"In Forex"#16

İyun ayı üçün proqnozlar

Azərbaycanda ilk və tək!

səh. 17

џ џ џ џ

İn Forex 06 (16) iyun, 2011

nalı onla Jur

səh. 21

Forex-i kimlər “fırladır”?

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

Ekspert rəyləri .............................7 Dalğa analizi................................9 Kompleks texanaliz......................25 İşimoku analizi.............................36

“Trend deyilən bir şey yoxdur”

İntervensiyanın gizlinləri Səh.23 səh. 40

Trendin bizi aldatmasını necə bilmək olar

“Mərdümazar” bazar

Hərdən bazarın sanki bizim acığımıza hərəkət etməsinin səbəbi nədir

səh. 6

Anormal Dalğa,

Treyderə 15 il

yoxsa yeni dalğa modeli?

səh. 14

səh. 42

Xain friend

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də...................................................Yunanıstan Avrozonadan çıxa bilər 6-da...................................................Treyderə 15 il 7-8-də................................................“Buğa”lar qayıtdımı? İyun ayı üçün ekspert proqnozları 9-13-də..............................................Elliot Dalğalarının analizi 14-15-də............................................Anormal Dalğa, yoxsa yeni dalğa modeli?

16-da.................................................Qazanmağın iki şərti 17-19-da............................................“Trend deyilən bir şey yoxdur. Necə ki, “Matrisa” da qaşıq yox idi”. Treyderlə müsahibə 20-də.................................................Baffetin prinsipləri 21-22-də............................................Forexi kimlər fırladır. Və ya bazara uzanan gizli əllər 23-24-də...........................................İntervensiyanın gizlinləri 25-28-də...........................................Kompleks texanaliz 29-30-da...........................................“Trend Magic System” 31-33-də...........................................Düzünü de, ossillyator! Ossillyatoru düzgün siqnal verməyə necə vadar etmək olar 34-də................................................Uğursuzların 4 növü. Bəs sən itkiyə necə reaksiya verirsən?

35-də................................................İtirən treyderin əlamətləri 36-39-da...........................................Bazarın “İchimoku” sistemi əsasında təhlili 40-da................................................ “Mərdümazar” bazar. Hərdən bazarın sanki bizim acığımıza hərəkət etməsinin səbəbi nədir 41-də................................................Uğurlu treyder xasiyyəti 42-45-də...........................................Xain friend. Trendin bizi aldatmasını necə bilmək olar 46-da................................................Avtomat-kanal 47-48-də...........................................At yarışında treydinq dərsi 49-da................................................Mən yanmasam, sən yanmasan, pul yanmasa... Qeyri-adi psixotexnika 51-53-də..........................................Gecikən və qabaqlayıcı indikatorlar 54-də...............................................Əgər qiymət vurnuxursa...

55-56-da.........................................1-2-3 patterni 57-58-də.........................................Altıncı hiss. Bu, nədir və treyderə necə kömək edə bilər 59-da...............................................Birja aforizmləri 60-da...............................................Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

06 (16)

iyun,

2011

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

“Gizli əllər”in sahibləri

B

azarı “görünməyən əllər”in idarə etdiyini hələ Adam Smit demişdi. İqtisadiyyat elminin atasının bu ifadə altında nəyi nəzərdə tutduğu bəlidir: o, obyektiv qanunların, ilk növbədə tələb-təklif balansının proseslərə təsirinə işarə edirdi. İlqar Vəliyev, Amma indi çoxları bu ifadəni Layihənin rəhbəri ayrı cür yozmağa meyillidirlər: onlar “görünməyən əl” deyəndə tamamilə konkret qrupların real əllərinin maliyyə bazarına uzandığına (və bu yolla da başqa treyderlərin cibinə girdiyinə) əmindirlər!

Bəs bu, belədirmi? Əgər belədirsə, gündəlik dövriyyəsi 4 trilyon dollara çatan bir bazarı idarə edən o gizli əllərin sahibləri kimlərdir elə? Pul dənizinin neptunları və poseydonları deyillər ki?

Bu sualın cavabını “Forexi kimlər fırladır” adlı yazıda axtarmağa çalışmışıq. Həm də tək orada yox: biz məsələnin qalan iki tərəfinə də aydınlıq gətirməyə çalışmışıq ki, mənzərə tam olsun. Bunlar hansı tərəflərdir?

Birincisi kütlədir. Siz təşviş içində hərəkət edən, qaçan, vurnuxan, basabas yaradan kütlə görmüsünüzmü? Görməmisinizsə eybi yox, biz onu “Mərdümazar bazar” yazısında təsvir etmişik. Bu kütlə həmişə elə hərəkət edir ki, ayrıayrılıqda götürəndə hər bir üzvü ziyan çəksin. Kütlənin sanki öz marağı var, amma bu www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

maraq ora daxil olan heç bir konkret fərdin marağı ilə üstüsə düşmür. Yaxşı, bu kütləni kim idarə edir? İndi təsəvvür edin ki, həmin kütləni Forexə buraxmısınız...

Bu halda kim idarə edəcək bazarda baş verənləri? İkinci məqam isə insanın xasiyyətidir. Psixologiya elmi insanın uğursuzluğa dörd cür reaksiya verdiyini deyir. Bu barədə də xüsusi materialımızı oxuya bilərsiniz. Mənsə qısaca onu deyim ki, bəzi insanlar uğursuzluğun səbəbini həmişə başqalarında axtarırlar. Belə insanları bazarda hansısa konspirasiya sisteminin çalışmamasına inandırmaq mümkün deyil.

Amma mən indidən sizi heç bir istiqamətə yönəltmək istəmirəm. Jurnalımızdakı çox maraqlı materiallar ixtiyarınızdadır: oxuyun və öz qərarınızı özünüz çıxarın. Sadəcə bir şeyi əlavə etmək istəyirəm. Jurnalımızda təqdim olunan analitikanı izləsəniz, görərsiniz ki, bazarın hərəkəti ilə bağlı proqnozlar samballı dərəcədə düz çıxır. Bu, o deməkdir ki, istər idarə olunan xaos olsun, istər olmayan, bütün hallarda bazarda qazanmaq mümkündür. Sizə də arzum elə budur.

Zövqlü mütaliələr.

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

GÜNDƏM

Aktual

Yunanıstan Avrozonadan çıxa bilər

H

azırda Avronun perspektivlərindən danışanda ağla ilk gələn “yunan problemi” olur. Artıq neçənci aydır ki, Yunanıstan Avro üçün sağalmaz başağrısına çevrilib. Hadisələri izləyənlərə məlumdur ki, bu ay Avropa Birliyi ölkələrinin maliyyə nazirlərinin Vyana toplantısında həmin ölkəyə yardımla bağlı ilkin qərar qəbul edilib. Əsas qərar isə iyunun 20-də çıxarılmalıdır. Əgər bundan gec olarsa, Yunanstanın avtomatik defoltu gündəmə gələ bilər.

Artıq hamıya aydındır ki, Avropa Birliyinin və BVF-nin ötən il Yunanıstana 110 milard avro yardım etməklə bağlı qəbul etdiyi plan birdəfəlik iflasa uğrayıb. Belə vəziyyətdə BVF oyundan çıxmağa

bir uğura nail ola bilməyib. Onun əksər addımları son nəticədə ölkə daxilində “kəmərlərin sıxılmasına” gəlib çıxır. Nəticədə hökumətin reytinqi son dərəcə aşağı düşüb.

Daxili siyasi vəziyyət hökumətin əl-qolunu bağlayaraq, effektiv islahatlar aparmasına imkan vermir.

nanıstan 350 milyard avroluq xarici borcu ilə bağlı defolt elan etmək zorunda qalacaq. Bu da qorxulu variantdır: çünki Yunanıstanın ardınca Portuqaliya və İspaniyanın da defoltu məsələsi aktuallaşa bilər. Ona görə də, AB mümkün qədər defolt ssenarisinin reallaşmasına yol verməməyə çalışacaq.

Buna baxmayaraq, hazırda tranşın deyilən vaxt ərzində çatAmma siyası dırılacağına ümidlər o qədər də problemlər çox deyil. Amma hətta əgər ayrılsa təkcə ölkənin belə, bu, yunan probleminin tam daxildə deyillər. həlli demək olmayacaq. Hələ ki Avropa Birliyi “yunan borcu” həlli olmayan probYunanıstana 12 lem kimi görünür... milyard avroluq növbəti tranşı Bütün bu qalmaqaların fonunda bu şərtlə verAfina rəsmiləri bildirdilər ki, məyə hazırdır ölkənin Avrodan imtina edərək, Yunanıstan yenidən bu valyutaya qayıdacaqmı? ki, Afina özəlmili valyutası olan Drahmaya çalışır. Və bütün ağırlıq AB-nin ləşdirmə və vergilərin yığımı dönəcəyi istisna deyil. Bu, o üzərində qalır. Yunanıstan Avropa üzərində nəzarəti Birliyə güzəştə deməkdir ki, ən azından, Afina AB üçün ağır yükə çevrilməkdədir: getsin. “Citigroup” bankının analirəhbərliyi ilə əsəb müharibəsinə 2014-cü ilə qədər bu ölkə büdcə tikləri bunu “kənardan idarəçilik” başlayır. Merilend Universitetinin kəsirini AB-nin tələblərinə uyğun adlandıırlar. Belə çıxır ki, Yunanısprofessoru Piter Moriçi də bu olaraq, ÜDM-in 3 faizinə endirə tan öz suverenliyinin bir hissəsini fikirdədir ki, Drahmaya geri dönbilməyəcək. Dövlətin borcları isə AB-yə güzəştə getməlidir. Əgər bu mək hazırda Yunanıstan üçün ən ÜDM-in 142,4%-nə çatıb! Gələn il olarsa, istisna deyil ki, gələcəkdə yaxşı çıxış yolu ola bilər. Bu halda bu rəqəmin 160%-i aşacağı göPortuqaliya və İspaniya da eyni ölkənin rəhbərliyi ən azından zlənilir. təkliflə üzləşəcəklər. müstəqil şəkildə öz borclarını restruktrizasiya edə biləcək.

Yunanıstan hökuməti vəziyyəti Əgər həmin 12 milyard dollarlıq dəyişməyə çalışsa da, hələ ki ciddi tranş iyun ayında verilməsə, Yuwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

5

6

AQİB ƏT

Cinayət və cəza

FBI Wall-Stritiə “əl gəzdirməyə” başlayıb?

Treyderə 15 il Milyarder insayder informasiyasından istifadə etdiyinə görə həbs olundu

M

ayın 11-də Nyu-York m ə h k ə m ə s i “Galleon” hedcfondunun meneceri, milyarder Rac Racaratnamın barəsində qərar çıxardı. O, qanunsuz insayder informasiya əsasında ticarət aparmaqla on milyonlarla dollar qazanmaqda günahkar bilinir. Əslən Şri-Lankalı olan 53 yaşlı milyarderin məhkəmə prosesi iki ay davam edib. Racaratnam 1,8 milyard dollar sərvətlə Amerikanın 236-cı ən varlı adamıdır.

sadi fırıldaqların qarşısını almaq üçün bu metoddan yaxın gələcəkdə daha aqressiv istifadə olunacaq. Müşahidəçilər FBİ-ın da gizli şəkildə bu prosesə qoşulduğunu düşünürlər.

Milyaderin cəzası iyulun 29-da elan olunacaq. Müşahidəçilər onun ən azı 15-16 il həbs cəzası alacağını gözləyirlər. Hazırda Racaratnam 100 milyon dollar girovun müqabilində müvəqqəti azad edilib. O, elektron “bilərzik” taxılaraq, Manhettdəki mənzilində ev dustağı kimi yaşayacaq. Çünki prokurorlar onun imkan taparaq vətəni Şri-Lankaya qaça biləcəyindən ehtiyatlanırlar.

Prokurorlar bu məhkəməni insayder ticarəti üzrə ən böyük işlərdən biri adlandırırdılar.

Məhkəmədə Rac Racaratnama qarşı əsas sübutlardan biri onun telefon danışıqlarının yazısı olub.

Danışıqlarda Racaratnamın həmsöhbətləri onun səhmləri ilə ticarət apardığı şirkətlərin nüfuzlu şəxsləri olublar. Həmin şirkətlərin arasında Google, Intel və Hilton Hotels kimi tanınmış brendlər də var.

Andlılar məhkəməsi milyarderi ittihamın 14 bəndinin hamısı üzrə günahkar sayıb. Həmin bəndlərdən 9-u qiymətli kağızlarla fırıldaq, 5-i isə gizli sövdələşmə barədədir. Əvvəlcə ona qarşı 37 bənd üzrə ittiham vardı, lakin onların 23-ü məhkəmə başlamazdan əvvəl ləğv edilmişdi.

Prokurorların iddiasına görə, 2003-2009-cu illərdə Racaratnam insayder ticarəti vasitəsilə 63,8 milyon dollar həcmində qanunsuz gəlir əldə edib.

Son vaxtlar Uoll-Stritdəki qalmaqallarda telefon danışıqlarının dinlənilməsi faktı tez-tez üzə çıxır.

Ekspertlər güman edirlər ki, iqti-

Treyderin vəkilləri müdafiəni bu iddianın üzərində qurmağa çalışıblar ki, əslində o, ölkədə bütün birja iştirakçılarına bəlli olan informasiyalardan istifadə edib.

Doğrudan da, son hadisələrə qədər Racaratnam Amerikanın ən istedadlı professional treyderlərindən biri sayılırdı.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Racaratnamı insayder informasiyası ilə təmin edən analitiklərdən biri – Danielle Çeysi. Onun informasiyaları milyarderin daha 20 milyon dollar varlanmasına səbəb olub.

İnsayder informasiyasını ötürən digər analitik Mark Kurland FBI tərəfindən həbs olunarkən

Ümumiyyətlə, son vaxtlar Amerikada qiymətli kağızlarla fırıldaqlar edənlərə qarşı mübarizə xeyli güclənib. İl yarım ərzində prokurorluq insayder informasiyasından istifadə etdiyinə görə 47 nəfərin haqqında cinayət işi qaldırıb. Racaratnam onlardan 35cisidir.

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SORĞU

Əsas məsələ

“Buğa”lar qayıtdımı? İyun ayı üçün ekspert proqnozları 1.4670/90-1.4700 səviyyəsinə yönəlib. Əgər cütlük deyilən ərazidən yuxarıda möhkəmlənməyə nail olarsa, o zaman qrafikdə “ikiqat dib” fiquru formalaşır ki, bu fiqurun işləməsi cütlüyün daha sürətli artımının başlaya biləcəyini fikirləşməyə əsas verir.

Hərçənd, bir sıra analitiklər 1,4210-a qədər korreksiya istisna Nərminə Lazımova: hesab edirlər ki, hazırda Avrozonada həyata keçirilən tədbirlər problemi həll etmir, sadəcə, hadisələrin inkişaf müddətini uzadır.

Ona görə də, avronun qalxışının dayanıqlı olacağına inanmaq çətindir və cütlüyün enişinin bərpa olunacağını hesab edirəm. Əgər deyilən səviyyədən yuxarıda möhkəmlənməzsə, avro/dollar yenidən 1.40- 39 səviyyələrini qırmağa çalışacaq. deyil. Ardınca yeni maksimumlara: 1. Bəli, fikrimcə, avro artım ten- 1,5260-5310-a istiqamətlənə bilər.

2. Hazırda funt/dollara da diqqət densiyasina gayıtdı. İlk hədəf yetirmək maraqlı olardı. Bildiyi2. Mən iyun ayı ərzində eur/cad olaraq 1.4940-ı gorürəm. Tendenmiz kimi, funt xəbərlərə həssasdır, siyanın daha da güclənəcəyini is- cütlüyünü izləyəcəyəm. yaxın gələcəkdə isə İngiltərə tisna etmirəm. Orta perspektivdə Bankının faiz dərəcələrini dəyqiymətin 1.5140-a çatacağını gözişdirib–dəyişdirməyəcəyi barədə Səbinə Məmmədqızı ləyirəm. ehtimallar, həmçinin inflyasiya 1. Hazırda avro /dollar cütlüyü hesabatları funtu hərəkətə gətirən 2. Hazırkı vəziyyətdə eur/usd amillər olacaq. maraqlı vəziyyətdədir, O, gündəcütlüyü ilə yanaşı, usd/jpy və Bazarda narahatlıqlar artıqca lik, həftəlik və aylıq qrafiklərdə gbp/usd cütlüklərini izləməyi də “sığınacaq valyuta” olan franka eniş trendinin yuxarı sərhədi məsləhət görərdim. tələbat artır, amma hazırda yaxınlığında hərəkət edir. Avronun dollar/frank cütllüyü həddindən qalxmasına 2 amil təsir göstərir: artıq satılmış təsiri bağışlayır. Əgər bir tərəfdən ABŞ da zəif iqtisadi Mavlet Baqiyev: göstəricilər,digər tərəfdən Yunanıs- cütlük hazırkı tarixi minimumdan aşağı düşməzsə, ehtiyatla qısamüd1. Eur/usd cütlüyü üçün 1,4680- tanın borc problemi ilə bağlı əldə dətli alış əməliyyatlarına girmək olunmuş müəyyən razılıqlar.

1,4700 səviyyəsini vacib hesab olar. Ümumiyyətlə, hazırda diqqət edirəm. Ondan sonra 143208 May ayı treyderlər üçün bir qədər qəliz oldu: çoxlarının işləməyə üstünlük verdiyi eur/usd cütlüyünün eniş trendi aldadıcı şəkildə artıma çevrildi... Bununla da əksər bankların proqnozlarını yalana çıxardı. Bəs iyun ayında nə gözləmək olar?

Biz ənənəvi ekspertlərimizə yenə də iki sualla müraciət etmişik: 1) Sizcə, eur/usd cütlüyündə artım trendi bərpa olunubmu?

2) Hazırda hansı cütlüklərlə işləməyi daha məqsədəuğun hesab edirsiniz?

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

7

SORĞU 8

8

Qafar İmanverdiyev

Əsas məsələ 61.8% ilə 100%-in arasında güclu müqavimət xətti – yəni 80% durur.

Bu da o deməkdir ki, qiymət həmin nöqtədən əks istiqamətə də gedə bilər. Eur/usd-nin növbəti hədəfləri kimi 1.4940 və 1.5144-ü görürəm.

2. Eur/usd-dən başqa, gbp/usd, usd/chf, usd/jpy, qızıl və neftə diqqət yetirməyi məsləhət görürəm.

Fərid Hüseynov:

1. Eur/usd cütlüyü 2011-ci ilin yanvar ayından may ayına kimi 2070 punkt qalxandan sonra, keçən ay dediyim kimi, korreksiya etməli idi. Yanvar ayından indiyə kimi verdiyim bütün proqnozlar özünü doğrultdu. Proqnozları Fibonaççi, Elliot ve Ichimoku sistemlərinə əsasən verirəm. İndi isə eur/usd yenidən pik nöqtələrinə çatmağa hazırlaşır. Daily qrafikdə qiymət 61,8%-lik fibonaççi səviyyəsindən bir qədər yuxarıya qalxıb. Bu vəziyyətdə əksər treyderlər qiymətin 100%-lik səviyyəyə qədər çatacağını düşünürlər.

Amma unutmaq lazım deyil ki,

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

1.4050-yə qədər enə bilər. Əgər 1.4550-dən yuxarıda qiymət bağlansa, onda məzənnənin 1,4900-1.5000 aralığına qədər qalxacağını düşünürəm.

2. Usd/chf-a fikir verməyi məsləhət görürəm. Gbp/usd də həmçinin aktual olacaq. İlqar Vəliyev: 1. Avronun artım trendinin davam edəcəyi şəxsən mənə o qədər də inandırıcı görünmür. Əvvəla, yay gəlib, iri investorlar nəyi alıb-nəyi satmaq barədə yox, bu fəsli harada keçirmək barədə düşünürlər. İkincisi, hazırda cütlükdə konsolidasiya üçün texniki zərurət yaranıb. Ona görə də, mənə ən real görünən ssenariyə əsasən, qiymət 1,47-1,43 kanalında dalğalanacaq.

2. Mən qızıla diqqət yetirməyi 1. Əgər 1.4500-1.4550 müqaviməti qiymətin artımına mane olsa, məsləhət görərdim. Orada texniki onda eniş trendinin yenidən davam vəziyyət elədir ki, yeni tarixi makedəcəyini gözləyə bilərik. Bu halda simumların yaranacağı gözlənilir. avro öncə 1.4300, daha sonra

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

9 Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyündə yenə də / hələ də vəziyyət birmənalı deyil. Biz hazırda (Y) İntermediate dalğasının inkişaf etdiyini düşünürük. O, ziqzaq şəklində formalaşır: 5-3-5. Birinci “beşlik” hazırdır – A Minor dalğası. İndi əsas sual budur: ikinci “beşlik” – yəni C dalğası inkişafa başlayıbmı? Yoxsa B dalğası hələ davam edərək, daha mürəkkəb şəkil ala bilər?

Vəziyyət aydın deyil. Ona görə də, aşağı zaman miqyaslarında müxtəlif variantları nəzərdən keçirəcəyik.

8

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

10

Dalğa analizi

Eur/usd

daily Burada alternativ varianta baxırıq: bu variantda hələ A Minor dalğası inkişaf edir. Aşağıya hərəkət isə [iv] of A dalğası, yəni minute səviyyəsinə aid hərəkət olub. Ötən ay göstərdiyimiz kritik səviyyənin pozulmaması bu ehtimalı gücləndirir. Ehtimal düzdürsə, qiymətin ən azı 1.50 səviyyəsindən yuxarıya qalxacağı mümkündür.

h4 Etiraf edim ki, bu variant mənə məxsus deyil. Hazırda bir neçə tanınmış dalğa analitiki eur/usd cütlüyünün minute səviyyəsində indiyə qədər rast gəlinməyən bir model formalaşdırdığını deyir. Bu, “running zigzag” modelidir. Məsələ ondadır ki, şəkildə (a) kimi göstərilən dalğa açıq-aşkar “beşlik”dir, korreksiya isə 5 dalğadan ibarət ola bilməz. Ona görə də, bir sıra dalğa analitikləri b dalğası a-dan aşağıya enən 5-3-5 formullu ziqzaqın formalaşmasını gözləyirlər. Onlar haqlıdırmı? Gözləyək, görək...

Bizim hökm isə budur: mənzərə aydın deyil.

8 ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

11

Dalğa analizi

Gbp/usd

8

weekly Bu cütlükdə isə əksinə, hər şey tam aydındır və əvvəlki sayımızda göstərilən sxem üzrə gedir. Ona görə, şəkildəki əvvəlki işarələnməni dəyişməyə ehtiyac görmədik. Əvvəlki sayımızdakı şərhlər qüvvədədir. Yəni (B) İntermediate dalğasının inkişafını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası formalaşmaqdadır.

Güman ki, C minor ending diagonal modeli yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir üçlük formalaşdıracağı gözlənilə bilər.

daily Artıq üçüncü aydır ki, gbp/usd düppədüz bizim sxem üzrə hərəkət edir. Buna görə də, yenə əvvəlki sayımızdakı işarələnməni və xəttləri olduğu kimi saxlamışıq. Əgər nəsə işləyirsə, onu düzəltməyə nə hacət?

Nəticə: yuxarıya trendin davamını gözləyirik. Mümkündür ki, impulsiv şəkildə.

8 ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

12

Dalğa analizi

Usd/chf

weekly Burada da vəziyyət təsvir olunan sxem üzrə gedir. (5) İntermediate dalğası aşağıya doğru uzun yolunu davam etdirir. Və cari dalğa xəritəsinə əsasən, onun 3 Minor alt dalğası formalaşmaqdadır. Yaxın perspektivdə 4 Minor korreksiyasını gözləyirik. Təfərrüatlar qrafikdə göstərilib.

daily Qiymət düz əvvəlki sayda göstərdiyimiz kritik səviyyədən geri döndü və bununla da analizin doğruluğunu təsdiqlədi. (v) of [iii] impulsunun yekunlaşmasını və [iv] minute korreksiyasının başlamasını gözləyirik.

8 ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/jpy

8

weekly Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkət edir. Hazırda ending diagonal modelinin sonuncu üçlüyünün formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb. Bəs B minor necə? Təəssüf ki, bu suala cavab vermək hələ mümkün deyil. Ona görə də, bu taymfreymdə dalğa mənzərəsinin tam aydı olmadığnı etiraf etməkdən savayı yol qalmır.

daily Bu zaman miqyasında gördüyümüz informasiyaya əsasən deyə bilərik ki, böyük ehtimalla, B Minor dalğası başa çatıb. Və minute dalğa səviyəsində [i]-[ii]... [iii]-[iv]-[v] sayımı başlayıb. Ehtimal doğrudursa, aşağıya doğru impulsiv hərəkət gözləyirik.

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

13

14

A K T UA L

Nəzəriyyə

Anormal dalga, yoxsa yeni dalğa modeli?

V.Məmmədov

M

ay ayında Forex bazarı dalğa analitiklərini çox çətin bir vəziyyətə saldı: bir neçə cütlükdə, xüsusilə də eur/usd və usd/chf-də yaranan dalğa strukturunu heç cür işarələmək olmurdu. Məsələ ondadır ki, Elliotun Dalğa Prinsipinə əsasən, hərəkət dalğaları 5 dalğadan, korreksiya dalğaları isə 3 dalğadan ibarət olur. Bu, əsas qaydadır, ana prinsipdir. Amma şəkil 1 və 2-də gördüyünüz kimi, açıq-aşkar 5 dalğalı korreksiya yaranıb… Bunu necə izah etmək olar?

Şəkil 1. Eur/usd cütlüyündə 5 dalğalı korreksiya.

Bu, anomaliyadır, yoxsa iri modelin ilk dalğası?

Əsas variant budur ki, həmin beş dalğalı hərəkətlər daha yuxarı səviyyəli korreksiya modelinin ilk dalğasıdırlar. Prinsipcə, “ziqzaq” modelinin 5-3-5 formuluna malik olduğunu bilirik. Amma məsələ ondadır ki, “ziqzaq”ın b dalğası a dalğasının başlanğıcını keçmir.

Fəqət bu hallarda b dalğası a dalğasının başlanğıcını keçib.

Onda bu, nədir?

EWA-da b dalğasının a dalğasının bağlanğıcını keçdiyi modellər var. Bunlar əsasən treyderləri tez-tez çaşdıran “flat”, “runing flat” və “irregular flat” adlı modelləridir.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 2. Usd/chf cütlüyündə 5 dalğalı korreksiya.

Bu, anomaliyadır, yoxsa iri modelin ilk dalğası? İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

A K T UA L

Nəzəriyyə

8 Onlarda b dalğasının a dalğasının başlanğıcından o tərəfə keçməsi qaydaya uyğundur. Treyderləri də elə bu çaşdırır: zirvə təzələnir, amma yeni maksimum hərəkət yox, korreksiya strukturunun zirvəsi olur.

Nəticədə zirvənin (dibin) keçilməsi zamanı bazara girənlər itki ilə üzləşirlər.

Fəqət həmin modellərin formulu 3-3-5 olur. Yəni a dalğası 3, b dalğası 3, c dalğası 5 alt dalğadan ibarət olur. Di gəl ki, bizim gördüyümüz vəziyyətlərdə ilk dalğa 5 alt dalğadan ibarətir. Elə isə bunlar nə modellərdir?

Şəkil 3. Klassik zigzag 5-3-5 formuluna malikdir və “b” dalğası “a” dalğasının başlanğıcını keçmir.

Bəzi dalğa analitikləri vəziyyətdən çıxmaq üçün “Running zigzag” adlı yeni modelin tapıldığını iddia edirlər. Bu modelin əlaməti belədir ki, formulu 5-3-5 olur, amma b dalğası a dalğasının başlanğıcını keçir.

Bəs doğrudan da, belə model varmı? Əgər varsa, bazarda onun təkrarlanan nümunələrini tapmaq Şəkil 4. Flat tipli modellərdə “a” dalğasının başlanğıcı keçilir. lazımdır. Axı modellər – məhz mün- Amma “a” dalğasının özü həmişə 3 alt dalğadan ibarət olur. təzəm təkrarlanan dalğa strukturlarıdır. Təkcə bir konstruksiya yeni modelin mövcudluğunu elan etmək üçün əsas vermir. Çünki Elə isə bu, sadəcə, anomaliyadırmı? İstisna deyil. o, anomaliya da ola bilər. Qrafikdə səthi axtarış zaFəqət yenə də hökm verməyə tələsməyək. Birmənalı manı “running zigzag” kimi qəbul edilə biləcək cavab üçün mövzuya qayıdacağıq. başqa nümunələrə rast gəlmədik.

Belə də olur...

Zimbabvedə 90 sekstilyon faizə çatan inflasiya 100 trilyon dollarlıq əskinazların buraxılmasına səbəb olub.

Bu pula 3-4 çörək almaq mümkündür. ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

15

16

RE AL TİCARƏT

Məsləhət

Qazanmağın 2 şərti B

azarda davamlı qazana bilmək üçün sizə iki şey lazımdır: 1) trendi izləyən ticarət sistemi və 2) ona riayət etmək üçün möhkəm intizam. Trendi izləyən ticarət sistemini yaradarkən trendi müəyyən etməyin qaydalarına xüsusi diqqət yetirmək lazımdır.

Bu məqsədlə filtr kimi istifadə olunan çoxlu texniki indikatorlar var: məsələn, MACD, DMI, parabolik, stoxastiks... Amma bu yazıda biz trendi izləyən strategiyalar ın iki ayrı problemindən söz açacağıq: risk/gəlir nisbəti və əməliyyatların açıq saxlanması.

Risk/gəlir nisbəti Sizin potensial gəlirin həcmi həmişə potensial itkinin həcmindən çox olmalıır. Misal üçün, stop-loss 50 punktdursa, teykprofit 100 punkt qoyulmalıdır. Bu halda əgər hər 100 əməliyyatdan 65-i ziyanlı olsa belə, siz 250 punkt qazanmış olacaqsınız: 35*100-65*50 = 250.

Düzdür, trend zamanı dalğalanmalar stop-lossu əsassız şəkildə işə sala bilir. Buna baxmayaraq, trend sizə zəmanət verir ki, son nəticədə qazancın miqdarı itkidən çox olacaq.

treyderlər stressi artırmamaq üçün belə etmirlər. Açıq əməliyyat özü stress deməkdir, onun həcmini çoxaltmaq isə stressi də artırır.

Həmin treyderlər trend istiqamətində bir əməliyyatı bağlayandan sonra ikincini açırlar. Halbuki, bu, trenddən istifadənin heç də ən effektiv yolu deyil. Gəlirli əməliyyatın həcmini çoxaltmaq daha doğru və peşəkar yanaşmadır.

Nümunə

Şəkil-də eur\usd cütlüyünün qrafiki göstərilib. Trend filtri kimi MACD indikatorundan istifadə edilib. Əgər MACD siqnal xəttindən yuxarıdırsa, bu, artım trendi sayılır və əksinə. Ticarət siqnalları almaq üçün Bollincer zolaqlarından da istifadə etmək mümkündür

(period=5, yayınma=0,3). Artım trendi zamanı qiymət zolağın aşağı sərhədinə çatanda alış əməliyyatı açılır. Eniş trendi zamanı isə əksinə: qiymət zolağın yuxarı sərhədinə çatanda satış əməliyyatı açılır. Alınan siqnallar qırmızı və göy oxlarla göstərilib. Şəkillərdən aydın olur ki, trend zamanı sistem yanlış siqnallar da verir. Amma düzgün loss/profit nisbəti qurulanda son nəticədə ümumi hesab gəlirli olacaq.

Bütün bunlardan hansı nəticə çıxır? Ən yaxşı cavab yazının əvvəlində verilən cavabdır. Yəni, bazarda davamlı qazana bilmək üçün sizə iki şey lazımdır: 1) Trendi izləyən ticarət sistemi 2) Ona daim riayət etmək üçün möhkəm intizam.

Həcmin böyüdülməsi Siz gəliri artırmaq üçün trendin istiqamətində açılmış və artıq gəlir gətirən əməliyyatın həcminə əlavələr edə bilərsiniz. Bir çox Şəkil 1 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Aydın Səfərov

Müsahibimiz “Matrix” filmi ilə forex arasında maraqlı bənzətmə gətirir:

“Trend deyilən bir şey yoxdur.

Necə ki, “Matrisa”da qaşıq yox idi” “Strategiyaların açıq sınağı”nda depozitini üçqat artıran treyderlə müsahibə Tanış olun: Aydın Səfərov, 32 yaşı var, biznesmendir.

Bakıda anadan olub, İqtisadiyyat Universitetini bitirib, özünün dediyi kimi, Bakıdan Moskvaya və əksinə uçan təyyarələrdə yaşayır.

- Əvvəlcə bütün oxucuları və “İnforex” şirkətinin əməkdaşlarını salamlayıram?- deyir Aydın,- Sizin jurnalı müntəzəm oxuyuram. Şadam ki, nəhayət, mənim də ulduzum doğdu - yəni jurnalınıza müsahibə verdim.

- Forexlə tanışlığın nə vaxt və necə olub? Bu sahəni niyə seçmisən?

- Maliyyə bazarları haqda hələ kitablarda oxumuşdum – misal üçün, Teodor Drayzerin “Maliyyəçi” romanını yada sala bilərəm. Bu, mənə çox maraqlı bir iş kimi göründü. Ancaq forekslə 2006-cı ildə tanış oldum. Ödənişsiz təhsil haqda elanlara rast gəldim və kurslara yazıldım. Bunwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

dan öncə isə əlbəttə ki, tanışlarımdan və dostlarımdan məlumatlar almışdım. Və açığı, məndə mənfi fikir yaranmışdı. Bütün dostlarım və tanışlarım məni bu sahə ilə məşqul olmaqdan çəkindirmək istəyirdilər. Hətta onu da deyirdilər ki, hesabıma qoyacağım pulları alış-verişə sərf eləsəm, daha yaxşıdır. Amma mən həyatımdakı bütün qərarları özüm qəbul etməyə öyrəşmişdim və bir biznesmen

kimi eksperimentlərdən qorxmurdum. Və indi gördüyünüz kimi, zaman mənim tamamilə haqlı olduğumu təsdiqlədi!

Deyə bilmərəm ki, bu sahəni mən özüm seçmişəm...

8

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

17

MÜSAHİB Ə 8

18

Daha dəqiqi, o özü məni seçib.

Başlanğıcda mən buna sadəcə hobbi kimi yanaşırdım, lakin sonralar, necə deyərlər tamamilə bağlandım.

- Bəs Forexlə bağlı gələcək planların necədir?

- Planlar çox ciddidir: lisenziya alıb, özümün kapital idarə edən fondumu yaratmaq və Sorosla rəqabət aparmaq.

Aydın Səfərov Nəticənin təvazökar olmaması üçün sən özün də gərək təvazökar olmayasan. Və böyük iddialarla yaşayasan. Ona görə də, təvazökar olmayın, cənab- lar!

- Ticarət fəaliyyətini başqaları ilə - Əla! Bəs öz treyder müzakirə bacarığını artırmaq üçün nələr edirsənmi?

Yoxsa bunu sırf edirsən?

- Özümün ticarət aparmadığımı şəxsi iş sayırnəzərə alsaq, bütün cəhdlərimi san? işlətdiyim ekspertlərin - Bizim “bacarığının” artırılmasına işimizin bir pis yönəldirəm. Mən Şarp əmsalı üzrə cəhəti var. Əgər daha yaxşı göstəricələrə nail olmaq kimsə bu işi görüçün daim portfelimi optimalməyi bacarırsa, laşdırıram. Həmçinin riyazi göbu haqda danışzləntilərin, gəlirin və digər mamağa üstün“Qay Riççinin “Rovelver” filmində yaxşıf fikirlər amillərin yüksəlməsinə çalışıram. lük verir. Amma var. Baxın, peşman olmazsınız.”

Oxucuları yormamaq üçün bacarmırsa, əksinə, treydinq mənə daha çox uyğudur. hamısını saymaq istəmirəm. ticarət, birja, itki, gəlir broker, İş qabiliyətimi yüksək hakimiyyət barədə eninə-uzununa Belədə daha çox boş vaxtım qalır. səviyyədə saxlamaq üçün tez-tez danışmağı xoşlayır. Ona görə də, - Səncə, forex treyderdən çox təbiətə üz tuturam. Quşların cəhbelə çıxır ki, heç nə danışmamaq əsəb tələb etmir ki? cəhi insanı kulerin səsindən daha daha yaxşıdır.

- Əgər siz əsəbiləşirsinizsə, çox sakitləşdirir, demək, öz qabiliyyətinizə şüba verirsən? iy s k a e r ə c e n həniz var. Bu barədə Qay Riççinin ə - İtkilər “Rovelver” filmində yaxşıf fikir- Kişi kimi! lər var. Baxın, peşman olmazsınız.

- Riskə münasibətin necədir?

- İtkilərə necə reaksiya verirsən? Əsassız risklərə getdiyin Qəbul edə bilirsənmi? olurmu?

- Kişi kimi! Bu, ehtiyacı olan- Risklərə öz düşmənlərim kimi lara sədəqə vermək kimi bir şeydir. yanaşıram.

Hörmət edirəm, lakin - Treyder kimi özünü qane etona qalib gəlmək şansını verməyən cəhətlərin hansılardır?

- Skalpinq, yoxsa ortamüdməyəcəm.

Riski nəzarətim altında Hansı xüsusiyyətinin ayrı cür ol- dətli ticarət? Hansı sənə saxlayıram, ancaq onun məni masını istərdin? yaxındır?

- Təvazökar olmaq istərdim.

- Portfelimdə hər ikisi var. Xa- nəzarətdə saxlamağına imkan verAmma bu, çətin ki, alınsın. siyyətim baxımından ortamüddətli mirəm.

8 axan suyun şırıltısı isə “Bloomberg”in xəbərlərindən qat-qat yaxşı rahatladır.

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8 Əvvəllər əsassız risklərə getdiyim olurdu. Düzü, treyder olmağımın yolu elə bundan keçmişdi. Amma indi artıq çətin ki əsassız riskə gedim.

- Trendin əksinə əməliyyat açırsanmı? Bunun hansı səbəbi var?

- Trend deyilən bir şey yoxdur.

Necə ki, “Matritsa”da qaşıq yox idi. Trend odur ki, biz qiymətin harasa getdiyini düşünürük.

Buna görə də, əgər sizə cavab vermək lazımdırsa, elə sizin terminlərdən faydalanaraq, deyə bilərəm: bəli, həm trendin istiqamətində, həm də ona qarşı ticarət edirəm. Səbəb birdir: pul qazanmaq istəyim.

Aydın Səfərov - Sevimli indikatorun varmı?

- Yox. Hərçənd, arada Ayın fazalarına baxıram... (gülür) Zarafat etdim.

rim kimi lə n ə m ş ü d z ö ə Risklər a qalib n o in k la , m ə rmət edir yanaşıram. Hö əyəcəm m r e v ı ın s n a ş k gəlmə belə xəbərlər zamanı bazara girməyim, - Bəs özünün xüsusi strateçünki belə xəbərlərə treyderler giyan varmı? yox, çılğın spekulyantlar ticarət - Bəli, həm də çoxdur. Hazırda aparırlar. Və elə ticarətlərin ömrü onlardan birinin sizin forumda açıq də uzun çəkmir. sınağı gedir. Onun barəsində xüXəbərlərdə olan yeganə yaxşı susi deyiləsi bir şey yoxdur, şey adrenalindir. Ancaq o, adamı əməliyyatlara baxsanız, hər şey qocaldır, buna görə də, hansısa aydın olacaq. Əvvəlcə başqaları xeyrinin olub-olmaması hələ məni danlayır, tənqid edirdilər, qaranlıq məsələdir.

cəhəti var. is p ir b in iz Bizim işim arırsa, bu c a b i y ə m r ö g işi . A m ma Əgər kimsə bu ir r e v k lü n ü t s amağa ü haqda danışm a, itki, gəlir j ir b , t ə r a ic t , ksinə uzununa bacarmırsa, ə ə in n e ə d ə r a iyyət b broker, hakim layır. danışmağı xoş Səncə, treyderə ən çox hansı keyfiyyətlər lazımdır?

- Kişi olmaq. Qalanları isə özözünə bundan yaranır.

- Necə düşünürsən, Forex-də qazananlar nəyi bilirlər ki, uduzanlar onu bilmir?

- Hər ikisi eyni şeyi bilir. Amma sizə kim deyir ki, uduzanlar həqiqətən də, udmaq istəyirdilər?

- “Gizli” biliklərin və strategiyaların olduğuna inanırsanmı?

- Yox. Hər şey ortadadır. ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Ən uğurlusu isə yenə də həmin vaxt həmən xəbərlə 250 punkt qazamağım idi. Ondan bəri, çalışıram ki,

- Səncə, Forexdə nəyi etmək lazım deyil?

- Təlaşa düşmək lazım deyil.

Həddindən çox risk etmək lazım deyil. Başqa treyderlərə qulaq asmaq lazım deyil... Hətta mənə də!

- Əməliyyat açmazdan qabaq bazarı necə və nə qədər təhlil amma edirsən? indi baxın: mən yeganə adamam - Heç nəyi təhlil etmirəm. Hər ki, il yarıma depozitimi ücqat şeyi ekspert edir. artırdım.

- Və sonda, treyder həmkar- Həftədə təxminən neçə larına nə demək istərdin?.. əməliyyat açırsan?

- Heç nədən qorxmayın, səbrli - Saymıram. Təxminən 10-15 olun, əsəbləriniz qoruyun – bu, əməliyyat olar. balansınıza da aiddir. Və əlbəttə ki, mütləq vaxt taparaq həm kompü- Ən uğurlu və ən uğursuz terdən, həm də bazardan uzaəməliyyatların necə olub? qlaşıb, dincəlin!

- Ən uğursuzu mən hələ təzə başlayanda olmuşdu. Non Form - Maraqlı müsahibə üçün Payrols ilə bağlı xəbər çıxanda təşəkkürlər! bazara girib, avronu aldım, o isə 200 punkt düşdü... Çox ağrılı idi. İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

19

20

PER SONA

Maestro

Baffetin prinsipləri M

əşhur investor Uorren Baffetin təcrübəsi hər şeydən əvvəl onu göstərir ki, etibarlı şirkətlərin səhmlərinə uzunmüddətli vəsaitin yatırlması daha faydalıdır. Bu qaydaya daim əməl edən Baffet indi 50 milyard dollarlıq sərvəti ilə dünyada ən varlı adamdır. Onun əsas investisiya prinsiplərini belə ifadə etmək olar:

2. Nə aldığınızı ətraflı öyrənin

Əgər səhm alırsınızsa, onun aid olduğu şirkəti dəqiq öyrənin. Baffet bunu deyəndə əksər analitiklərin məşğul olduğu fond bazarında qrafiklərin təhlilini nəzərdə tutmur. Çünki onlar az 1. Uzunmüddətli hədəf önəmli olan məlumatları izləyir, Baffet deyir ki, heç vaxt fond aksiyaların əcnəbi investorlar bazarında təcili pul qazanmağa tərəfindən alınmasının mümkünçalışmayıb: “Mən səhmləri alarkən lüyünü öyrənirlər və s. Uzunmüddüşünürəm ki, birja ertəsi günü dətli investisiya yatırmaq üçün bağlanacaq və bir də yalnız beş şirkətin hansı işlə məşğul ildən sonra açılacaq”. olduğunu, onun gördüyü işlərə və Məhz uzunmüddətli yatırımlar yaxud istehsal etdiyi mallara olan bir çox təsadüfi faktorlardan tələbatı nəzərə almaq lazımdır. dünya bazarındakı vəziyyətdən, Ümumiyyətlə Baffet bu prinsipə neftin qiymətindəki enib-qalxsöykənərək hərəkət edir: “Özümün malardan, investorların əhvalındə istifadə etdiyim malları buraxan dan, likvidlik böhranından və şirkətlərin səhmlərini alıram”. O, s.-dən uzaqda qalmağa imkan “Cola”nı içməyi (səhmlərin 7 verir.

Baffet belə bir misal çəkir: Əgər faizi), “Gillete” ülgücündən istifadə etməyi (səhmlərin 11 faizi), siz 1919-cu ildə “Coca-Cola”nın “Amerikan Express” kartları ilə 40 dollarlıq səhmlərini hesab əməliyyatları aparmağı almışdınızsa, bir ildən sonra onun qiyməti 19,5 dollara düşərkən pu- (səhmlərin 10 faizi), “Vaşinqton Post” qəzetini oxumağı (səhmlərin lunuzun yarısını itirmiş olacaqdınız. Amma bu gün həmin 40 15 faizi) sevir. Hansısa yeni şirkətin səhmlərini almazdan dollar 1,8 milyon dollara qabaq isə onun fəaliyyətini, bizbərabərdir! Həm də müharibə və nesini dərindən öyrənir. böhran təhlükəsindən asılı olmayaraq. Uzunmüddətli biznes belə 3. Özünə inam gözəl nəticə verə bilir.

Burdan belə bir nəticə çıxır: Elə Uorren Baffetin belə bir sevimli aktivləri alın ki, heç vaxt satmaq ifadəsi var: “Əgər siz belə ağılistəməyəcəksiniz. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

lısınızsa, niyə mən daha varlıyam?”

O, əksər treyderlərin və analitiklərin dedikləri ilə razılaşmır. Baffetə görə, yaxşı investor olmaq üçün uyğun təhsil almaq, yaxşı bizneslə pis biznesi bir-birindən ayırmağı bacarmaq və hətta iybilmə qabiliyyətinə malik olmaq lazımdır. Həmçinin özünə inamlı olmaq vacibdir ki, kütlənin rəyinin təsirinə düşməyəsən. Təmkinli olmaq və investorun özü üçün qəbul etdiyi müəyyən məhdüdiyyətlər çərçivəsindən çıxmamaq gərəkdir. Qərarları müstəqil surətdə qəbul etmək lazımdır.

Baffetin fikrincə, ətrafındakı çoxluğa baxıb hərəkət etmək pul qazanmağın heç də ən yaxşı yolu deyil: “Məni həmişə heyrətləndirib ki, ağıllı adam necə özü düşünmədən başqasının fikrilə işləyə bilir. Ayrı adamlarla söhbətləşərkən heç vaxt mənim başıma ağıllı fikirlər gəlməyib”.

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MEXANİZM

21

Pərdəarxası

Forex-i kimlər “fırladır”?

Və ya bazara uzanan gizli əllər tervensiyalarına baxmayaraq, Yenanın trendini dəyişmək mümkün olmamışdı!

Bu hadisə əyani şəkildə Əli nümayiş etdirirdi ki, hətta ən nəhəng operaAbasov tor belə, bazarla təkbaşına bacarər bir treyderin daim maq qüdrətində deyil. Məhz gizli şübhə ilə Yaponiya Mərkəzi Bankının həmin yanaşdığı bir sual mübarizədə itirdiyi milyardlar intervar: Forex Maliyyə Bazarını vensiyanın digər növünü – verbal kimlər idarə edir? Əlbəttə, intervensiyanı populyarlaşdırdı. bazarı idarə etməyin mümkün Çünki bu, ən azından, daha az olmaması, buna heç kimin ziyanlı metoddur. gücünün çatmayacağı, bazardakı hərəkətlərin fiziki Aydın məsələdir ki, hər bir opeproses olması haqqında ratorun bazarda öz maraqları var. nəzəriyyələr bizlərə məlumdur Və o, qarşısında duran məqsədə və heç kim onların yalan daha itkisiz yollarla çatmaq istəyir. olduğunu iddia etməyə hazırBununla belə, bəzən iri operatorlar laşmır. Amma buna baxmabir-birlərinin maraqlarını qarşılıqlı yaraq, şübhələr də öz yerində şəkildə nəzərə almaq barədə qalır və onlara cavab axtarmaq razılaşa bilirlər. Bu hallarda lazımdır. müvəqqəti olaraq bazara təsir göstərməyə qadir alyansın forBazara güc gəlmək, onu özünə malaşması mümkündür. lazım olan istiqamətə yönəltmək ilk baxışdan doğrudan da, praktik Faktdır ki, dünyada maliyyə olaraq, mümkünsüz görünür. bazarlarını real olaraq yönəltməyə Təxminən 11 il əvvəl Yaponiya qadir maliyyə elitası mövcuddur və Bankının bazarla sistemli onun tərkibinə sistemi əmələ mübarizədə necə məğlub olması gətirən əsas banklar daxildirlər: J.P. təcrübəli treyderlərin yaxşı yadın- Morgan, UBS, Bank of America, dadır. O vaxt Bankın davamlı in- Citigroup, Royal Bank of Scotland,

H

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Commerzbank və s. Bu sıraya böyük hedc-fondları da artıra bilərik: Quantum Endowment Fund, Pure Alpha Strategy və s. Bu qüvvələr eyni məqsəd uğrunda birləşsələr, bazarı müəyyən istiqamətə yönəltmələri mümkündür. Hərçənd, əlbəttə ki, bu, müvəqqəti olacaq. Çünki geniş mənada bazarı heç kim özünə tabe etdirə bilməz.

Gəlin, Goldman Sachs bankının investisiya fəaliyyətinin nəticələrinə nəzər salaq. Bu bankın günlük əməliyyatlardan orta gəliri 100 milyon dolları aşır. Keçən il 263 iş gününün 244-ü gəlirlə, yalnız 19-u isə ziyanla başa çatıb! Həm də söhbət sadəcə pul qazanmaqdan getmir, söhbət böyük pullar qazanmaqdan gedir – 131 gün ərzində bankın əməkdaşları hər gün 100 milyon dollardan çox qazanıblar! Bankın gəlir/itki nisbəti son illərdə 90 faizdən aşağıya düşməyib. Etiraf edək ki, heç də hər supertreyderin çata biləcəyi nailiyət deyil!

8

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MEXANİZM 8

22

Bu göstəricilərə adi yollarla – yəni biz normal treyderlərin istifadə etdiyi leqal yolları nəzərdə tuturuq,nail olmaq mümkündürmü? Qoy, hər kəs özü cavab versin. Sadəcə onu yada salaq ki, Goldman Sachs bankını frontranninqdə, başqa sözlə desək, əlində olan informasiyadan sui-istifadə edərək, öz müştərilərinin əleyhinə oynamaqda ittiham etmişdilər. Bu cür oyunlar isə ani olaraq böyük pullar gətirə bilir.

Düzdür, belə işlər cinayət məsuliyyəti də doğurur. Ona görə də, adı qalmaqallarda ən çox hallandırılan banklardan biri Goldman Sachsdır. Vaxtilə Morgan Stanley bankı da oxşar ittihamlarla üzləşmişdi. Amma bunlar sadəcə üstü açılan məsələlərdir. Gizlində qalanlar isə daha çoxdur.

ABŞ-da maliyyə bazarında əməliyyatlar aparan iki böyük hedcfond da məhz banklara məxsusdur: 1) J.P. Morgan Asset Management 34 milyard $ və 2) Goldman Sachs Asset Management - 32.53 milyard $. Bu fondlar bazara girərkən onları digər treyderlərdən fərqləndirən informasiyalara malik olurlarmı?

Birmənalı cavab vermək mümkün deyil.

Gəlin, bir qədər riyaziyyatla məşğul olaq. ABŞ-da illik idxalixrac əməliyyatlarının həcmi 22 trilyon dollardır. Yəni Forex təkcə ABŞ bazarına xidmət etsə, illik 22 trilyon dollar dövriyyəsi olmalı idi.

Amma realda 25 dəfə çoxdur – ildə 500 trilyon dollar. Niyə?

Gəlin, rəqəmlərlə tanışlığı davam etdirək: ABŞ-ı çıxmaqla dünyanın illik ÜDM-i 65 trilyon dollardır.

Tutaq ki, bunun ¼-i valyuta əməliyyatlarının payına düşür. Bu, 17 trilyon dollar edər. Dəqiqlik üçün fərz edək ki, bir bu qədər də ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Pərdəarxası şeydir, “edirlər” ayrı. Bəs onlar bunu real olaraq edirlərmi? Çətin sualdır. Təkcə ona görə yox ki, belə fəaliyyət qanunla problemlər yarada bilər. Həm də ona görə ki, müstəqil marketmeykerlərin öz maraqları da heç də “Goldman Sachs”ın gəlirlərinin həmişə üst-üstə düşmür. Amma təbii, üst-üstə düşdüyü vaxtlar da artım diaqramı olur. Bu isə o deməkdir ki, həmin ÜDM-də qeydə alınmayan anlarda banklar müvəqqəti olaraq əməliyyatların payına düşür. Alınır bazarı özlərinə lazım olan tərəfə 34 trilyon dollar. Əvvəki 22 trilyyönəldə bilərlər. Fəqət davamlı onu da bura əlavə edəndə 56 trilyon şəkildə bazarı ram etmək dollar alırıq. Yəni normal halda mümkün deyil.

Forexdə əməliyyatların illik məbləği bu qədər olmalı idi. Amma Bütün bunlardan nə nəticə çıxır? real olaraq, dediyimiz kimi, ildə Müəyyən vaxtlarda bazarı idarə et500 trilyon dollara bərabərdir. Yəni məyə çalışan qüvvələr oyuna əslində olmalı olduğundan 10 dəfə qoşula bilərlər. Bu, həmişə artıqdır. Niyə? Cavab çox sadədir: mümkün deyil, çünki həmin çünki spekulyantlar işə qarışırlar. qüvvələrin maraqları heç də həmişə Onlar isə ilk növbədə dünya üst-üstə düşmür. Düşəndə də, Forex maliyyə sistemini əmələ gətirən kimi nəhəng həcmə malik bazarı banklardır. heç kim uzun müddət idarə edə bilməz. Ötəri alyanslar sadəcə Həmin banklar dünyada pul maliyyə axınlarında süni axınları haqqında çox vacib inforcərəyanlar əmələ gətirə bilərlər. masiyaya malik olurlar. Niyə də olTreyderlər bunu bilməli və masınılar – axı həmin axınlar elə nəzərə almalıdırlar. onların öz əllərindən keçir! Misal Amma işin digər tərəfi də var. O üçün, müxtəlif vaxtlarda valyuta da budur ki, əgər Forex kimi bazarının 15 faizdən 25 faizə qədəri nəhəng həcmi olan bazarı Deutsche Bank-dan keçərək dövr müvəqqəti də olsa, yönəltmək edir. Qalanlarına gəlincə, 2009-cu mümkündürsə, həcmin az olduğu ildə vəziyyət belə olmuşdu: digər bazarlarda (fond, əmtəə və s.) “çirkli oyunlar” daha tez-tez Deutsche Bank - 21.70% baş verir. Təsadüfi deyil ki, UBS AG - 15.80% əməlinin üstü açılaraq məsuliyyətə Barclays Capital - 9.12% cəlb edilən şəxslər də məhz həmin Citi Bank - 7.49% bazarlarda oyunlar quran insanlar Royal Bank of Scotland -7.30% olurlar. Demək, müəyyən JPMorgan - 4.19% qüvvələrin manipulyasiya cəhdlərinə baxmayaraq, treyder Göründüyü kimi, dünyadakı pul üçün ən təhlükəsiz bazar yenə də kütləsinin təxminən 65 faizi 6 Forex maliyə bazarıdır. O biri bankın hesablarından keçir. Demək, bazarlara baxanda Forex – çox ağır 3-4 belə bank informasiyalarını birbir qayadır ki, onu tərpətmək bəlkə ləşdirsələr, bazarın nəbzini dəqiq də olur, amma yerini ciddi şəildə tuta bilərlər. Amma “bilərlər” ayrı dəyişmək mümkün deyil. İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

PƏRDƏARXASI

Vacib nüanslar

İntervensiyanın gizlinləri Səbinə Məmmədqızı

S

iz fikir vermisinizmi ki, adətən heç vaxt valyuta intervensiyaları barədə ətraflı və dəqiq məlumatlar verilmir? Bu, tamamilə təbiidir. Əgər treyderlər valyuta intervensiyaları haqqında çox şey bilsələr, onların nə vaxt, harada və necə həyata keçiriləcəyini tapa bilərlər. Bu isə intervensiyaları həyata keçirənlərə sərf etmir. Ona görə Mərkəzi banklar ya intervensiya ilə bağlı həlledici bilgiləri gizli saxlayır, ya da dezinformasiya yayırlar.

- Bankların real məsədi nədir?

- Onlar nəyi gizlədirlər?

- Bu işdən kim qazanır?

- Gizli intervensiya necə olur?

“Central Banking” jurnalı maraqlı bir araşdırma aparmışdı. Jurnal 44 banka 1990-2000-ci illərdə apardıqları intervensiyalarla bağlı sual blankları

Cavabları

nı spekulyanta m a z a iy s n e v inter lər Əksər banklar ı gəlir götürür ş x a y , q a r a d u ların pullarını

göndərmişdi ki, onların da yalnız 22-si suallara tam və ya qismən cavab vermişdilər. Bircə Yeni Zelandiya Mərkəzi Bankının Valyuta intervensiyaları ilə bağlı deməyə heç bir sözü olmamışdı:

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

bu bank son illərdə bir dəfə də olsun, bazara müdaxilə etməyib.

təhlil edəndə ortaya maraqlı nəticələr çıxır. Ən əsas məsələ, şübhəsiz ki, bankların motivləridir. Aydındır ki, intervensiya zamanı bank “axına qarşı üzür”, yaxud kütləyə qarşı gedir.

8

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

23

PƏRDƏARXASI 8

24

“Federal Ehtiyatlar Sistemi: məqsədlər və funksiyalar” adlı sorğu kitabında da deyildiyi kimi, intervensiya trendin qarşısını almaq üçün vasitədir.

Başqa məqsəd isə valyutanın məzənnəsini fundamental olaraq əsaslandırılmış səviyyəyə tərəf yönəltməkdir. Sorğudan bəlli olub ki, suallara cavab verən mərkəzi bankların 90 faizi arzuolunmaz trendin qarşısını almağa çalışırlar.

67 faizi isə həm də valyutanın məzənnəsini fundamental əsaslandırılmış səviyyəyə tərəf yönəltməyə çalışır.

Son illərdə intervensiyaların daha bir motivi diqqət şəkir: valyuta əməliyyatından gəlir götürmək. Əvvəllər belə bir düşüncə var idi ki, intervensiya zamanı mərkəzi bank pul itirir. İndi isə bəlli olur ki, əksər banklar intervensiya zamanı spekulyantların pullarını udaraq, yaxşı gəlir götürürlər. Avstraliya Ehtiyatlar Bankının fikrincə, intervensiya nə qədər gəlirli olsa, valyutanın kursunu da bir o qədər yaxşı sabitləşdirir. Belə ki, valyuta spekulyantları pullarını itirdikləri

Vacib nüanslar

üçün daha bazarı çalxalaya bilmirlər.

Hərçənd, statistikaya görə, dövlət bankları intervensiya zamanı ziyana düşür və öz pullarını spekulyantlara “yedirdirlər”.

məyən trend müşahidə edirik.

Vacib məqamlardan biri də intervensiyaların ətrafında yaradılan informasiya fonudur. Axı hər bir güclü hərəkətin hansısa səbəbləri olmalıdır. Əks halda treyder-

İntervensiyanın başqa bir

şır və la n a a d ın r la a r Meykerlər öz a zarın a b ı r la a iy s m e terv həmin xırda in edirlər. ır d s a b tr ö ə il i titrəyişlər maraqlı forması da var. Buna “gizli intervensiya” deyə bilərik. Məsələ ondadır ki, çox vaxt mərkəzi bank milli valyutanı lazım olan səviyyəyə birdənbirə çatdıra bilmir. Bu, böyük xərc tələb edir. Ona görə də xırda əməliyyatlar silsiləsi ilə, hiss olunmadan, bəzənsə dolayı yollarla gizli intervensiya gerçəkləşdirir.

Bu zaman marketmeykerlər öz aralarında anlaşır və həmin xırda intervemsiyaları bazarın titrəyişləri ilə ört-basdır edirlər. Bu proses uzun müddət ərzində - həftələrlə, hətta aylarla davam edə bilər.

Nəticədə biz bazarda heç nə ilə izah olunmayan, səbəbi bilin-

lərdə qiymətin real olmaması barədə təsəvvür formalaşa bilər. Ona görə də marketmeykerlər heç vaxt intervensiyaları informasiya vakuumu şəraitində etmirlər. Onlar öz məqsədlərinə xidmət edən informasiya mühiti formalaşdırmağa çalışırlar. Bu fon bankların gəlirini artırır və məqsədlərinə çatmasını asanlaşdırır. Başqa sözlə desək, bank həm də “şifahi intervensiya”, yaxud “verbal intervensiya” həyata keçirir. Professional treyderlər iri marketmeykrtlərin bu siyasətini təhlil edir və praktik nəticələr çıxarmağa çalışırlar.

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

25 Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Cütlüyün neqativ NonFarm Payrolls xəbərindən sonrakı hərəkəti investorlarda yenidən vahid valyutaya maraq oyatdı. Dolların mənfi tendensiyanı qoruyub saxlaması bazar iştirakçılarını riskli valyutalara bir növ “sığınacaq valyuta” kimi baxmağa sövq edir. Bu da Avrozonadan gələn mənfi xəbərlərə baxmayaraq, trendin vahid valyutanın xeyrinə dəyişməsinə təsir göstərir.

Texniki cəhətdən həlledici baryer olan 1.4500-1.4550 müqavimət zonası artıq bir dəstək səviyyəsinə çevrilib. Ola bilsin ki, cütlük 1.4450-1.4500 zonasına qədər korreksiya edib, sonra 1.4900-1.5000-yə qədər artım nümayiş etdirsin. Cütlüyün enişi barədə 1.4300-dən aşağıda danışmaq daha yaxşı olardı. Ona görə də enişdə Avronu almağı məsləhət görürəm.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (15) may, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

26

Kompleks texanaliz

Gbp/usd

Funt da Avrodan geri qalmır. Amma Avro qədər valotillik nümayiş etdirə də bilmir. Səbəb isə düşünürəm ki, qonşu valyutaya nisbətən bir qədər baha olmasıdır.

Artım trendinin davam edəcəyini gözləyirəm. Belə ki, daily qrafikə baxsaq, məzənnə 1.6100-1.6150 aralığından dəstək alaraq, mayın əvvəlindən itirdiyi mövqeləri kifayət qədər qaytara bilib. 1.6350-1.6375 ətraflarında “buğa”ların bazara yeni bir impuls verəcəyini düşünürəm.

“Stop”ları 1.6270-1.6260 zonalarında yerləşdirmək olar. Belə ki, 1.6300-dən aşağıda 1.6100 ətrafının yenidən test olunacağı aktuallaşa bilər.

Orta və ya uzunmüddətli perspektivdə artımın 1.6700-yə qədər davam edəcəyini proqnozlaşdırıram.

8

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 05 (15) may, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks texanaliz

Usd/chf

8

Dollar/frank cütlüyünün “dib” yaratmasını gözləyən çox investorlar artıq kapitalları ilə vidalaşmalı olublar. Məsələ ondadır ki, belə görürəm, heç İsveçrə Mərkəzi Bankı da intervensiyaya pul sərf etmək istəmir. Çünki dollarda perspektiv hələ də görülmür. Əgər məzənnə 0.8000 ətrafına, psixoloji əhəmiyyətə malik yeni bir tarixi minimuma çatanda FES faiz dərəcələrinin qaldırılmasına razılıq versə, düşünürəm ki, dolların 0.9750 ətrafına ortamüddətli artımını gözləməyinə dəyər. Nə qədər ki faiz dərəcələləri 0% ətrafındadır, dollara maraq olmayacaq. Qısamüddətli artımlardan isə satış üçün istifadə etmək daha gəlirli olardı.

Hazırkı texniki vəziyyət H4-də konvergensiyanın qırıldığını göstərir və düşünürəm, yaxın günlərdə 8 0.8300 ətraflarından 0.8000-ə eniş görə bilərik.

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 05 (15) may, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

27

TE XANALİZ 8

28

Kompleks texanaliz

Usd/jpy

Dolların neqativ trendi fonunda cütlük eniş nümayiş etdirir. 80.00-80.50 ətraflarında güclü dəstək səviyyəsi məzənnənin enişinə mane olur. 79.50 ətraflarında enişin daha da sürətlənəcəyini düşünürəm. Əgər qiymət 80.75-81.00 ətraflarına korreksiya edərək, yenidən aşağıya doğru istiqamət alsa, “ayı”lar üçün əlverişli şərait yaranmış olacaq.

Yox, əgər cütlük 81.50-dən yuxarıda möhkəmlənə bilsə, onda “buğa”ların meydana girəcəyini gözləmək olar.

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 05 (15) may, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Strategiya

29

Trendi izləməyin “sehirli” yolu:

Trend Magic System B

u sistem qeyri-standart indikatorların əsasında qurulub. Yəni həmin indikatorlar MetaTrader proqramının standart paketinə daxil deyillər. Buna görə də onları jurnalımızla eyni arxivə əlavə etmişik.

Sistem əsasən eur/usd cütlüyündə sınaqdan keçirilib və yaxşı nəticələr verib. “Trend Magic System” müxtəlif zaman periodlarında işləyir. Ondan həm m5 periodunda skalpinq aparmaq, həm də daily qrafiklərdə uzunmüddətli əməliyyat açmaq məqsədilə yararlanmaq olar.

Alış siqnalı: - BB MACD göy rəngdə olanda və TM qırmızıdan göyə keçəndə alış əməliyyatı açırıq.

Satış siqnalı: - BB MACD qırmızı rəngdə olanda və TM göydən qırmızıya keçəndə satış əməliyyatı açırıq.

Başqa sözlə, əgər hər iki indikator qırmızı rəngdədirsə, bu, satış, göy rəngdədirsə, alış vəziyyəti deməkdir.

Stop-loss: Sistemdə bu indikatorlardan istifadə olunur: “Stop” əmri ən yaxın maksimumdan 1 punkt - Trend Magic - BB MACD (5 dəqiqəlik qrafik üçün 144, 233, 21 yuxarıda (ən yaxın minimumdan 1 punkt aşağıda) qoyulur. periodları ilə)

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

30

SİSTEM

Strategiya

8 Qiymət bizim tərəfə getdikcə trailing-stop tətbiq etmək olar.

vaxtında optimal giriş və çıxış siqnalları verirlər. Şəkil 2-də isə ayrılıqda satış siqnalının necə yaranması göstərilib. Bu indikatorlar qiymət hərəkət etƏməliyyatın bağlanması: dikcə yenidən çəkilmədiyi üçün siqnalı görən kimi Hər iki indikator rəngini dəyişəndə əməliyyatı əməliyyat açmaq olar. bağlamaq lazımdır. İndikatorlardan biri rəngini dəyişəndə qismən bağlamaq olar.

Qeyd edək ki, həssas treyderlər üçün əməliyyatdan erkən çıxış siqnalı da var. Belə ki, əgər Trend Magic indikatoru üfiqi vəziyyət alaraq, rəngini dəyişibsə, Misallar qiymət onu kəsən kimi BB MACD indikatorunun Şəkil 1-də eyni qrafikdə həm alış, həm də satış rəngini dəyişməsəni gözləmədən bazardan çıxmaq əməliyyatına misal göstərilib. Göründüyü kimi, iki olar (şəkil 3). indikator bir-birinin siqnalını filtrasiya edərək, bazara

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA

31

Kombinasiya

Düzünü de, osillyator!

Ossillyatoru düzgün siqnal verməyə necə vadar etmək olar

Ə

gər bazarda trend varsa, adi ossillyatorların siqnallarından istifadə etməyin heç bir mənası olmayacaq. Çünki əksər ossillyatorlar məhz üfiqi hərəkət zamanı effektiv olurlar. Treyderlərin ifrat alış/satış zonalarını müəyyən etmək üçün üstünlük verdikləri RSI da bu baxımdan istisna deyil. Bu ossillyator reync zamanı yaxşı siqnallar versə də, trend vaxtı treyderi çaşdırır.

Adətən treyderlər 14 periodlu RSI indikatorundan istifadə edirlər. Onun yaradıcısı Uelles Uaylder də məhz bu periodu tövsiyə etmişdi. Amma gündaxili ticarət zamanı daha həssas olması üçün 9 periodlu RSI ilə işləmək olar. Bu zaman indikatorun 70 səviyyəsindən yuxarıya qalxması ifrat alış, 30-dan aşağıya enməsi isə ifrat satış barədə xəbərdarlıq sayılır.

Amma üfiqi hərəkət zamanı bu qayda treyderə qazanc gətirsə də, trend zamanı ziyan vuracaq. Şəkil 1 və 2-ni müqayisə etməklə buna əmin olmaq çətin deyil.

Şəkil 2. Trend zamanı RSI ossillyatorunun effektivsizliyi bu hallarda trendin əksinə əməliyyat açmalıyıq ki, bu da yaxşı hal deyil.

Amma bu problemi həll etmək üçün bir yol var. O da RSI və Stochastics ossillyatorlarını birləşdirməkdir. Onlar birləşdiriləndə bir-birinə xas olan çatışmazlıqları neytrallaşdıra bilərlər. Bunun necə baş verdiyini anlamaq üçün əvvəlcə gəlin, hər iki indikatorun üfiqi və trend bazarlarında özlərini necə aparmaları ilə tanış olaq.

Ossillyatorların mahiyyəti

Şəkil 1. Üfiqi hərəkət zamanı RSI ossillyatorunun effektivliyi

İstənilən ossillyator qiymətin dəyişmə tempini, yaxud momentumunu ölçür. Bunu indiki qiyməti müəyyən qədər əvvəlki qiymətlə tutuşdurmaq yoluyla edir. Digər yol da var: sonuncu şamın bağlanış qiymətinin “n” şam əvvəlki bağlanış qiymətinə bölünməsi. Sonra əldə olunan qiymətlər müəyyən diapazona (məsələn, 0-100, -1-1 və s.) köçürülür.

Amma təəssüf ki, bu metodlar trend faktorunu nəzərə almağa imkan vermirlər.

Bazar trend halında olarkən ossillyator həmişə ifrat Şəkil 3-də qiymətin hipotetik hərəkəti və onun alış/satış zonasında qalır (şəkildəki A,B, C,D,E,F momentumunun ossillyatorda hipotetik əksi təsvir nöqtələri). Əgər indikatorla iş qaydasına əməl etsək, olnub. Bu hipotetik ossillyator 2 periodludur:

8

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA 8

32

yəni indiki qiymət 2 şam əvvəlki qiymətlə müqayisə olunur. Qiymət davamlı enəndə momentum 20nin ətrafında yerləşir (A nöqtəsi). Bu, o deməkdir ki, hazırkı qiymət 2 şam əvəlki qiymətdən 20 punkt aşağıdır. Eniş daha intensiv şəkil alanda (B nöqtəsi) momentum artmağa başlayır (amma göstərici hələ də mənfi zonadadır). Və bu, qrafik C nöqtəsinə çatana qədər davam edir. Qiymət yuxarıya dönüş edəndə ossillyator da sıfır xəttini keçərək, müsbət zonaya daxil olur. Bundan sonra qiymət qalxdıqca, ossillyator da artır (E). Amma F nöqtəsində momentum öz maksimumuna çatır və qiymətin yuxarıya hərəkətinin davam etməsinə baxmayaraq, enməyə başlayır.

Bu, o deməkdir ki, qiymət yuxarıya qalxmaqda davam etsə də, artım tempi zəifləyib. İndikatorun artmaqda davam etməsi üçün qiymətin hər bir şamı əvvəlkilərdən daha böyük olmalıdır. Əgər artım bərabər səviyyəlidirsə, momentum flet göstərəcək.

Göründüyü kimi, ossillyatorlar qiymətin hərəkətini müəyyən mənada qabaqlayırlar. Onları treyderlərin arasında məşhurlaşdıran da məhz bu xüsusiyyətləridir. Amma bu zaman vacib bir məqamı unutmaq olmaz: Ossillyatorun dönüşü heç də qiymətin dönüşü demək deyil. Qiymətin artım tempinin zəifləməsi deməkdir.

Kombinasiya artım hərəkətini bundan sonra da davam etdirir. Ossillyator isə enməyə başlayır ki, bu da saxta dönüş siqnalı verir. Ola bilər ki, artım öz impulsunu itirir, buna baxmayaraq, hərəkət hələ xeyli davam edir. Şəkil 3 və 4-dəki sxemləri müqayisə edəndə başa düşmək olur ki, niyə birinci halda ossillyator düzgün, ikinci halda isə yalan siqnallar verir. Çünki ossillyatorun göstəricisi hesablanarkən trendin təsiri minimuma enir və yalnız cari tsikl nəzərə alınır. Əgər həmin tsikl ossillyatorun perioduna uyğundursa, onda indikator düzgün qabaqlayıcı siqnallar verir. Əks halda isə saxta dönüşlər formalaşdıraraq, bizi aldadır.

Bu, ona görə baş verir ki, ossillyatorun periodu avtomatik olaraq bazar tsiklinə uyğunlaşa bilmir.

Şəkil 4. Şərti qiymətin və şərti ossillyatorun trend vaxtı olan hərəkətinin sxematik təsviri Bəzi texniki analitiklər bazarın tsiklini müəyyənləşdrib, onu ossillyatorlara tətbiq etmək üçün mürəkkəb riyazi formullardan istifadə etməyə çalışırlar. Daha sadə yol isə ossillyatorun özünün diapazonunu modelləşdirmək, başqa sözlə desək, ossillyatorun ossillyatorunu yaratmaqdır. Bu zaman biz ossillyatorun hazırkı göstəricisini müəyyən vaxt üçün götürülmüş diapazonla müqayisə etməklə daha sərrast işləyən indikator əldə etmiş olacağıq.

Şəkil 3. Şərti qiymətin və şərti ossillyatorun flet zamanı olan hərəkətinin sxematik təsviri Məhz ossillyatorun qiyməti “qabaqlamaq” xüsusiyyəti çox vaxt ona gətirib çıxarır ki, treyderlər trendin əksinə əməliyyat açırlar. Buna tipik misal şəkil 4-də təsvir olunub. Bazar artır və ossillyator C nöqtəsində öz zirvəsinə çatır. Amma qiymət hərəkətini davam etdirərək, D nöqtəsinə qalxır. Ossillyator buna reaksiya verərək, E nöqtəsinə yüksəlir. Qiymət ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Stoxastik+RSI Stoxastikin hesablanması buna əsaslanır ki, qrafikin hazırkı bağlanış qiyməti son x şam ərzində yaranan diapazona nisbətdə hansı səviyyədədir.

Məsələn, əgər qiymət son 5 şam ərzində .9350 və .9400 aralığında dalğalanıbsa (diapazon = 50 punkt), hazırkı bağlanış isə .9390-dırsa, onda stoxastikin göstəricisi (.9390-.9350)/ (.9400-.9350) = 80 olacaq.

8 İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA

Kombinasiya görürük. Diqqət edin ki, eniş trendi zamanı “calaq” indikator hər dəfə daha dəqiq satış siqnalları verir.

8

40

Stoxastik+RSI kombinasiyasını yaratmaq üçün biz qiymətin göstəricisini digər ossillyatorun indeksinin göstəricisi ilə əvəz etməliyik. Nəticədə bizim yeni aldığımız stoxastik RSI-ın göstəricisinə əsasən ifrat alış/satış zonalarını müəyyənləşdirəcək. Şəkil 5-də biz şəkil 1-dəki eur/usd qrafikini görürük. Qrafikə 9 periodlu stoxastik və 14 periodlu RSI əlavə olunublar.

Şəkil 6 Bunun əksi, yəni artım trendi isə şəkil 7-də göstərilib. Stoxastik+RSI indikatoru bir neçə dəfə güclü “buy” siqnalı verib.

Şəkil 5 RSI son 14 şamın ən yüksək maksimumunu formalaşdıranda “RSI-Stoxastik”in göstəricisi 100 olur. İfrat alış/satış zonaları 90-dan yuxarıda və 10-dan aşağıdadır. Hər dəfə RSI 70-dən yuxarı qalxanda və 3-dən aşağı enəndə Stoxastik ifrat alış/satış zonalarına çatır. Nəticədə trend zamanı ossillyator daha dəqiq siqnallar verir. Şəkil 6-da biz şəkil 2-dəki eur/usd qrafikini

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Şəkil 7

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

33

34

Ö Z Ü N Ü TA N I

Psixologiya

Uğursuzların 4 növü Sən itkiyə necə reaksiya verirsən? bazar qəfil dönüş etdi, düzdür, bunu proqnozşaldırmaq mümkün deyildi. Amma mən işimi möhkəm tutmalıydım”.

Bu tipajın mənfi cəhəti odur ki, əvvəla, fərd özünü daim mənəvi yük altında saxlayır, ikincisi isə, realda bütün günahlar bir insanda olmaya da bilər.

2. Ekstrapunitiv reaksiya Nərminə Lazımova Bu halda isə insan günahı ancaq başqalarında görür. Yəni əvvəlkinin astar üzüdür. Ekstrapunitiv insanlara görə, dünyada hamı, hər şey günahkar ola bilər, bircə ondan başqa. Əgər treyder ekstraputiv tipə aiddirsə, o, itkinin günahını hamıda görəcək: banklarda, dövlətlərdə, Bernankedə, Trişedə, Sorosda, masonlarda... bircə özündən başqa! O, hər dəfə mütləq özünə haqq qazandıracaq və heç vaxt səhvini etiraf etməyəcək.

Bu tipajın mənfi cəhəti 1. İntropunitiv reaksiya odur ki, onların özlərini inkişaf etdirmələri çox Bu, o deməkdir ki, insan məğlu- çətin olur. Axı mükəmməl və səhvbiyyətin (uğursuzluğun) səbəbkarı siz insan daha nəyini inkişaf etdirəcək ki? kimi yalnız özünü günahlandırır.

Məsuliyyəti ancaq öz üzərinə 3. Kompensativ reaksiya götürür. Başqa amillərin təsirini həlledici səviyyəyə qaldırmır.

Bu tiplərin uğursuzluğa reakMisal üçün, intropunitiv treyder siyası belədir ki, onlar özlərini “aritkiyə belə reaksiya verir: “Bəli, sızlığa vurur”, uğursuzluğa bunun günahı məndədir. Düzdür,

P

sixologiyadan öyrənirik ki, insanlar uğursuzluğa dörd cür reaksiya göstərirlər: intropunitiv, ekstrapunitiv, kompensativ, kauzativ. Əlbəttə, bütün bölgülər kimi təbii ki, bu bölgü də şərti xarakter daşıyır. Üstəlik, çox insanlarda onlar qarışıq olurlar.

Amma treyderlər özlərinin bu tiplərdən hansına aid olduqlarını müəyyənləşdirməklə daha effektiv ticarət apara bilərlər. Gəlin, əvvəlcə həmin reaksiyaların tiplərilə daha yaxından tanış olaq.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

qeyri-ciddi yanaşır, məğlubiyyətini şitliklə kompensasiya edir. Kompensativ treyder itkiylə üzləşəndə təxminən belə reaksiya verir: “Eh, 150 punkt nə olan şeydir ki?”, “Qiymətdir də, bu gün qalxar, sabah düşər” və sair və ilaxır. Bu tiplər heç vaxt məğlubiyyətə ciddi məsələ kimi yanaşmırılar. Ciddi yanaşmadıqlarına görə də məğlubiyyətdən qaçmağın yollarının üzərində düşünmürlər.

4. Kauzativ reaksiya Bu yanaşmada isə insan uğursuzluğun real səbəblərini axtarır. İstər həyatda, istər treydeinqdə, ümumiyyətlə, bütün sahələrdə ən

optimal reaksiya, əlbəttə ki, məhz kauzativ reaksiyadır. Çünki hər şeyin əslində bir səbəbi var. Və nəticəni dəyişmək istəyiriksə, işə səbəbləri dəyişməkdən başlamalıyıq. Amma kauzativ insanlar da gərək bir məqamda diqqətli olsunlar: olmayan yerdə səbəb-nəticə əlaqəsi axtarmayın.

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

BİLMƏK GƏƏRƏK

Treyding fəlsəfəsi

İtirən treyderin əlamətləri - Əgər özünə nəzarət edə bilmirsənsə, itirəcəksən - Əgər itirməkdən qorxursansa, itərəcəksən - Əgər qazanmaqdan qorxursansa, itirəcəksən - Əgər qazanmağa ümid edirsənsə, itirəcəksən - Əgər xəsislik edirsənsə, itirəcəksən - Əgər xəsislik etmirsənsə, itirəcəksən - Əgər gecikirsənsə, itirəcəksən - Əgər çox tez tərpənirsənsə, itirəcəksən - Əgər itirəndə üzülür və əsəbiləşirsənsə, daim itirəcəksən!

Dəyərli oxucular! Sizə bu prinsiplərin üzərində düşünməyi və onların fəlsəfəsini müstəqil şəkildə anlamağı təklif edirik. Gələn sayımızda isə bu fəlsəfəni ətraflı izah edən yazı ilə tanış ola bilərsiniz. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

35

36

TE XANALİZ

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY

Bütün xəttlər üfiqi vəziyyət alıblar ki, bu da konsolidsiyadan xəbər verir. Belə vəziyyətdə ya gözləmək, ya da Tenkan xəttinin (1,4450) test olunacağına ümid edərək, əməliyyat açmaq olar. Hətta Kijun xəttinin testinə hədəflənmək də mümkündür (1,3900). “Stop”lar yaxında olsalar, yaxşıdır: 1,4700.

DAILY

Qiymət təzəlikcə “bulud”u yarıb və böyük ehtimalla, 1,4550 səviyyəsini sınaqdan keçirəcək. Həmin səviyyələrdən alış əməliyyatı açmaq olar. Amma qiymət “bulud”u test edib dönəndən sonra.

8

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

37

İşimoku

GBPUSD

8

WEEKLY

Burada da həmçinin, xəttlər üfiqi vəziyyət alıblar. Ona görə də, 1,60-1,66 aralığında konsolidasiya gözləyirik. Satmaq istəyənlər “stop”ları 1,67-dən yuxarıda yerləşdirsələr, yaxşıdır. Hədəfimiz Kijun xətti olacaq: 1,60.

DAILY

Qiymət buludun daxilindədir. Onun hər hansı bir tərəfə çıxmasını gözləmək daha düzgün olardı. ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

8

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

38

İşimoku

USDCHF

WEEKLY

Gözlənildiyi kimi, qiymət enişini davam etdirir. Amma bundan da o yana satmağı məsləhət görməzdim: qiymət xəttdən çox uzaqlaşıb. Ən real ssenari bu cürdür: dönüşə işarə edən şam fiquru və qiymətin heç olmasa Tenkan xəttinə qədər (0,87) qalxması. “Stop”ları həmin yaranacaq şam fiqurundan aşağıda qoymaq daha məsədəuyğun olardı. Şam fiquru yaranmadan almaq isə məsləhət deyil.

DAILY

Günlük qrafikdəki vəziyyət də mahiyyətcə həftəlik qrafikdəki ilə eynidir. Ona görə də, eyni tövsiyələr qüvvədədir. Sadəcə, hədəfə dəyişiklik etməklə: 0,8500.

8 ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

USDJPY

8

WEEKLY

Xeyli müddət ərzində ilk dəfə qiymət 80,30-dan aşağıda bağlandı. Heç olmasa 78,00-a qədər eniş gözləmək məniqli görünür. “Stop”lar 81,50-dən yuxarıda qoyulmalıdır.

DAILY

«Bulud» aşağıya doğru yarılıb. Test və enişin davamı istisna deyil. Əminliklə satmaq üçün yalnız “ölü xaç”çatışmır. Ehtiyatlı treyderlərə bu siqnalın da yaranmasını gözləməyi tövsiyə edərdim.

“Stop” üçün optimal yer 81,50, teyk-profit üçün isə 78,00 sayıla bilər.

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

39

40

BA Z ARIN MAHİYYƏT İ

Mexanizm

“Mərdümazar” bazar Bazarın sanki bizim acığımıza hərəkət etməsinin səbəbi nədir Fərid Hüseynov yaranır, yoxsa nizam-intizamlı Günah – kütlənin irrasionallığınhərəkət? dadır. ən bu sözü çox treyderlərdən eşitmişəm: Adətən insan kütləsi xaosa və Təsəvvür edin: zəvvarlar bir-bir “Bazar elə bil ki, qarışıqlığa meyl edir. Basabas şeytana daş atıb gedirlər; fanatlar adamın acığına hərəkət edir”. salır, bir-birlərini tapdalayıb əzir, bir-bir səhnəyə yaxınlaşır, kütlə Sonra oxuduqlarımdan anladım xaos yaradırlar. 2004-cü ildə həcc bir-bir metroya girir... Ən yaxşısı ki, Uoll-Stritdə belə bir məşhur ziyarəti zamanı şeytana daş bu olmazmı? Olar! Amma deyim də var: “Bazar elə hərəkət atarkən zəvvarlar basabas salaraq mümkün deyil. Çünki kütlə irraedir ki, treyderlərin çoxu peşman bir neçə nəfəri əzib öldürmüşdülər. sionaldır. O, rasional hərəkət etRok-musiqi konsetlərində, stadion- məyə qadir deyil. Kütlə ayr-ayrı olsun”. elementlərinin (yəni fərdlərin) Adətən investorlar nikbin əhval- larda qarışıqlıq düşəndə həmişə marağına uyğun hərəkət etmir. ruhiyyədə olanda bir də görürsən, faciə ilə nəticələnir. Halbuki, Kütlənin öz qanunları var. bazar qəfildən aşağıya gedir. Pes- həmin yerlərdə heç kim heç kimi simizm zamanı isə əksinə… Trey- öldürmək istəmirdi. Heç bir zəvvar Kütlənin qərarları 90 faiz hallarda digərinin ölümünü arzulamır. Heç fərdlərin marağına qarşı gedir. derlərin emosiyaları nə qədər güclüdürsə, bazar da əks işarə ilə o bir musiqi fanatı başqasının (həmkarının!) qatilinə çevrilmək Yaxşı, bəs bazarda fəaliyyət qədər güclü hərəkət edir. niyyəti güdmür. Məsələn, “Pearl göstərən Jam” qrupunun Bunun səbəbi nədə ola bilər? Əlbəttə, çoxları bazarı idarə edən yış əslində elə la n a iz im iy d e il “gizli əllər”i günahlandırırlar. Jur“Bazar” d ayı bir şey dey v a s n ə d ə tl ü nalımızın bu sayında həmin k l irrasiona kimdir? Kütlə! mövzu ilə bağlı maraqlı materialkonsertində 8 Həmin o irrasional, xaos yaradan, lar olduğundan, mən bu mövzuya toxunmayacağam. Elə isə bəs niyə nəfərin necə öldüyü araşdırılarkən öz tərkib hissələrini tapdalayan, iştirakçıların biri belə demişdi: basıb əzən kütlə. Kütlənin bir elebazarlar sanki treyderlərin “Biz, sadəcə, səhnəyə yaxınlaşmaq menti olan zəvvar ölmək istəmirdi, “acığına” hərəkət edir? “Mərdüistəyirdik”. Vəssalam. heç kim də onun ölməsini mazar”dırlar, ona görə?

Minskdə qəfil dolu yağanda in- istəmirdi, amma kütlənin irrasionAçığı, mən bazarı günahlandır- sanlar gizlənmək üçün kütləvi şə- allığı məhz buna gətirib çıxardı. mağın tərəfdarı deyiləm. Əvvəlcə kildə metroya axışarkən bir neçə gənc qız ayaqlar atında qalıb həlak İndi isə bunu treydinqə tətbiq özümüzə nəzər salmalıyıq: biz olmuşdu. Əlbəttə ki, heç kim onedin. Və sizə aydın olacaq ki, özümüz bir fərd və bir treyder bazar niyə belə anlaşılmaz hərəkət ları öldürmək istəmirdi. Hamı olaraq nə dərəcədə rasionalıq? edir. Niyə ayrı-ayrı treyderləri Müşahidələr göstərir ki, insan çox sadəcə, doludan gizlənməyə əzib-keçir. Niyə “mərdümazar” çalışırdı. irrasional varlıqdır. Axı bazar da Yaxşı, sual çıxır: Əgər heç kim kimi görünür. Niyə sanki bizim son nəticədə məhz həmin irra“acığımıza” hərəkət edir... başqasını əzmək, öldürmək sional insanların toplumundan Çünki “bazar” dediyimiz anlayış istəmirsə, bəs bu faciələrin günahı başqa bir şey deyil! əslində elə həmin o irrasional Bəs irrasional insanları bir yerə kimdədir? kütlədən savayı bir şey deyil. toplayanda nə baş verir? Xaos

M

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MƏSLƏHƏT

Ticarət tərzi

Uğurlu treyder xasiyyəti Fərid Hüseynov heç kimə heç nə sübut etmir, səhvini qəbul etməyə isə həmişə lbəttə, mənim uğurlu hazırdır. Özündən razı treyder isə treyderlərin xüəgər bazarda filan şeyin baş susiyyətləri barədə verəcəyini bildirirsə, sonra bazar fikirlərim o anlama gəlmir ki, əksinə gedəndə fikrini dəyişə treyder bu özəlliklərə malik bilmir. olarsa, mütləq uğur qazanacaq.

Sadəcə, mən uğurlu treyderlərdə Uğurlu treyder hər şeyə şübhə bu əlamətləri müşahidə etmişəm. ilə yanaşır. Nə isə çox parlaq görünəndə uğurlu (və ya təcrübəli) treyder bu tələyə düşmür. Ticarət Uğurlu treyder məntiqə əsaslanır, emosiyalara yox. O, başa aparmaq sadə iş deyil. Ticarət – oturan kimi günə 1000$ qazanmaq düşür ki, treyderin nə istədiyi deyil. Uğurlu treyder birdən və çox bazar üçün vacib deyil və bazar yox, uzun müddət ərzində stabil həmişə onun gözlədiyini etqazanmağa çalışır. Bunun üçün məyəcək. Uğurlu treyder bilir ki, lazımlı vərdişləri özündə tərbiyə onun işi bazarın hərəkətinə reaketmək lazımdır. Uğurlu treyder siya verməkdən ibarətdir. Əsəb, söyüş, sevinc qışqırtıları və s. kimi “qısa zaman ərzində necə varlanmaq olar” vədlərinə, sxemlərinə emosiyalar ona xas deyil. Bunun yerinə soyuqqanlıq, möhkəm mən- uymur və qazanmağın “asan yoltiq və düşünülmüş qərar əsas yerdə ları” ilə maraqlanmır. Belə tələlərə düşənlər vaxtlarını və pullarını gəlir. Ona görə də, başınızı itirhədər yerə sərf etmiş olurlar. məyin. Təlaşa, eyforiyaya qapılmayın. Həmişə bazarın Əlbəttə, uğurlu treyderlər vaxgözlənilməz hərəkətlərinə hazır taşırı uduzurlar. Amma həmişə olun. ticarətlərini təkmilləşdirməyə çalışırlar. Qələbə və məğlubiyyət Uğurlu treyder xudbin deyil.

Hər şeyi bildiyini zənn edən trey- bu insanlar üçün əyləncə deyil, derə bazar bir qayda olaraq, tez bir biznesin detallarıdır. Onlar əyləncə xətrinə yox, qazanmaq üçün ticarət zamanda yanıldığını sübut edir.

Liberal yanaşma treyderə səhvini aparırlar. tez bir zamanda qəbul etməyə Uğurlu treyderlər ticarət üçün kömək edir, ziyanlı əməliyyatları yarandıqlarını hiss edir və bununla bağlayıb, özünə inamı itirmədən həyatda öz yerlərini tapdıqlarını ticarətini davam etdirməyə düşünürlər. Bu işdən həzz alırlar. yardımçı olur. Ciddi treyder Yeni kompüter oyunu və audiosisməsələn, bu gün itirdiyini başa tem barədə düşünməkdənsə, ticarət düşür və ticarəti dayandıraraq, bazardakı vəziyyətin onun stilinə sistemlərini yaxşılaşdırmaq metodları fikirləşirlər. İnsanlar həmişə uyğunlaşacağı anı gözləyir. Hər hansı bir əməliyyatda uduzduğunu sevdikləri işdə uğur qazanırlar və qaytarmaq üçün alışıb-yanmır. O, bu, ticarətə də aiddir.

Ə

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Hansısa bir ticarət gününün gəlir və ya itki ilə yekunlaşmasından asılı olmayaraq, onlar uzunmüddətli perspektivdə onsuz da qalib gələcəklərini bilirlər. Bu əminlik bazarın gərgin vaxtlarında onlara aydın düşünməyə kömək edir və əksər hallarda səhv addımların yerinə düzgün qərarlar verməyə

gətirib çıxarır. Bu əminlik başqalarının başlarını itirdiyi vaxtlarda soyuqqanlı qərarlar verməyə şərait yaradır.

Uğurlu treyderlər bilirlər ki, “yaxşı vaxtlarda” maksimum gəlir götürmək, pis vəziyyətlərdə isə ticarəti azaltmaq və ya dayandırmaq) lazımdır. Əlavə edim ki, ticarətdə “yaxşı” və ya “pis” vəziyyətlər ticarət stilindən asılı olaraq hər treyderdə bir cürdür.

Uğurlu treyderlər bilirlər ki, onların ən böyük üstünlüyü kapitalın qorunub saxlanmasıdır. Kapital yoxdur – ticarət də yoxdur. Ona görə də kapitalınızı itirməyin! Balansın itirilməsi 100% hallarda məsuliyyətsiz treydinqin nəticəsidir.

Heç vaxt karyeranızı bir əməliyyatın və ya pis həftənin/ayın nəticəsindən asılı salaraq risk etməyin. Heç vaxt!

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

41

42

1№-Lİ MƏSƏLƏ

Əsas problem

Xain friend Trendin bizi aldadacağını necə bilmək olar

B

u, bütün treyderlərin başına gəlir: Siz hanBəs trendin başa çatmaqda, yaxud ciddi korreksiya sısa qrafikdə trend istiqamətində əməliyyat açırsınız, amma çox keçmir ki, trend sizin ərəfəsində olduğunu nədən bilmək olar?

Bunun üçün bir neçə əlamət var ki, əməliyyat açəksinizə dönür. Elə bil ki, bazar sizin əməliyyat açmazdan əvvəl onları yoxlamaq lazımır. manızı gözləyirmiş! Əlbəttə ki, əslində sizin hansı istiqamətdə Gəlin bir misala nəzər salaq. Şəkil 1-də usd/chf əməliyyat açmanız bazarı qətiyyən maraqlandırmır. qrafikində mayın ortalarına olan vəziyyət göstərilib.

Bazar heç sizin varlığınızdan xəbərdar da deyil.

Sadəcə, siz trendin başa çatmaq ərəfəsində olduğu vaxtda bazara girmisiniz.

8

Niyə bu nöqtədə almayaq?

Axı trend yuxarıyadır...

Şəkil 1. Güclü artım trendi. Almamaq üçün heç bir əsas yoxdur. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

1№-Lİ MƏSƏLƏ

43

Əsas problem

İndi əsas məsələ başqadır. Dostumuz trendin belə hərəkətləri ilə üzləşməmək üçün biz bu suala cavab Göründüyü kimi, bazarda aşkar ifadə olunan artım tapmalıyıq: trendi var. Əgər biz bu qrafikə trend indikatorları “1” nöqtəsində almamaq üçün əlavə etsək (Moving Average, İchimoku və s.) onlar da ancaq alış siqnalı verəcəklər. Yəni “1” nöqtəsində hansı səbəblər vardı? almamaq üçün heç bir əsas yoxdur.

Gəlin, həmin səbəbləri axtaraq.

Tutaq ki, biz trend istiqamətində işləmək barədə məsləhətlərə əməl edərək, “1” nöqtəsində aldıq.

8

Göründüyü kimi trend “is not always friend”

Şəkil 2. Əgər “1” nöqtəsində alsaq, ciddi itkiylə üzləşə bilərdik Sonra nə olacağı şəkil 2-də göstərilib: Göründüyü kimi, trend “is not always friend”. O, çox xatalı dostdur. İpinin üstünə həmişə odun yığmaq olmur... İşi pisləşdirən odur ki, bu vəziyyətə düşən treyder adətən ümidli olur ki, trendin istiqamətində əməliyyat açıb və qiymət gec-tez onun istiqamətidə dönəcək. Amma dönmür. Və bu ümid nə qədər əsaslı olsa da, treyderə baha başa gəlir.

1-ci səbəb: Fibonaççi nisbəti Geniş miqyasda baxanda görürük ki, qiymətin artımı əvvəlki hərəkətin 50 faizlik fibo-nisbətinə çatıbmış. Bu halda ən azı həmin səviyyənin yarılmasını gözləmək daha düzgün qərar olardı. Əlbəttə, bu, birmənalı “alma!” əmri deyil. Amma vəziyyət aydınlaşana qədər bizi bazara girməkdən çəkindirə bilərdi.

8 ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

1№-Lİ MƏSƏLƏ

Əsas problem

8

44

Demək, trend istiqamətində əməliyyat açmazdan əvvəl öncə həmin trendin daha yüksək səviyyəli hərəkətə nəzərən hansı fibosəviyyələrə çatdığını dəqiqləşdirmək lazımdır.

2-ci səbəb: Fibo-retracement Fibo-retracement aləti Fibonaççi rəqəmləri əsasında yaradılan faydalı analitik alətlərdən biridir. O, bir dalğanın özündən əvvəlki eyni istiqamətli (!) dalğanın neçə faizi qədər hərəkət etdiyini göstərir.

Onun fibonaççi nisbətindən fərqi də məhz bundadır: biri əks istiqamətli, o biri isə eyni istiqamətli dalğaların nisbətini göstərir.

Şəkil 3. Fibo-nisbət bizi almaqdan çəkindirə bilərdi

Təcrübə göstərir ki, adətən bir dalğa əvvəlki eyni istiqamətli dalğanın 61,8, 100, 161,8 və digər fibo-nisbətlərinə çatanda ciddi müqavimətlə rastlaşır. Misal üçün şəkil 4-ə baxaq.

8 ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Şəkil 4. Fibo-retracement aləti trendin müqavimətlə üzləşdiyi zonanı göstərə bilir İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

1№-Lİ MƏSƏLƏ

Əsas problem

8 İndi isə gəlin görək, bəs bizim əməliyyat açdığımız “1” nöqtəsində Fibo-retracement aləti nə göstərirdi (şəkil 5).

3-cü səbəb: Divergensiya Bəli, biz razıyıq ki, divergensiya bazara nə zaman girməklə bağlı keyfiyyətli siqnallar vermir. Amma bazara nə zaman girməmək məsələsində ona qulaq asmağa dəyər. Şəkil 6-da gördüyümüz kimi, həm RSI, həm də MACD qiymətin “yorulduğunu” göstərə biliblər. Düzdür, bunu fibonaççi alətləri qədər aşkar və birmənalı etməsələr də, hər halda, açıq eyham var.

Şəkil 5. Fibo-retracement aləti trendə qoşulmağın düzgün olmadığı yeri göstərir.

Nəticə Əməliyyatı təkcə trendin istiqamətində açmaq azdır.

Trendin məhz harasında, hansı hissəsində bazara girməyi də bilmək lazımdır. Bu, əslində geniş mövzudur. Amma ilk olaraq fibonaççi alətləri və əsas indikatorlarda divergensiya bizə yaxşı xəbərdarlıq edə bilər.

Buna görə də, bazara girməmişdən əvvə onların vəziyyətini mütləq yoxlamaq lazımdır.

Şəkil 6. Divergensiya bazara nə zaman girməmək barədə xəbərdarlıq edir ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

E M A L AT X A N A

Alət

Avtomat-kanal Xətti reqressiya aləti kanallar qurarkən treyderin subyektiv fikirlərinin qarşısı alır

R

iyazi anlayış kimi “xətti reqressiya” deyiləndə iki dəyişənin arasında asılılıq əlaqəsi yaratmaq metodu nəzərdə tutulur. Texniki analizdə isə bu, qiymətin əvvəlki hərəkətinə əsasən gələcək hərəkətini proqnozlaşdırmaq üçün istifadə olunan statik alətlərdən biridir.

Məqsədi qiymətin ifrat səviyyələrə çatdığı zonaları tapmaqdır.

kənarlaşmasına əsasən çəkilir. Siz aləti seçib hər hansı diapazona yaxınlaşdıranda bu proses avtomatik baş verir.

Meta Trader proqramında Raff kanalı avtomatik qurulduğu üçün burada subyektivlik amilinin təsiri

Bu alətdə bir neçə nöqtədən keçən ən uyğun xətti çəkmək üçün “ən kiçik kvadrat” metodundan istifadə olunur.

Qiymətlə xəttin arasındakı fərqin kvadratları toplanır, sonra həmin diapazondakı barların sayına bölünür. Daha sonra alınan rəqəmin kvadrat kökü hesablanır ki, bu da bizə standart kənarlaşmanı verir.

MetaTrader proqramında istifadə olunan xətti reqressiya aləti avtomatik şəkildə reqressiya xəttini hesablayır və onun ətrafında “Raff kanalı” adlanan kanalı qurur. Öz yaradıcısı Gilbert Raffın adını daşıyan həmin kanalın sərhədləri qiymətin reqressiya xəttindən maksimal

diapazon avtomatik hesablanır və kanal yeni formanı alır www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

minimuma enib. Yəni treyder onu məhz özünün istədiyi nöqtələrdən keçirə bilmir. Reqressiya xəttini yeni nöqtəyə doğru hərəkət etdirən kimi diapazon avtomatik hesablanır və kanal yeni formanı alır.

Qiymətin sonrakı hərəkəti zamanı yuxarı kanal müqavimət, aşağı kanal isə dəstək xətti rolunu oynayır. Kanalın meyli trendi istiqamətini, hündürlüyü isə trendin diapazonunu göstərir.

Hesab olunur ki, qiymət kanalı yuxarı və ya aşağı sərhədlərinə çatanda ifrat alış/satış zonalarına girir.

Bir sıra treyderlər eyni vaxtda bir neçə xətti reqressiya kanalını tətbiq edirlər. Onların sözlərinə görə, iki qonşu taymfreymə aid olan kanalların kəsişmə zonası çox vacib informasiya verə bilir. İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

NECƏ ETMƏLİ

Linda Bredford Raşke

B

əziləri maraqlanır ki, bazarda ticarət aparmaqla dolanmaq asandırmı?

Belələrinə at yarışlarına pul qoymaqla qazanmağa çalışanları örnək göstərmək olar. Gəlin, onlarla tanış olaq.

Oyun qaydaları

At yarışında treydinq dərsi

3. Dalman riskini azaltmaq üçün çox pul ödəyir. O, əlaqəli mərclər yolu ilə qoyduğu pulu siğortalayır.

Nəticə: Treyderlər böyük gəlir verə biləcək strategiyadan çox, 2. Dalman həmişə bir mərc risklərini azaldacaq sistemlər axnövü ilə işləyir - “exacta”. Çünki tarmalıdırlar. Stop-orderlərdən və bu mərcin incəliklərinə əla bələd- riskləri azaltmağa imkan verən digər metodlardan istifadə etmədir. O, ilk baxışdan böyük riskə malik, amma yaxşı gəlir vəd edən lidirlər.

1. Dalman oyun sferasını dar- strategiyanı seçir.

4. “Çalışqan və xəsis” olmaq.

Nəticə: Treyder də həmişə yaxşı aldır. O, hər şeydən əvvəl, çox bildiyi bir ticarət stilində və ya bir Dalman deyir ki, orta hesabla yaxşı tanıdığı Nyu-York və Kaliforniyadaki yarışlara diqqət yetirir. ticarət strategiyası ilə işləməlidir. yatırdığı investisiya müqabilində 3-4% qazanır. O, heç vaxt böyük İndividual texnikanızın risk/gəlir Burada o, yerli məşqçilərlə, jokeylər və atlarla bağlı nüansları xüsusiyyətlərinə tam şəkildə bələd şanslara – yüksək uduş ehtimalı vəd edən yatırımlara girişmir. olun. incəliklərinə qədər bilir.

Mahiyyət ondan ibarətdir ki, heç Nəticə: Treyder də dəqiq nəyə 100% zəmanət yoxdur. Statistikaya görə favoritlər qaçışların yalnız üçdə birində udurlar.

Nəticə: Treyder heç vaxt böyük qazanc imkanına şirniklənməməlidir.

Ernest Dalman 35 il ərzində bu işdə əsaslı uğur qazanan bir şəxsdir. Bu şanslar sehrbazı dünya üzrə at yarışlarında ən uğurlu oyunçulardan biridir. Gəlin Dalmanın istifadə etdiyi əsas prinsiplərdən bir neçəsinə nəzər yetirək və onların treydinqə necə tətbiq oluna biləcəyinə baxaq.

araşdırdığı və bəli olduğu bazarlarda fikrini cəmləşdirməli, işlədiyi alətlərin incəliklərini bilməlidir.

5. Oyunun vaxtını bilmək lazımdır. “Qış mənim sevimli fəslimdir,- deyir Dalman,- Bu mövsümdə hadisələri daha yaxşı qabaqlamaq olur. Atların nə edəcəyini duymaq mümkündür.

Siz bilirsiniz, onlar nə etməyə hazırlaşırlar”.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

47

NECƏ ETMƏLİ

Oyun qaydaları

Dalman müəyyən etdi ki, bu klem- riayət edəsiniz. malardan istifadə nəticələri bir 9. İtkiləriniz o qədər olmalıdır Nəticə: Treyder işlədiyi bazarda qədər yaxşılaşdırır. Ona görə də Dalman indi San-Fransisko yaxın- ki, rahat yata biləsiniz. Dalman tsikllərə bələd olmalıdır. lığındakı “Qızıl Darvazalar” cıdır üçün yol verilən itki səviyyəsi 7000 dollardır. “Əgər mən itkimeydanını xoşlayır. Orda tez-tez 6. Soyuq başla haqq-hesab. At yağış yağır və atlarını bu millərlə lərimi 7000 $ çərçivəsində yarışlarına pul qoyanların çoxu 3 təchiz edənlər yaxşı qazanırlar. “exacta” fiquru vəd edən 12 atlı Nəticə: Öz yarışla bağlı mərc gəlməyi sevir.

Amma Dalman yox. O deyir ki, az nizam“Mən böyük oyunçu deyiləm. a h a d u l u p t Bu sənə Bacardığım bir şey var, o da a la r a q , n a d r a l u ç n u y hesabdır. Mən yalnız toplayıbintizamsız o verir a r a l n çıxa bilərəm”. O, hesab edir ki, a l o ı l m za soyuq başla hesabatlar aparmaq daha çox inti ən böyük üstünlüyüdür. saxlayıramsa, rahat Nəticə: Özünüzdən soruşun: yata bilirəm. Çünki bunu bir metodunuzu tapın!

Ticarət əməliyyatlarınız barədə nə yarışda qaytarmağım dərəcədə ətraflı hesabatlar 8. Özünə inanmaq və heç kimə mümkündür”- deyə o, bildirir. aparırsınız?

Nəticə: Öz rahat yuxu qulaq asmamaq! Dalman bülleten7. Öyrənmək, öyrənmək və yenə lərdəki proqnozlara heç vaxt fikir səviyyənizi müəyyən edin. vermir. Başqa oyunçular isə Daldə öyrənmək! Kimsə nə vaxtsa Bu insan illərdir ki, at yarışlarınmanın nal barədə mülahizələrini cıdırda qaçan atın nalı barədə dan qazana-qazana 6 uşaq böyüdə qəbul etmirlər. Qoy olsun. Əsas məlumat toplamağı düşünüb? bilib və xeyli sərvət toplayıb. Hər Amma Dalman bir neçə il əvvəl at- budur ki, o, qazanır! dəfə vəziyyət dəyişəndə o, yeni Nəticə: Sizin stilinizin düz və larda maraqlı bir şeyə fikir verdi. ya səhv olması barədə başqalarının qaydalara uyğunlaşmağı bacarır.

Gördü ki, yağış tozu palçığa çeBiz bazarın dəyişməsini çox görvirəndə bəzi məşqçilər əlavə sürət nə fikirləşdiyi əsas deyil. Əsas müşük – impuls hərəkətlərindən məsələ ondan ibarətdir ki, siz öz yığmaq üçün atı palçıq əleyhinə millərlə - klemma ilə təchiz edirlər. stilinizə inana və bir qayda olaraq ticarət diapazonlarına qədər. Treyder 1 stilə uyğunlaşmalı, amma yeni oyunun qaydalarını öyrənmək vaxtı çatanda elastik olmalıdır.

8

48

Dalman həyatını yarışları öyrənməyə sərf edib. O, topladığı informasiyanı öyrənir, təcrübəsini artırır. Yeni treyderlər də etiraf etməlidirlər ki, təcrübə - ən yaxşı müəllimdir. Ticarət apardığınız hər gün siz təcrübə yığırsınız. Nizamintizamı saxlayın, özünüzə əmin olun. “Bu sənət pulu daha az nizam-intizamsız oyunçulardan alaraq, daha çox intizamlı olanlara verir”. Sizcə bu, nəyə daha çox aiddir? Ticarətə, yoxsa at yarışlarına? ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

KLASSİKA

Oxu zalı

(İtkiləri qəbul etməyi öyrənmək üçün qeyri-adi çalışma)

Treyderin işində ən çətin məqamlardan biri itkiləri qəbul etməkdir.

Məhz bunu bacarmadığına görə on minlərlə treyder gec-tez “yanır” və bazarı tərk edir. İtkini qəbul etməyi öyrənmək heç də asan iş deyil. Çünki itkiyə müqavimət göstərmək insanın əsas instinktlərindən biridir. Ona görə də, itkiləri qəbul etmək üçün bir çox treyderlər xüsusi məşqlər keçirlər.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Sən yanmasan, mən yanmasam, pul yanmasa…

Məşhur treyder Erik Nayman itkini qəbul etməyi öyrənmək üçün belə bir üsul təklif edir. Əlinizə hər hansı bir pul əskinası məsələn, 1 dollar,- götürün və onu yandırın. Sakit-sakit pulun necə yanmasını seyr edin. Əgər bu zaman hansısa həyəcan, gərginlik, peşmançılıq hiss edirsinizsə, demək, siz itkiləri qəbul etməyə hələ hazır deyilsiniz. Özünüzü

yenidən bir müddət psixoloji cəhətdən itkiləri qəbul etməyə hazırlaşdırın. Sonra təcrübəni təkrarlayın.

Düzdür, bu çalışma sizə havayı başa gəlməyəcək. Amma çox müdrik bir latın məsələni də unutmayaq: Quae nocent, saepe docent – Nə ziyan vurursa, o da öyrədir.

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

49

50

PRAKTİKA

Ev tapşırığı

Nə etməli?

A

şağıdakı qrafiki bizə bir oxucumuz göndərib. Qrafikdə maraqlı vəziyyət var.

Göründüyü kimi, “sell” əməliyyatı nəzəri olaraq tamamilə qaydalara uyğun açılmışdı: mayın 13-də usd/chf cütlüyündə trend xətti yarılıb, qiymət yardığı trend xəttini aşağıdan test edib və enməyə başlayıb. Minimum keçiləndə “qısa” əməliyyat açılıb. Amma bunun ardınca qiymət qalxmağa başlayıb.

Sual: belə vəziyyətdə düzgün qərar nə olardı?

Fərid Hüseynov cavab verir: - Təkcə h1 periodunda vəziyyəti obyektiv qiymətləndirmək çətindir. Üstəlik, qrafikdə indikator və ossillyatorlar da yoxdur. Sadəcə, qiymətin 50%-lik fibo-nisbətə çatdığını görürük. Əgər bu əməliyyatı şəxsən mən açmış olsaydım, ən yaxın maksimumun üzərində (0.8900 ətrafı) stop-loss qoyacaqdm və indi əməliyyat avtomatik bağlanmış olacaqdı. Bu sual da meydana çıxmayacaqdı.

Amma bir halda www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

ki, suala cavab vermək lazımdır, yuxarı trend xəttinin üzərində 0.8950 ətrafında stop-loss qoymağı optimal çıxış yolu sayıram. Çünki kiçik də olsa ümid var ki, qiymət həmin xəttdən geri dönsün. Yəni “3 hindu” modeli “işləsin”. Amma həmin xətti yuxarıya doğru yarıb keçərsə, vəziyyət nəzarətdən çıxa bilər.

Nəticə:



İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA

Mater-klass

51

Gecikən və qabaqlayıcı indikatorlar Co DiNapoli Co DiNapoli – 35 ildən çox təcrübəsi olan veteran treyderlərdən biridir. O, həmçinin maliyyə bazarları ilə bağlı apardığı araşdırmalar və bu sahədə yazdığı kitablara görə də tanınır. “Oscillator Predictor” və öz adını daşıyan “DiNapoli səviyyələri” indikatorlarının yaradıcısıdır. Fibonaççi rəqəmlərinin tətbiqinin unikal metodikasını işləyib hazırlayıb. Hər il dünyanın onlarla böyük şəhərlərində treyderlər üçün seminarlar keçirir.

E

lə bir ticarət metoduna sahib olmaq istərdinizmi ki, sizə əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş giriş səviyyələri, səmərəli yaxın “stop”lar və əvvəlcədən hesablanmış gəlir hədəfləri versin? Bura çox yüksək gəlirlilik səviyyəsini də əlavə edin... Bunlar heç də boş sözlər deyil. Gecikən və qabaqlayıcı indikatorları vahid ticarət metodunda kombinasiya etməklə bu ideyanı reallığa çevirmək olar.

indikatorlar” adlanırlar. Bazarın hərəkətindən geri qaldıqlarına görə.

Qabaqlayıcı indikatorlar isə əvvəlcədən bizə deyə bilərlər ki, bazar harada böyük ehtimalla dəstək və ya müqavimətlə üzləşəcək. Qabaqlayıcı indikatorlardan istifadə etməyə çalışan bir çox treyderlər ossilyatorlarda bu və ya digər formada ifrat satış və ya alış zonalarını nəzərdən keçirirlər. Hərçənd, ossilyatorların da çoxu üst-üstə düşən və ya gecikən Demək olar ki, hər bir texniki indikatorlar sinfinə daxildirlər. indikator gecikən indikatordur. Siz Onlar bizə bazarın nə vaxt müqaonları “Dəyişən Orta Göstərici”, vimət və ya dəstək səviyyəsinə çatMACD, RSİ, “Stoxastik” addığını deyə bilər, amma adətən landırırsınız, biz isə onlara sadəcə lazımi informasiyanı vaxtından “gecikən indikatorlar” deyirik. əvvəl vermirlər.

Niyə? Çünki əvvəlcə qiymət hərəkət edəcək, bundan sonra nə Treyderlər qabaqlayıcı indikavaxtsa indikator alış və ya satış torlardan istifadəyə riskli iş kimi siqnalı verəcək. Yəni gecikmə ilə. baxırlar. Çünki onların az bir qismi Məhz buna görə də onlar “gecikən arzuolunan nəticəni əldə etmək www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

üçün qabaqlayıcı indikatoru mövcud vəziyyətə düzgün tətbiq etməyi bacarır. Ustalıq da elə bu zaman üzə çıxmalıdır: lazımi balans əldə etmək üçün müxtəlif zaman intervallarında qabaqlayıcı və gecikən indikatorları kombinasiya etməyə ehtiyac yarananda. Əgər biz bu ustalığa nail olsaq, onda həmin indikatorların ayrıayrılıqda istifadəsindən daha yaxşı nəticələr verən ticarət metodu hazırlaya bilərik.

Gəlin, problemə yaxından baxaq. Treyderlər bazarın hələ onlar əməliyyat açana qədər hərəkətə başlamasına əmin olmaq üçün gecikən indikatorlardan istifadə edirlər. Təəssüf ki, belə bir əminlik baha başa gəlir. Gecikən indikator qəti şəkildə bir istiqamətə işarə edəndə hamı bunu görür və demək olar ki, eyni vaxtda bazara girir. Gecikən indikatorlara görə treyderlərin əmrlərini yerinə yetirməklə lazımi likvidliyi təmin edənlər gəlirlərini

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

8

52

TEXNİKA

8

götürür və bazar korreksiyaya hazırlaşır. Bu korreksiya adətən bazar iştirakçılarının gecikən indikatorlara əsaslanaraq yerləşdirdikləri “stop”lara çatır.

Nəticədə paradoksal vəziyyət yaranır: gecikən indikatorlarla işləyən treyder bazarın istiqamətini düzgün müəyyən edə bilər, amma bazar həmin istiqamətdə gedənə qədər “stop”la bazardan çıxır.

Belə bir vəziyyətdən necə yayına bilərik?

Artım trendində əvvəlcədən hesablanmış minimumlarda alın.

Eniş trendində əvvəlcədən hesablanmış maksimumlarda satın.

Biz belə maksimum və minimumları yüksək keyfiyyətli qabaqlayıcı indikatorlarla müəyyən edirik.

Mən bütün treyder karyeram boyunca istifadə edilə biləcək kifayət qədər etibarlı iki qabaqlayıcı indikator tapa bilmişəm. Birincisi “Ossillator Predictor”dur. Onu 80ci illərin əvvəllərində yaratmışam.

Bu indikator bir gün qabaqdan bazarın harada dəstək və ya müqavimətlə rastlaşacağını deyir.

Diqqət: o, mənə bazarın həmin səviyyələrə çatıb-çatmayacağını demir, yalnız bildirir ki, əgər bazar ora çatarsa, əhəmiyyətli müqavimət və ya dəstəklə qarşılaşacaq. İkinci qabaqlayıcı indikator isə məşhur Fibonaççi rəqəmlərinin əsasında yaradılıb və mən onu “Dinapoli səviyyələri” adlandırmışam.

Bir sıra amiləri unikal şəkildə kombinə edərək, treyder əvvəlcədən və çox dəqiq müəyyən edə bilər ki, bazar böyük ehtimalla davam edən trenddə harada dəstək və ya müqavimətlə rastlaşa bilər.

Hansı zaman intervalında olmasından asılı olmayaraq, bu səviyyələr hər yerdə işləyir. Hərçənd, bu və ya digər alətdə olduğu kimi bu qabaqlayıcı indikatorda da probww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Mater-klass lem ondan ibarətdir ki, güclü enişdə yanlış alış və güclü artımda yanlış satış siqnalları verir. Bu, sizi çaşdıra bilər (əgər skalpinqlə məşğul deyilsinizsə). Ona görə də siz əməliyyatınızı əsaslandırmalısınız. Bunu necə etmək lazımdır?

gəlirli əməliyyatlar aça bilərsiniz.

Bundan başqa, əməliyyatlarınız çox cüzi geriləmələrlə müşayiət olunacaq, belə ki, siz trend zamanı enişdə alır, artımda satırsınız. Bu, sizə “buy stop” və ya “sell stop”la açılan əməliyyatlarla müqayisədə böyük üstünlük yaradır.

Əvvəlcə gecikən indikatorlarla ümumi mənzərəni müəyyən edin.

Sonra qabaqlayıcı indikator vasitəsilə giriş səviyyəsi təyin edin. Həmin indikator vasitəsilə “stop”un yerini müəyyənləşdrin.

Artım trendində bu, vacib dəstək səviyyəsindən aşağıda, eniş trendində vacib müqavimət səviyyəsindən yuxarıda olmalıdır.

Diqqət yetirin ki, mən “stop”un səviyyəsindən danışarkən bunu pulla ifadə etmirəm. Əgər “stop” kapitalın idarə olunması meyarlarına görə çox böyükdürsə, sadəcə, belə əməliyyata girməyin. “Stop”u təyin edəcəyimiz səviyyə əvvəlcədən məlum olduğuna görə, bunu hesablamaq asandır.

“Stop” və giriş səviyyələri müəyyən edildikdən sonra qabaqlayıcı indikator vasitəsilə gəlir səviyyəsini də müəyyən etmək olar. Burada TP qoyulur.

TP-ni hesablama zamanı dərhal yerləşdirin. Bazarın ora gəlməsini gözləməyin.

Metodlardan istifadə etməyi öyrənmək üçün təcrübə lazımdır.

Deyək ki, sizin istiqaməti

Əgər siz yüksək keyfiyyətli qabaqlayıcı indikatorlardan istifadə edirsinizsə, belə bir ticarət metodunun üstünlüklərini tez hiss edəcəksiniz. Bu halda xeyli sayda

müəyyən etmək metodunuz yuxarıya doğru güclü hərəkətə işarə edir. Siz bu artım trendi çərçivəsində enişdə alırsınız, amma orderi mühafizəkar şəkildə yaxın dəstək səviyyəsinin altında yerləşdirirsiniz. Bazar sizsiz hərəkətini davam etdirir. Əgər bu, dəfələrlə baş verirsə və siz 10 haldan 8-də istiqaməti proqnozlaşdırmaqda haqlı idinizsə, əlbətə ki, bu, sizi bir qədər məyus edə bilər.

Amma bu hal qabaqlayıcı indikatorlardan daha dəqiq istifadəyə tələbi artırmalıdır.

Digər bir problem gəliri götürərkən baş verir. Siz dəqiq müqavimət səviyyəsinə çatırsınız, gəliri götürürsünüz, amma bazar öz axarında davam edir. Əgər siz nizam-intizamsız treydersinizsə,

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

8

TEXNİKA

Mater-klass

bazarın korreksiya elədiyi anda təzədən girə bilərsiniz. Bu problemi bir neçə əməliyyatla ticarət aparmaqla yüngülləşdirmək olar.

Siz həmişə bir neçə əməliyyat aça bilərsiniz. Mən bu yanaşmanı illərlə sınaqdan keçirmişəm və belə bir qənaətə gəldim ki, əvvəlcədən müəyyən edilmiş gəlir səviyyələrində əməliyyatların bağlanması nəticədə yaxşı əks olunur.

Bir qayda olaraq, mən gecikən və üst-üstə düşən indikatorları yuxarı zaman intervalında tətbiq edirəm. Sonra onları aşağı zaman intervallarındakı qabaqlayıcı indikatorlarımla kombinasiya edirəm. Məsələn, tutaq ki, “daily” qrafikdə “buy” əməliyyatı açmaq üçün yaxşı imkan yarandı. Mən “stop” və giriş səviyyələrini yerləşdirmək üçün saatlıq və ya daha aşağı qrafikləri gözdən İstifadə edə biləcəyiniz növbəti keçirəcəyəm. Gecikən indikatorun metod ondan ibarətdir ki, güclü xüsusiyyətindən asılı olaraq, “buğa” trendinə uyğunlaşmaq üçün bazarın gücünü müəyyən edəcəyəm. Sonra çıxışı təyin edərkən saatlıq və ya günlük qrafikdə gəlir hədəfini seçəcəyəm. Metod yarım saatlıq qrafikdə əməliyyat açmaq üçün uyğun vəziyyətin yaranmasını gözləmək və 5 dəqiqəlik qrafikdə qabaqlayıcı indikatorla analiz aparmaq üçün də yaxşı işləyir.

Trendi və ya bazarın istiqamətini müəyyənaşağı zaman intervallarında korləşdirmək üçün istifadə etdiyim reksiyalar vaxtı dəstək qabaqlayıcı və üst-üstə düşən insəviyyələrində bazara yenidən gir- dikatorlar qarışıq Orta Dəyişən mək olar. Deyək ki, gündəlik Göstəricilər, MACD və Stoxastik əməliyyatdan çərşənbə axşamı kombinasiyası, həmçinin qiymətin çıxdınız, cümə axşamı yarım 9 patternidir. İstifadə etdiyim saatlıq qrafikdə yenidən bazara yeganə qabaqlayıcı indikatorlar daxil olursunuz. Maraqlısı odur ki, Ossillator Predictor və Dinapoli əgər siz daha baha qiymətə səviyyələridir. Gecikən və yenidən bazara girirsinizsə, daha qabaqlayıcı indikatorlarınız nə təhlükəsiz zonada ola bilərsiniz. qədər dəqiqdirsə, nəticələr də bir o Bu, o deməkdir ki, statistik cəhət- qədər yaxşı olur. dən siz “stop”unuzu işə sala biləcək xoşagəlməz volatillikdən Gəlin, indi bu metodologiyadan yan qaçacaqsınız. Bu yanaşma kimin daha yaxşı istifadə edə “stop”u işə düşmə ehtimalının çox biləcəyini müəyyənləşdirmək üçün oluduğu səviyyələrə qaldırmadan müxtəlif tip treyderi nəzərdən riskinizi idarə etmək imkanı verir! keçirək. ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

5 milyondan çox vəsaitin idarə olunmasının həvalə edildiyi bir fond menecerini götürək. Belə bir şəxs bir neçə bazarda portfelini diversifikasiya edir və bir sıra metodlarla hedcləmə aparır. O, adi bir treyderin dözə bilməyəcəyi “drawdown”lara tab gətirə bilər.

Belə bir treyder bizim yanaşmamıza ehtiyac duymaya da bilər. İndi isə 25 000$-dan 50 000$-a qədər hesabı olan treyderi gözümüzün qabağına gətirək. Bu treyder adətən dolanmaq üşün bazarda çalışan bir insandır. Teztez gəlir güdən bir şəxsdir.

Fəaliyyətini davam etdirməsi üçün ona dostlarının və ailəsinin də köməyi lazım gələ bilər. İki aya gəlirin itkiyə qarşı 30 %-lik nisbətini həyat yoldaşına başa salmaq çox çətindir, hətta 3-cü ayın gəliri itkiləri kompensasiya edirsə belə.

Ardıcıl uğurlarla müşayiət olunan son dərəcə dəqiq ticarət planı bu problemi həll edir. Bu, onun bazara uyğunlaşmasına çox müsbət təsir göstərir.

Bizim strategiyamız bazarın hələ çatmadığı, əvvəlcədən müəyyən edilmiş səviyyələrə orderlər yerləşdirməklə 1-2 lotla ticarət aparan treyderlər üçün cəlbedici görünə bilər. Bu yanaşma həmçinin hedcləmə üçün də yaxşıdır.

Bir qayda olaraq, qabaqlayıcı və gecikən indikatorların kombinasiyası ciddi, obyektiv ticarət sistemləri üçün yaramır. Amma işində bir qədər subyektivliyə yol verən treyderləri razı salır. Sistem treyderləri günbəgün siqnalları izləməlidirlər ki, böyük hərəkət başlayanda itkilərini kompensasiya etsinlər. Amma yaxşı gəlir verən subyektiv yanaşma istənilən vaxt tətbiq edilə bilər.

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

53

8

54

M ETO D

Pattern

Əgər qiymət vurnuxursa…

Genişlənmə patterni zamanı necə ticarət aparmaq lazımdır

Ə

gər qiymət daha yüksək maksimumlar və daha yüksək minimumlar yaradırsa, onda bazarda artım trendi var. Əgər daha aşağı minimular və daha aşağı maksimumlar yaradırsa, onda eniş trendindən danışa bilərik. Bəs qrafik daha yüksək maksimumlar və daha aşağı minimumlar yaradırsa, onda necə?

Bu halda bazarda genişlənmə patterni adlanan xüsusi vəziyyət formalaşır. Bu, maraqlı və mürəkəb patterndir. Çünki vəziyyətdən asılı olaraq həm trendin davamına, həm də dönüşünə səbəb ola bilər.

olmaya da bilər: belə anlarda sanki bazar bizə əməliyyat açmaq üçün imkan yaratmaq istəmir.

Növbəti iki şəkildə bu pattern zamanı necə əməliyyat açmaqla bağlı iki praktik misal göstərilib. Şəkillərdə hədəflərə, giriş nöqtələrinin necə müəyyən olunmasına və divergensiyaya xüsusi diqqət yetirin.

Təcrübə göstərir ki, genişlənmə patterni zamanı bazarın hərəkətini proqnozlaşdırmaq üçün heç bir “qızıl” qayda mövcud deyil. Adətən 50 faiz hallarda bu pattern dönüşlə, qalan 50 faizdə isə davamiyyətlə nəticələnir. Və yarılma baş verməyincə onun harada, necə olacağını proqnozlaşdırmaq praktik olaraq mümkünsüzdür. Amma baş verəndən sonra qiymətin formasiyanın hündürlüyü qədər hərəkət edəcəyi gözlənilər bilər.

Mümkün ticarət variantları Artım trendi zamanı əgər qiymət yeni minimum yaradan kimi dərhal (yaxud bir neçə şam ərzində) əvvəlki minimumdan yuxarıya qalxırsa, onda ehtiyatla almaq olar. Amma mütləq minimumdan aşağıda “stop” əmri qoymaq şərtilə. Bu zaman RSI/MACD ilə qiymət arasında divergensiyanın yaranması siqnalı gücləndirən amil kimi çıxış edir. Əgər siz minimumun yaxınlığında almamısınızsa, ilk korreksiyanı gözləyib, bazara girmək olar.

Hərçənd, güclü trend zamanı əhəmiyyətli korreksiya www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TİCARƏT

55

Strategiya

1-2-3 patterni B

u ticarət texnikası əslində çoxdan məlumdur.

Dünyada müxtəlif treyderlər onu demək olar ki, bütün bazarlarda tətbiq edirlər. Düzgün işlədiləndə 1-2-3 metodu faydalı giriş siqnalı verə bilir.

Gəlin, öncə ümumi konsepsiyanı aydınlaşdıraq.

Bilirik ki, istənilən trendin gedişində bazar nisbətən kiçik zirvələr və diblər formalaşdırır.

Göründüyü kimi, çox aydın və sadə qaydadır, amma ticarət aparmaq üçün hələ bu, kifayət deyil. Əvvəlcə qrafikə hansısa bir indikator da əlavə etmək lazımdır. Bizim misalda bu, 12, 26, 9 parametrli xətti MACD-dır. İndikator əlavə olunandan sonra qrafik belə bir vəziyyət alır:

Problem ondadır ki, bu maksimumların və minimumların hansında bazara girmək və hansında çıxmaq lazımdır. Bunun üçün 1-2-3 setapı tətbiq olunur.

Həmin setapın tipik forması belədir:

İndi qaydalarla tanış ola bilərik.

Artım trendi zamanı əvvəlcə 1-2-3 setapının yaranmasını, sonra isə MACD-ın dönüş siqnalı verməsini gözləyin. Qiymət 3 nöqtəsinə korreksiya edərkən MACD alış rejimində qalmalıdır. Bu zaman 2 nöqtəsindən 1 punkt yuxarıda alış orderi yerləşdiririk. Stop-loss əmri isə 3 nöqtəsindən 1 punkt aşağıda qoyulmalıdır. 2 və 3 nöqtələri arasındakı məsafə bizim take-profit hədəfimizi müəyyən edəcək.

Real qrafikdə setap bu cür görünür:

Eniş trendi zamanı bunları tərsinə etmək lazımdır.

Aşağıda bu deyilənlərə aid bir neçə misal göstərilib.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

8

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

56

TİCARƏT

Strategiya

8 İşlədiyiniz taymfreymlərdə 1-2-3 patternlərini tapın, yoxlayın, eksperimentlər aparın. Və siz strategiyanın effektivliyinə əmin ola biləcəksiniz.

NASDAQ-da “ilin startı” Mayın 24-də “Yandex N.V.” şirkəti öz aksiyalarını NASDAQ birjasına çıxarıb. İlkin qiyməti $22 nəzərdə tutulan səhmlər tezliklə $25, daha sonra isə $35-a qədər qalxıblar. Bütövlükdə bir-

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

jada 52,17 milyon səhm yerləşdirilib.

Səhmlərin bahalaşmasından sonra Yandex-in qiyməti $11,2 milyarda çatıb.

Bu hadisədən sonra birjada

Yandex-i «Google of Russia» adlandırmağa başlayıblar. Çünki onun səhmlərinin birjaya çıxarılması NASDAQ-da ilin ən yaxşı startı olub.

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

M Ü TA L İ Ə

Ə

slində “altıncı hiss”in nə olduğunu təsvir etmək çətindir. Bu, bəlkə də insanın ali şüurdan hansısa informasiya alması kimi tərif edilə bilər.

“Altıncı hiss”ini inkişaf etdirən insan bir çox şeyləri qabaqcadan duymaq qabiliyyətinə yiyələnir.

Psixotexnika

6-cı hiss Bu, nədir və treyderə necə kömək edə bilər

bilmirik. Çünki onunla işləməyə vərdişkar deyilik. Amma “altıncı hiss”i məşq etdirməyin, onu daim hiss etməyin yolları var. Bu, böyük gücdür və ona tədricən, yavaşyavaş yiyələnmək lazımdır. Yəni Təbiətdə möcüzə yoxdur. “altıncı hiss”i dərhal fənər kimi Möcüzə qanunların pozulması demək olardı. Amma təbiət öz qa- cibdən çıxarıb, yandırmaq olmaz. nunlarını heç vaxt pozmur. Sadəcə, həmin qanunların bəziləri həddindən artıq mürəkkəbdirlər. Ona görə də, insanlara möcüzə kimi görünürlər. Bizim gördüklərimizdən möcüzəyə ən çox bənzəyəni isə məhz “altıncı hiss”dir. Dünyada hər şeyi bilən və əhatə edən bir Ali Şüur var. Biz onunla əlaqə yaratmaqla öz fikirlərimizi maddiyyata çevirə bilərik.

zimlə danışdığı halda, intuisiya yalnız pıçıldayır. Həm də bunu o qədər zəif edir ki, nə dediyini eşidə bilmirik. Amma eybi yox, intuisiyanı gücləndirməyin yolları var.

Gəlin, bir neçə çalışmaya nəzər salaq. Çalışma 1: “Tap görüm!”

Ən yaxın gələcəkdə baş verə biləcək hadisələri tapmağa çalışın. ÖZÜNÜZDƏ BU QABİLİYYƏTİ İNKİŞAF ETDİRİN. Məsələn, dayanacaqda gözləyərkən özünüz üçün ayırd edin ki, hansı nömrəli avtobus birinci gəlib çıxacaq.

Yaxud da sabah havanın necə olacağını müəyyənləşdirin. Və ya ağlınıza gətirin ki qarşıdakı İnsan beyninin hansısa bir həftədə iş yerinizdən hansı guşəsində fikir dalğalarını qəbul tapşırıqları ala bilərsiniz. Mobil edən orqan yerləşir. Onu adətən Treydinqə gəlincə, bilirik ki, telefonunuz zəng çalarkən ekrana “təxəyyül” də adlandırırlar. Elm, hələ ki, beynimizin bu funksiyasını treyderlərin arasında “intuitiv trey- baxmadan tapın ki, zəng vuran der” adlananları da var. Onlar kimdir. Və danışmağa başlayarkən izah edə bilmir. Fəqət burası qərar qəbul edərkən məntiqdən onun sizə nə deyəcəyini öncədən önəmli deyil. Əsas odur ki, insan tapın, həmsöhbətinizin əhvalöz fiziki hiss orqanlarından kənar daha çox, məhz “altıncı hiss”ə, ruhiyyəsini, sizin sözlərinizə necə ağlın yox, ürəyin nə deməsinə mənbə vasitəsilə də informasiya qulaq asırlar. Gəlin, etiraf edək ki, reaksiya verəcəyini qabaqcadan ala bilir. “Altıncı hiss” də elə bu ayırd edin. Öncəgörümlərinizi əslində hamı öz intuisiyasının zaman dövrəyə girir. Misal üçün, yadda saxlayın və gerçək çıxanları səsini eşidir, amma qulaq vermir. bir çox sürücülər bilirlər ki, qəzaya tutuşdurun. Əgər düşündüyünüz ani vaxt qalanda “altıncı hiss” on- Və sonra da peşman olur: “Axı cavab düzgün çıxmayıbsa, ürəyim mənə demişdi ki, belə ları xəbərdar edərək, qurtulyadınıza salın ki, baş verən variant etmə...” Biz həmişə məntiqə malarına kömək olur. (şüura) daha çox inanmağa vərdiş ağlınıza gəlmişdimi? Ola bilər ki, etdiyimiz üçün intuisiyamız zəif- gəlmişdi, siz isə məntiqə Problem ondadır ki, fövqəladə ləyib. Beynin sol yarımkürəsi sağ söykənərək, onu uğurla qovmuşvaxtlarda köməyimizə çatan “aldunuz. yarımkürəni üstələyib. Şüur bi8 tıncı hiss”i biz həmişə duya www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

57

M Ü TA L İ Ə

Psixotexnika

ludların formaları... Bir anlığa Çalışma 2: problemi unudub, öz sakitliyiniz İçinizdən gələn səsə qulaq asın barədə düşünün, nəsə çox gözəl bir şeyi təsəvür edin. Sonra isə heç bir Bizim bədənimiz ətraf mühitdən şey haqda düşünməyin, öz gələn yüzlərlə hadisə və faktları beyninizə sakitlik verin. Və həll qəbul edir, ancaq beynimiz elə qu- özü gələcək. rulub ki, tabloya yalnız öz nöqteyiÇalışma 4: nəzərindən daha vacıb görünənləri çıxarır. Belə olmasaydı, biz ətrafTəşəkkür edin! dakı informasiya axınında boğulardıq. Lakin ətrafımızda baş Düzgün seçim etməyin sirri verənlərin hamısı bizim altşüuru- problemə düzgün yanaşmaqdır. Öz muzda yığılıb qalır və bədənimizə fikrinizi daha gözəl nəticəyə doğru təsir göstərir. Bəzən olur ki, heç bir yönəldin. Bununla siz yaxşı şey baş verməyib, ancaq siz əsənəticələrə daha çox nail olabiləşirsiniz, ovcunuz tərləyir, caqsınız. Öz ürəyiniz döyünür, mədəniz bugücünüzə inamlanır... Heç də təəccüblü deyil, sızlıq sizin intuağlınızın önəm vermədiklərini isiyanıza mane yığıb saxlayan altşüurunuz onlara olur. Öz seçidiqqət ayırmağın vaxtı çatması minizi edin: hər barədə siqnal verməyə başlayıb. vəziyyətdə yaxşı Bu halda içinizdən gələn səsə şeylər tapmağa diqqət yetirin, özünüzə inanın. çalışın. Stressə düşmüsünüz? Çalışma 3: Dərhal özünüzə bu 3 sualı verin: Məntiqi “söndürün” - Bu vəziyyətdə nə yaxşı şey Biz artıq qeyd etdik ki düzgün tapa bilərəm? qərarı qəbul etməyə məntiq mane - Nə etmək lazımdır? olur. Fərqli baxış bucağından nəzər - Bu situasiyanı düzəldərək, sala bilmədiyimizə görə biz dalana nədən zövq ala bilərəm? dirənib qalırıq. Yuxu və yaxud Kainata təşəkkür edə biləcəyiniz meditasiya halında bu maneələri kiçik bir yaxşılıq tapın. Belə aşmağı bacarırıq və həll sanki özü- yaxşılıqlar həmişə var. İnanın, özünə gəlir.Yəni ki,vacib qərar kainata dərin təşəkkürdən sonra verməzdən əvvəl yaxşı yatmaq, sizə doğru olan həll gələcək. əgər buna vaxt yoxdursa, sakit ləşib, problemi kənara qoyub, Çalışma 5: uzaqdan yad nəzərlə baxmaq lazımdır. Bu işdə sizə meditasiya Öz əcdadlarınızın kömək edəcək. sözünü dinləyin Bir anlığa gözlərinizi yumub, sizə tamamilə rahat və sakit olan Bizim psixologiyamız və şüurubir yerə daşının. Çalışın, ətrafdakı muz özlərində təkcə bizim həyati qoxuları duyasınız, günəşin istəcrübəmizi toplamır. Həm də vaxtiliyini dərinizdə hiss edin, hər şeyi tilə eyni problemlərlə rastlaşan əcaydın təsəvvür eləyin: sizi nə əhatə dadlarımızın, bütün nəsillərin edir - ot, çiçək, torpaq, dalğa, bu- təcrübəsini cəmləşdirir. Sizə yalnız

8

58

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

onların məsləhətlərini dinləmək qalır. Çalışın, rahatlaşaraq öz altşüürunuza qulaq asın: orada nə baş verir, hansı məsləhətlər gəlir? Bardaş qurub rahat oturun, əllərinizi yuxarıya doğru dizlərinizə qoyun.

Gözünüzü yumub, özlüyünüzdə (barmaqlarınızn sayı ilə) 10 dəfə təkrarlayın: “Mənim şüürum əcdadlarımın təcrübəsi üçün açıqdır”.

Bunları təkrarlayarkən barmaqlarınızın ucunu sıra ilə tərpətməklə incə enerjinin kanallarını açın. Həll çox tez bir zamanda bəlkə də günün axırında, ya da yatarkən yuxuda gələcək.

Çalışma 6: Fikirləşmədən fikirləşməyi öyrənin. Üzləşdiyiniz sonuncu problemi necə həll etdiyinizi yadınıza salın.

Gücünüzə inamı bərpa edin. Bundan sonra sakitləşin, problemi tərkb hissələrinə ayırın, hər bir sualı dəqiq formalaşdırın. Əgər siz şüurunuzun qarşısına dəqiq suallar qoymusunuzsa, onlar gec-tez öz həllini tapacaqlar. Sadəcə, oz təşvişinizlə bu prosesə mane olmayın. Kafeyə gedin, isti duş qəbul edin, maraqlı filmə baxaraq bir neçə saatlıq öz probleminizi unudun. Beləliklə, cavab sizə özü gələcək.

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

BİR JA MÜDRİLİYİ

Aforizmlər

n şey – Birja işində öyrənilməsi ən çətin ola / Hamilton Bolton . dır aq nm ina ə ün üy rd gö n nü zü öz gö Təhsil maaş almaq üçün dür. Özünütəhsil isə qazanmaq üçün. / Cim Ronn , heç bir sirr Ən böyük sirr odur ki lu ticarətin sirrini ur uğ də rə gö na O . ur yoxd r. / Ed Skoyta di iş ız as ən m – aq rm ta ax

Sizin “Ticarətdə necə qazanım” sualınıza heç bir kitab, heç bir müəllim, heç bir strategiya cavab verə bilməz. Bu cavab vaxt keçdikcə özü meydana çıxacaq. Əgər həmin vaxt ərzində siz lazımınca səy göstərsəniz. / Bret Stinbarger – onlarla məşğul olun.

O şeylər ki, nəticə verir . / Dennis Qartmen ın ay m ol l ğu əş m – ir rm O şeylər ki nəticə ve Əgər insan işini sevmir və yalnız pul xətrinə görürsə, o, heç vaxt çox şeyə snail ola bilməyəcək. / Ç arlz Şvab

qsız anlayışı Treyder üçün haqlı-ha ünüzü olmamalıdır. Çünki öz etsəniz, ziyanlı b sa he ı ql ha x ço r də qə nə dər çətin olacaq. qə o r bi aq am ğl ba tı ya iy əməl / Pol Rotter Təcrübəli treyderləri ilk növbədə itkilər, yeni trey derləri isə ilk növbədə gəlir mar aqlandırır / Alan Forley www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

K İ TA B R Ə F İ

Nə oxumalı

Dimitri Voznıy

Elliot kodu: Forex bazarının dalğa analizi Bu, ümumi götürəndə çox dəyərli kitabdır. Amma etiraf edək ki, ona birmənalı qiymət vermək asan deyil.

Ondan başlayaq ki, əslində Voznının kitabı Frost və Prekterin məşhur kitabının (“Elliotun Dalğa prinsipi”) bir növ “rimeyk”idir. Və bu “rimeyk” zamanı bəzi üstün cəhətlər əlavə olunsa da, bəzi vacib məqamlar itirilib.

Məsələn, Prekter və Frostun kitabında dalğa modellərindən söhbət gedərkən onların sxemləri verilir. Bu sxemlər yeni başlayanların dalğa modellərini qavramasını xeyli asanlaşdırır. Amma Voznı dalğa modellərinin sxemlərini verməkdən vaz keçib. Görünür, öz kitabının Frost və Prekterin məşhur kitabı ilə assosiasiya yarat-

Kitabdan parçalar:

maması üçün. Amma bu zaman “sabunu da su ilə birgə tullayıb”.

Fəqət digər tərəfdən, Frost və Prekterin kitabının mənfi cəhəti orada sxemlərin çox, real nümunələrin isə az olmasıdır. Voznı bütün əsas modelləri bir-bir təhlil edir, formullarını verir, xübu boşluğu artıqlaması ilə doldususiyyətlərini yazır. Modellərin rub: onun kitabında real bazardan daxili dalğalarının nisbətinə dair götürülən dalğa modeli örnəkləri maraqlı statistik məlumatları kifayət qədərdir! Üstəlik, əgər ona qədərki kitablar dalğa modellərini bölüşür. Bir sözlə, dalğa analizində Prekter məktəbinin istiqamətini əsasən səhmlərin qrafikləri tam şəkildə əhatə edə bilib. üzərində şərh edirdilərsə, Voznı Biz bu kitabı faydalı və lazımlı diqqətini məhz və yalnız Forex hesab edirik. Amma düşünürük ki, bazarının təhlili üzərində cəmhər halda, onu Prekterin öz ləşdirib. kitabından sonra oxumaq treyderə Kitab sıfırdan başlayanlar daha çox fayda gətirə bilər. üçündür: o, dalğaların işarələnməsindən tutmuş, mürəkkəb dalğa modellərinin təhlilinə qədər çox şeyi əhatə edir. Voznı “İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

zaman periodunun ən sadə dalğasını ifadə etmiş olacağıq.

Dalğa nədir? Dalğa – qiymətin Yəni dalğa modelini binaya bənzətsək, monodalğa onu əmələ bir dönüşdən başlayıb, digər dönüşə qədər davam edən hərəkə- gətirən kərpiclər olacaq. Hərçənd, tidir. Bu təyin saniyəlik dalğalar- bütün bunlar yalnız yeni başlayanlar üçün əhəmiyyət kəsb edir. dan tutmuş, minillik dalğalara Təcrübə bir qədər artandan sonra qədər bütün zaman miqyasları üçün keçərlidir. Praktik olaraq bu “dalğa nədir” sualı özü-özünə aradan qalxacaq. tərif Qlenn Nilinin daxil etdiyi *** “monodalğa” anlayışı ilə də üstİmpulsun əlamətləri: üstə düşür. Nili “monodalğa” deyəndə ən sadə dalğa tipini - İmpuls həmişə 5 dalğadan nəzərdə tuturdu. “Monodalğa” ibarət olur deyəndə biz işlədiyimiz konkret www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

- İkinci dalğanın sonu heç vaxt birinci dalğanın əvvəlindən o yana keçmir - Üçüncü dalğa mütləq birinci dalğanın qurtaracağından o yana keçməlidir - Dördüncü dalğa heç vaxt birinci dalğanın ərazisinə daxil olmur - Üçüncü dalğa heç vaxt ən qısa olmur - Üçüncü dalğa özü həmişə impuls olur - Birinci və beşinci dalğalar əsasən impuls olurlar

İn Forex 06 (16) iyun, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et