qədər yeknəsəq və bezdirici “ev tapşırıqları” yerinə yetirdiklərini təsəvvürə gətirə bilirsinizmi?

Yaxud bilirsinizmi, rejissor və aktyorlar son dərəcə maraqlı görünən işə nə qədər yeknəsəq və cansıxıcı şəkildə hazırlaşırlar? Aylarla sürən hazırlıq ərzində hər gün dəfələrlə “ev tapşırıqları” yerinə yetirilir.

Bütün peşəkarlar bunu edirlər.

Mənim tanıdığım bir peşəkar treyder işə adətən saat yarım-iki saat əvvəldən gəlir və bazar açılana qədər (o, fond bazarında işləyir) bütün qrafikləri təhlil edirdi. Trend xəttlərini çəkir, kanalları qurur, qeydlər aparır, tanıdığı modelləri axtarır, əməliyyatlarını təhlil edir, ticarət planını qururdu. Həmin insanın ticarətqabağı gördüyü standart “ev tapşırığı” haqqında bütöv bir kitab yazmaq olardı! Bununla yanaşı, o, ən uğurlu və qazanclı treyderlərdən biridir.

Heç vaxt da öz ticarət üslubunu dəyişmir.

Bundan başqa, hər bir ticarət əməliyyatını dəftərdə yazmaq və sonra təhlil etmək lazımdır. Çünki siz eyni səhvlərə ona görə təkrar-təkrar yol verirsiniz ki, həmin səhvləri təhlil etmirsiniz. Treyder öz uğursuzluğunu mümkün qədər tez unutmaq istəyir. Bu, pis fikir deyil – unudun, amma yaxşıca tanıyandan sonra!

Siz axşam qrafikləri təhlil edəndən sonra sabahkı gün üçün bir neçə (adətən 3-4) potensial ticarət Hər axşam yarım saat–bir saat müddətində qrafik- imkanının üzərində dayanacaqsınız. Səhər yalnız onləri nəzərdən keçirmək və orada sizə məlum olan ları izləyin. Əgər hadisələr sizin müəyyənləşdirdiyiniz şəkildə inkişaf edirsə, o halda bazara sxemləri axtarmaq lazımdır. Bu, standart “ev girmək olar. tapşırığı”dır. Bu iş maraqsız və cansıxıcı görünə Bütün hallarda, səhərisi gün Bazar sizin dünən ev bilər, amma onu mütləq etmək gərəkdir.

Bütün maraqlı işlərin bu cür cansıxıcı və yeknəsəq tapşırığını necə yerinə yetirmənizə çox obyektiv tərəfləri var. Məsələn, idmançılara baxın. Son dərəcə qiymətini verəcək. Dərsə hazırlıqsız gələnlər isə inciməsinlər. maraqlı hərəkətləri göstərə bilmək üçün onların nə www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Fərid Səttarov

Fundamental incəliklər Fərid Səttarov fond bazarında ticarətin və fundamental analizin sirrlərini açır

F

ərid Səttarov 1986-cı ildə anadan olub. 2008-ci ildə Azərbaycan Dövlət Ne Akademiyasını bitirib. Təhsilinin texniki istiqamətli olmasına baxmayaraq, 2007-ci ildən iqtisadiyyat və maliyyə sahələrinə ciddi marağı yaranıb. Elə həmin dövrdən də maliyyə bazarlarını öyrənməyə başlayıb. Əvvəlcə yalnız Forex-i öyrənsə də, sonra diqqətini fond və əmtəə bazarlarına yönəldib.

Hazırda fond bazarları üzrə peşəkar analitikdir.

- Fond bazarı ilə Forexin əsas fərqi nədir?

- Onların fərqi kifayət qədərdir və hamısını sadalamaq mümkün deyil. Amma əsas fərqlərini qeyd edə bilərik. Əsas fərq bu bazarlarda ticarəti aparılan maliyyə alətlərilə bağlıdır. Əgər Forexdə maliyyə alətləri valyutalardırsa, fond bazarında qiymətli kağızlardır.

Başqa fərq isə bazarların iş vaxtı ilə bağlıdır. Forex bütün günü işləyir, fond bazarları isə yox.

Mən bunlara əsas fərqlər deyərdim. Amma artıq qeyd etdiyim kimi, fərqlər həddindən artıq çoxdur.

- Niyə Azərbaycanda treyderlər www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

səhmlərə, indekslərə, fyüçerslərə yox, daha çox valyutalara meyl göstərirlər?

- Bu, hər şeydən əvvəl, treyderlərin peşəkarlıq səviyyəsi ilə bağlıdır. Sıravi treyderə Forex-in mahiyyətini anlamaq daha asandır, nəinki fond, yaxud, fyüçers bazarının. Həmin bazarları başa düşmək nisbətən çətindir.

Digər tərəfdən, bu, onunla bağlıdır ki, Azərbaycanda xarici bazarlarda qiymətli kağızlarla, fyüçerslərlə ticarətə imkan yaradan broker şirkətləri çox azdır. Müqayisə üçün deyə bilərəm ki, məsələn, ABŞ-da treyderlər Forexdən daha çox, fond bazarına diqqət ayırırlar.

oyunçuları diversifikasiya yolu ilə riskləri minimuma endirə bilərlər.

Belə ki, investor müəyyən məbləğdə vəsaitə bir neçə şirkətin səhmlərini alır ki, bu da pulların itirilməsi riskini azaldır. Daha konservativ investorlar müxtəlif ölkələrin şirkətlərinin səhmlərini almaqla risklərini diversifikasiya edirlər.

- Forexdə həcm göstəricisi şərti olduğuna görə ondan tam effektiv istifadə etmək olmur. Bəs Fond bazarında necə?

- Fond bazarında, misal üçün, hansısa şirkətin səhmlərilə ticarət zamanı investorlar “birja stəkanı” adlanan göstəriciləri izləyə bilərlər. Yəni bu və ya digər qiymətli - Aksiyalarla ticarətin hansı xü- kağıza olan tələb və təklifin səviyəsilə tanış olmaq imkanları susi incəlikləri var?

- Aksiyalarla ticarət treyderlərə var. Hərçənd, bunun həmişə uğur gətiriyini demək də düz olmazdı. investisiyalarının etibarlığı ilə Böhran dövrlərində bu informasiya bağlı daha çox əminlik verir. Əlbəttə, investisiyalar o halda etibarlı doğrudan da, faydalıdır. Çünki olacaq ki, treyder güvənli və sabit səhm bazarında təklifin həcminin şirkətlərin səhmlərini alsın. Əgər tələbin həcmini üstələməsinə əsaslanaraq, hadisələrin sonrakı Forex bazarında ticarət adətən 1:100 kredit dəstəyilə gedirsə, fond inkişafı haqqında fikir yürütmək olar. Amma iqtisadi inkişafın ləng bazarlarında bir çox hallarda bu getdiyi dövrlərdə həcm haqqında dəstək 1:1 nisbətində də olur. Bu da investorlar üçün yaxşı zəmanət informasiya elə də böyük effekt vermir. yaradır.

Bundan başqa, fond bazarının 8 İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

15

MÜSAHİB Ə

Fərid Səttarov

raxılır? Bütün bu və digər informasiyaları treyder ancaq şirkətin Həcm göstəricisindən o zaman hesabatlarını öyrənərək əldə edə daha uğurla istifadə etmək olar ki, bilər. investor müəyyən səhmlərin diƏlbəttə, həmişə kimlərsə texniki namikasını izləsin və ticarətin analizin imkanlarından istifadə həcmi də yüksək templərlə artsın. edərək, səhmlərin qiymətinin kiçik Bu, ondan xəbər verir ki, həmin artımını proqnozlaşdıra bilərlər. şirkət irəlidə ya başqasıyla birBu, doğrudan da, mümkündür, ləşəcək, ya da alınacaq. Nəticədə amma çox qısa perspektivdə. onun səhmlərinin qiyməti xeyli Səhmlərlə ticarət aparan treyder artır. sabit və uzunmüddətli qazanc üçün mütləq şirkətlərin maliyyə hesabat- İndeksləri izləyirsənmi? Ümu- larını araşdırmalıdır. miyyətlə, treyder indeksləri - Texniki analizlə fundamental izləməlidirmi? analizin optimal qarışığı necə ol- Hə, əlbəttə, mən fond indekslərini izləyirəm və hesab edirəm malıdır? ki, bütün treyderlər onlara diqqət - Mən hesab edirəm ki, fond yetirməlidirlər. Fond indeksləri bazarında ticarət zamanı texniki bazarın ümumi vəziyyətindən analiz fundamental analizlə birxəbər verən çox yaxşı kompleks ləşdirilə bilməz. göstəricilərdir. Bütün fond indek- Neft və ya qızılla ticarətin slərinin ideal olduğunu deyə hansı xüsusi incəlikləri var? bilmərəm. Əlbəttə, elə indekslər var ki, onların hesablanma metod- Hər şey bazardan asılıdır. Əgər ları bazarın bugünkü reallıqlarına ticarət fyüçers bazarında gedirsə, uyğun deyil. Amma bütün halonda əsas məqam qızıl və neft üzrə larda, indkeslər önəmlidirlər. fyüçers kontraktlarının ekspirasiya müddətilə bağlıdır. Spot bazarında - Texniki analizlə işləyən trey- isə ekspirasiya mövcud deyil. der fond bazarındakı proseslər haqqında nələri mütləq bilmə- Gəl, ekspirasiyanın nə olduğuna aydınlıq gətirək... lidir?

- Texniki analizdən istifadə edən - Fyüçers bazarlarında neft, treyderlərə mən bir şeyi qızıl, soya, ət, şəkər və digər deməliyəm: texniki analiz fond maliyyə alətləri “fyüçers müqavbazarlarında ticarət üçün uyğun ilələri” adlandırılan kontraktlara deyil. İnvestor hansısa şirkətin bağlı olurlar. Yəni əgər treyder səhmlərini alanda, əslində həmin neftin 2011-ci ilin martına olan şirkətin bir hissəsini almış olur. fyüçers müqaviləsini alırsa, həmin Dünyada heç bir indikator, heç bir neftin fiziki mübadiləsi 2011-ci şam kombinasiyası treyderə ilin martında həyata keçiriləcək. şirkətin səhmlərinin ədalətli 2011-ci ilin martına qədər treyder qiymətini göstərməyə qadir deyil. bu müqaviləni başqa treyderə sata Həmçinin şirkətin gəlirli, yoxsa bilər. Amma təkrar satış baş verziyanlı olduğu haqqında məlumat məsə, 2011-ci ilin martında neft da verə bilməz. Bildirə bilməz ki, bazarı alış vaxtındakından zəif olabazarda şirkətin səhmlərinin sayı caq. Nəticədə treyder bu əməliyyazalırmı, yoxsa yeni səhmlər buatdan ziyana düşəcək.

8

16

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

- Treyder əməliyyat açmazdan əvvəl Bazarın fundamental fonunu təhlil edərkən ilk növbədə nələri nəzərə almalıdır?

- Yenə də hər şey konkret bazardan asılıdır. Əgər səhm bazarında danışası olsaq, treyder öncə bazarın ümumi iqtisadi vəziyyətinə nəzər salmalı, sonra isə səhmlərini almağa hazırlaşdığı konkret şirkəti təhlil etməlidir. Əgər obliqasiyalar bazarından danışırıqsa, treyder ilk növbədə faiz dərəcələrinə və onların dinamikasına fikir verməlidir. Çünki obliqasiyalara investisya yatırarkən faiz dərəcələri həlledici amil kimi çıxış edirlər.

- Analitik kimi necə fikirləşirsən, böhran bitibmi? Yoxsa ikinci dalğa, hər halda, gözlənilir?

- Mən hesab edirəm ki, ikinci dalğa olmayacaq. Bütün hallarda, hazırda bunun üçün heç bir səbəb yoxdur. ABŞ 2009-cu ildə tənəzzüldən çıxıb. Düzdür, Amerikada əmək bazarında problemlər hələ də qalır və onlar çox ciddi problemlərdir. Amma bu, böhranın ikinci dalğasına səbəb ola biləcək qədər ciddi məsələ deyil.

Avropada da vəziyyət yaxşılaşmağa doğru gedir. İnvestorları böhranın ikinci dalğası ilə bağlı qorxuya salan Yunanıstandakı və digər Avropa ölkələrindəki vəziyyət idi. Lakin Yunanısana yardım göstərildi – bu ölkə artıq Beynəlxalq Valyuta Fondundan ikinci tranşı da alıb. Digər tərəfdən, bu yaxınlarda İrlandiya, Yunanıstan və Portuqaliyanın dövlət obliqasiyaları bazara çıxarılmışdı.

Onlar hazırda Avropanın ən problemli ölkələridir.

8

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Fərid Səttarov

- Tutaq ki, kəndə getmisən. Çayxanada söhbət zamanı zəhmətkeş bir çoban səndən soruşsa Amma obliqasiyaların bazara ki, “səhm” və “fyüçers” nədir, uğurla çıxarılması göstərdi ki, inonu necə başa salarsan? vestorlar həmin ölkələrin iqtisadi inkişafının tezliklə bərpa olu- Düşünürəm ki, əvvəlcə söhbət nacağına əmindirlər.

Forexin ilkin anlayışlarından gedəcək: məsələn, valyutaları - Qızılın artımı hara qədər hansı məsədlə alır və ya satırlar. davam edə bilər?

Daha sonra isə, əgər çoban - O baxır zaman miqyasına. risklərin azaldılması ilə - Banklarda və iri maliyyə Məncə, bu ilin sonuna qədər maraqlansa, onda treyder sənətinin şirkətlərində çalışan analitiklərin daha peşəkar sahələrindən danışqızılın qiyməti hər troya unistifadə etdiyi metodlar və indika- maq olar. siyasına görə 1320 dollara qədər torlar sadə treyderin istifadə etdiyi qalxa bilər. Daha uzaq perspek- Oktrabrın 8-də keçiriləcək tivdə isə qiymətin daha da artacağı alətlərdən fərqlənirmi? istisna deyil. Belə ki, Asiya - Əlbəttə ki, fərqlər var. Hər şey seminarınızda hansı məsələlərə ölkələrinin çoxunun mərkəzi ban- kompüter təminatından asılıdır. toxunacaqsınız? kları dollar aktivlərini qızılla əvəz Hazırda “Metatrader 4” ticarət - Düşünürəm ki, seminar iştietməkdədirlər. Bu, qızılın bahalaş- platformasında xeyli indikatorlar rakçıları gəldiklərinə görə peşman masına səbəb olacaq. və digər analitik alətlər var ki, olmayacaqlar. Onlar fond bazarları onlar texniki treyderlərin çox haqqında maraqlı məlumat əldə - Sən normal ticarət sistemini xoşuna gəlirlər. Amma daha edəcəklər. Bundan başqa, seminecə təsəvvür edirsən? müasir və mütərəqqi platformalar narın gedişində ortaya maraqlı su- Mənim üçün müəyyən ticarət da mövcuddur, onlarda indikatorlar alların çıxacağına əminəm. Məhz sistemi anlayışı yoxdur. Əsas daha çoxdur. suallar göstərəcək ki, bu mövzu budur ki, qiymətli kağıza qoyFərdi treyderlə böyük maliyyə iştirakçılara nə dərəcədə duğun investisiyanın etibarlığına institutlarında çalışan treyderlərin maraqlıdır. Bakıda buna bənzər əmin olasan. Əgər mən səhmlərə həmçinin, fundamental analiz seminarlar nadir hallarda keçirilir. investisiya yatırıramsa, deməli, metodları da bir-birindən fərqlənir. Ona görə də düşünürəm ki, şirkətin son beş ildəki fəaliyyətilə Necə deyərlər, bir baş yaxşıdırsa, gəlməyinə dəyər. bağlı hesabatları təhlil edib, qərar ikisi daha yaxşıdır. verməliyəm: alım, ya yox?

- Şəxsən sən öz ticarət planını - Və sonda... Uorren Baffet Ona görə də, əgər mən öz vəsaitimi səhmlərə yatırıramsa, bu necə tutursan? olmaq üçün nə lazımdır? investisiyanın etibarlığına əmin - Mən heç vaxt xüsusi planlar - Onun səviyyəsinə çatmaq, əloluram. O səbəbdən də heç vaxt tutmuram. Əgər yaxın gələcəkdə bəttə, çox çətindir, hətta “mümkün “stop-loss”dan istifadə etmirəm. neftin qiymətlərinin qalxacağına deyil” demək də olardı. Amma Bir çox hallarda mən treyder əminəmsə, onda ancaq alış əməliy- bildiyimiz kimi, həyatda mümkün peşəsini həkim peşəsi ilə müqay- atları açacağam. Elə dövr olub ki, olmayan şey yoxdur. Uorren Bafisə edirəm: onların heç birinin səhv 6 ay ərzində açdığım əməliyatların fet son dərəcə savadlı bir insandır. etməyə haqqı yoxdur.

99 faizində neft almışam. Yəni O, yüksək səviyyəli maliyyə təhsili treyder özü üçün ortamüddətli is- alıb. Universitet illərində həmin - Lap minaaxtaranlar kimi... tiqamət seçməli və yalnız həmin dövrün ən güclü maliyyə analitiki Amma qayıdaq sistem söhbətinə: istiqamətdə ticarət aparmalıdır. İki olan Bencamin Qrehem ona çox bəs ideal sistemlər necə olur? cəbhədə oynamaq – yəni həm yardım edib. Yeri gəlmişkən, UorDaha doğrusu, ümumiyyətlə, almaq, həm də satmaq,- daha çox ren Bafet investor kimi fundamenolurmu? gəlir gətirsə də, yaratdığı risk də tal analiz metodundan istifadə edir.

- Mən belə hesab edirəm ki, fun- nisbətən böyük olur.

Məncə, artıq sözə ehtiyac yoxdur. damental analizdən istifadə edən

8

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

treyderlər üçün sistem söhbəti olmur. Onlar üçün statistik rəqəmlər və şirkətlərin fəaliyyətilə bağlı hesabatlar var. Bu informasiyaya əsaslanaraq da, qərar qəbul edirlər.

Texniki treyderlər üçün isə milyonlarla saxta sistem ola bilər ki, onlara əsaslanılaraq açılan on əməliyyatdan beşi xeyirli olanda, beşi ziyan gətirir.

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

17

18

TE XANALİZ

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY

«Qızıl xaç» özünü tamamilə doğrultdu. Qiymət buludun aşağı sərhədini - 1,3860 səviyyəsini sınaqdan keçirməyə hazırlaşır. Məhz həmin zonada “buğa”ların mənfəəti götürmələri məsləhətdir. Sonrakı addımlar isə qiymətin buludu yarıb-yarmayacağından asılı olacaq. Gözləyək.

EURUSD DAILY

Bütün xəttlər yuxarıya yönəlib. Şam analizi korreksiyanın yetişdiyinə işarə edir. Almaq təhlükəli ola bilər.

Satmaq üçünsə hələ siqnal yoxdur. Məsələn, şamların “ayıların hücumu” (bearish engulfing) formasiyası yaratması yaxşı siqnal ola bilər. Bu halda enişin ilk hədəf kimi 1,3565-ə qədər davam etməsi mümkündür.

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

19

İşimoku

8

GBPUSD WEEKLY

“Qızıl xaç” siqnalı yaranıb, üstəgəl, bulud yarılıb, hətta test də edilib. Bütün siqnallar yuxarıya işarə verir.

“Stop” əmrlərini buludun altında - 1,5545 zonasında yerləşdirmək məsləhətdir.

GBPUSD DAILY

«Qızıl xaç» və sınaqdan çıxmış Tenkan-Sen... Yeni maksimumlar gözləyirik.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

20

USDJPY WEEKLY

Ötən sayımızda yazdığımızı təkrar etməyə məcburuq: Hər şey aşağıya hərəkət göstərir, sadəcə, şam fiqurlarında aşkar işarələr yoxdur. “Doji”, “Buğaların hücumu” və “çəkic” şamlarından ehtiyatlı olun.

USDJPY DAILY

Kijun-Sen üfiqi vəziyyət alıb ki, bu da reyncin başlaya biləcəyindən xəbər verir. Diapazonun aşağı sərhədi (83,00) yarılandan sonra satış dalğası gözlənilə bilər. Amma ifrat satış vəziyyətini də yaddan çıxarmayaq.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

USDCHF WEEKLY

«Ölü xaç» və buludun aşağı sərhədinin yarılması boşuna getmədi: qiymət enişi davam etdirir. Xəttlərin vəziyyəti aşağıya doğru trendin hələ bir müddət də qüvvədə qalacağını göstərir.

USDCHF DAILY

Bütün xəttlər aşağıya yönəlib. Şam fiqurlarını diqqətlə izləmək lazımdır.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

21

22

PROBLEM

Xarici borc

Saniyədə yüz min dollar ABŞ-ın xarici borclarının artım sürəti işıq sürətinə yaxınlaşır Hazırda bütün dünya nəfəsini dərmədən ABŞ-ın xarici borcunun heyrətamiz sürətlə artan nəhəng rəqəmlərini izləyir. Həmin rəqəmləri canlı şəkildə bu saytda müşahidə etmək mümkündür: http://www.usdebtclock.org Bu rəqəmlər partlayıcı qurğunun üzərindəki sayğacı xatırladırlar: Görəsən, nə zaman partlayacaq? Hələlik bu sualın cavabı yoxdur.

Bəs “dövlətin xarici borcu” nədir? Bu, nə dərəcədə qorxuludur?

mışdı. Həmin lövhədəki sayğacda ABŞ-ın milli borcları əks olunurdu və bunu hər kəs görə bilirdi. O vaxt heç kəsin ağlına gəlmirdi ki, bu rəqəmlər arta bilər. Lakin 2008-ci ildə texniki səbəblərdən həmin sayğac dayandı - sadəcə olaraq, 12 işarədən artıq rəqəmlər onun displeyinə yerləşmirdi. İndi ABŞ-ın xarici borcu 13,5 trilyon dolları aşıb və saniyədə 100 min dollar sürətlə artmaqda davam edir. Xarici borcun həcmi ABŞ-ın Ümumi Daxili Məhsulunun 90 faizinə yaxınlaşır. Bu da 1946-ci illə analogiya aparmağa imkan verir. Həmin ildə ABŞ-ın

xarici borcu ÜDM-in 121 faizinə çatmışdı.

Təkcə ötən 10 il ərzində ABŞ-ın xarici borcu 4,9 trilyon dollar artıb.

Barak Obamanın hakimiyyətə gəldiyi müddətdən bəri isə 2,4 trilyon dollar çoxalıb.

Prezident Obama 2010-cu ilin fevralında borcun maksimal həddini təsdiqləyən sənəd imzalayıb.

Sənədə görə, dövlət borcunun artmasında yol verilən sonuncu limit 14,3 trilyon dollardır. Halbuki əvvəllər 12,4 trilyon dollar idi. Bu borcdan ABŞ-ın hər vətəndaşının payına 42 min dollar düşür.

8

Sayğac niyə dözmədi?

Dövlətin xarici borcu bir dövlətin beynəlxalq və dövlət banklarından, hökumətlərdən və özəl əcnəbi banklardan götürdüyü bağışlanmayan, ləğv edilməyən xarici kraditlər və onların faizlərinin cəmidir.

Hələ 1989-cu ildə “Durst Orqanization” kompaniyası NyuYorkun mərkəzində bir lövhə aswww.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

PROBLEM

Xarici borc yerdə 9,15 trilyon dollar borcla Böyük Britaniya durur (ÜDM-in 426 faizi). Üçüncü yeri İsveç tutur: 1,21 trilyon dollar (ÜDM-in 382 faizi).

Sonra isə Noderland, Belçika, Danimarka, Avstriya, Fransa, Portuqalya, Honkonq, Norveç, Finlandiya, Almaniya, İspaniya, Yunanısatan, İtaliya, Avtraliya, Macarıstan və ABŞ sıralanırlar.

Başqa sözlə desək, bütün Avropa İttifaqı və Avropa ərazisi nəhəng borc içərisində, ABŞ-dan daha kritik vəziyyətdədirlər.

Amerika prezidentlərinin zamanında xarici borcun dinamikası

8 Ac nəhəngin iştahı İndi vəziyyət elə gətirib ki, ABŞ praktik olaraq pulsuz, formal olaraq isə borcla dünya ölkələrindən mallar idxal edir. Nə qədər paradoksal olsa da, kreditorlar bundan imtina etmirlər. Çünki ABŞ dünyada ən əsas istehlakçıdır. Əgər ölkələr ona borc verməyi durdursalar, ABŞ iqtisadiyyatı ilə birgə dollar və bununla da indiyədək yığılan nəhəng borcu geri almaq ümidi də məhv olar.

Borclar ABŞ xəzinədarlığının obliqasiyaları qismində sənədləşdirilir. Bunun üzərinə faizlər də əlavə olunur, lakin faktik olaraq inflyasiya bu gəlirləri ört basdır edir. Donor ölkələr isə öz iqtisadiyyatlarına sərmayə qoymaq yerinə bu ac nəhəngi doyurmaqda davam edirlər.

Beynəlxalq valyuta fondunun proqnozlarına əsasən xarici borcun artım dinamikası davam edəcək və ilin sonunadək ABŞ-ın ÜDM həcminin 92 faizinə çatacaq. 2015ci ilədək isə 100 faizdən də çox olacaq.

Bəs ABŞ-ın öz borclarını qaytarması nə qədər inandırıcı görünür? w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Borclar nəyə xərclənir

Borclu borclunun sağlığını istər Bu böyüklükdə borcun ödənilməsi aləti mövcud deyil.

Lakin borclu ölkələrin borclarının qısmən silinməsi təcrübəsi var.

ABŞ-ın kreditorları banklar, investisiya fondları, dövlətlər, şirkətlər və əsasən də kreditor ölkələr - Çin və Yaponiyadır.

Baxmayaraq ki, Yaponiyanın öz büdcəsinin də ciddi problemləri var: daxili və xarici borcları ÜDM-in 200 faizini təşkil edir. Göründüyü kimi, ABŞ dünyada ən nəhəng borclu ölkə olsa da, ən çıxılmaz durumdakı deyil. İnkişaf etmiş Avropa ölkələrinin əksəriyyəti borcla yaşayırlar.

Dünya üzrə borclu ölkələr sırasında ABŞ 20-ci yeri tutur.

Maliyyə intizamı pozulanların siyahısında “fəxri” yeri 2,32 trilyon dollar borcu ilə (ÜDM-in 1267 faizi) İrlandiya tutur. Ikinci

Avropa və ABŞ-da borca götürülmüş pullar əsasən həyat tərzinin yüksəldilməsinə sərf edilir.

Asiya və Latın Amerikası ölkələri borc pulları iqtisadiyyatın inkişafına sərf edirlər. Bu da onu göstərir ki, həmin ölkələr borc yükünü çəkməyi bacarırlar. Əlbəttə ki, ABŞ və Avropanın

iqtisadiyyatını birbaşa müqayisə etmək münasib deyil, ama onların xarici borclarını tutuşdurmaq olar. Ötən ilin dəqiq rəqəmlərinə görə ABŞ-da xarici borc ÜDM-in 83 faizini təşkil edirdi. Bu zaman 16 Avropa ölkəsinin borcu 79 faizə gəlib çatmışdı.

Adətən o dövlətlər ciddi problemlə üzləşirlər ki, xarici borcları ÜDM-in həcmini aşır. Hazırda Avropa ölkələrinin əksəriyyəti məhz belə durumdadır.

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

23

24

SİMA

Ustad

Baffet sirrini açdı Y

er Kürəsində təxminən 7 milyard insan yaşayır, lakin varlı və məşhur olanlar təktükdür. Dünyaca məşhur investor Uorren Baffet “Forbes” jurnalının sentyabr sayına verdiyi intervüdə öz müvəffəqiyyətinin sirrlərini bölüşüb.

“Forbes” jurnalı cəsarətli bir eksperiment aparıb: Uorren Baffetlə “Jay-Z” qrupunun məşhur musiqiçisi Bruklinin görüşünü təşkil edib. Məlum olub ki, 80 yaşlı Uorrenlə 40 yaşlı musiqiçinin arasındakı ümumi cəhətləri təxmin edildiyindən daha artıqmış. Söhbətin gedişində milyarder Uorren Baffet öz müvəffəqiyyətinin sirrlərini repçi Bruklin və “Forbes İnc” şirkətinin prezidenti Stiv Forbsla T.Vatson deyirdi ki, “mən dahi deyiləm, bəzi sferbölüşüb. alarda güclüyəm. Elə oralarda da qalacağam”.

“Berkshire Hathaway”in başçısı “Forbes”in iddiasına görə planetin ən zəngin insanları siyahısında üçüncü, varlı amerikalıların reytinq cədvəlində isə ikinci yeri tutur. Bu yerə yüksəlməkdə ona nə kömək edib, görəsən?

- Mənim atam investisiya biznesilə məşğul olurdu, şənbə günləri onun ofisinə baş çəkirdim. Yeddi yaşıma çatanda oradakı kitabları oxumağa başladım.

Nə istədiyimi lap erkən vaxtlarımdan bilirdim. Bu isə böyük varidatdır,- deyə Baffet bildirir. İnvestisiya Qurusunun etirafına görə, bu bizneslə məşğul olmaq üçün heç də müstəsna əqli keyfiyyətlər tələb olunmur: “Mən həmişə deyirdim ki, əgər sizin İQ-nüz 160-a bərabərdirsə, 30 punktunu bir başqasına verin. İnvestisiya işi üçün onlar gərək olmayacaq. Bu işdə tələb olunan keyfiyyət emosional sabitlikdir”.

- Faktlara bələd olmaq, öz fikirlərini istiqamətləndirmək və insanların mülahizələrindən narahat olmamaq lazımdır. Bir çoxlarına bu, çətin gəlir, amma mənim bəxtim gətirib ki, məhz belə doğulmuşam,- deyir Baffet. İnvestor qeyd edib ki, onun barəsində heç nə bilmədiyi xeyli şey var: “Mən sadəcə, bilmədiyim şeylərdən kənar dururam, özümün maraq dairəmə daxil olan işlərlə məşğulam. İBM-in əsasını qoyan www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Öz növbəsində, C.Forbs idman və biznesi müqayisə edərək, böyük tennisi nümunə gətirib: “Bizlərdən çoxumuz Uimbldona heç vaxt düşməyəcəyik. Amma fikrini bircə məqamda cəmləşdirib, heç bir illüziyaya qapılmadan topu tordan keçirmək heç də pis olmazdı”. Bu durum Baffetə yaxşı tanışdır və onun həyatda rəhbər tutduğu qanunlara tam uyğun gəlir: “İki əsas qayda var. Birinci qayda - heç vaxt uduzma! İkinci qayda - heç vaxt birincini unutma!

Məqsəd o deyil ki, çoxlu parlaq qərarlar qəbul edəsən. Əsas olan səhvə yol verməməkdir”. İnvestor öz kumiri olan iqtisadçı Ben Qrehmanı da xatırladıb. Kolumbiya Universitetinin müəllimi olan Qrehman vaxtilə investisiyada uğursuzluqdan qaçmanın yolunu Baffetə göstərmişdi: - O, mənə öyrətmişdi ki, aksiyalardan təkcə mənfət götürmək yox, onlara biznesin bir hissəsi kimi baxmaq gərəkdir. Bundan savayı, o, mənə möhkəm ehtiyat barədə danışıb. Deyib ki, 990 funtluq çəkisi olan yük maşını ilə “son ağırlıq həddi 1000 funt” yazılmış körpüdən keçməyə can atma. Yaxşısı budur ki, axtarıb “ son ağırlıq həddi 2000 funt” yazılmış körpü tapasan.

8 İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

SİMA

Ustad

də bilməlisən ki, nəyə baş qoşmağına dəyməz. Məsələn, Bobbi Fişerə qalib gəlmək üçün onunla Artıq yarım əsrdən çoxdur ki, istənilən bir oyunu oynamaq olar, Baffet investisiya biznesindədir. təkcə şahmatdan başqa. Mən Bu müddət ərzində biznesin modeFişerlə şahmat oynamağa girişli dəyişibmi? “Əlbəttə, şirkətdə mirəm”. işlərin gedişi həmişə yaxşı olmur.

Söhbətdə xeyriyyəçilik - deyə Baffet bildirib,- Amma, 20 fəaliyyətinə də toxunulub: “Bəlkə yaşımda öyrəndiyim nüanslar ində bu, çox qıcıqlandırcı səslənir, diyədək mənim üçün faydalıdır. amma geri boylanarkən görürəm Bu biznes-modellər hələ də aktuki, mən 20 yaşım olanda gələcəkdə aldır. Bu, sanki fizikadır. Əsas Uoren Baffet yağlı tikəni ələ prinsiplər dəyişməz qalır. Baxmakeçirməyin yollarını yaxşı bilir varlanacağımı bilirdim. Və nəzərdə tuturdum ki, öləndən sonra yaraq ki, indi fiziklər elə işlər gəlir əldə edə bilirsə, bunu digər pullarım xeyriyyəçilik işlərinə sərf görürlər ki, 50 il öncə eləyə yöndə tətbiq edə bilər. Bununla olunacaq. Nəhayət, 4 il əvvəl mən bilməzdilər”. yanaşı, anlamaq lazımdır ki, heç qərar verdim ki, öləndən sonra “Berkshire Hathaway”in zaman baş aça bilməyəcəyin şeylər varidatım 5 xeyriyyəçilik fonbaşçısının sözlərinə görə, yaxşı də var: “Necə ki, fikrini nəyin dunun arasında bölüşüdürülsün. biznes qurmaq barədə bir insanın üzərində cəmləməyi özün üçün İndi rahat və xoşbəxtəm”. anlayışı varsa, o, bir sahədə yaxşı dəqiq müəyyənləşdirmisən, eləcə

8

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

25

26

NƏ ETMƏMƏLİ

Dərs olsun

Uğur qazanmaq istəyirsinizsə, bu səhvlərdən qaçmağı bacarmalısınız

B

uğur qazanacaqsınız. Əgər siz hər dəfə yanaşmanı dəyişirsinizsə, öz səhvləriniz üzərində öyrənməniz mümkün deyil.

Planlaşdırmanın aspektlərindən biri təcrübədir. Başlamamışdan əvvəl test rejimində gəlir əldə etmək lazımdır. Ticarət stimulyatorundan istifadə sizi nəinki 1. Tədqiqat aparmamaq qələbəyə istiqamətləndirəcək, həmçinin itkilər barədə də təsəvvür Tədqiqat – ticarətdə həmişə bir- formalaşdıracaq. Bundan başqa, inci addımdır. Siz ticarət ticarətdə orta qazanc və orta apardığınız maliyyə alətinin ziyanın faizlərini müəyyən etməyə gündəlik normal hərəkət diapazo- imkan verib, uğur qazanmağınıza nunu başa düşməlisiniz. Bazara kömək edəcək. təsir edə biləcək vacib iqtisadi göstəricilərin elan olunma vaxtını 3. Düzgün broker seçməmək da ticarət qrafikində nəzərə alın.

Sizin broker ticarət həyatınızın 2. Ticarət planının olmaması ən vacib tərəfi ola bilər. Brokeriniz haqqında bacardığınız qədər çox Plansız ticarət yolverilməzdir. şey öyrənin. Brokerinizə birKapitalın nə qədərini risk etməyə birinizi başa düşəcəyiniz tərzdə hazır olduğunuzu əvvəlcədən ticarət məqsədlərinizi bildirin. bilməlisiniz. Əgər siz nə qədər Ticarətin asan olduğunu və sizi tez itirəcəyiniz və nə qədər bir zamanda milyonerə çevirəcəqazanacağınız barədə təsəvvürə və yini iddia edən brokerlərə qulaq plana malik deyilsinizsə, iflasa asmayın. uğramağa məhkumsunuz.

Brokerinizin dələduz olub-olmaDavamiyyət ticarət planının ən masını yoxlamaqla iş bitmir. Axı vacib hissəsidir. İnsanlar tez-tez brokerlər bir treyder kimi sizi mükəmməl ideyalar tapmağa lazımi xidmətlərlə təmin etməlidir. çalışırlar, amma sizə bu, lazım Bura elektron platformalar və prodeyil. Siz dəfələrlə istifadə edə qram təminatları da daxildir. biləcəyiniz bir şablonu axtarmalısınız. Nə qədər ki, itkilərinizi 4. Auditin olmaması artmağa qoymur və gəlirlərinizin artmasına şərait yaradırsız, siz Əmin olun ki, sizin broker

azarda qazanmaq üçün treyderlərin yol verdikləri tipik səhvləri bilmək və onlardan qaçmağı bacarmaq lazımdır.

Budur həmin səhvlər:

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

etibarlı proqram təminatından istifadə edir. Həmçinin bütün komissiyaları, ödənişləri öyrənin.

Firmanın müştəriləri ilə söhbətləşmək və onların nədən razı olub-olmadıqlarını araşdırmaq da yaxşı fikirdir. İstifadə etdiyiniz ticarət alətləri və investisiyalarınızın obyektləri barədə hər şeyi aydınlaşdırın.

5. Riskin idarə olunmaması Risklərin idarə olunması həmişə ticarətin əsas hissəsi olub. Əvvəla, əmin olmaq lazımdır ki, sizin ticarət aparmaq üçün risk etməyə kifayət qədər kapitalınız var. Risk etməyə nə qədər böyük kapitalınız varsa, bir o qədər çox ehtimal var ki, bazarın dəyişkənliyinə tab gətirə və gəliri götürmək üçün sağ qala biləcəksiniz. Hətta ən yaxşı sistemlər də səhv edir və ard-arda uğursuz əməliyyatlar göstərir.

8

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏ ETMƏMƏLİ

Dərs olsun

8 Kapitalınız o qədər olmalıdır ki, 6ya yaxın dalbadal uğursuz əməliyyatın sizi iflasa uğratmasına imkan verməsin.

Nizam-intizam risk-menecmentin ən vacib hissəsidir. İnsanlar çox vaxt cuşa gəlir və qaydalarını yaddan çıxarırlar. Uzunmüddətli perspektivdə uğur qazanmaq üçün emosiyalarınızın sizi idarə etməsinə imkan verməyin.

Məşhur treyderlərdən biri deyib ki, əməliyyat açanda pulu öpərək, “yaxşı yol” söyləmək lazımdır.

Yənu uduzmaq ehtimalını həmişə nəzərə almalısınız.

Uğursuz ticarətdən qaçmaq üçün həddi aşmayın: kapitalın məbləğinə nəzərən çox böyük

kimsə sizin əksinizə ticarət apara7. “Stop”ların qoyulmaması caq. Nə qədər çox iştirakçı varsa, bir o qədər ehtimal var ki, sizin “Stop –loss”un qoyulması kapi- ticarət aparmaq istədiyiniz talın qorunması və risk-menecqiymətlə ticarət aparmaq istəyənlər mentin əsas hissəsidir. Bu orderi də mütləq tapılacaq. əvvəlcədən, yəni emosiyalarınızın 10. Nizam-intizamın sizə qalib gəlməsindən və nizamolmamağı intizamı pozmağa məcbur etməsindən qabaq qoymalısınız.

Gəlirinizi isə “treylinq stop” vaYuxarıda qeyd olunan sitəsilə qoruya bilərsiniz. Bazar səhvlərdən çoxu nizam-intizam sizə gəlir vermir, onu ancaq götür- çatışmazlılığına aid edilə bilər. mək lazımdır. Əgər siz bunu etTicarət aparmağa başlayanda məsəniz, onda bazar sizdən konkret hədəflər təyin etmək, gəlirinizi alacaq. analiz aparmaq və öyrənmək çox vacibdir. Riskləri idarə etməli və 8. Diversifikasiyanın emosiyalarınıza nəzarəti güclənolmaması dirməlisiniz.

Nizam-intizam pul itkisi İnvestisiya portfelinizi riskindən yaranmış yüksək stressli şaxələndirin. Pullarınızı bir ticarət emosional vəziyyətdə özünü ələ pozisiya ilə ticarət aparmayın və aktivinə və ya alətinə yerləşdirmək almağı öyrənmək deməkdir. Məhz eyni vaxtda çox əməliyat açmayın. riskləri artırır. Peşəkarlar məsləhət buna görə də əvvəlcədən müxtəlif göürlər ki, bir maliyyə aktivinə in- ssenarili hərəkət planına malik 6. Kapitalı qorumamaq vestisiya portfelinin 10%-dən çox- olmaq lazımdır. unu yatırmayasınız.

Peşəkarlar yeni başlayanlara Mütəxəssislər düşünürlər ki, belə bir nəsihət verirlər: “Birinci yeni başlayanların ən böyük 9. Açıq maraqları və və ya ikinci əməliyyatda uğur səhvlərindən biri ziyanlı əməliyyhəcmi inkar etmək qazanmaq ən pis hadisədir. Çünki atı uzun müddət açıq saxlamaları bununla özünüzə güvənməyə və gəlirli əməliyyatları tez bağlaTicarət apardığınız bazarda açıq başlayacaqsınız. Həddindən artıq malarıdır. Əslində tam tərsinə olmarağa və həcmə fikir verin. Yeni özünə güvənmək isə böyük malıdır: siz gəlirli əməliyyatları başalayanlar likvid vaxtda və yal- səhvdir”. mümkün qədər çox saxlamağa və nız likvid bazarlarda ticarət itkili əməliyyatları bacardığınız aparmalıdırlar. Əgər bazarda çox qədər tez bağlamağa çalışsayda iştirakçı varsa, çox güman, malısınız. w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

27

28

S E M İ N AT

Kim-kimi idarə edir: Siz bazarı, yoxsa bazar sizi?

Bu suala Fərid Hüseynovun keçirdiyi seminarda cavab verildi Sentyabrın 29-da “İn Forex” şirkətinin ofisində Risklərin İdarə Olunması (Money-Management) ilə bağlı seminar keçirilib. Şirkətin meneceri, treyder və analitik Fərid Hüseynovun apardığı seminar iştirakçıların bir çoxunu ticarət strategiyalarında indiyədək fikir vermədikləri məqamlara diqqət yetirməyə vadar edib.

Fərid deyir: “Bu mövzu təkcə forexə yox, biznesin bütün sahələrinə aiddir. Hər bir insan riskə gedəndə itirə biləcəyi məbləği əvvəlcədən müəyyənləşdirməlidir. Bunu bilməyəndə biznes (ticarət) dönüb qumar olur. Düşünürəm ki, bacardığım qədər treyderləri “bir - Treyder qoyduğu SL-u əməliyyat əksinə getdikcə günə milyoner olmaq” fikrindən az da olsa, uzaqlaşdaha da geriyə çəkir, yəni itkisini böyüdür; dıra bildim”.

- Treyderin açdığı əməliyyatdan nəzərdə tutduğu gəlir itirə biləcəyi məbləğdən bir neçə dəfə az olur; - Treyder elə böyük həcmdə əməliyyat açır ki, ziyana gedəndə onu bağlamağa əli gəlmir və s.

Fərid seminar iştirakçılarına məsləhət görüb ki, onları narahat edən problemləri kompüterin desktopunda və ya terminalda qrafikin fonuna yazıb yerləşdirsinlər ki, səhvlərilə mübarizə apara bilsinlər.

Seminar kifayət qədər maraqlı və yaddaqalan keçib.

Seminarda treyderlərin risklərin idarə edilməsilə bağlı yol verdikləri səhvlər ətraflı təhlil olunub.

Həmin səhvlər bunlardır: - Treyder əməliyyatın yanlış olduğunu görə-görə özünün uğursuz əməliyyatına müxtəlif əsaslar tapmağa çalışır; - Treyder qiymətin onun əksinə getdiyini görə-görə hər şeyin yaxşı olacağına özünü inandırmağa çalışır; - Treyder “stop-loss”dan istifadə etməməklə düşünür ki, əməliyyat onun əksinə gedəndə istədiyi zaman bağlayacaq, amma bağlaya bilmir; www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

29

MA əsasında təhlil Eur/usd Dolların zəiflik nümayiş etdirməsi və Yaponiya rəsmilərinin Yenanın möhkəmlənməsinə başı qarışması investorlar üçün sığınacaq valyuta kimi Avronun alışını daha maraqlı edir. Sözügedən ölkələr əgər iqtisadi dirçəlişlərini bərpa edə bilməsələr, Avronun artımı daha da sürətlənəcək. Hərçənd, spekulyantlar vaxtaşırı regionun problemli ölkələri barədə şayiələr buraxmaqla vahid valyutanı sarsıtmağa çalışsalar da, “buğa”lar bu həmlələri kifayət qədər uğurla dəf edə bilirlər.

Cütlük 1.39-1.4000 aralığına doğru istiqamət alıb. Əgər qiymət Daily qrafikində bu müqavimət baryerindən yuxarıda möhkəmlənə bilsə, uzunmüddətli perspektivdə 1.4500-ə qədər artacağını ehtimal etmək olar. Əks təqdirdə cütlüyün enişinə mane olacaq ilk dəstək səviyyəsi 1.3500 ətrafında nəzərə çarpır.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

30

Gbp/usd Britaniya Funtu hazırda Avro qədər qətiyyətli trend nümayiş etdirməsə də, “buğa”ları sevindirə bilir.

Cütlük qətiyyətlə 1.6000-a doğru istiqamətlənib. Texniki mənzərə bu müqavimət səviyyəsindən sonra 1.6300-1.6500 aralığının iri investorların diqqət mərkəzinə gələcəyindən xəbər verir. Amma hər şeyi bazar göstərəcək.

Hazırda cütlüyün enişinin qarşısını alan 1.5700-1.5750 dəstək səviyyəsidir. Əgər bu səviyyədən aşağıda möhkəmlənə bilsə, Funtun növbəti hədəfi 1.5500 olacaq.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

31

MA əsasında təhlil

8

Usd/chf İsveçrə iqtisadiyyatında vəziyyətin bir qədər stabilləşməsi, deflyasiya risklərinin sıfıra enməsi İsveçrə Milli Bankını bazara intervensiya etməkdən müvəqqəti çəkindirdi. Amma “lazım gəlsə, sərt tədbirlər görməyə hazır olduğunu” İsveçrə Milli Bankı dəfələrlə vurğulamışdı.

Hazırda cütlük 2008-ci ilin minimumu – yəni 0.9650 ətrafındadır. Çox həssas bir məqamdır. Cütlüyü bu qiymətdən aşağıda yeni tarixi minimumlar gözləyir. İfrat satış həddi və bir sıra faktorlar “buğa”lara şərait yaratsa da, onların bazara müdaxiləsi hər dəfəsində “ayı”ların işə qarışması ilə dəf edilir. Bir sözlə, ABŞ iqtisadiyyatında vəziyyət düzəlməsə, deyəsən, investorlar yeni sığınacaq valyutası axtarışına çıxmalı olacaqlar.

Texniki cəhətdən cütlüyün hazırkı səviyyədən dəstək alması onun 0.9750-0.9800 aralığına qədər qalxa biləcəyini ehtimal etməyə imkan verir. Əgər bu müqavimət də dəf edilsə, onda ABŞ Dolları İsveçrə Frankı ilə olan paritetini qaytarmağa çalışacaq, yəni 1.0000 əsas pxiloji əhəmiyyətli hədəfə çevriləcək.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

32

Usd/jpy Yaponiya Bankının bazara müdaxilə etməklə Yenanın artımının qarşısını almaq cəhdi görünür, investorlar tərəfindən birmənalı qarşılanmayıb. Həmçinin ABŞ iqtisadiyyatının da geriləməsi yaponların həyata keçirdiyi tədbiri heçə endirdi. Hazırda cütlük çox gərgin bir vəziyyətdədir. “Buğa”lar son dərəcə diqqətli olmalıdırlar. Çünki istənilən düşünülməmiş addım 82.00-dan aşağıda onlara baha başa gələ bilər.

Bir sözlə, usd/jpy-nin enişinə mane olan uzunmüddətli baryer 82.00-83.00 aralığından keçir. Əgər bu səviyyə Dolların möhkəmlənməsinə əhəmiyyətli dəstək verə bilsə, cütlük 85.50-86.00 aralığına qədər arta bilər. Əks halda 80.00 və ondan daha da aşağıda yeni tarixi minimumların şahidi ola bilərik.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

BÖHRAN

Birja tarixi

Böyük Depressiya Ötən əsrin ən faciəli sistem böhranı necə başladı və nələrə səbəb oldu investorlarına ildə 60 faiz gəlir vəd edirdi. Bu minvalla Ponçi qısa müddət ərzində 8 milyon dollar toplamış və minlərlə insanı qurduğu piramidaya cəlb edə bilmişdi.

Sonda fırıldağın üstü açılır, Ponçi isə həbs olunur. Amma bu, az sora başlayacaq böyük sarsıntıların ilk qaranquşu idi.

“Köpük” necə şişirdi...

1920-ci illərin ikinci yarısında səhmlərin qiyməti xeyli artır, əhalinin gəlirləri çoxalır, istehsal genişlənir, işsizlik azalırdı. 1927-ci ildən 1929-cu ilə qədər olan dövr ərzində səhmlərin qiyməti iki dəfə qalxır, 1929-cu ildə isə daha 20 tən əsrin 20-ci illərində hakimiyyətə gələn prezident faiz bahalaşır. Bir çox ekspertlər dünyanın əsas maliyyə Franklin Delano Ruzveltin koman- bu artımın yaxşı qurtarmayacağı mərkəzi və aparıcı sədasının apardığı sistem islahathaqqında həyəcan təbili çalsalar naye imperiyası ABŞ idi. Məhz larının nəticəsində mümkün da, gəlirləri artan bəxtəvər kütlə ona görə də ABŞ birjalarında olmuşdu. Onun başlatdığı “Yeni onları eşitmək iqtidarında deyildi.

1929-cu ilin payızında başlayan Xətt” siyasəti “Dərin böhrandan Həmin illərdə hakimiyyətdə olan çöküş bütün dünyada ağır, üzücü necə çıxmaq lazımdır?” sualına prezidentlər Kulic və Quverin və davamlı iqtisadi böhranın verilən çox parlaq cavab idi. nikbin bəyanatları da skeptiklərin əsasını qoyub. Amerikada həmin səsini batırırdı. İlk qaranquş sistem böhranını “Böyük DepresO dövrdə birja kreditindən istisiya” adlandırırlar. fadə, başqa sözlə desək, marja vaƏgər böhranın nə vaxt başladığı ABŞ-da ilk iri və məşhur fırılsitəsilə qiymətli kağızlarla ticarət dəqiq bəllidirsə, onun nə zaman daqçılıq sxemlərindən biri 1920-ci geniş yayılmışdı. Teleqraf vaqurtardığını birmənalı demək illərdə Çarlz Ponçinin düşünüb sitəsilə daha çox insan birja ticarəmümkün deyil. Hesab olunur ki, həyata keçirdiyi model hesab oltinə qatılırdı. 1920-ci illərin soböhranın özü 1933-cü ildə bitunur. Ponçi yeni müştərilərindən nunda marjinal dəstək elə həddə mişdi, amma 30-cu illərin sonuna topladığı vəsaitin hesabına köhnə çatmışdı ki, qiymətli kağızların qədər onun təsiri hələ qalmaqda müştərilərinə dividendlər dəyərinin cəmi 10 faizini idi. Buna görə də 30-cu illəri baş- ödəyərək, onları inandırırdı ki, ödəməklə onları almaq mümkün dan-başa Böyük Depressiya illəri uğurlu valyuta spekulyasiyaları idi. hesab edə bilərik. Böhranın aparmaq üçün gizli strategiya üzərində qələbə 1933-cü ildə yaratmağa müvəffəq olub. O, öz

Ö

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

33

BÖHRAN

Birja tarixi

8

34

Müştərilər həvəslə bu imkandan istifadə edirdilər: axı səhmlərin sürətlə bahalaşması kreditin qısa vaxtda qaytarılmasına imkan yaradırdı. Xeyli insan “asan pullar” qazanmağın yolunu tapmışdı. Brokerlər öz müştərilərini kreditlə təmin etmək üçün banklardan ssuda götürür, əvəzində müştərilərinin aldığı qiymətli kağızları bankda girov qoyurdular.

Xarici investorlar da asan qazanc dalınca Amerikadakı birja bumuna qoşulurdular. Bu, artıq yeni piramidanın yaranması demək idi.

Nə qədər ki səhmlərin qiyməti qalxmaqda davam edirdi, piramidanın bütün halqalarında dayananlar böyük qazanc götürür və düşünmək də istəmirdilər ki, həmişə belə davam edə bilməz.

Böyük Bummmm!..

Birja bumunun başqa bir hərəkətverici qüvvəsi isə investisiya trestlərinin özbaşına inkişafı idi. İnvestisiya şirkətləri (trestəri) öz qiymətli kağızlarını buraxmaq yolu ilə kiçik investorların pullarını yığırdılar. Sonra toplanan vəsaitlər xüsusi seçilmiş

investisiya portfelinə yatırılırdı.

Portfelə adətən müxtəlif növ qiymətli kağızlar daxil olurdu. Bu yolla kiçik investorlar az vəsait hesabına seçim etmək məcburiyyətindən qurtulur, investisiya trestləri isə yaxşı seçilmiş portfel sayəsində vəsaitlərini itirmək riskindən sığortalanırdılar. İlk baxından hər şey əla olsa da, 20-ci illərin reallıqları kiçik investorlar üçün belə parlaq perspektivdən çox uzaq idi. O vaxtlar bu sahəni tənzimləyən qanunlar hələ yox idi. Ona görə də investisiya

trestləri sərəncamlarında olan vəsaitlərdən istədikləri kimi istifadə edə bilərdilər. Məsələn, özlərinə nəhəng komissiya haqqları götürürdülər. Bundan başqa, investisiya trestlərinin menecerləri bazarda müxtəlif şayiələr buraxaraq, öz səhmlərini dəyərindən xeyli baha satdırmağa nail olur, nəticədə asan qazanc əldə edir, fəqət eyni zamanda bütün birjanı çalxalayırdılar. Təəssüf ki, bunun nələrə gətirib çıxaracağı haqqında heç bir anlayışları yox idi...

Təhlükəli zəncir İnvestisiya şirkətləri bir-birinin qiymətli kağızlarını alır, nəticədə piramida ucaldıqca ucalır, köpük şişdikcə şişirdi. Piramidanın əsasında isə real kapital yox, onun dublikatı olan səhmlər dayanmışdı. İndi bir anlığa təsəvvür edin ki, həmin səhmlər qəfildən ucuzlaşsa, nə baş verər? Qazanc zənciri əksinə işləməyə başlayar!

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

BÖHRAN 8 “Buğa”ların oyunu İndi isə digər vacib məqama aydınlıq gətirməyə çalışaq: bəs səhmlər niyə sürətlə bahalaşırdı?

Ona görə ki, investisiya trestləri öz alış əməliyyatları ilə istehsal müəssisələrinin səhmlərinə çox böyük təlabat yaratmışdılar. Bundan başqa, brokerlərin vasitəsilə bazara gələn investorlar da sanballı şirkətlərin aksiyalarını durmadan

Birja tarixi məyə çalışsalar da, onları eşitmək istəyən yox idi. Hamını ancaq və ancaq asan gəlirlər maraqlandırırdı.

qalırdı.

Xaos birjadan kənar bazarlara da yayılır. Bütün ölkədə qiymətli kağız sahibi olanlar dəhşət içində idilər. Birjaların çoxu ifrat yüklənməyə davam gətirməyərək, işini dayandırır.

İlk qara gün 1929-cu ilin 21 oktyabrında Uoll-Stritdə xeyli gərgin keçən bir gün ərzində 6 milyondan çox aksiya ucuz qiymətə satılır. Bu, ilk siqnal idi, amma kütlə onu qəbul etmək istəmir.

Oktyabrın 24-də isə artıq tufan qopur. Həmin gün tarixə düşüb.

Antirekord

Belə bir qarışıq vaxtda hamı C.P.Morqanın vaxtilə 1907-ci il böhranının qarşısını necə aldığını xatırlayır (Bu haqda “İn Forex” jurnalının 7-ci sayında məqalə dərc olunub) və kömək üçün ona müraciət edirlər.

Həmin vaxt kiçik Morqan Avropada idi, buna görə də onu firmada əvəz edən T.Lamont təcili şəkildə Nyu-Yorkun beş ən böyük bankının rəhbərlərini görüşə dəvət edir. Onlar məbləği açıqlanmayan, amma çox böyük olduğu bildirilən həcmdə vəsait düzəldərək, qiymətdən düşən səhmləri almağa başlayırlar. Bu addım böhranı müəyyən qədər yavaşıda bilir, ama çox tezliklə aydın olur ki, bankirlərin topladıqları vəsait qızışmaqda olan böhranın qarşısını almaq üçün heç nədir. Çünki son illərdə birjalara olduqca nəhəng həcmdə pul cəlb olunmuşdu. Nəticədə oktyabrın 29-da səhmlərin qiyməBöyük Depressiya illərində işsizliyin dinamikası tinin enişi bərpa olunur.

Sessiya başlayandan bir saat sonra Həmin gün Ginesin Rekordlar alırdılar. “Buğa”lar səhmlərin səhmlərin qiyməti sürətlə enməyə Kitabına düşüb – Nyu-York Fond qiymətini sürətlə qaldırır, sonra digər “buğa”lara satırdılar. Amma başlayır, günortaya doğru isə bir- Birjasında $16400000 dəyərində janı əməlli-başlı təşviş bürüyür. aksiyaların satılmasına görə. 1929səhmlərin qiymətinin bahalaşBir çox şirkətlərin səhmlərini hətta cu ilin sonunda artıq heç kimin heç masının arxasında onun aid olduğu 1 sentə də satmaq olmurdu. Bro- nəyə ümidi qalmamışdı. Məzənmüəssisənin real istehsal gücü, məhsuldarlığın genişlənməsi, yeni kerlər müştərilərinin saysız-hesab- nələr hələ də düşməkdə davam edirdilər. Böhran istehsal, xammal texnologiyaları dayanmalıdır axı! sız satış əmrlərindən başlarını itirmişdilər. Həmin dövrün və ərzaq sahələrinə də sirayət edir. Əgər bunlar yoxdursa, demək, Onun coğrafi miqyasları da texnologiyası nisbətən primitiv tipik “sabun köpüyü” şişməyə olduğundan, broker şəbəkələri in- genişlənir: Avropa şirkətlərinin başlayır. Bütün köpüklər isə gecsəhmləri enməyə başlayırlar. formasiya axınına davam gətirə tez partlayırlar. Qalır yalnız “nə bilmirdilər. Ona görə də məzənzaman” sualına cavab tapmaq.

Ekspertlər bu haqda xəbərdarlıq et- nələr real bazardan iki saat geri 8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

35

BÖHRAN

Birja tarixi

8

36

Hamının problemi Birjaların çöküşü kiçik sahibkarlara və ümumiyyətlə, orta təbəqəyə çox ağır zərbə vurur. Həmin zümrəyə yüksək ixtisaslı işçilər, ziyalılar, fermerlər daxil idilər. Əvvəlcə sadə insanlar öz pullarını investisiya trestlərinə etibar edənlərin halına rişxəndlə yanaşırdılar. Amma tezliklə bəla onlara da yetişir. Çünki 1929-cu ilin hadisələri üzücü və davamlı sistem böhranının – “Böyük Depressiya”nın sadəcə başlanğıcı idi. Bu böran bütün cəmiyyəti ağır kaslblığa və işsizliyə sürükləyir, milyonlarla insanın acından ölməsinə səbəb olur...

Bankların rolu 1920-ci illərin əvvəllərində ABŞ-da xeyli bank mövcud idi. İri bankların sayı onlarla, kiçiklərin sayı isə minlərlə ölçülürdü. Amma oktyabrın 29-dan sonra bank sferasında böhran əvvəllər görünməmiş miqyas alır.

Bankın müflisləşməsi o demək idi ki, onun əmanətçisi olan hüquqi və fiziki şəxslər öz pullarını tam və ya qismən itirirdilər. Ən yaxşı halda həmin pullar qeyri-müəyyən müddətə dondurulurdu. Bankların aktivləri də kəskin şəkildə düşürdü. 1931-33cü illərdə obliqasiya portfelinin tamamilə dəyərdən düşməsi banklara axırıncı qəti zərbəni vurur. Bankların iflası isə elə onlardan kredit və ssudalar götürən xeyli sayda müəssisəərin və fermer təsərüfatlarının iflası demək idi.

- İşsizlik 85 faizə qalxır; - 13 milyon insan işsiz qalır; - Metallurgiya sənayesi öz gücünün cəmi 12 fazini işlədə bilir. Öz əmlakını götürdüyü kredit üçün girov qoyan minlərlə fermer və onların ailə üzvləri də işsizlərin sırasına qoşulurlar. Yiyəsiz uşaqların sayı və cinayətləri kəskin artır. Bütün ölkəni tətillər, mitinqlər, manfestasiyalar, ac insanların yürüşləri bürüyür.

Sabahkı günün qorxusu və dəhşəti cəmiyyəti görünməmiş stress bataqlığına salmışdı.

Faciəvi rəqəmlər Nəticədə Amerika iqtisadi dalbadalar yeni antirekordlar vurmağa başlamışdı: - Sənaye istehsalı bir aya 56 faiz azalır; - İdxal 80 faiz azalır;

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Gələn sayımızda oxuyun: Ruzvelt və onun “Yeni Xətt”i Amerikanı böhrandan necə çıxardı

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

T Ə L İ M AT

Treyderin həyat tərzi

Treyderin təkamül təlimi Bazarda kimin qalmalı olduğunu bazarın özü seçir.

Siz həmin seçimə uyğunlaşmalısınız

N

ecə fikirləşirsiniz, təkamül, estrada və treydinqin ümumi cəhəti nədir? Cavab belədir: rəqabət. Hər yerdə təbii seçim yolu ilə uğur qazanan ən yaxşılar qalib gəlir.

Hansı avtomobil markalarına qiymət verirsiniz? Hansı firmanın paltarlarını bəyənirsiniz? Hansı növ şərabları xoşlayırsınız? Onların siyahısı 3-5 addan çox olmayacaq. Həmin adların hərəsi öz sahəsində liderdir. Ciddi firmalar daim keyfiyyətli məhsul buraxmaqla markalarının nüfuzunu saxlamağa çalışırlar. Ciddi insanlar yeni yüksəkliklər fəth etməyə can atırlar.

Yaşamaq üçün bütün heyvanat aləmi daim mübarizəyə məhkumdur. Ya siz rəqiblərinizə qalib gələcəksiniz, ya da onlar sizə. Yalnız özünüzə etibar edə bilərsiniz. Əgər siz uduzursunuzsa, uğursuz əməliyyatlar dövrü yaşayırsınızsa, sizə vaxtında dayanmaq lazımdır. Siz axı www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

özünüzü qırmızı işıqda maşının təkəri altına atmırsınız. Dincəlin, fikirləşin və uğursuzluğun səbəbini müəyyən edin. Dəqiq səbəbi müəyyən etməklə siz problemlərinizi həll edə bilərsiniz. Əgər siz həmin səhvləri etməkdə davam etsəniz, onda mütləq 95% uğursuz treyderlər komandasına qoşulacaqsınız.

Yeni başlayan treyderlərin çoxunun bəlası biliyin olmamasında deyil, mübarizəyə hazır olmamasındadır. Onlar bəxtə və xoşbəxt hadisələrə güvənirlər. Ama biz rəqabətin hökm sürdüyü real dünyanın qanunları ilə yaşayırıq.

Hamı bilir ki, bazarda güclü olan

qalır, amma nədənsə bunu hamı unudur. Amma rəqabət var, olub və olacaq. Biz isə həmişə bunu yadda saxlamalıyıq və üzülməməliyik.

Bəs 5% qazanan treyderlər sırasına daxil olmaq üçün nə etmək lazımdır?

1) Daim öz üzərinizdə işləyin Çalışın, hər işdə yaxşı olasınız. İstənilən işi bütün qüvvənizlə yerinə yetirin. Fərqi yoxdur, məruzə hazırlayırsız yoxsa yumurta bişirirsiniz. Əgər siz hər işdə yaxşı olmağa çalışırsınızsa, onda bunu adət halına gətirirsiniz və treydinqə də düşüncəsiz yanaşa bilməyəcəksiniz.

2) Uğurlu ticarət aparan treyderlərlə tanış olun Hər hansı sahənin liderlərindən biri olmaq üçün həmin sferada artıq lider olan birini tapmaq lazımdır. Onun hərəkətlərini, danışığını, işini izləyin.

8 İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

37

T Ə L İ M AT 8

38

Bununla siz insanın konkret fəaliyyət sahəsində davranış modelini görəcəksiniz. İzləməyi öyrənin və birinci mərhələdə sadəcə, liderdən nümunə götürməyə çalışın. Əgər sizin davranışınız qazanan treyderin davranışı kimi olacaqsa, onda siz kifayət qədər tez bir zamanda özünüz də gəlirli ticarət aparmağa başlayacaqsınız.

Treyderin həyat tərzi fərqli, spesifik olun.

4) Dəyişikliklərə uyğunlaşın

Bazarı izləyin, çevik olun.

Bazarın dəyişikliyini vaxtında görməyə və ticarət taktikanıza düzəliş etməyə çalışın. Bu, sizə trendin əksinə getməməyə və qiymət hərəkət istiqamətini əks tərəfə dəyişəndə çevik reaksiya verməyə İdman meydançasında hakim heç kömək edəcək. vaxt sizin döyülməyinizə imkan verməyəcək. Treydinqdə hər şey Rəqabət zəmanəmizin şüarıdır. başqa cürdür, mərhəmətli hakim 3) Unikal olun.

Müasir dünyada əldə etdiyimiz yoxdur, zəif treyderlərə bazar rəhm nəticələr gördüyümüz işlə münasib etmir və onlar bazardan vurulub Eksklüzivliyinizi artırın deyil. Əgər biz hansısa işi yaxşı kənara atılırlar. Ona görə də bizə görürüksə, onda orta nəticə əldə Estrada ulduzlarına diqqət yetəkcə yaxşı işləmək yox, edirik. Əgər biz nəyisə hamı kimi bacaradığımız qədər yaxşı işləmək tirin. Hər birinin digərinə normal eləsək, onda pis nəticə əldə lazımdır ki, ən yaxşılardan olaq və bənzəməyən öz imici var. Məhz edəcəyik. Bazar – müharibə mey- uduzmayaq. onların unikallığı onlara zalı danıdır. Qaydaları isə boks rinpərəstişkarları ilə doldurmağa imkan verir. Siz də öz ticarətinizdə qində olanlardan daha sərtdir.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

PUL

Şübhəsiz, hər bir insan ABŞ dollarını görüb və və onun arxa tərəfindəki simvollara və sözlərə də diqqət yetirib. Orada möhürün (dairənin) içində başı kəsik piramida üzərində göz şəkli var.

Yuxarıda "ANNUIT COEPTIS", aşağıda isə "NOVUS ORDO SECLORUM" yazılıb. Piramidanın bünövrəsində Roma rəqəmləri ilə MDCCLXXVI ədədi həkk olunub.

Bəs bütün bunlar nə deməkdir?

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Simvollar

Başlayaq oradan ki, şəkildə gördüyünüz dairə “ABŞ-ın böyük möhürü” (Great Seal of the United States) adlanan möhürün arxa tərəfidir. Həmin möhürdən ABŞ hökumətinin dərc etdiyi sənədlərin həqiqiliyini təsdiqləmək üçün istifadə olunur. Möhürü ABŞ-ın dövlət katibi saxlayır.

Onu Dövlət Departamentinin Vaşinqtondakı binasının Sərgi Zalında görmək mümkündür. Möhürün qeyri-adliyi bundadır ki, onun iki üzü var. Halbuki adətən möhürlərin bir üzü olur. Həmin möhürün ön tərəfi çox vaxt ABŞ-ın gerbi kimi qəbul edilir (amma rəsmən belə deyil).

Möhürün ön üzü bu şəkildədir:

Burada ABŞ-ın milli rəmzi sayılan ağ başlı qartal təsvir olunub. O, bir pəncəsində 13 ədəd ox, digər pəncəsində zeytun budağı tutur. Bunun mənası odur ki, “ABŞ sülh istəsə də, həmişə savaşa hazırdır”.

8

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

39

PUL

Simvollar

Möhürün yuxarı hissəsindəki «Annuit Coeptis» (hərfi mənada “bərəkətli başlanğıc”) ifadəsinin məZeytun budağının üzərində 13 zeytun və 13 yarpaq nası latıncadan təxminən belə tərcümə edilə bilər ki, var. Qartalın başı zeytun budağı tərəfə çevrilib. Bu, “Bizim başladığımız işə Allah xeyir-dua verib”. sülhə daha çox üstünlük verilməsi deməkdir.

Aşağıdakı «Novus Ordo Seclorum» sözləri isə Qartalın dimdiyində tutduğu lentdə latın dilində «Sonrakı nəsillər üçün yeni qayda-qanun” anlamına «E Pluribus Unum», yəni “Çoxluğun birliyi” ifadəsi gəlir (Novus – yeni, Ordo – qayda, Seclorum – yazılıb. Qartalın başının üzərində mavi fonda 13 nəsil).Bu sözlər Qədim Roma şairi Vergili Maron ulduz var. Onlar altıguşəli ulduz (“Davud ulduzu”) Publinin bir əsərindən götürülüb. formasında düzülüblər. Qartalın sinəsində isə 13 qırQeyd edək ki, hər üç latın ifadəsi (möhürün ön mızı zolaq təsviri var. üzündəkini də nəzərə almaqla) 13 hərfdən ibarətdir.

Piramidanın ətrafında bitən otların sayı da 13-dür. İndi isə keçək möhürün dolların üzərində təsvir olNəhayət, piramidanın yuxarısındakı göz “Hər şeyi unan arxa tərəfinə. görən göz” simvoludur. Bu, xeyli mübahisə doğuran rəmzlərdən biridir. Ona həm xristian ikonalarında, həm də masonların və illüminantların mənbələrində rast gəlinir. Bu işarə hətta Qədim Misir heroqliflərində də var!

8

40

Bu, möhürün işlək üzüdür. Bilirk ki, piramida əbədilik və möhkəmlik simvolu sayılır. Yarımçıq piramida 13 sıra kərpicdən ibarətdir. Bu, o deməkdir ki, ABŞ-ın əsasını 13 ştat qoysa da, dövlətin qurulması bununla başa çatmayıb. Və Amerika böyüməkdə davam edəcək. Ən aşağı sıradakı kərpiclərin üzərində yazılan MDCCLXXVI rəqəmi Müstəqillik Bəyənnaməsinin qəbul edildiyi 1776-cı ilə işarə edir.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Xristian ikonalarında həmin göz Allahın hər şeyi görməsinin rəmzidir. Bibliyada deyilir: “Budur, Allahın gözü ondan qorxanların və ona sığınanların üzərindədir” (Psaltır, 32:18). Gözün içndə olduğu üçbucaq isə “müqəddəs üçlüy”ə işarədir. Bütün bunlar doların arxa tərəfindəki “İn God we trust” (“Biz Allaha inanırıq”) sözlərilə tamalanır.

Amma onu da qeyd etməliyik ki, bəzi araşdırmaçılar bütün bunlarda məhz mason simvolikasını görürlər. Onların iddiasına görə, ABŞ-ın “qurucu atalar”ı (founding fathers) masonlar olublar. Və ona görə də öz simvollarını (“Davud ulduzu”, piramida, göz, 13 rəqəmi və s. ) Amerikanın möhüründə əks etdriblər. Əlbəttə, bunu nə təkzib, nə də təsdiq etmək mümkündür. Onsuz da hərə öz istədiyinə inanacaq.

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MƏSLƏHƏT

Keçilən yol

1№-li təlimat Bundan başqa, bazarın Sizə verdiyi siqnalları tutmağı bacarmalısınız. Məsələn, bazar aşağıya getmək istəmirsə, demək, yuxarıya çox güclü hərəkət gözlənilə bilər.

Yaxud, bazarın xəbərlərə reak-

“Öz mühakimənizə güvənin, çünki o, Sizin ən etibarlı məsləhətçinizdir. İnsanın ağlı bəzən ona qüllədəki yeddi gözətçidən daha çox şey deyə bilər”.

Ekkleziast Özünüzə ticarət sistemi qurandan, yaxud seçəndən sonra bir neçə məqam var ki, onları da mütləq nəzərə almanız lazımdır. Əvvəla, əgər siz yeni başlayan treydersinizsə və demo-hesabda ticarət öyrənirsinizsə, ona real hesab qədər ciddi yanaşın. Hər bir əməliyyata görə, hər bir (virtual olsa belə) dolların itkisinə görə özünüzə hesabat verin. Ilk illərdə Sizin gəlirlənizin çoxu kiçik olacaq. Deməli, itkilərinizin də çoxu kiçik olmalıdır! Treyder kimi ilk məqsədiniz – itkiyə yol verməməkdir.

Zaman keçdikcə və təcrübəniz artdıqca itkilərin sayı azalaraq minimuma enəcək. Həmçinin böyük gəlirlərin sayı yavaş-yavaş artmağa başlayacaq. Bu baxımdan, ticarət ilk növbədə, kapitalın qorunub saxlanması oyunudur.

Uğur və mənfəət isə gərgin işin nəticəsidir.

Bir çox yeni başlayan treyderlər çoxlu müxtəlif indikatorlar və digər texniki vasitələr görəndə özlərini itirirlər. Məşhur məsəldə deyildiyi kimi, əgər insanın bir saatı varsa, o, vaxtı dəqiq biləcək, amma bir neçə saatı olan kəs heç vaxt əmin ola bilmir ki, saat neçədir. Əksər hallarda osillyatorlar və Dəyişən Orta Göstəricilər www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

eyni şeyi göstərmirlər. Bundan çəkinməyin. Hətta professionalların belə, çox vaxt bazarla bağlı aydın və dəqiq təsəvvürləri olmur.

Amma onların diletantlardan əsas fərqi budur ki, özlərinə tanış və aydın olan sxemlər yaranana qədər gözləməyi bacarırlar. Siz ancaq özünüzə tanış olan modellərlə işləməyi və əgər hazırda mövcud deyilsə, həmin modellərin yaranmasını gözləməyi bacarmalısınız.

Bazara kiçik addımlarla, yavaşyavaş yaxınlaşın və o, Sizə anlaşılan olacaq.

siyası da çox şeydən xəbər verir.

Sadəcə, bazarın dilini tutmaq lazımdır.

Sizin ən böyük düşməniniz Bazarın hara gedəcəyini əvvəlcədən bildiyinizi düşünməyinizdir. İkinci düşməniniz isə digər treyderlərin bazarın hara gedəcəyi haqqında fikirlərinin təsiri altına düşməyiniz ola bilər.

8

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

41

MƏSLƏHƏT

Keçilən yol

məmnun qalırlar. Amma yaxşı olar ki, gündaxili ticarətdə özünüz bilərəkdən böyük qazancların Ziyanlı əməliyyatları növbəti günə saxlamayın! Sadəcə bu məs- dalınca düşməyəsiniz. Sizə nə qədər mənfəət verməklə bağlı ləhətə əməl etməyiniz Sizi qərarı Bazarın özü qəbul edəcək. gələcəkdə minlərlə dollar itkidən sığortalaya bilər. Ən yaxşısı odur Siz ancaq itkilərinizin nə qədər olacağını müəyyənləşdirməlisiniz. ki, bu gün bazardan çıxın, sabah Unutmayın ki, Sizin Bazar vəziyyəti təhlil edərək, təzədən üzərində yalnız bir cür nəzarət girərsiniz. imkanınız var: itkilərinizi məhdudSəhvlərinizi dərhal düzəldin! Əgər səhv etdiyinizi anlayırsınızsa, laşdırmaq. Treyder bu vərdişə yiyələnəndə peşəkarlığa və əməliyyatdan çıxın. Əməliyyatı davamlı qazanca doğru ilk ən bağlamaq üçün daha yaxşı məqamın yetişməsini gözləməyin. böyük addımını atmış olur.

Heç bir ticarət sistemini yüzdə Tamamilə mümkündür ki, əksinə, yüz olduğu kimi götürməyin. vəziyyət getdikcə pisləşsin! Özünüzə uyğunlaşdırın, dəyişiklikƏgər bazar sizin planlaşdırdığınızdan daha çox mənfəət lər edin, bir sözlə, verə bilərsə, imtina etməyin. Gün- özününküləşdirin. Ən əsası, ardıcıl olun. Yalnız daxili ticarətdə adətən treyderlər nəyəsə müəyyən müddət ardıcıl çox da böyük uduşlara ümid bağlamırlar. Ona görə də qəfildən əməl edəndə öyrənə bilərsiniz ki, sizin tutduğunuz yol düzdür, yoxsa böyük qazanc yarananda çox

8

42

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

səhv. Əgər daim nəyisə dəyişdirirsinizə, onda nəyin işləyib, nəyin işləmədiyini heç vaxt öyrənə bilməyəcəksiniz. Bu məsələdə K.I.S.S texnologiyasını tətbiq etmək lazımdır (Keep It Simple, Stupid — hər şeyi avamlıq həddində sadələşdir).

Bəziləri elə bilir ki, peşəkar treyderlər hər gün pul qazanırlar, itirən isə ancaq özləridir. Belə deyil. Peşəkarların da uğurları və uğursuzluqları olur. Hətta birja meydanındakı treyderlər də həftələrlə gəlirsiz işləyə bilərlər.

Ona görə də, əsas məqsəd itkisiz treyder olmaqdır. Bunun üçün sadəcə, tanıdığınız modelin yaranmasını gözləyin. Siz heç də hər fürsəti yaxalamalı deyilsiniz.

Amma tanıdığınız model formalaşanda kifayət qədər aqressiv şəkildə bazara girə bilərsiniz.

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

ALƏT

Laboratoriya

Təlatüm indikatoru ATR indikatoru sizi yanlış “stop”lardan qurtara bilər ATR, yaxud Average True Range (Yuvarlaq Gerçək Diapazon) indikatorunu ilk dəfə Uells Uaylder “Texniki Ticarət Sistemlərinin yeni konsepsiyası” adlı kitabında təklif edib. ATR bazarın volatilliyini ölçən indikatordur. O, həm ayrılıqda, həm də müxtəlif ticarət sistemlərinin elementi kimi işlədilir.

Bazarda volatillik yüksək olan dövrlərdə ATR yuxarıya hərəkət edir. Volatillik az olan dövrlərdə isə əksinə, aşağıya yönəlir. Əgər qiymət şamlarında ən yüksək və ən aşağı qiymət (High və Low) arasında fərq azdırsa, şamlar gödək olur. Bu zaman gerçək diapazon göstəricisi də azalır. “High” və “Low” arasında fərq artdıqca isə, şamlar böyüyürlər, bu zaman gerçək diapazon da artır.

ATR indikatoru ilə işləyərkən mütləq nəzərə almalısınız ki, o, trendin olub-olmamasını və istiqamətini göstərmir.

Uells Uaylder ATR-i günlük

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

şamlarla və 14 tərtibi ilə işlətməyi məsləhət görürdü. Bu halda indikator günlük ticarət diapazonlarını müəyyənləşdirməyə xidmət edir.

Başqa sözlə, göstərir ki, bazar nə qədər volatildir və gün ərzində bir nöqtədən digərinə hərəkət etmək ehtimalı nə qədər yüksəkdir.

Nəzərə almaq lazımdır ki, ATR qabaqlayıcı indikator deyil. Bu, o deməkdir ki, indikator bazarın istiqaməti və ya onun dəyişməsi haqqında siqnal vermir. O, yalnız bazarda volatilliyin olub-olmamasını göstərir.

Treyderlər bu indikatordan adətən “stop” əmrlərini düzgün yerləşdirmək üçün istifadə edirlər.

Belə ki, əgər bazarda volatillik varsa, “stop” əmrlərini mümkün qədər aralıda yerləşdirəmək lazımdır. Çünki bazarda volatilik yüksək olan vaxtlarda təsadüfi dalğalanmalar “stop”u işə salmaqla sizi əsasız olaraq bazardan vurub çıxara bilər. Volatillik kiçik olanda isə daha yaxın və qısa “stop”lar

ATR belə hesablanır: Bazarın volatilliyinin analizində gerçək diapazonun ölçülməsi o qədər də effektli olmadığından, Uaylder onu dəyişən orta göstərici vasitəsilə yuvarlaqlaşdırmağı qərara almışdı. Ona görə də ATR məhz Yuvarlaq Gerçək Diapazonu göstərir. Bu indikator sanki Gerçək Diapazonun dəyişən orta göstəricisidir.

Bəs Gerçək Diapazonun özü nədir?

Adətən bu üç göstəricidən ən böyüyü Gerçək Diapazon hesab olunur: 1) Bugünkü “High” ilə bugünkü “Low” arasındakı fərq; 2) Bugünkü “High” ilə dünənki “Close” arasındakı fərq; 3) Dünənki “Close”ilə bugünkü “Low” arasındakı fərq.

Adi günlərdə birinci göstərici əsas götürülür. “Gap” ilə başlayıb yuxarıya kəskin hərəkət müşahidə olunan günlərdə ikinci göstərici aktualdır. “Gap” ilə başlayıb aşağıya kəskin hərəkət müşahidə olunan günlərdə isə üçüncü göstəricidən istifadə olunur.

qoymaq məsləhətdir.

Gəlin, bunu daha yaxşı anlamaq üçün belə bir misala nəzər salaq: siz eur/usd və gbp/jpy cütlüklərində əməliyatlar açanda “stop”u eyni ölçüdəmi qoymalısınız? Əlbəttə, yox. Niyə? Ona görə ki, eur/usd cütlüyü orta hesabla gündə 100-120, gbp/jpy isə 250-300 punkt hərəkət edir. Deməli, ikinci cütlükdə volatillik daha böyükdür və “stop” əmrlərini də daha aralıda yerləşdirmək lazımdır.

Bu dediklərimizi şəkildə daha aydın görmək mümkündür. Yaşıl zona – volatilliyin yüksək olduğu zonadır. Orada qəfil təsadüfi dalğalanmalar sizi əsassız olaraq bazardan çıxara bilərdi. Buna görə də həmin zonada uzaq “stop”lardan istifadə etmək daha doğrudur.

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

43

44

SİSTEM

“Daniella”

Sadə və gəlirli qız Tanış olun: Daniella “Daniella” sadə və effektiv ticarət sistemidir. O, ATR indikatorunun əsasında qurulub. Sistemin işi belə bir prinsipə əsaslanır ki, volatilliyin azalması həmişə mütləq təzədən artması ilə müşayiət olunmalıdır. Onun müəllifi sistemi öz kiçik qızının şərəfinə belə adlandırıb. Çünki qızcığaz da çox dəcəl imiş və hər dəfə qısamüddətli sakitlikdən sonra nəsə möhkəm bir şuluq salırmış.

Alış siqnalı:

Alış qaydası: Əgər ATR indikatorunun bugünkü göstəricisi dünənkindən böyükdürsə, dünənki göstəricsi isə srağagünkündən kiçikdirsə, bugünkü şamın rəngi də ağdırsa (close > open), onda bugünkü günün maksimumunda alış əmri yerləşdiririk.

Satış qaydası:

Satış siqnalı:

Əgər ATR indikatorunun bugünkü göstəricisi dünənkindən böyükdürsə, dünənki göstəricsi isə srağagünkündən kiçikdirsə, bugünkü şamın rəngi də qaradırsa (close < open), onda bugünkü günün minimumunda satış əmri yerləşdiririk.

Stop-loss: Stop əmri növbəti şamın maksimumunda / minimumunda yerləşdirilir Alış və satış qaydası şəkillərdə daha əyani şəkildə göstərilib.

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Pavel Kuroçkin

Ulduzlarla ticarət Pavel Kuroçkin artıq 11 ildir ki, “Astrolometriya” adlandırdığı elmi araşdırmaqla məşğuldur. Onun verdiyi tərifə görə, Astrolometriya – astroloji proseslərin Yerdə baş verən hadisələrə təsirini dəqiq kəmiyyətlərlə ölçmək haqqında elmdir.

Treyderlər Pavel Kuroçkini astroloji prosesləri maliyyə və fond bazarlarının proqnozlaşdırılmasına tətbiq etmək cəhdlərinə görə tanıyırlar. Onun bir sıra proqnozları mətbuatda, həmçinin internetdə dərc edilib və xeyli marağa səbəb olub. Amma əlbəttə, Kuroçkinin metodologiyasını nağıl hesab edənlər də az deyil. “İn Forex” jurnalı olaraq biz bu məsələlərə aydınlıq gətirmək üçün Pavel Kuroçkinin özünə müraciət etdik.

- Sizin Astrolometrik nəzəriyyəniz hansı prinsiplərə əsaslanır?

- Həmin prinsiplər bunlardır: Birincisi, istənilən səviyyədə və miqyasda olan sosiumun (şəxsiyyət, ailə, firma, nazirlik, milli birjalar, qlobal birja, dünya iqtisadiyyatı) altşüuru astrolometrik faktorların təsirinə məruz qalır. İkincisi, bu təsir faktorları geniş əhatəli olurlar.

Və üçüncüsü, süni intellekt həmin təsiri ümumiləşdirə və ölçə bilər.

- Siz bu nəzəriyyəni necə kəşf etmisiniz?

- Tədricən. Aktiv araşdırmalara 1997-ci ildə başlamışdım. 2001-ci ildə Süni İntellektdən – Süni Neyron Şəbəkələrindən istifadə edərək, bazarların modelini qurmağa və araşdırmağa başladım. 2003-cü ildə Rusiya Elmlər www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Akademiyasının proqramı ilə iki ildən bir keçirilən Obazların Aşkarlanmasına həsr olunmuş Riyazi Konfransda (MMPO-11) bu mövzu ilə bağlı ilk elmi hesabatımı açıqladım. Həmin məruzədə indeksin gələcək qiyməti ilə astrolometrik metoda əsasən verilən proqnozun arasındakı səhvlərin funksiyasının sabitləşməsi fenomeni elmi ictimaiyyətə təqdim olundu. Formal olaraq bu fenomen qiymətin dəyişməsinin təsadüfi amillərə əsaslandığını deyən müasir effektiv bazar nəzəriyyəsini darmadağın edir. Belə ki, iki təsadüfi proses

arasındakı səhvlərin funksiyası zaman baxımından sıfır qiymətini ala bilməz. Başqa sözlə desək, qrafikdə zaman oxuna paralel ola bilməz.

Həmin məruzənin əsas tezislərini müxtəsər şəkildə elmi konfransın saytında oxumaq olar: www.ccas.ru/mmro . Yaxud, bu saytdan da tapa bilərsiniz: http://www.liveastrology.org/astrolometria.htm 2008-ci ildə mənim modellərimdən biri “İzvestiya” qəzetində dərc olundu. Həmin proqnozda bazarın çökməsinə qədərki 3 ay ərzində RTS indikatorunun hərəkəti kifayət qədər dəqiqliklə göstərilmişdi.

8

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

45

MÜSAHİB Ə 8

46

- Sizin proqnozların doğrulma faizi necədir?

- Proqnozların dəqiqliyinin kəmiyyət meyarı kimi yəqin, korrellyasiya əmsalını götürə bilərik.

Bu, modellərin əksəriyyətində 85%-dən yuxarıdır.

- Ümumiyyətlə, səma cisimləri bazarlara necə təsir göstərir?

- Sual bir qədər dəqiq deyil.

Bazarlara ticarət prosesində iştirak edənlərin əhvalı təsir göstərir.

Ticarət iştirakçılarının əhvalruhiyyəsinin dinamikası gələcək investisiyalara münasibətdə ifrat nikbinlikdən ifrat bədbinliyə qədər dəyişir. Buradan da satmaq və ya almaq qərarı yaranır. Qiymətin, yaxud indeksin qrafiki mahiyyətcə elə bu dinamikanın ikiölçülü təsvirindən ibarətdir. Bax, bu dinamika – yəni sosiumun əhvalruhiyyəsi səma cisimlərinin təsirinə məruz qalır. Daha dəqiqi, səma cisimlərinin bir-birinə və Yerə nisbətdə hərəkətinin yaratdığı enerjinin dinamikası sosiumun əhvalına təsir göstərir. İnsanların şüurunda Günəş Sisteminin planetləri öz tərkibinə görə yaxın olan həmcins kütlədən ibarətdir. Amma əslində belə deyil. Bütün planetlər fərqli kimyəvi tərkibə və xassələrə malikdirlər, onların sıxlıqlarının fərqli olması da bundan xəbər verir. Güman ki, elə buna görə də Yupiter, Venera, Xiron və Neptun uğur və müvəfəqqiyyət gətirən səma cisimləri hesab olunurlar.

Mars, Saturn və Pluton isə əksinə, məhrumiyyət və çətinlik yaradır.

Bu, işin bir tərəfidir.

Digər tərəfdən, planetlərin qarşılıqlı yerləşməsi də nəzərə alınmaldır. Məsələn, pozitiv planetlər olan Yupiter və Veneranın Yerə nəzərən 90 və 45 dərəcəlik w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Pavel Kuroçkin bucaq altında yerləşmələri həmin planetlərin təsirinin artıq müsbət yox, mənfi olmasına gətirib çıxara bilər. Bu da işin ikinci tərəfi.

Ümumiyyətlə, mən astrolometrik sahəni yaradan obyektlərdən danışanda planetlərə yox, yerətrafı məkandakı energetik sahənin müxtəlifliyinə diqqət yönəltməyi üstün tuturam. Çünki məkanın hər bir belə energetik müxtəlifliyi özünün astrolometrik sahəsini yaradır. O da öz növbəsində Yerdəki istər insanlara, istərsə də sosiumlara təsir göstərməyə qadirdir. Hər şey ondan asılıdır ki, yerətrafı məkandakı energetik müxtəliflik bu və ya digər prosesə necə təsir göstərir.

- Bu prinsiplər müxtəlif regional bazarlar üçün eyni təsirəmi malikdirlər?

- Prinsiplər hamı üçün ümumidir. Amma burası artıq ayrı məsələdir ki, bazarların likvidliyi və bununla bağlı olaraq, ayrı-ayrı iştirakçıların ümumi prosesə təsir imkanları bir-birindən fərqlənir.

Bu imkan nə qədər aşağıdırsa, hadisələrin inkişafını proqnozlaşdırmaq da bir o qədər asan olur. Axı sosiumun aqibətinin müəyyənliyi səviyyəsi fərdin aqibətinin müəyyənliyi səviyyəsindən daha yüksəkdir. Ona görə də, sosiumun gələcəyini

ayrıca götürülmüş bir fərdin gələcəyi ilə müqayisədə aqibətə daha çox tabedir və daha asan proqnozlaşdırıla bilir.

- Sizin proqnoz metodunuzu formallaşdırmaq mümkündürmü?

- Sual aydın deyil. “Proqnoz metodunu formallaşdırmaq” deyəndə siz nəyi nəzərdə tutursunuz? Əgər onun riyazi formul şəklinə salınmasını nəzərdə tutursunuzsa, onda bəli, mümkündür.

Mənim metodologiyam üzrə qurulmuş bazar modeli öz riyazi mahiyyətinə görə çoxfaktorlu qeyri-xətti reqressiyadan ibarətdir.

- Sizin proqnozlar əsasən böyük zaman periodları üçün tutulub.

Bəs kiçik periodlarda necə, işə yarayırmı? Məsələn, gündaxili ticarətdə tətbiq edilə bilərlərmi?

- Mən elə tədqiqatçılar tanıyıram ki, onlar hətta lap kiçik zaman periodları ilə bağlı proqnozlar verməyə çalışırlar. Amma şəxsən mənim üçün bu yanaşmalar maraq kəsb etmir. Yəqin ona görə ki, belə ticarət zamanı xeyli zehni və fiziki resurslar israf olunur.

- Sıravi treyder sizin metoda əsasən necə proqnoz verə bilər?

Bu, ümumiyyətlə, mükündürmü?

- Bunun üçün hazırda ən işlək olan modeli seçmək və onun effektivliyini yaxın keçmişdə göstərdiyi nəticələrin statistikasına əsasən qiymətləndirmək lazımdr. Mənim modellərin burada yerləşdirilib: http://narod.ru/disk/24314161000/ Preds%2024%2005%202010.rar.ht ml Bəri başdan deyim ki, texnologiya kommersiya məqsədlərilə hazırlanıb.

8

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Pavel Kuroçkin yaxud, mənim bayaq dediyim kimi, yerətrafı məkandakı kütlə-enerji sahəsinin müxtəlifliyi oynayır.

8 Ona görə də, əgər istəyən olarsa, müəllif bütün treyderlərə konsultativ xidmətlər göstərməyə hazırdır. İstər bazarın perspektivlərinin təhlili, istərsə də treyderin şəxsi uğurlarının, yaxud uğursuzluğunun proqnozlaşdırılması sahəsində.

- Sizin bu ilin sonuna qədər dolların indeksi, qızılın və neftin qiymətlərilə bağlı proqnozlarınız necədir?

- Mənim proqnozlarıma görə, bu ilin sonuna qədər dolların indeksi çox da zəifləməyəcək. Funt/dollar - Digər məşhur proqnozlaşdırma metodlarına cütlüyü 1.55-1.65 dəhlizində dalğalanacaq. Yaxın necə yanaşırsınız? Məsələn, Qann metodları, yaxud günlərdə isə 1.5 səviyyəsinə qədər yalançı eniş də Elliot Dalğalarına? Onları astrolometrik nəzəriyyə edə bilər. 2011-ci ilin yanvarın ortalarından başlailə bir araya gətirmək olarmı? yaraq isə, dolların uzunmüddətli və kəskin möhkəm- Qannın metodlarında astroloji amillərin bazara lənməsi mümkündür. təsiri faktoru nəzərə alınır. Qannın zamanında hələ Süni İntellekt alqoritmləri yaradılmamışdı. Mənə elə gəlir ki, Qannın uğurlu ticarət fenomeni öz dövrünün şübhəsiz ki, çox istedadlı və dərin mütəfəkkiri olan bu şəxsin astrologiya sahəsindəki bilikləri ilə fərdi intuisiyasının, həmçinin bazar haqqındakı biliklərinin qarışığından formalaşıb. Mən isə elə metodlar tapmağa çalışıram ki, istənilən halda istənilən insan üçün işlək olsunlar. Söhbət real astrolometrik faktorların real fiziki proseslərə təsirinin fiziki-riyazi dillə təsvirindən gedir.

Elliotun Dalğa Nəzəriyyəsinin isə astrolometriya ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu, bazarın proqnozlaşdırılmasının qrafik-riyazi metodudur.

Təxminən buna oxşayan vəziyyət neftin qiymətlərinin dinamikasında da gözlənilir. “Brent” - Sizcə, insanın doğum tarixi onun treyder qamarkalı neft 75 dollar/barreldən aşağıya enməli deyil. biliyyətinə təsir göstərirmi? Əgər göstərirsə, onda 90 dollar/barreldən yuxarıya qalxacağını da gözləyaxşı treyderlər hansı Zodiak işarəsi altında mirləm. Bu proqnoz məntiqi baxımdan da doğru dünyaya gəlirlər? görünür: axı adətən dolların indeksinin zəifləməsi - Əlbəttə, təsir göstərir. Əgər siz insan doğulan neftin qiymətlərinin artımı ilə müşayiət olunur. anda Günəşin hansı Zodiak bürcündə yerləşməsini Qızılın qiymətləri isə yaxın vaxtlarda kəskin ucuznəzərdə tutursunuzsa, bu, şübhəsiz ki, Əqrəb bürlaşaraq, hər troya unsiyasına görə 1150 dollar cüdür. Belə olduğu artıq astroloji klassikadır. Digər səviyyəsinə düşə bilər. Amma daha sonra yenidən planetlərin və kütlə-enerji müxtəlifliyinin Əqrəb bür- 1200-1225 səviyyələrinə qədər artımı gözlənilir. cündə, həmçinin qoroskopun 8-ci evində toplaşması da öz təsirini göstərir.

- Bəs bazarın özünü necə aparması ilə Zodiak bürclərinin arasında əlaqə varmı?

- Şübhəsiz ki, var. Həm də təkcə Zodiak bürcləri ilə yox. Astroloqlar teatrla real həyat arasında anologiya apararkən belə fikir işlədirlər: “Bürclər – səhnənin dekorasiyasıdır, planetlər isə aktyorlar. Aktyorlar özlərini fərqli dekorasiyalarda və fərqli obrazlaqda müxtəlif cür aparırlar. Amma ümumi mahiyyət dəyişməz qalır”. Astrolometrik mənzərənin formalaşmasında əsas rolu bütün hallarda planetlər, w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

47

48

PSİXOANALİZ

Özünü tanı

Onların üçünün də dörd problemi var Hər bir insan həyatında bir çox psixoloji xarakterli problemlərlə qarşılaşır və onları həll edir. Əgər onlar aradan qaldırılmasa, xeyli gözəl və vacib anları qaçırmaq olar. Tənbəllikdən, qorxudan, şübhədən və paxıllıqdan əziyyət çəkməklə xoşbəxt olmaq mümkün deyil.

T

reyder üçün bu, çox aktual və vacib məsələdir.

Psixologiya problemini həll etməmiş Kanar adalarında istirahət və ya qızıl dağlar barədə düşünməyə dəyməz. Bazar mürəkkəb və aldadıcıdır. Yalnız nizam-intizamlı və məqsədyönlü insan onu özünə tabe edərək uğur qazana bilər.

Treydinqdə psixoloji problemlərin həllində ənənəvi metodlar heç də həmişə effektiv olmur. Hər kəs onları öz bildiyi kimi və uğur qazananların təcrübəsinə söykənərək həll etməyə çalışır.

Digər sahələrdə problemlərin həlli təcrübəsini mənimsəməklə özününküləri necə həll etməyi də başa düşmək olar.

tələb edən bir yol keçir. Eyni zamanda tamah, qorxu, tənbəllik və şübhə problemlərini həll edir. Bu problemləri həll etmədən istədiyinə nail ola bilməyəcək.

Bazarda psixologiya problemini 4 tərkib hissəyə ayırmaq olar: çalışır. Hərəkəti daha dərindən dərk etdikcə yeni nüansları da daha Tənbəllik problemi – adətən dərindən anlayır. Sonda elə bir bundan asan yolla pul qazanmaq səviyyəyə gəlib çatır ki, həmin həvəsi ilə bazara hərəkət onun şüurunun ayrılmaz hissəsinə çevrilir. bu

, bütün a d a s l o q r ə olunur. ər böyük f d b ə ə l q ə t ə t n ə r a a z ...Arad ə özünənə v k r ə d ü n gələn yeni işlərdə özü

treyderlər əziyyət çəkirlər. Bazar əsl xasiyyətini göstərəndə yeni Budda rahibi bütün başlayan treyder təhsilini artırmağa həyatını özünü dərk etməyə, ağlın, başlayır, yeni məlumatlar oxuyur, ürəyin faydalı xüsusiyyətlərini öz üzərində işləyir... Anlamağa inkişaf etdirməyə, digərlərinə köməyə həsr edir. O, yorulmadan başlayır ki, bazarı tez bir zamanda ağlının idrak qabiliyyətini təkmil- mənimsəmək olmaz və xeyli səy göstərmək lazım gələcək. ləşdirir. Fikrini bir yerə cəmləmə Şübhə problemi – müxtəlif qabiliyyətini ideal səviyyəyə çatticarət sistemlərinin öyrənilməsinə dırır. Dərin və son dərəcə aydın xeyli vaxt və güc sərf edən treyder analiz etmə bacarığını kamil“Müqəddəs Qədəh” axtarır. Birini Peşəkar treyder, döyüş sənəti us- ləşdirir. O, əsl xoşbəxtliyin tam mənimsəməyin əvəzinə, sistası və budda rahibi arasında hansı səbəblərini xaricdə yox, öz daxümumi cəhət var? İlk baxışdan, ilində axtarır və tapır. Faydalı xü- temləri tez-tez dəyişir. Nəticədə nə ticarətdə sabitlik, nə də sisteminə bunlar insan fəaliyyətinin susiyyətlərini elə bir səviyyəyə əminlik yaranır. tamamilə fərqli sahələridir. Amma yetişdirir ki, onun təbiətinin bir Qorxu problemi – Treyderlərin arada nə qədər böyük fərq olsa da, hissəsinə çevrilirlər. çoxunun əsas problemidir. Adamın bütün bu işlərdə özünüdərk və özünənəzarət tələb olunur.

Treyder maliyyə müstəqilliyinə yaxşı işləyən ticarət sistemi, yaxşı təcrübəsi ola bilər, amma əməliyDöyüş sənəti ustası eyni bir çalışmaqla özünün (və ya yatın açılması və onun izlənilməsi hərəkəti tam mənimsəməyə onillər başqasının) ticarət sistemini sərf edir. Hər gün artıq bildiyi dərindən öyrənmək, tədqiq etmək, zamanı düşdüyü girinc vəziyyəthərəkəti daha da təkmilləşdirməyə yaratmaq üçün çox zəhmət və səbr dən çıxa bilmir.

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

PSİXOANALİZ

Özünü tanı

dan qalır.

Qorxu – vəziyyətə adekvat Bu, həmçinin demo hesabdan real hərəkət etməyə mane olur. hesaba keçənlərin səciyyəvi prob- Nəticədə insan mənəvi cəhətdən məğlubiyyətə uğrayır. Çünki lemdir.

Tamah problemi – treyderin elə psixoloji əminlik olmadan qalib gəlmək mümkünsüzdür. də asan olmayan yolunda maneə Tamah – rəqib üzərində qələbə baxımından ikinci böyük əngəldir.

Daha çox qazanmaq istəyi itkilərə çalmağa zəmanət yaradan supervə sonda balansın sıfıra enməsinə sirrli metodlar, sehrli fəndlər axtarılır. Lap elə “Müqəddəs Qədəh” gətirib çıxarır. Bu, həmçinin ticarət sisteminin qaydalarına əks kimi. Amma əslində döyüş sənəti əməliyyata girmək istəyini doğu- dünyasında çoxdandır ki, heç bir sirr yoxdur. Sirr yalnız bir şeyrur. dədir: özünə necə qalib gəlməli?

Döyüş sənəti dünyasında ilk adMənəvi kamilləşməyə can atandımlarını atan hər kəs bu problemlar bu problemlərlə qarşılaşırlar: lərlə qarşılaşır:

8

Tənbəllik – tənbəl adam bu sahədə heç nə əldə edə bilməyəcək. Hətta öz sağlamlığını qorumaq üçün mütəmadi olaraq davamlı məşq lazımdır. Şübhə - insan öz gücünə və bacarığına şübhə edəndə inkişaf-

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

maneəçilik törədir. İnsanın ağlını fikirlərin küləyindən asılı olan flügerə döndərir.

Qorxu – hamımız nədənsə qorxuruq. Bir qayda olaraq qorxu həmişə vaxtında adekvat addım atmağa mane olur. Qorxusuz insan – azad insandır.

Tamah – bağlılıqlardan meydana gələn müxtəlif istəklərə alışmış ağlımız bizi əsasən lazımsız, zərərli və bəzən də pis hərəkətlərə sürükləyir. İstəklərini idarə edə bilməyən onların quluna çevrilir.

Göründüyü kimi, istər treydinq olsun istər döyüş sənəti, istərsə də mənəvi inkişaf – bütün sahələrdə Tənbəllik – iradəsiz insan problemlər eynidir. Demək, həyaistədiyini reallaşdıra bilməz. İradə tın bütün sahələrində inkişafın və nizam-intizam olmadan yaxşı yolu bu yazıda araşdırdığımız yöndə hər hansı bir irəliləyişdən dörd böyük problemin həllindən danışmaq olmaz. Nizam-intizam – keçir. uğurun rəhnidir. Şübhə - gələcək praktikaya

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

49

50

SEMİNAR

“15 dəqiqə” Oktyabrın 1-də “İn Forex” şirkətinin ofisində Mavlet Baqiyevin “15 dəqiqə” adlı seminarı keçirilib. Seminarın mahiyyətini Mavlet müəllim jurnalımıza belə izah etdi:

əməliyyat aça bilər. Mən tələbələrə kömək etmək üçün bazarın analizinə sərf olunan vaxtı minimuma endirən

Bazarın analizi zamanı hər bir treyderi maraqlandıran budur ki, ziyanı harada məhdudlaşdırmaq və xeyri harada

- Günlərin birində mənim mühazirəmə bir tələbə gəldi.

O, məşğələyə onlayn yazıldığı üçün buna qədər mən onu şəxsən görməmişdim. Əlbəttə, auditoriyaya 70 yaşlı insanın daxil olduğunu görəndə bir qədər təəccübləndim. Fəqət Forexdə hər şey mümkündür, insanın yaşı da heç bir əhəmiyyət kəsb etmir.

Tədris prosesində o, mənə bir çox suallar verirdi. Əsas suallardan biri isə bu idi ki, “Mən kompüterin qarşısında hər gün nə qədər vaxt keçirməli olacağam?”

mexaniki ticarət sistemi götürmək lazımdır. Bunun yaratdım və adını “15 dəqiqə” üçün bizim sadəcə əvvəlki qoydum. günün şamına və onun maksimum-minimumuna ehtiya- Bu sistemin hansı üstün cımız var. cəhəti var?

- Sadəlik və bir də sadəlik!

- Bəs sonra?

- Bu sual əslində bir çox Bu sistemdə sadə alətlərdən - Sonrasını mən seminarda treyderləri maraqlandırır... istifadə olunur, üstəlik, onları izah edirəm. Ona görə də, - Biz bilirik ki, Forex buyurun, gəlin. internetdə axtarmağa da bazarı həftədə 5 gün, 24 saat ehtiyac yoxdur. Lazım olan ərzində işləyir. Və treyder hər şey “Metatrader”də artıq istənilən vaxt kompüteri var – şamlar, trend xəttləri və qoşub, hesabına daxil ola və üfiqi səviyyələr. Vəssəlam. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TA K T İ K A

51

Metod

…Və “5 punkt” taktikası trend xəttidirsə. Amma bu metodla işləyərkən də bəzi iymət vacib dəstək/müqavimət məqamları nəzərə almaq lazımdır. səviyyələrinə yaxınlaşanda treyder bu 3 Əgər trend xəttlərindən dəstək/müqavimət xətti variantdan birini seçir: kimi istifadə edərək əməliyyat açmaq istəyirsinizsə, 1) Hadisələri qabaqlayaraq, səviyyənin yarıla belə variant da var: “buğa” trendi zamanı qiymət biləcəyi istiqamətdə əvvəlcədən bazara girir; artan trend xəttinə toxunanda almaq olar. Bu zaman 2) Səviyyənin yarılmasını gözləyir; “stop” əmrini xəttin altında yerləşdirmək lazımdır.

3) Səviyyə yarılandan sonra qiymətin geriyə ko- Eniş trendi zamanı isə qiymət enən trend xəttinə torreksiyasını gözləyib, bazara girir. xunanda satmaq mümkündür. Bu halda da “stop” Bəs bunlardan hansı nə zaman daha əlverişli əmri xəttin üstündə qoyulmalıdır. Əməliyyatın sayıla bilər? Gəlin, aydınlaşdırmağa çalışaq. dəqiqliyini artırmaq üçün klassik osillyatorlardan birini – məsələn, “Stoxastik”in siqnalını izləmək də Sadaladığımız variantların hər birinin lehinə də, olar. Qrafik trend xətinə toxunanda “Stoxastik” də əleyhinə də arqumentlər var. Bəzən üçünün birifrat zonalarda dönüşə hazırlaşırsa, demək, qiymət ləşməsindən istifadə olunur. Məsələn, treyder açmaq yorulub və ilk cəhddən xətti yara bilməyəcək. istədiyi əməliyyatın həcmini üç yerə bölə və hərəsini bir metodla aça bilər. Yaxud, səviyyə yarılana qədər kiçik lotla əməliyyat açmaq, səviyyə kəsiləndən sonra əməliyyatın həcmini xeyli artırmaq, qiymət geriyə korreksiya zamanı kəsdiyi səviyyəni sınaqdan keçirib, əvvəlki istiqamətini bərpa edəndə əməliyyatın həcmini bir qədər də çoxaltmaq olar. Əgər treyder az lotla əməliyyat açırsa, onda hər şey onun risk etmək istədiyi məbləğin həcmindən və nə dərəcədə aqressiv treyder olmasından asılıdır. Ən konservativ treyderlər bu halda bazara girmək üçün qiymətin səviyyəni yarmasından sonra geriyə korreksiya etməsini gözləyəcəklər. Amma nə qədər paradoksal olsa da, bu cür gözləmə taktikası da risklidir. Belə ki, qiymət səviyyəni kəsəndən sonra geriyə korreksiya etmədən hərəkətini davam etdirə də bilər.

Bu halda treyder bazara girmək üçün əla fürsəti əldən qaçırmış olacaq.

Q

Trend xətti Bu metod bazara çox yaxşı fürsətdə girmək və çıxmaq üçün imkan yaradır. Xüsusilə də əgər kəsilən “möhkəm”, yəni artıq bir neçə dəfə test olunmuş www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Trend xətti + stoxastik

8 İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TA K T İ K A 8

52

Fibonaççi səviyyələrindən istifadə Bu, çox sadə bir metoddur. Trend zamanı qiymət korreksiya edirsə, 38%-lik fibo-səviyyəyə çatanda trend istiqamətində bazara girmək üçün fürsət axtarmaq olar. Bu halda da “Stoxastik”in vasitəsilə əməliyyatın dəqiqliyini artıra bilərsiniz. Amma yaddan çıxarmayın ki, korreksiyanın 61,8 faizlik fibonisbətə qədər davam etmək potensialı da var.

Stoxastik + Fibonaççi səviyyəsi “Gap”dan istifadə Qiymət qrafikində yaranan boşluqlar (“gap”) da yaxşı müqavimət/dəstək səviyyəsi kimi çıxış edə

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Metod bilirlər. Misal üçün, artım trendi zamanı yaranan “gap” qiymət geriyə korreksiya edəndə yaxşı dəstək səviyyəsi rolunu oynayır. Bu halda eniş korreksiyası gəlib “gap”ın zonasına çatanda alış əməliyyatı üçün fürsət axtarmaq məqsədəuyğundur. “Stop” əmrini “gap”ın aşağısında yerləşdirmək olar. Eniş trendi zamanı isə bütün bunları əksinə etmək lazımdır.

“5 punkt” taktikası Bu, əslində çox sadə bir taktikadır, amma yəqin ki, indiyə qədər heç kim onun haqqında düşünməyib.

Taktika belədir: Bazara qiymətin vacib səviyyəyə çatmasına 5 (10, 15, 20…) punkt qalmış girmək lazımdır.

Niyə?

Şəkilə diqqət edin. Tutaq ki, qiymət aşağıya hərəkət edərək, vacib dəstək səviyyəsi olan $5.00 həddinə yaxınlaşır. Bu zaman satmaq üçün daha optimal səviyyə $5.05 olacaq. Çünki belə etməklə biz bütün hallarda udmuş oluruq. Əgər qiymət səviyyəni yarmadan geriyə dönərsə, onda 5 punkt az itirəcəyik. Yox, əgər qiymət səviyyəni yararaq aşağıya hərəkətini davam etdirərsə, onda çox qazanacağıq: gəlirimiz 5 punkt daha artıq olacaq.

Artım hərəkəti zamanı isə eyni şeyi tərsinə etmək lazımdır.

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

M Ü TA L İ Ə

Uğurun fəlsəfəsi

Treyderin ən böyük düşmənlərindən biri də ruh düşgünlüyüdür. Uğur heç vaxt asan və ani qazanılmır, ona gedən yol həmişə çətin və daşlı–kəsəkli olur. Əsas olan bu yolda daim ruh yüksəkliyini qoruyub saxlamaqdır. Amma necə?

Bunun yollarından biri də “Uğurun fəlsəfəsi” silsiləsinə aid edilən ədəbiyyatı müntəzəm oxumaqdır. Azərbaycan dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ən böyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir.

Beləliklə, Napoleon Hillin dünyaca məşhur “Düşün və qazan” əsərinin beşinci bölümü ilə tanış olun.

Altşüurunu uğura köklə Zənginliyə doğru üçüncü addım: Özünütəlqin ları səpə bilər. Əkilməyən torpaqda alaq bitər Təkcə sözlər bəs deyil Altşüurunuzun dərin qatlarını Sizin üçün işləməyə sövq edin və inanılmaz nəticələrə nail olacaqsınız. Hisslərinizi də altşüurunuza köməkçi qoşun. Nəticə heyrətamiz olacaq. “Özünütəlqin” deyəndə biz hisslər vasitəsilə şüurun yönləndirilməsini nəzərdə tutacağıq.

Bu, bir növ şüurla altşüur arasındakı əlaqənin idarə mərkəzidir. Özünütəlqin vasitəsilə hakim fikirlər şüuraltına sirayət edir və ona təsir göstərməyə başlayır.

Təbiət insanı elə yaradıb ki, altşüuruna çatan hər şeyi beş hissin vasitəsilə nəzarətdə saxlaya bilər.

Amma insan heç də həmişə həmin nəzarət imkanından istifadə etmir.

Bir çoxlarının kasıblıq içində yaşamaları da məhz bununla bağlıdır.

Altşüurumuzu torpağa, ora düşən ideyaları toxumlara bənzətmək olar. Amma hətta torpağa toxum səpilməsə belə, orada yenə nəsə bitəcək. Misal üçün, alaq otları, yaxud daha pis – tikanlar. Özünütəlqin elə bir imkandır ki, hər bir şəxs ondan istifadə edərək, öz altşüuruna istədiyi fikir-toxumwww.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Arzu haqqında söhbət edərkən gətirdiyimiz altı təlimatdan sonuncunu yadınıza salın. Siz gündə iki dəfə öz yazılı bəyanatınızı oxumalıydınız. Həmin bəyanatda özünüzü fiziki olaraq zəngin adam kimi hiss etməniz əksini tapmalıydı.

Həmin təlimata əməl edərkən Siz arzularınızın predmetini altşüurunzla əlaqələndirirdiniz. Arzularınızı təkrarlayarkən Siz düşüncə refleksləri yaratmış olursunuz, onlar isə həmin arzuların maddi ekvivalentlərə çevrilməsinə yardım göstərirlər. (Əgər həmin fikirlər yadınızdan çıxıbsa, “İnforex” jurnalının 5-ci sayında dərc olunan materialı təzədən oxumağı tövsiyə edirik).

Amma nəzərə alın ki, yalnız sözdə təkrarlanan fikirlər nəticə verməyəcək. Nəticə verməsi üçün onlar emosiyalarla (hisslərlə) möhkəmləndirilməlidir. Çünki sizin altşüurunuz yalnız hisslərlə bağlı olan fikirləri göstəriş kimi qəbul edir. Hisslərlə bağlı olmyan adi sözlər altşüura təsir göstərmir.

Ona görə də, nə qədər ki, inam və hisslərlə öz altşüurunuza daxil olmağı bacarmırsınız, arzulanan nəticələrə çatmağınız çətin olacaq. Əgər ilk mərhələlərdə hisslərinizə nəzarət etmək və yönəltmək alınmasa, ruhdan düşməyin. Öz altşüuruna təsir etməyin yolu davamlıq, ardıcıllıq və inadcıllıqdan keçir. Altşüurunu, həta nə qədər istəsən belə, aldada bilməzsən.

Pul qazanmağınızı təsəvvür edin Əvvəlki saylarımızda təsvir olunan təlimatları lazımınca yerinə yetirmək üçün Siz diqqətinizi cəmləşdirməyi öyrənməlisiniz.

8

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

53

M Ü TA L İ Ə

Uğurun fəlsəfəsi

dünyanı fəth etmək və təsəvür etdiyiniz pulları qazanmaqla bağlı “Altı prinsip”i yada salaq. Onlar- dəqiq plan olmayacaq. Eybi yoxdan birincisi belə idi: “Sahib dur, pullarınız haqqında düşünolmaq istədiyiniz pulun dəqiq məkdə davam edin. Davam edin məbləğini şüurunuzda təsbit edin”. ki, şüurunuzun bu halı altşüuBunun üçün nə etmək lazımdır? runuza sirayət etsin. Bundan sonra Gözlərinizi yumun və arzuSizə yalnız gözləmək qalır: ideya ladığınız məbləğin haqqında o özü ilham kimi beyninizə gələcək. qədər düşünün ki, onu fiziki olaraq Siz altı tövsiyədən dördüncünü hiss edəsiniz. Bu çalışmanı gündə (“Arzuların gerçəkləşməsinin azı bir dəfə yerinə yetirmək konkret planını tutun və dərhal da lazımdır. Ardınca isə inam icrasına başlayın”) yerinə yehaqqında olan bölmədə sadalanan tirəndə, Allah xətrinə, “sağlam prinsiplərə qayıdın. təfəkkür”ə bel bağlamayın. O, İnam fenomeninin önəmi əvvəla, tənbəldir, ikincisi isə, xidolduqca böyükdür. Altşüur ona mət etməkdən daha çox, məyus etverilən əmrləri yalnız o halda məyə adətkardır. qəbul edir ki, həmin əmrlər inama Gözlərinizi yumub, pul obrazını söykənsinlər. Bunu yadda saxlacəlb edəndə, onları hara xəryaraq, altşüurunuza belə bir fənd cləyəcəyinizi də düşünməlisiniz.

Bu, vacibdir.

8

54

Altşüurun qazanması Nəhayət, “altı prinsip” ilə özünütəlqin metodunu birləşdirməyin zamanı çatdı. Onları birləşdirəndə belə bir sistem əldə edirik:

malıdır). Mən bu pulları əldə edəcəyimə inanıram. Mənim inamım o qədər güclüdür ki, həmin pulları indi də hiss edirəm. Onları əlimdə tutduğumu hiss edirəm.

Onlar məni gözləyir. Sadəcə, onları almaq üçün mənə plan lazımdır ki, o da hazır olan kimi dərhal əməl edəcəyəm.

2. Bu proqramı səhər və axşam təkrarlayın. Ta o vaxta qədər ki, toplamaq istədiyiniz pulları əyani şəkildə görəsiniz.

З. Niyyətinizi yazdığınız vərəqi görünən bir yerdə qoyun. O, həmişə sizə nə etməli olduğunuzu xatırlatmalıdır. Yadda saxlayın: 1. Sakit yerdə tənhalığa çəkilin məhz özünütəlqin sizə altşüu(yatmazdan qabaq çarpayı da işə runuzu idarə etməkdə yardım yarayır). Gözlərinizi yumun, göstərir. Altşüur yalnız ürəkdən niyyətləriniz və məqsədləriniz verilən komandalara əməl edir. haqda yazdıqlarınızı təkrarlayın. İnam – bütün hisslərin ən güclüsü Misal üçün, əgər siz 5 il sonra yan- və faydalısıdır. Ona görə də, inam işlədin: onu inandırın ki, Siz varın 1-nə qədər 50 min dollar haqqında bölmədə yazılanlara təsəvvürünüzə gətirdiyiniz pullara toplamaq və bundan sonra ticarətlə daim əməl edin. sahib olmalısınız; inandırın ki, məşğul olmaq istəyirsinizsə, onda sadəcə olaraq, həmin pullar lazımi yazılı bəyanatınız belə olmalıdıdr: İlk baxışdan bu təlimatlar anda Sizə çatacaq; inandırın ki, “201..-ci ilin yanvarın 1-nə qədər mücərrəd görünə bilər. Qoy, bu, altşüurunuz həmin - Sizin olan!mənim 50 min dollarım olmalıdır. sizi narahat etməsin. Onlara həm pulları əldə etmək üçün praktik Həmin müddətə qədər bu pullar fikir, həm də hərəkətlərinizlə əməl planlar qurmalıdır. İnandırın onu – hissə-hissə mənim olacaq. Həmin edin və zamanı yetişəndə yeni necə ki, özünüz inanırsınız! pulları toplayandan sonra mən kainat – Enerji Kainatı qapılarını məharətlə və keyfiyyətlə ticarətlə sizin üçün açacaq! İlhamınız sizə yol göstərəcək məşğul olacağam (yaxud görmək istədiyiniz başqa bir işi təsvir edin. Əvvəl-əvvəl təbii ki, Sizdə Təsvir təfərrüatlı şəkildə ol8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

M Ü TA L İ Ə 8 Biz öz taleyimizin ağasıyıq Yeni ideyalara şübhəylə yanaşmaq bəşər övladının canındadır.

Amma bu kitabda təsvir olunan tövsiyələrə əməl etməyə çalışın və sizin skeptisizm inamla əvəzlənəcək. Daha sonra isə mütləq inam şəklində möhkəmlənəcək.

Bir çox filosoflar insanın öz taleyinin ağası olduğunu deyiblər, amma çoxları bunun səbəbini izah edə bilməyib. Amma bizim haqqında danışdığımız məsələlər elə cavab deyilmi? İnsan ona görə həyatının ağası ola bilir ki, öz altşüuruna təsir etmək qüdrətinə malikdir.

Arzuların pula çevrilməsi prosesi özünütəlqin olmadan gedə bilməz. Özünütəlqin bir növ sizin altşüurunuzu işə qoşmağa və ona təlimat verməyə xidmət edən

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Uğurun fəlsəfəsi ki, özünütəlqin vasitəsilə bütün məqsədlərinizə çata biləcəyinizə əmin olasınız.

Xülasə Hər bir insanın altıncı hissi var, amma altşüur üzərində nəzarəti qurmaq üçün beş hiss də bəs edir. Əgər altşüurunuz sizin nəzarətinizdədirsə, varlanmaq haqda fikirlər kasıblığı insanın həyatına yaxın buraxmır. Arzu etdiyiniz zənginliyi əyani olaraq görün, “əlinizdə tutun” – və o, heç gözləmədiyiniz tərəfdən gələcək.

Arzuladığınız məbləği konkret reledir. Təsvir olunan rəqəmlə ifadə edin. Qoy, rəqəm tövsiyələrdən altşüurunuza təsir böyük olsun. Vaxt təyin etməyi də göstərmək vasitəsi kimi istifadə unutmayın. edin. Yadda saxlayın: Siz çox Altşüurunuz sizi planla təmin aydın şəkildə təsəvvür etməlisiniz ki, pul qazanmaq cəhdlərinizdə al- edən kimi dərhal işə başlayın! “Əlverişli vaxt” gözləyəsi olsanız, tşüur hansı rolu oynayır. Lazım uğursuzluqla rastlaşacaqsınız. Öz olsa, lap bu bölməni hər axşam taleyinizin sahibi olun. ucadan oxuyun. Ta o vaxta qədər

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

55

56

TEST

Özünü sına

«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaq düzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin! «İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test 1. Sentyabr ayında hansı ölkənin Mərkəzi Bankı maliyyə bazarına intervensiya etdi? a) ABŞ c) Kanada

b) İsveçrə d) Yaponiya

2. Hansı valyutanın rəsmi adı tərcümədə “xalqın pulu” mənasını veir? a) Kron c) Yena

b) Yuan d) Funt

3. Maliyyə alətinin konkret dövr ərzində hansı qiyməti analiz üçün daha informativ sayılır? a) Açılış c) Maksimum

5. Reallaşdırılmamış fyüçers və opsion kontraktlarının ümumi miqdarı necə adlanır? a) Həcm c) Açıq maraq

b) Akkumlyasiya d) İfrat alış

6. İlk dəfə səhmləri birjalarda sərbəst şəkildə dövriyyəyə çıxarılan böyük şirkət hansı olub? a) “Morgan Bank” c) “British railways”

b) “Ost-Hind” d) “Standard oil”

7. Şəkildə hansı qrafik alət təsvir olunub?

b) Bağlanış d) Minimum

4. Funt/dollar dibdə hansı fiquru formalaşdıraraq, dönüş edib?

a) Fibo-yelpək c) Fibo-kanal

b) Fibo-səviyyələr d) Fibo-qövs

8. Hansı valyutanın slenq adı quş adından götürülüb? a) NOK c) AUD a) “Kvadrat” c) “Baş və Çiyinlər” www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

b) “Bayraq” d) “Brilyant”

b) CAD d) NZD

8 İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TEST

Özünü sına a) Vim Düyzenberq c) Klaus Libşer

b) Mario Draqi d) Nut Vellink

8 9. Şəkildəki yapon şamı modeli necə adlanır?

13. “Gator Oscillator” osillyatoru hansı indikatorun göstəricisini başqa formada əks etdirir?

a) “Üç ağ əsgər” b) “İki asılmış adam” c) “Dəf olunmuş hücum” d) “Ağ buludun doğması”

a) Moving Average c) Alligator

10. FES sisteminə necə bank daxildir? a) 9 c) 11

b) 10 d) 12

11. Şəkildə hansı məşhur birjanın ticarət meydanı əks olunub?

b) Bollinger Bands d) Envelopes

14. Sənaye Qiymətləri İndeksi ilə İstehsal Qiymətləri İndeksi indikatorlarının arasında hansı fərq var? a) İkincisi infliyasiyanı nəzərə alır b) Birincisi daha əvvəl dərc olunur c) Heç bir fərq yoxdur d) İkincisi bazara daha güclü təsir göstərir 15. M5 pul aqreqatı hansı ölkədə mövcuddur? a) ABŞ-da c) Kanadada

b) Yaponiyada d) Britaniya

16. Bu xüsusiyyətlərdən hansı aqressiv ticarət taktikasına aiddir? a) NASDAQ c) LSE

b) NYSE d) CBOT

a) Trend istiqamətində ticarət b) Flet-də ticarət c) Dönüşdə ticarət d) Hedcinq

12. AMB-nin Jan-Klod Trişedən əvvəlki sədri kim idi?

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

57

TEST

Özünü sına

8

58

20. Treydinq zamanı bu emosiyalardan hansı 17. Elliotun Dalğa Analizi təliminə görə, şəkildə “birinci” və “ikinci” səviyyələrdə olur? hansı Dalğa modeli göstərilib? a) Tamah b) Ümid c) Eyforiya d) Qorxu a) İmpuls b) İlk üçbucaq c) Son üçbucaq d) Üçqat ziqzaq

Sualların düzgün cavabları ilə “İn Forex” jurnalının gələn sayında tanış ola bilərsiniz. Ötən sayımızda (07) dərc olunmuş sualların düzgün cavabları:

18. Qızılın bir troya unsiyası neçə qrama bərabərdir? a) 21,55 c) 32,00

b) 31,1035 d) 33,333

1–d 2–a 3–a 4–a 5–c 6–b 7–c

8–d 9–b 10 – d 11 – b 12 – b 13 – c 14 – a

15 – d 16 – c 17 – c 18 – a 19 – d 20 – a

19. Səhmlərin ilkin yerləşdirilməsi hansı abbreviatura ilə ifadə olunur? a) IPO c) ISO

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

b) IFO d) STA

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

59

K İ TA B

K

itabın adının ikinci hissəsi belədir: “Növbəti şamın hesablanması”. Və doğrudan da, müəllif kitabın böyük hissəsini həmin ikinci adın doğrulmasına həsr edib. Kitabda təqdim olunan ticarət sistemi aylıq zaman periodunda növbəti şamın rənginin müəyyənləşdirilməsinə xidmət edən sistemdir.

Kitabda treyderlərə tanış olan indikatorlar tamamilə yeni tərəflərdən tanıdılır. Onların iş rejimi, yaxşı və pis “işlədikləri” məqamlar ətraflı təsvir edilir.

Ticarət sistemlərinin yaradılması

Oxu zalı

Sergey Belyayev “Ticarət sistemi” prinsipləri ətraflı şəkildə təsvir olunub. Dönüş nöqtələrinin müəyyənləşdirilməsi qaydalarına müəllif xüsusi diqqət yetirir.

Qiymətin hərəkətinin proqnozlaşdırılmasına dair real nümunələr göstərilir. İndikatorlarda divergensiyanın tapılmasına dair kitabda maraqlı tövsiyələr var. Osillyatorların iş prinsipləri dəqiq və ətraflı sxem-

Kitabdan parça: …Sizə təqdim etdiyimiz ticarət sistemi belə bir suala cavab vermək məqsədi daşıyır: Gələn ayın şamı nə rəngdə olacaq? İkincisi, sistem həmin ayın ilk və son həftələrinin şamlarının rəngini proqnozlaşdırmağa imkan yaradır. Ortadakı həftələrin proqnozlaşdırılması iş prosesində baş verir. Daha sonra, sistem həftənin 1-ci və 5-ci günlərinin şamlarının rəngini xəbər verir… …Yeni başlayan treyderlər adətən sistem qurmaq zamanı bir sıra çətinliklərlə üzləşirlər. Belə ki, bunun üçün bir sıra indikatorların iş prinsipini dəqiq anlamaq lazımdır. Bunu praktikada öyrənmədən işlək sistem qurmaq mümkün deyil.

Hazırda xeyli ticarət sistemləri mövcud olsa da, onların çoxu işlək deyil. Çünki onlar nəzəriyyəyə əsaslanırlar və yalnız tarixi göstəricilərin üzərində test olunublar. Halbuki işlək sistem qurmaq üçün treyder 4-5 il bazarda www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

lərlə izah olunur. Kitabda həmçinin həcm göstəricisinin ticarətdə tətbiqinə dair maraqlı məsləhətlər də var. Bunlarla tanış olandan sonra treder hətta yaxşı tanıdığı idikatorun işini də tamam fərqli şəkildə qiymətləndirəcək.

…Dönüş zonalarını müəyyən-

2) Müqavimət-dəstək xəttləri 3) Bollincer zolağı 4) Eksponensial MA 5) Divergensiyanın xüsusiyyətləri 6) Fibonaççi səviyyələri 7) Yapon şamlarının analizi Konkret zaman anında trendin müəyyənləşdirilməsi üçün ADX

ləşdirmək üçün bu alətlərdən istifadə etmək adətən yaxşı effekt verir: 1) Müqavimət-dəstək səviyyələri

indikatorundan istifadə olunur. Əgər bazarda korreksiya gedirsə, növbəti şamın rənginin proqnozlaşdırılmasında CCI indikatoru yaxşı effekt verə bilər…

aktiv şəkildə işləməlidir. Bazarın yan-yörəsində hərlənməkdən yox, məhz aktiv şəkildə işləməkdən söhbət gedir. Bu, ümumi qəbul olunmuş normadır…

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

60

KƏ L A M

Müdrik sözlər

“Ən böyük sirr odur ki, heç bir sirr yoxdur”

Əgər insan işini sevmir və yalnız pul xətrinə görürsə, o, heç vaxt çox şeyə nail ola bilməyəcək. Çarlz Şvab Treyder üçün “haqlı-haqsız” anlayışı olmamalıdır. Çünki özünüzü nə qədər çox haqlı hesab etsəniz, ziyanlı əməliyyatı bağlamaq bir o qədər çətin olacaq.

Pol Rotter Təcrübəli treyderləri ilk növbədə itkilər, yeni treyderləri isə ilk növbədə gəlir maraqlandırır.

Alan Forley Vaxt qiymətdən daha vacibdir. Çünki vaxtı çatanda, qiymət həmişə dönüş edir.

Uilyam Qann

Təhsil maaş almaq üçündür. Özünütəhsil isə qazanmaq üçün.

Cim Ronn Ən böyük sirr odur ki, heç bir sirr yoxdur. Ona görə də uğurlu ticarətin sirrini axtarmaq – mənasız işdir.

Ed Skoyta Sizin “Ticarətdə necə qazanım” sualınıza heç bir kitab, heç bir müəllim, heç bir strategiya cavab verə bilməz. Bu cavab vaxt keçdikcə özü meydana çıxacaq. Əgər həmin vaxt ərzində siz lazımınca səy göstərsəniz.

Bret Stinbarger O şeylər ki, nəticə verir – onlarla məşğul olun. O şeylər ki nəticə vermir – məşğul olmayın.

Dennis Qartmen

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 08 (08) oktyabr, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et