"In forex" # 5

Azərbaycanda treyderlər üçün ilk jurnal! Çinqaçquk treyderin dostudur səh. 16-da

Çəngəllik qanunları səh. 27-də

Özünü özündən qoru! səh. 34-də

Bayram şamları səh. 37-da

“Müqəddəs qədəh” İn Forex

05 (05)

iyul,

2010

səh. 47-də

Daimi rubrikalar: Dalğa analizi (7), İşimoku əsasında təhlil (19), MA əsasında təhlil (12)

Avropa günahını yuyur Səh. 4-də

Qitənin böhran burulğanından çıxdığını deməyə əsas varmı?

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: Səhifə: 4-6-da............................................ Avropa günahını yuyur. Qitənin böhran burulğanından çıxdığını deməyə əsas varmı?

7-10-da.......................................... Valyuta Bazarının dalğa analizi 11-də.............................................. İyirmiyə dəyirmi? Yaxud “Böyük İyirmi”lər əslində nə qədər böyükdürlər?

12-15-də........................................ Əsas cütlüklərin MA əsasında təhlili 16-18-də ....................................... Çinqaçquk treyderin dostudur İnanmırsansa, bunu “Üç hindu balası” sənə sübut edə bilər!

19-26-da........................................ Forex Bazarının “İşimoku” sistemi əsasında təhlili 27-30-da ....................................... Çəngəllik qanunları. Fizika qanunlarını Maliyyə Bazarına tətbiq edəndə nə alınır 31-32-də........................................ Fərdi treyder Fərid 34-36-da ....................................... Özünü özündən qoru! Niyə? Çünki Forexdə ən böyük düşmənin Sən özünsən!

37-39-da ....................................... Bayram şamları. Yaponlar təkcə şamı ixtira etməyib, onu boyamağın da qayğısına qalılar 40-42-də ....................................... Yelləncək ticarəti. Deytreyder “yıxılmamaq” üçün bu qaydaları mütləq bilməlidir 43-44-də ....................................... Ümid və qorxu. Qızıl və neftin birjaya gəlişinin pərdəarxası 45-46-da........................................ Qup-QURU. Bazarda “quru” axtarmaq Sizi quru yerdə qoya bilər 47-52-də........................................ “Müqəddəs qədəh”. Bu strategiyanın, deyilənə görə, adı kimi dadı var 53-54-də........................................ Faydanın qaydası. Forexdə qazanmaq üçün nələri etməmək lazımdır 55-57-də........................................ Arzunun gücü. Hər şey ondan başlayır. Ona görə də, düzgün arzulamağı öyrənin 58-60-da ....................................... Test

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

05 (05)

iyul,

2010

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

30 3

Fair play İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Bütün Dünyanın nəbzinin futbolla vurduğu indiki günlərdə Forexlə Futbol arasında bəzi paralelər aparmaq, zənnimcə, yerinə düşər.

Futbolda oyunçu formada qala bilmək üçün daim öz üzərində çalışmalıdır. Forexdə də. Hər ikisində özünə arxayınlaşıb, inkişafdan qalmaq əvvəlcədən uduzmaq deməkdir.

Futbolçunun iki məqsədi var: Həm gözəl oyun nümayiş etdirmək, həm də pul qazanmaq. Treyder də belə olmalıdır: həm ustalıq göstərməyi, həm də pul qazanmağı bacarmalı və istəməlidir. Futbolda da biri olmadan o birisi mümkün deyil, treydinqdə də.

Futbolda həm böyük təsisatlar (klublar, assosiasiyalar, yığmalar), həm də fərdi oyunçular var. Forexdə də belədir: Bir yanda banklar, fondlar, bir yanda fərdi treyderlər.

Hər iki sahəni xeyli analitik təhlil edib, məsləhətlər verir...

Hər ikisi qlobal mahiyyətlidir.

Hər ikisində böyük pullar dövr edir - yəqin, dünyada Futbol mərclərinə nə qədər pul qoyulması haqqında təsəvvürünüz var.

Forex Bazarının dövriyyəsi haqqında da.

Futboldakı hücumlar bazardakı trendlərə oxşayır: gah yavaşyavaş təşkil olunur, gah da qəfildən, ani başlayır.

Bəzən oyun alınmır. Bəzən ticarət də alınmır.

Futbolda qaydanı pozanlara hakim qırmızı kart göstərir. Bazarda qaydanı pozanlara isə Əlahəzrət Bazarın özü. O, ən dəqiq hakimdir.

Hakimin oyunçuya şəxsi münasibəti olmamalıdır. Bazarın treyderə şəxsi münasibəti olmayan kimi.

Bəzən futbolda risklər özünü doğruldur. Məsələn, Uruqvay-Qana oyununda Suaresin son saniyələrdə topu əllə qapıdan çıxarıb, qırmızı vərəqə alması, üstəlik komandasını penalti ilə üz-üzə qoyması risk di. Ağır risk. Amma o halda özünü doğrultdu. Fəqət, bu, yüzdən bir olur – qalan 99 halda belə risklər özünü doğrultmayacaq.

Treydinqdə də belədir: risklər nadirən özünü doğrulda bilər, qalan hallada Sizi uduzduracaq. Ona görə də, hər ikisinə təmiz – yəni qaydalarla “oynamaq” lazımdır. Futbolda buna “Fair Play” deyirlər. Treydinqdə “Risk Management”. Bizim bu sayımızdakı yazılardan biri də elə “oyun qaydaları”na həsr olunub.

Zövqlü mütaliələr.

İn Forex

05 (05)

iyul,

2010

Jurnalı forumda müzakirə et

4

F U N D A M E N TA L T Ə H L İ L

Ayın mövzusu

Avropa günahını yuyur S

on həftə ərzində Avronun yüksəlişi bir sıra suallar doğurur: Qitədə böhran bitdimi? Yoxsa vahid valyutanın artımı müvəqqəti haldır? Corc Soros kimi tanınmış spekulyantlar və bir sıra analitiklər Avronun ucuzlaşmaqda davam edəcəyini deyir, hətta AB-nin gələcəyini də sual altında qoyurlar. Bu cür proqnozlar nə dərəcədə realdır?

Gəlin, aydınlaşdırmağa çalışaq.

AB iflas təhlükəsilə üzləşəcək.

Hazırda İspaniyanın bankları kapital bazarından təcrid ediliblər.

Bu isə Avropanın bank sisteminin 10 faizi, kredit bazarının 16 faizi deməkdir. Böhrana son qoymaq üçün AB İspaniyaya 440 milyard Avro kredit ayırıb. “İspan problemi”nə son qoymağın vacibliyini hər kəs anlayır.

Bu məqsədlə həm ABŞ-ın maliyyə yetkililəri, həm də BVF-nin sədri Dominik Stross-Kaan iyun ayında 4x4 Madridə səfər ediblər. İspaniyanın baş naziri Xose Luis Rodriges Hazırda Yunanıstan problemi Sapatero ilə görüşdən sonra artıq ikinci plana keçib. Əsas keçirdiyi mətbuat konfransında diqqət İspaniyaya yönəlib: indiki Stros-Kaan bildirib ki, o, “İspaniya məqamda məhz bu ölkə Avronun iqtisadiyyatının işıqlı gələcəyinə gələcəyinə ciddi təsir göstərə bilər. inanır”. BVF-nin sədrinin sözİspaniyadakı cari böhran bitərsə, lərinə görə, lazım olan tədbirlərin vəziyyət ciddi şəkildə müsbətə hamısı həyata keçiriləcək. doğru dəyişəcək. Bu ölkənin iqtiİnvestorları narahat edən sual sadiyyatı Avropa Birliyində 4-cü odur ki, bundan sonra Madrid yeri tutur və Yunanıstanın iqtihəmin kreditləri necə qaytaracaq? sadiyyatından 4 dəfə böyükdür.

Yunanıstan, İrlandiya, Portuqaliya “Goldman Sachs”ın mütəxəssisvə İspaniya banklarının ümumi lərinin sözlərinə görə, əgər İsborcu hazırda 1,56 trilyon həcpaniya fiaskoya uğrayarsa, bütün mindədir ki, bunun da 727 mil-

maq olmalıdır.

Bundan başqa, ekspertlər İspaniyada əmək bazarının da ciddi islahatlara ehtiyacı olduğunu deyirlər. Amma bu istiqamətdə tədbirlər artıq görülməyə başlayıb.

Yəni ən azından bir yaxşı xəbər var.

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

yonu İspan banklarının payına düşür. İlk vəzifələrdən biri ölkənin bank sistemini bu stressdən qurtar-

8

F U N D A M E N TA L T Ə H L İ L

Ayın mövzusu

tın fikrincə, Avropada 2011-ci ildə də tənəzzül davam edəcək. O, AMB-nin resepti bunun əsas günahını avropalı qanunvericilərdə görür. Sorosun fikrincə, Avro yaranan gündən bəri Ötən həftə Avropa Mərkəzi onun mahiyyətində kök salan Bankı siyasi liderlərə maliyyə böhranının ləğvi ilə bağlı müraciət çatışmazlıqlar məhz indi üzə çıxmaqdadır. Son nəticədə bütün ünvanladı. Bank hər hansı bir ölkənin AB-ni tərk etmək imkan- bunlar AB-nin parçalanmasına larının sıfıra endirilməsini istəyir. qədər gətirib çıxara bilər.

Ekspertlər Sorosun bu fikirÇünki bu haqda hətta şayiələrin yayılması belə, Avroya mənfi təsir lərinə münasibətdə iki yerə göstərir. Nəinki şayiələrin yayıl- bölünürlər. Bəzilərinə görə, Soros haqlıdır. Amma digərləri onu nəsə ması, hətta imkanın mövcud olyeni fırıldaq hazırlamaqda gümasının özü də. AMB-yə görə, Aropada vergilərin tənzimlənməsi, nahlandırırlar.

Amma maraqlıdır ki, Avropa xərclərin azaldılması və bu prosesşişirtmirəm, amma onu kənara Birliyinin dağılması ehtimalından qoymaq da olmaz”. lərə nəzarət edəcək müstəqil danışanların sırasına iyun ayında orqanın yaradılması yolu ilə Rusiya prezidenti Dimitri maliyyə sabitliyinə nail olmaq Hamı günahını “yuyur” mümkündür. Rəqabət qabiliyətini itirən ölkələrə “svetafor” qaydası Hazırda Avropa Komissiyasının tətbiq edilməlidir. yalnız bir dövlətə - Lüksemburqa AMB həmçinin xüsusi böhran iradı yoxdur. Qalan bütün idarəçiliyi orqanının yaradılmasını dövlətlərin büdcə kəsiri və xarici da təklif edir. Bu orqan dövlətlərin borclarla bağlı problemləri var. obliqasiya bazarlarının çökməsinin Amma əsas odur ki, hazırda qarşısını almaq məqsədilə həmin Avropa Birliyinin bütün ölkələri öz obliasiyaları özü almalıdır. günahlarını “yumağa” çalışırlar.

AMB-nin bu cür müstəqil adÇətin olsa belə. dımlar atmasına qarşı çıxanlar da var. Məsələn, Almaniya bütün məYunanıstan: Əsas məqsəd suliyyətin dövlətlərin üzərinə 2014-cü ilə qədər Büdcə kəsirini qoyulmasını istəyir. Hazırda heç ÜDM-in indiki 13,6 faizindən 2,6 kim dəqiq deyə bilməz ki, AMBfaizinə qədər azaltmaqdır. Bunun nin hazırladığı təkliflərin həyata Medvedyev də qoşuldu. O bildirib üçün büdcə xərclərinin 75 faizini keçirilməsi nə dərəcədə realdır. ki, Avronun çöküşünü istisna təşkil edən sosial ayırmaların ixtietmək olmaz. "The Wall Street sarına başlanılıb. Bundan başqa, Soros + Medvedyev Journal" qəzetinə intervüsündə dövlət sektorunda iş yerlərinin ixtiMedvedyev bunları deyib: “Bu sarı, müavinətlərin ləğvi də Tanınmış milyardçı-spekulyan- gün Avropada iqtisadiyyatı zəif, nəzərdə tutulur. Təqaüdə çıxma amma valyutası güclü olan yaşı artırılır. Vergilər çoxaldılır. dövlətlər var. Bu, tarixdə görünməmiş bir haldır. Avro transmilli Macarıstan: Dövlət xərcləri 15 valyuta olduğuna görə, onun faiz azaldılır, bankların gəlirinə möhkəmliyi müxtəlif dövlətlərin yeni vergi tətbiq olunur. iqtisadiyyatının gücü ilə müəyyənləşir. Həmin dövlətlərin arasında isə bəziləri açıq-aşkar “zəif bənd”dirlər. Mən bu təhlükəni 8

8

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

5

F U N D A M E N TA L T Ə H L İ L İrlandiya: “Zümrüd ada” 2015ci ilə qədər büdcə kəsirini indiki 12 faizdən 5 faizə endirməyə çalışır. Bu məqsədlə sosial ödənişlər azaldılır, vergilər artırılır. İtaliya: Bir nömrəli məsələ gələn il büdcə kəsirini azaltmaqdır. Ölkədə 3 il müddətinə dövlət sektorunda əməkhaqqıları artırılmayacaq, yeni işçilər qulluğa götürülməyəcək. Vergilərdən yayınma hallarına nəzarət gücəndiriləcək. Təqaüd yaşı qaldırılacaq.

Portuqaliya: Lissabon gələn il büdcə kəsirini ÜDM-in 4,6%-i həddinə endirmək niyyətindədir (hazırda 7%-ə bərabərdir). ƏDV 1-2.5% artırılacaq. Dövlər sektorunda maaşlar 5% kəsiləcək. İspaniya: Gələn il büdcə kəsirini indiki 9.3%-dən 6%-ə

Ayın mövzusu baxmayaraq, Berlin də qabaqlayıcı tədbirlərə əl atır. 2013-cü ilə qədər büdcə kəsiri indiki 5%-dən 3%-ə endiriləcək. 2014-cü ilə qədər isə xərclər 80 milyard Avro ixtisar ediləcək. Dövlət sektorunda 4 ilə 10000 nəfər işçi ixtisar ediləcək.

Hətta ordunun sayı azaldılacaq.

Vergi güzəştləri məhdudlaşdırılacaq.

8

6

qədər azaltmalıdır. Sərt qənaət rejiminə keçid 15 milyard Avroya qənaət etməyə imkan verəcək.

Britaniya: Ölkənin xarici borcu Bura dövlət qulluqçularının 1 trilyon dollardır, 5 ildən sonra isə maaşlarının 5% kəsilməsi də daxiliki dəfə arta bilər. Yeni baş nazir dir. Təqaüdçülərin yalnız 10 faizi Devid Kemerun da etiraf edir ki, işdə saxlanılacaq. bu problemin öhdəsindən gəlmək çətin olacaq.

Fransa: 2013-cü ilə qədər büdcə kəsirini ÜDM-in 8%-i Göründüyü kimi, Avropa Birsəviyyəsindən 3%-i həddinə qədər liyinin bütün ölkələri böhrana son endirməlidir. Ümumilikdə 100 qoymaq üçün ciddi tədbirlərə əl milyard avroluq kəsir ləğv atırlar. Nəticəni isə bir qədər gözediləcək. Pensiya sistemində xərcləmək lazım gələcək. ləri azaltmaq üçün ciddi islahatlar aparılacaq.

Almaniya: Avropada daha güclü iqtisdiyyata malik olmasına

Hesabınıza pul köçürmək və pul çıxarmaq xeyli asanlaşdı! İndi siz bunu MasterCard və VisaCard vasitəsilə onlayn rejimdə həyata keçirə bilərsiniz.

Daha ətraflı bilgi üçün daxil olun.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

7

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd Minor zaman periodunda dib formalaşdıran dalğanın “C”, yoxsa “3” olduğunu birmənalı demək mümkün deyil. Hazırda yuxarıya doğru hərəkətin korreksiya, yoxsa yeni trendin başlanğıcı olması da şübhəlidir.

Bazar Bifurkasiya mərhələsindədir – yəni özünə ssenari seçir. İndiki mərhələdə oriyentasiyanı trend xəttinə əsasən müəyyənləşdirmək də tam güvənli görünmür. Çünki inkişaf edən 4-cü dalğadırsa, trend xəttini kəsib, ondan bir qədər aralanandan sonra əvvəlki istiqaməti bərpa edə bilər. Artımın ilkin hədəfi güman ki, 38,2 faizlik fibo-nisbət olacaq.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

8

Gbp/usd Böyük ehtimalla, W-X-Y-Xx-Z tipli mürəkkəb korreksiya – Üçlü ziqzaq formalaşır. Onun tamamlanması üçün aşağıya doğru daha bir dalğa lazımdır.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

Usd/chf Aşağıya yönəlmiş dalğanın xarici görünüşü onun İmpuls olmasına şübhə qoymur. Mübahisə doğuran başqa məqamdır: bu, nədir, [a], yoxsa [i] minuette? Amma pratikada bu sual elə də önəmli deyil: hər iki halda, qiymət, böyük ehtimalla, şəkildə göstərilən sxemlə hərəkət edəcək.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

9

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

10

Usd/jpy Cütlük, böyük ehtimalla, 5 Minor dalğasını formalaşdırmaqdadır. Hazırda onun üçüncü alt dalğası - [iii] minute inkişaf edir. Qiymətin mümkün hərəkət sxemi qrafikdə əks olunub.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

OYU N

Fundamental fon

İy i r m i y ə d ə y i r m i ?

İyulun ilk günlərində Kanadada Dünyanın iki ən böyük iqtisadi forumu keçirildi: “Böyük səkkizliy”in və “Böyük iyirmiliy”in sammitləri. G8-in tərkibinə ABŞ, Almaniya, Britaniya, İtaliya, Kanada, Rusiya, Fransa, Yaponiya daxildir. G20 isə bunlardan əlavə, həm də Avstraliya, Argentina, Braziliya, Hindistan, İndoneziya, Çin, Güney Koreya, Meksika, Səudiyyə Ərəbistanı, Türkiyə və CAR-ı əhatə edir. G20 formatı dünyanın iqtisadi problemlərini daha geniş tərkibdə çözmək cəhdinin nəticəsində meydana çıxıb.

Dünyanın aparıcı dövlətlərinin liderləri vurğulayıblar ki, Dünyada böhrandan çıxış prosesi rəvan getməyəcək. İqtisadi artım hələ çox kövrək təsir bağışlayır. İlkin uğurları möhkəmlətmək üçün bütün G20 ölkələri tezliklə biznesdən tutmuş, pensiya sahəsinə qədər www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

ən müxtəlif sferalarda dərin islahatlar aparmalıdırlar.

Sammitin iştirakçıları yaxın 3 ildə büdcə kəsirini 50 faiz azaltmağı nəzərdə tutan sənədi imzalayıblar. 2016-cı ilə qədər ÜDM ilə xarici borcların nisbəti sabitləşməlidir.

Həmçinin neftin hasilatının və istifadəsinin azaldılması haqqında da razılığa gəlinib.

Amma “iyirmilər” bir sıra ciddi məsələlərdə anlaşa bilməyiblər.

Bunlardan birincisi bankların fəaliyyətinə tətbiq olunan vergilərdir. Rusiya, Çin və Kanada qəti şəkildə ona qarşı çıxırlar. Bu ölkələr həmin addımın özlərinin maliyyə sferalarında inkişafın qarşısını ala biləcəyindən ehtiyatlanırlar.

Büdcə xərclərinin ixtisarına da birmənalı yanaşma mövcud deyil.

Keyns təliminin tərəfdarı olan ölkə liderləri və onların iqtisadi müşavirləri bu fikirdədirlər ki, büdcə xərclərinin sərt ixtisarı kövrək bərpa prosesini yarımçıq kəsə və iri iqtisadiyyatlarda deflyasiyaya səbəb ola bilər. Bu isə indiki həssas məqamda heç də xoşagələn hal olmayacaq. Tanınmış iqtisadçı-ekspert Pol Kruqman

bunu hətta “hakimiyyətdə olanarın dəliliyi” adlandırıb. Amma dövlət rəhbərləri də bunu başa düşürlər və heç də dəlilik etmək fikrində deyillər. Avropanın ağır vəziyyətdə olan ölkələri başda olmaqla, hamı büdcə xərclərini çox mülayim templərlə azaldacaq.

G20-nin əsas problemlərindən biri odur ki, iri ölkələrin rəhbərliyi cəsarətli struktur islahatları aparmaqdan çəkinirlər. Bundan başqa, büdcə intizamına çox böyük yer ayıraraq, onu “bütün dərdlərin dərmanı” sayırlar, halbuki, bu, belə deyil. İlk növbədə iqtisadi qanunvericilik sferasına da “əl gəzdirmək” lazımdır. Xidmət sektorunun inkişafa başlamaq üçün qayğıya ehtiyacı var. Bu addımlar atılmadan çətin ki, Dünya iqtisadiyyatında Böyük Bərpa Prosesi başlasın. İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

11

12

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil Eur/usd Keçən ay Avro mühüm psixoloji qiymətdən - 1.2000-dən yuxarıda bağlana bildi. Hazırda bu dəstək xəttindən demək olar, 6 fiqur aralıdır. Amma bu artım ümidverici olmaya da bilər. Belə ki, indiyə qədər Avrozonanın borc problemləri aktual mövzu olaraq qalır və İspaniyanın kredit reytinqinin nəzərdən keçiriləcəyi barədə bəyanatlar problemin həll olunmadığından xəbər verir.

Fikrimizcə, Avro əgər 1.2600-1.2700-dən yuxarıda möhkəmlənə bilsə, itirdiyi mövqelərin 25%-ni qaytarmış olar və növbəti hədəfə - 1.3000/3100-a doğru yönələr. Eniş trendindin davam etməsi üçün isə cütlüyə 1.2200-1.2300 dəstəklərindən aşağıda möhkəmlənmək lazımdır.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

13

MA əsasında təhlil

8

Gbp/usd Yeni koalisyon hökümətin yeritdiyi siyasət Britaniya iqtisadiyyatının işıqlı gələcəyindən xəbər verir.

Reytinq agentlikləri də bu fikri dəstəkləyirlər. Amma texniki cəhətdən Funt kifayət qədər yüksəlib və mümkün ortamüddətli eniş baş verə bilər.

Mühüm dəstək xəttləri 1.5050/1.5000-da yerləşir. Artım meyli 1.5200-dən yuxarıda özünü büruzə verə bilər.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

14

Usd/chf İsveçrə Mərkəzi Bankının pozitiv xəbərləri: deflyasiya risklərinin sıfıra enməsi, frankın möhkəmlənməsinin tənzimlənməsi və s.usd/chf cütlüyünün enişinə gətirib çıxardı. Amma cütlüyün eniş tempi tezliklə “buğa”ların bazara girəcəyindən xəbər verir. Artıq 1.0600 ətrafında güclü dəstəklə qarşılaşan usd/chf-in ortamüddətli perspektivdə artımını gözləmək olar. Çox güman, İsveçrə Mərkəzi Bankı intervensiya vasitəsilə Frankın ifrat möhkəmlənməsinin qarşısını almağa cəhd göstərəcək.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

Usd/jpy ABŞ-ın iqtisadi dirçəlişinə münasibətdə yaranan şübhələr Yapon yenasına sığınacaq valyuta kimi marağın artmasına səbəb oldu. Bu səbəbdən cütlüyün nəzərə çarpacaq enişini görürük.

Hazırda qiymət 87.50-də güclü dəstəklə qarşılaşıb, əgər onu dəf edə bilsə, növbəti hədəf 85.00 olacaq.

Yox, əgər bu səviyyədən güclü dəstək alıb, 88-dən yuxarıda möhkəmlənsə, artıq uzunmüddətli perspektivdə 85.00/88.00 aralığındakı dəstək xəttini təsdiqləmiş olacaq. Bu baş versə, ilin sonuna kimi cütlüyün 100.00 psixoloji həddinə çatacağını proqnozlaşdırmaq olar.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

15

16

S T R AT E G İ YA

Çinqaçquk treyderin dostudur B

Əgər inanmırsınızsa, “Üç hindu balası” modelini tətbiq etməklə buna əmin ola bilərsiniz

azara girişin xüsusi metodları var ki, onlar trendin tükəndiyi anın müəyyən olunmasını və əks istiqamətdə əməliyyat açılmasını nəzərdə tuturlar. Bu metodlar “kulminasiya modelləri” adlanır.

Həmin modellərin hamısı eyni ideyaya əsaslansalar da, hər birinin özünün əməliyyata fərqli giriş və çıxış sxemləri var. Bu sxemlər Sizi həm də artıq tükənməkdə olan trendlər istiqamətində əməliyyat açmaqdan sığortalayacaqlar. Kulminasiya modellərinin bir üstünlüyü də ondadır ki, həmişə “Stop” əmrini yerləşdirmək üçün dəqiq və sərfəli səviyyə göstərirlər. Əgər Bazar Kulminasiya Nöqtələrinə çataraq, geriyə dönürsə, Sizə mütləq hansısa mənfəət verəcək.

Bu strategiyalar bütün Bazarlarda və bütün zaman periodlarında yaxşı nəticələr göstərir.

Bundan başqa, onları qrafiklərdə identifikasiya etmək elə də çətinlik törətmədiyi üçün, həmin modellərlə işləməyi hamı çox tez və www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

rahat öyrənə bilər. Amma işin bir tərəfi də var ki, bu modellər daha çox subyektiv xarakter daşıdıqlarından, onları tarixi göstəricilər üzərində sınaqdan keçirmək çətindir. Eyni səbəbdən, gözləmə orderləri yerləşdirmək üçün uyğun zonalar seçmək də asan deyil. Sadəcə olaraq, həmin modelləri qrafikdə axtarmaq və tapanda bazara girmək lazımdır.

Modelləri sessiya başlayana qədər axtarmaq daha yaxşı olar. Bu modellər üzrə işləyən treyderlər adətən indikator və osillyatorlardan istifadə etmirlər ki, mülahizələrini yalnız “təmiz” qiymətə əsaslanaraq yürütsünlər.

Orderlərin yerləşdirilməsi də yalnız qiymətin dalğalanmasına əsasən həyata keçirilir. Bu strategiyalarda Bazardan çıxış da subyektiv olur. Əksər treyderlər öz mənfəətələrini qorumaq üçün “sürüşən stop”lardan (trailingstop) istifadə edirlər. Kulminasiya modelləri ilə işləyərkən “stop” əmrinin yerini tez-tez dəyişməyin

özü də aktiv ticarət prosesidir. Siz daim yeni dəstək zonalarını izləməli və “stop”unuzu buna əsasən sürüşdürməlisiniz.

Gəlin, indi “Kulminasiya modeli”nə əsaslanan strategiyalardan biri ilə yaxından tanış olaq. “Üç hindu balası” adlanan bu model dalbadal yaranan 3 simmetrik zirvənin nəticəsində formalaşır.

Stretegiyanın əsasında dayanan məntiq budur ki, adətən güclü trendin sonuna yaxınlaşanda bazar tərəddüdlərə başlayır və bir-birinə yaxın məsafədə yerləşən ekstremumlar əmələ gətirir. Bu, trendin tükənməsinin göstəricisidir. Belə vəziyyət yarananda üçüncü zirvənin formalaşmasından sonra əks istiqamətdə bazara girmək olar. “Stop” əmri üçün həmişə sabit səviyyəmiz var: Ünücü “zirvə”nin yuxarısı (yaxud, üçüncü “dib”in aşağısı). Sxematik olaraq, Bazara giriş məqamlarını bu cür təsvir edə bilərik:

8

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

“Üç hindu balası”

8 satış

Satış üçün:

alış

trendin əksinə

Alış üçün: Vacib məqam: Siqnallar iki istiqamətdə yarana bilər: trend boyunca və trendə qarşı. Birinci halda model korreksiyanın (korreksiya da aşağı zaman səviyyəsinə aid trenddir axı) tükəndiyini göstərir. Bu halda Biz Bazara əsas trendin istiqamətində girə bilərik.

trend boyunca

Əməliyyat açılandan sonra “stop” əmrini mümkün qədər tez “itkisiz zona”ya çəkmək lazımdır. Uğurlu açılan əməliyyat həmin səviyyəyə bir də qayıtmayacaq. Şəkil 1-də Kofe fyuçerslərinin necə 3 simmetrik zirvə yaratdığı göstərilib. Üçüncü zirvə formalaşandan sonra qiymət geriyə dönür və Biz “qısa” mövqeyə girmək üçün imkan qazanırıq.

Şəkil 1. Kofe, 30 dəqiqəlik barlar Bu əməliyyat zamanı “stop” əmri 3-cü zirvənin üzərində qoyulur və tezliklə itkisiz zonaya çəkilir. Şəkil 2-də göstərildiyi kimi.

8

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

17

S T R AT E G İ YA

“Üç hindu balası”

8

18

Şəkil 2. “Stop” əmrinin yerləşdirilməsi

Şəkil 4. Neft, 4 saatlıq şamlar

“Üç hindu balası” modeli həm əmtəə, həm fond, həm də valyuta bazarlarında eyni dərəcədə yaxşı “işləyir”. Bunu 3, 4 və 5-ci şəkillərdən də görmək mümkündür.

Şəkil 5. Aud/usd, 4 saatlıq şamlar

Şəkil 3. “S&P”, 5 dəqiqəlik barlar

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

Siz qrafikləri bir müddət nəzərdən keçirməklə “Üç hindu balası” modelini sərbəst şəkildə tapmağa alışa bilərsiniz. Çətini göz vərdiş alana qədərdir. Ondan sonra model dərhal nəzərə çarpır.

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

19

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EUR/USD WEEKLY

Kijun-Sen üfiqi vəziyyət alıb, Tenkan-Sen isə hələ də aşağıya meyillidir. Bu, korreksiyadan xəbər verir.

Cütlüyün 1,31 səviyyəsinə - yəni Kijun xəttinə qədər artım potensialı var. Amma qiymət yuxarıya doğru yardığı Tenkan xəttini də yenidən 1,25 zonasında test edə bilər.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

20

Daily

Qiymət yuxarı sərhədi 1,28 zonasında olan buluda daxil olub. Nə qədər ki, qiymət buludun daxilindədir, onun yuxarı sərhədinin test olunması ehtimalı qüvvədə qalır. Qiymətin buluddan çıxması ilə bu ehtimal da qüvvədən düşəcək.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

21

İşimoku

8

GBPUSD WEEKLY

Kijun Sen üfiqi vəziyyətdədir, Tenkan aşağı baxır. Qiymət 1,53 rayonunda buluda sıx yaxınlaşıb. Kijun Sen də həmçinin bu rayondadır. Əgər fürsət yaransa, bu vəziyyətdə yaxşı satış əməliyyatı açmaq olardı.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

22

Daily

Günlük qrafikdə “buğa” əhvalı hakimdir. Həftəlik analiz nöqteyi-nəzərindən baxanda, “uzun” mövqelərin bağlanıb, “qısa” əməliyyatların açılması daha məqsədəuyğundur. Şam fiqurları trendin dönüşünün ilkin xəbərçiləri ola bilərlər.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

23

İşimoku

8

USDCHF WEEKLY

Qiymət Tenkan və Kijun Sen xəttlərini yararaq, buluda daxil olub. Hazırda cütlük buludun düz mərkəzindədir. Ona görə də, usd/chf üzrə Bazardan kənarda qalmaq məsləhətdir.

8 ww w.inf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

24

DAİLY

Bütün xəttlər aşağıya doğru yönəlib, şamlar da dönüşə dair heç bir siqnal vermirlər. Enişin davam etməsi ehtimalı daha yüksəkdir.

8 ww w.inf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

25

İşimoku

8

USD/JPY WEEKLY

Orta qüvvəyə malik “Ölü xaç” müşahidə edirik (Kijun və Tenkan xəttləri buludun daxilində kəsişiblər). 90.50-dən yuxarıda “stop” əmrləri qoymaqla, satış əməliyyatları açmaq olar.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

26

DAILY

Günlük qrafikdə qiymət bir qədər əvvəl yaranan “ölü xaç” siqnalını həyata keçirir. Satış zamanı “stop” əmrlərini Tenkan xəttinin arxasında (88.55) yerləşdirmək məsləhətdir.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

M ETO D

27

Alət

“Endryüs Çəngəli” kimi tanınan alət Fizikanın Bazara tətbiqinin nəticəsində meydana çıxıb Patrik Mikula ləşən) üçüncü dönüş nöqtəsi seçilir. Ən yaxşısı (“Alan Endryüsün üstün trend xəttləri parçadan solda yerləşən birinci dönüş nöqtəsini metodları, üstəgəl beş yeni texnika” kitabından) götürməkdir. Məsələn, şəkil 1-dəki “A” nöqtəsi kimi.

Bu, üçüncü pivot (dönüş nöqtəsi) Orta Xəttin başlanğıc nöqtəsidir. Həmin nöqtədən başlayıb, BC parçasının ortasından keçən xətt Orta Xətt, yaxud II yazı Median adlanır. lan Endryüsün məşhurlaşmasına səbəb Orta Xətt Nəzəriyyəsi olan əsas kəşfi Orta Xətt (Median Line) prinsipidir. Şəkil 1-də Siz yuxarıya Endryüs həmişə iddia edirdi ki, Orta Xətt prinsipi yönəlmiş Orta Xətt (ona adətən sadəcə Median da Fizikanın qanunlarına əsaslanır. O, Fizika qanundeyirlər) görürsünüz. Orta Xətti qurmaq üçün 3 dönüş nöqtəsi tapmaq lazımdır. Onlardan ikisi qiymət larının maliyyə bazarlarında tətbiq oluna biləcəyinə inanırdı. dalğalanmasının maksimum və minimumları olŞəkil 2-dəki diaqramlar Orta Xətt prinsipinin nəyə malıdırlar. Bu iki nöqtənin arasından xətt (parça) çəkilir və onun tən orta nöqtəsi müəyyənləşdirilir. Şəkil əsaslandığını göstərir. Bu fiziki qanuna əsasən, təbiətdə müşahidə olunan bütün tsikllər mütləq öz 1-də bu, BC parçasıdır.

Daha sonra həmin dalğadan əvvəl gələn (solda yer- mərkəzi oxlarına doğru qayıdırlar. Hər bir təsir isə mütləq əks-təsirlə üzləşir. Şəkil 2-də sinusoidal tsikllər əks olunub. Sol tərəfdə yarımçıq, sağ tərəfdə isə tamamlanmış sinusoidal tsikllər göstərilir. Proses “A” nöqtəsində başlayır, “B” və “C” nöqtələrinin arasındakı məsafənin düz ortasından keçir, sonra isə “X” nöqtəsində Orta Xəttə yaxınlaşır. Bununla da sinusoidal tsikl başa çatmış olur.

Endryüsə görə, Maliyyə Bazarlarında qiymətin Orta Xəttə qayıtması da tsiklin başa çatması deməkdir. Onun statistikasına görə, qiymət 80 faiz hallarda Orta Xəttə qayıdır.

A

Şəkil 1. Medianın qurulması www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

Alət

8

28

Şəkil 2. Sinusoidal proseslərin Orta Xəttə qayıtması

Orta Xəttlə Ticarətin Prinsipləri Endryüs Orta Xəttlə bağlı bir sıra önəmli prinsiplər formalaşdırıb. Bunlar, əlbəttə, mütləq qanunlar deyillər. Amma treyderlər öz ticarətlərində onlardan böyük səmərə ilə istifadə edə bilərlər.

Orta Xəttlə Ticarətin 1-ci prinsipi: Qiymət 80 faiz ehtimalla Orta Xəttə qayıtmalıdır.

Orta Xəttlə Ticarətin 2-ci prinsipi: Qiymət Orta xəttə qayıdandan sonra ona toxunduğu zonada yeni dönüş nöqtəsi formalaşdıra bilər.

Orta Xəttlə Ticarətin 3-cü prinsipi: Qiymət Orta xəttə qayıdandan sonra hərəkətini hər hansı istiqamətdə davam etdirməzdən qabaq, Medianın ətrafında bir qədər dalğalana bilər.

Gəlin, digər prinsiplərlə tanşlığı davam etdirməzdən öncə bu üç qaydanın bazarda necə “işlədiyinə” dair praktik misallarla tanış olaq. Şəkil 3-də Buğda fyüçerslərinin 2002-ci ilin may ayının qrafiki göstərilib. Qiymət “D” nöqtəsində Orta Xəttə çatıb və Pivot formalaşdırıb.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

29

Alət Bəs qiymət Mediana çatmayanda necə olur? Axı dedik ki, Mediana 80 faiz hallarda çatılır. Fəqət qalan 20 faiz hallarda da ticarət aparmaq üçün xüsusi prinsip var.

8

Orta Xəttlə Ticarətin 4-cü prinsipi: Əgər qiymət Medianaya çata bilmirsə, onda əks istiqamətdəki hərəkəti əvvəlki dalğalanmasından böyük olacaq.

Şəkil 3. Qiymətin Orta Xəttə çataraq, dönüş formalaşdırması

6-cı şəkildə bu prinsip əyani şəkildə göstərilir.

Avro/dollar “C” nöqtəsindən sonrakı eniş hərəkəti zamanı Orta Xəttə çata bilmir; bunun ardınca başlayan əks istiqamətli hərəkət 4-cü prinsipə uyğun olaraq, əvvəlki ekstremumu (“C” nöqtəsini) vurub keçir.

Başqa sözlə desək, “C” nöqtəsinin yerləşdiyi səviyyə qiymətin ilkin hədəfi olur. Bu bilik hədəfləri proqnozlaşdırmaq və “take-profit” orderlərini yerləşdirməkdə Sizə xeyli kömək edə bilər.

4-cü və 5-ci şəkillərdə isə əyani şəkildə görmək mümkündür ki, qiymət hər dəfə necə Orta Xəttə qayıdır.

Şəkil 6. Avro/dollar. 2002-ci ilin iyunu Şəkil 4. “General Motors”un səhmləri, 2002-ci ilin yanvarı

Şəkil 5. Mis fyüçersləri. 2002-ci ilin yanvarı

Növbəti qrafikdə Compaq (CPQ) şirkətinin səhmlərinin hərəkətini görürsünüz. Qiymət Medianaya çatmağı bacarmayandan sonra əks istiqamətdə dönüş edib və ilkin hədəf kimi “C” nöqtəsində yerləşən minimumun səviyyəsinə qədər enib.

Şəkil 7. Qiymət Medianaya çata bilməyəndə ilk hədəfi əvvəlki ekstremum olur

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD 8

30

Endryüsün Çəngəli və onunla işləmək qaydaları

Alət Vacib məqam: Əgər Qiymət Mediana çatmadan geri dönüb, siqnal xəttlərini yararaq, Çəngəldən çıxırsa, bu, Bazarın zəiflədiyindən xəbər verir və daha güclü siqnal sayılır.

İndi gəlin, Orta Xətti bir az mürəkkəbləşdirək: “B” və “C” nöqtələrindən Mediana paralel düz xətlər Şəkil 9-da gördüyümüz kimi, Qiymət “C” dönüş çəkək. Alınan alət çəngələ oxşadığı üçün elə bu cür nöqtəsindən yuxarıya hərəkət etsə də, Mediana çata də adlanır: “Endryüsün çəngəli”. Bu, qiymətin bilmir. Bu, Bazarın zəifliyindən xəbər verir. hərəkətini proqnozlaşdırmağa imkan verən ən güclü alətlərdən biridir.

“Meta Trader” platformasında Çəngəli qurmaq üçün əvvəlcə aləti seçib, sonra qrafikin üzərində üç nöqtədə siçanın sol düyməsini basmaq lazımdır. Bunlar, artıq bildiyimiz kimi, dönüş nöqtələri olmalıdırlar.

Mediandan yuxarıda olan xətt “Yuxarı Siqnal Xətti”, aşağıda olan isə “Aşağı Siqnal Xətti” adlanır. Şəkil 9. Endryüs Çəngəlində satış siqnalının formalaşması Qiymətin Aşağı Siqnal Xəttini yararaq Çəngəldən çıxması isə ilkin satış siqnalı formalaşdırır.

Digər qrafikdə isə (şəkil 10) biz eyni qaydada alış siqnalının yaranmasını görürük. Qiymət Çəngəlin Yuxarı Siqnal Xəttini yarıb keçəndən sonra almaq üçün ilkin siqnal formalaşır. Amma ümumilikdə bu, çox maraqlı misaldır və Çəngəlin verə bildiyi digər informasiyaları da əks etdirir.

Şəkil 8. Endryüsün çəngəli və onun “Meta Trader”də qurulması

Siqnal Xəttləri ilə Ticarətin qaydaları Alan Endryüs Siqnal xətləri ilə ticarətin prinsiplərini bu cür formalaşdırıb.

Alışın 1-ci Qaydası: Qiymət Çəngəlin Yuxarı Siqnal Xəttini yuxarıya doğru yarıb keçirsə, bu, alış siqnalıdır

Şəkil 10. Endryüs Çəngəlində alış siqnalının formalaşması

Dediyimiz kimi, Endryüs Çəngəli bazarın təhlili üçün işlədilən ən güclü alətlərdən biridir. Bu alətin Satışın 1-ci Qaydası: Qiymət Çəngəlin Aşağı Siq- tətbiqinin digər yolları haqqında gələn saylarımızda nal Xəttini aşağıya doğru yarıb keçirsə, bu, satış siq- oxuya bilərsiniz. nalıdır ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Fərdi

31

Fərid

Fərid Hüseynov: “…Əgər pul Sizi idarə edirsə, çox tezliklə Forexdə məğlub olacaqsınız!”

R

ubrikamızın budəfəki qonağı bacarıqlı treyder Fərid Hüseynovdur. Fəridin Maliyyə Bazarında kifayət qədər təcrübəsi var, üstəlik, son vaxtlar bu təcrübəni başqaları ilə də paylaşmağa başlayıb: o, “İnforex” şirkətinin yeni meneceridir. Sizi Fəridlə qiyabi də olsa, daha yaxından tanış etmək missiyasını biz öz boynumuza götürdük.

- Fərid, Forex Səni nəyə görə özünə cəlb edir? İkinizin də adı eyni hərflə başladığına görəmi?..

- Təkcə buna görə yox. Bu bazarda hər şey sənin yalnız özündən asılıdır. Başqa faktorlara – “Dayday”a, rüşvət verib işə girməyə, “tapşırığa” ehtiyac yoxdur. Zatən, bunlar mümkün də deyil. Yalnız ikiniz varsınız: Bazar və Sən. Buyur, qazancını çıxar!

- Yeni başlayanların ən böyük səhvi, Sizcə, nədə olur?..

- Pullarının qədrini bilməmələrində. Hamı nə qədər qazana biləcəyini düşünür, amma heç kim nə qədər itirə biləcəyini hesablamaq istəmir. Unutmayın: “Həqiqət nə qədər acı olsa da, şirin yalandan yaxşıdır” - Sizcə, niyə treyderlərin çoxu Forex-də uğur qazana bilmirlər?

- Tamah, səbrsizlik, dözümsüzlük və ən əsası, risklərə düzgün riayət olunmaması səbəbindən.

Məsələn, belə bir sual: Tutaq ki, iki nəfər var.

Hərəsinin də 100$-ı. Biri hər əməliyyatında 5$, digəri 10$ risk edir. Sizcə, onlardan hansı bazarda daha çox müddət ərzində “sağ” qala biləcək? Təbii ki, 5$ risk edən. Onun bazarı tərk etməsi üçün 20 uğursuz əməliyyat tələb olunduğu halda, o biri treyderə 10 əməliyyat da kifayət edər ki, bazarda məğlub olsun.

- Bəs şampan necə olsun? Axı şampan içmək üçün risk etmək lazımdır! www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

- Hər şey həddində, qədərində olanda çox gözəl olur. Nizami elə-belə deməyib: “Su artıb həddini aşarsa əgər, İçəni doyurmaz, mütləq qərq edər”. Yəni şampan burda yalnız uğurlu ticarətin sonunda açılır.

O da ticarətdən qazandığın pulun hesabına alınır.

- Sabit qazana bilmək üçün treyderə neçə ay vaxt lazımdır?

- Məncə, bu, indivudal xarakterli məsələdir. Çünki insanlar eyni xasiyyətdə deyillər. Bu işdə sabit qazanmaq üçün kiməsə 5 ay, kiməsə də 5 ilə lazım gələ bilər. Hər şey onların özlərindən, öyrəndiklərini necə “həzm etmələrindən” asılıdır.

- “Ticarət Sistemi” deyəndə nə başa düşürsünüz? Normal strategiya necə olmalıdır?

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8

32

- Ticarət sistemi dedikdə mən belə başa düşürəm ki, bura Risk Managment, Ticarət Qaydaları, Ticarət günləri daxildir. Mənim fikrimcə normal strategiya az da olsa, itkisi olan strategiyadır. Çünki bu biznes, Larri Vilyams demişkən, “İtkilərin idarə olunması biznesidir”. Ticarət müəyyən, qəti, 100 dəfə ölçülüb-biçilmiş bir sistem əsasında aparılmalıdır.

- İtkilərdən söz düşmüşkən, itkisiz ticarət sistemlərinin olmasına inanırsanmı? Yoxsa, o cür sistem axtarmağa sərf olunan vaxtda “The Lord of Rings” filminə təzədən baxmağı üstün tutardın?..

- Görürsünüz, psixologiya elə burada öz sözünü deyir. İndi çoxları elə biləcək ki, “The Lord of Rings” filminə baxmaq lazımdır, orada “qızıl strategiya” var. Həyatda 100%-lik heç nə olmadığı kimi burada 100% gəlir verən strategiya da yoxdur, olsa da, müəyyən müddətdən sonra güclü itkilərlə qarşılaşa bilərsiniz.

- Fərid, Sən həm də “Money Managment” mövzusunda seminar keçirirsən. O seminarda əsas söhbət nədən gedir? Yəni ora qatılanlar nəyi qatılmayanlardan daha yaxşı bilirlər?

- Qatılanlar qatılmayanlardan fərqli olaraq, az da olsa, pullarının qədrini bilirlər.

- “Money Manegment” ifadəsi “pulun idarə olunması” kimi tərcümə olunur... Səncə, əslində kim kimi idarə edir: biz pulu, yoxsa pul bizi?

- Əgər pul sizi idarə edirsə, siz bu bazarda məğlubsunuz, yox əgər siz pulu idarə edirsinizsə, siz qalibsiniz. Bu işdə pul haqqında düşünww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

Fərid Hüseynov mək lazım deyil, əsas ticarətin nız çox vacib xəbər vaxtları və ya keyfiyyətinə fikir vermək lazımdır. ərəfəsində nəzər salıram.

- Belə bir fikir var ki, Forex-də qazanmaq üçün çox şey bilməyə ehtiyac yoxdur, bu, əksinə, adamı dolaşdıra bilər... Həmin fikirlə razısanmı?

- Bəli, razıyam. Bu işdə çoxlu təcrübə yığmaq lazımdır. Necə deyərlər, bu işdə “Çox bilən yox, çox işləyən qazanır”.

- Xüsusi rəğbət bəslədiyin analiz metodu varmı?

- Bəli, Moving Average və Trend xəttləri vasitəsilə qiymətin izlənilməsi.

- Ticarətində fundamental xəbərlərdən istifadə edirsənmi?

Edirsənsə, necə?

- Fundamental xəbərlərdən - Maraqlı oldu... Elə isə, hər Bazarda likvid vəziyyətlərdən faybir treyder üçün kafi olan bilik- dalanmaq və Range-in sonunun lərin minimum dəstini təsvir edə necə bitəcəyini müəyyən etmək bilərsənmi? Ora nələr daxildir?.. üçün istifadə edirəm.

- Qiymət (Moving Average), - Səncə, başqa bir işlə məşğul Trend xəttləri və Risk Managment. olmadan, sırf Forex hesabına - Öz Ticarət Sistemin dolanmaq mümkündürmü? Bu, haqqında məlumat verə çox riskli olmaz ki?.. bilərsənmi? Əgər dövlət sirri - Əgər tamamilə heç bir işiniz deyilsə... olmadan Forexlə məşğul olmaq - Mənim istifadə etdiyim ticarət qərarına gəlmisinizsə, bu, təbii ki sistemi və ya sistemləri barədə “İn- çox risklidir. Çünki Siz çalışaforex” şirkətinin treyderlər üçün caqsınız ki, mümkün qədər tez bir yaratdığı forumundan məlumat zamanda pul qazanasınız. Məsələn, əldə edə bilərsiniz. Niyə də sirr gedib “işıq pulunu” vermək üçün. olmaldır ki? Dünyanın malı Elə ola bilər ki, Siz trendin yarandünyada qalacaq! masını bir neçə gün gözləməli olarsınız. Evdə gedib beləmi - Əməliyyat açmazdan qabaq deyəcəksiniz: “Bala, gözlə, Avro bazarı təxminən nə qədər, necə range-dən çıxsın, sənə velosiped və hansı metodlarla təhlil alacağam?!” Bu prizmadan edirsən? yanaşsaq, Forexə əlavə gəlir mən- Əsasən Moving Average, trend bəyi kimi baxmaq daha yaxşı olar. xəttləri ilə analiz edirəm. Analiz Məncə, yalnız böyük təcrübə təxminən 5 dəqiqə çəkir. Öncə 3 toplayandan sonra Forex əsas əsas məqamı müəyyən edirəm: dolanışıq mənbəyinə çevrilə bilər.

1)Bazara harada girmək lazımdır; - Hələ ki qazana bilməyən 2)Bazardan harada xeyirlə çıxmaq lazımdır (Take Profit); 3) Bazardan treyderlərə nə məsləhət verərdiharada ziyanla çıxmaq lazımdır niz?

(Stop Loss). Sonra “Bu əməliy- Əməliyyat açmazdan əvvəl yatında nə qədər itirməyə hazırözlərinə bu iki sualı versinlər: san?” sualına cavab verirəm və 1. Bu əməliyyatı nəyə əsasən soyuqqanlıqla əməliyyat verirəm. açıram?

2. Bu əməliyyatda nə qədər itirƏməliyyat açandan sonra çalışıram, qrafikə baxmayım, yal- məyə hazıram? İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

33

Pulunuzu dərhal 10% artırmaq üçün nə etmək olar?

Bu ay ərzində Siz “İnforex” şirkətinin təmsil etdiyi “Templer Holding”də hesab açsanız, yaxud, köhnə hesaba pul yatırsanız, 10 faiz bonus əldə edəcəksiniz. Sizin 2500$-a qədər Bonus əldə etmək şansınız var!

Kampaniya iyulun 30-na qədər qüvvədədir. Daha ətraflı

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

34

FƏLSƏFƏ

Prizma

Özünü Özündən qoru!

Bazar treyderə heç nə etmir. Əsas düşməni – onun özüdür. Gəlin, düşmənimizi tanıyaq

S

pekulyativ ticarət yaranan gündən bəri meydana çıxan müxtəlif indikatorları, qrafik modelləri və digər ticarət vasitələrini saymaqla bitməz. Hər şey artıq mövcud olan metodların tədqiqilə başlayır və nəsə özünəməxsus bir şey “kəşf etməyə” cəhdlə sona çatır.

Bu, nə ilə əlaqədardır? Yəqin ki, hələ də ideal indikatorun və ya metodun yaradılmaması ilə. Əvvəlcə ticarət uğurla gedir, amma vaxt gəlir və mənfəət get-gedə azalır. Ayrı cür də olur: treyder uğur qazanır, amma “Müqəddəs qədəh”in (“Holy Grail”) - yəni bazarı ideal proqnozlaşdırmağa və ondan maksimum gəlir əldə etməyə imkan verən metodun axtarışı hələ də davam edir. İnkişafa meyllik və yeni-yeni yüksəkliklərin fəthi insan təbiətinə xas əlamətdir.

Gəlin, kitabları birja dərsliklərinə çevrilən məşhur treyderlərin uğur və uğursuzluqlar barədə fikirlərini ümumiləşdirməyə çalışaq.

Ayrı-ayır metod və alətlərdən istifadə etmələrinə baxmayaraq, onların yanaşmalarında bir sıra ümumi anlar, biliklər var ki, bizə peşəkarlığa çatmaqda kömək ola bilərlər.

Hər şeydən əvvəl, mənim oxuduğum kitabların müəlliflərinin fikirləri belə bir nöqtədə cəmləşir: “Heç nəyi proqnozlaşdırmaq lazım deyil. Bazarla yaşayın, onunla birgə nəfəs alın və sadə olun”. Şəxsi təcrübəmdən deyim ki, bu www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

ideya ticarəti çox rahatlaşdırır.

Bizə qalır sadəcə variantları hesablamaq və “torları yerəşdirmək”.

Bazarı izləmək ideyası təkrarlanan qiymət hərəkətini əvvəlcədən proqnozlaşdıran yox, bazarın əhvalının dərinliklərinə nəzər salan indikatorların meydana gəlməsinə səbəb oldu. Açılış, bağlanış qiymətləri və ya ekstremumlara müxtəlif ölçülər verəndən, birja kütləsinin əhvalını müəyyənləşdirəndən sonra treyderlər qrafikləri də yeni metodlarla araşdırmağa başladılar. İkinci ümumi məqam: treyderin uğursuzluğunun kökü onun özündə, psixologiyasındadır. İndi demək olar ki, bütün kitablarda birja ticarətinin psixoloji aspektlərindən bəhs edən bölmə var. Bu da tamamilə məntiqlidir, axı maliyyə bazarları elə bir yerdir ki, burada hər kəs özü qərar verir.

Bazar heç kimi heç nəyə məcbur etmir. Bundan əlavə, uğursuz treyderi “pis bazar” haqqında söhbətlərindən də tanımaq olar.

Halbuki, biz bazarın heç vecinə də deyilik.

Müəlliflərin gətirdikləri analogiyalar bir çox hallarda son dərəcə spesifik olur. Məsələn, Aleksandr Elder hesab edir ki, birja ticarəti bir çox treyderlərə və o cümlədən də, onun özünə sanki alkoqola spirtli içki lazım olan kimi lazımdır. Məhz bunu anlamaq onun gözünü açıb. Hər bir normal insan çox içdiyini başa düşən kimi

özünü saxlayır, əyyaş isə yenə də içmək istəyəcək. Ticarətdə də belədir. Hətta gün uğursuz olsa belə, yeni başlayan treyder yenə əməliyyat açıb daha çox qazanmaq istəyəcək, halbuki, bazar bunun üçün siqnal verməyib. Bir qayda olaraq, bu, sonda daha ağır itkilərə və treyderlərin sayının bir nəfər azalmasına gətirib çıxarır.

Ona görə də, emosiyalarınızı cilovlamağın vasitələrindən biri – sərt ticarət qaydaları fikirləşmək və hər şeyə rəğmən, onlara riayət etməkdir. Belə bir nümunə ilə rastlaşmışam: təsəvvür edin ki, siz Kazinoda kart paylayan işləyirsiz və sizin oyunu saxlmaq üçün sərt qaydalarınız var. Amma birinci dövrədən sonra əminsizniz ki, indicə qazanmış oyunçu növbəti raundda uduzacaq və ona görə də, qaydanı pozub, yenidən oyuna davam edirsiniz. Hətta sizin fikriniz baş tutsa belə, Kazinonun sahibi sizi işdən qovacaq.

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

FƏLSƏFƏ

Prizma

Belə ki, Siz Kazinonun gəlirini təhlükə altına salmışdınız. Kazinoların ətrafındakı misilsiz otellər ondan xəbər verir ki, sərt qaydalara riayət edilməsi yaxşı gəlir yaradır. Larri Vilyamsa görə, “qaydalar bizi özümüzdən qoruyur” və bununla bütün müəlliflər razıdır.

Bill Vilyams itkiyə aparan psixoloji problemə başqa cür baxıb. O, treyderlərin əksəriyyətinin uduzmasının kökünü 2500 il bundan əvvəl meydan gəlmiş fəlsəfi mübahisədə görür. Söhbət bizi əhatə edən dünyanın araşdırılmasına Aristotel və Heraklitin prinsipcə fərqli baxışlarından gedir. Aristotel inanırdı ki, hər hansı bir əşyanı müxtəlif hissələrə ayırmaqla araşdırmaq olar. O,

riyazi səhvlər – bütün bunlar daha yüksək rejimin struktur təsiridir.

Xaos. Məhz Xaos nəzərriyəsi burulğanın və canlı orqanizmlərin fəaliyyətini təsvir etmək gücünə malikdir.

Bədbəxtlik ondadır ki, 2500 il əvvəl səbəb-nəticə əlaqəli məntiqi fikirlər tükənib özünün son həddinə çatmışdı. Nisbilik nəzəriyyəsi, kvant mexanikası, xaos nəzəriyyəsi ( bura kibernetika, qeyri-xətti dinamika, fraktal həndəsəsi daxildir), alimləri tamamilə başqa araşdırma səviyyəsinə, Aristotelə zidd, Heraklitin fikirlərini təsdiqləyən səviyyəyə gətirib çıxardır.

Nəticə etibarilə Aristotelin metodu insan qarşısında duran məhdud sayda sualları cavablandırmağa qadirdir. Tərəzinin Aris-

bəşəriyyətə dəqiq saat mexanizmi kimi baxırdı. Saatın necə işlədiyini başa düşsən, bütün sistemi idarə edə biləcəksən. Heraklit isə dünyaya daim inkişaf edən bir sistem kimi baxırdı. Onun məşhur kəlamı hər kəsə tanışdır: “Bir çaya ikinci dəfə girmək olmaz”. O, stabilliyi norma hesab etmirdi. Əgər nə isə bizim məntiqi sistemimizə sığmırsa, kənara qoyulur.

Bu, Aristotelin fikri idi. Əgər sivilizasiya Heraklitin ideyaları ilə inkişaf etsəydi, bizim üçün əsas səhvlər böyük əhəmiyyət kəsb edərdi. Treyder üçün bu, bazarın “küyünün” istisna olunması yox, ona diqqət ayrılması anlamına gəlir. Təsadüflər, bazarın “küyü”,

totelə məxsus hissəsində bizim tanıdığımız “Stochastics”, “RSI” kimi köməkçilər dayanırsa, Heraklitə məxsus hissəsində fraktallar, Elliot dalğaları, Fibonaççi ardıcıllığı və digər alətlər yer alır.

Bill Vilyamsın fikrincə, treyderlər tez-tez bazarın əsaslandırılmamış qiymətləndirmələrində səhvlər edirlər. Əsaslandırılmamış qiymətləndirmələr bunlardır: “bazar pik nöqtəyə çatıb”, “bazar ifrat alınıb və ya satılıb”, “biz üçüncü dalğadayıq”, “bu artım qısa pozisiyaların bağlanması ilə əlaqəlidir”, “heç vaxt ziyan XX dollardan çox olmamalıdır”, “heç vaxt kapitalınızın 2%-dən çoxu ilə risk etməyin” və s. Bu yanaşmalar

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

bazarda baş verənləri anlamağa kömək etmir. Əsaslandırılmış qiymətləndirmələr isə birmənalı, dəqiq, yoxlanıla bilən olur və bazarın özündən bəhrələnir.

Bazar “ifrat alınan” və ya “ifrat satılan” ola bilməz, çünki o, harada lazımdırsa, oradadır. Alıcı və satıcılar həmin qiymətlə alqı-satqı aparırlarsa, deməli, həmin qiymət onları qane edir. Sabah qiymət nisbəti dəyişəcək və qiymət başqa olacaq. Analitiklərin fikri ilk növbədə bazar iştirakçılarının əhvalını hiss etmək üçün lazım olmalıdır. Amma qərar vermək üçün əsas deyil.

Bill Vilyams hesab edir ki, Bazarda istənilən yeni bir hadisəyə hazır olmaq lazımdır. Elder və digərləri də bununla razıdırlar.

Yaxşı treyder yeni informasiyanı keçmişdə öyrəndiyi vəziyyət çərçivəsində yox, hazırda baş verənlərin fonunda təhlil etməlidir.

Bir çox müəlliflərin fikir verdiyi növbəti məqam ticarət prosesinin özünə onun nəticələrindən daha çox marağın göstərilməsidir. Siz özünüzə nə qədər qazanmalı olduğunuzu deyəndə obyektivliyinizi itirməyə başlayırsınız.

Bundan sonra bazarda sizə lazım olanı görməyə başlayırsınız, əslində baş verənləri yox. Əslində isə bu gün qazanmaq imkanı olmaya da bilər. Yaxşı treyderin məqsədi pul yox, ağıllı ticarətdir.

Bu müddəadan sonra birjada uğurun növbəti qaydası gəlir: İtkilərinizi azaltmalı və gəlirlərinizin artmasına imkan verməlisiz. Çarlz Lebonun D.V.Lukasla birgə yazdığı “Fyüçers bazarlarının kompüter analizi” kitabında deyilir ki, bir treyder yadplanetlilər tərəfindən antenna quraşdırılmış “Koka-kola” şüşəsi vasitəsilə göndərilən işarələrə əsasən bazara girirdi.

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

35

FƏLSƏFƏ

Prizma

8

36

Təbii ki, hamı ona lağ edirdi. Əgər əməliyyat uğursuz alınırdısa, onda o, iddia edirdi ki, dalğa nasazlıqları yanlış siqnala səbəb olub. Əgər əməliyyat uğurlu alınırdısa (yeri gəlmişkən, o, uğurlu treyder idi), onun sehrli şüşəsinə inamı daha da artırdı. Əslində isə onun ticarətdəki uğurunu əlbəttə, “koka-kola” şüşəsi müəyyən etmirdi. Sadəcə o, itkili əməliyyatlarını mümkün qədər tez bağlayırdı.

Bir çox müəlliflər gəlirli hərəkətdən maksimum xeyir götürməyə daha çox diqqət ayırırlar.

Bazar saat mexanizmi deyil. Treyderlər heç vaxt bilmirlər ki, bayram nə vaxt olacaq və bazar çoxlu hədiyyə gətirəcəkmi? Ona görə də, tapdığımızdan maksimum gəlir götürmək lazımdır.

Burdan belə nəticəyə gəlmək olar ki, Take-Profitin qədəri barədə məsləhət yoxdur, “Stop-Loss” barədə şərtlər var.

Elder belə bir yolla özünüzü yoxlamağı təklif edir: Qrafikə baxırıq, onu analiz edirik və kimlərin – “ayı”ların, yoxsa “buğa”ların güclü olduğunu müəyyən edirik, sonra isə qrafiki tərsinə çeviririk. Əgər sizin bazarı qiymətləndirməniz dəyişməsə, əməliyyat açmağa əsas var. Əksər müəlliflər həmçinin,

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

Bazarda qazanmağın asan olduğunu düşünürlər. Treyderə uğur qazanmağa sadəcə, psixologiya imkan vermir. Onu dəyişmək daha çətindir. Hansı treyder qrupuna (95% uğursuzlar, yoxsa 5% uğurlular) daxil olduğunuzu Bill Vilyamsın sadə testi ilə müəyyən etmək olar.

Aşağıdakı söz ingiliscədir. Sözlər arasında düzgün ara buraxmaq lazımdır: Opportunityisnowhere Daha bir fikir də ondan ibarətdir ki, ziyan –normal haldır. Uğurlu adam itkisiz ötüşmür. O, itkini qəbul edir, nəzərə alır və “stoploss” qoyur. Həmişə udmağa can atmaq – uğursuzların yoludur.

Necə deyərlər, xoşbəxtlik pulda deyil, onun sayındadır. Əgər bu məsəli itkilərlə uyğunlaşdırsaq,

“bədbəxtlik itkilərdə deyil, onların miqdarındadır”.

Ticarətdə emosiyaları idarə etmək vacibdir. Bu məqsədlə birja gündəliyi tutmaq, bazara nəyə görə daxil olduğunuzu və növbəti qərarınıza nəyin təsir etdiyini yazmaq lazımdır. Bil Vilyams bu məqsədlə işə başlamazdan əvvəl 3 səhifəlik yazı yazmağı məsləhət görür. Nədən olacağı vacib deyil.

Ağlınıza gələni yazmaq lazımdır. Əgər ağlınıza heç nə gəlmirsə, elə “ağlıma heç nə gəlmir” yazmaq lazımdır. Bu yolla beynimizi rahatlayırıq və bazarda real vəziyyəti müəyyən etmək qabiliyyətinə malik oluruq. Və unutmuruq: Uğurlu insan - özünü səhvlərə görə tənqid edən yox, az olsa belə, uğura görə tərifləyən insandır.

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

İ N D İ Q AT O R

37

Emalatxana

Bayram şamları Heiken Ashi texnikası sizə trendi və korreksiyanı daha yaxşı görməkdə yardım edə bilər Hər bir treyder üçün bir nömrəli iş qiymətin hansı istiqamətdə gedəcəyini müəyyən etməkdir. Amma sirr deyil ki, Bazarın təhlilinin heç bir metodu heç vaxt 100 faizlik nəticə vermir.

Texniki analizi hamıdan qabaq yaponiyalı ticarətçiləri düşünüb və tətbiq etməyə başlayıblar.

Onlar bu məqsədlə indi hər kəsə yaxşı tanış olan “yapon şamları”ndan istifadə edirdilər. Qrafikin “yapon şamları” ilə təsviri Bazarın vəziyyətini və treyderlərin əhvalını anlamağa çox yaxşı kömək edir.

“Yapon şamları”nın xüsusi bir növü də “Heiken Ashi” adlanan texnikadır. Bu metod klassik şamlara nisbətən bazarı daha yaxşı duymaqda treyderə yardım edir.

Close = (Open + Max + Min +Close) / 4 Min = [(Min, Open, Close) üçlüyündən ən kiçiyi] Max = [(Max, Open, Close) üçlüyündən ən böyüyü] Göründüyü kimi, sanki “Heiken Ashi” şamları adi “yapon şamları” ilə Dəyişən Orta Göstəricinin inteqrasiyasını xatırladır. Əgər adi “yapon şamları” ilə “Heiken Ashi”ni qrafik üzərində müqayisə etsək, belə bir mənzərə alınır.

“Heiken Ashi” qrafikini Dan Valku adlı analitik yaradıb. 2004-cü ilin fevralında "Technical Analysis of STOCKS & COMMODITIES" jurnalında onun «Using The Heiken Ashi Technique» (“Heiken Ashi” Texnikasının işlədilməsi) adlı məqaləsi dərc olunandan sonra metod sürətlə məşhurlaşmağa başlayıb.

Yapon dilində “heiken” – orta, “ashi” - səviyyə, zolaq deməkdir.

“Heiken Ashi” indikatoru ilə klassik “yapon şamları”nın arasında əsas fərq odur ki, birincisi şamları yuvarlaqlaşdırılmış qiymətlər əsasında qurur, nəticədə, sessiayalar “hamarlanmış” olur. Bu, volatilliyin xüsusilə yüksək olduğu valyuta bazarında mənzərəni aydın görmək, titrəyişləri azaltmaq üçün çox yaxşı vasitədir.

Adi “yapon şamı”ndan fərqli olaraq, “Heiken Ashi” şamlarının açılış, bağlanış, maksimim və minimum səviyyələri belə hesablanır: Open = (Əvvəlki şamın açılışı+ Əvvəlki şamın bağlanışı) / 2 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. Adi “yapon şamları” ilə Heiken Ashi-nin müqayisəsi Bu qrafiklərin əsas fərqləndirici cəhəti odur ki, artım trendi zamanı yaşıl şamların aşağı kölgəsi olmur. Uyğun olaraq, eniş trendi zamanı da qırmızı şamların yuxarı kölgəsi olmur. Beləliklə, kölgəsiz şamlara əsasən trendi müəyyən etmək üçün əlavə imkan yaranır.

Bundan başqa, Heiken Ashi qrafiklərində “gap”lap olmur, hər bir yeni şam əvvəlkinin tən ortası bərabərində açılır.

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

İ N D İ Q AT O R

Emalatxana

8

38

Şəkil 2. Heiken Ashi trendi vizual cəhətdən daha aydın göstərir Bu cür hesablanma nəticəsində “Heiken Ashi” adi “yapon şamları” ilə müqayisədə ləng işləyir və siqnallar da gecikmə ilə verilir. Bəs elə isə, onların nə xeyri var? Əvvəla, bu gecikmə nəticəsində “Heiken Ashi” şamları volatilliyi böyük olan cütlüklərlə işləyərkən bizi tələsik qərarlar verməkdən və prosesin əvvəlində Bazarın əksinə əməliyyat açmaqdan sığortalayır. İkincisi, Heiken Ashi şamları trendin istiqamətini daha dəqiq göstərirlər. Trend zəifləyəndə şamların “bədəni” qısalır, “kölgə”ləri isə uzanır. Rəngin dəyişməsi alış/satış üçün ilkin siqnal rolu oynayır.

Korreksiyanın sonunu vizual müşahidə etmək Heiken Ashi qrafiklərində daha rahat və effektiv olur.

Klassik “yapon şamları”ndakı fiqurların bəziləri “Heiken Ashi” şamlarında da var. Amma bu şamların spesifikliyi üzündən fiqurlara az rast gəlinir, əvəzində onlar daha güclü və informativ olurlar.

Gəlin, daha aydın olması üçün bir praktik misala nəzərə salaq. Şəkil 3-ə diqqət edin. “1” şamının rənginin dəyişməsi korreksiyanın başlanmasından xəbər verir. “2” şamının rəngi dəyişsə də, kölgəsinin uzunluğu göstərir ki, hələ trendin bərpa olunması haqqında danışmaq çox tezdir. Eyni fikri “3”, “4”, “5” şamlarına da aid edə bilərik. Kölgələrinin hər iki tərəfdən uzun olması ilə yanaşı, onların üçü də klassik şam analizində olan “doji” fiqurlarıdır və heç bir halda trendin bərpasından xəbər verə bilməzlər. “6” şamının da “doji” olması yuxarı hərəkətin tükənə biləcəyi haqqında siqnal verir. “7” şamında rəngin dəyişməsi aşağı hərəkətin bərpası haqda siqnal versə də, “kölgə”sinin uzun olması bu siqnalın əlavə təsww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

Şəkil 3. Heiken Ashi şamlarının informativliyi diqə ehtiyacı olduğunu göstərir. Həmin təsdiq “8” şamıdır: onun “bədən”inin “kölgə”sindən uzun olması trendin başladığına işarədir.

Heiken Ashi-nin siqnalları 1) Kölgəsiz yaşıl şamlar. Güclü “buğa” trendindən xəbər verir. Hərəkətin davam etməsi ehtimalı daha yüksəkdir.

2) Kiçik “kölgə”li yaşıl şamlar. “Buğa” trendinin davam etmək üçün hələ potensialı var.

3) “Bədən”i kiçik, “kölgə”si böyük şamlar.

“Doji”yə oxşayan bu şamlar trendin yorulduğundan xəbər verirlər. Korreksiya, yaxud dönüş uzaqda deyil.

4) Kölgəsiz qırmızı şamlar. Güclü “ayı” trendindən xəbər verir. Hərəkətin davam etməsi ehtimalı daha yüksəkdir.

5) “Kölgə”li qırmızı şamlar. Eniş trendi zəifləməyə başlayıb.

Bundan başqa, Heiken Ashi şamlarını digər indikator və osillyatorlarla kombinasiya edərək, daha dəqiq siqnallar almaq mümkündür. Şəkil 4-də Heiken Ashi şamlarının Dəyişən Orta Göstərici indikatoru və Stochastics osillyatoru ilə kombinasiyası göstərilib. “1” nöqtəsində Stochastics satış siqnalı verir. Heiken Ashi şamının rənginin dəyişməsi isə bu siqnalı təsdiqləyir.

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

İ N D İ Q AT O R

Emalatxana

8 “2” nöqtəsində Stochastics korreksiyanın başlanması haqda xəbərdarlıq edir. Heiken Ashi də rəngini dəyişməklə bunu təsdiqləyir.

“3” nöqtəsində Stochastics yenə satış siqnalı verir.

Heiken Ashi bu dəfə də rənginin dəyişməsi ilə siqnalı təsdiqləyir. Ümumilikdə, Heiken Ashi qrafikini oxumaq “yapon şamları”na nisbətən daha asandır. Çünki burada çoxlu mürəkkəb formasiyalar yoxdur. Amma Heiken Ashi ilə uğurla işləmək üçün bir müddət onu öyrənmək və alışmaq lazımdır. Siz bu araşdırmaları müstəqil şəkildə apara bilərsiniz.

Şəkil 4. Heiken Ashi şamlarının digər indikatorlarla kombinasiyası

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

39

40

TİCARƏT TƏR Zİ Larri Konnors

D

eytreyderlərin uğur qazana bilməsi üçün onlar hər şeydən əvvəl, “svinq-treydinq”in prinsiplərini başa düşməlidirlər. Çarlz Dounun dövründən üzübəri treyderlər ticarəti iki əsas metodla aparırlar.

Bunlardan birincisi “uzaq hədəflərə atəş açmaq”, başqa sözlə, uzunmüddətli trendlərlə işləməkdir. Bu tip strategiyalar üçün uzunmüddətli fundamental təhlillər son dərəcə vacibdir. İkinci metod isə Dounun hələ 1908-ci ildə təsvir etdiyi yanaşmadır: “Aktiv bazarlarda stop-orderlərə güvənərək, tez-tez əməliyyatlar açmaq”. Bu metod sonradan “dalğalarda ticarət”, yaxud “swing trading” adlanmağa başladı. Uzunmüddətli trendin hansı istiqamətə yönəlməsindən asılı olmayaraq, “swing trading” fürsət düşdükcə hər iki istiqamətdə əməliyyatlar açmağı nəzərdə tutur. Çünki hər bir uzunmüddətli dalğanın daxilində əks istiqamətli nisbətən qısa dalğalar da olur.

Arayış “Swing” sözü ingiliscədən tərcümədə müxtəlif mənalar verir.

Həmin kəlməni dilimizə bu cür çevirmək olar: - Yellənmək - İki nöqtənin arasında gedibgəlmək - Saat kəfkirinin, yaxud rəqqasın yırğalanma hərəkəti - Dönüş - Tərəddüdlü hərəkət - Fizikada rəqsin amplitudası

Yelləncək ticarəti dəstək xəttini yararaq aşağıya yönəlirsə, ən doğru addım ilk korreksiya zamanı satmaq olacaq.

Niyə? Ona görə ki, bu halda Bazar daha böyük ehtimalla, yeni minimumunu təkrarlamağa can atmalıdır.

bazarda gedən prosesləri idarə etməyə qadir deyilik. Vəziyyətə nəzarəti itirməmək üçün bizim əlimizdə yalnız bir alət var: “Stop” əmri.

Dalğalarda ticarətin ən güclü modellərindən biri əvvəlki maksiHər bir əməliyyatın əsas mum/minimumların keçilməsidir. məqsədi gəliri artırmaqdan çox, Əgər bu mümkün olmasa, yəni itkiləri azaltmaqdır. Biz əməliyyatı bazar əvvəlki maksimum/miniaçandan sonra hər şey bazarın ixti- mum səviyyəsini test edərək, əks istiqamətə dönsə, onda həmin isyarına keçir. Məsələn, biz trend xəttinin yarılması əsasında ticarət tiqamətdə əməliyyat açmaq üçün Dalğalarda ticarət aparmaq üçün aparırıqsa, əvvəlcədən qəti şəkildə əla imkan yaranır.

Bazarın növbəti hərəkətinin necə bilmək mümkün deyil ki, bu, olacağını proqnozlaşdırmaq həqiqi dönüşdür, yoxsa yox. Biz lazımdır. Məsələn, Bazar vacib 8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TİCARƏT TƏR Zİ 8 Bu zaman yaranan modeli svinq-treyderlər bəzən “ikiqat dayanacaq nöqtəsi” də adlandırırlar. Həmin səviyyədən bazara girmək riskləri minimuma endirir və “stop” əmrini yerləşdirmək üçün ideal zona təqdim edir.

Şəkil 1. “İkiqat dayanacaq nöqtəsi” İkinci halda isə əməliyyatlar korreksiya zamanı açılır. Bu halda bir dayanacaq nöqtəsi də kifayət edir. Çünki əməliyyat əsas trendin istiqamətində açıldığından, ikinci dayanacaq nöqtəsi tələb olunmur.

Şəkil 2. Trendin gedişində “bir dayanacaq nöqtəsi” Üçüncü tip əməliyyatlar isə kulminasiya, yaxud, tükənmə modelləri əsasında açılır. Yüksək volatillik zamanı bazar əks istiqamətdə dönürsə, bu zaman kulminasiya modelinə əsaslanan uğurlu əməliyyatlar ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

Sving-treydinq açmaq üçün şans yaranır. Amma Siz əməliyyatı açmazdan qabaq “Kulminasiya dayanacaq nöqtəsi”ni görməlisiniz. Əgər bazara düzgün girmisinizsə, qiymət tezliklə Sizin istiqamətdə hərəkət etməlidir.

Belə əməliyyatlar aça bilmək üçün Siz işlədiyiniz ticarət sisteminin bütün incəliklərinə mükəmməl şəkildə bələd olmalı, bazarı “oxumağı” bacarmalısınız.

Şəkil 3. “Kulminasiya dayanacaq nöqtəsi”

Dalğalarda ticarətin digər vacib prinsipləri bunlardır: - Bir vaxt diapazonunda işləyin! Bəli, ümumi trendi müəyyənləşdirmək üçün yuxarı diapazonları nəzərdə keçirmək vacibdir. Amma konkret əməliyyatla bağlı qərarları bir vaxt diapazonunda qəbul edin.

- Əgər nədənsə şübhələnirsinizsə, Bazardan çıxın!

“Stop”un işə düşəcəyinə əminsinizsə, bunu gözləməyə ehtiyac yoxdur. Sadəcə, bazardan çıxın və başqa, daha əlverişli bir məqam axtarın.

- Ləng, “ölüvay” bazarda işləməyin. Gəlir götürmək üçün bazarda aktivlik və likvidlik olmalıdır.

- Ziyanlı əməliyyatı sabaha saxlamayın! Bu gün onu bağlayın, sabah vəziyyəti yenidən təhlil edərək, Bazara girərsiniz!

- Əgər bazar gözlədiyinizdən daha çox qazanc təklif edirsə, götürün!

- Nəhayət, unutmayın ki, qısamüddətli ticarətdə gəlir əməliyyatlar üzrə qeyri-bərabər bölünür. Aylıq gəlirin böyük hissəsi cəmi bir neçə əməliyyatın payına düşə bilər.

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

41

TİCARƏT TƏR Zİ

Sving-treydinq

8

42

Amma unutmayın ki, əgər Siz kapitalın idarə olunması qaydalarına riayət etməsəniz, istənilən strategiya 100 faiz xeyirsiz olacaq. Mən Sizə cəmi 1-2 uğursuz əməliyyat nəticəsində müflis olan istedadlı treyderlər haqqında saysız-hesabsız əhvalatlar danışa bilərəm. Bu, karyeramın əvvəlində mənim öz başıma da gəlib. Belə uğursuzluqların səbəbi ticarət metodologiyasında yox, kapitalın düzgün idarə olunmamasındadır.

“Kapitalın idarə olunması” deyəndə biz itkilərin minimal həddə saxlanması və gəlirin mümkün qədər artmasına imkan yaradılmasını nəzərdə tuturuq. Kapitalın idarə olunması bütün investorlar, ilk növbədə isə qısamüddətli treyderlər üçün həyati önəm daşıyır.

Uzunmüddətli trendləri izləyənlərdən fərqli olaraq, qısamüddətli treyderlər ayrı-ayrı əməliyyatlardan nadir hallarda böyük gəlir götürürlər. Demək, ayrıayrı əməliyyatlardan böyük itki vermək də onlar üçün yolverilməzdir. Qısamüddətli treyderin əməliyyatı planlaşdırarkən ilk addımı itkiləri necə məhdudlaşdırmaq haqqında düşnmək olmalıdır. Əgər Siz hər əməliyyatda mümkün itkiləri məhdudlaşdırmağın qayğısına qalırsınızsa, artıq döyüşü 80 faiz qazanmış sayıla bilərsiniz! Əgər svinq-treydinq zamanı bazarda diapazonun genişlənməsini (range-expansion move) müşahidə edirsinizsə, bu, o deməkdir ki, hərəkət əks istiqamətdə dönə bilər. Şəkil 4-də göstərilən sayaq iri barlar çox zaman ondan xəbər verir ki, artıq bütün iştirakçılar emosional şəkildə bazara girdilər, indi almaq istəyən qalmayıb. Demək, qiyməti də heç kim daha yuxarı qaldırmayacaq.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

Şəkil 4. Diapazonun genişlənməsi Bu cür hallar baş verəndə, yaxud, Bazar parabola trayektoriyası ilə hərəkət edəndə “stop”ları mümkün qədər yaxına çəkmək, ya da əməliyyatları bağlamaq lazımdır.

Hərçənd, Siz, yəqin ki, bunu heç vaxt ideal şəkildə bacarmayacaqsınız. Məsələn, mənim əsl bazar sehirbazı olan bir dostum vardı. O, fyüçerslərlə ticarətdən 100 milyon dollardan çox qazanc götürmüşdü.

Amma bir dəfə söhbət edərkən onun özü mənə dedi ki, ən böyük zəifiyi bazardan düzgün çıxmağı bacarmamasıdır. Görünür, bazardan ideal çıxış strategiyası doğrudan da, mövcud deyil. Amma mənfəətiniz varsa, Siz onu təsbit etməyi mütləq öyrənməlisiniz!

Uğurlu treyderləin şüuru itkilərdə ilişib qalmır, gəlirlərinin üzərində cəmləşir.

Siz bazarda nə qədər çox qalırsınızsa, riski də bir o qədər artırmış olursunuz. Bir çox hallarda gəliri vaxtında götürməsəniz, bazar onu geri ala bilər.

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TA R İ X

43

Keçilən yol

XX əsrin II yarısında iki vacib əmtəə bazarları necə dəyişdi...

XX əsrin II yarısı dünya əmtəə bazarlarında əhəmiyyətli dəyişikliklərlə yadda qalıb. Qızıl və neft kənd təsərrüfatı məhsullarını, metalları ilk sıralardan sıxışdıraraq, əmtəə bazarında əsas spekulyasiya alətlərinə çevrildilər. Sənayenin gur inkişafı dünya iqtisadiyyatını “neft iynəsinə otuzdurdu”. Qızıl ilə ticarət isə beynəlxalq valyuta bazarında köklü dəyişikliklərin nəticəsində mümkün oldu.

Qızıl: Qorxunun qiyməti II Dünya Müharibəsi beynəlxalq iqtisadi və maliyyə balansını altüst etdi, ABŞ və digər Avropa ölkələrinin iqtisadiyyatı arasındaki qüvvələr nisbətini kökündən dəyişdi. Ağır borclar və Avropadakı infliyasiya dünyanın aparıcı dövlətlərini dünya valyuta rejiminə yenidən baxmağa sövq etdi. O günə qədər mövcud olan qızıl standartı ləğv edildi. 1945-ci ildə yaradılmış Bretton-Vud sistemi 25 il qüvvədə qala bildi. Artıq 1968-ci ildə qızıl bazarında qiymətlər azad şəkildə hərəkət etməyə başladı.

1971-ci ildə isə Bretton-Vud sisteminin sona çatmasıyla qızıl birja əmtəələrindən birinə çevrildi.

Qızıl fyüçerslərinin bazarı 1974cü ilin 31 dekabrından COMEX – Nyu-York əmtəə birjasında fəaliyyətə başladı. İndi qızıl www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

orta illik nominal qiymət

inflasiya nəzərə alınmaqla orta illik qiymət

Şəkil 1. 1968-2006-cı illərdə qızılın orta illk qiymətləri müqavilələri ilə bir çox əmtəə birjalarında ticarət aparmaq olardı.

Qızıl həmişə investorların diqqət mərkəzində olub və maliyyə böhranları zamanı “xilasedici dairə” rolunu oynayıb.

Qızıl bazarı öz qaydaları ilə yaşayır: “sarı metal”ın dəyəri siyasi və iqtisadi qeyri-stabillik dövründə artır, sakitlik, rifah dövrlərində isə düşür. Bretton-Vud sisteminin dağılma ərəfəsində onun unsiyasının dəyəri 35$-a yaxın idi.

1980-ci ildə isə artıq 875$-a çatmışdı. 1980-ci illərdə qızılın orta illik qiyməti də yuxarı idi – 3 qat unsiyaya 615$.

Qızıl, adətən, səhm bazarlarının əhəmiyyətli artım illərində böyük uğur qazana bilmir. Amma hər dəfə dünyanın siyasi və iqtisadi vəziyyəti qeyri-sabit olanda investorlar yenidən bu qiymətli

metala maraq göstərirlər. Bu münvalla qızıl bazarında qiymətlərin formalaşması psixoloji prinsiplərlə müəyyən olunur. Hansısa mənada qızılın qiyməti – qorxu qiymətidir.

Neft: Riskin qiyməti XX əsrin II yarısında neftin də birja aləti kimi rolu xeyli artdı.

1950-ci illərin ortalarına qədər kömür əsas yanacaq ehtiyatı olaraq qalmaqda idi, amma sonra neftin əhəmiyyəti ciddi şəkildə artmağa başladı. 1946-cı ildən 1960-cı illərin sonuna qədər neftin 1 barreli 3$-a bərabər idi. Siyasi hadisələrin təsirilə 1970-ci ildə baş vermiş enerji böhranı nəticəsində Dünya başa düşdü ki, neftdən nə dərəcədə asılıdır.

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

TA R İ X 8

44

Ərəb-İsrail müharibəsinin başlamasından sonra, 1973-cü ildə “qara qızıl”ın 1 barrelinin dəyəri 6 aya 4 dəfə qalxdı.

1981-ci ildə neftin qiyməti yeni rekord vurdu: 1 barrelə görə 35$.

2000-ci ildən sonra neftin dəyərinin qalxması isə dünyada baş verən güclü iqtisadi artımla bağlıdır. Sürətlə inkişaf edən Asiya ölkələri enerjidaşıyıcılarının əsas istehlakçılarına çevrilirlər.

Bundan əlavə, dünyada siyasi gərginliyin və terror təhlükləsinin artması da neftin bahalaşmasına təsir göstərir. 2006-cı ilin iyulunda neftin qiymətləri tarixi maksimuma çatdı. 2008-ci ilin avqustunda isə həmin rekord təzələnir,

Keçilən yol böyük birjalardır.

Neft bütün inkişaf etmiş və inkişafda olan ölkələr üçün son dərəcə vacib resursdur. Yanacağın qiyməti demək olar ki, bütün əmtəə və xidmətlərin qiymətinə təsir edir. Müasir iqtisadiyyat enerjidən asılıdır, neftin qiyməti isə istənilən dəyişikliyə çevik reaksiya verir. Bu səbəbdən enerji daşıyıcıların bazarı tez-tez siyasi oyunlar meydanına çevrilir, yanacağın qiymətindən siyasi təzyiq göstərmək üçün istifadə olunur. Yanacaq idxal edən ölkələr üçün enerji resurslarının etibarlı və stabil təchizatı məsələsi enerji təhlükəsizliyi mövzusudur. Dünyada bu qədər strateji önəm daşıyan ikinci belə bir əmtəə yoxdur (Əgər orta illik nominal qiymət

inflasiya nəzərə alınmaqla orta illik qiymət

Şəkil 2. 1946-2006-cı illərdə neftin orta illik qiymətləri həm də böyük fərqlə: neftin hər barrelinin qiyməti 145 dollara a çatır!

Neft qiymətlərinin kəskin dəyişməsi birja iştirakçılarının bu bazara marağını gücləndirir. 1983cü ildən Nyu-York əmtəə birjasında neft müqavilələri ilə ticarət aparılmağa başladı. Hazırda NYMEX-də neft müqavilələrinin qiymətləri bütün Şimali Amerika bazarları üçün oriyentir rolunu oynayır. Avropada isə indikator rolunu London birjası daşıyır. Bu iki birja “qara qızıl” müqavilələrinin ticarət həcminə görə dünyada ən ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

qazı nəzərə almasaq).

Xarici faktorların təsirinə xüsusilə həssas olan neft aktiv birja spekulyasiyalarının obyektinə çevrilir. Neft bazarı üçün qiymətlərin yüksək dəyişkənliyi xarakterikdir. 1980-ci illərin sonlarından praktik olaraq iki ayrıca bazar var: neftin qeyri-likvid spot bazarı və likvid derivativ (törəmə) bazarlar. Qimyətin müəyyən olunmasında aparıcı rola malik likvid törəmə bazarlar fundamental göstəricilərdən az asılıdır, əsasən tələb və təklif nisbəti ilə bağlıdır.

Bundan başqa, neft bazarları

əhəmiyyətli səviyyədə regional faktorlara meyllidirlər. “Light Sweet” markalı neftin qiyməti bir çox hallarda Çikaqo regionunun tələbi ilə Fars körfəzinin təklifi arasındakı nisbətlə müəyyənləşir, “Brent” markalı neftin qiyməti isə Şimali Avropadakı tələb-təklifdən asılıdır. Bu münvalla, qiymət oriyenti kimi neftin fyuçers müqavilələri spot-bazarlardakı tələb-təklif arasındakı nisbətlə daha az əlaqəlidir. Neft qiymətlərinin artımı heç də həmişə kifayət qədər təklifin olmaması demək deyil. Orta hesabla NYMEX və ICE-də gündəlik 250 milyon barrel həcmində neft müqavilələri ilə ticarət aparılır.

Hətta “kağız barreli” adlanan xüsusi termin də var ki, bu, neft istehsalının həcmi və derivativ bazarları arasındakı fərqi əks edir.

2006-cı ildə NYMEX-də ticarətə buraxılmış müqavilələr arasında REBCO (“Rus ixrac neft qarışığı”) markalı Rusiya nefti fyuçerslərini də qeyd etmək yerinə düşər. Ruslar parlaq gələcəyə olan ümidin göstəricisi kimi onu “репка” adlandırmağa başladılar.

Amma bu müqavilələr ümidləri doğrultmadı. REBCO müqavilələri buraxılana qədər Rusiya nefti üçün oriyentir qiymətlər URALS məzənnələri idi. Amma onlar bazar mexanizmlərinin hərəkəti nəticəsində yox, “Brent” markasının birja qiymətinə diskont nəzərə alınmaqla “Platts” və “Argus Media” agentlikləri tərəfindən müəyyən olunurdu.

REBCO müqavilələrinin əsas məqsədi rus neft markalarında daha şəffaf qiymətlərin formalaşdırılmasıdır. Amma əgər bazar kifayət qədər inkişaf etmiş olmasa, ticarət həcmləri də artmayacaq, bu məqsəd də elə məqsəd olaraq qalacaq. İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏ ETMƏLİ ?

Qup-QURU Bazarda “quru” axtarmağın axırı nə ilə qurtara bilər... asılı vəziyyətə düşür.

Ona elə gəlməyə - Mən başlayır ki, bütün həyaQURU-yam... tı və gələcəyi bu müdrik dahinin, böyük Quru-Mürşidin Sənsə məsləhətlərindən asılı olacaq. yaş!

Mənim misalımda həmin “dahi” 1984-87-ci illərin “buğa” bazarını əvvəlcədən dəqiq proqnozlaşdırmağı bacarmış məşhur bir ekspert idi. 1987-ci ilin avqustunda, Dou-Cons indeksi 2700 punkt ətrafında, yəni tarixi maksimumunda olanda həmin Mürşid öz müridlərinə Larri Konnors buyurdu ki, yaxın vaxtlarda Dounun daha 700-800 punkt qalxacağı Yəqin, Sizlərdən hər biri güngözlənilir. lərin birində özünə Bazarı öyrənmək və qazanmaq üçün Ustad, Quru axtarmaq fikrinə düşüb. Çox nahaq yerə! Bir şeyi dəqiq bilin: nə qədər ki, müstəqil düşünməyi və müstəqil qərarlar qəbul etməyi öyrənməmisiniz, Bazarda qazanmaq Sizə nəsib olmayacaq. Əgər hansısa əməliyyatla bağlı kiminsə fikrini öyrənməyə ehtiyac duyursunuzsa, həmin əməliyyatı açmamaq daha məsləhətdir!

Mən özüm üçün bu dərsi 1987ci ildə öyrənmişəm. O zaman mən “quruizm” adlanan əqli xəstyəliyə əməlli-başlı yoluxmuşdum. Bu, elə bir xəstəlikdir ki, ağlı başında olan normal, intellektual insan özünə inamını itirir və çox ağıllı hesab etdiyi başqa birinin fikirlərindən www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

45

Dərs olsun

Həmin ana qədər mən şəxsi maliyyə işlərimdə son dərəcə mühafizəkar olmuş, eyni zamanda, uğurlu fəaliyyət nəticəsində samballı vəsait toplaya bilmişdim.

Mənim Mürşidim həmin bəyanatı verəndən sonra dərhal bir vərəq götürərək, özümün çox yaxında olan zənginliyimi hesablamağa başladım. 800 punktu 8 yerə böldüm və hər birində açacağım əməliyyatın həcmini müəyyənləşdirdim. Belə məlum oldu ki, mənim ölü yerdən 10 min dollar qazancım olmalıdır. Hər əməliyyatdan!

Ertəsi gün mən yaxşı mürid nə etməlidirsə, onu da etdim - aqressiv şəkildə koll-opsionları almağa

başladım. Sentyabr kolları, oktyabr kolları, sabit dəyərli opsionlar – nə gəlirdisə, ağına-bozuna baxmadan, ucdantutma hamısını alırdım. Bir neçə günə kapitalımın az qala yarısını opsionlara yatırdım.

Götürəcəyim gəlir məni elə coşdurmuşdu ki, gecələr gözümə yuxu da getmirdi.

Həmin vaxt hamiləliyinin beşinci ayında olan həyat yoldaşımla Maui adasına ikihəftəlik istirahətə gedəsi idik. Biz səhər-səhər təyyarəyə minəndə Bazar eynilə mənim Mürşidimin dediyi kimi, 15 punkt qalxdı. Vəssalam. Daha mənim var-dövlətimin qabağını nə ala bilərdi?

Altı saatlıq uçuş mənə həyatımın ən uzun səfəri kimi göründü.

Yerə enməyə səbrim çatmırdı, dərhal öyrənmək istəyirdim ki, artıq neçə min dollar qazanmışam.

Biz mehmanxanaya çatar-çatmaz dərhal katibəmə zəng vurdum ki, xoş xəbərləri ondan öyrənim.

Bizim aramızda belə bir söhbət oldu: Mən: Salam, Karmel. Bazar bu gün nə qədər qalxdı? 50 punkt, yoxsa, 100-ə çatdı?

Karmel: (susur) Mən: Haydı, Karmel, xoş xəbərləri döşə gəlsin!

Karmel: Bu gün bazar 52 punkt aşağı düşdü, Larri.

Mən: Əlbəttə, Karmel, əlbəttə!..

Ay sənin oyunun olsun! Yaxşı, indi düzünü de görüm, Bazar nə qədər qalxıb?

Karmel: Larri, dedim axı.

Mən: Di məzələnmə də. Ciddi ol.

Karmel: Mən tamamilə ciddiyəm.

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏ ETMƏLİ ? rana qədər axşam düşdü, Bazar bağlandı və mən təzədən Mən: Karmel, mənim opsionlarımın qiyməti hazırda neçəyədir? Karmelə zəng etdim.

Karmel: (opsionların qiymətini Karmel: Məndə iki deyir) xəbər var – biri Mən: Lənət şeytana! yaxşıdır, o biri pis.

Katibəmlə tələsik sağollaşaraq, Hansından başlayım?

Mən: Pisi guppuldərhal öz Quruma zəng vurdum. lad, gəlsin.

“Narahat olmayın,- böyük Mürşid Karmel: Bu gün dedi,- Mənim proqnozlarım qüvvədə qalır və yaxın gələcəkdə bazar daha 9 punkt aşağıda bağlandı. özünü doğruldacaq”.

Mən: Vay lənətə Bundan sonra necə narahat ola gələsən!

Bəs onda bilərdim ki?! Mürşid dedi – quryaxşı xəbər nədir?.. tardı!

Karmel: Əvvəlcə Bazar 35 Mən var-dövlətimin tinin punktdan çox enmişdi... dalında yolumu gözlədiyi əhvalı ilə istirahətə başladım. Şübhəm Bu dəfə hətta sağollaşmağa da yox idi ki, Bazar tezliklə bütün ithövsələm çatmadı. Dərhal telefonu kiləri qaytaracaq. Səhər həyat yoldaşımla birlikdə Maui adasın- qapadaraq, Qurumun nömrəsini yığdım. Və o, yenə də məni əmin dakı satlıq mənzillərə nəzər salmağa başladıq. Düşünürdüm ki, etdi ki, “böyük supertsiklik hərəkət qüvvədə qalır, deməli, proqnoz remənim kimi gənc və uğurlu bir allaşacaq”. (Deyəsən, psixiatrlar treyderin, az qala milyonçunun buna “tıxanma” deyirlər...) mütləq belə gözəl yerdə azı bir Nə başınızı ağrıdım, bu ssenari mənzili olmalıdır. hər gün təkrarlandı. Və mənim Biz ev axtarışlarımızı başa vu-

Dərs olsun

8

46

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

qayğısız istirahət günlərim əsl cəhənnəmə çevrildi. (Yəqin, hamı bilir ki, həmin hadisələrdən sonra Dou-Cons indeksi necə aşağı yuvarlanmışdı...)

Ona görə də, heç vaxt hansısa “ağıllı”ların Sizi tərəddüdə salmasına imkan verməyin. Quru və ekspertlərdən asılılığa düşməyin. Yalnız öz fikrinizlə hərəkət etmək və öz strategiyanızla işləmək Sizə uğur qazandıra bilər.

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

47

Müqəddəs qədəh

Ə

vvəlki saylarımızın birində Sizi ADX indikatoru ilə tanış etmişdik (“Gücü necə ölçməli”, İn Forex # 3). Indi isə buyurub, həmin indikator əsasında qurulan ən effektiv strategiyanı öyrənə bilərsiniz. Onu ilk dəfə Linda Raşke və Larri Konnors “Birja sirrləri” adlı kitablarında təsvir edi blər. Müəlliflərinin dediyinə görə, bu strategiya istənilən bazarda və istənilən zaman periodunda işləyir.

ilk növbədə Bazarda trendin olubolmamasını müəyyənləşdirmək lazımdır. Trendin (istiqamətindən asılı olmayaraq) mövcud olmasının şərti kimi 14 periodlu ADX indikatoru 30 səviyyəsindən yuxarıda olmalıdır. Həmin indikatoru qrafikinizə əlvə edərkən 30 səviyyəsini əvvəlcədən kökləyin

Həmçinin “+DI” və “-DI” xəttləri bizə lazım olmadıqlarından, qrafikdə qarışıqlıq yaratmasınlar

Strategiya güclü trend mövcud olan bazara korreksiya zamanı əsas hərəkət istiqamətində girməyi nəzərdə tutur. Bunun üçün əlbəttə, ki, sonradan işiniz rahat olsun.

deyə, onları “söndürə” bilərsiniz.

Bundan başqa, bizə 20 tərtibli eksponensial Dəyişən Orta Göstərici (20 EMA) də lazım ola-

caq.

5. Order işə düşəndən sonra korreksiyanın minimumundan aşağıda “stoploss” yerləşdirin. Əməliyyata giriş 6. Əgər “stop” əmri işə düşərsə, eyni qaydaları səviyyədə yeni alış orderi qoymaq olar.

Alış üçün: 7. Əməliyyat uğurlu olsa, ADX trendin davam etdiyini göstərmək 1. 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıda ol- üçün yenidən 30-dan yuxarıya hərəkət malıdır. Bu, güclü trenddən xəbər etməlidir. Bu halda qiymət EMA xətverir tini yenidən test edənə qədər bazarda 2. Qiymət 20 EMA xəttindən yuxarıda qalmaq olar. yerləşməlidir 3. Qiymətin 20 EMA xəttinə qədər Satış üçün: korreksiya etdiyi zonaları axtarın.

Adətən qiymətin korreksiyası ADX-in 1. 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıda oldə enməsi ilə müşayiət olunur. malıdır. Bu, güclü trenddən xəbər 4. Qiymət 20 EMA xəttinə toxunursa, verir əvvəlki barın maksimumu üzərində 2. Qiymət 20 EMA xəttindən aşağıda alış orderi yerləşdirin. yerləşməlidir

3. Qiymətin 20 EMA xəttinə qədər korreksiya etdiyi zonaları axtarın.

Adətən qiymətin korreksiyası ADX-in də enməsi ilə müşayiət olunur.

4. Qiymət 20 EMA xəttinə toxunursa, əvvəlki barın minimumundan aşağıda satış orderi yerləşdirin.

5. Order işə düşəndən sonra korreksiyanın maksimumundan yuxarıda “stop-loss” yerləşdirin.

6. Əgər “stop” əmri işə düşərsə, eyni səviyyədə yeni satış orderi qoymaq olar.

7. Əməliyyat uğurlu olsa, ADX trendin davam etdiyini göstərmək üçün yenidən 30-dan yuxarıya hərəkət etməlidir. Bu halda qiymət EMA xəttini yenidən test edənə qədər bazarda qalmaq olar.

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

8

S T R AT E G İ YA

“Müqəddəs qədəh”

8

48

Misal 1.

Buğda, 1995-ci ilin dekabrı 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıdadır, qiymət isə A-B sahəsində korreksiya edərək, gəlib 20 EMA-ya toxunur.

“1” nöqtəsində Bazar əvvəlki barın maksimumundan yuxarıya qalxmaqla “uzun” mövqeyə girmək üçün siqnal verir. “Stop-loss”u B nöqtəsində - yəni korreksiyanın minimumundan aşağıda yerləşdiririk. İlk hədəfimiz A nöqtəsinin yerləşdiyi səviyyədir. Həmin səviyyəyə “2” nöqtəsində çatırıq. Amma ümumilikdə, qiymət EMA xəttini yenidən test edənə qədər bazarda qalmaq mümkündür (yəni D nöqtəsinə qədər).

Alış əməliyyatı üçün ikinci fürsət iyul ayında yaranır. 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıdadır, qiymət isə C-D sahəsində korreksiya edərək, gəlib 20 EMA-ya toxunur. Bundan sonra əvvəlki barın üzərinə alış əmri yerləşdiririk. “3” nöqtəsində əmr icra olunur və biz bazara giririk. “Stop-loss” D nöqtəsində, korreksiyanın minimumundan aşağıda yerləşdirilir. Biz hədəf kimi C nöqtəsinin yerləşdiyi səviyyəni götürürük. “4” nöqtəsində hədəfə çatılır.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

“Müqəddəs qədəh”

8 Misal 2.

Citicorp (CCI), 1995-ci il Bu qrafikdə də iki əməliyyat açılıb. 14 tərtibli ADX 30-dan yuxarıdadır, qiymət isə iki dəfə - “A-B” və “CD” sahələrində korreksiya edərək, gəlib 20 EMA-ya toxunur. Hər iki halda birinci misalda olduğu kimi, əvvəlki barın maksimumu keçiləndə alış əmrimiz icra olunur (“1” və “3” nöqtələri) . “Stop” əmrlərimizi korreksiyaların minimumlarında yerləşdiririk (B və D nöqtələri). İlkin hədəflərimiz, yenə də birinci misalda izah olunduğu qaydada, “2” və “4” nöqtələrindədir (A və C səviyyələri).

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

49

S T R AT E G İ YA

“Müqəddəs qədəh”

8

50

Misal 3.

Portağal şirəsi, 60 dəqiqəlik barlar Şəkildən göründüyü kimi, bu strategiya gündaxili ticarət üçün də yaxşıdır. B nöqtəsində bazar 20 EMA xəttinə qədər korreksiya edir, ADX 30-dan yuxarıdadır. “1” nöqtəsində əvvəlki barın maksimumunun keçilməsi ilə biz bazara giririk. İlk hədəfimiz “A” səviyyəsidir. “Stop” əmri B nöqtəsindən aşağıda yerləşdirlir.

Göründüyü kimi, risk/gəlir nisbəti son dərəcə sərfəlidir. Bazar bizim tərəfə hərəkət etdiyindən, əməliyyatı növbəti günə keçiririk. Səhərisi gün ilkin hədəfə çatılır.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

“Müqəddəs qədəh”

8 Misal 4.

“S&P”, 60 dəqiqəlik barlar Bu misalda trend o qədər güclüdür ki, qiymət bir müddət 20 EMA-ya toxunmadan üfiqi hərəkət edə bilir.

Nəhayət, strategiyaya uyğun olaraq, “1” nöqtəsində alış üçün imkan yaranır. “Stop” və “Profit” əmrlərini əvvəlki misallarda göstərildiyi qaydada yerləşdiririk. Tezliklə “3” nöqtəsində yenidən giriş üçün imkan yaranır. Ümumiyyətlə, güclü trend zamanı 20 EMA xətti müqavimət/dəstək xətti funksiyasını yerinə yetirir.

Ona görə də hər dəfə Bazar bu xətti test edəndə əməliyyat açmaq üçün imkan yaranır.

Vacib məqam: Bir çox treyderlər elə düşünürlər ki, ADX indikatorunun enməyə başlaması trendin dönüşü deməkdir.Əslində, bu, yalnız nadir hallarda belə olur.

8 ww w.inf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

51

S T R AT E G İ YA

“Müqəddəs qədəh”

8

52

Misal 5.

eur/usd, 2010-cu ilin apreli Demək olar ki, klassik sxem müşahidə edirik: 14 tərtibli ADX 30 səviyyəsindən yuxarıdadır və artmaqda davam etməklə güclü trendin olduğuna işarə verir. “A-B” korreksiyası zamanı Bazara girmək üçün ilk fürsəti əldə edirik. Bir müddət sonra “C-D” korreksiyası zamanı satmaq üçün ikinci fürsət yaranır. Hər iki halda “stop-loss”ları korreksiyanın minimumlarından yuxarıda yerləşdiririk. *** Bu strayegiyanın müəllifləri məsləhət görürlər: “Özünüz bu sxemlə yaxından tanış olun, qrafikləri araşdırın, müstəqil araşdırmalar aparın... Və tezliklə görəcəksiniz ki, niyə biz strategiyanı “Müqəddəs qədəh” adlandırmışıq”.

Yaxşı məsləhətdir!

ww w.inf o r ex.a z (0 12) 437 5323, 43 6784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

MƏSLƏHƏT

Qızıl qaydalar

Faydanın qaydası Forexdə fayda götürə bilmək üçün hansı “oyun qaydalarına” riayət etməli olduğunuzu bilməlisiniz Linda Bredord Raşke

T

reydinqdə "oyun qaydalarını” bilmək deyəndə nə vaxt almaq və ya satmaq, bazardan nə vaxt çıxmaq və ya nə qədər qalmaq nəzərdə tutulur. Svinq-treydinq zamanı əməliyyatdan olan gözləntilərinizi mütləq idarə etməlisiniz.

Qəribədir ki, gözlədiyiniz nə qədər aşağı olsa, bir o qədər çox pul qazana biləcəksiniz. Bazara giriş sadəcə, işin bir hissəsidir, əsas olan pis əməliyyatlardan vaxtında çıxmağı bacarmaqdır. Svinq-treydinq zamanı yaxın stop-orderlərdən, trendlə ticarətdə isə geniş stop-orderlərdən istifadə edilməlidir.

Yalnız Bazar sizin xeyrinizə hərəkət etdiyi halda əməliyyatı Siz Bazara girməzdən əvvəl nə növbəti günə keçirin. edəcəyinizi tam və ətraflı şəkildə bilməlisiniz. Həmişə planınız Fikri yalnız bazara giriş və ya olsun, amma çevik olmağı da yaddan çıxarmayın.

uyğun ə iz in iy d lə z ö g Əgər bazar əcə çıxın td ə s r ü f k il , ə s hərəkət etmir bazardan çıxışda cəm-

Əməliyyatı açmazdan əvvəl müqavimət və dəstək səviyyələrini nəzərdən keçirin. Bilin ki, xoşagəlməz hadisələr zamanı nəyi necə edəcəksiniz.

Bağlanış növbəti günün açılışına işarə etməlidir. Bazar sizin gözlədiyiniz (və ya trendin işarə etdiyi) kimi açılmırsa, əvvəlcə dəyişiklikləri gözləyin.

Bugünkü dəstək/müqavimət xəttinin dünənkindən aşağı/yuxarı olduğuna baxın.

Diqqət edin: bu gün Bazar əvvəlki dalğalanmaya nəzərən ləşdirmək psixoloji təzyiqi azaldır. yuxarıda, yoxsa aşağıda yerləşir?

Əgər bazar gözlədiyinizə uyğun Dəstək/müqavimət xətlərinin hərəkət etmirsə, ilk fürsətdəcə kəsilməsi əgər həqiqidirsə, həcmin çıxın. və aktivliyin artması ilə müşayiət olunmalıdır.

Bazara giriş əvvəlki günün Heç vaxt bazarın dalınca qaç- bağlanışına nəzərən olmalıdır.

Trendin varlığını 14 periodlu mayın! Hərəkəti buraxdığınıza ADX-in 30-dan yuxarı qalxması Günün əvvəlində bazarın keçən görə narahat olmağın əvəzinə fikir- günün minimumunu (maksimuilə müəyyənləşdirmək olar. ləşin ki, “Əla! Növbəti fürsətdə munu) “test etməsi”ni gözləmək Bazara girəcəyəm!”

8 bəzən çox yaxşı nəticələr verir. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

53

MƏSLƏHƏT

Qızıl qaydalar

Lazım olanda uduzmağı da Hər qərar müəyyən qiymətə malikdir – siz ya seçimdən imtina bacarmalısınız. İstənilən texnikada əminlik əldə etməlisiniz, ya da seçimi həyata etmək üçün ticarətdə onun ardıcıl Bacarırsınızsa, intuisiyanızdan surətdə tətbiq olunması lazımdır. istifadə edin.

Buna görə də, bir texnika ilə işləyin! Yaxud, öz fərdi fəlsəfənizə Nəhayət, bütün treyderlərə, uyğun metodları birləşdirə amma xüsusilə qısamüddətli titrəbilərsiniz. yişlərlə ticarət aparanlara aid olan 2 qızıl qayda: Qısamüddətli siqnallar verən HEÇ VAXT itkiləriniz cəmsistemlə işləyirsinizsə, qazancla itki arasında çox yüksək fərq gözləşdirməyin! Əgər səhv ləməlisiniz. olduğunuzu fikirləşirsinizsə, əməliyatı bağlayın. Düz Hətta stabil gəlir əldə edəndə olduğunuza əmin olanda yenidən belə, 3-4 böyük itki ayın bütün açarsınız. nəticələrini heç edə bilər. Ona HEÇ VAXT kiminsə fikirgörə, daim gəlirləri də, itkiləri də fiksasiya edin. lərinə qulaq asmayın! Ancaq özünüz əməliyyatınızın nə vaxt Qısamüddətli ticarətdə gəliri yanlış olduğunu bilirsiniz. keçirməlisiniz. Hər birinin öz geri verməyin. qiyməti var.

8

54

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

M Ü TA L İ Ə

55

Uğurun fəlsəfəsi

Treyderin ən böyük düşmənlərindən biri də ruh düşgünlüyüdür. Uğur heç vaxt asan və ani qazanılmır, ona gedən yol həmişə çətin və daşlı– kəsəkli olur. Əsas olan bu yolda daim ruh yüksəkliyini qoruyub saxlamaqdır. Amma necə?

Bunun yollarından biri də “Uğurun fəlsəfəsi” silsiləsinə aid edilən ədəbiyyatı müntəzəm oxumaqdır. Azərbaycan dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ən böyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir.

Beləliklə, Napoleon Hillin dünyaca məşhur “Düşün və qazan” əsərinin üçüncü bölümü ilə tanış olun.

İdeyanın pula çevrilməsinin altı mərhələsi Siz pul istəyirsinizmi? Bu altı addım Sizə istəyinizi idarə etməkdə yardım göstərəcək.

1. İstədiyiniz pulun dəqiq miqdarını müəyyənləşdirin. “Çox pul istəyirəm” demək yetərli deyil (Niyəsini sonra biləcəksiniz).

Arzunun gücü Zənginliyə doğru ilk addım: Arzu

***

Çikaqoda böyük yanğın baş verən Arzuların gerçəkləşməsi üçün günün səhəri bir istəklər hərəkətə çevrilməlidir. qrup ticarətçi SteytHəyatdan çox şey istəyin, və o, Stritdə, keçmiş Sizə çox şey verəcək.

Edvin Barns Nyu-Cersi ştatında sərvətlərinin külünün üzərində qatardan düşəndə üst-başından avaraya oxşayırdı, amma fikirləri dayanıb, nə etmək krallara layiq fikirlər idi. Edisonun lazım gəldiyi barədə məsyanına gedərkən o, böyük ixtiraçının tərəfdaşı olmaq niyyətində ləhətləşirdilər. idi. Ümidində yox! İstəyində yox! Dağılanı bərpa etməkmi lazımdır, Cəhdində yox! Məhz niyyətində! yoxsa Çikaqodan köçərək, daha uğurlu bir yerə getməkmi?.. Hamı Bütün məsələ bundadır. getməyi qərara alır. Bir nəfərdən Barns ona görə uğura nail oldu ki, qarşısına konkret məqsəd qoy- başqa. Marşall Fild adlı ticarətçi qəti olaraq Çikaqoda qalacağını muş və bütün enerjisini həmin bəyan edir: “Cənablar, mən bu məqsədə yönəltmişdi.

Edisonla görüşü haqqında Barns yerdə dünyanın ən böyük mağazasını tikəcəyəm. Və onun neçə dəfə belə deyirdi: “Mən Edisonu fakt yanacağı mənim heç vecimə də qarşısında qoydum ki, onunla deyil!” işləməyə gəlmişəm”. O, geri çəMağaza doğrudan da, tikilir. Və kilməyə yer saxlamırdı. Nyyətini indinin özündə də fəaliyyət göstərqətiləşdirəndən sonra bütün körməkdədir. püləri yandırırdı. Qalib gəlmək Əlbəttə, Marşall Fild üçün də istəyənlər belə etməlidirlər. İnsan çıxıb getmək daha rahat olardı. “Əgər istəyimə nail olmasam, Amma onun başqa ticarətçilərdən onda...” düşüncəsi ilə variantlar fərqli də məhz bunda idi – fikirləşməyə başlayacaqsa, bu qətiyyətdə. halda qələbə qazanması mümkün deyil. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

2. Səmimi şəkildə özünüzə deyin ki, arzuladığınız sərvətə qovuşmaq üçün nədən keçməyə hazırsınız (Havayı heç nə olmur axı, elə deyilmi?).

3. Həmin pullara sahib olacağınız vaxtı müəyyənləşdirin.

4. Arzunuzu həyata keçirməyin konkret planını tutun və nəticəsinə inanaraq, yavaş-yavaş onu realizə etməyə başlayın.

5. Bunların hamısını kağızda yazın: İstədiyiniz pulların miqdarı, onu əldə edəcəyiniz vaxt, nədən keçməyə hazır olmanız və plan.

6. Hər gün – səhər və axşam,yazdıqlarınızı oxuyun. Oxuyarkən hiss edin, inanın ki, həmin pullar artıq Sizindir.

8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

M Ü TA L İ Ə 8

56

Bu addımların hamısına, xüsusilə də axırıncıya əməl etmək son dərəcə vacibdir. Əsas məqsəd pulu elə şəkildə istəməkdir ki, bu istəyin gücü onu reallığa çevirə bilsin.

Yüz milyonluq prinsiplər Öz təfəkkürünü məşq etdirməyənlərə bu məsləhətlər cəfəng görünə bilər. Elə isə bilin ki, onların müəllifi məhşur milyonçu Endryü Karnegidir. Metallurgiya zavodunda fəhlə kimi işə başlayan, amma sonra yüz milyonluq sərvətin sahibinə çevrilən Karnegi.

Bu prinsiplər ağır zəhmət yox, sadəcə fədakarlıq istəyir. Onların “işləməsi” üçün yüksək savad da tələb olunmur. Siz təfəkkürünüzü işləməyə məcbur etməli və anlamalısınız ki, sərvət qazanmaq işini bəxtə, qismətə, təsadüflərə həvalə etmək olmaz. Bütün zənginlər bu cür ediblər – inanıb, istəyib, düşünüb, plan qurublar.

Daha bir vacib məqam: Əgər Siz özünüzə inandığınız kimi, varlı olacağınıza da inanmasanız, pula ehtirasınızı “qaynama nöqtəsinə” çatdırmasanız, heç vaxt varlı olmayacaqsınız.

Dünənin böyük arzuları – Sabahın var-dövlətidir.

Biz daim dəyişən bir dünyada yaşayırıq. Bu dünya daim yeni ideyalar, yeni yanaşmalar, ixtiralar, fikirlər tələb edir. Və bu yeniliyə olan davamlı təlabat yarışmasında konkret hədəfi və o hədəfə çatmaq istəyi olanlar qalib gəlirlər. Bu dünyada o kəslər liderə çevrilirlər ki, hələ ortaya çıxmamış imkanların görünməyən, duyulmayan qüvvəsini hiss edir və o qüvvəni işləməyə, binalara, fabriklərə, avww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

Uğurun fəlsəfəsi tomobillərə, həyatı rahatlaşdıran digər əşyalara çevrilməyə məcbur edirlər. Əgər Siz öz istədiyinizə inanırsınızsa, şübhə etməyin, fəaliyyət göstərin! Başqalarının nə deyəcəyi əsas deyil. Çünki başqaları onu bilmirlər ki, hər bir

sistemləşdirin və hədəfə doğru yönəldin. Arzulamaqla arzuladığına çatmağa hazır olmağın arasında çox böyük fərq var. Siz əgər inanmırsınızsa, deməli, arzuladığınıza nail olmağa hazır deyilsiniz. Kasıbçılıqla barışıb yaşamaqdan fərqli olaraq, yüksəklərə baxmaq, arzulamaq və arzuladığına can atmaq üçün insana güc lazımdır. Bunu unutmayın!

Qulaqsız uşağın əhvalatı

İndi isə Sizlərə daha bir əhvalat danışmaq istəyirəm. Bu əhvalatın qəhrəmanını mən ilk dəfə o, yenicə doğulandan bir neçə dəqiqə sonra görmüşdüm. O, dünyaya qulaqsız gəldiyinə görə həkim onun ömürlük lal və kar olacağını bildirdi.

Amma mən həkimlə razılaşmadım.

Buna haqqım da vardı – çünki mən həmin uşağın atası idim.

Mən öz-özümə dedim ki, “Oğlum eşidəcək və danışacaq!”

Necə? Bunu bilmirdim, amma uğursuzluq öz bətnində yeni böyük əmin idim ki, mütləq hansısa bir uğurun toxumlarını daşıyır. yol var və mən o yolu tapacağam.

Tomas Edison elektrik lampası Buna heç bir şübhəm yox idi. Hər yaratmağı arzulayırdı. O, on min gün özüm-özümə deyirdim: dəfə uğursuzluqla üzləşməsinə “Mənim oğlum eşidəcək!” baxmayaraq, geri çəkilmədi.

Uşaq bir qədər böyüyəndən Nəhayət, istədiyini etdi! sonra biz gördük ki, onun eşitmə Rayt qardaşlarının uçan aparat qabiliyyəti çox zəif olsa da, hər arzusu dəlilik kimi görünürdü. halda, var. Onun reaksiyasından Amma indi hər kəs əmin ola bilər hiss olunurdu ki, bəzi səsləri ayırd ki, əslində bu, nə qədər sağlam bir etməyə qadirdir. istək olub!

Bu dövrdə mənim ağlıma maraqlı bir fikir gəldi: fonoqraf Markoni “görünməyən” almaq. Uşaq musiqi səsini eşidən qüvvənin vasitəsilə siqnalların hava ilə ötürülməsinə nail olmağa kimi heyran qaldı və tezliklə aparata alışdı. Bir dəfə onun çalışırdı. Bugünkü radio və teledişlərilə səsgücləndiricinin viziya sübut edir ki, o, heç də boşuna xəyal qurmurmuş! Amma qıraqlarını möhkəm sıxmış halda iki saat dayanmadan valı fırlatvaxtilə dostları onu bu istəyinə dığını gördüm. görə hətta ruhi xəstəxanaya da göndərmişdilər!

Beləliklə, istək – ilk addımdır.

Arzularınızdan çəkinməyin, onları 8 İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

M Ü TA L İ Ə

Uğurun fəlsəfəsi Doğrudan da, şiddətli istəklə birləşən güclü inamın bacarmayacağı iş yoxdur!

onun yaşamaq ehtimalının çox az olduğunu düşünürdülər. Amma Əvvəlcə buna fikir vermirdik, pasiyentin özü bu fikirləri amma sonradan anladıq ki, sümükbölüşmürdü. Onu əməliyyata Səhnə arxasında fokus lərin yüksək səsötürücülük qaaparanda mənə belə pıçıldadı: biliyyəti var. Beləcə, əgər mən “Narahat olmayın, bir neçə günə dodaqlarımı onun başına sıxaraq Qeyri-adi qadın və məşhur mən oradan çıxacağam”. Bunu danışsam, uşaq məni eşidə bilərdi. müğənni xanım Şuman-Haykın eşidən tibb bacısı üzgün halda Mən bu metoddan istifadə tərcümeyi-halından kiçik bir xatır- başını yırğaladı – çünki edərək, oğluma eşidib-danışmaq latma onun başgicələndirici uğuru- həmkarımın sağ qalmasına ümid arzusu aşılamağa başladım. Xünunun səbəbini anlamaqda doğrudan da, yox idi. Amma o, susilə də gecələr ona danışdığım yardımçımız ola bilər. Karyerayaşadı! Əməliyyatdan sonra həkim nağılların mənası həmişə özünə sının əvvəlində xanım Şumanbelə demişdi: “Onu yalnız yaşainamı artırmaqla bağlı olurdu. Bir Hayk Vyana Kral Operasının dimaq arzusu xilas etdi. Başqa heç də belə bir anlam hasil olurdu ki, rektorunun yanına gələrək, onu nə”. insanın hər bir çatışmazlığı digər dinləməsini istəmişdi. Kasıb getərəfdən ona böyük üstünlük yimli, yöndəmsiz qıza gözucu Mən inamla möhkəmlənmiş qazandıra bilər. baxandan sonra direktor ona belə arzunun çox böyük gücə malik Bugündən geriyə baxanda deyə deyir: “Bu görünüş və üst-başla olduğuna əminəm. Çünki dəfələrlə bilərəm ki, oğlumun əldə etdiyi sən Operada uğur qazanmağa ümid bu gücün insanları necə heçlikdən nəticə əsasən onun mənə inamı ilə edirsən? Ondansa bir tikiş maşını lap yuxarılara qaldırdığının şahidi bağlı idi. O, məndən eşitdiklərinin al və işləməyə başla! Səndən heç olmuşam; bu gücün kasıbları necə heç birinə şübhə eləmirdi. Mən vaxt müğənni çıxmayacaq!” zənginə çevirdiyini görmüşəm; ona aşılayırdım ki, əslində potensial qurbanları necə xilas etqulaqlarının yoxluğu onun üstündiyini müşahidə etmişəm... Kim lüyüdür. Məsələn, məktəbdə buna “mümkün deyil” sözünü tanımırsa görə ona başqa uşaqlardan daha və uğursuzluğa təslim olmursa, çox qayğı göstərəcəklər və sair və təbiətin bu böyük gücü həmişə ilaxır... onun tərəfindədir.

Oğlum yeddi yaşına çatanda ilk Bunları heç vaxt unutmayın: dəfə hiss etdim ki, mənim meto- İstək bütün qüvvəsini dum bəhrə verməyə başlayır. O, toplayırsa, qələbə təmin olunmuş çox ağır eşitməsinə baxmayaraq, sayıla bilər. karlar üçün yox, adi uşaqlar üçün - Bu yazıda sadalanan altı olan məktəbə getdi. Nəhayət, kolprinsip arzunu pula çevirməyə lecdə oxuyanda artıq eşitmə qadirdir. Endryü Karnegi üçün aparatı vasitəsilə səsləri duymağa başladı.

Vyana Kral Operasının direktoru 100 milyon dollara çevirdiyi kimi.

Amma məsələ bununla bitmədi. müğənnilik haqqında çox şey - Arzu uğursuzluğu qələbəyə O, eşitmə aparatları istehsal edən bilirdi. Amma güclü istəyin nələrə çevirir. firmada işə düzəldi. Qısa müdqadir olması haqqında yox. Əks - Təfəkkürümüz üçün heç bir dətdə öz həyat təcrübəsinə halda yəqin ki, opera dahisini heç əsaslanan çox uğurlu bir biznesbir şans vermədən bu cür sərt itti- maneə yoxdur. Özümüz yaratdıqlarmızdan savayı. planı həyata keçirə bildi. Və çatış- ham etməzdi. mazlığı, doğrudan da, sonda üstünlüyünə çevrildi! ...Bir neçə il əvvəl mənim Gələn sayımızda davamını Halbuki əgər mənim sarsılmaz həmkarlarımdan biri möhkəm oxuyun: “Zənginliyə doğru ikinci inamım olmasaydı, Bleyer indi xəstələnmişdi. Vəziyyəti getdikcə addım: İnam” minlərlə adi lal-kar uşaqdan biri pisləşdi və nəhayət, onu əməliyolacaqdı! yata götürəsi oldular. Həkimlər

8

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 436 784 4

İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

57

58

MÜSABİQƏ

Sınaq

«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaq düzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin! «İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test 1. «Likvidlik» nədir?

5. Şəkildəki qrafik təsvir forması necə adlanır?

a) Bir maliyyə alətinin digərinə çevik dəyişmə qabiliyyəti b) Bazarda həyata keçirilən əməliyyatların ümumi həcmi c) Maliyyə alətinin etibarlıq dərəcəsi d) Valyutanın investorlar üçün nə qədər cazibəli olması 2. Brokerin treyderin bütün ziyanlı əməliyyatlarını məcburi qaydada bağlaması necə adlanır? a) Margin call c) İkisi də

b) Stop-out d) Heç biri

3. Bunlardan hansı mərkəzi bank sədri deyil? a) Jan-Klod Trişe c) Ben Bernanke

b) Alan Qrinspen d) Masaaki Şirakava

4. Bazarın yalnız iki iştirakçısının arasında bağlanan və gələcəkdə hansısa real əmtəə ilə təminatı nəzərdə tutan sövdələşmələr necə adlanır? a) Fyüçers sövdələşməsi b) Spekulyasiya c) Spot kontraktı d) Forvard sövdələşməsi

a) Kaqi c) Labirint

b) Renko d) Çin şamları

6. Bu heyvanlardan hansının adı ilə bağlı məşhur ticarət sistemi yoxdur? a) Tısbağa c) Timsah

b) Kəpənək d) Qarışqa

7. İlk dəfə “birja” (daha dəqiqi, “Buerse”) sözü hansı şəhərdə meydana gəlib? a) London c) Brügge

b) Paris d) Venesiya

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

04 (04)

iyun,

2010

MÜSABİQƏ

Sınaq

8 12. Trend xətti nə zaman “support” (dəstək) xətti sayılır? a) Ancaq uptrend zamanı b) Ancaq downtrend zamanı c) Uptrend və flat zamanı d) Həmişə 13. Bu indikatorlardan hansında konvergensiya/divergensiyanı müşahidə etmək mümkün deyil? a) MACD c) RSI

b) Stochastics d) Bollinger Bands

8. Şəkildəki məşhur fiqurlar hansı birjanın qarşısındadır? a) New York Stock Exchange b) London Stock Exchange c) Toronto Stock Exchange d) Frankfurter Wertpapierboerse 9. Bu valyutalardan hansı neftin qiymətilə daha sıx bağlıdır? a) AUD c) JPY

b) CHF d) CAD

10. Forexdə hansı ticarət sessiyası daha aktiv keçir? a) Asiya b) Avropa c) Amerika d) Bütün sessiyalarda aktivlik təxminən eynidir 11. Yapon şamlarının bu modeli necə adlanır?

14. Şəkildəki bölgünün “qızıl nisbət” sayılması üçün hansı şərt ödənilməlidir? a) B:A=C:A b) A:B=B:C c) C=A*B d) C:B=A:B 15. Elliotun Dalğa Təliminə görə, “İkiqat Ziqzaq” modeli neçə dalğadan ibarət olur? a) 3 c) 6

b) 5 d) 7

16. Trend xətlərinin yarılmasının düzgünlüyü meyarını hansı məşhur analitik təklif edib? a) Alan Endryüs c) Tomas Demark

b) Cerald Appel d) Larri Vilyams

17. Texniki analizin “atası” sayılan Çarlz Dou buna qədər hansı peşənin sahibi idi? a) “Ulduz” b) “Harami” c) “Atılmış körpə” d) “Rikşa” ww w. inf o r ex. az ( 012) 437 532 3, 43 678 4 4

a) Treyder c) Jurnalist

b) İqtisadçı d) Riyaziyyatçı

8 İn Forex

04 (04)

iyun,

2010

59

MÜSABİQƏ 8

60

18. Hazırda Avropanın bəzi ölkələri üçün ciddi problem yaradan makroiqtisadi göstəricilər hansılardır?

I) Büdcə kəsiri II) İnfliyasiya III) Tədiyyə Balansı IV) Xarici borc a) I və II c) I və IV

b) II və III d) II və IV

Sınaq a) Tsikl xəttləri b) Fibonaççi zaman nisbəti c) Şaquli kanal d) Sessiya ayırıcısı 20. ABŞ-da “Jobless claims” iqtisadi indikatoru nəyi göstərir? a) Yeni iş yerlərinin sayını b) İş yerlərini itirənlərin sayını c) İşsizliyə görə müavinət almaq üçün edilən müraciətlərin sayını d) Kənd təsərrüfatından kənarda yaranan iş yerlərinin sayını

19. Şəkildə hansı alət göstərilib?

Sualların düzgün cavabları ilə “İn Forex” jurnalının gələn sayında tanış ola bilərsiniz. Ötən sayımızda (04) dərc olunmuş sualların düzgün cavabları: 1) d 2) a 3) c 4) c 5) d 6) d 7) b

ww w. inf o r ex. az ( 012) 437 532 3, 43 678 4 4

8) a 9) c 10) d 11) c 12) d 13) b 14) c

İn Forex

15) b 16) d 17) b 18) b 19) d 20) b

04 (04)

iyun,

2010

KLASSİKA

Oxu zalı

Tomas R.Demark Yeni elm: Texniki analiz Bu kitabda Tomas Demarkın birjaları öyrənmək üçün sərf etdiyi 25 illik gərgin əməyinin nəticələri toplanıb. Onu digər əsərlərdən fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri müəllifin bazarda baş verənlərə sırf elmi, empirik nöqteyi-nəzərdən yanaşmasıdır.

Kitabda bazarın analizinin dəqiq metodları təsvir olunub. Demarkın empirik faktlara əsaslanan elmi yanaşması əksər müəlliflərin istifadə etdiyi ümumi təsvirlərdən kəskin fərqlənir. Bu kitaba əsaslanaraq dinamik sistemlər qurmaq mümkündür. Ondan savayı, bir sıra maraqlı indikatorlar ilk dəfə məhz həmin kitabda təsvir olunub.

Bütün bunlar oxucuya öz ticarət taktikasını xeyli inkişaf etdirməyə imkan verir.

Bu kitab müxtəlif hazırlıq

Kitabdan parça:

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

səviyyəsinə malik oxucular üçün yazılıb. Müəllif trend xətlərinin qurulmasından başlayaraq, getdikcə daha mürəkkəb analiz üsullarının təsvirinə keçir. Onların arasında geniş yayılmış indikatorlardan orijinal istifadə üsulları da var. Təcrübəli treyder kitabda təsvir olunmuş elmi metodlarla tanışlıq sayəsində özünün bazar haqqında təsəvvürlərini xeyli genişləndirə bilər.

Bu əsərdə texniki analiz doğrudan da, elm səviyyəsinə qaldırılıb.

Bəllidir ki, bir çoxları texniki analizi incəsənət hesab edirlər.

Amma Tomas Demark “İncəsənəti azaldaq, elmi çoxaldaq” şüarını əsas götürür. O, trend xətlərinin, Dəyişən Orta Göstəricilərin, Dalğa Analizinin yeni və daha dəqiq tətbiq formalarını göstərir.

Demarka görə, texniki analizdə

əsas olan daim təkmilləşməkdir.

Son iyirmi il ərzində onun xidmətlərindən bir sıra iri investisiya fondları, həmçinin adı əfsanəyə çevrilən tanınmış treyderlər istifadə ediblər. Onun metodları texniki analizin sərhədlərini daha da genişləndirib. Siz də bu metodları öz ticarətinizə əlavə edə bilərsiniz.

...Fərqi yoxdur, treyder hansı analiz növünə (texniki, yoxsa fundamental) üstünlük verirsə-versin, o, gec-tez trend xəttlərinə müraciət etməli olacaq. Amma bu metodun son dərəcə geniş yayılmasına baxmayaraq, trend xəttlərinin necə qurulmasıyla bağlı birmənalı fikir mövcud deyil. Bəzi hallarda onların çəkilməsi və interpretasiyası son dərəcə subyektiv olur. Müxtəlif analitiklər eyni qrafikdə tamamilə fərqli trend xəttləri qururlar. Nəticədə trend xəttləri çox vaxt

lazımi effekti verə bilmir. Unutmaq olmaz ki, trend xətləri çox ola bilər, amma onlardan yalnız biri həqiqidir. Mən həmin gerçək trend xəttini çəkmək üçün lazım olan 2 nöqtəni necə tapmağın effektiv metodologiyasını hazırlamışam.

Buna illərlə vaxt və xeyli zəhmət sərf olunub. Amma əvəzində trend xəttlərinin çəkilməsini əvvəlki subyektivlikdən qurtarmaq mümkün olub. Trend xəttlərini necə çəkməyin, həmçinin onların yarılmasının obyektiv meyarları yaranıb. Bundan başqa, qiymətin trend xəttini yarandan sonra çatacağı hədəfi müəyyənləşdirməyin yolları da göstərilib. Elə təkcə bunlar samballı ticarət sistemi yaratmaq üçün yetərlidir... İn Forex 05 (05) iyul, 2010 Jurnalı forumda müzakirə et

61