"In Forex"#29: 100 vacib meslehət

nalı onla Jur

səh.20

100 vacib məsləhət

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

İyul ayı üçün proqnozlar

Azərbaycanda ilk və tək!

Ekspert rəyləri .............................44 Dalğa analizi................................47 Kompleks texanaliz......................52 İşimoku analizi.............................56

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

“Hamı böyük treyder ola bilər”

Treyder başına gələnləri danışır:

səh. 5

səh. 10

Forexə elmi yanaşma mümkündürmü? səh. 14

Bütün dövrlərin 10 ən güclü treyderi

Sadə və ağrılı səhvlər

Trendin əvvəlini necə tutmalı

səh. 38

Trendin səh. 8 psixologiyası

səh. 27

“O vaxt yanırdım, indi isə sevinirəm”

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də……………………………..“O vaxt yanırdım, indi isə sevinirəm”.

Treyder başına gələnləri danışır 7-də……………………………..Forexdə diversifikasiya. Valyuta bazarında necə hedclənmək olar?

8-də……………………………..Trendin psixologiyası 10-da……………………………Bütün dövrlərin 10 ən güclü treyderi 12-də……………………………“Forex Smart” strategiyası 14-də….…………………………Forexə elmi yanaşma mümkündürmü?

17-də…………………………….“Hamı böyük treyder ola bilər”.

Treyderlə müsahibə 20-də……………………………100 vacib məsləhət 25-də……………………………Bir cüt zolaq. EBB-1 strategiyası 27-də……………………………Sadə və ağrılı səhvlər. Forexdə işləmək asandırsa, təəssüf ki, səhv etmək də asandır 31-də……………………………İfrat vəziyyətlər. Necə tanımalı, necə tutmalı və necə istifadə etməli?

33-də……………………………ADX+SAR. İki indikatoru birləşdirmək bizə nə verir 35-də……………………………Otluqdakı ilan. Və ya Çin müdrikliyini bazara necə tətbiq etmək olar 38-də……………………………Trendin əvvəlini necə tutmalı 40-da……………………………“Üç hərəkət” və “5-0”. Ən yeni harmonik patternlər 44-də……………………………“Ayı”lar istidən qorxmur. İyul ayı üşün ekspert proqnozları 47-də….…………………………Elliot Dalğalarının analizi 52-də……………………………“İşimoku” əsasında analiz 56-da………………………….…Kompleks texanaliz 60-da………………………….…Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

07 (29) / iyul,

2012

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Qaydalı oyun İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Sən toxum səpmisənsə, bu, hələ onun göyərəcəyi demək deyil. Sel gələ bilər, quraqlıq ola bilər, sərçələr toxumları dənləyə bilərlər… Amma əsas odur ki, sən bu toxumu səpməklə öz işini gördün! Əsas budur! Sən öz missiyanı yerinə yetirdin!

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

H

ər işin öz qaydası var. Əlbəttə, bu, o demək deyil ki, siz həmin işi “öz qaydası”ilə görəndə nəticə mütləq əla olacaq. Yox. Ola bilər ki, işi tam şəkildə qayda-qanuna uyğun görəsən, amma nəticə istədiyin kimi olmasın. Elə isə sual çıxır: nəyə görə biz işi qaydalara uyğun görməliyik? İki səbəbə görə: əvvəla, işi qaydaya uyğun görəndə istədiyimiz nəticənin əldə olunması ehtimalı daha yüksəkdir. Qaydanı pozmaq apriori o deməkdir ki, biz riski artırırıq. Nəticədə ehtimalı öz ziyanımıza mənfi tərəfə dəyişirik. İkincisi, biz nə etməliyiksə, gərək onu da edək. Sonrası nə olacaq – bizlik deyil. Biz öz etdiyimizə cavabdehik. Türkiyənin böyük şairlərindən birinin çox yerinə düşən sözləri var: “Toxum səp, bitməsə, torpaq utansın”. Yəni sən toxum səpmisənsə, bu, hələ onun göyərəcəyi demək deyil. Sel gələ bilər, quraqlıq ola bilər, sərçələr toxumları dənləyə bilərlər… Amma əsas odur ki, sən bu toxumu səpməklə öz işini gördün! Əsas budur! Sən öz missiyanı yerinə yetirdin!

İndi nəticə olmaya da bilər, amma sən işini görməsəydin, toxumu səpməsəydin, yüz faiz olmayacaqdı!

Budəfəki treyder əhvalatımızı oxuyanda anlayacaqsınız ki, mən niyə bu söhbəti açdım. Çox treyderlər şikayətlənirlər ki, “biz hər şeyi qaydalara uyğun edirik, amma axırda yenə də uduzuruq”.

Mən əminəm: siz hər şeyi qaydalara uyğun etsəniz, axırda mütləq udacaqsınız.

Lap uduzsanız da, eybi yox.

Sadəcə, bir əməliyyatdan sonra ruhdan düşmək lazım deyil, qaydalara uyğun işləməyə davam etmək lazımdır. Və sonda uğur sizin olacaq.

Yeri gəlmişkən, qaydalara uyğun təkcə işləmək yox, həm də yaşamaq lazımdır. İndi yay fəslidir. Bu fəslin qaydası isə nədir? – dincəlmək! Ona görə də, çalışın, hər şeydən, o cümlədən də bazardan vaxt tapıb, dincəlin, sonra yeni qüvvə ilə qayıdın.

Zövqlü və faydalı mütaliələr!

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAŞA GƏLƏNLƏR

Treyder əhvalatları

Oxucularımızın böyük marağına səbəb olan “Treyder əhvalatları” silsiləsindən növbəti məktubu sizə təqdim edirik. Onun müəllifi bu ilin əvvəllərində başına gələn hadisəni danışır. Ənənəmizə sadiq qalaraq, treyderin adını açıqlamırıq.Onun üslubunu da müəyyən redaktələr ilə olduğu kimi saxlamışıq.

“O vaxt yanırdım, indi sevinirəm”

or

de Bur r q ad oy a ul ub

Mən bu əməliyyatda hər şeyi düppədüz eləmişdim. Düzdür, o vaxt “stop” işə düşdüyünə görə

məni yandırırdı, amma indi baxanda özümə də ləzzət eləyir. İl təzə başlamışdı və eur/usd yuxarıya dönmüşdü. Mən fikir-

Burada stop-loss işə düşüb

ləşdim ki, bu, yeni ilin yeni trendidir. Amma dərhal almadım.

1.2820-də “buy stop” qoydum.

8

tı a ad iyya r l Bu mə ıb ş ə çıl alı a

Burada təkrar alış əməliyyatı açılıb

Redaksiyadan: Treyderin təsviri əsasında hadisəni belə rekonstruksiya etmişik www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

5

BAŞA G ƏLƏNLƏR 8

6

Qiymət sürətlə qalxdı və mənim orderim işə düşdü. Amma haradasa 50-60 punkt artandan sonra aşağıya döndü.

Mən bu aşağı hərəkətin korreksiya olduğunu düşündüm. Çünki əvvəlki artım – hansı ki, axırlarında mən bazara

Treyder əhvalatları

idi. Amma qiymət endikcə enirdi.

Mən rahat idim, çünki lazım olan yerdə stop qoymuşdum. Bir pis cəhəti vardı ki, həmin “lazım olan yer” uzaqda idi – haradasa 180-190 punkt aralıda. Bu vaxt nəsə iqtisadi xəbər çıxdı. İndi yadımda deyil, nə xəbərdir.

Qiymət çox sürətlə

dı, əvvəlki lx a q a c ıq d lx a Qiymət q at gəlir də b a b a tt ə h , ım d r itkimi də qayta külürdüm, tö ıb n a y a d ” p ci “sto ydalarla a q götürdüm. Birin ı, ş x a y ə n i, inirəm k amma indi sev am! ticarət aparmış

girmişdim,əsl impuls idi. Mən Elliotun Dalğa Analizini bilirəm. Beş dalğalı impulsdan sonra korreksiya gəlməli, sonra artım hərəkəti davam etməli

endi və mənim “stop”um işə düşdü.

Bu, məni haradasa yandırdı, amma qərara gəldim ki, qaydalara uyğun treydinqi davam etdirim.

Dedim, görüm axırı nə olacaq.

Təzə lokal maksimum yarananda, haradasa 1.2800-da yenə də “buy stop” orderi qoydum. Qiymət yenə də qalxdı, order işə düşdü və mən bazara girdim.

Yenə də təxminən eyni məsafədə “stop” qoymuşdum.

Amma bu dəfə qiymət heç həmin stopa yaxınlaşmadı da. Qiymət qalxdıqca qalxdı, əvvəlki itkimi də qaytardım, hətta babat gəlir də götürdüm. Birinci “stop”da yanıbtökülürdüm, amma indi sevinirəm ki, nə yaxşı, qaydalarla ticarət aparmışam!

Dəyərli oxucular! Əgər siz də əhvalatlarınızı digər treyderlərlə bölüşmək istəyirsinizə, onları redaksiyamıza göndərə bilərsiniz: info@inforex.az

Facebook-da bizə qoşulun www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

M ETO D

Praktikum

Forexdə diversifikasiya Valyuta bazarında necə hedclənmək olar? nisbətən böyüdən əsas amil marjanın çox böyük olmasıdır.

“Diversifikasiya” deyəndə çoxları bunu nəzərdə tuturlar ki, eur/usd-ni alanda, məsələn, usd/chf-i satmaq lazımdır. Əlbəttə bu da bir metoddur, amma məsələ heç də bu qədər bəsit deyilı.

Diversifikasiyanın yollarından biri odur ki, müxtəlif ticarət dətən hamı səhm, strategiyalarından istifadə edərək, əmtəə, fyüçers bazar- əməliyyatlar açaq. Bu stratelarında diversifikasiya giyalardan birinin üstün cəhəti etməkdən danışır, amma Forexdə digərlərinin mənfi cəhətlərini neybunu necə etmək məsələsinə heç trallaşdırcaq. kim toxunmur. Halbuki, Forexdə də diversifikasiya etmək olur və lazımdır.

Karley Qarner

A

Başqa bir yol cütlüklərin arasındakı korrellyasiyanı nəzərə almaqdır. Korrellyasiyaların köməyi ilə əksər valyutalarla əməliyyat zamanı meydana çıxan riskləri hedcləmək olar. Məsələn, əks istiqamətlərdə əməliyyatlar açmaq yolu ilə. Bu məqsədlə çoxları, dediyimiz kimi, avro ilə frankın arasındakı mənfi korrellyasiyadan istifadə edirlər.

Amma imkanlar təkcə bununla yekunlaşmır. Və siz fikirləşsəniz, özünüz də kifayət qədər diversifikasiya metodları tapa bilərsiniz.

Peşəkarlar yaxşı bilirlər ki, Forexdə iqtisadi riskləri hedcləmək üçün kifayət qədər imkanlar var. Hətta başqa bazarlarda olduğundan da daha artıqdır: məsələn, səhm bazarından fərqli olaraq, biz burada qiymətin istənilən istiqamətdə hərəkətindən qazana bilirik.

Riskləri azaltmağın ilkin yollarından biri kiçik marja ilə (aşağı kredit çiyni ilə) işləməkdir. Çünki Forexdə riskləri başqa bazarlara www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

7

8

BAZAR ME XANİZMİ

Bu, necə işləyir?

Trendin psixologiyası Qafar İmanverdiyev

B

azarda qiymətlər alıcı və ya satıcıların daha çox mənfəət əldə etmək istəyi və ya zərərlə üzləşmək qorxusu nəticəsində artır və azalır. Qıymətlərin artım tendensiyası zamanı bazarda alıcı qismində çıxış edən iştirakçılar daha optimisdirlər və gələcəkdə qiymətlərin artmaqda davam edəcəyinə ümid edirlər. Artım tendensiyası zamanı bazarda satıcı qismində çıxış edən iştirakçılar isə qiymətlərin daha da artacağından çəkinərək, satış əməliyyatları açmır, qiymətlərin daha yüksək səviyyəyə qalxmasını gözləyirlər. Artım tendensiyası yalnız bazardakı əksər alıcıların ruhdan düşdüyü və satıcıların ticarət qərarlarını qətiləşdirdiyi zaman yekunlaşır.

Bazarda qiymətlərin aşağı düşməsi satıcıları ruhlandırır və onlar qiymətlərin daha da azalawww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

cağı ümidilə satış əməliyyatları icra etməyə çalışırlar. Bu zaman alıcılar qiymətlərin aşağı düşəcəyindən çəkinərək, daha ucuz almağa çalışırlar.

Qiymətlərin eniş tendensiyası yalnız bazarın əksər satıcı iştirakçılarının ruhdan düşdüyü və alıcıların ticarət qərarlarını qətiləşdirdiyi zaman yekunlaşır.

Bazarda qiymətlərin artımına təsir göstərən başlıca faktor alıcıların daha çox mənfəət qazanmaq istəyi və satıcıların qiymətlərin aşağı düşəcəyi ilə bağlı şübhələridir.

Qiymətlərin kəskin dəyişməsi zamanı isə bazarın əksər iştirakçıları da bu dalğalanmalardan öz mənfəətlərini qazanmağa çalışır və ticarət fəaliyyətinə qoşulurlar.

satıcılara nisbətən daha az fərqlə ruh yüksəkliyində olduğu zaman isə qiymətlər tədricən artır. Əksinə, satıcılar alıcılara nisbətən daha az fərqlə ruh yüksəkliyində olduğu zaman qiymətlər tədricən aşağı düşür.

Bazarda qimətlər artdığı zaman satıcılar özlərini narahat hiss edirlər: onların mənfəəti gözləri qarşısında azalır, zərərin həcmi isə artır.

8

Qiymət dəyişikliyinin nə dərəcədə kəskin olması birja iştirakçılarının emosional vəziyyətindən asılıdır. Alıcılar İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAZAR ME XANİZMİ 8

Bunun qarşısını almaq məqsədilə satıcıların da artım istiqamətində ticarət əməliyyatlarını yerləşdirdiyi zaman bazarda qiymət dəyişikliyi kəskin surətdə artır (bu, onunla izah olunur ki, qorxu hissi tamah hissindən daha güclüdür).

Nəhayət, “uğursuzluq şoku” adlanan an yaranır, belə ki, tendensiyanın yarandığı vaxtdan alış əməliyyatlarını yerləşdirmiş şəxslər mənfəəti reallaşdırmağa başlayır və bazarda satış əməliyyatlarının həcmi artır. Tendensiyanın əks istiqamətə dönməsi üçün zəmin yaranır. Alıcıların bəzi qismi yenidən tendensiyanı davam etdirməyə səy göstərsələr də, bu, yalnız müvəqqəti olaraq yeni təpə nöqtələrinin yaranması istisna olmaqla, bazarda ciddi dəyişiklik yaratmır. Bu zaman tendensiyanın əks istiqamətdə döndüyünü ossillyatorların vasitəsilə aydın müşahidə etmək olar.

Yuxarıda qeyd edilən bütün müddəalar eniş tendensiyası üçün

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Bu, necə işləyir?

də doğrudur.

Birjada texniki analitik çoxluğun tərəfində olmalı, bazarda yaranmış real situasiyanı aydınlaşdırmağa çalışmalıdır.

Yuxarı tendensiya istiqamətində alqı əməliyyatları icra etdiyiniz təqdirdə satış əməliyyatlarının da effektiv şəkildə yerləşdiriləcəyi münasib səviyyə nəzərdən yayındırılmamalıdır. Həqiqətən də əsl analitik sadəcə alış və ya satış

bilər. Fərz edək ki, qiymətlərin artacağını proqnozlaşdırırsınız və alqı əməliyyatları yerləşdirmək niyyətindəsiniz. Qiymət qrafikini tərsinə çevirin və bu halda yaranmış mənzərə sizin üçün münasib satış səviyyəsini xatırladırsa, proqnozunuzun doğru istiqamətdə olduğu bir daha təsdiqini tapır.

Bir çox birja iştirakçıları elə hesab edir ki, birja analizinin

m an ı a z i t ə y y li a ə f a Birj ləcəyi ə g n ü ç ü k ə m t mənfəət əldə e mir. il d e b lə ə t k ə m müəyyənləşdir əməliyyatları icra etməyə meyilli deyil, hər iki istiqamətdə eyni həvəslə ticarət əməliyyatları icra etmək bu tip bazar iştirakçıları üçün normal haldır.

Misal kimi aşağıda qeyd edilmiş nümunədən istifadə edilə

başlıca məqsədi qiymət dəyişikliyinin proqnozlaşdırılmasıdır. Bazarın professional iştirakçıları isə sadəcə daxil olan informasiyanı təhlil edir və ehtimal dərəcəsinə görə yarana biləcək nəticələri nəzərə almaq qərar qəbul edirlər.

Birja fəaliyyəti zamanı mənfəət əldə etmək üçün gələcəyi müəyyənləşdirmək tələb edilmir.

Sadəcə, birjada yaranmış situasiya barəsində məlumat toplanmalı və bazarda alıcıların və ya satıcıların üstünlük təşkil etdiyi və mövcud tendensiyanın nə dərəcədə davam edəcəyi ehtimalı müəyyənləşdirilməlidir. Bundan əlavə, kapitalın rasional şəkildə idarə edilməsi də vacib faktorlardan biridir. Ən nəhayət, tamah və qorxu hissinin yaranmaması üçün şəxsi hisslər və düşüncələr nəzarət altında saxlanılmalıdır. Bu qaydalara riayət edildiyi zaman birja fəaliyyəti zamanı uğurlu nəticələrin əldə ediləcəyini əminliklə söyləmək olar. İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

9

10

B ÖYÜ K A DL A R

Top-list

Bütün dövrlərin 10 ən güclü treyderi 1792-ci ildə Nyu-York Fond Birjası işə başlayandan bəri müxtəlif bazarlarda müxtəlif treyderlər özləri və investorları üçün böyük pullar qazanıblar.

Bəziləri bu gün də qazanmaqda davam edir. Bəziləri cəmi bir neçə dəfə qazanıb. Siz bu siyahıdakı treyderlərin metodları ilə razılaşmaya bilərsiniz. Amma bunlar treydinq tarixində ən böyük, effektiv əməliyyatlara imza atmış şəxslərdir.

10. Corc Soros

Eynhorn daha çox iki şeyə görə məşhurdur. Biri Allied Capital-a qarşı apardığı əməliyyat, o biri isə Lehman Brothers-in necə idarə olunmasından narazılığını açıq şəkildə bildirməsi. Məhz onun bu hərəkətindən sonra Lehman Brothers-in iflası başlamış, bu da qlobal böhrana yol açmışdı.

Maraqlı fakt: Eynhorn özünün Greenlight Capital hedc-fondunu 900 min dollara yaratmış, bu məbləğin də çoxunu ailə üzvlərindən borc almışdı.

8. Pol Tüdor Cons

Sorosu tanımayan yoxdur.

Onun ulduzu 1992-ci ildə parlamışdı. O zaman Soros funtun devalvasiya olacağını proqnozlaşdırmış və 5 milyard funt sterlinqi satmışdı. Bununla da “Britaniya bankını sındıran adam” kimi tarixə düşüb.

9. Devid Eynhorn

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Pol Tüdor Cons maliyyə dünyasındakı ən məşhur adamlardan biridir. O, 1987-ci ildə fond bazarının çöküşü haqqında proqnoz verəndən sonra tanınıb. Onun işlətdiyi texniki analiz metodları 1987-ci ildə çəkilmiş “Treyder” adlı sənədli filmdə əksini tapıb.

Hazırda Cons özünün “Tudor Investment Corp.” adlı şəxsi fondunu idarə edir, həmçinin yaratdığı “Robin Hood Foundation” fondunun köməyilə aktiv şəkildə xeyriyyəçiliklə məşğuldur.

7. Devid Tepper

“Appaloosa Management”in yaradıcısı Devid Tepper problemli səhmlərə və obliqasiyalara qoyduğu yatırımlarına görə məşhurlaşıb.

Maliyyə böhranından sonra Tepper də Con Polson kimi bankların səhmlərini ucuz qiymətə alıb, baha sataraq, milyardlarla dollar gəlir götürüb. Özünün xeyriyyəçiliyinə görə də məşhurdur. Xüsusilə də təhsil ocaqlarına iri məbləğdə maliyyə yardımları ayırır.

6. Martin Şvarts

Martin Şvarts hazırda yaşayan ən böyük treyderlərdən biridir.

8

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

B ÖYÜ K A DL A R 8 O, öz karyerasına Amerika fond birjasında treyder kimi başlamışdı. Daha sonra maliyyə fyüçersləri ilə ticarət aparmağa keçib. Onun apardığı əməliyyatların bir qismi iki kitabda təsvir olunub: “Bazar cadugərləri” və “Pitbul”. Hazırda Şvarts Çikaqo Əmtəə Birjasında neft fyüçersləri ilə ticarət aparır.

5. Con Arnold

Top-list

Cessi Livermor tarixdə mövcud olmuş ən məşhur treyderlərdən biridir. Bu məşhurluğun səbəbi onun nəhəng

uyğunsuzluqlar axtarır. O, Tyco, Boston Market и MCI Worldcom kimi şirkətlərin

n investisiya u r o m r e iv L i, ür k işləyirlər. ə Çoxları düşün d n ü g u b ü n arlarda gü metodları baz

qazancları və elə o qədər də nəhəng itkiləridir. Onun avtobioqrafik kitabı olan “Birja spekulyantının xatirələri” maliyyəçilər arasında ən çox oxunan əsərlərdən biridir. Çoxları düşünür ki, Livermorun investisiya metodları bazarlarda günü bu gün də işləyirlər.

fatihəsini şəxsən oxuyub. Ən böyük gedişlərindən biri isə

3. Con Polson

Con Arnold Enron şirkətində enerji treyderi kimi məşhurlaşıb.

Konsern bağlanandan sonra o, özünün “Centaurus Energy” adlı hedc-fondunu yaradıb. Hazırda ən gənc milyarderlərdən olan Arnoldun ən məşhur əməliyyatlarından biri “Amaranth Advisors”un qaz portfelini almasıdır.

Yada salaq ki, Brayan Hanter adlı treyder 6 milyard dollar ziyan vurandan sonra “Amaranth Advisors” müflis olmuşdu.

4. Cessi Livermor

Enron-a qarşı olub. Şirkətin muhasibatında ciddi səhvlər tapan kimi Çanos Enronun böyük miqdarda səhmini satışa çıxarmışdı.

1. Kayl Bass

“Stern School of Business” məktəbinin məzunu qızılın kəskin artımı ərəfəsində bu qiymətli metala pul yatırmışdı. 2008-ci ildə isə mənzil bazarı çökən ərəfədə onun əleyhinə əməliyyatlar açmışdı. Və heç kimin maraq göstərmədiyi bankların səhmlərini almışdı. Nəticədə haqlı olaraq ən güclü treyderlərin siyahısında 3cü yeri tutub.

2. Cim Çanos Cim Çanos əsl tədqiqatçıdır: o, Amerikanın qiymətli kağızlar və birjalar üzrə komissiyasının bəyanatlarını durmadan araşdırır və ayrı-ayrı şirkətlərlə bağlı

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

2007-2008-ci illərdə Kayl Bass heç kimin tanımadığı portfel menecerindən məşhur investor səviyyəsinə qədər qalxdı. O, mənzil bazarının əleyhinə getməyə özündə cəsarət tapmış, ipoteka ilə bağlı qiymətli kağızları satmaqla özünün “Hayman Capital” fonduna yaxşı gəlir gətirə bilmişdi.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

11

12

SİSTEM

Strategiya

“Forex smart” strategiyası F

- MACD – Fast EMA: 8, Slow orex Smart – sadə və effektiv ticarət sistemidir. EMA: 21, MACD SMA: 1.

Müəllifinin iddia etdiyi- Weighted nə görə, sadəliyinə baxmayaraq, o, asanlıqla ayda 500 punktdan çox gəlir verə bilir.

Sistemdə bu indikatorlardan istifadə olunur: - Linear Weighted Moving Average – period 8, orta qiymətə (Typical Price – HLC/3) tətbiq olunur. Mavi rəngə boyayırıq.

Bütün indikatorlar əlavə olunduqdan

görə, ə in iy d t e ia d Müəllifinin id ategiya r t s , q a r a y a m sadəliyinə bax an çox d t k n u p 0 0 5 a asanlıqla ayd . gəlir verə bilir

sonra qrafik şəkil 1-dəki kimi görünəcək.

Close metodu tətbiq olunur (HLCC/4).

Taymfreym: H4; Cütlük: EUR/USD; Orderlər: StopLoss, TakeProfit.

Mavi rəngli Dəyişən Orta Göstərici qızılı rənglini kəsməlidir. Bu, əsas siqnaldır, onsuz heç bir əməliyyat açılmır.

- Linear Weighted Moving Average – period 21, orta qiymətə (Typical Price – HLC/3) tətbiq olunur. Qızılı rəngə boyayırıq

8

- Parabolic SAR – addımı– 0.0026, maksimum 0.5; - Stochastics – period: %K-12, %D-12, hamarlanma - 5, tətbiq: Close/Close. МА metodu: Exponential. Həmçinin minimumları 0 və 100 səviyyələrində bərkitmək, 60 və 40 səviyyələrini əlavə etmək lazımdır. Şəkil 1 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Strategiya

8 Bu şərt ye- rinə yetirilibsə, Parabolic SAR indikatoruna baxırıq.

O, qiymətin altındadırsa, alış əməliyyatı açılır. Əgər MA-ların kəsişməsi ilə Parabolic SAR-ın vəziyyəti ziddiyyət təşkil edirsə, gözləyirik. Əgər 5 şam ərzində (bu, 20 saat edir) SAR vəziyyətini dəyişir və MA-ların istiqamətini təsdiqləyirsə, bazara girmək olar. Əgər Parabolic SAR qiymətin üstündədirsə və müqavimət səviyyəsi əmələ gətirirsə, ancaq satış əməliyyatları aça bilərik.

MACD indikatoru bizə yanlış siqnallardan yayınmaqda kömək edəcək. Stochastics ifrat alış/ifrat satış göstərirsə, siqnalları buraxacağıq.

Şəkil 2

Əgər biz alış əməliyyatı açmışıqsa, Stochastic 60 səviyyəsindən aşağıya düşəndə onu bağlamaq lazımdır. Alış əməliyyatı isə ossillyator 40 səviyyəsindən yuxarıya qalxanda

bağlanılır. MA-ların əks istiqamətdə kəsişməsi də həmçinin əməliyyatın bağlanması üçün siqnaldır. Strategiyaın işinə nümunə şəkil 2-də göstərilib.

Gəlin, birlikdə baxaq www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

13

14

VACİB MƏSƏLƏ

Pro et Contra

Forexə elmi yanaşma mümkündürmü?

H

eç kimə sirr deyil ki, bir çox indikatorlar səhv “işləyirlər”. Əslində bu fikri bütün indikatorlara aid etmək olar. Onlar ən azı yarıbayarı səhv “işləyirlər”. Bu fəsadı daha da qəlizləşdirmək üçün xatırladaq ki, indikatorların optimal parametrləri dəyişməyə meyllidir.

Bir halda ki, indikatorlar etibarsızdırlar, treyderlər öz fərziyyələrini təsdiqləmək üçün eyni zamanda bir neçə indikatordan istifadə etməyə üstünlük verirlər. Amma məntiqlə fikirləşsək, əgər bir indikator səhv işləyirsə, çətin ki, bir neçə etibarsız indikatordan istifadə etmək ticarət qərarlarınızı ciddi şəkildə yaxşılaşdıra.

Bu problemi həll etmək üçün biz tez-tez fundamental faktorlara və fikirlərə əsaslanırıq, amma heç onlar da də həmişə həqiqəti göstərmirlər. Şəkil 1-ə baxın.

2007-ci ilin ilk ticarət günündə Avro “gep”lə yuxarı açılıb, həmin günün şamı aşağıya doğru hərəkətin sonuncu maksimumundan yuxarı idi. Bazarda belə bir fikir var ki, əgər qiymət geplə yuxarıya açılıbsa, xüsusilə də bu, aşağıya doğru korreksiyanın sonuncu maksimumundan yuxarıda baş veribsə, demək, korreksiya bitib və almaq lazımdır. İlin ilk həftəsi də həmçinin www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

trendlərin dəyişməsi üçün yaxşı vaxt hesab olunur. Bunu bir çox treyder və analitiklər deyirlər.

2007-ci ilin yanvarına yaxınlaşanda analitiklər rallinin davam etmə ehtimalı barədə ağızdolusu danışırdılar. Onlar Avropa Mərkəzi Bankının faiz

çıxdı. Növbəti gün qiymət kəskin şəkildə aşağı düşdü, “gep”i doldurdu və əvvəlki maksimumun kəsilməsi yalnış oldu.

Son 7 il ərzində yeni ilin ilk günlərinin qrafiklərinin analizi sübut edir ki, ilk iş günündə

ləyirsə, iş v h ə s r o t a ik Əgər bir ind ikatordan d in ız s r a ib t e çə çətin ki, bir ne rlarınızı a r ə q t ə r a ic t k istifadə etmə şılaşdıra. x a y ə d il k ə ş i cidd

dərəcələrini artıracağına ümid edirdilər. Bundan savayı, elə görünürdü ki, texniki faktorlar da bu proqnozu təsdiqləyir. Birinci gün Avro “gep”lə yuxarı açılmaqla bir çoxlarını inandırdı ki, korreksiya sona çatıb. Nəticədə həm texniki, həm də fundamental faktorlar üst-üstə düşdü. Amma sonda bütün proqnozlar yanlış

müvəqqəti “tikan”ın yaranması ehtimalı kəsilmə ehtimalından daha çoxdur.

Treyderlər və analitiklər mifləri sevirlər. Devid Aronsonun “Reallığa əsaslanan texniki analiz” kitabında göstərilir ki, treydinqdə nə ediriksə, reallıqdan və elmdən daha çox miflərə əsaslanır.

8

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

VACİB MƏSƏLƏ

15

Pro et Contra

8 Bizim indiklatorları, hətta bazara uyğunlaşdırılan və yaxşıca test olunmuş indikatorları belə, “elmi” adlandırmaq olmaz, onlar yarıbayarı hallarda düz “işləmirlər”.

Aronson əsaslı şəkildə sübut edir ki, hərəkət istiqamətini indikator testlərini nəticələrdə nəzərə almayanda (yəni bazar yuxarıya hərəkət edirsə, indikator da yuxarıya hərəkəti daha yaxşı tutan indikator deyilsə) bir çox texniki indikatorlar sadəcə, işləmirlər.

Nəticədə indikatorlar hətta qrafik patternlərdən də pis işləyirlər.

Patternlərə gəlincə, Aronsonun fikrincə, onlar son dərəcə subyektivdirlər. Çox vaxt biz sadəcə, görmək istədiyimiz görürük.

Nəticədə, tez-tez patternlərin işləmədəyi vəziyyəti inkar edirik.

Aronson bunu deyərkən fond bazarında tamamilə qeyri-qənaətbəxş olduğu sübuta yetirilən “Baş və Çiyinlər” patterninin tədqiqinin nəticələrinə əsaslanır (valyuta bazarında onun tətbiqi daha effektivdir). Əgər siz həqiqətən elmi yanaşmaya inansanız, ya subyektiv alətləri kənara qoymalı, ya da onları elə filtrasiyadan keçirməlisiniz ki, elmi şəkildə test oluna bilsinlər. Əgər fərziyyə sübuta yetirilibsə belə, onu statistik tədqiqat metodlarından keçirmək lazımdır ki, nə dərəcədə etibarlı olduğunu bilək.

Aronson tamamilə haqlıdır ki, bir çox texniki analiz alətləri heç nəyə əsaslanmayıblar, buna görə də onları elmi metodların köməyilə analiz etmək mümkün deyil.

Bizə obyektiv, təkrarlanan sübutlar lazımdır ki, texnikanın təsadüfi qiymət hərəkətlərini tutmadığını, etibarlı olduğunu www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 1 göstərsin. Həmçinin onun alternativ texnika ilə müqayisəsinə imkan yaratsın.

Aronson qabaqcadan proqnozlaşdırmadan 400 telefon siqnalını böyük həcmdə məlumatlardan (SP500-ün 1928-ci ildən bəri olan məlumatları) keçirməklə test edib və elə bir qayda tapıb ki, hər il 48% gəlir verir. O, həmçinin 6400 texniki analiz qaydasını həmin məlumatlarda test edib və belə bir qənaətə gəlib ki, onlardan heç biri statistik əhəmiyyətə malik deyil.

Onun fikirləri bizi yenə də eur/usd qrafikindəki “gep”i və yeni ilin ilk günlərinin vacib səviyyələrinin kəsilməsi perspektivlərini xatırlamağa məcbur edir.

Reallıqda biz açılış “gep”inin nə dərəcə tez-tez yeni hərəkətin başlanğıcı olduğunu və ya uğursuz alınacağını bilmirik. Yəni bilmirik ki, əvvəlki maksimumun və ya minimumun kəsilməsi nə qədər tez-tez yalnış siqnal verəcək. Bu ideyanı test etmək

üçün lazım olan bütün meyarlar barədə düşünün. Praktikada bu iki ideyanın tətbiqi texniki analizdən çox, zər atmağı xatırladır. Əgər biz trendin dönüşü proqnozunu “texniki reallıq” adlandırsaq, bu, daha çox cəfəngiyyata oxşayacaq. Seçim 7dən çox olanda elm haqqında danışmaq mümkün deyil. Siz növbəti dəfə “gerb” düşəcəyinin 28% ehtimal olduğunu proqnozlaşdırdıqdan sonra, 7 dəfə qəpik atıb, 2 gerb düşməsini gözləməyəcəksiniz. Müvafiq olaraq, növbəti dəfə “bayraq” düşəcəyini demək üçün heç bir əsas yoxdur.

“Gerb” və ya “bayraq” düşəcəyinin ehtimalı 50%-dir.

Heç olmasa, proqnozlaşdıra bilərikmi ki, yeni ilin ilk günü adi hərəkətdən daha güclü hərəkət baş verəcək? Çox güman ki, yox. 7 il ərzində 3 dəfə ilin ilk günündəki hərəkət adi günlərdəkindən zəif olub.

8 İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

VACİB MƏSƏLƏ 8

16

Faktik olaraq 7 il ərzində göstərilmiş məlumatları analiz etməklə bir dənə də olsun, əhəmiyyətli qanunauyğunluq göstərə bilmirik. Seçim sadəcə, çox azdır, bu isə yanlış mülahizələrə yol açır. Aronson bu səhvi “qruplaşdırılan illüziya” kimi təsvir edir, yəni analitik və ya treyder tamamilə təsadüfi məlumatları təsadüfi olmayan kimi gözdən keçirir. İnformasiya, analiz və qərarların qəbul edilməsi prosesinin tədqiqi ilə koqnitiv psixologiya məşğul olur. Bu proses “sualtı qayalar”la doludur. Bizim nəyəsə

Pro et Contra təkzib edən faktları ya inkar edir, ya da lazımi qaydada qiymətləndirmirik.

Daha bir koqnitiv səhv “lövbər salmaq”dır (bağlanmaq). Bu, elə bir düşüncə tərzidir ki, biz tez-tez əvvəlki fikirlərimizdə qalırıq hətta yeni faktlar onları təkzib etsə belə. Yəni söhbət yeni faktları qiymətləndirməməkdən gedir. Bu effekti tez-tez bazarlarda müşahidə edirik. Məhz ona görə yuvarlaq qiymətlər psixoloji cəhətdən vacibdir. Yuvarlaq rəqəmlər ətrafında orderlərin cəmləşməsi ehtimalı daha çoxdur. Bu qayda həmçinin digər “mistik rəqəmlərə” – Fibonaççi

Şəkil 2 əminliyimizin xeyli hissəsi yanlış səviyyələrinə də aiddir. Qiymət məntiqə əsaslana bilər. Psixoloqmomentumu tez-tez bu rəqəmlərin lar illərlə öyrənirlər ki, necə olur, ətrafında dayanır. Şəkil 2-yə biz əslində heç nə ilə təsdiqlənbaxın. Dekabrın ortalarında Avro məyən və ya sübuta yetirilməyən Fibonaççinin korreksiya bir məntiqə bağlanırıq? Bunun səviyyəsində dayanıb və yuxarıya səbəblərindən biri özünə arxayın gedib. Bu, onu təsdiqləyir ki, olmaqdır. İkinci tələ - təsdiq səh- Avronun korreksiyası sona çatıb vidir, əvvəlki fikri təsdiqləyən və qiymət əvvəlki maksimumu faktı qəbul etməyimizdir (“əksər qırmaqla yuxarıya hərəkətini hallarda Avro ilin ilk günündə davam etdirməlidir. Fibonaççi yuxarı qalxır”). Amma bunu səviyyəsindən korreksiya “2007www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

ci ilin ilk günü” mifologiyasının vacib bir hissəsinə çevrildi. Treyderlərin beynində belə bir fikir formalaşdı ki, bir halda ki cütlük bu səviyyədən yuxarı sıçrayıb, onda Avro artım hərəkətini davam etdirməlidir. Elə bu da “lövbər” adlanır. Gerçəkdə isə Avro yeni ildə nəinki yuxarıya hərəkətini davam etdirmədi, həmçinin Fibonaççinin 62%-lik korreksiya səviyyəsinə düşdü. Amma bizim yenə də heç bir elmi əsasımız yoxdur ki, Fibonaççi səviyyələrini qiymətin dayanması üçün digər təsadüfi səviyyələrə nisbətən daha mümkün hesab edək. Öz üzərində uzun müddət işləmək lazımdır ki, bu cəfəngiyatdan xilas olasan.

Sübuta yetirilməmiş miflərə əsaslanan faktorları idarə etmək istəyi kütlə hərəkətinin bir hissəsidir. Əgər foreksdə analitiklərin çoxu korreksiya səviyyələri barədə danışırsa, biz də onları izləməsək, özümüzü təklikdə hiss edə bilərik. Aronson iddia edir ki, əgər texniki analizdə irəliləyişə nail olmaq istəyiriksə, biz düşüncə tərzimizi dəyişməliyik. Bir fakta diqqət yetirin ki, son 30 il ərzində foreksdə texniki analizin ağırlıq mərkəzi riyaziyyata əsaslanan indikatorların tətbiqindən subyektiv patternlərə keçib (çünki indikatorların özləri effektivsizliklərini göstəriblər). Subyektiv patternlər uğura gedən yolda son dərəcə faydalı ola bilər, xüsusən əgər sizdə onları kəşf etmək və oxumaq istedadı varsa. Amma onlar indikatorlarla müqayisadə elmi yanaşmadan daha uzaqdırlar.

Beləliklə, həmişə qəti şəkildə özünə xatırlatmalısan ki, bu və ya digər fikir bizim “dahi”liyimizin nəticəsindən çox, koqnitiv səhvin nəticəsi ola bilər.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Bennet Makdouell

“Hamı böyük treyder ola bilər” Bennet Makdouell: “Günümüzdə texniki analiz imkanları xeyli artsa da, qazanan treyderlərlə itirən treyderlərin nisbəti dəyişməyib”

A

dətən bu rubrikamızda biz həmişə yerli treyderlərlə müsahibələri təqdim edirik. Amma bu dəfə ənənəni pozmağı qərara aldıq. Çünki əcnəbi treyderlərin, tanınmış ekspertlərin də Forex haqqında fikirləri maraq doğurur. Ona görə də, sizə məşhur treyder, “Ticarət incəsənəti” adlı kitabın müəllifi Bennet Makdouellə müsahibəni təqdim edirik.

- Siz uzunmüddətli, yoxsa qısamüddətli ticarəti üstün tutursunuz? Və nəyə görə?

- Mən bütün növlərdə və bütün formatlarda olan ticarətdən həzz alıram! Ona görə də, gündaxili qrafiklərdən tutmuş, həftəlik qrafiklərə qədər müxtəlif periodlarda ticarət aparıram. Uzunmüddətli treyderlər gündaxili treyderlər qədər emosiyalara məruz qalmırlar. Hərdən belə də olur ki, lap 30 dəqiqəlik qrafikdə açdığım əməliyyatı sabahkı günə saxlayıram.

- Ticarətdə sizi daha çox cəlb edən nədir?

- Seçim və hərəkət azadlığım, riskə görə qazandığım mükafat.

Bundan başqa, mən internetə çıxışın olduğu istənilən yerdə yaşaya bilərəm! Ticarət qeyriməhdud gəlir potensialı təklif edir.

Burada heç bir ofis siyasəti, pis xasiyyətli bosslar yoxdur. Bundan başqa, mən ticarət aparmağı sevir www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

və daim özümü təkmilləşdirməkdən zövq alıram. Ticarət – mənim ehtirasımdır, mən həm prosesin özündən, həm də nəticəsindən xoşlanıram.

- İtkilərə necə yanaşırsınız?

- Bütün sistemlərdə və ticarət metodlarında itki olur. Ona görə də, buna həmişə hazır olmaq lazımdır. Əgər hər əməliyyatda “2% risk” qaydasını gözləsəniz, sizi heç bir ciddi problem təhdid etmir. Əgər ard-arda gələ biləcək 2%-lik itki sizi qorxudursa, riski bir qədər də azaldın. Ta o həddə qədər ki, özünüzü emosional baxımdan rahat hiss edəsiniz.

- Sizin ticarətinizin əsas qaydaları hansılardır?

- Bayaq dediyim: Risk heç vaxt 2%-i aşmamalıdır.

- Ən unudulmaz əməliyyatınızın haqqında danışın...

- Unudulmaz əməliyyatlarım

çox olub. Həm pis, həm də yaxşı mənalarda. Mən yeni başlayanda və riskləri hələ yaxşı idarə etməyəndə alış əməliyyatı açmışdım. Amma bazar endi, mənsə əməliyyatdan çıxmadım.

Nəticədə ilk enişdə 15000$ itirdim. Mən buna inana bilmir və özümə deyirdim ki, bazar həmişə düşə bilməz, mütləq qalxmalıdır.

Yola çıxıb, gözlərini maşının işıqlarına zilləyən maral kimi donub qalmışdım. Emosiyalarım məni idarə edirdi. İki həftədən sonra itkinin həcmi 30000$-a çatdı. Və bu zaman mən düz bazarın dönüşü ərəfəsində əməliyyatı bağladım. Mən çıxan kimi bazar döndü!

8 İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

17

MÜSAHİB Ə 8

18

O vaxt bu pulları itirməyim mənə böyük emosional zərbə vurmuşdu. Amma bu əməliyyat mənə çox yaxşı dərs oldu! Və mən bir də heç vaxt belə bir şeyin təkrarlanmasına imkan vermədim. Başa düşdüm ki, riskləri idarə eləmək nə qədər vacibdir.

- Hazırda kifayət qədər çoxlu texniki analiz vasitəsi var. Onların çoxluğu sənin zehnini lazımsız informasiya ilə yükləyib, yormur ki?..

- Bu, çox yaxşı sualdır. Çox maraqlıdır ki, günümüzdə texniki analiz imkanları xeyli artsa da, qazanan treyderlərlə itirən treyderlərin nisbəti dəyişməyib. İyirmi-otuz il əvvəl bu nisbət necə idisə, indi də elə qalır. Niyə? Ona görə ki, biz aldığımız informasiyalara müxtəlif cür reaksiyalar veririk. Əsas olan informasiya deyil, onun yozumu, necə interpretasiya edilməsidir. Şəxsən mən beynimi yora biləcək əlavə informasiyaları qəbul etmirəm.

- Texniki və fundamental analizin hansı metodlarından istifadə edirsiniz?

- Mənim öz yanaşmam var, “Tətbiqi Ticarət Reallığı” adlandırmışam. Orada “Ticarət

Bennet Makdouell mental mənzərəni də mütləq nəzərə alıram. Qiymət və həcm – bazarın əsas reallıqlarıdır, indikatorlar isə bu reallığı təhrif edirlər.

Ticarət sizə həzz verməlidir. Əgər belə deyilsə, demək, nəyisə düz eləmirsiniz. Məncə, ticarəti oyuna bənzətmək olmaz. Çünki onları risklərin idarə olunması kimi bir qapı ayırır. Peşəkar treyderlərin həmişə kapitalı idarə etmək üçün

- Ticarətə yanaşmanızı necə xarakterizə edərdiniz?

Ticarət – tez varlanmağın yolu deyil, sənətdir. Siz tədricən sabit qazanmaq mərhələsinə çata bilərsiniz.

- Mən düşünürəm ki, hər insan özünün ticarət sistemini yaratmalıdır. Siz öz fərdiyyətinizi ticarətə yanaşmanızla birləşdirəndə, bu, çox böyük gücə çevrilir. İş prinsipini bilmədiyiniz, “qara qutu” olan metodlardan əlinizi və gözünüzü çəkin. Treyder öz sistemini yaratmayınca, başqa sistemlərin arasında vurnuxmaqda davam edəcək.

Mən

üzdə texniki m ü n ü g i, k ır Çox maraqlıd n treydera n a z a q , a d a rı xeyli arts işməyib. y ə d analiz imkanla ti ə b is n in yderlər lərlə itirən tre nöqtələrinin piramidası” adlı indikatordan istifadə olunur. Bu, dayaq nöqtələri və fraktallar əsasında ticarətin növbəti, daha təkmilləşdirilmiş mərhələsidir. Amma mən fundawww .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

əminəm ki, heç kim böyük treyder kimi doğulmayıb.

Və hər kəs böyük treyder olmağa qadirdir. Ticarət – tez varlanmağın yolu deyil, sənətdir. Siz tədricən sabit qazanmaq mərhələsinə çata bilərsiniz.

çox sərt qaydaları olur. Onlar treydinqə ciddi biznes kimi yanaşırlar. Və təmkinli, peşəkar işdən həzz alırlar.

- Sizcə, insanların treydinq və investisiyalar haqqında ən ciddi yanlışlığı nədən ibarətdir?

- Yeni başlayanların çoxu elə bilir ki, ticarət aparmaq çox asan bir işdir və bunun üçün puldan başqa heç nə lazım deyil. Onlar başa düşmürlər ki, uğurlu ticarət vərdişi ciddi, gərgin və uzunmüddətli işdən sonra yaranacaq.

Başqa yanlışlıq isə gündaxili ticarətlə bağlıdır. Çoxları bunu faydasız oyuna bənzədir. Qətiyyən belə deyil. Bunu deyənlər nədən danışdıqlarını bilmirlər. Mən çox uğurlu və qazanan gündaxili treyderlər tanıyıram. Onlar istedadlı və çox yüksək səviyyəli peşəkarlardırlar.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

19

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

20

BİL , ET

Tövsiyə

100 vacib məsləhət Treyderlərə aid məsləhətlər kifayət qədər çox yayılıb.

Müxtəlif kitablarda, internet saytlarında istədiyiniz qədər belə məsləhətlərə rast gəlmək olar. Amma onların hərəsi treydinqin ayrı bir tərəfini əks etdirir. Nəticədə, treyderə tam mənzərə aydın olmur.

Bu çatışmazlığı aradan qaldırmaq üçün biz treydinqin müxtəif tərəflərini əhatə edən 100 vacib məsləhəti bir arada toplamışıq.

1. Ticarətinizi planlaşdırın və plana uyğun ticarət aparın.

2. İtkilərin həcmindən asılı olmayaraq, müsbət əhvalı qoruyub saxlayın.

3. Evdə və istirahətdə olanda bazar haqqında düşünməyin.

4. Stoplar – bir çox treyderlərin uğurunun açarıdır. İtkilərinizi məhdudlaşdırın.

5. Müvəffəqiyyətli treyder uzun müddət bazarda qalan treyderdir.

6. Uğurlu treyder həmişə bazarın analizinə vaxt ayırır.

7. Uğurlu treyder hər əməliyyatda gəlirin həcmini qeyd edir. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

8. Faktlar əvəzsizdir, fikirlərin isə dəyəri yoxdur. Uğurlu treyder özünü ətraf təsirlərdən izolyasiya edir.

13. Ciddi əsas olmadan bazardakı vəziyyətinizi dəyişməyin. Əməliyyat açmağınız üçün ciddi səbəb və ya hazır plan olmalıdır.

9. Daim səbrli, təmkinli olmağa, qəti və rasional davranışa meyl edin.

14. Trendin dönüşü barədə aydın siqnal yoxdursa, bazardan çıxmayın.

10. Heç vaxt sadəcə səbriniz tükəndiyinə görə bazardan çıxmayın və heç vaxt gözləməkdən yorulduğunuza görə bazara girməyin.

15. Spekulyantı itkilər öyrədir, gəlir yox. Hər bir itkini bazarın prinsiplərinin araşdırılmasına sərf edin.

11. Ticarət zamanı stop-lossu ləğv etməyin.

12. Bazara tez-tez girib-çıxmayın.

16. Spekulyantın işində ən çətini proqnoz vermək yox, özünü idarə etmək bacarığıdır. Uğurlu ticarət çətin işdir. Siz – uğur formulunda ən vacib elementsiniz.

8 İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET 8 17. Qiymət hərəkətinin əsas faktoru – insan emosiyalarıdır.

Təşviş, qorxu, tamah, qorunmamaq, istək, stress və qeyrimüəyyənlik – budur qısamüddətli qiymət dəyişikliyi faktorları.

18. Yadda saxlayın ki, bir aylıq "ayı" bazarı üç aylıq "buğa" bazarının artımını tamamilə uda bilər.

19. Hər alət üçün müəyyən faktor seçin. Əsas faktorun dəyişilməsinə hazır olun.

20. Hər gün hər alət üçün "buğa" və "ayı" faktorlarının siyahısını təşkil edin. Əgər siz yalnız "buğa" faktorlarının siyahısını tərtib edə bilirsinizsə, "ayı"ların meydana gəlməsini izləyin. Belə ki, onlar mütləq var və bazarı çevirə bilərlər. Həmçinin əksinə.

21. Heç vaxt uğurlu ticarətin itkiyə çevrilməsinə yol verməyin. Əgər bazar maksimum gəlirinizdən 20% aşağı enibsə, ticarəti dayandırın.

22. Həmişə hər şeyi bilmək mümkün deyil, ona görə də spekulyant daim təhlükədədir.

23. Uğurlu əməliyyat üçün 4 amil lazımdır: bilik, nizam-intizamlı hünər, pul və ilk üç amili düzgün uzlaşdırmaq üçün enerji.

24. Gəlirinizi yarı bölün. Heç vaxt gəlirinizin 50%-dən çoxu ilə bazarda risk etməyin.

25. Uğurlu ticarətin açarı – özünü tanıma və stressi hansı səviyyədə keçirdiyini bilməkdir. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

21

Tövsiyə 26. Qalib və məğlub arasındakı əsl fərq – təbiətdən gələn istedaddan çox, özünü səhv etməyə öyrətməkdir.

malıdır. Hər gün riski izləyin; gəliri əlavə edin, açıq pozisiyalardan itkiləri çıxın və nəticəni ticarət kapitalınızla müqayisə edin.

27. Ticarətdə ən böyük səhv – yalnız intuisiyaya ümid etməkdir.

Heç vaxt faktları ümidlərə dəyişməyin.

33. Danışmaq gümüşdürsə, susmaq qızıldır. Əsl bazar ustuları boş-boş danışmaqla məşğul olmurlar.

28. İtirə biləcəyiniz ən böyük hiss özünəinamdır.

34. Treyderlərin tipik səhvləri belə qruplara bölünür: a) ciddi əsas olmadan ticarət; b) faktlardan çox intuisiyaya əsaslanan ticarət; c) kapitalı nəzərə almadan ticarət.

29. Mark Tveni xatırlayın: “İnsanların cəmi 10%-i düşünür. 10% düşünür ki, düşünür. Qalan 80% isə düşünməyə başlamaqdansa, ölməyə hazırdır”.

30. Treydinqdə uğur qazanan ağlına gəldiyi kimi hərəkət etmir.

O, özünü iki azadlıq arasında seçim etməyə öyrədib: istədiyi kimi hərəkət etmək azadlığı və lazım olanı eləmək bacarığı.

31. Bir halda ki, kiçik bazarlarda həmişə xoşagəlməz sürprizlər ola bilər, hərəkətdə olan böyük bazarlardan fərqli olaraq, onlara az kapital yerləşdirmək lazımdır.

32. Bir ticarət pozisiyasının riski 10%-i aşmamalıdır, bütün açıq pozisiyaların riski isə ticarət kapitalının 25%-indən çox olma-

35. Fikirlərinizi təsdiqləmək üçün qrafiklərdən istifadə edin.

Giriş və çıxış vaxtlarını izləyin.

36. Qarşınıza böyük məqsədlər qoyun. Çox az adam var ki, həqiqətən qarşısına böyük məqsədlər qoyur. İnsan gün ərzində nəyin haqqında fikirləşirsə, elə də olur.

8 İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET 8

22

37. Siz itirmisiniz? Tez bir zamanda bunu unudun. Əgər siz gəlir qazanmısınızsa, onun haqqında daha tez unudun. Mənliyinizin və tamahın düşüncənizi üstələməsinə yol verməyin.

38. Həmişə yadda saxlayın ki, bazar havaya bənzəyir. Bir neçə günlük hava proqnozu etibarlı deyil.

39. Əvvəlki gündə heç nəyi dəyişmək olmaz. Bir qapı bağlananda digəri açılır. Açılan qapıda demək olar ki, həmişə yaxşı imkan olur.

40. İstəklərinizi bazarın hərəkəti ilə uyğunlaşdırın.

Tövsiyə tal xəbərlər – lazımsız xəbərlərdir.

44. Əsas trendlər asanlıqla qırılmır - bazar 3 gündən çox onun əksinə getməlidir.

45. Daim və hər gün bu informasiyaları toplayın: a)əsas qüvvələr; b) açıq pozisiyanın hesablanmış riski; c) ticarətdəki kapitalın faizi; d) potensial gəlir; e) potensial itki; f) lazımi marja; g) gəlir/itki göstəricisi; h)

48. Volatil bazarlarda stopları böyük yerləşdirin və bazara geniş yer verin ki, hədəfə çatmayana qədər tez əməliyyatdan çıxmayasınız.

49. Əmin olun ki, bazar sizdən güclüdür. Heç vaxt bazarla mübarizə aparmağa çalışmayın.

50. Emosiyalarınızı və hisslərinizi yerindən oynadacaq

ərəkətini h ın r a z a b iz İşlədiyin maq üçün la n a i r lə il m a əsas irsinizsə, y müəyyən edən lə iş la d a in r Nə qədə inadla çalışın. arırsınız. p a t ə r a ic t lu r u bir o qədər uğ iri əməliyyatlardan qorunun.

41. Bazar reallığı əks etdirir, çünki bütün gücü nəzərə alır. Nə qədər ki, treyder bunu başa düşür, təhlükəsiz vəziyyətdədir. Treyder bu həqiqəti inkar edəndə uduzur.

42. Heç vaxt özünüzü nəyəsə 100% əmin olacağınıza inandırmayın.

əminlik səviyyəsi.

46. Əgər bazar sizin güzlədiyinizi etmirsə və gözləməkdən yorulmusunuzsa – yaxşısı getməkdir.

51. Bazara qarşı aqressiv olmayın. Ona hörmətlə yanaşın və aktivlərinizin rahat, kəskin sıçrayışlar olmadan artımına şərait yaradın.

47. Böyük məbləğlərlə ticarət aparan zaman sakit və soyuqqanlı düşüncəyə sadiq qalın.

52. Yadda saxlayın: kapitalın saxlanılması artırılmasından daha vacibdir.

43. Hamıya məlum fundamen53. İşlədiyiniz bazarın hərəkətini müəyyən edən əsas amilləri anlamaq üçün inadla çalışın. Nə qədər inadla işləyirsinizsə, bir o qədər uğurlu ticarət aparırsınız.

54. Bilin ki, ayda bir neçə uğurlu əməliyyat və vaxtında onlardan yaxşı gəlirlə çıxmaq tez-tez ticarət aparmaqdan yaxşıdır.

55. Bir dəqiqəlik və ya bir günlük qiymət sıçrayışının bazarın istiqaməti ilə bağlı yanaşmanıza təsir etməsinə imkan verməyin.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET

Tövsiyə nəyi yaxşı bilmir.

8

56. Heç vaxt itkili əməliyyatlara əlavə etməyin.

67. Federal Ehtiyatlar Sistemini yaddan çıxatmayın.

57. Nə qədər itirə biləcəyiniz haqda düşünün. Əməliyyata başlamamışdan gəlir/itki nisbətini hesablayın. Çalışın ki, potensial uduş mümkün itkini ən azı 3 dəfə üstələsin.

68. Heç vaxt birinci artımda almayın, birinci enişdə də satmayın.

58. Əgər sizin yaxşı pozisiyalarınız varsa, onların pisə çevrilməsini gözləməyin.

59. Bazarın yalnız bir tərəfi var – bu, nə “buğa”, nə də ki, “ayı”dır; bu – düzgün tərəfdir.

69. Ticarət apararkən göylərdən kömək gözləməyin.

70. Bazarın minimum və maksimumlarını müəyyən etməyə tələsməyin. İmkan verin, bazar özü bunu desin.

71. Əgər bazar yeddi gün bir is-

61. Heç vaxt qələbələrinizlə öyünməyin.

63. Çox nadir hallarda həm haqlı, həm də səbrli adamlara rast gəlinir. Öz fikirlərini müdafiə etmək üçün cəsarət, başa düşmək və gözləmək üçün səbr lazımdır.

64. Sıx bazarda qiymətin növbəti hərəkətinin yuxarı, yoxsa aşağı olacağını gözləməyin mənası yoxdur.

65. “Buğa” bazarına hər gün “yemək lazımdır”, “ayı” bazarına isə həftədə bir dəfə də kifayətdir.

66. Kənarda qalmaq da pozisiyadır. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

77. İnsan təbiətinə əsaslanan pul dünyasında heç kim gələcəkdə nəyin baş verəcəyini bilmir. Özünüz üçün bu sözü xüsusi qeyd edin: “heç kim”. Ona görə də, uğurlu treyder ehtimallara əsasən heç nə etmir, ancaq baş verənlərə reaksiya verir.

78. Gözlənilməz vəziyyətləri çıxmaqla, gəlirinizi tez bir zamanda götürməyə vərdiş edin.

79. Bazarın hərəkətinin sizsiz davam etməsinə heyfsilənməyin.

Bunun çox çəkməyəcəyinə həmişə şans var. Bazardan hər dəfə gəlirlə çıxanda bu, sizi sakitləşdirəcək. Əks halda itkiləriniz olacaq.

60. Heç vaxt istənilmədən başqa treyderlərə məsləhət verməyin.

62. Böyük pullar böyük hərəkətlərdə qazanılır. Unutmayın!

76. Özünüzü hər hansı bir proqnozdan qoruyun.

80. Həyat heç vaxt bir xətt boyunca hərəkət etmir. Hər bir yetkin şəxs bunu bilir. Amma qrafiklərin hipnozu altında çox asanlıqla bunu unuduruq. Ayıq olun!

tiqamətdə hərəkət edirsə, yeddi gün də korreksiyanı izləyin.

72. Analitiklərin fikirlərini hərəkət etmək üçün əsas kimi qəbul etməyin.

81. Optimizm- hər şeyin yaxşı olacağına ümid etməkdir, əminlik isə ən çətin vəziyyətdən necə çıxacağını bilməkdir. Əgər siz yalnız optimistsinizsə, başlamağına dəyməz.

73. Əgər sən kim olduğunu bilmirsənsə, bazar bunu aydınlaşdırmaq üçün bahalı yerdir.

74. Heş vaxt məsləhət vermə ağıllıya bu, lazım deyil, ağılsız isə onsuz da başa düşməyəcək.

75. Uzunmüddətli ticarət strategiyasının hazırlanması bir çox investorları kütləvi instinktdən uzaqlaşdırır. Kütlə heç vaxt heç

82. Daim açdığınız pozisiyaları yenidən gözdən keçirin. Öz-özünə eyni sualı təkrar verin: Əgər bu gün qərar verməli olsa idim, əməliyyat açardımmı? Qiymət qeyd etdiyim istiqamətdə hərəkət edirmi?

8

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

23

BİL , ET 8

24

83. Əsas qaydada deyilir ki, yaxşı trend xətti adətən 3 maksimum və ya minimumdan keçir.

Xətt nə qədər çox nöqtəni əhatə edirsə, trend bir o qədər yaxşıdır.

84. Trendin istiqamətini müəyyən etməyin ən sadə yolu əvvəlki maksimum və minimumları analiz etməkdir. Artan maksimum və minimumlar artım trendindən, enən maksimum və minimumlar isə eniş trendindən xəbər verir.

Tövsiyə mirsə, çox vaxt bu, satış üçün yaxşı siqnaldır.

92. Əgər bazar günbəgün xırdaxırda aşağı düşürsə, bu, qarşıdan gələn artım trendinə spesifik siqnal ola bilər. Həmçinin, əksi də doğrudur.

93. Hər bir batan gəminin

mərhələsi - ən yüksək nöqtədə sürətlənməsidir. Bu fazada bazar sizi inandırmağa çalışır ki, onun potensialını qiymətləndirməmisiniz. Aldanmayın.

97. Piramida qurmağa davam edərkən düşünün ki, gəliriniz hansı ölçüdə korreksiyaya davam gətirə biləcək.

85. Baxmayaraq ki, “gap”lər həmişə dolmur, bir çox hallarda “gap”lar bağlanırlar.

86. Artımdan sonrakı sakit bazarda almayın, belə ki, xırda əməliyyatlar əslində “ayı” bazarından xəbər verir. Eynilə əksinə.

87. Fikrinizdən vaz keçməyi bacarın.

88. Əgər hər şey çox aydındırsa, bu, düzgün deyil. Nəsə ayrı cür gedə bilər.

89. Əgər bazar bu gün aşağıda bağlanır və sabah yuxarıda açılırsa, satış əməliyyatı verməyin.

90. Bazar həftəlik və ya aylıq maksimumdan yuxarı qalxırsa, bu, alış siqnalıdır. Həftəlik və ya aylıq minimumdan aşağı düşürsə, bu, satış siqnalıdır.

91. Çalışın, hamı tərəfindən qəbul edilmiş standartların əksinə ticarət aparın. Məsələn, əgər treyderlər bazarın artımından əmindirlərsə, amma artım baş verwww. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

xəritəsi olub. Hər bir itkili əməliyyatın da qrafiki olub.

Ticarət zamanı planı dəyişməyin. Əsas istiqaməti müəyyənləşdirin və gündəlik artımenişlərin planınızı pozmasına yol verməyin.

98. Eyni təcrübə daim təkrarlanır. Belə ki, iqtisadiyyatda da, tarixdə də insan təbiəti dəyişməzdir. Başqa sözlə insan həmişə öz təbiətinin əsiridir.

94. “Bazarda uğur və məğlubiyyət arasındakı fərq – kiminsə qaydanı bilib ona riayət etməsi, başqasının isə fala baxmasıdır. Fal açmayın!

95. Əgər siz uğura nail olmaq və pul qazanmaq istəyirsinizsə, hədəfiniz bacardığınız qədər çox öyrənmək olmalıdır; daim mütaliə edin və düşünməyin ki, artıq hər şeyi bilirsiniz.

99. Versiya irəli sürün və sonra özünüzə sual verin ki, bu versiyanızı yoxlamaq üçün nə qədər pul ödəməyə hazırsıznız. Daha artığını ödəməyin.

100. Gəlir - qazanclı əməliyyatların cəmi demək deyil. Gəlir qazanclı və itkili əməliyyatlar silsiləsindən sonra yerdə qalan hissədir. Ona görə də, bir əməliyyata çox bağlanmayın.

96. “Buğa” bazarının sonuncu İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Strategiya

Bir cüt zolaq EBB-1 strategiyası EBB-1 strategiyası eur/usd cütlüyü üçün nəzərdə tutulub. Gəlirli strategiyadır, bu ilin may ayında Forex bazarı üçün yaradılmış müəllif strategiyalarının müsabiqəsində qalib gəlmişdi.

Strategiyanı tətbiq etmək üçün əvvəlcə qrafikə bu indikatorları əlavə edirik: 1) Envelopes (period– 288; şift (sürüşmə) – 1; MA metodu - exponential; close; deviation (sapma) – 0,15)

8

Stop işə düşüb

Şəkil 1 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

25

26

SİSTEM

Strategiya

8 Stop işə düşüb

Şəkil 2 2) Bollinger Bands (24, 0, 2, close).

yuxarı xətti boynca orderin yerini dəyişirik.

Almaq üçün:

Bazara giriş qaydaları: Satmaq üçün: 1) Şam Envelopes indikatorunun qırmızı xəttini kəsməli və onun altında bağlanmalıdır; 2) Stop-loss “Envelopes”in göy xəttində qoyulur; 3) Gəlir +40 punkta çatanda “stop” itkisiz zonaya çəkilir; 4) Əməliyyat ancaq stop-lossla bağlanır (teyk-profit qoymuruq).

Stop-loss Bollinger Bands indikatoru ilə sürüşdürülür. Yəni zolağın www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

1) Şam Envelopes indikatorunun göy xəttini kəsməli və onun üstündə bağlanmalıdır; 2) Stop-loss “Envelopes”in qırmızı xəttində qoyulur; 3) Gəlir +40 punkta çatanda stop itkisiz zonaya çəkilir; 4) Əməliyyat ancaq stop-lossla bağlanır (teyk-profit qoymuruq).

Stop-loss Bollinger Bands indikatoru ilə sürüşdürülür. Yəni zolağın aşağı xətti boynca orderin yerini dəyişirik.

Əlavə qaydalar: - Stop-loss 50 punktdan çox olmalı deyil; - Bir əməliyyatda kapitalnı 5%dən çoxu ilə risk etmək olmaz; - Bir əməliyyat bağlanmamış ikincisini açmırıq.

Sınaqlar zamanı strategiya bir il ərzində (2011-ci ilin mayından 2012-ci ilin mayına qədər) 2366 punkt gəlir verib.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ETMƏ

27

Təcrübə

Sadə və ağrılı səhvlər Forexdə işləmək asandır, amma səhv etmək daha asandır və təcrübəsiz olanlardırlar. Foreks bazarının cəlbediciliyi anlaşıBrayan Dolan landır: 24 saat davam edən ticarət, yüksək likvidlik, yaxşı kredit çiyni, aktiv ticarət cütlükləri... on vaxtlar valyuta bazarında ticarət çox Amma bu bazarda işləməyin asan sadələşib. Amma bu olması o anlama gəlmir ki, bazarın tələlərini də yaddan Foreksdə uğur qazanmaq asandır. çıxartmaq olmaz. Valyutalarla Əslində valyuta bazarı da digər onlayn ticarət getdikcə daha çox vüsət alır. Dünyanın yüz minlərlə maliyyə bazarı kimi eyni uğur və treyderi foreksdə ticarət aparır- uğursuzluq ehtimalını daşıyır.

Bundan başqa, foreksə məxsus bir lar. neçə son dərəcə təhlükəli tələlər Onlardan bəziləri digər var.

Brokerin nöqteyi-nəzərdən bazarlarda özlərini sınamış onların bəzilərinə toxunmaq təcrübəli spekulyantlar, digərləri istərdik ki, öyrənib qoruna isə maliyyə bazarlarında hələ təzə biləsiniz.

S

Şişirtmə Bu, üç formada özünü büruzə verir: ya tez-tez bazara girmək, ya həddindən artıq çox əməliyyat açmaq, ya da daim açıq pozisiya saxlamaq. Eyni vaxtda çoxlu pozisiya ilə ticarət böyük strateji səhvlərə yol aça bilər. Bundan savayı, belə bir taktikanın maliyyə riski şübhəsizdir. Belə bir taktika həmişə balansın artırılmasına ehtiyac duyur və əgər bazar sizin əksinizə hərəkət edirsə, asanlıqla stop-out ala bilərsiniz. Bu halda sizin məğlubiyyətiniz bazar hərəkətinin perspektivlərilə bağlı səhv qərardan çox, marjanı nəzərə almadan həddindən artıq əməliyyat açmağın nəticəsi olacaq.

Təsəvvür edək ki, siz lotoreyada inanılmaz bir uduş qazanmısınız və istədiyiniz sayda pozisiyanı açıq saxlaya bilərsiniz.

Bu, heç şübhəsiz, sizi yuxarıda qeyd etdiyimiz strateji səhvə gətirib çıxaracaq. Eyni vaxtda bir neçə pozisiyanı saxlamaq xeyli sayda valyuta cütlüklərində,

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ETMƏ 8

28

krosslarda vəziyyəti analiz etmək anlamına gəlir və onların hər biri üçün strategiyanız olmalıdır. Əgər sizin universal sisteminiz yoxdursa, onda bu, mümkün deyil.

Bu halda sizin ticarətinizi sistemsiz “dart” atışına bənzətmək olar: siz pozisiyaları o ümidlə açırsınız ki, onlardan bəziləri gəlirli olacaq və strateji analizdən çox, ümidə güvənirsiniz. Bu, həmçinin, daha bir strateji səhvdir – itkili əməliyyatda itkini qəbul etməmək istəyidir.

Analiz üçün bir neçə cütlük seçmək və sonra ən böyük potensiala malik olanının üzərində dayanmaq daha yaxşıdır. Yalnız təcrübəli treyderlər eyni vaxtda bir neçə potensial valyuta cütlüyünü müəyyən edə bilirlər.

Daha bir yayılmış səhv bazarda həmişə açıq pozisiyaya malik olmaqdır. Nəzəri baxımdan bu, o deməkdir ki, bazarda həmişə ticarət aparmaq üçün şərait var və siz bunu dəqiq bilirsiniz. Əslində bu, o deməkdir ki, siz daim risk edirsiniz. Amma təcrübəli treyder-

Təcrübə lərin əsas prinsipi - əsaslandırılmamış və lazımsız risklərdən qaçmaqdır. Uğurun həlledici faktoru bazar imkanlarını müəyyən etmək və onları reallaşdırmaq üçün maksimum risklərdən qoruyan yaxşı ticarət strategiyasından istifadə etməkdir. Əgər siz daim bazardasınızsa, bu, o deməkdir ki, sizin yaxşı ticarət setaplarınız yoxdur.

üçün ilk addım - əməliyyatınızı açıq saxlamaq üçün brokerin marjaya olan tələbini dəqiq bilməyinizdir. İkinci addım ondan ibarətdir ki, pozisiyanın həcmini təyin edərkən vəziyyətə real baxmalısınız. Əlbəttə, depozitin yetəcəyi qədər pozisiya açmaq olduqca maraqlı

ütlük c ə ç e n ir b n ü Analiz üç siala n e t o p k ü y ö b ra ən seçmək və son yanmaq a d ə d in r ə z ü malik olanının daha yaxşıdır.

Kredit çiyinindən sui-istifadə “Kredit çiyinindən sui-istifadə” dedikdə marjanızla müqayisədə həddindən artıq böyük əməliyyatı saxlamağı nəzərdə tuturam. Siz marjanın tələbinə görə maksimum mümkün əməliyyat açanda qiymət əksinizə getdiyi təqdirdə manevr üçün yer qalmır. Sizin əksinizə bir neçə punktluq hərəkət kifayətdir ki, pozisiyanız “stop out”la bağlansın. Bu səhvdən qaçmaq

olardı, amma kim dedi ki, treydinq maraqlı olmalıdır? Əgər brokerlər sizə 1:100 və ya daha yuxarı kredit çiyini təklif edirlərsə, bu, o demək deyil ki siz ondan istifadə etməlisiniz. Yadda saxlayın: kredit çiyni ticarət strategiyanızı həyata keçirmək üçün sadəcə bir alətdir. İlk olaraq siz müəyyənləşdirməlisiniz ki, valyutalarla marjinal ticarət zamanı hansı kapitalı risk etməyə hazırsınız.

Riskli kapital onun itirilməsi zamanı həyat standartlarınıza təsir etməyəcək bir puldur. Kapitalı müəyyən etdikdən sonra siz bilməlisiniz ki, pozisiyanızın maksimum həcmi nə qədər olacaq. Yadda saxlayın ki, hər valyuta cütlüyü üçün marjinal xərclər müxtəlifdir.

Növbəti mərhələ - vəziyyəti real qiymətləndirməkdir.

Bazardakı vəziyyəti analiz etdikdən və pozisiya açacağınız nöqtəni müəyyənləşdirəndən sonra bir əməliyyata depozitinizin hansı hissəsi ilə risk edə

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ETMƏ 8

biləcəyinizə qərar verməlisiniz (bir əməliyyatda nə qədər qazanacağınıza yox!). İtkilərin azaldılması – ticarətdə çox vacib elementdir, ona görə də, həmişə əməliyyatları mümkün itkilərdən analiz etməyə başlayın.

Bir əməliyyatda risk edəcəyiniz məbləği müəyyənləşdirəndən sonra pozisiyanın həcmini hesablayın. Müəyyən vaxtdan sonra treydinqə nizam-intizamlı yanaşmanı və riski düzgün idarə etməyi öyrənəcəksiniz.

“Stop”ları inkar etmək “Stop”suz pozisiya açmaq hətta ən yaxşı bazar vəziyyətində belə

fəlakətə aparan yoldur. Belə bir yanaşma adətən bu cür fikrə bərabərdir: “Mən bilirəm ki, haqlıyam, amma bilmirəm nə vaxt”. Problem ondadır ki, bu “nə vaxt” çatana qədər kifayət qədər vaxt keçəcək və balansınız yox olacaq. Bir çox yeni başlayan treyderlər də sadəlövhcəsinə inanırlar ki, əgər onlar “stop-loss” www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Təcrübə qoymayıblarsa, pozisiyaları bağlanmayacaq. Bu minvalla, əgər “stop loss”dan istifadə etmirsinizsə, onun yerinə “stop out”a məruz qalacaqsınız.

“Stop-loss”u bazar ona yaxınlaşdıqca hərəkət etdirmək də pis vərdişdir və “stop loss”un olmamasına bərabər tutulur. Əgər siz analiz aparıb ticarət strategiyası hazırlamısınızsa, əməliyyatı saxlamağın əhəmiyyətsiz olduğunu hesab etdiyiniz səviyyəni müəyyənlişdirib, “stop-loss”u orada yerləşdirməlisiniz. Əgər “stop-loss”u dəyişirsinizsə, onda bu, çox vaxt emosional reaksiyanın əlamətidir. Bu zaman cüzi bir itkini qəbul etmək qorxusu özünü qorumaq hissi ilə əvəzlənir.

Emosiyalar sizə hakim olanda “stoploss”u dəyişmək sizi çıxılmaz vəziyyətə salır – itki artır, onu qəbul etməmək istəyi də həmçinin. Yalnız bir çıxış yolu qalır – stop out. Əməliyyatı açmamışdan əvvəl onun analizinə çox enerji və vaxt sərf etmək daha yaxşıdır, nəinki qarışıq ehtimallara əsaslanaraq, əməliyyat zamanı qərar vermək.

Xəbərlərə əsasən ticarət “İqtisadi xəbərlərlə ticarət” dedikdə onu nəzərdə tuturuq ki,

vacib xəbərlər zamanı pozisiyanı açıq saxlamaqla yanaşı, xəbərlərdən sonra aktivləşəcək orderlər yerləşdirmək də məqsədəuyğun deyil. Belə bir məsləhətin səbəbi çox sadədir: bazarın xəbərə reaksiyası eyni vaxtda həm valotil, həm də gözlənilməz ola bilər.

Deyək ki, xəbər dollar üçün pozitiv oldu, amma dollar bazarın neqativ əhvalı fonunda enişini davam etdirir. Köhnə bir treyder deyimi var: bazarın xəbərə reaksiyası xəbərin özündən daha vacibdir.

Təcrübəli treyderlər bilirlər ki, xəbər çıxan zaman ən yaxşı bazardan kənarda qalmaqdır; belə vaxtlarda göstəriciləri, bazar iştirakçılarının reaksiyasını izləmək, sonra bazara qayıtmaq lazımdır.

Bu barədə hərbi terminlərlə düşünün: rəqib hücuma başlayanda ilk sıralarda olmağı istərdinizmi? Bazarın xəbərə təsirini dərk etdiyiniz an siz kifayət qədər əhəmiyyətli məbləğ itirə bilərsiniz.

Nəticə Yuxarıda qeyd olunmuş səhvlərin çoxu sadə bir fikrə söykənir: Xoşagəlməz hallar ticarət planınızın olmamasından və ya sizin ona riayət etməməyinizdən irəli gəlir. Digər təhlükə ondan ibarətdir ki, iştirakçılar lazımsız risklərdən qaçmaq istəmirlər. Foreks bazarı ayrıca bir bazardır. Digər bazarlarda istifadə olunan qaydaları foreksə tətbiq etmək olar, amma onun özəlliyini də nəzərə almaq lazımdır. Bizim məsləhətimiz: özünüzdə nizam-intizam hissini formalaşdırın və lazımsız risklərdən qaçın.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

İnterpretasiya TE XANALİZ Qiymətin ekstremal alış/satış halına çatdığını necə müəyyənləşdirə bilərik

31

İfrat vəziyyətlər Onlardan əslində necə faydalanmaq lazımdır?

A

nalitiklər tez-tez bəyan edirlər ki, “bazar ifrat alış / ifrat satış səviyyələrinə çatıb”.

Təəssüf ki, treyderlərin çoxu bunun nə demək olduğunu tam başa düşə bilmirlər. Onlar aydın şəkildə təsəvvür etmirlər ki, bazar həqiqətən də ifrat alış / ifrat satış səviyyələrinə çatıbsa, bu, nə deməkdir və həmin hallarda nə etmək lazımdır.

Tutaq ki, bazar ifrat alış səviyyəsinə çatıb. Biz nə etməliyik? Alış əməliyyatlarını bağlamalıyıq? Bəs bazar ifrat satış həddindədirsə, əksinə, almağa hazırlaşmalıyıqmı? Və haradan bilə bilərik ki, bizim əməliyyatın bu ekstremal hallara qurban getməsi təhlükəsi nə zaman meydana çıxır? İfrat alış / ifrat satış hallarını başa düşməyin ən yaxşı yolu tələblə təklifin təbiətini öyrənməkdir.

Bazarda alıcılarla satıcıların arasındakı balans hansısa tərəfə pozulursa, bu, qiymət mexanikasının

hərəkətə gəlməsinə səbəb olur. Nəticədə tərəflərdən biri gec-tez zəifləyir, tükənir, bu isə o biri tərəf üçün əlverişli şərait yaradır. İfrat alış / ifrat satış hallarını müəyyən etməyin effektiv alətlərindən biri Bollincer Zolaqlarıdır. Şəkil 1-də biz görürük ki, «Nvidia» səhmlərinin qrafiki hər dəfə 20 periodlu Bollincer Zolağına çatanda qiymət qısamüddətli dönüşlər edir. Bu xarici zolaqlar treyderlərə ifrat alış / ifrat satış zonalarını müəyyən-

rla satıcıların a ıl c lı a a rd a z a B ansısa tərəfə h s n la a b ı k a d arasın mexanikasının t ə m iy q , u b , a pozulurs əbəb olur. s ə in s ə lm ə g tə hərəkə biri gec-tez n ə rd ə fl rə tə ə Nəticəd u isə o biri b , ir n ə k tü , ir y zəiflə it yaradır. ra ə ş li ş ri e lv ə n tərəf üçü

ləşdirməkdə kömək edə bilərlər. Nəticədə onlar qiymətin qısamüddətli dönüşlərinə hazır olacaqlar.

Şəkil 1 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bir vacib məqamı başa düşmək lazımdır ki, İfrat alış / ifrat satış zonaları treyderin işlədiyi zaman formatı üçün müəyyən olunmalıdır. Şəkil 1-də gördüyümüz Bollincer Zolağından dönüşlər günlük qrafikdə korreksiya təsiri bağışlayır, amma saatlıq qrafiklərdə işləyənlər üçün əməlli-başlı qiymət dönüşü olublar. Ona görə də, treyder qiymət dalğalanmalarına reaksiya verməzdən əvvəl mütləq işlədiyi zaman formatını dəqiqləşdirməlidir.

8

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İnterpretasiya

8

32

Əgər əməliyyat bir zaman periodunda planlaşdırılıb, digər periodda həyata keçirilirsə, o, uğurlu əməliyyat olmayacaq. İfrat alış / ifrat satış zonalarını müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulan digər klassik alət Stoxastik ossillyatorudur. Təəssüf ki, treyderlərin çoxu onun verdiyi qiymətli informasiyanı düzgün interpretasiya və tətbiq edə bilmirlər. Əgər siz Stoxastikin ekstremal səviyyələrə çatdığını görəndə bazardan çıxırsınızsa, bu, tamamilə yanlış qərardır. Çox vaxt gəlirin böyük hissəsi bazarlar erkən ifrat alış / ifrat satış mərhələsində olarkən götürülür. Hərçənd, bu zaman risk də böyüyür. Şəkil 2 Stoxastiklə işləyərkən ossillyatorun “ikiqat təpə” və ya “ikiqat dib” modellərindən istifadə edin (şəkil 2). Bu zaman siz ifrat alış / ifrat satış nəticəsində meydana çıxan dönüşləri daha dəqiq təyin edə bilərsiniz. Ən yaxşı siqnallar o zaman meydana çıxır ki, Stoxastik daha aşağı maksimum / daha yuxarı minimum yaradaraq dönür və əks istiqamətdə getməyə başlayır. Bu vəziyyəti görərkən çəkinmədən siqnala uyğun şəkildə bazara girmək olar.

Treyderlər mütləq Nisbi Güc İndeksi (RSİ) indikatoru ilə də işləməlidirlər. Bu alətin interpretasiyası daha sadədir. Nə qədər ki, ossillyatorun xətti eyni istiqamətdə hərəkət edir, həmin istiqamətdə əməliyyatı açıq saxlamaq lazımdır. RSİ ekstremal səviyyələrə çatırsa, bu, qiymətin eyni istiqamətdə hərəkətdən “yorulması” kimi başa düşülməlidir (şəkil 3). Amma unutmayın ki, RSİ-ın ekstremal zonalara girməsi hələ dönüşdən xəbər verməsi demək deyil. Bu, korreksiya da ola bilər.

Şəkil 3

Bəzən yeganə bir qiymət barı hər şeyi dəyişə bilər. Əksər hallarda bazarlar qiymət diapazonunun ortasında hərəkət edirlər. Davamlı tenddən sonra bu diapazon qəfil böyüyəndə ifrat alış / ifrat satış siqnalı yaranır. Bu, nə deməkdir? Əvvəlcə qiymət barı yeni istiqamətdə böyüyür. Bu, xəbərdarlıq siqnalıdır və hələ bazara girmək üçün işarə demək deyil. Amma qrafik bir qiymət səviyyəsindən digərinə keçib, ardınca böyük şam əmələ gətirəndə artıq siqnalı ciddi qəbul etmək lazımdır. Şəkil 4 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

E M A L AT X A N A

Eksperiment

ADX+SAR Dönüşləri tutmağa imkan verən kombinasiya

Q

iymətin harada “zirvə” və ya “dib” formalaşdıracağını bilmək hər bir treyderin arzusudur. Amma bu, çox çətin, bəzi hallarda isə hətta mümkünsüz bir məsələdir. Qiymətin harada dönüş edəcəyini təxmini müəyyənləşdirmək üçün bir neçə informasiya mənbəyindən istifadə olunur. Belə yanaşma yanlış təsəvvürlərdən qaçmağa imkan yaradır. Bu yazıda tanış olacağınız strategiyada həmin iki mənbə kimi ADX və SAR indikatorları götürülüb. Bu iki indikatorun kombinasiyası bizə “zirvə”yə və “dib”ə maksimum yaxın zonalarda əməliyyat açmağa imkan yaradır.

ADX indikatoru, yaxud tam adı ilə desək, Orta İstiqamətli Hərəkət İndeksi trendi izləmə sistemidir. O, Uelles Uaylder tərəfindən yaradılıb. Bu indikator müstəqil şəkildə də işlədilə bilər, amma adətən onu +/- DMI indikatoru ilə birləşdirirlər. DMI indikatoru DI+ və DI- xəttlərindən ibarətdir. DI+ xətti DI-xəttini yuxarıya doğru kəsəndə alış, DI- xətti DI+ xəttini yuxarıya doğru kəsəndə isə satış siqnalı yaranır.

Bu siqnallar təkbaşına tətbiq ediləndə yanlışlar çox olur, buna görə də onların filtrasiyası üçün ADX indikatorundan istifadə edilir.

ADX indikatoru Uaylderin yaratdığı ticarət sisteminin hissələrindən biri olub. O, bizə xəbər verir ki, qiymət öz istiqamətini dəyişməyə hazırdır. Bu indikator hazırda bazarda trendin olub-olmadığını göstərir. Həmçinin bizə məlumat verir ki, trend hazırda hansı mərhələdədir: təzə başlayıb, yoxsa sona yaxınlaşmaq üzrədir. Amma unutmaq olmaz ki, ADX mövcud trendin istiqamətini, həmçinin, gücünü müəyyən eləmir və göstərimir. Qəbul olunmuş qaydaya görə, əgər ADX 20-dən yuxarıdadırsa, demək, bazarda trend var. Demək, əgər biz bu indikatorlar sisteminin xəttlərini diqqətlə izləyəriksə, trendin mövcudluğu və istiqaməti haqqında düzgün www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

indikasiya əldə edə bilərik.

Qrafikdə elə zonalar da var ki, DMI xəttləri birbiri ilə çox tez-tez kəsişirlər. Bu, bizim balansımız üçün qorxulu zonadır. Məhz bu zonalarda ADX bizim üçün filtr rolunu həyata keçirməlidir. İdeal halda, bazara giriş axtararkən ADX indikatoru həmişə ancaq yuxarıya istiqamətlənmiş olmalıdır. Əgər DI+ və DI- xəttləri ekstremal zonalarda kəsişirlərsə, bundan sonra ADX xətti də aşağıya

Giriş

Çıxış

Şəkil 1 dönürsə, bu, bazarın dönüş edəcəyinə dair ciddi siqnaldır.

Bu prinsipə əsaslanaraq, bazardan çıxışın belə bir qaydasını formalaşdırmaq olar: 8 İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

33

E M A L AT X A N A

Eksperiment

8

34

1) DI+ və DI- xəttləri ekstremal zonalarda momentumun zəiflədiyi barədə siqnal verməlidirlər; 2) Onlar həmçinin yuxarıya yönəlmiş ADX indikatorunu kəsməlidirlər; 3) Bundan sonra ADX də aşağıya dönərsə, bazardan çıxmaq lazımdır.

Gəlin, bütün bunları şəkil 1-də gördüyümüz vəziyyətə tətbiq edək. Bazara giriş imkanı “A” nöqtəsində yaranıb. Çünki orada ADX özünün yuxarıya doğru hərəkətinə başlayıb. DMI+ öz ekstremal səviyyəsinə çatandan, ADX isə aşağıya dönəndən sonra əməliyyatdan çıxmaq məqamı yetişib. Bu siqnal özlüyündə kifayət qədər etibarlı olsa da, daha bir təsdiq işarəsi mövcuddur: adətən ADX indikatorunun aşağıya dönüşü DI+/DIkəsişməsindən daha tez baş verir.

Setapları daha da yaxşılaşdırmaq üçün sistemə Parabolik SAR indikatoru əlavə olunub. O, bizi bazara giriş üçün daha keyfiyyətli siqnallarla təmin edəcək. Bu indikatoru da həmçinin Uelles Uaylder trend olan bazarlarda tətbiq etmək məqsədilə yaradıb. Uaylder məsləhət görürdü ki, əvvəlcə bazarda trend təyin olunmalı, ondan sonra həmin trendin istiqamətində ticarət aparmaq üçün Parabolik SAR indikatorundan istifadə edilməlidir. Bu indikatordan çox vaxt stop-loss qoymaq üçün istifadə olunur. Ənənəvi tətbiq üsulu belədir: əgər hazırda bazarda artım trendi varsa, SAR indikatorunun nöqtələri qiymətin altına keçəndə almaq lazımdır. Həmin nöqtələr isə bizim “stop”umuz üçün səviyyəmiz olacaq. Eniş trendi zamanı isə bunun əksini edirik. Yəni SAR qiymətin üzərində nöqtələr çəkməyə başlayanda satırıq, “stop”umuzu isə indikatorun nöqtələrinin üstündə yerləşdiririk.

Trendin gücünün azaldığı zona Alış zonası Şəkil 2 treyderi çaşdırır. Şəkil 2-də bu indikatordan istifadəyə misal göstərilib. Qrafikə baxarkən nəzərə almaq lazımdır ki, nöqtələrlə qiymətin arasında məsafə nə qədər çoxdursa, trend də o qədər güclüdür. İndi isə gəlin, bu iki indikatoru bir ticarət sistemi halında birləşdirək. Biz gördük ki, Parabolik SAR indikatoru trendli bazarlarda əla işləyir və keyfiyyətli siqnallar verir. Trendin sonu yaxınlaşanda isə qiymətlə indikatorun nöqtələri arasındakı məsafə azalır. Bizə də elə bu lazımdır! Yəni, Parabolik SAR indikatorunun nöqtələri qiymətə yaxınlaşanda və eyni zamanda ADX indikatoru dönüşdən xəbər verəndə əməliyyat açmaq üçün imkan yaranır. Şəkil 3-də buna misal göstərilib. SAR indikatorunun nöqtələri qiymətin o biri tərəfinə keçəndə isə əməliyyat bağlanır.

Trend gücləndikcə SAR indikatoru nöqtələri daha tez-tez çəkir. Sonda nöqtələr qiymət səviyyələrilə üst-üstə düşməyə başlayırlar. Bu hal “stop səviyyəsinin aktivləşməsi” adlanır və əməliyyatdan çıxışa siqnal verir.

SAR trend bazarında yaxşı işləsə də, aşkar trendin olmadığı bazarlarda elə də effekt vermir. Nöqtələr yuxarı-aşağı yerini dəyişərək, www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 3 İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PA R A L E L L Ə R

35

Treydinq fəlsəfəsi

Otluqdakı ilan “kəsilmələrlə ticarət” və ya “trend üzrə ticarət” barədə dəqiq məlumatlar əldə etdikdən sonra strategiyaların mahiyyəti barədə düşünmürlər. Amma strategiya çox güclü silahdır və bazardakı vəziyyətlə imkanlarımız arasında əlaqə yaratmaqda,

Derill Quppi iddia edir ki, Çin məsəlləri maliyyə bazarlarında çox faydalı ola bilər Ticarət strategiyası optimal ticarət taktikalarını seçməyə kömək edir. Bir çox treyderlər

maliyyə i, k r ə il b ə n ü r Elə gö yol n a r a p a a r u ğ u bazarlarında asılıdır, n a d r la a iy s k a e cəld fizioloji r deyil. lə e b , u b a m am bizim

həmçinin, bazardakı qlobal hərəkəti, ticarət iştirakçılarını başa düşməkdə əvəzsizdir.

Strategiyalar bazarı dərk etmə fəlsəfəsini bizə izah edir. Corc Soros bazarı və imkanlarını anlamaq üçün Karl Popperin fəlsəfəsindən istifadə edirdi. Bəzi treyderlər “Müharibə sənəti” kimi əsərlərdə hərbi strategiya ilə bağlı mətnləri tədqiq edirlər ki, öz qaydalarını işləyib hazırlasınlar. Onlara görə, ticarət prosesi döyüşü xatırladır – ya qalib, ya da məğlub olursan. Bu cür düşüncə tərzi treydinqlə bağlı kitablarda hərbi metaforaların meydana gəlməsinə səbəb olub.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Maliyyə bazarları müxtəlif qalibiyyət və ya məğlubiyyət konsepsiyaları ilə zəngin kompleks bir məfhumdur. Hətta fyuçers və ya derivativlər kimi bazarlarda klassik ticarət aparırıqsa,

mürəkkəb strateji fikir yürütməyə meydanımız qalır. Strateji düşüncənin inkişafı sahəsində ən məşhur kitablardan biri Çində çoxdan klasikaya çevrilib. Onun adı “36 strategiya”dır. Baxmayaraq ki, bu kitabdan biznesin təşkilinin əsaslarını dərk etmək üçün istifadə edirlər, o, həmçinin maliyyə bazarlarının qanunauyğunluqlarını anlamaq istəyənlərə də güclü silahdır. İnformasiyanın çox, zamanın az olduğu bir dünyada əhəmiyyətsiz hesab etdiyimiz bir sıra aspektləri tez-tez qəbul etmək istəmirik. Elə görünə bilər ki, maliyyə bazarlarında uğura aparan yol cəld fizioloji reaksiyalardan asılıdır, amma bu, belə deyil.

8

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PA R A L E L L Ə R

Treydinq fəlsəfəsi

8

36

“36 strategiya” prinsiplərinin tətbiqi treyderə bir əməliyyat çərçivəsində xırda toqquşmalarla ayağa qalxmağa və bütün döyüş xəritəsinə yuxarıdan baxmağa imkan verir.

Orijinalda 36 strategiya hərəsi 3 kateqoriyadan ibarət 3 qrupa bölünüb. Hər kateqoriya 6 strategiyadan ibarətdir. İlk 18 strategiya siz üstünlüyə malik olanda tətbiq olunur. İkinci 18 strategiya sizin rəqibləriniz üstünlüyə malik olanda tətbiq edilir. Bəzi strategiyaların adları ekzotik səslənir, bəziləri isə lap gündəlik leksikomun bir hissəsi olub. Məsələn, “Gözəl tələ”.

Biz strategiya 13-dən başlayacağıq. O, ekzotik çinsayağı ada malikdir: “Otu titrətmək ilanı qorxudur”, daha sonra məşhur “Gözəl tələ” strategiyasına baxarıq. Hətta onu bilənlərin çoxusu belə, belə başa düşmürlər.

Strategiya 13 “Otu titrətmək ilanı qorxudur” Adətən bazarlarda işləyəndə rəqiblərimizi ürəkləndirmək lazım deyil, amma elə anlar var ki, onların harada gizləndiyini bilməliliyik.

“Otu titrətmək ilanı qorxudur” strategiyası dəstək və müqavimət səviyyələrinin nə olduğunu daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.

Hər bir açıq əməliyyatda treyderin zəifliyini yoxlamaq olar. Rəqibin zəif nöqtələrini axtarıb tapmaq və hərbi vəziyyətini yoxlamaq rəqibin niyyətini üzə çıxarmaq üçün yaxşı metoddur. Qiymət dəstək xəttinə enəndə biz onun yuxarı qalxmasını gözləyirik. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Qiymət müqavimət səviyyəsinə çatanda onun düşməyini gözləyirik. Hər bir trend, hər bir müqavimət və dəstək səviyyəsi otluqdur, gizlənməkdə ilana kömək edir. Əgər ilan bu otluqlarda gizlənibsə, bazar trend xəttini və ya dəstək səviyyəsini kəsəndə özünü büruzə verir.

Bəzən digərlərinin otluqla necə getdiyini sadəcə izləmək belə, kifayətdir. Elə vəziyyətlər var ki, biz özümüz səs-küy yaratmaqla ilanın öz-özünü büruzə verməsinə çalışırıq. Belə vəziyyətlər, məsələn, “bayraq” kimi patternlərin istifadəsi ilə bağlıdır. Patternin formalaşdırılması zamanı qiymətin kəsilmədən sonra tez bir zamanda hərəkətini və yeni hədəflərə çatmasını gözləyirik.

Statistikaya görə, uğurlu “bayraq” zamanı hədəf 3-5 günə dəf olunur.

“Bayraq” patterni bir neçə elementdən ibarətdir. Onlardan birin-

cisi – “bayrağ”ın “ağacı”, qiymətin 1-5 gün ərzində sürətlə yuxarıya doğru hərəkətidir. Bundan sonra qiymətin “bayrağ”ın özünü formalaşdıran aşağıya doğru hərəkəti gəlir. Bu, 4 gündən 10 günə kimi davam edir.

Bayrağın yuxarı tiyəsi - aşağıya istiqamətlənmiş trend xəttidir.

Qiymət bu xətti yuxarıya kəsəndə, böyük ehtimal var ki, kəskin artım olacaq və qiymət bayrağın “ağacı” boyda bir hədəfə çatacaq. Biz bayrağın yuxarı sərhədinin qiymətini hesablayırıq. Məqsədimiz bayrağın yuxarı sərhədini əks etdirən trend xəttindən aşağı qiymətə almaqdır. Biz kəsilməni proqnozlaşdırmaqla pozisiya təyin edirik. Amma trend həqiqətənmi güclüdür? Yoxsa konsolidasiya onun zəifliyinə işarə edir?

Adətən, biz alış əməliyyatı verməmişdən əvvəl qiymətin müqavimət səviyyəsini keçməsini gözləməli oluruq.

8

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PA R A L E L L Ə R 8 Digərləri isə ilanın ola biləcəyi otu qurdalayırlar. Otu qurdalamaq istəyəndə bizə iki hissədən ibarət strategiyadan istifadə etmək lazım gəlir. İlk növbədə “bayrağ”ın yuxarı sərhədindən də aşağı qiymətə alırıq. Bu minvalla pozisiya 1-i açırıq. Sonra otu bir qədər titrətməyə başlayırıq - trenddən yuxarıdakı qiymətə əlavə xırda bir order veririk. Bu, qiymət hərəkətini izləyən digər potensial treyderlər üçün siqnaldır. Əgər trend zəiflik göstərmirsə, onda digər treyderlər də bu siq-

nala müvafiq aksiyaları alacaqlar.

Bizim əlavə “buy” orderimiz bazara digər iştirakçıları cəlb etməklə katalizator rolunu oynaya bilər. Əgər pattern düzgün hesablanıbsa, onda qiymətin yuxarı proqnozlaşdırılan hədəfə doğru tez bir zamanda hərəkətini gözləmək olar. Biz bu hərəkətdən qazanırıq, belə ki, əvvəlcə kəsilmə qiymətindən daha aşağı qiymətə əsas pozisiyamızı açmışıq. Əgər kolluqlarda ilan gizlənibsə, biz bunu trendin zəifləməsindən biləcəyik. Əgər bazar trend xəttindən yuxarıda təyin olunmuş pozisiyaya reaksiya vermədisə, kəsilmə olmadısa, onda www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Treydinq fəlsəfəsi “bayrağ”a görə əməliyyatımızı ləğv edirik. İlan özünü büruzə verdi, trend zəifdir. Bu hadisələr, çətin ki, əhəmiyyətli bir hərəkət göstərsin, ona görə də biz pozisiyalarımızı cüzi itki ilə və ya ola bilsin ki, cüzi bir gəlirlə bağlaya bilərik.

Strategiya 31: “Gözəl tələ” “Gözəl tələ” çox məşhur Çin strategiyalarından biridir, amma çoxları bilmir ki, bu strategiyadan üstünlüyə malik olmayanda istifadə olunur. O, üstün rəqibin diqqətini yayındırmaq üçündür.

Bu strategiyanın primitiv izahının biznes və bazarlarda real istifadə olunması ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu strategiyanı treyderlərin dilinə belə tərcümə etmək olar: “Tamahkar üçün ən iyrənc şey də əla görünə bilər”. Bazarda çox pul qazanmaq imkanı . bizdə tamah doğurur; tamah ağlımızı başımızdan alır, intizamlı hərəkətimizə mane olur və ağılsızlığa geniş yer verir. Bu reaksiya “gözəl tələ”nin nəticəsidir.

Bu strategiyanın məqsədi rəqibi o dərəcədə məftun etməkdir ki, məntiqlə düşünə bilməsin. Ağılla yox, ürəklə qərar versin, düşünmə tərzi pozulsun və vəziyyəti düzgün qiymətləndirməsin. Bu strategiyanın bazarda tətbiq oluna biləcəyi vəziyyət bu və ya digər aktivə sevgi ilə bağlıdır. Əgər biz “gözəl tələ”nin istifadə prinsiplərini başa düşsək, ondan effektiv istifadə edə bilərik.

“Gözəl tələ” göstərir ki, adi bir vəziyyətin analizi tamahın üzündən səhv ola bilər. Tamah bütün bu qrafikləri cəlbedici edir.

Bizə elə gəlir ki, onlar bazarın

digər sektorlarından fərqli olaraq, gəlir əldə etmək üçün daha yaxşı imkan yaradılar. Qaynar nöqtədə həqiqətən yaxşı imkanlar ola bilər, amma “gözəl tələ”nin özü tamahın beynimizi korlamasına yol verəndə işləməyə başlayır.

Qrafik və texniki analizdən istifadə edən treyderlər daha tez-tez “gözəl tələ”nin qurbanına çevrilirlər. Onun qurbanı qiymətin orta qiymətə qədər qalxacağını və ya rəqiblərinin də qiymətini keçəcəyini güman edərək, bazar səviyyəsindən də aşağıda alır.

Belə aksiyaları tapmaq üçün texniki analiz bəzən yaxşı imkanlar verə bilər, amma tamah bizim qərarımıza təsir edəndə, nəticədə “gözəl tələ” yarana bilər. Belə bir axtarış həmişə insanın yoldan çıxmasına səbəb olur.

“Gözəl tələ”lərə gəlirli əməliyyatlarda olduğu kimi, itkili əməliyyatlarda da rast gəlinə bilər. Ən çox maraq oyadan suallardan biri: niyə bu qədər çox adam itkili aksiyaları alır? Çünki emosiyanın təsirində olanda tez-tez patterninizin çatışmazlığını görmürsünüz. Bazarda biz aksiyaya vuruluruq və onun çatışmazlığını görmürük. Sevgi bizim beynimizi kütləşdirir və effektiv ticarət aparmağımıza mane olur. Uğurlu ticarət bazarın gözəlliyini və imkanlarını qiymətləndirməyimizi, amma həmişə məntiqlə düşünməyimizi tələb edir.

“36 Çin strategiyası” çoxdan klasikaya çevrilib, belə ki, insanın təbiətindən irəli gələn hərəkətlərin qanunauyğunluqlarını nəzərə alır.

Bazarlar – insanların hərəkətinin struktura və hadisələrin nəticələrinə daha çox təsir etdiyi sahədir.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

37

38

M ETO D

Texnika

Trendin əvvəlini necə tutmalı dasiyası nədir. Hərfi mənada bu söz nəyinsə bir arada sıxlaşması, yığılması anlamına gəlir. Konsolidasiya vaxtı bazarda alıcılar və satıcılar bir arada sıxlaşırlar, yığılırlar. Treyderin nöqteyinəzərindən isə konsolidasiya odur ki, qiymət dar diapazonda hərəkət edir.

Bennett McDowell Konsolidasiya niyə yaranır? reydinqdə pul qazan- Bazara az informasiya daxil mağın ən əsas və ən olduğuna görəmi? Cavab belədir: rahat yolu trendi tut- Bəli! Elə trend də eyni səbəbdən maqdır. Pul itirməyin yolu isə yaranır: bazara yeni informasiya trendə əks istiqamətdə bazara daxil olur və həmin ingirməkdir. Demək, treydinqin əsas sualı budur: Trendi tutmağa hazırlaşarkən biz öz kapitalımızı qorumaq üçün hansı addımları atmalıyıq?

T

Bilirik ki, bütün trendlər öz başlanğıcını bazarın konsolidasiyasından götürürlər. Çox vaxt konsolidasiya treyderə mənfi psixoloji təsir göstərir ki, nəticədə o, trendi vaxtında tuta bilmir.

Hesab olunur ki, bazar bütün vaxtının 35 faizi ərzində trenddə olur, demək, qalan 65 faiz ərzində trendsizdir. Uğurlu treyder olmaq üçün məhz həmin trendləri tutmağı bacarmaq lazımdır.

Konsolidasiya nədir Əvvəlcə görək, bazar konsoliwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

konsolidasiyanı qiymətin sabitləşməsi kimi nəzərdən keçirmək düzgün deyil. Bazar konsolidasiyada nə qədər çox qalırsa, bir o qədər çox qeyri-sabit olur.

Konsolidasiyalar öz inkişaf tsikllərinə malikdirlər. Onların əvvəlində treyderlər hələ qiymətə münasibətdə qeyri-müəyyən mövqe tuturlar, buna görə də bazar dalğalanır. Əgər bazara yeni informasiya daxil olursa, treyderlərin aktivin qiyməti barədə fikirləri dəyişir. Yox, əgər

ə görə in t iə b ə t z ö a Konsolidasiy z, çünki ə m il b ə d e m a dav uzun müddət il olur. b a t s ir y e q a h da vaxt keçdikcə

formasiya qiyməti (kütləni) hərəkətə gətirir.

Konsolidasiya o zonadır ki, orada bazar kütləsinin qiymətlə bağlı heç bir fikri yoxdur. Nəticədə qiymət dar zolaqda sıxılmış vəziyyətdə qalır.

Konsolidasiyanın təbiəti və psixologiyası Konsolidasiya öz təbiətinə görə uzun müddət davam edə bilməz, çünki vaxt keçdikcə daha qeyristabil olur. Ona görə də, əslində

olmursa, konsolidasiyanın diapazonu getdikcə daralır. Ta o həddə qədər ki, konsolidasiya son dərəcə qeyri-sabit olur. Məhz bu nöqtədə də yeni trend yaranır.

Adətən konsolidasiya nə qədər çox çəkibsə, trend də bir o qədər davamlı olur. Uzun müddət davam etmiş konsolidasiya adətən o qədər qeyri-sabitdir ki, yeni xəbər barədə adi bir pıçıltı da bazarı hərəkətə gətirə bilər. Vacib xəbər isə əsl partayış yaradır!

8

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

Texnika

8 Əgər siz bazarda artıq “yetişmiş” konsolidasiya tapmısınızsa, ilk növbədə onun yuxarı və aşağı sərhədlərini müəyyən edin. Daha sonra isə qiymətin həmin sərhədlərdən çıxmasını gözləyin. Konsolidasiyanın sonu və yeni başlayacaq trendin əvvəlini müəyyən etməkdə vaxt amili ilə yanaşı, ATR indikatoru və ya qiymətin volatillik göstəricisi də sizə kömək göstərə bilər.

ATR nə qədər aşağıya enibsə, konsolidasiyanın qeyri-sabitliyi bir o qədər çox artıb.

Tap və izlə Nəzərə almaq lazımdır ki, heç də bütün güclü trendlər konsolidasiyalardan başlamırlar. Amma siz bazarda kifayət qədər dar diapazona sıxılmış konsolidasiya görürsünüzsə, onun trendə çevrilmək ehtimalı böyükdür.

Bəzən bazar həftələrlə, hətta aylarla konsolidasiyada qalır. Ona görə də, siz eyni vaxtda bir neçə bazarı izləməlisiniz ki, harada vəziyyətin “yetişdiyini” müəyyən

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

“mötərizə zonası” burada alın

“stop”u qiymətin hərəkətinə uyğun şəkildə sürüşdürmək lazımdır. Şəkildə buna misal göstərilib.

edə biləsiniz. Deytreyderlər bunu Daily-dən aşağı zaman miqyaslarında edə bilərlər.

Sizin tapdığınız konsolidasiya heç olmasa 20 şamdan ibarət olmalıdır. Bundan sonra həmin konsolidasiyanın yuxarı və aşağı sərhədlərindən xətt çəkmək, obrazlı desək, konsolidasiyanı “mötərizəyə almaq” lazımdır.

Bundan sonra üst sərhəddən bir punkt yuxarıda alış, alt sərhəddən bir punkt aşağıda satış orderi qoyun. İlkin stop-loss konsolidasiyanın əks tərəfində qoyulmalıdır. Trend başlayandan sonra

Bu texnika sizə yarayırmı?

Bəzən gəlirli treyder olmaq üçün bir yaxşı texnika da bəs edir.

Bazar konsolidasiyalarına əsasən ticarət məhz həmin texnika ola bilər. Sizin hansı bazarda tricarət aparmağınızdan asılı olmayaraq, bu texnikanı öz ticarət arsenalınıza əlavə etməyinizi məsləhət görürük.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

39

40

PAT T E R N O L O G İ YA

Harmonik treydinq

“Üç hərəkət” və “5-0” Qiymət qrafiklərində yaranan harmonik patternlər və onlardan istifadə qaydaları

(Əvvəli ötən sayımızda) “Üç hərəkət” “Üç hərəkət” modeli kifayət qədər məşhur patterndir. Onun analoqlarına dalğa analizində (“diaqonal üçbucaq”) və Linda Raşkenin kitabında (“üç hindu”) rast gəlmək mümkündür. Harmonik treydinq çərçivəsində bu modelə Fibonaççi nisbətlərinin gözlənilməsi şərtilə baxılır.

Klassik varianta görə, “Üç hərəkət” patternində 2 və 3 zirvələri əvvəlki hərəkətin 1,271,618 proyeksiyasına uyğun olmalıdırlar. 1 və 2 hərəkətlərindən sonra gələn korreksiya ya 0,618, ya da 0.786 olmalıdır (şəkil 1).

Real bazarda bu cür ideal modelə az-az rast gəlinir. Belə nümunələrdən biri şəkil 2-də

Şəkil 1. “Üç hərəkət” patterni www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 2. Real bazarda “Üç hərəkət” modelinə nümunə

göstərilib. Bu modeldə nisbətlər klassik qaydalara uyğundur (127,2% və 161,8%).

8

Şəkil 3. Ardıcıl yaranan iki “Üç hərəkət” patterni İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PAT T E R N O L O G İ YA

Harmonik treydinq

8 Amma 1 və 3 hərəkətlərindən sonra gələn korreksiyalar patternin tələbində nəzərdə tutulduğundan daha kiçikdirlər. Belə vəziyyətlər adətən güclü trend zamanı müşahidə olunurlar. Çünki o hallarda bazar sadəcə olaraq, dərin korreksiya əmələ gətirə bilmir.

Bəzən bazarda dalbadal iki “Üç hərəkət” mo-

Şəkil 5. “5-0” patterni

Şəkil 4. İdeala yaxın “üç hərəkət” modeli

vanıdır. Skott Korneyin onunla bağlı ilk araşdırmaları 2005-2006-cı illərdə dərc olunub. Patternin “buğa” variantı şəkil 5-də göstərilib. Bu model qiymətin başa çatmaqda olan trend daxilindəki kiçik A-B hərəkətilə başlayır. Bu hərəkətin proyeksiyası 1,618-i aşmamalıdır. BC rallisi 1.618-dən az, 2.24-dən çox olmamalıdır.

CD hərəkəti 50% səviyyəsində yekunlaşmalıdır (Bu, klassik modelin əsas tələbidir). AB və CD parçaları təxminən bərabər ölçüyə malik olmalıdırlar – modelin əsas ideyası bundan ibarətdir.

deli formalaşır. Buna aid misal şəkil 3-də göstərilib. Belə hallar ondan xəbər verir ki, ək üçün yaxşı m r e v z o qiymətin dönüş əmələ n q o r modeli p odel trendin m u b gətirmək ehtimalı gü“Üç hərəkət” n tə ə d a i, im edir. Belə k əkətini d q tə clənib. r la n a k n daha öz hər im

şır və qiyməti la a m r fo n xəbər verir. a a d d n u ın ığ son d a lm a q ək üçün gücü m ir td e iya başlayır. s m k a e v r a r d o k ı z a n sonra ə Bu modeldən

Şəkil 4-də demək olar ki, ideal proporsiyalara malik “Üç hərəkət” modeli göstərilib. Yeganə “əmma” budur ki, 3 hərəkəti 127,2% proyeksiyasına qədər çata bilməyib.

“Üç hərəkət” modeli proqnoz vermək üçün yaxşı imkanlar təqdim edir. Belə ki, adətən bu model trendin sonunda formalaşır və qiymətin daha öz hərəkətini davam etdirmək üçün gücü qalmadığından xəbər verir. Bu modeldən sonra ən azı korreksiya başlayır.

“5-0” patterni “5-0” patterni harmonik modellərin ən cawww .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 6-da patternin “ayı” variantına real bazarda nümunə göstərilib. Model eniş kanalında formalaşıb. D nöqtəsindən sonra aşağıya doğru samballı hərəkət baş verib.

Real bazarda bu patternin müxtəlif variasiyalarına rast gəlinir. Məsələn, CD hərəkətinin ВС-nin 50%-də yekunlaşmadığı hallar olur. Belə modellərdən biri şəkil 7-də göstərilib. Orada CD hərəkəti 38,2%-də yekunlaşıb. Düzdür, onun “gücü” klassik proporsiyalara malik modelə nisbətən az olur, amma bu patternlər də mütləq nəzərə alınmalıdırlar.

8 İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

41

PAT T E R N O L O G İ YA

Harmonik treydinq Bir sıra treyderlər harmonik modellərdən ancaq dönüşləri tutmaq üçün faydalanırlar.

Düzdür, harmonik modellər bazarın dönüşünü kifayət qədər yaxşı proqnozlaşdırmağa imkan yaradır. Amma bu modellər trend istiqamətində də tətbiq oluna və daha yaxşı effekt verə bilirlər.

Trend zamanı yaranan harmonik patternlər korreksiyanın başa çatmasını çox yaxşı identifikasiya edirlər. Güclü trend zamanı

Şəkil 6. Real bazarda “5-0” patterni

8

42

Əlbəttə ki, nisbət hərəkətin başqa hissələrində də pozula bilər.

Patternin parçalarından birinin klassik nisbətə uyğun gəlməməsi bütövlükdə modelin pozulması demək deyil. Sadəcə, belə qeyri-standart modellərdən daha ehtiyatla istifadə etmək lazımdır. Şəkil 8. Trenddə yaranan iki “kəpənək”

Yadda saxlamaq lazımdır ki, “5-0” patterninin bütün əsas nöqtələri varsa, onlardan istifadə edərək, kanal qurmaq lazımdır (7 və 6-cı şəkillərdə olduğu kimi). Əgər qiymət D nöqtəsində bu kanalın aşağı sərhədindən və hansısa fibo-səviyyədən yuxarıya dönüş edirsə, bu, əla ticarət siqnalıdır. Stop-lossu kanalın altında və ya B nöqtəsində qoymaq olar.

Hədəf BC hərəkəti qədər yuxarıda qoyula bilər.

korreksiyalar dayaz olduqlarına görə, yaranan modellər də buna uyğundurlar. AB=CD modelinə daha çox rast gəlinir. Şəkil 8-də trend zamanı

Şəkil 9. Trenddə yaranan AB=CD patternii

Şəkil 7. Klassik proporsiyalara tam uyğun gəlməyən “5-0” patterni www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

yaranan iki “kəpənək” göstərilib. Fikir verin ki, patternlər artım kanalının daxilində əmələ gəliblər. Şəkil 9-da isə trenddə yaranan və davamiyyət modeli kimi çıxış edən AB=CD patterni göstərilib. Pattern Dəyişən Orta Göstəricinin üzərində formalaşanda onun proqnostik dəyəri də artır. İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

43

“İn “İn Forex”in təhlil və proqnozlar bürosu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

44

TƏHLİL

Proqnoz

“Ayı”lar istidən qorxmur İyul ayı üçün ekspert proqnozları

A

Bir cümlə ilə

rtıq yayın ortalarına çatırıq. Bu fəsil bazarlarda özünü necə göstərib? Əsas cütlüklərdə vəziyyət nə yerdədir?

“Ayı”lar, yoxsa “buğa”lar özlərini daha əmin hiss edirlər? Biz bu məsələlərə aydınlıq gətirmək üçün yenə də həmişəki ekspertlərimizə iki ənənəvi sualla müraciət etmişik:

Səbinə Məmmədqızı: - Avro/dollar 2010-cu ilin tarixi minimumuna qədər enə bilər.

Fərid Hüseynov:

1) İyul ayında eur/usd cütlüyündən nə gözləyirsiniz?

2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyi məsləhət görürsünüz?

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollar 1.26 dəstəyini qırıb və növbəti əsas dəstək olan 1.22 səviyyəsinə düşüb.

1.2260-40 səviyyəsinin qırılması 1.2140 minimumunun yoxlanmasına, qırılacağı halda 2010-cu ilin tarixi minimumuna www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

- yəni 1.1870 səviyyəsinə enişə səbəb olacaq. Qalxış üçün cütlük 1.2350-1.2570 səviyyəsindən yuxarıda möhkəmlənməlidir. Kəskin enişin səbəbi AMB-nın faiz dərəcələrini 0.25 bazis punktu qədər azaltması olub.

2) Avro/dolların kəskin enişi funt/dolların dinamikasına elə də ciddi təsir etməyib. Cütlük 1.5465 minimumu yaxınlığına düşüb.Bu səviyyənin aşağıya qırılması 1.5420-1.53 ətrafına doğru enişə səbəb olacaq.

8

- Yuxarıya doğru müəyyən korreksiya ola bilər, amma ortamüddətli perspektivdə 1.1900-ə qədər eniş gözlənilir.

Mavlet Baqiyev: - Amerika dolları güclənməkdə davam edəcək.

Qafar İmanverdiyev: - Bu ay usd/chf, neft və qızıla diqqət yetirməyi məsləhət görürəm. İlqar Vəliyev: - Avronun perspektivi çox pessimist görünür.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL

Proqnoz səviyyəsi gəlir.

olaraq 122, daha sonra 119-a qədər eniş anlamına gəlir.

8

Qafar İmanverdiyev Fərid Hüseynov

1) Nəzərə alaq ki, yay ayıdır və investorların çoxu istirahətə gedir, həmçinin Avrozonadakı borc böhranı Avronun enişinə işarə edir. Yuxarıya doğru müəyyən bir korreksiya ola bilər, amma ortamüddətli perspektivdə 1.1900-ə qədər eniş gözlənilir.

2) Eur/jpy 98.50-101.50 diapazonunu qıra bildi. Əgər

Mavlet Baqiyev

1) Bu gedişlə eur/usd cütlüyu 1.1875-i yoxlayacaq. 1.1660 növbəti hədəfi olacaq. Bir çox treyderlərə məlumdur ki, cütlük həftəlik qrafikdə 2011-ci ilin may ayından aşağı istiqamətlənib və yuxarıya doğru korreksiyaları da təbiidir. 5 iş günü davam edən enişdən sonra bu, gözləniləndir. Yuxarıya korreksiya 1.2399 - 1.2536 - 1.2692 - 1.2748 səviyyələrindən keçə bilər.

1) ABŞ dolları bir sıra valyutalara nisbətdə mövqelərini möhkəmlədə bilib. Güman ki, bu trend yaxın aylarda qüvvədə qalacaq. Eur/usd-nin 1.2250 minimumunu test etmək ehtimalı yaranıb. Bu səviyyə keçilərsə, cütlüyün 1.2000-yə qədər yolu açılmış olacaq.

Amma qiymət 1.2335-dən yuxarıda qalarsa, onda

imumunu in m 0 5 2 .2 1 in Eur/usd-n yaranıb. lı a m ti h e k ə test etm cütlüyün , ə s r ə il ç e k ə y Bu səviy olacaq. ış m ıl ç a lu o y r 1.2000-yə qədə

98.50-99-dan yuxarıda möhkəmlənə bilməsə, ilk olaraq 95.50-yə qədər düşə bilər.

Nzd/usd 0.8000 ətrafında görünür, müqavimətə rast gəlib, 0.78-0.7850-ə qədər korreksiya edə bilər.

Gbp/jpy 122.5-123 dəstək baryerinə yaxınlaşıb. Bu baryerin qırılması cütlük üçün ilk www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

2) Usd/chf, neft və qızıla bu ay diqqət yetirməyi məsləhət görürəm. İlqar Vəliyev:

1.2550-1.2765 səviyyələrinə qədər artım mümkündür.

2) Gbp/usd 1.5500-ə qədər enib. Əgər 1.5450-dən aşağıya enərsə, 1.5340 minimumunu test edəcək. Yox, 1.5450-1.5485 zonasından yuxarıda qalsa, təzədən 1.5630 rayonuna qalxması mümkündür. Daha sonra müqavimət kimi 1,5775

1) Avronun perspektivi çox pessimist görünür. Eniş trendi ayın axırına qədər davam edə və cütlük 1.19-1.20 səviyyələrinə qədər düşə bilər.

2) Yenə də avro/funta diqqət yetirməyi tövsiyə edirəm. Bizim bir neçə ay əvvəl göstərdiyimiz strateji hədəfə - 0.75-ə hələ çatılmayıb.

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

TE XANALİZ

Texniki mənzərə

İndikatorlar əsasında analiz 10 iyul 2012

10 iyul 2012

10 iyul 2012

10 iyul 2012

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyündə dalğa analizi nöqteyi-nəzərindən vəziyyət dəyişməyib. Bizim hazırkı ssenariyə görə cütlük (B) İntermediate korreksiyasında hərəkət edir. Korreksiya W-X-Y-XX-Z Minor üçqat ziqzaq strukturuna malikdir. Onun sonuncu Z Minor dalğası yekunlaşandan sonra yuxarıya doğru (C) İntermediate dalğası gözlənilir. Bu vəziyyətdə ssenarinin təsdiqlənməsini gözləmək daha düzgün mövqe olardı. Ssenarinin təsdiqlənməsi üçün qiymətin enən kanaldan çıxması lazımdır.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

47

48

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Eur/usd daily

Hazırda qrafikdə gördüyümüz eniş hərəkəti, bizim varianta görə, [y] minute korreksiya dalğasıdır. O, böyük ehtimalla, hələ bir qədər də davam edə bilər. Dalğa (a)-(b)-(c) minuette alt dalğalarından ibarətdir.

Detallar qrafikdə göstərilib.

h4

Bu taymfreymdə klassik impulsun (1-2-3-4-5) yarandığını və inkişafda olduğunu müşahidə edirik. Güman ki, bu, korreksiyanın ilk dalğasıdır. Ona görə də, almaq hələ tez ola bilər.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Gbp/usd weekly

Qrafikdə A-B-C-D-E minor üçbucağının yarıldığını müşahidə edirik. Daha doğrusu, hazırda üçbucağın sərhədi pozulmaq üzrədir. Qiymət ücbucaqdan çıxandan sonra satış əməliyyatları üçün fürsət axtarmaq olar.

daily

Aşağıya doğru hərəkət açıq-aşkar impulsdur. Bu, eniş hərəkətinin başlanğıcı, 1 minor dalğası ola bilər.

Korreksiyanın bitməsini gözləyib, “ayı”lara qoşulmaq mümkündür.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

49

50

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/chf weekly

Dollar/frank əvvəlki ssenarini təsdiqləməkdədir. Yuxarıya hərəkət artıq başlayıb. Amma bunun 3, yoxsa C dalğası olduğunu demək hələ ki, çətindir. Ona görə də, hadisələrin inkişafını gözləyirik.

daily

Bu zaman periodundakı vəziyyətə baxsaq, yuxarıya doğru 5 dalğa formalaşıb. Bu, ya C minor dalğasıdır, ya da daha yuxarı səviyyəli hərəkətin başlanğıcı. Vəziyyət qeyri-müəyyəndir.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

40

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/jpy weekly

Dalğa mənzərəsi tamamilə qeyri-müəyyəndir. Ola bilər ki, korreksiya formalaşıb, ola da bilər ki, beş kəsişən dalğadan ibarət “Leading Diagonal” modeli yaranır. Ona görə də, hər iki vəziyyət qrafikdə göstərilib.

daily

Bu qrafikdə alternativ varianta baxırıq. Aşağıya hərəkət (i) minuette dalğası ola bilər. Amma satmaq istəyənlər qısa stopları yaddan çıxarmasınlar.

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

51

52

“ Ic h i m o ku”

Made in Japan

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY Aydın gündür, amma birdən Kiçik bir bulud və yağış çiləyir.

Matsuo Base Avro/dollarda klassik “ayı” mənzərəsi yaranıb. Tenkan və Kijun xəttləri bir-birilə kəsişmədən mehribancasına aşağıya yönəliblər. Bu hal bizə 1.19 rayonuna çatıla biləcəyini vəd edir. “Stop”ları 1.27-də qoymaq lazımdır.

DAILY

Buludun altında “ölü xaç” yaranıb. Bu, sistemin verdiyi ən güclü satış siqnalıdır. Hədəf -1.19, stop - 1.26.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

“ Ic h i m o ku”

Made in Japan

8

GBPUSD WEEKLY

Qiymət 1.5750 zonasında Tenkan və Kijun xəttlərinin qovuşduğu yerdən itələnərək, aşağıya yol alıb. Buludun altında “ölü xaç” yaranıb. Hədəf 1.52-dən aşağıdadır. Xəttlərin birləşməsi bizə “stop”lar üçün yaxşı müdafiə zonası verir - 1.5750.

DAILY

Funtun günlük qrafikində hələ də dəqiq tendensiya olmadan qiymətin tərəddüdləri müşahidə edilir. “Ölü xaç” yaranarsa, satmaq lazımdır. Alış siqnallarını qəbul etməmək məsləhətdir. Hədəf - 1.53, stop - .5550.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

53

“ Ic h i m o ku”

Made in Japan

8

54

USDCHF WEEKLY

Bütün xəttlər yuxarıya hərəkət göstərir, «qızıl xaç» yaranıb. “Stop”ları 0.93 zonasında gizlədirik, hədəf 0.98.

DAILY

“Qızıl xaç” və yuxarıya doğru ümumi istiqamət. Kiçik korreksiyalar ola bilər, amma artım tendensiyası, yəqin ki, qüvvədə qalacaq. “Stop”lar 0.96-dan aşağıda olmalıdır, hədəf - 0.98.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

“ Ic h i m o ku”

Made in Japan

8

USDJPY WEEKLY

“Bulud”un daxilində reync görürük. Bazardan kənarda qalmaq lazımdır.

DAILY

Günlük qrafikdə də anoloji vəziyyət var – bazara girmirik.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

55

56

TƏHLİL

Proqnoz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Avro yeni illik minimumuna çatdı. Bu, investorların ona olan marağının azalmasından xəbər verir. Amma o demək deyil ki, vahid valyuta 90 dərəcəlik bucaq altında sürətlə enəcək. Təbii ki, korreksiyalar da olacaq, genişlənən üçbucaq patternləri də. Ona görə də, maksimum ehtiyatlı olun ki “stop ovçuları”nın şikarına çevrilməyəsiniz.

Xülasə:

Maksimum ehtiyatlı olun ki “stop ovçuları”nın şikarına çevrilməyəsiniz. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL

Proqnoz

Gbp/usd Funt/dollar 2010-cu ilin sentyabr ayından bəri davam edən 1.5300-1.5400 dəstək baryerinə yaxınlaşır.

Weekly qrafikdən göründüyü kimi, cütlük artıq 4-cü ildir ki, klassik üçbucaqda hərəkət edir və yenidən həmin mühüm dəstək baryerinə çatıb. Əgər qiymət 1.5300-dən aşağıda möhkəmlənə bilsə, bu, Funt üçün eniş trendinin davamı, habelə böhranın dərinləşməsi anlamına gələcək. İlk hədəf, düşünürəm 1.4800 olacaq. Amma ehtiyatı əldən buraxmaq olmaz. Çünki bildiyimiz kimi, qiymət dəfələrlə üçbucağın bir tərəfini kəsməklə və yenidən əks istiqamətdə sürətlə hərəkət etməklə çoxlarının ümidlərini puça çıxarıb. Ona görə də, ilk kəsilmə hələ tam, dolğun kəsilmə demək deyil.

Xülasə:

Ehtiyatı əldən vermək olmaz. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

57

58

TƏHLİL

Proqnoz

Usd/chf Dollar/frank NonFarm Payrolls xəbərinin təsiri ilə xeyli möhkəmlənə bildi. Düşünürəm, bu artım 1.0000ə istiqamətlənib. Amma çoxlarının belə bir fikrə gələcəyini nəzərə alsaq, cütlük bu paritet ətraflarından (0.9950-0.9900) yenidən enişə istiqamətlənə bilər. İstənilən halda, cütlüyü enişdə 0.9400 dəstəyi gözləyir.

Bu dəstək cütlüyün enişinə mane olan güclü maneələrdəndir.

Xülasə:

0.9400 dəstəyi enişin qabağını ala bilər.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL

Proqnoz

Usd/jpy Dollar/yena 80-79.50 arasında range-dədir. Uzunmüddətli trend eniş istiqamətli olaraq qalır. Enişin davam etməsi üçün qiymətin 79.50 dəstək xəttindən aşağıda möhkəmlənməsi vacibdir. Əks halda cütlük xırda korreksiyalarla 81.50-yə qədər qalxa bilər.

Xülasə:

Qiymətin 79.50 səviyyəsinə nəzərən hərəkətini izləyirik.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

K İ TA B R Ə F İ

Nə oxumalı

Con Merfi

Vizual İnvestor. Trendləri necə müəyyən etməli

C

on Merfi maliyyə bazarları haqqında televiziya proqramının aparıcısı, texniki analizlə bağlı iki məşhur kitabın müəllifidir. O, bazarların analizi sahəsində ən tanınmış mütəxəssislərdən biri sayılır. “Vizual investor” Merfinin peşəkarlığının, nəzəri biliklərinin və praktik təcrübəsinin yeni zirvəsidir.

Kitab qrafiklərin vizual analizi ilə bağlı hərtərəfli məlumatları təqdim edir. Əsas termin və anlayışları öyrədəndən sonra Merfi oxucunu qrafiklərin oxunmasının “biclikləri” ilə tanış edir. Qrafikləri oxumaq bacarığı isə treyder üçün ən vacib qabiliyyətlərdən biridir.

“Vizual analiz” deyəndə Merfi treyderin qrafiki necə görməsini, yaxud, qrafikin öz görünüşü ilə treyderə hansı məlumatı verməsini nəzərdə tutur. O, kitaba “Yüz eşitməkdənsə, bir görmək yaxşıdır” məsəli ilə başlayır və ardınca “...həm də daha ucuz başa gəlir” sözlərini əlavə edir. Merfi yazır: “...Çox şeydən danışmaq olar: faiz dərəcələrindən, infliyasiyadan, ticarət balansından... Amma sonda ən vacibi budur ki, qrafik nə göstərəcək. Bu və digər hərəkətin səbəbi, əlbəttə, vacibdir, amma həlledici deyil.

Həlledici olan qiymətin hara getməsidir”.

Merfi sadə anlayışlara, trend xəttlərinə, dəstək və müqavimətə, indikatorlara, ossillyatorlara “İn Forex”in qiyməti: çox geniş yer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ayırır. Onların oxşar və fərqli cəhətlərini izah edir, kombinasiya variantlarını, necə tətbiq edilə biləcəklərini göstərir. Amma etiraf edək ki, təcrübəli treyderlər burada o qədər də maraqlı məlumatlar tapa bilməyəcəklər.

Kitabdan şəkil

Merfi kitabda bazarlararası analizi, seqment analizini də izah edir. Göstərir ki, bir bazarın qrafiki başqalarına necə təsir edir. O, diqqəti bir məqama yönəldir ki, qrafik treyderi aldada da bilər. Daha dəqiqi, treyderi aldadan qrafik deyil. Qrafik həmişə düz danışır. Aldadan treyderin qavrayışıdır. Belə ki, treyder görmək istədiyini görür. Vizual analizin məqsədi də aldanmadan qrafikləri oxumağı öyrənməkdir. Yəni istədiyini yox, qrafikin göstərdiyini görmək bacarığına yiyələnmək lazımdır.

Kitab yeni başlayanlar üçün yaxşıdır. Belə ki, www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et