"In Forex"#28 : treyderin silahi

nalı onla Jur

səh. 9

Treyderin silahı

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

İyun ayı üçün proqnozlar

Azərbaycanda ilk və tək!

Ekspert rəyləri .............................44 Dalğa analizi................................47 Kompleks texanaliz......................52 İşimoku analizi.............................56

Kapital-strategiya Forexdə səh. 25 qlobal ipucları

Treydinq və qartopu

səh. 36

səh. 33

Fraktalların gizli tərəfləri

səh. 38

“Özümü dünyanın ən axmaq adamı hesab edirdim”

səh. 17

“Az gəlir məni qane edir”

Gör, hamburger nə deyir!

səh. 23

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də...............................................Baxın, öyrənin, qazanın. Azərbaycanda treyderlər üçün ilk onlayn TV-nin təqdimatı 7-də...............................................17 qızıl qayda 9-da...............................................Treyderin silahı. Bazarda sağ qalmaq üçün əslində treyderə nə lazımdır?

11-də.............................................“Sehirli” sistem 12-də.............................................Bazarın anomaliyaları 14-də.............................................Kəpənək, yarasa və yengəc. Harmonik patternlərlə tanışlığımız davam edir 17-də.............................................“Özümü dünyanın ən axmaq adamı hesab edirdim”. Treyder əhvalatını danışır 19-da.............................................Şaff indikatoru 21-də.............................................“Az gəlir məni qane edir”. Treyderlə müsahibə 23-də.............................................Gör, hamburger nə deyir... Bəs siz elə bilirdiniz ki, o, ancaq yemək üçündür?

25-də..............................................Forexdə qlobal ipucları. Labirintdən çıxmaq istəyənlər üçün 31-də..............................................Fibonaççi ilə 3 fokus 33-də..............................................Kapital-strategiya. Pul qazanmaq üçün əvvəlcə olanları düzgün idarə etməyi bacarmaq lazımdır 36-da..............................................Treydinq və qartopu 38-də..............................................Fraktalların gizli tərəfləri. Qazanmaq üçün cəmi 4 formasiyanı tanımaq bəs edir 44-də..............................................“Ayı”lar gedə bilər. İyun ayı üçün ekspert proqnozları 47-da..............................................Elliot Dalğalarının analizi 52-də..............................................Kompleks texanaliz 56-da..............................................İşimoku sistemi əsasında təhlil 60-da..............................................Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

06 (28) / iyun,

2012

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Bir ölçüb, yüz biçənlər

B

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Adətən, ailə qurmaq istəyən adama deyirlər: “yüz ölçüb, bir biçmək lazımdır”. Eyni şeyi mən əməliyyat açmağa da aid edərdim, amma təəssüf ki, burada çoxları tərsinə iş tutur: Bir ölçüb, yüz biçirlər. Nəticədə, əməliyyatları treyder dramına dönür.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Məşhur məsəli tərsinə etməyin axırı yaxşı qurtarmır

u sayımızda dərc olunan treyder əhvalatı ilə tanış olanda ağlıma kədərli bir paralel gəldi. Əvvəlcə qısaca deyim ki, oxuyacağınız məktubun müəllifi özünün kifayət qədər əcaib görünən bir səhvindən peşman olduğunu yazır: o, əvvəlcə əməliyyat açıb, bundan sonra isə trend xəttləri çəkib, qrafikə indikatorlar əlavə edib və görüb ki, sən demə, trend xətti kəsilməyib, indikatorlar isə siqnal vermirlər… Davamını özünüz oxuyarsınız, mən isə ağlıma gələn paralelə qayıtmaq istəyirəm.

Bu yaxınlarda tanışlardan biri həyat yoldaşından ayrıldı. Onların ikisi də yaxşı insanlardır, hərəsi özünə görə mehriban, xeyirxah, tərbiyəli biridir. Bəs niyə ayrıldılar?.. Sadəcə, onlar bir-birini lazımınca yaxşı tanımadan evlənmişdilər, birgə yaşadıqca gördülər ki, xasiyyətləri heç tutmur. Biri qatı dindardır, o biri aqnostik; biri Hollivuda nifrət edir, o biri həyatını kinosuz təsəvvür etməyə qadir deyil; biri “BigMak”la kola içməyi xoşlayır, o biri isə “Makdonalds”a getməyi günah sayır; biri “yarasa”dır, o biri “torağay”… Bu cür iki insan nə qədər yaxşı olsalar da, bir-birini nə qədər çox sevsələr də, xeyri yoxdur, ailə kimi yaşaya bilməyəcəkdilər. Burası aydındır, amma belədirsə, niyə evlənmişdilər? Niyə ailə qurmazdan əvvəl bir-birini yaxşı tanımamışdılar? Çox səfeh bir səbəbi var

bunun: tələsik iş gördüklərindən!

Onlar rastlaşanda ikisi də tənha idi, ikisinə də ailə lazım idi, ona görə də bir-birini yaxşı tanımadan evlənmişdilər.

Nəticədə ikisi də itirdi. İnsan dramı, ailə dramı yaşandı. İndi bu situasiyanı bizim treyderə tətbiq edək. O, pul qazanmaq istəyir. Sadə desək, ona pul lazımdır. Buna görə də özünə lazım olan pulu qazanmaq üçün tələsir. O qədər tələsir ki, hətta trend xəttini belə çəkmir, indikatorların siqnallarına belə baxmır… Pardon… Buna nə ad vermək olar? Ailə misalına qayıtsaq, qadın və kişi bir-birini sevsələr belə, istədiklərini verə bilməmişdilər. Bəs bazar sizi sevmədiyi halda, istədiyinizi verəcəkmi?

Adətən, ailə qurmaq istəyən adama deyirlər: “yüz ölçüb, bir biçmək lazımdır”. Eyni şeyi mən əməliyyat açmağa da aid edərdim, amma təəssüf ki, burada çoxları tərsinə iş tutur: Bir ölçüb, yüz biçirlər. Nəticədə, əməliyyatları treyder dramına dönür. Əlbəttə, Forexdə əməliyyat açmaqla ailə qurmağı birbaşa müqayisə etmək düz olmaz, çünki ikincisi daha vacibdir, həyati əhəmiyyətlidir… Amma nəzərə alsaq ki, bir əməliyyat da sizin gələcək həyatınıza təsir göstərə bilər, demək, heç də az əhəmiyyətsiz sayılmamalıdır.

Zövqlü və faydalı mütaliələr!

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

YENİLİK

5

Təqdimat

Baxın, öyrənin, qazanın Azərbaycanda treyderlər üçün ilk internet TV açıldı

29

may tarixində “İnforex” şirkətinin ofisində Azərbaycan dilində treyderlər üçün ilk internet televiziya olan İNFX TVnin açılış mərasimi keçirilib.

Televiziyanın köməyi ilə Azərbaycan dilli treyderlər bazarın analizini, mütəxəssislərin proqnozlarını, məzənnələri, fundamental xəbərləri, həftəlik iqtisadi təqvimi və s. öz dillərində izləyə bilərlər.

Bundan başqa, televiziyada hər kəsi maraqlandıracaq verilişlər, filmlər və s. yayımlanır. İNFX TV-nin həmtəsisçisi və direktoru Məzahim Əlibəyli jurnalımıza bildirib ki, bu, Azərbaycanda yenilikdir: - Treydinqlə məşğul olan tanışlarım Azərbaycanda belə bir layihənin olmamasından şikayətlənirdilər. Bir neçə ay bundan əvvəl mən layihəni hazırladım və “İnforex” şirkətinin rəhbəri İlqar Vəliyevə təqdim etdim. Layihəni yaratmaqda məqsədimiz təkcə gündəlik analitikanı və xəbərləri treyderlərə çatdırmaq deyil. Bunlardan başqa, televiziyamızda öyrədici dərslər də yayımlanacaq. Bu verilişlər vasitəsilə yeni başlayanlar treydinqin nə olduğunu, əməliyyatların www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

necə açılmasını, bağlanmasını, müxtəlif indikatorların necə işlədiyini öyrənəcəklər. Bir sözlə, istənilən şəxs rahat kreslosundan

ayrılmayaraq, dünyanın istənilən yerində İNFX TV vasitəsilə treydinqi öyrənə biləcək.

8 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

YENİLİK 8

6

Təqdimat - Azərbaycanlı treyderlərin forex TV-dən daha çox nə gözlədiyini düşünürsünüz?

- Mənim tələbələrim və tanıdığım treyderlər hər səhər müvafiq gün üçün analitika, fundamental analiz, texniki analiz və bundan başqa, digər maraqlı verilişlər gözləyirlər.

- Sizcə, İNFXTV treyderlərimizin informasiya və analitikaya olan ehtiyacını ödəyə biləcəkmi?

- İNFX TV-də artıq hər səhər professionalların analitikası yayımlanır. Xəbərləri hazırda bir sıra texniki səbəblərə görə canlı verə bilmirik. Ancaq bu yaxınlarda treyderlər xəbərləri də titrlər vasitəsilə İNFX TV-də hər hansı bir xəbər saytından da tez izləyə biləcəklər.

- İNFXTV-də treyderlərlə əks əlaqə, yaxud, interaktivlik gözlənilirmi?

- Treyderlər analitik xəbərləri izləyən zaman təbii ki, sualları yarana bilər. Bu sualları professionallarımız qısa zaman ərzində cavablandıracaqlar.

- Yaxın gələcəkdə başqa hansı yeni layihələrə ümid edə bilərik?

- İNFX TV təkcə xəbərlər və analitika üçün yaradılmayıb. Treyderləri və treydinqlə məşğul olmayan digər şəxsləri də maraqlandıracaq bir çox verilişlər hazırlanır.

Biz treyderlər üçün rahat, maraqlı, faydalı bir online TV yaratmaq üçün işləyirik. Qısa zaman ərzində İNFX TV tam gücü ilə işə düşəcək. Xoş seyrlər! :)

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET !

7

Məsləhət

17 qızıl qayda Qafar İmanverdiyev • Zərərli ticarət əməliyyatları vaxtında bağlanılmaqla mənfəətli icarətdə bir sıra qay- əməliyyatlar mümkün qədər uzun dalar var ki, onlara müddət ərzində açıq saxlanıləməl olunması treyderi malıdır. həmişə arzuolunmaz nəticələrdən qoruya bilər. Əməl olunmaması isə əksinə, treyderin müflis• Zərərin həcminin azaldılması ləşməsinə gətirib çıxarar. Həmin üçün Stop-ticarət sərəncamqaydaların ən vacibləri bunlardır:

T

• Ticarət əməliyyatları qısamüddətli tendensiyalar istiqamətində yerləşdirilməlidir.

fəaliyyəti qabaqcadan hazırlanmış plan üzrə həyata keçirilməlidir.

Kapitalın effektiv idarə edilməsi prinsiplərinə riayət olunmalıdır.

• Ticarət əməliyyatları portfeli diversifikasiya edilməli, lakin ümumi istiqamət nəzərdən

rə z ü r a l t a y y i l ə Zərərli əm ə d r i d q ə t r i b ç e ticarət həcmi h . r ı d ı l a m a m l ı r ı art qaçırılmamalıdır.

• Artım tendensiyaları zamanı alış əməliyyatları qısamüddətli qiymət enişləri zamanı, eniş tendensiyaları zamanı isə satış əməliyyatları qısamüddətli qiymət artımı vaxtı yerləşdirilməlidir.

larından istifadə edilməlidir.

• Emosiyalara istinad edilməməlidir. Bazarda fəaliyyət planı hazırlanmalıdır. Ticarət

• Mümkün mənfəət və zərər nisbəti 3:1 nisbətindən az olmamaqla müəyyənləşdirilməlidir.

• Yeni ticarət əməliyyatları yerləşdirilərkən (piramida qurularkən) aşağıdakı qaydalara riayət olunmalıdır: 1. Hər bir növbəti səviyyədəki əməliyyatların həcmi daha öncəki səviyyədəki əməliyyat həcmindən böyük olmamalıdır.

2. Yalnız mənfəətli əməliyyat üzrə ticarət həcmi artırılmalıdır.

3. Zərərli əməliyyatlar üzrə ticarət həcmi heç bir təqdirdə artırılmamalıdır.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET !

Məsləhət

8

8

4. Stop-ticarət sərəncamları əməliyyatların zərərsizlik səviyyəsinə maksimum səviyyədə yaxın yeləşdirilməlidir (breakeven point).

5. Zərərli ticarət əməliyyatlarının saxlanılması üçün əlavə vəsaitlər yerləşdirilməməlidir.

• Əlavə vəsaitlərin yerləşdirilməsi ilə bağlı tələblə üzləşməmək üçün ticarət hesabı üzrə qalıq vəsaitlərin, açıq əməliyyatların girov təminatı şəklində saxlanılmış vəsait məbləğinin 75%-i həcmindən az olmaması müntəzəm surətdə nəzarətdə saxlanılmalıdır. Öncə zərərli əməliyyatlar, daha sonra mənfəətli ticarət əməliyyatları bağlanmalıdır.

• Qısamüddətli ticarət taktikası üzrə əməliyyatlar icra

• Bazara daxilolma anının müəyyənləşdirilməsi üçün gündəlik zaman intervallarından daha kiçik

yatlarının y li ə m ə t ə r a c ti Qərarlar lidir. ə m ə m il d e l u b qə gedişi zamanı bağlı ın r a z a b n ə s a s ə Bu tip qərarlar rilməlidir. e v a d r la n a m a olduğu z

edildiyi zaman qərarlar ticarət əməliyyatlarının gedişi zamanı qəbul edilməməlidir. Bu tip qərarlar əsasən bazarın bağlı olduğu zamanlarda verilməlidir.

• Bazarın vəziyyəti uzunmüddətli zaman qrafiklərindən daha qısa müddətli zaman qrafiklərinə keçidlə analiz edilməlidir.

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

zaman qrafiklərindən isifadə olunmalıdır.

• Gündəlik qrafiklər üzərində analiz bacarığı təkmilləşdirildikdən sonra daha kiçik zaman qrafikləri analiz edilməlidir.

ticarət strategiyasının qurulmasında əsas faktor kimi nəzərə alınmamalıdır.

• Ticarət taktikasının bazarın əksər iştirakçılarının fikri ilə üstüstə düşməməsi heç də müəyyənləşdirilmiş strategiyanın yanlış olduğunu sübut etmir.

• Düzgün texniki analiz bacarığı tədricən formalaşır.

Zaman keçdikcə ticarət təcrübəsi təhlil edilməklə təkmilləşdirilməlidir.

• Mürəkkəb analiz metodlarından istifadə hər zaman effektiv nəticə verməyə bilər, sadə yanaşma tərzi nəzərdən qaçırılmamalıdır.

• Gündəlik mətbuatda adı teztez hallanan analitiklərin fikirləri

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEMLİ İŞ

9

Əsas məsələ

Treyderin silahı Bazarda sağ qalmaq üçün əslində treyderə nə lazımdır?

Ç

oxları belə düşünürlər ki, treyderə lazım olan ilk vacib şey ticarət sistemidir. Əslində isə treyder birinci növbədə kapitalın idarə edilməsi qaydalarını (Money Management, ММ) öyrənməli və riayət etməlidir. Bu, imkan verəcək ki, həmin şəxs Forexdə uduzan böyük miqdarda treyderlərin sırasına qoşulmasın.

Treyder Money Management prinsiplərini əzbər bilməli və hər əməliyyatda qəti şəkildə riayət etməlidir. Əks halda Forex onun üçün təhlükəli məşğuliyyətə çevrilə bilər.

temi yaradılıb. Onlar müxtəlif faktorlara əsaslana, hətta bir-birlərinə tamamilə zidd ola bilərlər. Hər birinin öz müsbət və mənfi cəhətləri var, amma heç biri ideal deyil. Əlbəttə ki, müasir sistemlər köhnə sistemlərlə müqayisədə daha effektivdirlər.

Forex bazarı – bir sistemdir.

Sistemə qarşı ancaq digər sistemlə işləmək olar. Başqa sözlə, Forexdə qazanmaq üçün treyderə mütləq sistem lazımdır. Amma Forex bazarı bir sistem olaraq hələ də treyderlər, brokerlər, hətta alimlər üçün açılmamış tapmaca kimi qalmaqdadır.

8

Kapitalın idarə edilməsi qaydalarını tam biləndən və onlara əməl etməyi həyat tərzinə çevirəndən sonra ticarət sisteminin seçilməsinə və ya yaradılmasına başlamaq olar. Ticarət sistemi – bazarda necə işləməklə bağlı qaydaların, təlimatların, alqoritimlərin cəmidir. Forexin 40 illik tarixi ərzində yüzlərlə ticarət siswww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEMLİ İŞ 8

10

Onillər boyunca hazırlanmış ticarət sistemləri maliyyə bazarlarının mahiyyətini başa düşmək və onlardan gəlir götürmək cəhdindən başqa bir şey deyillər.

Bəziləri öz ticarət sistemlərini başqalarına aksiom kimi qəbul etdirməyə çalışırlar. Amma faktdır ki, eyni sistemlə işləyərkən müxtəlif treyderlər müxtəlif nəticələr əldə edirlər. Ticarət sistemi – individual, fərdi anlayışdır. O, zaman keçdikcə yaradılır. Uğurlu treyderlər öz sistemlərini illər boyunca cilalayıb inkişaf etdirirlər. Sonra da onu başqa treyderlərdən gizli saxlayırlar. İstənilən ticarət sisteminin əsas məqsədi sistemli yanaşmadır.

Ticarət sistemi – qayda, ardıcıllıq, nizam-intizam deməkdir. Ticarət sistemi treyderi impulsiv hərəkətlərdən, düşünülməmiş addımlardan qoruyur. Əgər ticarət sisteminin qaydaları ilə düz

Əsas məsələ gəlmirsə, hətta potensial gəlirli əməliyyatdan da imtina etmək lazımdır. Gəlirin az olması itkinin çox olmasından daha yaxşıdır.

Bütün peşəkarlar etiraf edirlər ki, onların əsas səhvləri dayanmaq lazım olanda dayanmağı bacarmamaları olub. Yəni ağla və məntiqə yox, emosiyalara üstünlük veriblər. Forexdə ən mürəkkəb məsələlərdən biri

yərkən lə iş lə m te is s i Faktdır ki, eyn ticələr ə n f li tə x ü m r rlə müxtəlif treyde dividual, in – i m te is s t ə r a əldə edirlər. Tic . fərdi anlayışdır

özünüzün formalaşdırdığınız qaydalara əməl etməkdir. Bir addım da kənara sapmaq olmaz.

Bəs yeni başlayanlar hansı ticarət sistemini seçməlidirlər?

Cavab çox sadə bir formula əsaslanır: təhlil edin! «Risk in the market comes from what you don't know» – Bazarlarda risk sizin bilmədiklərinizdən doğur. Forexdə qazanmaq istəyənlər daim işləməlidirlər, fala baxmalı deyillər.

Məsələn, bir yeni başlayan treyder ümumi kursları öyrənəndən sonra özü üçün belə ilkin qaydalar tərtib etmişdi: 1. Əgər bütün

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

EMA-lar EMA(200)-ü kəsiblərsə, əməliyyat mütləq kəsilmənin istiqamətində olmalıdır.

2. Əgər qiymət ЕМА(200)-ü kəsibsə, korreksiya 50-80 punktdan çox olmamalıdır.

3. Əgər EMA-lar dolaşıblarsa, sonuncu qabarıq əyrinin istiqamətində güclü hərəkət gözləmək lazımdır.

4. ЕМА-ları əvvəlcə iri, sonra kiçik zaman periodlarında nəzərdən keçirmək gərəkdir.

5. Kiçik EMA-ların EMA(200)ü yarması təxminən bir həftəlik trendə gətirib çıxarır.

Həmin treyder qrafikləri xeyli müddət öyrənəndən sonra, öz sözlərinə görə, heç bir indikator olmadan da qiymətin hansı tərəfə gedəcəyini təyin edə bilirdi.

Amerikalılar çinliləri dünyanın ən yaxşı treyderləri hesab edirlər. Çinli treyderlər adətən nə xəbərləri izləyir, nə də indikatorlara baxırlar, onlar sadəcə, qrafiklə ticarət aparırlar.

Forexdə böyük pullar qazanmaq üçün risk etmək lazımdır.

Sistem bu riski azaldır. Amma istənilən ticarət sistemini daim inkişaf etdirmək, təkmilləşdirmək gərəkdir. Çünki bazarın özü də həmişə dəyişir. Bu zəhmətə dəyər: çünki həmin zəhmət yaxşı gəlirə və peşəkar treyder səviyyəsinə gətirib çıxaracaq.

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

Ticarət

“Sehirli” sistem T

rend Magic System əvvəlcə iki indikatorun - BBMACD və Trend Magic (TM) indikatorlarının birləşdirilməsi əsasında yaradılmışdı. Onlardan birincisi trendin istiqamətini müəyyən etmək, ikincisi isə stop-lossların harada qoyulmasını müəyyənləşdirmək məqsədilə işlədirlir. Sonradan hər iki indikator “HA_0001a” adlı bir indikator şəklində birləşdirilmişdi.

Bu indikator yaşıl bar çəkəndə almaq, qırmızı bar çəkəndə isə satmaq üçün işarə verir. Amma onunla işləmək rahat olmadığından, sistem iki indikatorlu versiyasında yayıldı və məşhurlaşdı.

Hazırda sistemdə əsasən bu qeyri-standart indikatorlardan istifadə olunur: - Trend Magic - BB MACD (144, 233, 21 parametrləri ilə) - StDv 1.1 (vacib deyil)

“В” nöqtəsində texniki stop-loss yerləşdirilib. Qiymət aşağıya doğru hərəkət etdikcə “stop” D səviyyəsinə çəkilib. Qiymət “E” nöqtəsinə çatanda “stop” F nöqtəsinə sürüşdürülüb.

Yəni prinsip belədir ki, “stop-

loss” əmri Trend Magic indikatorunun üfiqi vəziyyət aldığı hissələrin üstündə qoyulur (1-2 punkt yuxarıda). Bu minvalla, əməliyyat G nöqtəsində bağlanıb.

Sistemin əsasında açılan praktik əməliyyata nümunə şəkil 2-də göstərilib.

BBMACD indikatoru qırmızı olanda ТМ indikatoru da göy rəngdən qırmızıya keçib. Həmin barda satış əməliyyatı açılıb.

Sonra BBMACD göy olanda ТМ qırmızıdan göyə keçərkən eyni barda satış siqnalı açılıb.

Göründüyü kimi, sistem kifayət qədər sadədir.

Sistem M1-dən Daily-yə qədər bütün zaman periodlarında işləyir.

Adətən eur/usd cütlüyündə əməliyyat aparmaq üçün tətbiq olunur. Amma digər cütlüklərdə də işlədilə bilər.

Almaq üçün: - BB MACD göy rəngə boyanmalıdır - TM qırmızı rəngdən göyə keçməlidir

Şəkil 1. “Stop” əmrinin sürüşdürülməsi

Satmaq üçün: - BB MACD qırmızı rəngə boyanmalıdır - TM göy rəngdən qırmızıya keçməlidir Əməliyyatdan çıxmaq üçün stop-loss və trailing-stop orderlərindən istifadə olunur. Bunun necə edilməsi Şəkil 1-də göstərilib. Şəkildə “А” nöqtəsində satış əməliyyatı üçün siqnal yaranıb. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 2 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

11

12

FENOMEN

Cavabsız suallar

Bazarın anomaliyaları Stephen Simpson

F

ond və maliyyə bazarlarında heç nə səbəbsiz baş vermir. Düzdür, baş verənlərin bir qisminin səbəbi qaranlıq qalsa da, digərlərinin kifayət qədər aydın izahı var.

Bununla yanaşı, bazarda bəzi hallar da olur ki, Uoll-Stritdə onları “anomaliya” adlandırırlar.

Bu anomaliyaların öyrənilməsinə milyonlarla dollar xərclənib.

Hər il xeyli treyder bu anomaliyalardan qazanır, xeyli treyder də itirir. Onların haqqında məlumatlı olmaq hamı üçün faydalıdır.

sıçrayışla bahalaşmaq potensialı bir o qədər çoxdur.

Belə səhmlər treyder üçün daha perspektivli sayılır. Niyə? Çünki, məsələn, “Microsoft” kimi şirkətə $10 milyard dollar-

nilməsinə ə r y ö ın r la a y li Bu anoma nib. Hər il lə c r ə x r a ll o d milyonlarla liyalardan a m o n a u b r e d xeyli trey də itirir. r e d y e tr li y e x qazanır,

lıq kapital axını onun səhmlərini cəmi bir neçə faiz bahalaşdıracaq. Amma kiçik dövriyyəsi olan bir firmaya $10 milyon dollarlıq kapital qoyulması onun aksiyalarının qiymətini bir neçə dəfə qaldıra bilər.

1. “Kiçik firma” anomaliyası 2. “Yanvar effekti” Çoxdan bəllidir ki, firmanın bazar kapitallaşması nə qədər azdırsa, onun səhmlərinin qəfil www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

səhmlər aktiv şəkildə satılırlar. Çünki investorlar öz aktivlərinə nəzər salır və onların daha az gəlirli olanlarından canlarını qurtarmaq istəyirlər.

Yeni iln başlaması birjalar üçün çox simvolik olur. Dekabrda

Nəticədə yanvar aktiv alış dövrünə çevrilir.

Bu zaman yenə də kiçik kampaniyalar daha böyük perspektivə malik olurlar. Bir çox hallarda bazarın özünü yanvarda necə aparması bütün ilə təsir edir.

Məsələn, bazar yanvarda aşağıya hərəkət edibsə, bu meyl özünü bütün il boyu göstərə bilər.

8

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

FENOMEN

Cavabsız suallar

8 3. “Atılmış” səhmlər Bu anomaliya kifayət qədər mübahisəlidir. O da dəqiq bəlli deyil ki, bu vəziyyətdən praktik fayda götürmək mümkündürmü?

Bəzi araşdırmaçılar bazarda “atılmış” səhmlərin olduğunu deyirlər – onların ticarəti son dərəcə ləng gedir, ya da ümumiyyətlə, getmir. Hesab olunur ki, investorlar onlara diqqət yetirəndə qiymətləri kəskin şəkildə artmağa başlayır.

Ekspertlər bu halda yaranan trendin uzunmüddətli olacağına zəmanət vermirlər. Amma o, hər bir halda olacaq. Bu anomaliya haradasa “kiçik firma” effektinə bənzəyir. Çünki hər iki halda diqqətdən kənarda qalmış aktivlərə qəfildən iri kapitalın ayrılmasından söhbət gedir.

4. Əks gediş Bəzi səhmlərin hərəkəti eyni hesabat dövrü ərzində müxtəlif dinamikaya malik olurlar. Əgər ilin əvvəlində bəzi səhmlərin məzən-

edən treyderlərin olduğu bəllidir.

Peşəkar treyderlər xeyli müddətdir ki, bu effektin sirrini açmağa çalışırlar, amma hələ ki heç kim onu izah edə bilmir. Müxtəlif psixoloqlar bunu kütlə psixologiyası nöqteyi-nəzərindən izah etməyə cəhd göstəriblər. Belə ki, həmin iki gündə investorların emosiyalarının daha güclü olduğu hesab edilir. Amma bu hipotez öz təsdiqini tapmayıb.

5. Həftənin günlərinin anomaliyası Əksər treyderlərin bu barədə məlumatı var. Çoxlarının bu anomaliyadan acığı gəlir. Çünki bu anomaliyanın heç bir məntiqi izahı yoxdur, ona görə də son dərəcə gözlənilməz, proqnozayatımsız ola bilir.

6. Dou-Cons anomaliyası

qalxıbsa, r a z a b ü n ü g ə Əgər cüm üsbət m a ll a m ti h e k ü nü böy üzdür. bazar ertəsi gü d ə d i s k ə n u n ir. Bu trend davam ed

nəsi sürətlə artır, digərləri azalırsa, ilin sonunda əks tendensiya müşahidə edilir.

Amma məsələ ondadır ki, bu enişin və artımın nə qədər olacağı bilinmir. Ola bilər ki, yanvarda kurs 100 punkt qalxsın, dekabrda 10 punkt düşsün. Hər halda, bazarda bu anomaliyadan istifadə www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

Səhmlərin ən yüksək artımı və enişi adətən bazar ertəsi və cümə günləri olur. Bundan başqa, əgər cümə günü bazar qalxıbsa, bazar ertəsi günü böyük ehtimalla müsbət trend davam edir. Bunun əksi də düzdür. Yəni cümə günü bazar enibsə, birinci gün enişin davam etmə ehtimalı daha yüksəkdir.

Buna bəlkə “Dou-Cons mifi” də demək olardı. Əsas ideya ondadır ki, Dou-Cons indeksinə görə uzunmüddətli perspektivdə səhmlərin uğurlu olub-olmayacağını müəyyənləşdirmək olur.

Bunun necə tətbiq edilməsinin çoxlu yolları var. Ən geniş yayılanı isə odur ki, ilk onluqda və ya son beşlikdə olan bir və ya bir neçə şirkət seçilir, onların səhmləri alınaraq, il ərzində saxlanılır. Sonda bu əməliyyat bizə gəlir gətirməlidir.

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

13

14

PAT T E R N O L O G İ YA

Kəpənək, yarasa və yengəc

Harmonik ticarət Pesavento kəpənəyinin “buğa” variantı şəkil 2-də göstərilib. Şəkil 3-də “buğa” kəpənəyinə misal göstərilib. “В” nöqtəsi AX parçasının 78,6%-lik hissəsindədir. Bütün model AX parçasının 224%-i qədər inkişaf edib. Şəkil 4-də isə biz “ayı” kəpənəyi görürük. Burada qiymət hərəkətinin hissələrinin bir-birinə nisbətdə hansı faizlərlə proyeksiya olunduğuna özünüz fikir verin.

8

Qiymət qrafiklərindəki harmonik patternlər və onlardan istifadə qaydaları (Əvvəli ötən sayımızda) Pesavento kəpənəyi (İdeal kəpənək modeli) Bu modeli Brüs Gilmor və Larri Pesavento aşkarlayıblar. Şəkil 1-də siz bu modeli görürsünüz. Onun ötən sayımızda baxdığımız Qartli kəpənəyindən fərqi dərhal nəzərə çarpır: burada AB=CD hərəkəti XA hərəkətinin amplitudundan böyükdür. CD parçası onun ekstremumunu (X nöqtəsini) keçir.

Modelin əsas şərtlərindən biri A nöqtəsindən sonra qiymətin 78,6% korreksiya etməsidir. C nöqtəsi əvvəlki hərəkətin 0.382, 0.618, yaxud, 0.786 hissəsində yerləşə bilər.

CD parçası BC parçasının 1.618, 2.24, yaxud 2.618 misli qədər olur.

D nöqtəsi isə XA parçasının 1.27 yaxud 1.618 misli səviyyəsində yerləşməlidir. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. Pesavento kəpənəyi, “ayı” variantı

Şəkil 2. Pesavento kəpənəyi, “buğa” variantı İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PAT T E R N O L O G İ YA

Harmonik ticarət Yarasa

8

Bu, nisbətən gənc modeldir, 2001-ci ildə aşkarlanıb. Patternin əsasını D nöqtəsinin 88,6%-lik korreksiyası təşkil edir. Ümumi görünüşünə görə “yarasa”, əlbəttə ki, “kəpənəy”ə bənzəyir. Fərq yalnız “qanad”ların ölçüsündədir.

Şəkil 3. “Buğa” kəpənəyinə misal

Şəkil 5-də biz “ayı”, şəkil 6-da isə “buğa” yarasası görürük. Fikir verin ki, В nöqtəsi XA parçasının 0.382 və 0.5 hissəsi qədər korreksiya edir. C nöqtəsinin korreksiyası və BC parçasının proyeksiyası Fibonaççi ədədlərinə uyğun olur.

Modelin üstün cəhəti odur ki, D nöqtəsi X nöqtəsini keçmədiyindən, kiçik stop-loss qoymaq mümkündür. Şəkil 7-də biz real bazarda “yarasa”ya misal görürük.

Yengəc Bu model 2000-ci ildə kəşf olunub, əsas fərqi AB parçasının kiçik amplituda malik olmasıdır.

“Yengəc” modelində AB korreksiyası XA hərəkətinin 61,8%-ni keçməli deyil. 38,2% və ya 50%lik korreksiya optimal sayılır.

Şəkil 4. “Ayı” kəpənəyinə misal

Şəkil 8 və 9-dan göründüyü kimi, bu patterndə BC parçasının proyeksiyası ekstremal rəqəmlər alır. С nöqtəsinin korreksiyasının konkret qiyməti yoxdur, o, 0,382 0,886 arasında dəyişə bilər.

Qiymət D nöqtəsində 1,618 səviyyəsinə çatanda ehtiyatlı olmaq lazımdır, çünki biz bu model ilə işləyərkən trendin əleyhinə gedirik. Ona görə də, əvvəlcə qiymətin həmin səviyyədən dönüşünü gözləmək yaxşı olar.

Şəkil 5. “Yarasa”. Ayı modeli www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

8 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

15

PAT T E R N O L O G İ YA

Harmonik ticarət

8

16

Şəkil 6. “Yarasa”. Buğa modeli Şəkil 7. “Real bazarda “yarasa”ya misal

Şəkil 8. “Yengəc”. Ayı modeli

Şəkil 9. “Yengəc”. Buğa modeli

Şəkil 10. Real bazarda “yarasa”ya misal

Şəkil 11. “Dərində yaşayan yengəc”. Ayı modeli.

İndikatorlarda divergensiya yaxşı əlavə siqnal sayıla bilər. Şəkil 10-da patternə real bazarda misal göstərilib.

Bu halda B nöqtəsi əvvəlki hərəkətin 50%-i qədər korreksiya edib, ВС-nin proyeksiyası isə düz 361,8% olub. Qiymət həmin səviyyədən kəskin dönüş edib və “ayı” trendi başlayıb. www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

Qeyd edək ki, bu modelin xüsusi bir növü də var ki, “dərində yaşayan yengəc” adlanır. Həmin modifikasiyada D nöqtəsi daha ekstremal qiymətlər alır. Şəkil 11-də gördüyümüz kimi.

(Ardı gələn sayımızda) İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAŞA GƏLƏNLƏR

Treyder əhvalatları

Oxucularımızın böyük marağına səbəb olan “Treyder əhvalatları” silsiləsindən növbəti məktubu sizə təqdim edirik.

Onun müəllifi elə may ayında başına gələn hadisəni danışır. Ənənəmizə sadiq qalaraq, treyderin adını açıqlamırıq.

"Özümü dünyanın ən axmaq adamı hesab edirdim"

M

ən bu ay dollar/yena ilə işləyərkən ciddi səhvə yol verdim. Əvvəlcə cütlük artım trendində idi. Sonra aşağıya korreksiya başladı. Yəni mən elə bilirdim ki, bu, korreksiyadır.

Düşünürdüm ki, eniş bitəndən sonra artım trendi davam edəcək. Həm də bilirəm ki, son aylarda Yaponiya bankı dollar/yenanın çox enməsinə mane olur. Bunun qarşısını almaq üçün bazara müdaxilələr edir. Ona görə də düşünürdüm ki, bu eniş almaq üçün əla fürsətdir.

Belə fikirləşdiyim üçün qiymət qalxmağa başlayanda – yəni 81.50-də aldım. İndi başa düşürəm ki, bu, axmaqlıq idi. Çünki alış üçün heç bir siqnal verilməmişdi, qiymət trend xəttini kəsməmişdi... Bəs mən niyə aldım? Sadəcə, öz fikirlərimi çox ağıllı hesab eləmişdim.

Düşünürdüm ki, qiymət mütləq qalxmalıdır, ayrı cür ola bilməz.

Qiymətin dönüşünü tutmaq istəyirdim. Guya gəlirim çox olacaqdı... Əməliyyat açdım, amma bazar məni gözləyirmiş kimi, aşağıya döndü. Mən ancaq bundan sonra www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

trend xətttini çəkdim və gördüm ki, qiymət onu kəsməyibmiş... İt kimi peşman olmuşdum: axı bir xətti çəkmək nədir ki, niyə mən vaxtında

edirdim. Niyə mən axı əməliyyat açmazdan qabaq bir trend xətti çəkə, bir-iki indikatora baxa bilməmişəm? Bunu eləsəm canım çıxardı?

Nə isə, qiymət haradasa 150 punkta yaxın düşdü, mənim ziyanım gözümün qabağındaca artırdı, amma əməliyyatı bağlamağa əlim gəlmirdi. Çünki hələ də əmin idim ki, qiymət qalxacaq.

Ona görə də, qiymət qalxmağa başlayan kimi, ikinci alış əməliyyatını açdım.

azdan m ç a t a y y li ə m ə Niyə mən axı -iki ir b , ə k ə ç i tt ə x qabaq bir trend əmişəm? m il b a x a b a r indikato ıxardı? ç ım n a c m ə s lə Bunu e

bunu eləməmişəm?.. Qrafikə indikatorlar atdım və gördüm ki, heç onlar da siqnal verməyibmiş. Özümü dünyanın ən axmaq adamı hesab

Haradasa 80.20-də. Bu dəfə hər şeyi düz etdiyimə əmin idim.

8

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

17

BAŞA G ƏLƏNLƏR

Treyder əhvalatları

8

18

Redaksiyadan: Treyderin təsvirlərinə əsasən baş verənləri rekonstruksiya etməyə çalışmışıq Çünki qiymət trend xəttini kəsmişdi... Amma yenə də işlər mənim əleyhimə getdi: qrafik aşağıya döndü... İndi iki əməliyyatın ziyanının necə artmasını müşahidə etməyə məhkum idim. Amma bu dəfə iradəmi topladım və özümə söz

verdim ki, əgər qiymət əvvəlki minimumu kəssə, hər iki əməliyyatı bağlayacağam. Qiymət kəsdi, mən də bağladım. Ürəyim ağrısa da, bağladım. Və yaxşı ki, bağladım. Çünki qiymət aşağıya hərəkətini davam etdirdi və mən əgər vaxtında bazardan çıxmasaydım, yəqin, ziyanım daha da artıq

olacaqdı. Dollar/yena ilə əməliyyatımda bunu ən ağıllı addımım hesab edirəm.

Dəyərli oxucular! Əgər siz də əhvalatlarınızı digər treyderlərlə bölüşmək istəyirsinizə, onları redaksiyamıza göndərə bilərsiniz: info@inforex.az

Gəlin, birlikdə baxaq www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

ALƏT

İndikator

Şaff indikatoru Stoxastik ilə MACD-ın övladı Brayan Tvomi nadir indikatorlardan biridir.

Ş

affın Trend Tsikli İndikatoru (STC) asta Stoxastik ilə MACD-ın birləşdirilməsi nəticəsində yaranıb. MACD ənənəvi olaraq trend indikatoru sayılır, amma öz siqnal xəttinin gec reaksiyası üzündən adətən ləngidiyi də heç kimə sirr deyil. Şaff indikatorunda bu çatışmazlıq aradan qaldırılıb. İndikator necə işləyir Şaff indfikatoru trendin hərəkətini MACD-dan daha qabaq göstərir. Çünki onun alqoritminə valyuta bazarlarının tsiklik dönüş xüsusiyyəti də əlavə olunub. Valyuta bazarı müəyyən sayda günlər ərzində trend əmələ gətirməyə başlayan kimi bu, STC indikatorunun formulunda nəzərə alınır.

Nəticədə MACD-da olduğundan daha artıq dəqiqlik əldə edilir. Bu baxımdan, STC indikatorunu MACD-ın təkmilləşdirilmiş variantı kimi də nəzərdən keçirmək olar.

Bilirik ki, MACD indikatoru 12 və 26 periodlu iki EMA-nın fərqi kimi hesablanır. 9 periodlu EMAdan isə siqnal xətti kimi istifadə edilir. Şaff indikatorunda isə tsikl amili nəzərə alınmaqla 23 və 50 periodlu EMA-lardan, 10 periodlu siqnal xəttindən istifadə olunur.

Bu, tsikl amilinin istifadə edildiyi www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

laşmaq mümkündür.

Şaff indikatoru xüsusi olaraq sürətlə dəyişən bazarlarda, o cümlədən, valyuta bazarında tətbiq etmək üçün yaradılıb. Müasir bazarlar daha səliqəli, dəqiq indikatorlar tələb edirlər. STC belə indikatorlardandır.

Amma bu indikatorla iş zamanı bəzi problemlər də yaranır. Bu da onun ifrat alış və satış zonalarında uzun müddət qalması ilə bağlıdır.

Problemlə üzləşməmək üçün indikatordan yalnız öz təyinatı üzrə istifadə etmək, yəni siqnal xəttini izləməklə bazara girmək lazımdır.

Siqnal xətti zirvəyə, yaxud dibə çatanda isə bazardan çıxılmalıdır.

Siqnal xəttinin periodunu dəyişməklə bazara daha yaxşı uyğun-

Nümunə Texniki cəhətdən STC indikatoru belə işləyir: TS periodu – 10 MA1 periodu – 23 MA2 periodu - 50 İndikatorda üfiqi səviyyələr: 25 və 75 Eur/usd cütlüyünün saatlıq qrafikinə nəzər salın (şəkil 1). Şaff indikatoru 25 səviyyəsindən yuxarıya qalxanda alış, 75-dən aşağıya düşəndə satış siqnalı yaranır. Şaff indikatoru MACD ilə müqayisədə daha çox siqnallar verir. Üstəlik, bu siqnallar dəqiq və daha gəlirli olurlar.

Şəkil 1. Eur/usd cütlüyünün saatlıq qrafiki.

STC və MACD indikatorları. İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

19

20

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Əlirza Əlirzayev

“Az gəlir məni qane edir” Əlirza Əlirzayev: “Uzun müddət demo-hesabda işləmək yaxşı hal deyil”

J

urnalımızın budəfəki müsahibi Əlirza Əlirzayev 1990-cı ildə Qusar rayonunun Balaqusar kəndində anadan olub. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin İnformatika və İdarəetmə fakultəsində menecment təhsili alıb.

Hazırda bizneslə məşğuldur.

Forexlə tanışlığı təxminən 2 il əvvəl olub.

- İndiyə qədər hansı şirkətlərlə işləmisən?

- Liderforexlə...

- Öz təcrübənə görə hansı nəticəyə gəlmisən: Azərbaycanda təhsil və ticarət sahəsində daha yaxşı xidmətə görə hansı şirkətlərə

şirkətlərin üstünlüklərini görmədim. Əvvəl başqa forex firmasında real hasabım var idi.

Amma indi İnforex-ə gəlmişəm.

mağa.

-

ilk n ı ğ ı d r a x ı ç n Bazarda sən? i m ə l c r ə x ə y ə qazancını n a. ğ a m ç a b a s e h l ea - “İnforex”də r üstünlük verərdin?

- İndiyə qədər işlədiyim www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bazardan çıxardığın ilk qazancını nəyə xərcləmisən?

- “İnforex”də real hesab aç-

- Gələcəkdə Forexlə münasibətlərini necə qurmaq fikrindəsən?

- Artıq normal munasibət qurmuşam. Hazırda davam etdirirəm.

- Forex sənin üçün nədir: iş, əlavə iş, yoxsa hobbi?

- İş. Çünki vaxtımın əksər hissəsini burada keçirirəm.

- Peşəkar treyderi özün üçün necə təsəvvür edirsən?

- Ən azı 90% düzgün proqnoz verməlidir.

8

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

21

MÜSAHİB Ə

Əlirza Əlirzayev - Özünü treyder kimi necə xarakterizə edərdin?

- Səbrli treyder.

8

22

- Treyder kimi inkişaf etmək üçün öz üzərində necə işləyirsən?

- İnternetdə forex, treyderler haqqında məqalələr oxuyuram.

Həmçinin gündəlik xəbərləri izləyirəm.

- Ən yaxşı və ən pis əməliyyatlarını təsvir edə bilərsənmi?

- Xatırlaya bilmirəm.

- İtkilərinin səbəblərini təhlil edirsənmi?

- Əlbəttə.

- Əsas səbəb nədir?

- Bu sahədə təcrübəmin az olması.

- Bazar səni yorurmu?

- Xeyr. Bu, məlum olduğu kimi, BAZAR-dır. Burada yuksəliş də ola bilər, eniş də.

- Özün xüsusi strategiya yaratmağa cəhd etmisənmi?

- Hələ ki, yox. İnşallah, gələcəkdə yeni strategiya hazırlamağı düşünürəm.

- Hansısa metodun haqqında deyə bilərsənmi: “yoxlamışam, işləyir!”

- Bəli. Moving Average, Alligator & Fractals - Və əks sual: Hansısa metodun haqqında deyə bilərsənmi: “yoxlamışam, işləmir!”

- Beləsi olmayib. Yəni mənim istifadə et-

- Ənənəvi bir sual: Səncə, qazanmaq üçün treyderə nə lazımdır?

- Birincisi, səbr. İkincisi, bilik. Üçüncüsü, tamahkar olmamaq.

- Hansı metodlar və ya sistemlərlə işləyirsən?

- Moving Average... Alligator & Fractals… Relative Strength İndex və s. www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

- Səncə, treyderə ən çox hansı keyfiyyətlər lazımdır?

- Ən əsası, səbrli olmalıdır.

- Treyder kimi təkmilləşmək üçün nələr edirsən?

- Seminarlarda iştirak edirəm.

Boş vaxt-

b u, ə d n ə r i t i u n u l u Realda p un n u b ə V . r i d e r insana pis təsi san. r ı r a t x a i n i b ə b sə

diklərimin arasında olmayıb.

- Əməliyyatı necə açmanı təsvir edə bilərsənmi?

Nədən başlayırsan, nələri analiz edirsən?

- Hər şeydən əvvəl, xəbərləri təhlil edirəm.

- Gəlirin artmasını gözləməyə səbrin çatırmı?

- Hələ ki, az gəlir məni qane edir. Ümumiyyətlə isə, gözləyə bilirəm.

- Bazarda səni ən çox özündən çıxaran nə olur?

- Mən səbrli insanam.

- Riskləri idarə edə bilirsənmi, yoxsa onlar səni idarə edirlər?

- Risk etməyi o qədər də xoşlamıram. Amma riskləri idarə etməyə çalışıram.

- Plan tutursanmı və ən əsası, tutduğun plana əməl edirsənmi?

- Ümumiyyətlə, planlasdırıb işləməyi xoslayan insanam.

larımda forex haqqında məlumatlar toplayıram.

- Və sonda, treyder həmkarlarına nə demək istərdin?

- Birincisi, demo hesabda əməliyyat açan treyderlərə demək istərdim ki, uzun müddət demohesabla işləməyin. Çünki orada pul itirəndə heç nə hiss etmirsen.

Amma REAL hesabda belə deyil.

Realda pulunu itirəndə bu, insana pis təsir edir. Və bunun səbəbini axtarırsan.

Real hesabla işləyən treyderlərə isə demək istərdim ki, UĞUR və UĞURSUZLUQ bir-birini tamamlayır... Sadəcə, səbrli olun...

Hər şeyin öz vaxtı var.

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

İndek s

Yeməli, belə....

BigMacın qiyməti ölkələrin iqtisadiyyatı haqqında maraqlı məlumat verə bilər

S

on onilliklərdə beynəlxalq ticarətin qloballaşması xüsusilə nəzərə çarpmaqdadır. Dünyanın az-çox inkişaf eləmiş hər yerində IKEA mebeli alır, Coca-Cola və Pepsi içirlər, yerli fast-fud isə öz mövqelərini McDonald's-a verir.

Belə qloballaşma iqtisadçıların diqqətini cəlb etməyə bilməzdi, çünki eyni məhsulu müxtəlif ölkələrdə qiymətləndirməyə imkan yaradır. McDonald's-ın hamburgerləri 120-dən çox ölkədə satılır, tərkibi hər yerdə eynidir. Onun istehsalı tamamilə standartlaşıb. Buna görə, qiyməti də hər yerdə eyni olmalıdır.

Tutaq ki, adi insan iqtisadi məsələlərin dərinliyinə getmədən müxtəlif ölkələrdə infliyasiyanın səviyyəsini necə qiymətləndirə bilər? Çox sadə: gedin “Makdonalds”a və Azərbaycanda satılan “Biq-Mak”ın qiymətilə, məsələn, Rusiyada satılan “Biq-Mak”ın qiymətini müqayisə edin. Bununla da hansı ölkədə milli valyutanın kursunun süni şəkildə artırılıbazaldıldığı sizə məlum olacaq.

Ona görə də, “Biq-Mak indeksi” dünyada bəlkə də, sadə əhali www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

arasında ən məşhur indeksdir. Çünki o, xüsusi iqtisadi biliklərə malik olmadan ayrı-ayrı ölkələrdəki iqtisadi-sosial vəziyyəti qiymətləndirməyə imkan verir.

“Biq-Mak” indeksi ilk dəfə 1967-ci ildə yaranıb. O zaman bir ədəd “Biq-mak”ın qiyməti Amerikada 47 sent idi. İndiki qiymətilə (3,22 dollar) müqayisə edəndə bu müddət ərzində dolların özünün nə qədər infliyasiyaya uğradığını görmək çətin deyil. Bu indeks çox tezliklə populyarlaşdı: çünki ayrı-ayrı ölkələrdə alıcılıq qabiliyyətini olduqca sadə yolla müəyyənləşdirməyə imkan verirdi.

Məsələ ondadır ki, “Biq-mak” öz tərkibinə görə (çörək, ət, pendir, tərəvəz...) “ərzaq zənbili”ni əvəz edir; McDonald’s isə transmili şirkətdir və əksər ölkələrdə flialları var; bundan başqa, McDonald’s-ın istehsalat texnologiyası hər yerdə eyni standartlar əsasında qurulub. Amma

ayrı-ayrı ölkələrdə satılan “Biqmak”ların qiymətləri bir-birindən fərqlənirlər. Niyə? Çünki onun qiymətinə müxtəlif amillər təsir edir: xammalın qiymətindən tutmuş, işçilərin əməkhaqqına qədər.

Bu gün “Biq-mak” 120 ölkədə satılır. Demək, 120 ölkədə onun qiymətini müqayisə edərək, həmin ölkələrdə əhalinin həyat səviyyəsi, alıcılıq qabiliyyəti və digər iqtisadi göstəricilər haqqında məlumat əldə edə bilərik. Buterbrodun real dəyəri hər yerdə eynidir axı - “Biq-mak” Afrikada da “Biq-mak”dır, Skandinaviyada da!

1986-cı ildən başlayaraq, dünyanın ən məşhur iqtisadi nəşrlərindən olan «The Economist» jurnalı müntəzəm olaraq “BiqMak” indeksini hesablayır və dərc 8 edir.

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

23

İndek s 8

24

İndeksin ən son göstəricilərilə həmişə jurnalın səhifələrində və saytında tanış olmaq mümkündür.

Bundan başqa, indeksin göstəriciləri http://bigmacindex.org/ saytında da daim yenilənir.

“Biq-mak” indeksinin necə “işlədiyinə” dair misala nəzər salaq. Fərz edək ki, öz vətəni olan ABŞ-da Biq-Makın qiyməti 10 dollardır. Əgər Rusiyada 50 rubl olarsa, 50-ni 10-a bölürük.

Deməli, dollar milli valyuta olaraq rubldan 5 dəfə daha qiymətlidir. Eyni şəkildə dünyanın bütün valyutalarının dollara nisbətdə aşağı, yoxsa yuxarı dəyərləndirildiyini öyrənə bilərik.

Cədvələ baxın. Orada hansı ölkədə buterbrodun qiyməti bahadırsa, demək, o ölkənin valyu-

Yeməli, belə.... tası olduğundan yuxarı qiymətləndirilib. Ucuzdursa əksinə. Məsələn, ABŞ-da “Biq Mak” 3,73 dollara, Avstraliyada 3,84 dollaradır. Yəni 3 faiz bahadır. Bu, o deməkdir ki, Avstraliya dolları ABŞ dollarına nisbətdə 17 faiz ucuz qiymətləndirilir.

faiz yuxarı qiymətləndirilib.

Bəs bu indikatorun “göstəricisinə” nə qədər etibar etmək olar?

“Biq Mak indeksi”ni tənqid edənlər deyirlər ki, o, ölkə iqtisadiyyatının yalnız bir seqmentini əks etdirir. Konkret olaraq, bu və digər ölkələrdə

ütün b n ı n a y n ü d ə d l Eyni şəki şağı, a ə d t ə b s i n a r a l dol valyutalarının iyini d l i r i d n ə l r ə y ə d yoxsa yuxarı öyrənə bilərik.

Britaniyada “Biq Mak” 3,48 dollaradır. Yəni Amerikada olduğundan 7 faiz ucuzdur.

Demək, Britanita valyutası Amerika valyutasına nisbətən 7

ərzaq zənbilinin qiymətini müqayisə edir. Həm də son dərəcə sadələşdirilmiş şəkildə. Buna görə də, həmin indeksi bütün ölkə iqtisadiyyatının vəziyyətinin aynası kimi qəbul etmək düz deyil. Əlbəttə, bu cür tənqidlər haqlıdırlar. Amma unutmayaq ki, “The Econimist” kifayət qədər ciddi nəşrdir, onu “boş-boş işlərlə məşğul olmaqda” qınamaq düzgün çıxmaz. Fəqət “Biq-Mak indeksi”ni ciddi iqtisadi indikator kimi qəbul etmək də tam doğru deyil. Bu, belə deyək, populyarlaşdırılmış, kütlənin başa düşdüyü dildə “danışan” bir indeksdir. Dou-Cons və ya “Nasdaq” kimi indekslərin mahiyyətini çoxları anlmaya bilərlər. Amma “Biq-Mak indeksi”ni başa düşməyən insan çətin ki, tapılsın. Ən azı ömründə bir dəfə “Makdonalds”a gedən hər kəs onu çox yaxşı anlayacaq və özünün həyat səvəyyəsi ilə başqa ölkədə “Makdonalds”a gedən digər şəxsin həyat səviyyəsini asanlıqla müqayisə edə biləcək.

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAXIŞ

25

Geniş bucaq

Forexdə qlobal ipucları T

reyderlər forex bazarındakı ümumi vəziyyəti analiz etməklə, ayrılıqda götürülmüş hansısa bir valyutanın hərəkət istiqaməti barədə çox dəyərli məlumatlar əldə edə bilərlər. Forexdə ticarət apararkən dünya valyuta bazarının ümumi tendensiyalarından istifadə edə bilərik.

Bazara qlobal nəzər salmaqla və hazırkı vəziyyətlə seçdiyiniz valyuta arasındakı əlaqəni müəyyənləşdirməklə ticarətinizdə çox mühüm informasiya ilə silahlanmış olursunuz.

Qlobal düşünün Forex bazarının qlobal analizinə ilk addım qrafikdə bir neçə valyuta cütlüyünü paralel analiz etməkdən ibarətdir. Biz bunu şəkil 1-də gördüyünüz xətti şkaladan istifadə etməklə həyata keçirə www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1 bilərik. Bir halda ki, müxtəlif valyuta cütlükləri müxtəlif səviyyələrdədirlər, ayrıca valyuta cütlükləri üçün bazardakı vəziyyətin vacib detalları nəzərə çarpmaya bilər. Nəticədə siz bazarlararası əlaqəni analiz etməkdə çətinlik çəkəcəksiniz.

Bazarlararası əlaqənin effektiv analiz metodlarından biri şəkil 2də gördüyünüz kimi faiz dəyişiklikləri qrafikindən istifadədir. Belə bir qrafiki yaratmaq üçün müəyyən zaman intervalını götürməlisiniz.

8 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAXIŞ

Geniş bucaq

8

26

Şəkil 2-də bizim oriyentirimiz 2003-cü ilin fevralıdır. Bu nöqtədə bazarın hər seqmentinin bağlanması 0%-ə bərabər hesab olunur.

Qrafikdə gördüyümüz şkala faizlə əks olunmuş 0-cı səviyyədən mənfi və müsbətə doğru valyuta cütlüklərinin hərəkətini əks etdirir.

Qrafik 2003-cü ilin fevralından 2006-cı ilin dekabrına qədər aylıq əsasda müxtəlif valyuta cütlükləri 0-cı səviyyədən faiz müqayisəni əks etdirir.

Bir sessiyada alış və satış əmrləri verən, aqressiv ticarət aparan deytreyder üçün aylıq qrafikin analizi elə də maraqlı olmaya bilər. Amma əslində aylıq qrafik ümumi mənzərəyə çox yaxşı aydınlıq gətirir. Bu informasiya həm deytreyderə, həm də uzunmüddətli ticarətçiyə faydalı ola bilər.

Analizinizdə aylıq qrafiklərdən faydalanmaqla sizə mane ola biləcək qısamüddətli volatil hərəkətləri çıxdaş edə bilərsiniz.

Məqaləni oxumağa davam etməmişdən əvvəl şəkil 2-ə bir də nəzər yetirin. Hər valyuta üçün hansı ümumi hərəkəti görürsünüz?

Valyutalar bir-birlərilə necə əlaqəlidirlər? Siz qrafikdə müxtəlif valyutalar üçün ümumi trend və ya reync görürsünüzmü? Güclü trendlərdən və ya reynclərdən əvvəl bazarların hərəkəti necə idi?

Məqaləmizdə bu suallara cavabları gözdən keçirəcəyik. Həmin cavablar trendin davam etməsini, dəyişməsini və ya reyncin başlamasını qabaqcadan müəyyən etməyimizə mühüm köməkçi ola bilər. Bu da təbii ki, uğurlu ticarətdə əvəzsiz rol oynayır.

Faiz qrafiki – bazarlararası əlaqələrin analizində çox güclü alətdir. Həmin əlaqələr bunlardır: 1) Forekslə ABŞ Dolları arasında ümumi qarşılıqlı əlaqə Qiymət şkalasından, həmçinin qrafikin xətti və ya faiz olmasından asılı olmayaraq valyuta bazarını analiz edərkən yadda saxlayın ki, bu, spred qrafikidir.

Treyder bir valyutanı alır və digərini satır. Spred qrafiki iki valyuta bazarı arasındakı fərqi əks etdirir. Birinci hissə spredin “uzun” tərəfidir, ikinci hissə “qısa” tərəfi. Növbəti nü-

munələrdə valyuta spredləri Amerika dollarına qarşı göstərilib.

Məsələn, nümunə üçün Çikaqo əmtəə birjasında ticarəti aparılan Avstraliya Dollarına kontrakları götürək. O, Avstraliya Dollarının Amerika Dollarına qarşı spredini göstərir. Xətti qrafikdə Avstraliya Dollarının CME kontraktı yuxarı qalxırsa, bu, o deməkdir ki, Avstraliya Dolları ABŞ Dollarına qarşı qalxır. Əgər Avstraliya Dollarının CME kontraktı aşağı düşürsə, deməli, Avstraliya Dolları ABŞ Dollarına qarşı zəifləyir.

Təbii ki, bu nümunəyə ABŞ Dolları nöqteyi-nəzərindən baxsaq, Avstraliya Dollarının CME kontraktı qalxanda ABŞ Dolları zəifləyir və əksinə, ucuzlaşanda Dollar güclənir.

2-ci şəkildəki qrafikdə gördüyümüz kimi, “A” zaman intervalında Avstraliya Dollarının, Avronun, Kanada Dollarının, Britaniya Funtunun və Yapon Yenassının CME kontraktları 2004-cü ilin iyulundan noyabrına kimi bir istiqamətdə yuxarı qalxırdı. Belə bir hərəkətin bütün qrafiklərdə də müşahidə olunduğu söyləmək olarmı? Yəni bazarlar həmişə bir istiqamətdə hərəkət edir? Əlbəttə ki, bu, belə deyil.

Faiz qrafikinə baxanda cavab aydın olur. Valyutalar və Amerika Dolları arasındakı qarşılıqlı əlaqə faiz qrafikində çox yaxşı görünür.

Bu qrafikin analizi qiymət setaplarını və gözünüzdən yan keçə biləcək imkanları müəyyənləşdirməyə kömək edəcək.

Bir neçə bazarın şəkil 2-dəkinə bənzər faiz qrafiki ayrıca valyutanın digər valyutalarla qarşılıqlı əlaqəsini analiz etməklə də treyderin köməyinə gələ bilər.

Şəkil 2 www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

8 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAXIŞ 8 Əgər treyder bir neçə valyuta ilə ticarət aparırsa, qrafik bizə həmin valyutanın portfelinizdəki digər valyutalarla necə əlaqəyə girməsi, hansı əməliyyatlar açmaq və ya pozisiyaların həcmini dəyişmək barədə təsəvvürlər yarada bilər.

2) Valyutalar arasında pozitiv korrellyasiya Şəkil 2-dəki dövrə müvafiq olaraq Avro və Funtun CME kontraktlarının faiz dəyişikliyi Şəkil 3-də ayrıca göstərilib. Qrafikə sağdan sola diqqətlə baxın. Görmək çətin deyil ki, bu valyutalar adətən bir-birini izləyir və onların arasında müsbət korrellyasiya var.

Bir bazarda, amma bir istiqamətdə bir neçə pozisiya saxlamağa üstünlük verən treyderlər daha güclü korrellyasiyalar təyin etməlidirlər.

3) Bazarın tayminqi, ləngiməsi, tələsməsi Bir valyutanın dəyişikliyi digər valyutadan ya geri qala, ya da qabaqlaya bilər. Əgər biz belə bir qarşılıqlı əlaqəni müəyyənləşdirə bilsək, onda bu, gecikən valyuta ilə işləyərkən çox faydalı olacaq.

Məsələn, “qabaqlayıcı” valyutanın qrafikində trendin dəyişdiyini gördüyümüzdə “gecikən” valyutada əməliyyat aça bilərik.

Gecikmə və qabaqlama parametrləri bir qayda olaraq, bu və ya digər ölkənin iqtisadiyyatının hər valyutanın qiymət hərəkətini müəyyənləşdirən fundamental informasiyanı necə həzm etməsilə bağlıdır. Əgər hər hansı mühüm iqtisadiyyata malik ölkənin ixrac www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

27

Geniş bucaq və idxalı göstəricisi dəyişirsə, bu, o deməkdir ki, həmin ölkəyə mal satan və o ölkədən mal alan dövlətlərin də valyutalarına tələb dəyişir. Biz bunu şəkil 3-dəki qrafikdə görə bilərik. Avro və Funtun CME kontraktlarının faiz qrafikləri gecikmə və qabaqlama konsepsiyasını təsvir edir. Hər valyutanın maksimum və minimumlarına baxın, onların həmişə üst-üstə düşmədiyinə diqqət yetirin.

Məsələn, 2003-cü ilin mayında Avro kontraktı Funt kontraktını qabaqlayıb, bununla belə, Avro eniş trendini tamamlayıb və artım trendinə Funtdan 1 ay əvvəl başlayıb. Analoji vəziyyət 2003cü ilin iyununda təkrarlanıb.

2003-cü ilin

də bazarlardakı vəziyyətin təhlilinə köməkçi ola bilər, belə ki, valyutalar və fond indeksləri bir-birlərini qabaqlama və gecikmə tendensiyasına malikdirlər. Bir bazarın digər bazarla müqayisədə gecikmə və ya qabaqlamasını müəyyən etmək trendin dəyişikliyinə yaxşı siqnal verə bilər.

Məsələn, “qabaqlayıcı” bazarda trend dəyişdikdən sonra “gecikən” bazarda əməliyyat aça bilərsiniz.

4) Valyutalar arasında neqativ korrellyasiya Əsas qlobal trendin əksinə hərəkət edən valyutalar var.

Məsələn, qeyd ol-

inik f a r q ın n ta u ly va “Qabaqlayıcı” üzdə m ü y ü d r ö g i in diy də trendin dəyiş bilərik. a ç a t a y y li ə m utada ə “gecikən” valy

dekabrında Avro yenə də Funtu qabaqlayıb. Avro artım trendini başa vurub enişə başladıqdan 2 ay sonra 2004-cü ilin fevralında Funt bu mənzərəni əks etdirib.

2004-c ilin iyulunda Avro dib formalaşdıraraq artıma başladıqdan 1 ay sonra avqustda Funt hərəkətə keçib. 2005-ci ilin iyununda Avro dib yaradaraq artmağa başlayandan sonra Funt 2005-in iyulunda trendi dəyişib. 2005-ci ilin noyabrında da bu qanunauyğunluq təkrarlanıb.

Biz həmçinin qiymət hərəkətini bu və ya digər iqtisadiyyatın əsas fond indeksilə müqayisə edə bilərik. Onların arasındakı əlaqə

unmuş “B” zaman intervalında 2005-ci ilin sentyabrından bəri 5 aylıq dövr Kanada Dollarının artdığını, Avstraliya Dollarının düşdüyünü göstərir. May-iyun aylarında belə bir hərəkətin müəyyənləşdirilməsi bu valyutaların krosslarında ticarət aparmaq üçün yaxşı şərait yaradırdı.

Hazırkı vəziyyətdə treyder Kanada Dollarını ala və Avstraliya Dollarını sata bilər. Şəkil 2-dəki “C” zaman intervalında 2005-ci ildə Meksika pesosunun qalxdığını, Yapon yenasının düşdüyünü görürük.

Müvafiq olaraq burda da treyder vəziyyətdən yararlana bilərdi.

Pesonu almaq və yenanı satmaqla.

8

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAXIŞ

Geniş bucaq

8

28

5) Zamanla dəyişikliyin gücü Xətti qrafikdə xəttin əyriliyi valyutanın qiymətinin tədricən dəyişdiyini göstərir. Dəyişikliyin gücü nə qədər böyükdürsə, qiymət xəttinin əyriliyi bir o qədər itidir, Amerika Dolları ilə nisbətdə həmin valyutaya tələb bir o qədər çoxdur. Şəkil 2-yə diqqət yetirərək valyutaların bir istiqamətdə hərəkət etdiyi periodu tapın, indi isə həmin periodda həmin bir istiqamətdə hərəkət edən, lakin müxtəlif sürətə malik valyutaları müəyyən edin. Məsələn, şəkil 2dəki “D” aralığında Meksika pesosu demək olar ki, üfüqi hərəkət edir. Bu, valyutaya olan tələbin zəif olduğunu bildirir. 2003-cü ilin iyulundan 2006-cı ilin dekabrına qədər olan diapazonda bu valyutanın faiz dəyişikliyi +5% /-5% təşkil edib. Amma digər valyutaların qrafiklərində yuxarıda qeyd olunan dövr üçün həmin valyutalara tələbin dəyişdiyini görürük.

Məsələn, Avstraliya Dolları üçün faiz dəyişikliyi 30% təşkil edib. Ümumilikdə əyriliyin cəld dəyişməsi valyutanın yüksək həssaslığına işarə edir. Bazarda güclü üfüqi hərəkət baş verdiyi zaman tez-tez korreksiya da dramatik olur. Bu, Avstraliya Dolları kontraktında aydın görünür. 2003-cü ilin fevralından 2004-cü ilin fevralına qədər olan dövrdə xətt 0%-dən 37%-ə qalxıb, sonra eyni kəskinliklə 13.7%-ə düşüb.

6) Bir valyutanın digər valyuta ilə müqayisəsində faiz dəyişikliyi www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

Şəkil 3 Faiz dəyişikliyinin müqayisəsi bazarın elastikliyini müəyyənləşdirməyə kömək edəcək.

Elastiklik trendlərin güclü, korreksiyaların zəif olduğu bazarları müəyyən etməyə yardımçı olur.

Məsələn, alıcı yuxarıya doğru daha güclü qalxan və aşağıya doğru daha az korreksiya edən bazarı axtaracaq. Şəkil 2-də görürük ki, Kanada Dolları kontraktı 2004-cü ilin aprelində 8%-dir, noyabra kimi 25%-ə qədər qalxıb. Həmin vaxt apreldən dekabra qədər Avro kontraktı 11%-dən 26.5%-ə yüksəlib.

Hərçənd, 2005-ci ilin noyabrında 9%-ə düşüb. Artım trendi davam etməmişdən əvvəl korreksiya 17.5% təşkil edib. Cari nümunədə Kanada Dolları Avro ilə müqayisədə daha elastikidir. Bu, o deməkdir ki, həmin kontrakt “buğa” portfeli üçün daha məqbul sayılardı.

7) Mövsümi ritmlər.

Dövrü və fəsli xüsusiyyətlər

tez-tez kənd təsərrüfatı bazarlarına şamil edilir. Amma dövrü hərəkətlər maliyyə bazarlarında (fond indeksləri, valyutalar, faiz dərəcələri bazarları) da müşahidə oluna bilər. Bu dövrü hərəkət çox vaxt fundamental xəbərlərlə bağlı olur.

Məsələn, şəkil 2-də biz görürük ki, iyul ayında yenaya bir qədər ritmik hərəkət xarakterikdir. 2003, 2004 və 2005-ci illərin iyulavqust aylarında cütlük həmişə müsbət tərəfə hərəkət edib. Biz Yapon yenasını iyulun əvvəlində ala bilərik ki, trendin aşağıya doğru dəyişməsi ilə bağlaya bilək.

Qlobal bazarlararası analiz uzunmüddətli treyderə vacib lazım olduğu kimi, deytreyderə də lazımdır. Uzunmüddətli perspektivdə valyutanı və ya valyuta bazarını analiz etməklə, digər valyutalarla tutuşdurmaqla treyderlər gəlirli ticarət strategiyaları yaratmaq üçün çox mühüm informasiyalara sahib ola bilərlər.

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

A K S İ YA

Xeyriyyə

“İnforex” uşaqları sevindirdi May ayının 19-da “İnForex” şirkətinin təşəbbüsü ilə növbəti xeyriyyə aksiyası keçirilib. Şirkətin meneceri Qafar İmanverdiyev Peşəkar kursun tələbələrilə birlikdə “Günəş” uşaq evinə baş çəkiblər.

Uşaqlar şirkətin əməkdaşlarını görəndə çox seviniblər. “Günəş” uşaq evinin müdirəsi Məhbubə xanım da öz dərin minnətdarlığını bildirib.

“Həqiqətən, uşaqlar hədiyyələri görəndə onların

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Fikrimcə, belə gözəl uşaqları sevindinrmək bizim hər birimizin borcudur. Biz onlara daim maddi və mənəvi dəstək olmalıyıq”,- deyə Qafar İmanverdiyev görüşlə bağlı jurnalımıza verdiyi açıqlamada bildirib. “İnforex”dən verilən məlumata görə, şirkətin xeyriyyə tədbirləri davam edəcək.

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

ALƏT

31

Praktika

Fibonaççi ilə 3 “fokus” F

ibonaççi nisbətləri treyderlər arasında kifayət qədər geniş yayılıb. Çoxları ondan korreksiyanın çata biləcəyi səviyyələri hesablamaq üçün istifadə edirlər. Amma bəzi xırda “bicliklər”lə bu işin effektini daha da artırmaq olar. Əvvəla, fibo-nisbətləri boş qrafikdə, “vakuumda” tətbiq etməyin. Başqa alətlərlə, indikatorlarla birgə işlədin. Qrafik modellərlə fibo-nisbətlərin üstüstə düşməsi daha yaxşı effekt verir və uğurlu ticarət imkanlarına işarə edə bilər. Qrafik modellərlə nisbətlərin arasında ziddiyyət varsa, tələsməmək və hadisələrin inkişafını gözləmək məsləhətdir. Çox vaxt qiymət 0%-38% və 62%-100% Fibonaççi səviyyələri arasında “parabolik hərəkət”

Şəkil 1 də həmin səviyyələrin arasında qiymətin “sıxılmasını”

rlə Qrafik modellə şməsi ü d ə t s ü t s ü n i r fibo-nisbətlə uğurlu ə v r i r e v t k e f f e daha yaxşı bilər. ə d e ə r a ş i a n ı r ticarət imkanla adlanan trayektoriya ilə hərəkət edir. Ona görə www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

izləmək lazımdır.

Daha sonra qiymət bu diapazondan çıxanda bazara girə bilərik

(şəkil 1). Bu çıxış çox vaxt impulsiv olur və yaxşı gəlir götürməyə imkan yaradır.

Fibonaççi ilə işləməyin başqa bir maraqlı üsulu budur: qrafikdə gap yarananda fibo-nisbətləri trendin ekstremumundan elə çəkirik ki, 50% səviyyəsi gap-in ortasına düşsün. Bundan sonra qiymətin 100% səviyyəsinə qədər hərəkət edəcəyini gözləyə bilərik (şəkil 2).

8 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

ALƏT

Praktika

8

32

Şəkil 3 Şəkil 2 Fibonaççi ilə işləməyin başqa bir maraqlı üsulu budur: qrafikdə gap yarananda fibo-nisbətləri trendin ekstremumundan elə çəkirik ki, 50% səviyyəsi gapin ortasına düşsün. Bundan sonra qiymətin 100% səviyyəsinə qədər hərəkət edəcəyini gözləyə bilərik (şəkil 2).

Bir çox treyderlər fibo-səviyyələri məhz haradan çəkməklə bağlı tərəddüd keçirirlər. Belə bir metodu sınayın. Mütləq maksimum/minimumlar heç də həmişə fibo-nisbəti qurmaq üçün ən yaxşı nöqtələr deyillər. Onların əvəzinə, trendin başladığı zonada ikiqat dib/ikiqat zirvə axtarın. Və aləti ikinci ekstremumdan qurun (şəkil 3). Bu, korreksiya dalğasını tutmağa daha yaxşı imkan verəcək.

Facebook-da bizə qoşulun

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

RİSKLƏ İŞ

33

Money-management

Kapital-strategiya Pulu qazanmaq üçün əvvəlcə əlində olanları düzgün idarə etməyi bacarmaq lazımdır Qafar İmanverdiyev

V

əsaitlərin effektiv yerləşdirilməsi proqramı tərtib olunmadan maliyyə bazarlarında uğurlu fəaliyyət göstərmək mümkün deyil. Kapitalın effektiv idarə edilməsi treyderə marjinal ticarət sistemi üzrə işləyən maliyyə bazarlarında zərərsiz fəaliyyət göstərməyə imkan yaradır. Həyata keçirilən hər bir ticarət əməliyyatı üzrə qabaqcadan hesablanmış müvafiq nisbətdə mənfəət və zərər həcmlərinin müəyyənləşdirilməsi bazar iştirakçısının pul vəsaitlərinin idarə edilməsi bacarığına yiyələnməsinə imkan yaradır ki, bu da əməliyyatlara oyun kimi yanaşmanı aradan qaldırır.

Kapitalın idarə edilməsinin ümumi prinsip və qaydalarına nəzər salaq: 1. Əməliyyatlar üzrə yerləşdirilmiş vəsaitlərin həcmi ümumi kapitalın 50% -dən çox olmamalıdır.

Bu prinsip ticarət əməliyyatları açılarkən marjanın nəzərə alınması qaydalarını müəyyən edir: bazarda gözlənilməz situasiyaların yaranacağı təqdirdə normal fəaliyyətin həyata keçirilməsi üçün saxlanılan rezerv ehtiyatların həcmi ümumi kapitalın 50%-dən www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

az olmamalıdır. 50% həddi Mörfi tərəfindən müəyyənləşdirilib.

Lakin əksər analitiklərin fikirincə, əməliyyatlar üzrə yerləşdirilmiş vəsaitlərin həcmi ümumi kapi-

saitlərin yerləşdirilməsindən sığortalayır.

3. Treyderin vəsaitlərini yer-

əyişdiyi d z te z te r ə tl ə Bazarda qiym cud qiymət v ö m r la m a c n ə halda stop-sər irilməlidir. d ş lə r e y a d r a n kə səviyyəsindən

talın 5-30% intervalından çox olmalı deyil.

2. Hər bir ticarət əməliyyyatı üzrə yerləşdirilmiş vəsaitlərin həcmi ümumi kapitalın 10-15%dən çox olmamalıdır.

Bu prinsipə riayət edilməsi bazar iştirakçısının müflisləşməsinə səbəb ola biləcək bir əməliyyatda həddindən artıq və-

ləşdiridiyi ticarət əməliyyatları üzrə risk norması yerləşdirilmiş ümumi kapitalın 5%dən çox olmamalıdır.

Bu halda ticarət əməliyyatları üğursuz olduğu təqdirdə bazar iştirakçısı ümumi vəsaitinin sadəcə 5%-i həcmində zərərə uğraya bilər. 5% həddi Mörfi tərəfindən müəyyənləşdirilib.

8 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

RİSKLƏ İŞ 8

34

Elder isə bu həddi 1.5%-2%dək azaltmağı tövsiyyə edir.

4. Eniş istiqamətli ticarət əməliyyatları üzrə girov şəklində ödənişlərin ümumi həcmi ümumi kapitalın 20-25%-dən çox olmamalıdır.

Bazarda eyni isitiqamətli tendensiyalar tamamilə oxşar şəkildə təzahür etmir. Hər bir tendensiya üzrə böyük həcmdə əməliyyatların yerləşdirilməsi müvafiq əməliyyatların diversifikasiya prinsiplərini pozur. Vəsaitlərin optimal şəkildə yerləşdirilməsi prinsipi heç zaman nəzərdən qaçırılmamalıdır.

Ticarət əməliyyatları yerləşdirilərkən hər hansı əməliyyat nəticəsində yarana biləcək zərərləri mümkün qədər digər əməliyyatlar vasitəsilə kompensasiya etməyə çalışmaq lazımdır. Forexdə valyuta kurslarının dəyişmə dinamikasının demək olar ki, oxşar olduğu 4 zonanı fərqləndirimək mümkündür: dollar zonası, sterling zonası, yien zonası və avro zona.

5. Ticarət portfelinin diversifikasiya səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsi.

Diversifikasiya - kapitalının mühafizə edilməsi üsullarından biridir. Ticarət portfeli yaradılarkən əməliyyatların diversifikasiya və konsentrasiya səviyyələri arasında optimal nisbət müəyyənləşdirilməlidir.

Yuxarıda qeyd edilmiş zonaların hər birində eyni zamanda əməliyyatlar yerləşdirilməklə kapitalın daha etibarlı şəkildə idarə edilməsi mümkündür. Mövcud bazarlar üzrə mənfi korreksiya həddi böyük olduqca yerləşwww .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

Money-management dirilmiş əməliyyatların diversifikasiya səviyyəsi də yüksək olmalıdır.

Sell CHF p1 x 100.000 Hansı p2 səviyyəsində bazar iştirakçısı mümkün zərər məbləğını (SxL) azaltmaq üçün satış əməliyyatı yerləşdirməlidri?

P2 səviyyəsində yerləşdirilmiş order icra olunduğu təqdirdən əməliyyat üzrə zərər həcmi aşağıdakı kimi olacaq: Loss = CHF (p1-p2)x100.000

6. Stop-loss orderlərin yerləşdirilməsi səviyyələrinin müəyyənləşdirilməsi.

Stop - ticarət sərancamları bir qayda olaraq bazar iştirakçısının müvafiq əməliyyatlara nəzarət imkanının olmadığı zamanlarda zərər həcminin limitləndirilməsi

Digər tərəfdən qabaqcadan

(stop-loss) və ya əlavə mənfəətin təmin edilməsi (take profit) məqsədilə yerləşdirilir.

Stop-loss səviyyəsinin seçilməsi ilk növbədə bazar iştirakçısının bir əməliyyat üzrə müəyyənləşdirdiyi zərər ehtimalından, digər tərəfdən isə bazarda mövcud situasiyanın gələcək inkişaf istiqamətinin qiymətləndirilməsindən asılıdır.

Bazar iştirakçısının ümumi depozit həcmini S, ticarət əməliyyatlarını yerləşdiridiyi zaman müəyyənləşdirdiyi zərər həcmini L ilə işarə edək. Fərz edək ki, bu iştirakçı ABŞ dollarının İsveçrə frankı (USD/CHF) qarşılığında alışı üzrə 100.000 həcmində, p1 qiyməti üzrə əməliyyat açmışdı.

Buy USD 100.000

müəyyənləşdirildiyi kimi, zərər həcmi ABŞ dolları ilə ifadədə SxL həddini və ya İsveçrə frankı ilə ifadədə SxLxp2 həddini aşmalı deyil. Bu halda düstur aşağıdakı kimi alacaq: (p1-p2)x100.000 = SxLxp2 buradan stop orderlərin yerləşdirilməsi səviyyəsi üçün aşağıdakı bərabərliyi alarıq: p2=p1-p1 x S x L / (S x L + 100.000) Qeyd etmək lazımdır ki, stopsərəncamların yerləşdirilməsi səviyyəsini müəyyənləşdirərkən bazar iştirakçısı qiymət qrafikləri üzrə texniki indikator göstəricilərini nəzərə almalı, vəsaitlərin mühafizəsi metodlarını müəyyənləşdirməlidir.

8

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

RİSKLƏ İŞ 8 Bazarda qiymətlər daha tez-tez dəyişdiyi halda stop-sərəncamlar mövcud qiymət səviyyəsindən daha kənarda yerləşdirilməlidir.

Stop-sərəncamların hazırkı qiymətə hansı dərəcədə yaxın yerləşdirilməsi bazar iştirakçısının maddi marağından asılıdır.

7. Mümkün mənfəət və zərər həcmləri arasında nisbətin müəyyənləşdirilməsi.

Hər bir ticarət əməliyyatı zamanı mənfəət norması müəyyən edilməlidir. Bu mənfəət norması sonradan bazarda qiymətlərin arzuolunmaz istiqamətdə dəyişəcəyi təqdirdə itkiləri azaltmaq məqsədilə zərər normasının müəyyənləşdirilməsi ilə balanslaşdırılmalıdır. Bir qayda olaraq mənfəət və zərər normaları arasında nisbət 3:1 şəklində müəyyənləşdirilir. Əks təqdirdə bazarda yeni əməliyyatların yerləşdirilməsindən imtina edilməlidir. Misal üçün: bazar iştirakçısı potensial zərər məbləğını 100$ həcmində müəyyənləşdirdiyi zaman gözlənilən mənfəət norması 300$ təşkil etməlidir. İl ərzində yalnız məhdud sayda əməliyyatlar kifayət dərəcədə böyük mənfəətlə nəticələndiyindən, hər bir uğurlu ticarət əməliyyatını mümkün dərəcədə uzun müddət ərzində açıq saxlamaqla mənfəəti maksimum səviyyəyə qaldırmaq, digər tərəfdən isə uğursuz əməliyyatlar üzrə zərər həcmini minimuma endirmək lazımdır.

8. Bir neçə əməliyyatların icrası ilə həyata keçirilən ticarət.

Bir neçə əməliyyatın eyni zamanda həyata keçirilməsi ilə ticarət zamanı müvafiq əməliyyatwww .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

Money-management lar iki qrupa bölünür: trend əməliyyatları və qısamüddətli ticarət əməliyyatları. Trend əməliyyatları üzrə stop-sərəncamlar kifayət qədər böyük intervalda yerləşdirilir ki, bu da qiymətlərin əks istiqamətdə korreksiyası zamanı müvafiq əməliyyatları açıq saxlamağa imkan yaradır. Təcrübə göstərir ki, məhz bu tip əməliyyatlar ticarət fəaliyyəti zamanı daha böyük mənfəət qazandırır.

Bazarında Ticarət“ adlı kitabda yazırlar: “Mənfəət əldə etmək ehtimalı daha az, lakin konservativ ticarət metodu üzrə fəaliyyət göstərən bazar iştirakçısı mənfəət əldə etmək ehtimalı daha çox, lakin aqressiv ticarət metodu üzrə fəaliyyət göstərən bazar iştirakçısına nisbətən yekun nəticədə daha çox qazanc götürəcək”.

Bu cür mövqe Mörfinin də əsərlərində əksin tapıb: “Bazarın

Qısamüddətli ticarət xarakterli əməliyyatlar üzrə isə daha sərt (mövcud qiymət səviyyəsinə daha yaxın məsafədə) stop-sərəncamlar qoyulur. Nəticədə bazarda qiymətlər müəyyən səviyyəyə çatdığı zaman bu əməliyyatlar bağlanır və müvafiq qaydada yeni ticarət sərəncamları yerləşdirilir.

konservativ iştirakçıları yekun nəticədə həqiqətən də uğur qazanırlar. Qısa zamanda daha çox qazanmaq istəyən bazar iştirakçıları aqressiv ticarət strategiyasından istifadə edirlər.

Həqiqətən də bazarın bu iştirakçılarının mənfəəti hiss olunacaq səviyyədə böyükdür. Lakin bu hal bazarda qiymətlərin arzu olunan istiqamətdə dəyişməsi zamanı müsbət nəticələr verir.

Qiymətlərin əks istiqamətdə dəyişməsi isə bu tip iştirakçıların müflisləşməsi ilə nəticələnir”.

9. Ticarət strategiyasının yaradılmasında konservativ yananşma Tevels, Harlou və Stoun müəllifləri olduğu “Əmtəə Fyuçersləri

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

35

36

M Ü Q AY İ S Ə

Paralellər

Treydinq və qartopu Van K.Tarp

S

iz heç düşünmüsünüzmü ki, qartopu oyunu ilə ticarət arasında nə qədər oxşarlıqlar var? Qartopu oyunun mahiyyəti rəqibin gizləndiyi qar divarı dağırtmaqdır. Öz növbəsində siz də qardan divar quraraq, özünüzü qartopu yağışından qoyursunuz.

Qarşınızdakı divar uçduqdan sonra siz uduzursunuz. Əgər xırda divar qursanız, təhlükəli olar, amma böyük divar sizi yaxşı müdafiə edəcək.

Bundan başqa, iki növ qartopu www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

var – ağ və qara. Bilirik ki, real həyatda qara qartopu olmur, amma gəlin metafora üçün belə qəbul edək. Qara qartopular divara dəydikdə təxminən özü boyda dəlik yaradır. Ağ qartopular isə divara yapışaraq, onu daha da möhkəmləndirir. Mən bilirəm, bu, təbii səslənmir, amma mənə qara qartopu lazımdır ki, metafora işləsin. Bəs treydinqdə bu qara və ağ qartopu rolunu nə oynayır?

Qartopular divara dəydiklərinə görə bir qədər dağıdıcı xarakter daşıyırlar. Buna görə də qara qartopular həcmlərindən daha böyük hissəyə zərər vururlar. Ağlar divara əlavə olunurlar. Onda nədir axı bu dağıdıcı qüvvə?

Hamı istəyərdi ki, divarına ağ qartopuları gəlsin, çünki onlar divarı böyüdür. Amma biz heç cür qaralarından qaça bilmərik. Sizcə treydinqdə ağ və qara qartopular hansı terminlə ifadə olunub?

Tutaq ki sizin kifayət qədər böyük divarınız var və divara dəyən hər 20 ağ qartopuna bir qarası düşür. Sevinəcəksiniz?

Yoxsa siz daha nəyisə bilməlisiniz?

Elə də çox sevinməyin, çünki siz hələ qartopuların nisbi həcmini bilməlisiniz. Məsələn, siz 1000 ədəd xırda muncuq boyda qartopu əldə edə bilərsiniz, amma onlar 1 dənə 2 metrlik ölçüdə qara qartopunun zərbəsini kompensasiya edə bilməz. Belə çıxır ki, qara qartopuların ağlara qarşı həcmi daha vacib xarakter daşıyır. Necə fikirləşirsiniz, treydinqdə bunu nə əks etdirir?

Digər vacib amil sizə divarın nə qədər davam edəcəyini və nə dərəcədə tez-tez qartopuların gələcəyini bilməkdir. Hər saniyəyə bir qartopu daha böyük təsir edəcək, nəinki hər saata bir qartopu.

8 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

M Ü Q AY İ S Ə 8 Bəs treydinq terminində qartopuların tezliyi nədir?Treydinq arenasında bir çox insanlar yuxarıda qeyd olunan amillərdən yalnız birinə diqqət yetirirlər - ağ qartopuların qara- lara nisbəti, digərlərini isə inkar edirlər.

Bütün bunları necə izah edək?

Qartopu oyunu metaforunda ilk amil qartopu divarı idi. Əgər divar uçdusa, onda qartopulardan qorunmağa heç bir müdafiəniz qalmır. Ümidvaram, siz anladınız ki, bu, sizin hesabın vəziyyətidir. Ümumiyyətlə, hesabınız nə qədər böyükdürsə, fəlakətlərdən bir o qədər etibarlı qorunmusunuz.

Növbəti amil iki növ - ağ və qara qartopulardır. Qara qartopular itki, ağlar gəlir deməkdir.

Bütün qartopuların malik oldugu dağıdıcı qüvvə - əməliyyatın dəyəridir. Hamı istəyərdi ki, divara ağ qartopular dəysin, çünki onlar divarı möhkəmləndirir.

Amma heç vaxt qaralardan siğortalanmamışıq. Ağ qartopuların

Paralellər ümumi faizi isə gəlirlik faizinə bərabərdir. Bütün insanlar böyük vaxt sərf edirlər ki, əməliyyatlarda düz olsunlar.

Hamımız istərdik ki, 90% ağ qartopu (gəlir), 10% qaraqartopu (itki) əldə edək. Əgər ağ qartopular muncuq boyda, qaralar 2 metrlik ölçüdə olsa, necə? Onda

larınıza aiddir. Bütün əməliyyatlarınızın ortaq R-i sisteminizin gözlədiyi nəticədir. O, divara dəyən qartopunun orta təsirinə bərabərdir. Ola bilsin ki, indi siz ticarət sisteminizdə gözləmənin vacibliyi fərqinə varacaqsınız.

Tutaq ki, siz bir qartopunun

ib c a v n ə z u n u ğ Bilməli oldu ra a l a r a q n ı r a l u p o məsələ ağ qart idir. t ə b s i n n ə r ə z ə n

ağların 10 dəfə çox olmasına baxmayaraq, nəticə aydındır. Bəlkə indi sizə treydinqin qızıl qaydası aydın olacaq – tez bir zamanda itkinin qarşısını almaq və gəlirin artmasına şərait yaratmaq.

Bilməli olduğunuz ən vacib məsələ ağ qartopuların qaralara nəzərən nisbətidir. Başqa sözlə desək, “divara dəyən orta qartopunun nisbi təsiri”. Bu ilkin risk (R) və ya R əmsalı nöqteyinəzərindən bütün əməliyyat-

orta təsirini qiymətləndirdiniz və nəticələr yaxşı oldu. Amma siz yenə nə isə bilməlisiniz. Əlbəttə, bu, qartopuların nə dərəcə tez-tez gəlməsidir.

Bəs xatırlatmadığımız ən vacib amil hansıdır? Pozisiyanın həcmi.

Bu, istənilən anda divara nə qədər qartopunun çatmasına bərabərdir. Əgər divara 1000 qartopu çatırsa, bu, bir qartopudan daha əhəmiyyətlidir. Əgər 1000 qara qartopu meydana çıxırsa, onlar divarınızı uçura bilər. Onda orta qartopunun müsbət və ya mənfi olmasının mənası yoxdur. Bu, bütün hesabın bir əməliyyatda riskinə ekvivalentdir. Əgər səhv etsəniz, müflis olacaqsınız. Sisteminizin böyük müsbət gözləməyə malik olmasının belədə əhəmiyyəti yoxdur, çox böyük risk təhlükəli ola bilər.

Bu amillər barədə düşünün.

Ticarətinizdə nəyə diqqətinizi cəmləşdirirsiniz? Bəlkə nə isə vacib bir şeyə əhəmiyyət verməmisiniz?

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

37

38

TƏTBİQ

Praktika

Fraktalların gizli tərəfləri “

Fraktal” termini bir çox treyderlərin leksikasında möhkəm yer tutur. Buna Bill Vilyamsın “Ticarət xaosu” kitabı xüsusi təsir göstərib.

Həmin kitabda bəzi özünəməxsus qrafik formasiyalar “fraktal” adlandırılır. Düzdür, Vilyamsın treydinqdə “Fraktal” terminindən riyazi baxımdan düzgün istifadə etməməsilə bağlı mübahisələr var. Amma terminin özü gözəldir və dövriyyədə qalacaq.

Bu məqalənin məqsədi “fraktal” adlandırılan formasiyalardan istifadəyə yeni alqoritm tətbiq etməkdir. Ümumi tərifə görə, istənilən zaman periodlu qiymət qrafikində fraktal modeli minimum 5 ardıcıl bardan ibarətdir. Belə fraktallarda orta bar özündən əvvəlki və sonrakı 2 bardan ən hündür (və ya ən aşağı) səviyyəyə malik olmalıdır.

Diqqət yetirsəniz, fraktal bir sıra barların ardıcıllığından və onlardan birinin ekstremum yaratması ilə meydana gəlir: Qiymət qrafikin bu nöqtəsində hərəkət istiqamətini dəyişir. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Oxşar yanaşmanı T. Demark “Texniki analiz – yeni elm” adlı kitabında da göstərmişdi. O, dönüş nöqtələrini “dayaq nöqtələri” adlandırdı və onları nömrələdi. Birinci dayaq nöqtəsi 3 bardan, ikinci dayaq nöqtəsi 5 bardan ibarətdir. 1 nömrəli şəkildə “A” formasiyası ikinci dayaq nöqtəsinə uyğun gəlir, amma əgər yan barları götürsək, onda birinci dayaq nöqtəsidir.

Hər iki müəllif nəzərə alıb ki, əgər növbəti bar özündən əvvəlkinin kölgəsindədirsə, onda əvvəlkilər tərərfindən udulur və analizdə istifadə olunmur. “B” və “D” formasiyaları (şəkil 1) bu cür udulan barları əks etdirir.

Aydındır ki, belə qrafik fraqmenti necə adlandırsaq da, istənilən halda qiymətin hərəkəti istiqamətində dönüşü göstərir.

B.Vilyamsın təklif olunan metodunu başa düşmək üçün fraktalların qarşılıqlı əlaqəsini izləmək lazımdır. Hər şeydən əvvəl, iki növ fraktal var: ilkin və siqnal fraktalları (şəkil 2). Biz görürük ki, “siqnal” aşağıya doğru hərəkətə işarə edir: satış əməliyyatı verməyə hazırlaşmaq

Şəkil 1. “Ticarət xaosu” və “Birja ticarətində yeni ölçü” adlı kitabların müəllifi Bill Vilyams belə formasiyaları “fraktal” adlandırmağı təklif edib (“Ticarət Xaosu” kitabından)

lazımdır. Şəkil 3-də satış əməliyyatı açılacaq səviyyə və Stop-Loss göstərilib. Asanlıqla görmək olar ki, satış səviyyəsi satışa siqnal verən fraktalla üst-üstə düşür.

8

Start

Siqnal Şəkil 2. İlkin və siqnal fraktalları (“Ticarət Xaosu” kitabından)

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏTBİQ 8 Stop-Loss isə asan bir qayda ilə təyin olunur: iki yaxın bir-birinə əks fraktaldan ən uzaq pik nöqtə götürülür.

Fraktallara yeni baxış Ənənəvi olaraq “fraktal” adlandıracağımız yeni formasiya təklif etməzdən əvvəl terminlər barədə razılaşaq. Bazarlarda istənilən qiymət hərəkəti iki

qalsın. Hər bir treyder arzulayır ki, impuls mümkün qədər güclü olsun, korreksiya isə əksinə. İmpulsdakı qiymət artımı ilə korreksiya zamanı onun enişi arasındakı fərqi “rıçaq” adlandıraq. O, nə qədər böyükdürsə, treyderin gəliri də bir o qədər çoxdur. “0”-a bərabər “rıçaq”da qiymətlər əvvəlki vəziyyətinə, mənfi “rıçaq”da isə itki vəziyyətinə gəlmiş hesab olunur.

tün Qrafikdəki bü nın a y i s a m r o f 4 i hərəkətlər ərik l i b ə r ə t s ö g ə l i köməy istiqamətdə baş verir: trend və korreksiya. Trend istiqamətində hərəkəti “impuls” adlandıraq, korreksiya isə elə “korreksiya” olaraq Start

Şəkil 4-də “fraktal” adlandıracağımız 4 formasiya göstərilib.

Qrafikdəki bütün hərəkətləri onların köməyilə təsvir edəcəyik. A formasiyasını “həqiqi buğa frak-

İki fraktal arxaya Stop Bir fraktal arxaya

Qısa pozisiyaya girmək

Bir fraktal arxaya Stop İki fraktal arxaya

Satış üçün signal Şəkil 3. Əməliyyatın açılacağı səviyyənin və stop-lossun müəyyən edilməsi üçün fraktallardan istifadə (“Ticarət Xaosu” kitabından) www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

39

Praktika

Şəkil 4. Fraktallara yeni baxış.

Qiymət hərəkətinin quruluşunu tam təşkil edən 4 formasiya.

talı” adlandıraq. Müvafiq olaraq “B” – “yanlış buğa fraktalı”, “C” və “D” formasiyaları “həqiqi ayı fraktalı” və “yalnış ayı fraktalı” adlanır.

“A” formasiyası müsbət rıçaqa malikdir: impuls korreksiyadan böyükdür – gəlir götürülür. “B” formasiyası isə mənfi rıçaqa işarə edir. Artım hərəkəti enişdən, impuls korreksiyadan zəifdir və treyder itki verir.

“C” və “D” formasiyaları ilə də eyni məntiqlə işləyirik.

Qrafikdə fraktalları avtomatik əks etdirmək üçün Zig-Zag indikatorundan istifadə edin. İndikatorun parametrlərində 5% sapma seçin. Nəticəni şəkil 5-də izləmək olar.

Fraktalı 3 qiymət ardıcıllığı ilə qeyd edək. Məsələn, 1-2-3 – həqiqi buğa fraktalı, 10-11-12 – həqiqi ayı fraktalı olsun.

Diqqət yetirin ki, eyni qrafiki müxtəlif fraktalların köməyilə göstərmək olar. Artım hərəkətinə fikir verək. Onu həqiqi buğa fraktallarının köməyilə 1-2-3, 3-4-5, 5-6-7, 7-8-9 kimi göstərmək olar.

Yalnış ayı fraktallarının köməyi ilə 2-3-4, 4-5-6, 6-7-8 kimi təsvir etmək mümkündür. Müvafiq olaraq, hər bir konkret qiymət barı eyni vaxtda müxtəlif fraktallara aid ola bilər.

8

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏTBİQ

Praktika

8

40

Fraktal analizini tətbiq edərkən treyder qiymətin xaotik hərəkətinə müəyyən quruluş verməyə çalışır.

Tez-tez eyni qiymət formasiyasına müxtəlif treyderlər ya “buğa”, ya da “ayı” kimi baxırlar. Adətən bu, treyderin şəxsi inamından irəli gələrək, əməliyyatın açılması ilə təsdiqlənir.

Amma gəlin qrafikin analizinə qayıdaq. “8-9” hissəsinə diqqət yetirək. Alış əməliyyatını saxlayan treyder 7-8-9 fraktalını əsl “buğa” kimi qəbul edir. 7-8 hissəsində impuls müşahidə olunur, 8-9 hissəsi korreksiya kimi qəbul edilir. İstənilən halda treyder ümid edir ki, qiymət 7-dən aşağı düşməyəcək, nəticədə həqiqi buğa fraktalı formalaşır, deməli, rıçaq müsbət olacaq. Amma çox böyük ehtimalla, 8-9 intervalında satış əməliyyatları

Şəkil 5. Fraktallardan praktik istifadə.

əməliyyat açıb. İndi onlardan hansı düzdür? İşə gəldikdə, burada ziddiyyət yoxdur. Bunu anlamaq üçün fraktal analiz nəzəriyyəsini qəbul etmək kifayətdir: fraktal – bazarın cari vəziyyətini müəyyən edən və bazarda üstünlük təşkil edən iştirakçıların əhvalını göstərən formasiyadır. Amma

kü n m ü m k ə m r ö g Gələcəyi mət y i q r a l l a t k a r f də deyil, ona görə irmir. d l i b n a d a c q a hərəkətini qab

açılmışdı. “Ayı” əhvallı treyder bu sahəni həqiqi ayı fraktalı impulsu kimi qəbul edir və gözləyir ki, korreksiya zamanı 8-i keçməyəcək. Nəticədə elə belə də oldu – 10-cu nöqtə 8-ci nöqtədən aşağı oldu, 8-9-10 həqiqi ayı fraktalı yarandı.

Mübahisə üzdədir: 8-9 intervalında bir treyder həqiqi buğa fraktalının korreksiyasında uzun əməliyyat, digəri isə həqiqi ayı fraktalının impulsuna görə qısa www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

bu əhvalı yalnız fraktalın tam formalaşmasından sonra müəyyən etmək olar. Gələcəyi görmək mümkün deyil, ona görə də fraktallar qiymət hərəkətini qabaqcadan bildirmir.

Bir qayda olaraq peşəkarlar qrafikin ən aşağı və ya yuxarı nöqtəsini tutmağa çalışmırlar.

Onlar üstünlük təşkil edən istiqamətdə əməliyyat verirlər.

Bununla belə, treyder hesab edir ki, impulsdadır və gələcək korreksiya rıçaqı müsbətdə saxlayacaq.

Onun düz və ya səhv olduğunu müəyyənləşdirmək üçün fraktalın formalaşmağını gözləmək kifayətdir. Əgər treyder düz tapıbsa, çox güman, pozisiyanı saxlayacaq və gələcəkdə yeni fraktalın formalaşmasını izləyəcək. Yox, əgər o səhv olsa, pozisiyanı bağlamağa çalışacaq.

Cari əməliyyatı idarə etmək üçün iki yanaşı fraktalın bir-birinə qarşı vəziyyətini izləmək kifayətdir. Yenə qrafikə qayıdaq (şəkil 5). Alış əməliyyatı verən treyder üçün 8-9 hissəsi korreksiyadır. O, ehtimal olunan həqiqi buğa fraktalının formalaşmasını gözləyir.

Həqiqətən də 9-cu nöqtə 7-ci nöqtədən yuxarıdır, treyderin gözlədiyi öz təsdiqini tapdı, rıçaq müsbətdir və pozisiyanı saxlamağına dəyər. Satış əməliyyatı verən treyder yalnız 10-cu nöqtədə nəticə əldə edəcək.

Həmin ana qədər o, bazarın vəziyyətini birmənalı dərk edə bilmir. 10-cu nöqtədə buğa əhvallı treyder hansı informasiyanı əldə edir? Onun üçün informasiya yoxdur. O güman edir ki, 9-10 hissəsi yeni buğa fraktalı impulsudur.

8

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏTBİQ 8

Satış əməliyyatı verən treyder bu hissəni korreksiya kimi qəbul edir: rıçaq müsbətdir və pozisiyanı saxlayırlar. Alış əməliyyatı verən treyder üçün yeni informasiya qiymət 9-cu nöqtədən aşağı düşəndən sonra əldə olunacaq. Aydındır ki, bu vəziyyətdə 11-ci nöqtə yanlış buğa fraktalı formalaşdırır. Treyder üçün pozisiyanı bağlamaq haqda düşünmək daha yaxşı olardı. 10-11-ci hissəni 9-cu səviyyənin kəsilməsindən sonra həqiqi ayı fraktalı impulsu kimi qəbul etmək və satış pozisiyasını saxlamaq lazımdır.

Fraktalların köməyilə qrafiklərin analizi alqoritmi çox aydın təsvir olunub. İndi isə onun praktik tətbiqi ilə bağlı nüanslara nəzər salaq. Hər şeydən əvvəl, fraktallar öz həcmlərinə görə fərqlənir.

Həcmi tam impulsa görə müəyyən etmək olar, onun faydalılığını isə rıçaqın uzunluğuna görə qiymətləndirmək mümkündür.

Həqiqətən qiymət kifayət qədər uzağa gedə bilər, korreksiya za-

41

Praktika manı isə demək olar, həmin səviyyəyə qayıdacaq. Ona görə də, fraktalları ölçmək və müvafiq olaraq müqayisə aparmaq üçün iki kəmiyyəti götürək: impuls və rıçaqların böyüklüyü.

Treyder üçün böyük impulsa və rıçaqa malik fraktal yaxşıdır.

Adətən belə də olur. Əgər qiymət trend üzrə kifayət qədər uzağa gedə bilibsə, onda korreksiya

vafiq səviyyəni kəsdikdən sonra ona qayıdır. Bu, heç də belə deyil, istənilən halda, fraktala aid deyil.

Qiymət qrafikində 5-6-cı hissəyə diqqət yetirək (şəkil5).

Təsəvvür edək ki, 4-5-ci hissədə treyder satış pozisiyası açdı.

Qiymət 4-cü səviyyədən yuxarı qalxdı, amma treyder bu səviyyənin yuxarıdan test olunacağı ümidilə pozisiyanı

erlər d y e r t n a y a l ş a Yeni b ür c a q ş a b i y e ş r tez-tez hə r. təsəvvür edirlə

bir qayda olaraq, əhəmiyyətsizdir.

Yeni başlayan treyderlər tez-tez hər şeyi başqa cür təsəvvür edirlər. Bazarın vəziyyətini düzgün qiymətləndirə bilmədən onlar qiyməti çox uzaqlara buraxırlar. Ümid edirlər ki, böyük korreksiya olacaq. Və bunu belə “əsaslandırırlar” ki, klassik texniki analizə görə qiymət mü-

saxladı. Amma möcüzə baş vermədi: korreksiyanı başa vurduqdan sonra qiymət yuxarıya getdi.

Gələcəkdə 4 ay sonra qiymət həmin qısa pozisiya səviyyəsinə qayıdacaq, amma vaxt itkisi və depozitdə vəsait çatışmazlığı ilə bağlı bildiriş uğursuz əməliyyatların vaxtında bağlanmasının vacibliyini təsdiqləyir. Bazarın praktik analizi iki yanaşı fraktalın analizinə görə uyğunlaşdırılmalıdır: əvvəlki tam formalaşmış və hazırda formalaşan. Qalan qiymət tarixi böyük bir əhəmiyyətə malik deyil.

Hər dəfə bazarın hərəkəti müxtəlif şəkildə formalaşır, ona görə ki, fraktalların ardıcıllığı müxtəlifdir. Tez-tez qiymət hərəkətinin təkrarlanması ilə bağlı klassik analiz postulatından istifadə etməklə treyder əvvəlki bazar dönüşünü analiz edir və ümid edir ki, qiymət bu dəfə də əvvəlki kimi hərəkət edəcək: bütün impuls və korreksiyaları eynən təkrarlayaraq.

8 www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏTBİQ 8

42

Əslində formalaşmış fraktala görə bazarın vəziyyətini qiymətləndirmək, pozisiyaların düzgün istiqamətdə verildiyinə əmin olmaq və tendensiyanın saxlandığına ümid etməklə cari fraktalın formalaşmasını diqqətlə izləmək kifayətdir. Yanlış fraktal – pozisiyanı bağlamağa siqnaldır, çünki bazarda əhval dəyişib.

Uzunmüddətli tendensiyanı qiymətləndirmək üçün iki zaman intervalından istifadə etmək lazımdır, məsələn, Daily və Weekly şamlarından. Uzunmüddətli tendensiyanı müəyyən etmək üçün fraktalları seçmək və Weekly qrafikdə iki yanaşı olanını analiz etmək lazımdır. Müxtəlif şamlar kimi farktallar da kölgəli ola bilər. Beləliklə, əgər fraktal tam olaraq əvvəlki fraktalın impulsu hüdudlarında yerləşirsə, onu kölgəli hesab etmək lazımdır. Analiz edərkən belə fiquru konsolidasiya kimi izah etmək olar. Ola bilsin ki, bazar fasilə edib, amma ümumi əhval dəyişməyib.

Praktika ləhətdir. Bundan əlavə, impulsda tədricən əməliyyatın həcmini artıra-artıra piramida qurmaq yaxşıdır. Beləliklə, məsələn, artım hərəkətinin korreksiyası zamanı təxminən korreksiya diapazonunu qiymətləndirmək və bu diapazonu bir neçə səviyyəyə bölmək lazımdır. Nəticə çox yaxşı olacaq: sizin alışlarınızın orta qiyməti bu diapazonun orta qiymətindən aşağı olacaq.

Fraktallardan kapitalın idarəsi zamanı da istifadə etmək olar.

Qeyri-müəyyənlik zonası fraktalın içində baş verir. Prinsip etibarilə riski qiymətləndirmək üçün impulsun böyüklüyü kimi, rıçaqdan da istifadə etmək lazımdır.

Qrafikdə fraktalları ZigZag-dan başqa alətlərlə də göstərmək olar.

Bu, ən sadə üsuldur. İndikatorlardan və ya Kagi ya da Renko formalı qiymət qrafiklərindən də

alları n q i s t ə r a c i t – Fraktallar liot l E i k n a s r a l n deyil, o otik a x n ı r a z a b – alğalarıdır ır. d a m ş a n a y n ə əyy hərəkətinə mü istifadə etmək

Vacib praktik suallardan biri əməliyyatın nə vaxt açılması ilə bağlıdır. Pozisiyanı impulsda da, korreksiyada da açmaq olar. Əgər treyder cari fraktalda impuls görürsə, pozisiyanı qısa stoplossla açmaq lazımdır. Korreksiya mütləq olacaq və əsas məsələ hazırkı gəliri qoruyub saxlamaqdır. Əgər “yüklənmə” korreksiyada baş verirsə, “itkiyə doğru piramida” yaxşı nəticə verir. Bəli, köhnə qaydaya görə bunu eləmək olmaz. Əslində isə olar, amma fraktalın hüdudlarında.

Qiymətin faiz dəyişməsinə görə “stop” səviyyələri yerləşdirməyin klassik qaydası orta dəyişən göstəricilər və digər vasitələr baxımından fraktal analizə elə də uyğun gəlmir. Belə səviyyələri müəyyən edərkən formalaşan fraktalın siqnal verməyini gözləmək lazımdır: həqiqidir, yoxsa yanlış. Ona görə də, “stop” səviyyələr fraktallardan kənarda yerləşdirilməlidir. Bu qaydaya riayət etməmək stoplossların yanlış işə düşməsinə səbəb olacaq. Pozisiyanın həcmini bu qaydaya görə təyin etmək lazımdır.

Əgər fraktal yanlış oldusa və bu, korreksiya yox, impulsdursa, açıq pozisiyanı bağlamaq məs-

Beləliklə, adi fraktallardan nə ilə faydalanmaq olar? Qiymət qrafiki 4 formasiyadan ibarət

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 437 532 3, 4 3 678 4 4

ciddi strukturlardan əmələ gəlir. Əgər siz satışdan uzaqsınızsa, həmişə alırsınızsa, fraktalların sayını ikiyə azaltmaq olar: həqiqi və yanlış buğa. Qrafikin analizini əlavə indikatorlar olmadan aparmaq mümkündür– yalnız iki yanaşı fraktal bəs edər. Bu, texniki analizlə bağlı güclü bilikləri olmayanlar üçün xüsusi aktualdır. Çoxlu tarixi məlumatları bilmək vacib deyil. Əsas odur ki, onlar iki fraktalı qurmaq üçün kifayət etsin.

olar. Bu, çox individual yanaşmadır. Qabacaq qiymət hərəkətini proqnozlaşdırmağa çalışmaq lazım deyil, bu, faydasız işdir.

Diqqəti yalnız kapitalın idarəsində cəmləmək olar. Pozisiyanı istənilən istiqamətdə açırıq və bazarın əhvalını başa düşmək üçün fraktalın axıra kimi formalaşmasını gözləyirik. Əgər treyder haqlıdırsa, onda pozisiyanı saxlayır və növbəti fraktalın yaranmasını izləyir. Əgər fraktal yanlışdırsa, pozisiyanı bağlamaq lazımdır. Risk fraktalın həcmilə ölçülür. Bu material xüsusən yeni başlayan treyderlər üçün nəzərdə tutulub. Fraktallar – ticarət siqnalları deyil, onlar sanki Elliot dalğalarıdır – bazarın xaotik hərəkətinə müəyyən yanaşmadır.

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

43

“İn “İn Forex”in təhlil və proqnozlar bürosu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

44

TƏHLİL

Proqnoz

“Ayı”lar gedə bilər... İyun ayı üçün ekspert proqnozları

Y

Bir cümlə ilə

ay fəsli adətən treyderlər üçün bir qədər “təhlükəli” dövr sayılır. Çünki bazar iştirakçılarının çoxu istirahətə getdiyindən, bazarlar həssas olur, asanlıqla müxtəlif istiqamətlərdə dalğalanır, gözlənilmədən hərəkətə gəlir... Üstəlik, major cütlüklərin vəziyyəti də hazırda mübahisə üçün əsas yaradır: “Ayı”lar bazardakı işlərini görüb qurtarıblarmı? Biz ekspertlərimizə yenə də iki ənənəvi sualla müraciət etmişik:

Səbinə Məmmədqızı - Yunanıstanda seçkilər keçirilənə qədər nisbi sakitlik və qalxış cəhdləri aktual olacaq. Sonrakı dinamikanı isə AMB-nin böhranı aradan qaldırmaq üçün atacağı addımlar müəyyən edəcək.

1) İyun ayında eur/usd cütlüyündən nə gözləmək olar?

2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyi məsləhət görürsünüz?

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollar cütlüyündə artımın davam etməsi üçün qırılmalı olan əsas müqavimət 1.2650 səviyyəsidir. Bu səviyyənin keçilməsi növbəti müqavimət olan 1.2880 səviyyəsinə qədər qalxışa səbəb olacaq.

Eniş üçün dəstəklər 1.2500, 1.2430 ərazisindədir.

Bilirik ki, hazırda diqqət problemli ölkələrə, əsasən də Yunanıswww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

tan və İspaniyaya yönəlib. Yunanıstanda hökumətin formalaşmasındakı, İspaniyada isə bank sektorundakı problemlər diqqət mərkəzindədir. Fikrimcə, Yunanıstanda seçkilər keçirilənə qədər nisbi sakitlik və qalxış cəhdləri aktual olacaq. Sonrakı dinamikanı isə bu seçkilərin nəticələri, AMBnin böhranı aradan qaldırmaq üçün atacağı addımlar müəyyən edəcək.

2) Usd/chf cütlüyünə nəzər salmaq maraqlı olar. 0.9534 dəstəyinin qırılması cütlüyün enişinə yol açacaq ki, bu halda növbəti dəstəklər 0.9469, 0.9390 səviyyələridir.

Mavlet Baqiyev - Avropada fundamental faktorların qeyri-müəyyən olmasını nəzərə alaraq, Yeni Zelandiya dollarına diqqət yetirməyi məsləhət görərdim.

Fərid Hüseynov - Aud/usd “ikiqat təpə” formalaşdırıb. Bu cütlükdə də müvafiq istiqamətdə ralliyə hazırlaşır.

Qafar İmanverdiyev: - Qızıl ve neftə diqqət yetirməyi tövsiyə edərdim. İlqar Vəliyev: - Funt/dollarda maraqlı vəziyyət var. Aylıq və həftəlik qrafiklərdə yarılmış üçbucaq fiquru görünür.

8 İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL 8 Mavlet Baqiyev

1) Cütlük tədricən 1.2624-ə yaxınlaşmaqdadır. Onun keçilməsi 1.2805-1,2855 aralığındakı əsas zonanın sınaqdan çıxarılmasına səbəb olacaq. Artım 1.2930-50 ərazisinə qədər qalxacaq, amma bu, aldadıcı xarakter daşıya bilər.

Nə qədər ki, cütlük 1.26001.2800-dan aşağıda hərəkət edir, eniş riskləri qüvvədə qalıb. Əgər eniş trendi bərpa olunarsa, cütlüyün 1.2250-yə qədər düşməsi mümkündür.

2) Avropada fundamental faktorların qeyri-müəyyən olmasını nəzərə alaraq, Yeni Zelandiya dollarına diqqət yetirməyi məsləhət görərdim.

Proqnoz 1) May ayı statistikaya görə gözlənilən nəticəni təkrarladı.

Yəni investorlar satmağa üstünlük verdilər. Ümumiyyətlə, yay ayları bir qədər fiksasiya ayları olur.

Düşünürəm, eur/usd bir qədər korreksiyadan sonra yenidən aşağıya istiqamətlənəcək. Hazırda 1.2800 ətrafındakı müqaviməti test etməyə doğru yönəlib. Enişin bu nöqtədən sonra yenidən bərpa olunacağını düşünürəm.

2) Usd/jpy artım üçün çox gözəl potensiala malikdir. Bundan yararlanmaq olar.

müşahidə edərik ki, eur/usd cütlüyü son bir ay ərzində 998 punkt aşağıya enib.Təbii ki, ayın əvvəlində bir çox internet səhifələrində dərc etdiyim kimi, cütlüyün bu ay ərzində əks istiqamətdə qayıtması gözləniləndir.

Eyni zamanda, qiymət bu ayın əvvəlində kiçik bir uptrend yaradıb və bunun ardını davam etdirmek üçün artım trendini möhkəmləndirməlidir. Əks halda yuxarıya qalxan tendensiyanın ömrü az ola bilər.

Hədəflər (müqav-

qlı a r a m a d r a l l o d / F unt lik ə t f ə h ə v q ı l y A vəziyyət var. ucaq b ç ü ş ı m l ı r a y ə qrafiklərd . r ü n ü r ö g u r u q i f

Aud/usd “ikiqat təpə” formalaşdırıb. Bu cütlük də müvafiq istiqamətdə ralliyə hazırlaşır.

Gbp/jpy, düşünürəm, reyncin yuxarı sərhədini - 133-ü test edə bilər.

imət): 1.2517-1.26651.2784-1.2902-1.3084.

Alternativ ssenarı: əks istiqamətdə 1.2169 və 1.18751.1640.

2) Qızıl və neftə diqqət yetirməyi tövsiyə edərdim.

Qafar İmanverdiyev Fərid Hüseynov

İlqar Vəliyev

1) Qrafikə nəzər salsaq, aydın

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

1) Eniş hərəkətinin başa çatdığını düşünürəm. Həftəlik qrafiklərdə konvergensiya bunu təsdiqləyə bilər. Artımın hədəfi kimi yaxın aylarda 1,28-1,30 səviyyələrini görürəm.

2) Funt/dollarda maraqlı vəziyyət var. Aylıq və həftəlik qrafiklərdə yarılmış üçbucaq fiquru görünür.

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

TE XANALİZ

Texniki mənzərə

İndikatorlar əsasında analiz 07 iyun 2012

07 iyun 2012

07 iyun 2012

07 iyun 2012

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyü dalğa analizi nöqteyi-nəzərindən bir qədər mürəkkəb mərhələdədir. Bizim hazırkı ssenariyə görə cütlük (B) İntermediate korreksiyasında hərəkət edir. Korreksiya W-X-Y Minor ikiqat ziqzaq strukturuna malikdir. Onun sonuncu Y Minor dalğası yekunlaşandan sonra yuxarıya doğru (C) İntermediate dalğası gözlənilir. Hazırki vəziyyətdə ssenarinin təsdiqlənməsini bir qədər gözləmək daha düzgün mövqe olardı.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

47

48

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Eur/usd daily

Hazırda qrafikdə gördüyümüz eniş hərəkəti, bizim varianta görə, [c] minute korreksiya dalğasıdır. O, böyük ehtimalla, hələ bitməyib. Aşağıya doğru daha bir neçə minuette dalğa yarana bilər. Detallar qrafikdə göstərilib.

h4

Bu taymfreymdə klassik impulsun (i-ii-iii-iv...) yarandığını və inkişafda olduğunu müşahidə edirik.

Aşağıya doğru daha bir dalğa gözlənilir. Qiymətin kanalda qalması buna əlavə arqumentdir. www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Gbp/usd weekly

Qrafikdə A-B-C-D-E minor üçbucağının yarıldığını müşahidə edirik. Daha doğrusu, hələ üçbucağın sərhədi pozulmayıb. Qiymət ücbucaqdan çıxandan sonra satış əməliyyatları üçün fürsət axtarmaq olar.

daily

Aşağıya doğru hərəkət böyük ehtimalla, [i] minute dalğasıdır. Dalğa klassik impuls anatomiyasına malikdir. Bu, uzunmüddətli eniş trendinin ilk qaranquşu ola bilər. Korreksiyanı - [ii] minute dalğasını gözləyib, “ayı”lara qoşulmaq mümkündür. www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

49

50

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/chf weekly

Dollar/frank eyni səviyyələrdə “ilişib qalıb”. Əvvəlki ayla müqaysədə praktik olaraq heç nə dəyişməyib.

Yenə də korreksiyanın bitməsini və yuxarıya hərəkətin bərpasını gözləyirik. Daha doğrusu, ola bilər ki, korreksiya bitib, amma aşağı zaman periodundakı dalğanın strukturu şübhəyə əsas yaradır.

daily

Bu zaman periodundakı vəziyyətə baxsaq, ola bilər ki, 2 or B minor dalğası hələ bitməyib, hazırkı artım korreksiyadır. Daha dəqiq desək, [a]-[b]-[c] minute ziqzaqının [b] dalğasıdır. Onun başa çatmasını və aşağıya doğru [c] minute dalğasını gözləyirik. Enişin impulsiv olacağı istisna deyil. Detallar qrafikdə göstərilib. www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/jpy weekly

Dollar/yena B minor dalğasında hərəkət edir. Dalğa mənzərəsi aydınlaşıb. Bütün detallar qrafikdə aydın görünür. Güman ki, cütlük beş kəsişən dalğadan ibarət “Leading Diagonal” modelini formalaşdırmaqdadır.

daily

Bu qrafikdə (iv) minuette korreksiyasını müşahidə edirik. Onun başa çatmasından sonra artım trendinin davam edəcəyini gözləyirik. Trend xəttinin kəsilməsi korreksiyanın başa çatmasına aid siqnal sayıla bilər.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 437 532 3, 4 3 678 4 4

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

51

52

PROQNOZ

Kompleks baxış Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Avro may ayına olan ssenarisini doğrultdu. “Sat və qaç” prinsipi bazara hakim oldu. İyun ayı mən deyərdim, bu prinsipin bir qədər zəif davamı olacaq. Belə ki, əgər qiymət 1.2500-dən yuxarıda qala bilsə, 1.2800-ə kimi korreksiya ola bilər. Əgər 1.2400-dən aşağı düşsə, onda eniş daha da dərinləşərək, 1.2000-ə qədər güclənə bilər.

Hazırda bazardakı vəziyyəti qızılla paralel analiz etsək, əgər qızıla meyllik artsa, eur/usd və digər riskli valyutalara tələb azalacaq.

Xülasə:

Əgər qızıla meyllik artsa, eur/usd və digər riskli valyutalara tələb azalacaq.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PROQNOZ

Kompleks baxış

8

Gbp/usd Gbp/usd eniş trendində qalmaqda davam edir. Hazırda korreksiya müşahidə olunur. Müqavimət 1.5600, dəstək 1.5400 ətrafındadır. 1.5600 ətrafında satışlar yerləşdirməklə mövcud “ayı” trendinə qoşulmaq daha əlverişli olar.

Qiymət Daily-də 1.5400-dən aşağıda bağlansa və ya bu səviyyədən aşağıda lokal minimum yaratsa, enişin daha da güclənəcəyini söyləmək mümkündür.

Xülasə:

Mövcud “ayı” trendinə qoşulmaq daha əlverişli olar.

8 www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

53

PROQNOZ

Kompleks baxış

8

54

Usd/chf Avropada borc böhranı Dollara olan tələbata güc verir. Usd/chf artım trendində hərəkətini davam etdirir.

Hazırda sonuncu müqavimət səviyyəsini qırdıqdan sonra 0.9500-0.9550 ətrafında onu dəstək kimi möhkəmliyini yoxlayır. Cütlüyün ümumiyyətlə, enişə yenidən qayıtması üçün 0.9320-0.9380 dəstək səviyyələrindən aşağıda möhkəmlənməsi lazımdır.

Xülasə:

Cütlük enişə qayıtmaq üçün 0.9320-0.9380 dəstək səviyyələrindən aşağıda möhkəmlənməlidir

8 www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PROQNOZ

Kompleks baxış

Usd/jpy

8

Dollar/yena bu ay çox qəti addımlarla artıma meyylik göstərirdi. Amma qarşıda onu 79.60 ətrafında müqavimət səviyyəsi gözləyir. Əgər qiymət bu səviyyədən yuxarı qalxa bilməsə, eniş yenidən davam edə bilər. Əgər müqavimət səviyyəsi qırılsa, növbəti hədəf ilk olaraq 83 ola bilər.

Xülasə:

Əgər müqavimət qırılsa, növbəti hədəf 83.00 ola bilər. www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

55

56

TE XANALİZ

Made in Japan

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY Kəpənəyin uçuşu Sakit çəməni oyadır Günəşin şüalarında Matsuo Base Bütün xəttlər aşağıya yönəlsə də, şamların analizi “buğa hücumu” fiqurunun yarandığını göstərir. Həftəlik şamı izləyin və əgər açıq satış əməliyyatlarınız varsa, bağlayın. Artım potensialı Tenkan-Sen xətti ilə məhdudlaşır (1,2780).

EURUSD DAILY

Tenkan-Sen yarılıb və test olunub. Kijun xəttinin də sınaqdan keçirilməsini gözləməyə dəyər (1,2730) “Stop” əmrləri 1,2430-dan – Tenkan xəttindən aşağıda qoyulmalıdır.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Made in Japan

GBPUSD

8

WEEKLY

Son həftələrin kəskin enişi xəttlərin nizamını pozub. 1,5760 zonasında konsolidasiya gözləmək olar: orada bütün xəttlər görüşüblər. “Stop”lar həftənin minimumundan (1,5260) aşağıda qoyulmalıdırlar.

DAILY

Qiymət Tenkan-Sen xəttini sınaqdan keçirir. Sınaqdan sonra qiymətin hansı istiqaməti seçəcəyi bəlli olacaq. Artım şansları daha çoxdur. Gözləyək, görək...

8 www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

57

TE XANALİZ 8

58

Made in Japan

USDCHF WEEKLY

Bütün xəttlər yuxarıya baxsa da, həftəlik qrafikdə şamlar “ayıların hücumu” kombinasiyasını yarada bilərlər. Bundan sonra 0,9410 bölgəsində Tenkan-Sen xəttinin sınaqdan keçirilməsi mümkündür.

DAILY

Tenkan xətti yarılıb və sınaqdan keçirilib. Növbədə Kijun-Sendir - 0,9443. “Stop”ları keçilmiş Tenkan xəttinin arxasında (0,9660) gizlədirik.

8 www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Made in Japan

USDJPY

8

WEEKLY

Qiymət hələ də “bulud”un daxilindədir. Tenkan və Kijun xəttləri “ölü xaç” göstərirlər. Amma qiymət “bulud”dan çıxana qədər nəsə etmək ağıllı hərəkət olmazdı. Gözləyirik.

DAILY

Qiymət Tenkan və Kijun xəttlərini birnəfəsə keçib. Hətta xəttlər dönməyə də macal tapmayıblar. Yarılmış xəttlərin test olunmasını və 79,00 bölgəsində konsolidasiya gözləyirik.

www .inf o r ex .az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

K İ TA B R Ə F İ

Nə oxumalı

Qlenn Nili

Elliot Dalğalarının analizi məharəti

“Klassik” məktəbin, yəni Prekterin davam etdirdiyi xəttin tərəfdarları bu metodu az qala küfr hesab edirlər. Çünki Nili vaxtilə Elliotun formalaşdırdığı ehkamlardan xeyli uzaqlaşıb. Hətta demək olar ki, onun metodunda Elliotun ancaq adı və bir neçə əsas model qalıb. Vəssalam. Nəticədə bu gün ortada faktik olaraq iki “Elliot Dalğası” metodu var: klassik və yeni dalğa məktəbləri. Nilinin metodonu çox vaxt elə “neodalğa” da adlandırırlar.

Amma buna baxmayaraq, yeniliklər heç də klassik nəzəriyyənin ziyanına deyil. Əksinə, ilkin ehkamlardan xeyli kənarlaşılsa da, yeniliklər praktik ticarətdə kifayət qədər faydalı olacaqlar. Ralf Nelson Elliot öz nəzəriyyəsini 40-cı illərdə, səhm qrafiklərinin üzərində yaradıb. Nili isə 80-cil illərdə, daha dinamik və çevik qrafikləri müşahidə edərək onu təkmilləşdirib. Ona görə də, Nilinin nəzəriyyəsi müasir bazarlara daha çox uyğun gəlir, daha çevikdir, alətləri daha çoxdur.

qiymətin hərəkətini formalaşdıran kütlənin psixologiyasıdır. “Neodalğa” yanaşması bura bir əlavə edir: insanlar da, bazarlar da daim dəyişir, inkişaf edirlər. Ona görə də, eyni metod bütün dövrlərdə işləyə bilməz. Bu səbəbdən, analitik daim bazarın xarakterinin necə dəyişməsini izləməlidir.

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

darlarını çox vaxt çaşqınlığa salır.

Nili yeni dalğa analizinin demək Belə ki, “:c3”, “x:c3”, “:F3” və olar ki, bütün tərəflərinə toxunur, sair bu kimi dalğa adları klassik dalğa analizini bilənlərə heç nə onun texniki analizlə üst-üstə demir.

Nilinin dalğa işarələməsini düşən cəhətlərini izah edir, bütün klassik və yeni modelləri, onların mənimsəyənə qədər doğrudan da, treyderlər müəyyən çətinliklərlə necə qruplaşmasını, birləşməsini ətraflı təsvir edir. Kitabda qiymətin üzləşə bilərlər. Amma son nəticədə bu, daha praktikdir və faydalıdır. hərəkət variantlarını izah etmək üçün bir sıra diaqramlardan, sxemBütün hallarda, Nilinin bu lərdən də istifadə olunur. kitabını oxumaq, öyrənmək, onun metodunu mənimsəmək və yeri Qeyd edək ki, Nilinin dalğaları gələndə tətbiq etmək hər bir treyişarələməsi Prekterdən kəskin der üçün vacibdir. fərqlənir. Bu, tamam ayrı yanaşmadır və klassik məktəbin tərəf-

Dalğa nəzəriyyəsinə görə, www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et