"In Forex"#26: Suurlu ve suursuz risk

nalı onla Jur

səh. 45

Şüurlu və şüursuz risk

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

Aprel ayı üçün proqnozlar

Azərbaycanda ilk və tək!

Ekspert rəyləri .............................47 Dalğa analizi................................49 Kompleks texanaliz......................54 İşimoku analizi.............................58

səh. 33

İblisin xidmətində Obyektiv xəttlər Trend xəttlərini subyektivlikdən qurtarmaq üçün Demark metodikası

səh. 17

“London balinası” kim imiş?..

Dahi, yoxsa fırıldaqçı?..

Şvaqerin qaydaları Əfsanəvi treyderdən 72 məsləhət

Bir günə $1000000 qazanan adam

səh. 25

səh. 24

səh. 5

“Dəli” robotla nə etməli?

səh. 37

“Treydinq əsas işimdir”

səh. 21

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də…………………………………… “London balinası” kim imiş?..

Dahi, yoxsa fırıldaqçı?..

6-da…………………………………….Xəbərlərlə ticarətin incəlikləri 9-da…………………………………….“İspan Sarayı”nın sirri. “Camarilla”nın çəkdiyi dəqiq dönüş səviyyələri 11-də…………….……………………...Kapital-səhvlər 16-da……………………..…………….Beşəcən say və irəli! Elliot nəzəriyyəsi əsasında ticarət modeli 17-də……………………………….…..Obyektiv xəttlər. Trend xəttlərini subyektivlikdən qurtarmaq üçün Demark metodikası 21-də…………………………………...Bir günə $1000000 qazanan adam. Əfsanəvi treyderin zəfəri və faciəsi 24-də.......................................................İblisin xidmətində. Öz ruhunu Uoll-Strit banklarına satanın etirafları 25-də.......................................................Şvaqerin qaydaları. Əfsanəvi treyderdən 72 məsləhət 30-da.......................................................Təhlil qazancın anasıdır 31-də.......................................................Yalançı divergensiya 33-də......................................................“Treydinq əsas işimdir”. Treyderlə müsahibə 35-də.......................................................ZL strategiyası 37-da.......................................................“Dəli” robotla nə etməli?

41-də........................................................RSI-ın bilmədiyimiz tərəfləri.

45-də.......................................................Şüurlu və şüursuz risk 47-də.......................................................Gözləyək, görək?.. Aprel ayı üçün ekspert rəyləri 49-da.......................................................Elliot Dalğalarının analizi 53-də.......................................................Kompleks texanaliz 57-də.......................................................“İşimoku” əsasında təhlil

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

04 (26) / aprel,

2012

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Yaşın nə fərqi var?

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Dünyada bütün yaşlarda olan insanların bacara biləcəyi nə qədər iş var? Əlbəttə, saymamışam, amma zənnimcə, çox deyil. Bunlar əsasən fiziki güc və hazırlıq tələb etməyən, zehni işlər olacaqlar.

Yaxşı, bəs həmin işlərin içində yaxşı qazanc vəd edən necəsi var?

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

B

u sayımızda sizə müsahibəsini təqdim etdiyimiz qocaman treyder Ələkbər Dadaşovun 65 yaşı var. Taylarının çoxu heç kompüteri açıbbağlamağı bilmir. O isə, ahıl yaşına baxmayaraq, Forexdə qazanan treyderlərdən biridir. Əslində bunu deməyim artıq idi, çünki bizim müsahibə rubrikamıza düşməyin şərtlərindən biri də treyderin qazanmasıdır.

Bizim bu rubrikamızda yaşı 20-ni təzəcə adlayan kifayət qədər gənc insanlar da qonaq olub, orta yaşlılar da, indi isə diapazonun digər tərəfinə çatdıq: 65 yaş. Və mən əminəm ki, diapazon bununla bitməyəcək, daha gənc və daha yaşlı müsahiblərimiz də hələ olacaq. İndi demək istədiyim isə başqa şeydir.

Təsəvvür edirsinizmi, insanın 65 yaşı var, amma o, öz ağlı və bacarığı hesabına maliyyə bazarlarında qazanır! Bundan yaxşı nə ola bilər?

Demək, nə alacağı təqaüddən asılıdır, nə də kiminsə yardımından.

Bu, onu göstərir ki, Forex – doğrudan da, bütün yaşların peşəsidir.

Gəncin də, qocanın da. Bu, sizin öz işinizdir. Heç kim sizi təqaüdə göndərə bilməz. Heç kim “yaşın çatmır” deyə bilməz.

Dünyada bütün yaşlarda olan insanların bacara biləcəyi nə qədər iş var? Əlbəttə, saymamışam,

amma zənnimcə, çox deyil.

Bunlar əsasən fiziki güc və hazırlıq tələb etməyən, zehni işlər olacaqlar. Yaxşı, bəs həmin işlərin içində yaxşı qazanc vəd edən necəsi var? Qorxuram ki, siyahımız bu dəfə lap daralsın, bir, ya iki bəndlə yekunlaşsın...

Adətən mən hər dəfə axırda bütün oxuculara uğurlar arzulayıram.

Amma bu dəfə icazənizlə, Ələkbər Dadaşovu xüsusilə qeyd etmək istərdim. Ələkbər müəllim, bizə sadə bir həqiqəti əyani şəkildə sübut etdiyinizə görə oxucuların adından sizə minnətdaram, möhkəm can sağlığı və yaxşı qazanc arzulayıram. Bütün qalan oxuculara da həmçinin. Və bir də, həmişəki kimi: zövqlü və faydalı mütaliələr!

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

GÜNDƏM

Persona

Bir ilə 100 milyon dollar qazanan treyder

“London balinası”nın kimliyi məlum oldu O, əslində kimdir: yeni dahi, yoxsa daha bir fırıldaqçı?

B

ir müddət əvvəl kredit svopları ilə işləyərək böyük miqdarda pullar qazanan “London balinası” ləqəbli treyderin kimliyi məlum olub. Bu, “J.P. Morgan Chase” bankının Bruno Maykl İksil adlı əməkdaşı imiş.

“The Wall Street Journal” qəzetinin yaydığı xəbərə görə, İksil bir il ərzində öz bankı üçün 100 milyon dollardan çox pul qazanıb. O, bankdakı işində iki yeni başlayan treyderə də rəhbərlik edir.

Hazırda bank Bruno Maykl İksinin əməliyyatlarının sadəcə təsadüfi uğur, yoxsa yüksək dərəcəli peşəkarlıq nümunəsi olduğunu yoxlamaq üçün testlər keçirməyə hazırlaşır.

Yada salaq ki, “London balinası” haqqında xəbərlər ilk dəfə

bir neçə ay əvvəl yayılmağa başlamışdı. Bu müddət ərzində onun bazarda apardığı əməliyyatlar əksər treyderləri xeyli çaşqın vəziyyətə salmışdı. Hedc-fondlar bu naməlum treyderin əməliyyatlarını təkrarlamağa çalışmaqla bazarı xeyli “isidirdilər”. Amma “balina” həmişə onları bir addım qabaqlayırdı: bahalaşmış qiymətli kağızları hamıdan qabaq sataraq, yaxşı gəlir götürürdü. Əksər treyderlər onun fəaliyyətini son dərəcə riskli hesab edərək, düşünürdülər ki, “balina”nın məqsədi qazanmaq yox, sadəcə, bazarı “qızdırmaq”dır. Bruno Maykl İksil özü fəaliyyətilə bağlı hələ ki, heç bir açıqlama verməyib.

Qeyd edək ki, kredit svopları ilə ticarət ilk dəfə “J.P. Morgan Chase” bankının səylərilə 90-cı il-

lərdə peyda olub. Bu, bir növ bank emitetlərindən sığortalanmaq vasitəsidir. Ticarət birjadan kənar bazarlarda aparılır.

Birjalar varlıları “kasıblatdı”

Son bir həftədə dünya birjalarında yaşanan eniş nəticəsində planetin ən varlı 20 şəxsi birlikdə 9,1 milyard dollar itiriblər.

Məsələn, dünyanın ən varlı adamı www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

olan Karlos Slim “America Mobil SAB” rabitə şirkətinin səhmlərinin düşməsi səbəbindən 1,5 milyard dollar itirib. İndi onun var-dövləti 69,2 milyard dollara bərabərdir. “Microsoft” şirkətinin yaradıcısı Bill Qeyts isə 558,1 milyon dollar “kasıblaşıb”. Onun

sərvəti $63,2 milyard dollara düşüb.

Qeyd edək ki, İspaniya obliqasiyalarının uğursuz yerləşdirilməsi və ABŞ Federal Ehtiyatlar Sisteminin bəyanatları nəticəsində ötən həftə dünya birjalarında 3%-lik eniş baş verib.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

5

6

BİL , ET

Praktika

Xəbərlərlə ticarətin incəlikləri Həssas məqamlarda bazarı necə qabaqlamaq olar imkanlar yaranır. O imkanları yaxalamaq istəyiriksə, hazırda investorların daha çox diqqətini çəkən mövzularda xəbərləri izləməyimiz lazımdır. Xəbərlərin önəmi və çəkisi zaman keçdikcə dəyişə bilər.

Ona görə də, treyder daim izləmələdir ki, hazırda bazarda hansı mövzular diqqət mərkəzindədir, hansı xəbərlər daha yüksək təsir imkanlarına malikdir.

Xəbərlərin bazara təsir imkanlarını bilmək həm qısamüddətli, həm də uzunmüddətli treyderlər üçün vacibdir. Çünki bazardakı uzunmüddətli trendləri John Jagerson məhz fundamental amillər formalaşdırırlar.

K

apital bazarları öz mahiyyətinə və xasiyyətinə görə digər bazarlardan kəskin seçilirlər. Bütün bazarlar tələb və təklifin təsiri nəticəsində hərəkətə gəlirlər, amma Forexdə konkret valyutaya olan təkcə hazırkı, real yox, gələcəkdə gözlənilən tələb və təklif də ciddi rol oynayır. Müxtəlif treyderlər bunu öz karyeralarının müxtəlif mərhələlərində başa düşürlər. Bu konsepsiya Forexin ən vacib sualını aktuallaşdırır: valyutaya olan tələb və təklif haradan, necə yaranır?

Əvvəlcə bilməliyik ki, ABŞ dolları ilə bağlı xəbərlər bazara daha güclü və ciddi təsir göstərir. Hər ay Amerikada bir neçə “qaynar” xəbər dərc olunur.

Amma nəzərə almaq lazımdır ki, xəbər, ilkin proqnozlardakı rəqəmlərlə üst-üstə düşməyəndə daha güclü effekt doğurur.

8

Əlbəttə, hər bir treyderin əməliyyatları haqqında əlahiddə informasiya əldə etmək mümkün deyil.

Amma valyuta bazarında tələb və təklifi kütləvi şəkildə yaradan hadisələr var – bunlar xəbərlərin yayılmasıdır. Xəbərlər ən müxtəlif, rəsmi və qeyri-rəsmi mənbələrdən yayılır. Forex bazarında rəsmi mənbələrdən yayılan xəbərlər daha böyük çəkiyə malikdirlər. Amma digər mənbələr – məsələn, analitiklərin və investorların şərhləri də sizin ticarətə ciddi təsir göstərə bilərlər. Bəs bütün bu xəbərlərdən öz maraqlarımıza uyğun şəkildə necə istifadə etmək mümkündür?

Hər ay çox gözəl əməliyyatlar açmaq üçün əla www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. Amerikadakı yeni iş yerlərinin sayının eur/usd cütlüyünə təsiri İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET

7

Praktika

8

Amma ehtiyatlı olun: adətən belə xəbərlərdən sonra korreksiyalar çox tez başlayır. Şəkil 1-də eur/usd qrafiki göstərilib. Çıxan xəbərlərdən məlum olub ki, ABŞ-da açılan yeni iş yerlərinin sayı gözlənildiyindən az imiş. Belə ki, 150 000 yeni iş yeri gözlənildiyi halda, onların sayı 113 000 olub. Bu, o deməkdir ki, Amerika iqtisadiyyatı gözlənildiyindən daha zəifdir. Nəticədə avro dollara nisbətdə sıçrayışlı artım nümayiş etdirib.

Bir müşahidəmi də bölüşmək istəyirəm ki, məhz eur/usd cütlüyü Amerika iqtisadiyyatının nə qədər sağlam olduğunu daha yaxşı nümayiş etdirir.

Qrafik bu cür xəbərlərə çox sürətlə və çevik reaksiya verir. Ona görə də, belə məqamlarda əməliyyat açmaq üçün barmağımız “siçan”ın düyməsinin üzərində hazır olmalıdır. Yaxud, bazar dar diapazondadırsa, orderlərlə girmək yaxşı ideyadır. Məsələn, şəkil 1-də bazarın necə dar diapazona sıxılaraq xəbərə reaksiyanı gözlədiyini görürük. Həmin vaxt volatillik də kəskin düşmüşdü.

Bir vacib şərti də unutmaq olmaz. Çalışıb o zaman əməliyyat açmaq lazımdır ki, xəbərin qiymətə verdiyi təkan günlük qrafikdəki trendin istiqamətində olsun. Şəkil 2-də biz vacib xəbər qabağı eur/usd cütlüyünün trenddə olduğu vəziyyəti görürük. Bu halda dərc olunan xəbərlər trendi sadəcə, gücləndirib və bizə az risklə yaxşı gəlir götürmək imkanı yaradıb. Şəkil 3-də xəbərin dərci ərəfəsində orderlərlə

Şəkil 3. Xəbərin dərci ərəfəsində orderlərin qoyulması bazara girməyə aid misal göstərilib. Mən çıxan xəbərin “buğa”ların xeyrinə olacağını gözləyərək, diapazonun minimumunda stop-loss yerləşdirmişəm.

Bəs take-profit nəyə əsasən müəyyənləşdirilib? Statistikaya! Sadəcə, əvvəlki anoloji xəbərlər zamanı bazarın neçə punkt hərəkət etdiyinə baxmaq lazımdır. Sonra həmin informasiyanı ümumiləşdirərək, take-profit qoyuruq. Məsələn, şəkildə bu, 100 punktdur. Stop-loss isə 25 punkt idi. Orderlər xəbərin dərcindən 30 dəqiqə əvvəl qoyulub. Əlbəttə, bazar qoyulan hədəfəyə çatmaya, yaxud ondan daha uzağa gedə bilər. Birinci halda əməliyyatın ziyana getməsini gözləmədən bağlamaq lazımdır.

Bu strategiya ilə bazara girmək üçün ən “məsləhətli” xəbərlər infliyasiya, FOMC-un iclasları və ticarət balansı ilə bağlı xəbərlərdir. Ticarət balansı ölkələrin iqtisadi güclərinin müqayisəsi üçün daha vacib olduğundan, ona xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Ticarət balansı haqda xəbərlər dərc olunacaqsa, mən usd/jpy cütlüyündə əməliyyat aparmağı məsləhət görürəm. Niyə? Bunu başa düşmək üçün gəlin, ticarət balansının mahiyyətinə diqqət edək.

Şəkil 2. Bazar trenddə olarkən çıxan xəbərin mövcud trendi gücləndirməsi www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Əgər ABŞ tipli iqtisadiyyat ixracdan çox idxal edirsə, bu malları pulunu onların istehsal olunduğu ölkənin yerli valyutası ilə ödəmək lazım gələcək.

8 İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET 8

8

Yəni yapon mallarının pulu yapon yenası ilə verilməlidir. Əgər ABŞ-ın idxalı artırsa, demək, dolları satıb, yenanı almalıdır. Bu, tələb-təklif balansını yenanın güclənib, dolların zəifləməsi istiqamətində dəyişir. Demək, usd/jpy enir.

Şəkil 5. Xəbərin dərcindən qabaq günlük diapazonun daralması

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Praktika Əksinə, əgər Amerikanın ticarət kəsiri azalırsa, bu, o demək olacaq ki, Yaponiya yenasına tələbat azalacaq, nəticədə usd/jpy-nın məzənnəsi qalxmağa başlayacaq.

Ticarət balansı ilə bağlı xəbərlər ABŞ-da fond bazarlarının açılmasına bir saat qalmış, yerli vaxtla səhər saat 8:30-da çıxır. Ona görə də, bu xəbərlə də işləmək üçün vəziyyəti səhər tezdən “sahmanlamaq” lazımdır. Şəkil 4-də bu cür əməliyyata misal görürük. Xəbərin dərcinə bir neçə saat qalmışdan cütlük eniş hərəkətində olsa da, volatillik çox cüzi idi, qiymət yerində sayırdı, sonda isə “tikan” əmələ gətirib. Bu, almaq üçün yaxşı setap idi. Şəkil 4-dəki vəziyyətdə məhz alış əməliyyatı açacağımı mən hələ xəbər çıxmamışdan qabaq bilirdim.

Bazar günlük qrafikdə uzunmüdətli artım trendində idi, korreksiyanın bitmək üzrə olduğu hiss edilirdi. Əlbəttə, bu, 100 faizlik əminlik yarada bilməz, amma əlavə alətlərin köməyilə əminliyimizi artırmaq mümkün idi. Məsələn, günlük diapazonun daralması bizim setapı gücləndirməyə xidmət edən əlamət sayıla bilərdi (şəkil 5).

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

FORMUL

Səviyyəli ticarət

Dönüşləri böyük ehtimalla proqnozlaşdıran formul hansıdır?

İspan sarayının sirri Günlük ticarətdə dəqiq səviyyələr verən metod: Camarilla

C

amarilla Equation indikatoru və onun əsasında qurulan ticarət strategiyası bütün dünyada deytreyderlərin arasında çox məşhurdur. Onu 1989-cu ildə əfsanəvi treyder Nik Skott yaradıb.

Metodun tərəfdarları iddia edirlər ki, o, özündə deytreydinqin gizli formulunu daşıyır. Və az riskə girməklə gün daxilində yaxşı əməliyyatlar açmağa imkan verir.

Qısa tarixçə Kamarilya (ispanca “şah sarayı” sözündən yaranıb) vaxtilə İspan kralının sarayındakı nüfuzlu məsləhətçilər qrupunun adı olub.

Termin kral VII Ferdinandın zamanında (1814-33) geniş yayılıb.

Belə ki, VII Ferdinandın qurduğu sistemə əsasən, ölkəni faktik olaraq idarə edən insanlar bir otağa yığılaraq, məşvərət aparıb, qərarlar qəbul edirdilər.

1989-cu ildə məşhur treyder

Nik Skott belə bir ideyanı bazarda tətbiq etməyi qərara alır ki, diapazonlar adətən orta göstəriciyə qayıtmağa meyilli olurlar. Başqa sözlə desək, əgər hansısa bir gündə bazarda maksimumla minimum arasında böyük məsafə yaranırsa, növbəti gün adətən o, daralır və əvvəlki günün bağlanış qiymətinə qayıdır.

Kamarilya səviyyələri Kamarilya indikatorunda əvvəlki günün maksimum, minimum, açılış və bağlanış qiymətləri əsasında qarşıda bizi gözləyən qiymət səviyyələrini müəyyən etmək üçün mürəkkəb riyazi modellərdən istifadə olunur. Adətən həmin səviyyələrin dəqiqliyi hətta təcrübəli treyderləri də müsbət mənada heyrətləndirir.

Kamarilya metodunun köməyi ilə 8 səviyyə müəyyən edilir.

Onlar əvvəlki sessiyanın maksimum, minimum, açılış və bağlanış

qiymətləri əsasında hesablanırlar.

Bu səviyyələr iki qrupa bölünüb və 1-dən 4-ə qədər nömrələnib.

Onların yaratdığı patternlər demək olar ki, simmetrik modellər əmələ gətirir. Daha önəmli səviyyələr L4 və L3 səviyyələrdir. Adətən hesab edilir ki, L3 potensial dönüş səviyyəsidir. Statistikaya görə, 5 ticarət sessiyası ərzində qiymət 4 dəfə L3 səviyyələrindən dönüş edir. Qiymət bu səviyyəyə çatanda trendin əksinə əməliyyat açmaq lazımdır. Bu zaman L4 səviyyəsində stop-loss yerləşdirilir.

Başqa taktikaya əsasən, əgər qiymət L4 səviyyəsini keçərsə, hesab olunur ki, vacib müqavimət zonası yarılıb, demək, trendin istiqamətində bazara girmək lazımdır. Hansı taktikaya üstünlük vermək treyderin xasiyyətindən və təbiətindən asılıdır. L3 səviyyələri ilə işləmək gündaxili hərəkətləri tutmaq, L4 səviyyələri isə trenddə uzun müddət qalmaq üçün yaxşıdır. Yəni ikinci variant təcrübəsiz treyderlərə daha çox əl verir.

Kamarilya səviyyələri ilə ticarət Artıq dediyimiz kimi, Kamarilya metodu bizə gün daxilində 8 səviyyə verir: bunlardan 4-ü dəstək, 4-ü isə müqavimət səviyyələridir.

Şəkil 1. Qiymət iki L3 səviyyəsinin arasında açılır www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

8 İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

9

FORMUL

Səviyyəli ticarət

8

10

Uyğun olaraq, 4-ü dünənki bağlanış qiymətindən yuxarıda, 4-ü də aşağıda yerləşir. Onlar L1, L2, L3 və L4 kimi qeyd olunurlar.

L3 və L4 səviyyələri daha vacibdir. Əməliyyat açmağın prinsipləri açılış zamanı bazarın özünü necə aparmasından asılıdır. Əgər bazar L3 zonasında (yəni yuxarı və aşağı L3 səviyyələrinin arasında) açılıbsa, siz qiymətin bu səviyyələrdən birinə yaxınlaşmasını gözləməlisiniz. Qiymətin məhz hansı xəttə əvvəlcə çatmasından asılı olaraq, sizin əməliyyatın istiqaməti müəyyən ediləcək. Əgər qiymət əvvəlcə yuxarıdakı L3 xəttinə çatsa, onda satış əməliyyatı açılır. Belə ki, bazarın dönüş etmə ehtimalı kifayət qədər böyüyür. Bu zaman yuxarıdakı L4 səviyyəsindən stop-loss qoymaq üçün istifadə edirik. Əgər qiymət əvvəlcə aşağıdakı L3 xəttinə çatsa, onda əksinə, alış əməliyyatı açılır. Bu halda isə aşağıdakı L4 səviyyəsindən stoploss qoymaq üçün istifadə olunacaq.

Bəs bazar L3 diapazonunun sərhədlərindən kənarda açılanda nə etmək lazımdır? Bu halda qiymətin L3 səviyyəsini keçməsini gözləyərək, trendin istiqamətində əməliyyat açmaq lazımdır. O zaman L4 səviyyəsinə dəstək/müqavimət zonası kimi baxılır.

Gəlirin götürülməsinə gəlincə, yaddan çıxarmaq olmaz ki, Camarilla – gündaxili ticarət metodudur, ona görə, əməliyyatı sabaha saxlamamaq məsləhətdir.

Keçidlərdə ticarət www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 1. L4 səviyyəsindən stop səviyyəsi kimi istifadə olunması Stop-loss kimi istifadə olunan L4 səviyyələri keçiləndə, həmin istiqamətdə bazara girmək üçün yaxşı siqnal əldə edirik. Bu yarılmadan sonra güclü hərəkətin müşahidə olunacağı ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir. Amma L4dən kənarda Camarilla səviyyələri olmadığı üçün, əməliyyatı bağlamaq subyektiv qərar kimi treyderin öz öhdəsinə buraxılır. Bu halda həmçinin stop-losslar da subyektiv olurlar.

Praktik misallar Şəkil 4-də Meta Trader proqramında Camarilla indikatorunun çəkdiyi səviyyələrlə ticarətə misal göstərilib. Burada yuxarı L3 və L4-ün əvəzinə H3 və H4 görürük, amma bu, sizi çaşdırmasın. Bəzi indikatorlarda məhz bu cür

göstərilir. Şəkildə gördüyümüz kimi, qiymət H3 (yuxarı L3) səviyyəsinə çatanda “sell” əməliyyatı açılıb. Aşağı L3 səviyyəsinə çatılanda biz əməliyyatı bağlamalıyıq.

Stop-loss H4-də (yuxarı L4) qoyulub. Əgər qiymət həmin səviyyədən yuxarıya qalxarsa, onda artım trendinin istiqamətində “buy” verə bilərik. Eyni zamanda, aşağı L3-ə çatılanda, trendin əksinə “buy” vermək olar. Amma stop-lossu aşağı L4-də qoymaq şərtilə.

Sonda bir məqamı da əlavə etmək lazımdır. Yaxşı olar ki, Camarilla sisteminin cari zaman miqyasında trendin əleyhinə veridiyi siqnal yuxarı səviyyəli trendin istiqamətində olsun.

Məsələn, şəkil 5-də məhz belə hal göstərilib. Bu vəziyyətdə siqnalın etibarlığı daha da yüksək olur.

Şəkil 1. Usd/cad cütlüyündə Camarilla metodunun işləməsinə misal İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏZƏRİYYƏ

Səhv və düz

Kapital-səhvlər Kapitalın idarə olunmasında atılan əsas yanlış addımlar və onlarla nə etmək olar Joe Ross

üzrə satış əməliyyatı açdı. Ona görə açdı ki, apardığı əsas fundamental faktorların analizinə görə, neftin qiymətləri tezliklə düşməyə başlamalı idi. Sonra o, televizoru açır, maliyyə xəbərlərinin yayımlandığı kanallardan birinə baxır. Kanalda neft üzrə “ekpert”dən müsahibə alıblar. O deyir ki, bu il neft ehtiyatları çox güman, azalacaq, çünki neft apitalın idarə olun- şirkətləri əvvəlki illərdəki kimi ması sahəsində bir çox fəal axtarışlar aparmırlar. Treyder treyderlərin tez-tez diqqətlə ekspertin dediklərinə buraxdıqları səhvlər var. Amma qulaq asır və yenicə açdığı əvvəla gəlin aydınlaşdıraq görək, əməliyyatdan şübhələnməyə kapitalın idarə olunması ümu- başlayır. Nə qədər çox fikirləşirsə, miyyətlə nədir. bir o qədər çox təşviş keçirir. Və Kapitalın idarə olunması əməliyyatdan imtina etmək dedikdə risk, əməliyyat, qərarına gəlir. O, 400$ itkini qəbul bütövlükdə biznes və nizam-intietməklə əməliyyatı bağlayır. zam başa düşülə bilər, amma onu Günün sonuna həmin neft fyuçersi digər idarəçilik sahələrindən yeni minimumlara çatır, növbəti fərqləndirən bir sıra aspektlər var. günlərdə isə güclü “ayı” trendinə Bu məqalədə kapitalın idarə olun- başlayır. Yaxşı qazancın yerinə masının tez-tez çox böyük treyder itki ilə əməliyyatı bağladı. səhvlərə gətirib çıxardan tətərO, puldan daha çox, özünə olan flərini araşdırmağa çalışacağıq. inamını itirdi.

K

Başqasının fikrinə qulaq asmaq ...Treyder bir çox faktorları diqqətlə incələdikdən sonra neft www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Nə etmək lazımdır?

Siz yalnız öz şəxsi ticarət qaydalarınızı hazırlamalısınız və yalnız gördüyünüzlə ticarət

aparmalısınız. Başqalarının fikirlərini unudun. Əldə olan faktlar əsasında analiz aparın, sonra əməliyyat açın. Əmin olun ki, itkiləriniz həddindən artıq çox olana qədər çıxış strategiyanız var. Əgər bayaqkı misaldakı treyder əvvəlki strategiyasından və “stop”undan imtina etməsəydi, xoşbəxt qalib olardı, bədbin məğlub yox!

Qismətdən artıq yemək Çeynəyə biləcəyindən çox dişləmək bir çox treyderlərin zəif yeridir. Bu cür treydinq xəsislikdən və ticarət məqsədini dəqiq müəyyənləşdirə bilməməkdən irəli gəlir. Pul qazanmaq üçün yalnız ticarət aparmaq kifayət deyil.

Digər bir treyder qısamüddətli T-bondları satdı və tam bir punkt qazandı. O gördü ki, əməliyyatı ona gəlir verir. Özünü çox inamlı hiss edərək və diversifikasiya aparmağın yaxşı olmasını düşünərək, o, gümüş fyüçersində alış əməliyyatı açır, əlavə olaraq isə bu dəqiqə düşəcəyinə əmin olduğu buğda opsionlarını satır.

Demək olar ki, dərhal buğda yuxarı qalxır və onun planı iflasa uğrayır.

8

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

11

NƏZƏRİYYƏ 8

12

Treyder bu uğursuz əməliyyatı bağlayır və daha yüksək həcmdə əlavə fyüçerslər satır. Nəhayət, günün sonunda digər pozisiyalara da fikir verir. Gümüş gün ərzində həftəlik maksimuma çatır, amma dönərək dünənki gündən aşağıda bağlanır. T-bondlar “inside bar” formalaşdırdı, amma treyderə bunlar az gəldi və bir neçə punkt itirdi. Günün sonunda o, başa düşdü ki, T-bondları satmaqla qazandıqlarının çoxunu buğa opsionunu almağa sərf edib. O, həmin poizisiyanı bağladı və hesabda əlavə sığorta qazandı, amma buna baxmayaraq, risk yarandı: artan bazarda qısa satışlar heç də xoşagələn hal deyil. Bundan başqa, indi onu gümüş fyuçersi narahat edir, axı gümüş minimumda bağlanıb, bu da güclü dönüşü xatırladır. Bütün bunlarla yanaşı, o, özünə inamı da itirdi.

Səhər sadə və uduşlu görünən gün indi qarışıq xaosa döndü – axı o, hər üç əməliyyat üzrə itki əldə edə bilər.

Nə etmək lazımdır?

Hər əməliyyat üçün qəti müəyyənləşdirilmiş hədəf təyin edin. Əmin olun ki, başqa pozisiyalar əlavə etməmişdən əvvəl bu hədəflərə çatmaq üçün hər şey etmisiniz. Hətta bizim treyder T-bondların bir satış əməliyyatıyla da istədiyi hədəfə çata bilərdi. Uğurlu əməliyyat üçün bir və ya iki punkt tam kifayət edərdi. Çox az treyder müxtəlif bazarda çoxlu pozisiya uğurla idarə edə bilir. Özünə güvənmək Özünə güvənmə - bu, insanların www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Səhv və düz artıq kifayət qədər təcrübəyə və lazımi informasiyaya malik olduqlarını düşünməyə vadar edən bir tələdir.

Tim – fermerdir. O, donuz saxlayır və onlar üçün çoxlu yem alıb. Timin çox böyük və gəlirli təsərrüfatı var. Hər həftə o, bazara 250 donuz çıxarır. Bazarı stabil donuz təchizatı ilə təmin etdiyinə görə Tim biznesini siğortalamağa ehtiyac duymur, ona görə ki, əldə edəcəyi orta qiyməti yaxşı bilir.

Tim bütün günü hava və kənd təsərrüfatı xəbərlərinə qulaq asır.

O, digər fermerlərlə görüşür və böyük gəlir götürmək üçün bütün

almışdı. Beləliklə, aldığı fyuçers aşağı getməyə, investisiyaları isə get-gedə azalmağa başladı. Onun sadəcə, perspektivi yox idi. Soyanın yetişdirildiyi hər yerdə yağışlar lazımi həcmdə yağırdı.

Quraqlıq yalnız onun yaşadığı ərazini əhatə etmişdi. Tim ona görə uduzdu ki, öz məhdud dünyagörüşünə əmin idi.

Nə etmək lazımdır?

Hamınız dünya görünüşünüzü genişləndirməlisiniz. Biz bazarlara qarşı ciddi olmalıyıq. Özünə həddindən artıq güvənmək

informasiyanı yığmağa çalışır.

Amma Timin bir problemi var ki, bu, “dar dünyagörüşü” adlanır. O, taxıl zəmilərinə baxanda gördüklərini bütün dünyaya aid edir.

Başqa sözlə desək, əgər Tim görürsə ki, taxıl quruyur, bütün dünyada belə olduğunu düşünməyə başlayır.

bizə lazım deyil. Treyder həmişə ayıq olmalıdır. Tim elə düşünürdü ki, hər şeyi bilir. Bununla da o daha bir səhvə yol verdi. O, yalnız eşitmək istədiyinə qulaq asırdı.

Tim yem ehtiyatından elə də narahat deyildi – çünki anbarları ağzına kimi dolu idi. O, zənn etdiyi fakta əsasən spekulyasiya etmək istədi. Brokerinə zəng vuraraq bütün kapitalını soya fyuçersinə yatırdı. Tim əmin idi ki, soyanın qiyməti tezliklə yuxarı qalxacaq və o, külli miqdarda pul qazanacaq. Tamah onu cənginə

Bazar iştirakçıları bunu “qabaqcadan yalnış fikrə düşmək” adlandırır. Treyderlər hər hansı bir əməliyyatı verməyə hazırlaşanda adətən əlavə informasiyaları azaltmağa çalışırlar ki, mənzərə öz baxışlarına müvafiq alınsın. Bu baxımdan treyder şüurlu şəkildə bazarın əslində nə etdiyini inkar edə bilər.

8

Eşitmək istədiyinə qulaq asmaq, görmək istədiyinə baxmaq

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏZƏRİYYƏ 8

Biz faktiki eniş trendində treyderlərin özlərini bazarın qalxdığına necə inandırmağa çalışdıqlarını görmüşük. Biz treyderlərin öz fikirlərinə müvafiq cavab alana qədər dostlarını və brokerləri necə sorğu-sual etdiklərini, sonra da bu fikrə əsasən bazara girdiklərini görmüşük.

Tələbələrimizindən biri Fran öz əri Conla birlikdə qərara gəlmişdilər ki, başqa şəhərdə yaşamaq yaxşı olardı. Hamı deyirdi ki, həmin şəhərdə yaşamaq üçün qazanmaq imkanı yoxdur. Onlar bu barədə hər dəfə soruşanda hamı onlara bunu etməməyi məsləhət görürdü.

Nəhayət, başqa bir adam onlara ora getməyin yaxşı fikir olduğunu dedi. 20-30 nəfərin içindən bu adam yeganə şəxs idi ki, ora getməyi onlara məsləhət gördü.

Onlar da elə bunu eşitmək istəyirdilər. Onlar evi və yığdıqlarının bir hissəsini satdılar.

Həmin şəhərə köçdülər və bir il keçmədi ki, müflis oldular. Onlar hər şeyə yenidən başlamalı oldular. Artıq təqaüdə çıxmış Con təzədən iş axtarmalı idi. Bir trey-

Səhv və düz susiyyət bu yerdə oyuna daxil olur. Birincisi – geriyə qaytarılmayan xərclərin səhvi və ikincisi – itki məsələsinin vacibliyinin həddindən artıq şişirdilməsi sindromu.

der kimi yetişən Fran bu işi buraxıb, çörəkpulu qazanmaq üçün mübarizə aparmalı oldu.

Nə etmək lazımdır?

Hər əməliyyata obyektiv yanaşın. Öz ideyanızın əsirinə çevrilməyin. Nə hiss etdiyinizlə, nə gördüyünüz və nə düşündüyünüz arasındakı fərqi ayırd etməyi öyrənin. Sonra nə düşündüyünüzdən əl çəkin. Qərar verərkən digərlərinə qulaq asmayın. Heç vaxt brokerinizin, dostların və ya qohumların fikrini soruşmayın. Yalnız qiymətə və qrafikdəki indikatorlarınıza baxın. Əgər siz hələ də orada əməliyyat vermək üçün imkan görürsünüzsə, həyata keçirin. İtirmək qorxusu Riskə meyilli olmamaqla itirmək qorxusu arasında böyük fərq var. Siz itkilərə nifrət etməlisiniz.

Faktik olaraq beyninizi itirməməyə proqramlaşdırmalısınız.

Amma bu, məntiqi düşünülmüş proses olmalıdır, emosional reaksiya yox. İnsan təbiətinə xas iki xü-

Geriyə qayıtmayan xərclərin səhvi: Siz əksinizə gedən əməliyyat vermisiniz. Siz bilirsiniz ki, artıq spred və svop ödəmisiniz, ona görə də artıq geri qayıtmayacaq xərcləriniz var.

Bundan başqa, bu əməliyyatı planlaşdırmağa xeyli güc və vaxt sərf etmisiniz. Siz bu vaxtı və gücü bir dəyər kimi qiymətləndirirsiniz. Gözləməyə sərf olunan vaxtın da öz qiyməti var. Siz bu səylərin boşa getməsinə yol verməmək üçün əməliyyatı bağlamamaq qərarına gəlirsiniz. Nə etdiyinizin fərqinə varanda isə dözülməz bir ağrı yaşayırsınız. Nəhayət, siz indi ola biləcəyindən daha çox itkini qəbul etməli olursunuz. İtkilərin həcmi gələcək itkilərinizlə bağlı qorxunu gücləndirir. Nəticə üzdədir – beyin bloka düşür və yeni əməliyyata start verə bilmir. İtki məsələsinin vacibliyinin həddindən artıq şişirdilməsi sindromu: Siz uduşun itkidən 3-4 dəfə çox olmasını vacib hesab edirsiniz. Sizin fikrinizlə itkilər uduşdan daha əhəmiyyətlidir.

Həqiqətdə isə burada nə isə birmənalı şəkildə vacib deyil. Əsas odur ki, uduşların həcmi itkilərdən çox olsun.

Nə etmək lazımdır? Əməliyyatları yalnız onların gəlirlilik potensialına görə dəyərləndirin. Özünüzdən soruşun: “Bu əməliyyatdan na qazana və nə uduza bilərəm?”

8

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

13

NƏZƏRİYYƏ 8

14

Düşünün: “Bu əməliyyatı versəm, ən pis halda nə baş verə bilər və bu baş verənə qədər çıxış planım varmı?”, “Əgər itirməyə başlasam, vəziyyəti dəyişib qalib gələ bilərəmmi?” Əməliyyat vermə səylərinizə biznesin ayrılmaz bir hissəsi kimi baxmağı öyrənin.

Qazanılmış pulları yox, yatırılmış pulları sayın Treyderlər tez-tez investiyaya yatırdıqları pullarla müqayisədə qazandıqları pullarla diqqətsiz davranırlar. Hər hansı bir əməliyyatda yaxşı pul qazanmağınız o demək deyil ki, onu hara gəldi xərcləməlisiniz. İnsanlara uduş hesab etdikləri pullarla risk etmək qazandıqları ilə etməkdən asan gəlir. Onlar yaddan çıxarırlar ki, pul həmişə puldur. Pulun haradan gəldiyini qiymətləndirməmək treyder üçün pis nəticələ bilər.

Uğurlu əməliyyatlarda qazanılmış pullarla risk etməyin heç bir mahiyyəti yoxdur. Bundan başqa, treyderlər bazarlarda qazandıqları pullarla elə risk edəcəklər ki, heç bank hesablarındakı pullarla elə risk etməzdilər.

Nə etmək lazımdır?

Bazarda qazandığınız pullarla risk etməzdən əvvəl bir qədər gözləyin. Ticarət hesabınızı təxminən eyni həcmdə saxlayın. Udduqlarınızı bazardan çıxarın və daha təhlükəsiz yerə köçürün. Nə qədər pulu özünüzdə çox saxlasanız, bir o qədər onlara öz pulunuz kimi yanaşacaqsınız.

Daha bir neçə həlledici səhv www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Səhv və düz Tələbələri öyrədərkən biz həmişə treyderlərə xas bir neçə həlledici səhvlər barədə danışırıq.

Budur onlar.

Səhv: Treydinqi investisiya ilə qarışdırmaq Bir çox treyderlər açıq əməliyyatlar saxlamalarını pulu guya işləməyə məcbur etmək niyyətlərilə əsaslandırırlar. Bu həmçinin investisiya yatırdığınız pullara da aiddir. Amma bunun spekulyasiya etdiyiniz pullarla qarışacağı yoxdur. Sizin ümumiyyətlə, aktiviniz olmaya bilər, məsələn enişlə ticarət aparmaqla – bu spekulyasiyadır, spekulyasiya isə investisiya yatırmaq deyil. Treyderi pulun onun üçün işləyibişləməməsi maraqlandırmamalıdır. Treyder ağıllı və vaxtında spekulyasiya apamalıdır. İtkilərin artmağına imkan vermədən bazardan çıxmaq və gəliri artırmaq, əməliyyatda çox qalmamaq, yəni əldə etdiyinin cüzi faizindən çox verməmək üçün çalışmalıdır.

Səhv: Başqa insanların ticarət strategiyalarını təkrarlamaq Mən bir treyder tanıyıram, daha təcrübəli bir yoldaşının əməliyyatlarını təkrarlamağa çalışıb.

Təcrübəli treyder qazanan zaman dostum uduzurdu. Oxşar ticarət çox az halda xeyir verir. Sizin məqsədləriniz ticarətini təkrarladığınız adamın məqsədlərindən fərqlənə bilər. Siz həm zehni, həm

də emosional cəhətdən bu strategiyanın qarşılaşacağı itkilərlə bacara bilməzsiniz. Kapitalınız çatmaya bilər... Bax, buna görə nadir hallarda məsləhətçirlərin fikirlərinə qulaq asmaq uğurlu alınır. Bəzi yaxşı treyderlərin ardıcılları var idi, amma onların abunəçiləri adətən uduzurdular.

Treydinq son dərəcə şəxsi işdir, ona görə də iki adamın eyni ticarət aparması demək olar ki, mümkün deyil.

Səhv: Əməliyyat riskini nəzərə almamaq Bir çox treyderlər əməliyyata girərkən qazana biləcəkləri pullara baxırlar. Onlar nadir hallarda fikirləşirlər ki, əməliyyat onların əksinə gedə və uduza bilər.

Həqiqət isə ondan ibarətdir ki, hər dəfə kimsə alırsa, kimsə də satır.

Alıcı inanır ki, bazar qalxacaq.

Satıcı isə inanır ki, bazar artıq artımını sona çatdırıb. Əgər siz əməliyyatlarınıza bu nöqteyinəzərdən baxsanız, daha konservativ və realist treyder olacaqsınız.

8

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏZƏRİYYƏ 8

Səhv: Hər əməliyyatın sizi varlandıracağını gözləmək İnsanlar unudurlar ki, uğur qazanmaq üçün yeganə bir əməliyyatı gözləmək lazım deyil.

Hətta həmin vaxt gələndə sizin onu həyata keçirəcəyinizə heç bir zəmanət yoxdur. Əgər az da olsa daimi uduşlarla qane olsanız, daha çox qazanacaqsınız. Treyder bazarlardakı gündəlik qiymət hərəkətindən pul qazanır. Bu, o demək deyil ki, siz hər gün ticarət aparmalısınız. Bu, o deməkdir ki, siz ticarət aparanda əvvəldə planlaşdırdığınız kimi müvafiq vaxt çərçivəsində əməliyyat əgər əksinizə getməyə başladısa, tez bir zamanda onu bağlamağa çalışın. Əgər sizin istiqamətdə getdisə, “stop”la qoruyun və bacardığınız qədər əməliyyatda qalın.

Səhv: Həddindən artıq böyük gəlir gözləmək Ən böyük məyusluq hissi o vaxt gəlir ki, bizim gözlədiklərimiz qeyri-real dərəcədə şişirdilir. Bir çox treyderlər treydinqin ona verə biləcəyindən çox şey gözləməklə özlərini pis vəziyyətə salırlar. Tez-tez pozisiya

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

Səhv və düz onların xeyrinə gedəndə onlar xəyalən artıq qazancı xərcləməyə başlayırlar, hətta gözlənilən qazancı oyuna qatıb əlavə riskə girə bilərlər. Həqiqət isə ondan ibarətdir ki, siz əməliyyatda görünən pulları nadir hallarda əldə edirsiniz. Elə anlar olub ki, mənim yüzlərlə, minlərlə dollar qazanc götürmək şansım olub, amma əməliyyatdan çıxmamışdan əvvəl bu gəlirin böyük bir hissəsinin necə əridiyini müşahidə etməli olmuşam. Treydinqin qazancı heç də sizin gözlədiyiniz kimi tez və asan başa gəlmir. Yanlış olaraq gəlir gözləmək bir çox treyderləri bu məşğuliyyətdən vaz keçməyə sürükləyib. Həmin yalançı ümidlər də ailələrin və dostların pulunu uduzmağa gətirib çıxarıb.

Həddindən artıq şişirdilmiş gözləntilər istənilən treyder və onun ətrafı üçün çox təhlükəlidir.

Səhv: Maliyyə hədəflərini nəzərə almamaq Hər hansı bir ticarət qərarı verməzdən və ya ticarət gününə başlamazdan əvvəl motivlərinizi və hədəflərinizi analiz edin.

- Nəyə görə bu gün ticarət aparıram?

- Nəyə görə bu əməliyyatı

açıram?

- Nə dərəcədə mənim məqsədlərimə uyğundur?

Səhv: Pozisiyanı yaxşı göründüyünə görə açmaq Treyderlər çox vaxt pozisiyanı idarə etməyi bilmirlər. Onlar pozisiyanı ona görə açırlar ki, belə lazım bilirlər. Onlar düşünür ki, intuisiya belə deyir. Onlar əməliyyatı planlaşdırmırlar və hətta daha da pis, əməliyyat onun əksinə gedəcəyi halda nə edəcəklərini bilmirlər. Yalnız bazarın hansısa hərəkətlər etməsi bazara girmək üçün səbəb deyil. Bəzən nə baş verdiyini tamamilə anlamırsınızsa, ən yaxşısı heç nə eləməməkdir. Ticarət aparmaq üçün həmişə imkan olacaq.

Səhv: Həddindən artıq böyük risk etmək Risk haqqında xəbərdarlıqlar hesab açmaq üçün formalarda, treydinq haqqında kitab və jurnallarda təqdim olunur, bir sözlə, bu xəbərdarlıqlar daim rastımıza çıxır. Amma niyə axı biz yenə də inana bilmirik ki, ticarət həqiqətən böyük bir risk tələb edir? Ağılla siz ticarətin təhlükəli olduğunu dərk edirsiniz, amma böyük bir itki qarşısında çarəsiz qalmayana qədər bu fikri ürəyinizə yaxın buraxmırsınız. Tamah treyderləri çox böyük risklərə getməyə vadar edir.

Onlar həddindən artıq çox əməliyyat açırlar. Onlar “stop”larını həddindən artıq uzaqda yerləşdirirlər. Onlar çox kiçik kapitalla ticarət aparırlar. Qazanmaq üçün sağlam düşüncə ilə ticarət aparmalı, nizam-intizamlı olmalı və dəqiq ticarət planı hazırlamalısınız.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

15

16

KLASSİKA

Pattern

Beşəcən say və irəli Elliot nəzəriyyəsinin əsasında sadə ticarət patterni ilib. Qiymətin həmin xətti aşağıya doğru kəsdiyi Patrick Mikula nöqtədə satış siqnalı əldə etmişik. Qiymət bir az yuxarıya qalxıb xətti sınaqdan keçirəndən sonra lliotun dalğa analizi kifayət qədər popul- aşağıya hərəkətini davam etdirib. yar olsa da, ona birmənalı münasibət Oxşar vəziyyəti 3-cü şəkildə də görürük. yoxdur. Amma bu nəzəriyyədən irəli gələn bir sıra patternlərin yaxşı nəticələr verməsi faktdır. Həmin patternlərdən biri də beş dalğadan sonra gələn korreksiyanı tutmaq üçündür.

E

Elliot nəzəriyyəsinə görə, beş hərəkət dalğasından sonra üç dalğalı korreksiya başlamalıdır. Treyderlərin çoxu onu tutmaq üçün bazara girəndə səhvə yol verirlər. Amma bunu etməyin nisbətən təhlükəsiz bir yolu var. Bu metodu vaxtilə əfsanəvi treyder Alan Endryüs tətbiq edirdi. Endryüs bütövlükdə Elliot nəzəriyyəsilə işləməsə də, ondan irəli gələn patternləri uğurla tətbiq edirdi. Şəkil 1-ə diqqət edin. Orada 1,2,3,4,5 – hərəkət dalğaları, a, b, c – korreksiya dalğalarıdır. Alan Endryüs öyrədirdi ki, bu model heç də hər trenddə yaranmır, amma kifayət qədər tez-tez formalaşır. Bu modellə ticarət aparmaq üçün 0 və 4 nöqtələrindən keçən xətt çəkmək lazımdır. Qiymət həmin xətti aşağıya doğru kəsəndə satmaq üçün siqnal yaranır.

Eniş trendi zamanı isə, aydındır ki, 0-4 xətti yuxarıya kəsilən zaman almaq lazımdır. Şəkil 2-də bu qaydaya aid praktik misal göstərilib.

Göründüyü kimi, yuxarıya doğru 5 dalğa formalaşandan sonra 0-4 nöqtələrindən trend xətti çək-

Şəkil 1. Ümumi sxem www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 2

Şəkil 3

Şəkil 4 İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

17

Kriteriya

r ə l t t ə x v Obyekti Trend xəttlərini subyektivlikdən qurtarmaq üçün Tomas Demarkın metodu Tariyel Həsənov

özündən əvvəl bir, özündən sonra isə daha bir olmaqla iki başqa nənəvi trend xəttləri minimumun arasında olmalıdır. kifayət qədər subyek- İkinci dərəcəli Demark minimutiv anlayışdır. 10 trey- mundan əvvəl iki, sonra daha iki der 10 trend xətti çəksə, əmin ola minimum gəlməlidir. Göründüyü bilərsiniz ki, heç biri üst-üstə kimi, bu, Bill Vilyamsın fraktaldüşməyəcək. Amma trend xət- larını xatırladır. tlərini çəkmək üçün də konkret, Demark xəttləri eyni dərəcəli birmənalı qaydalar var. Bu qay- Demark nöqtələrini birləşdirməklə dalara əsasən çəkilən trend xət- çəkilir. Nöqtənin dərəcəsi tləri müəllifin adı ilə “Demark neçədirsə, xəttin dərəcəsi də elə xəttləri”, yaxud sadəcə “TD-xət- olur. Məsələn, 3-cü dərəcəli Detlər” adlanır. mark nöqtələrini birləşdirsək, 3-cü dərəcəli Demark xətti əldə Texniki analitiklərə trend xətedəcəyik. tləri qiymətin hərəkət istiqamətini və dönüş nöqtələrini müəyyən Prosesi daha aydın təsəvvür etmək üçün lazımdır. Ona görə də, etmək üçün şəkil 1-ə baxaq. trend xəttlərini çəkməyin dəqiq, Əvvəlcə 1-ci dərəcəli iki Demark obyektiv meyarları olmalıdır. minimumu tapırıq. Minimumuları Həmin meyarları məşhur analitik qrafikin sağından soluna doğru Tomas DeMark yaradıb və ilk axtarmaq lazımdır. Sonra həmin dəfə 1994-cü ildə “Texniki analiz iki minimumu birləşdiririk. Əgər elmi” adlı kitabında dərc edib. alınan Demark xətti yuxarıya doğru yönəlibsə, demək, bazarda Demark xəttlərini qurmaq üçün artım trendi var. Üfiqi xətt yan əvvəlcə “Demark nöqtələri”ni, trenddən xəbər verəcək. Miniyaxud, TD-nöqtələri tapmaq mumlardan çəkilən xətt “tələb lazımdır. Demarka görə, maksixətti”, maksimumlardan çəkilən mum nöqtə o nöqtədir ki, bərabər xətt “təklif xətti” adlanır. Eyni sayda daha kiçik maksimumlarla qaydada “təklif xətti”ni də quruəhatə olunub.Eynilə, minimum ruq. Beləliklə, şəkil 1-dəki nöqtə o nöqtədir ki, bərabər sayda qrafikdə biz bir ədəd birinci daha yüksək minimumularla əhatə dərəcəli tələb xətti, bir ədəd də olunub. Misal üçün, birinci birinci dərəcəli tələb xətti dərəcəli Demark minimumu görürük.

Ə

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Birinci dərəcəli TD-nöqtələr

İkinci dərəcəli TD-nöqtələr

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

8

18

TE XANALİZ

8 Şəkil 1. Tələb və təklif xəttlərinin qurulması Amma xəttlərin çəkilməsi ilə iş bitmir. Onların yarılması qaydaları da var. Demark həmin qaydaları da müəyyən edib. Bu qaydalar bizə bazara girmək üçün çox qiymətli siqnallar verirlər. Əvvəlcə trend xəttlərinin yuxarıya doğru yarılması qaydaları ilə tanış olaq.

Qayda 1. Yarılmanın baş verdiyi bardan qabaq gələn bar enişlə bağlanmalıdır.

Qayda 2. Cari barın açılışı həm TD-xəttdən, həm də əvvəlki barın bağlanışından yuxarıda olmalıdır.

Bundan başqa, bar açılandan sonra yuxarıya doğru heç olmasa 1 tik hərəkət olmalıdır.

Qayda 3. Əvvəlki barın bağlanışı TD-xəttin altında olmalıdır.

Qayda 4. Cari barın açılışı iki əvvəlki barın bağlanışından yuxarıda olmalıdır, cari bardan keçən TD-xətt əvvəlki barın maksimumundan yuxarıda olmalıdır.

Kriteriya Şəkil 1-də bir TD-qaydalara uyğun olaraq baş verən kəsilməni görürük. Şəkil 2-də isə əksinə, qaydaların heç biri yerinə yetməyib.

Bir məqamı qeyd edək ki, Demark bu qaydaları fond və opsion bazarları üçün hazırladığından (onun özü opsion bazarında ticarət aparırdı), onların Forexdə tətbiqi müəyyən çətinliklər yarada bilər.

Forexdə ticarət bütün günü davam etdiyindən, yeni barın açılışı əksər hallarda əvvəlkinin bağlanışı ilə üst-üstə düşür. Şəkil 3-dəki vəziyyətdə yuxarıya doğru yarılmanın ilk 3 şərti yerinə yetirilməyib. Və kəsilmə saxta çıxıb. Bütün başqa bazarlarda gecə vaxtı, bazar bağlı olarkən alıcıların və satıcıların potensialı toplanır, bu da əvvəlki sessiyadan fərqli açılış qiymətini təmin edir. Amma Forex-də belə deyil. Ona görə də, bu metodu Forex bazarında tətbiq etməzdən əvvəl ona müəyyən dəyişikliklər etmək lazımdır.

Hədəflər Kəsilmənin doğruluğu təsdiqlənəndən sonra əsas məsələ qiymətin hara qədər hərəkət edəcəyini müəyyənləşdirməkdir. Artım trendi zamanı oriyentir belə müəyyən edilir. Əvvəlcə TD-xətti ilə onun altındakı ən aşağı minimumun arasındakı məsafə müəyyənləşdirilir. Alınan rəqəmi kəsilmənin baş verdiyi qiymətin üzərinə gəlirik (şəkil 4).

Eniş trendi zamanı eyni əməliyyat əksinə təkrarlanır: biz TD-xətt ilə onun üstündəki ən yüksən maksimum arasındakı fərqi tapır, sonra kəsilmənin baş verdiyi qiymətdən çıxırıq.

8

TD-xəttlərin aşağıya doğru yarılmasının qaydaları: Qayda 1. Yarılmanın baş verdiyi bardan qabaq gələn bar artımla bağlanmalıdır.

Qayda 2. Cari barın açılışı həm TD-xəttdən, həm də əvvəlki barın bağlanışından aşağıda olmalıdır.

Bundan başqa, bar açılandan sonra aşağıya doğru heç olmasa 1 tik hərəkət olmalıdır.

Qayda 3. Əvvəlki barın bağlanışı TD-xəttin üstündə olmalıdır.

Qayda 4. Cari barın açılışı iki əvvəlki barın bağlanışından aşağıda olmalıdır, cari bardan keçən TD-xətt isə əvvəlki barın minimumundan aşağıda olmalıdır. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 2. Kəsilmənin TD-meyarları yerinə yetirilməyib İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kriteriya Satış əməliyyatı üçün bu qaydaları tərsinə çevirmək lazımdır. Beləliklə, satış əməliyyatı bu hallarda bağlanır: Birincisi, əgər kəsilmənin baş verdiyi bardan sonra yaranan bar kəsilmə qiymətindən yuxarıda açılarsa. İkincisi, əgər kəsilmənin baş verdiyi bardan sonra yaranan bar kəsilmə barının bağlanış qiymətindən yuxarıda açılarsa və kəsilmə qiymətindən yuxarıda bağlanarsa. Üçüncüsü, əgər kəsilmənin baş verdiyi bardan sonra yaranan bar kəsilmə barının minimumunu keçə bilməzsə.

8

Bu üç qayda ona əsaslanır ki, əgər kəsilmə gerçəkdirsə, qiymət hərəkətinə davam etməlidir. Şəkil 3. Forex bazarında saxta kəsilmə Çıxış qaydaları Demarkın metoduna əsasən, əməliyyatdan çıxış 3 halda baş verir. Birincisi, əgər kəsilmənin baş verdiyi bardan sonra yaranan bar kəsilmə qiymətindən aşağıda açılarsa (söhbət alış əməliyyatından gedir). İkincisi, əgər kəsilmənin baş verdiyi bardan sonra yaranan bar kəsilmə barının bağlanış qiymətindən aşağıda açılarsa və kəsilmə qiymətindən aşağıda bağlanarsa. Üçüncüsü, əgər kəsilmənin baş verdiyi bardan sonra yaranan bar kəsilmə barının maksimumunu keçə bilməzsə.

Şəkil 3. Hədəf üçün oriyentirin hesablanması

Gəlin, birlikdə baxaq www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

19

20

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAZAR ƏFSANƏLƏRİ

21

Şəxsiyyət

Bir günə $1000000 qazanan adam Uoll-Stritin gördüyü ən nəhəng treyderlərdən birinin zəfəri və faciəsi

C

essi Lauriston Livermoru birja treydinqinin dahisi adlandırmaq olar. O, “Uoll-Stritin yalquzağı” və “nəhəng ayı”sıdır. 14 yaşında işə düzələrkən o, həftədə 6 dollar maaş alırdı, 15 yaşına çatdıqda bu məbləğ 100 dollar idi, 30 yaşında isə şirkəti üçün günə bir milyon dollar qazanırdı, 31 yaşı olanda şəxsi hesabında üç milyon dollar var idi. Və Nyu-York birjasini kökündən dağıtmağa qadir insan sayılırdı.

42 yaşına çatanda Livermor ABŞ-ın o zamankı prezidenti Vudro Vilsonla görüşür və prezident şəxsən ondan xahiş edir ki, ABŞ-ın pambıq bazarını xilas eləsin. 1929-cu ildə Cessi birjadakı uğurunun pik nöqtəsinə çatır - 100 mliyon dollardan çox qazancı olur. Az sonra isə...özünün müflis olduğunu bildirərək intihar edir. Əgər siz 1926-ci ildə cənab Livermolla görüşmək istəsəydiniz, gərək ABŞ prezidenti olaydınız və yaxud, sadəcə bəxtiniz gətirəydi. Çox nadir hallarda kimlərsə buna müvəffəq olurdular və siz o şəxslərin siyahısına düşə bilsəydiniz, “Böyük Ayı”nı yalnız iş yerində www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

görə bilərdiniz və mütləq o dediyi vaxtda görüşə getməliydiniz. Nə bir dəqiqə tez, nə bir dəqiqə gec.

Manhettenin mərkəzindəki 5-ci avenyüdəki 730 saylı ev çox məşhurdur. Evin 18-ci qatındakı çardaqda ofis yerləşir. Yüksək sürətli lift sizi düz ofisin içinə aparıb çıxaracaq. Bundan sonra isə, mətbuatda deyilən kimi, qaraqabaq və hətta yaramaz olan, 125 kilo çəkiyə malik bir nəhənglə üzbəüz qalacaqdınız. Bu zaman dadınıza ailənin yaxın dostu H.E.Daş çata bilərdi. Daş daxili telefonla Livermoldan xahiş edəcəkdi ki, sizi qəbul etsin və sonra özündəki açarla ağır, iri qapını açacaqdı. Və siz Nyu–

Yorkun ən dəbdəbəli ofisinə düşəcəkdiniz.

Ofisdə tamamilə sakitlik hökm sürür. Yalnızca birja teleqraflarının və altı nəfər işçinin yaşıl lövhəyə birja göstəricilərini yazdıqları təbaşirin səsi duyulmaqdadır. Livermol azdanşandır.

O, sizi elə yerdə oturdacaqdı ki, yaşıl lövhə arxanızda qalsın. Siz qarşınızda şıq geyimli, göygöz, sarışın saçını soldan tağ ayırmış, gözü eynəkli cənabı görə biləcəkdiniz. Sizə ayrılan bir neçə dəqiqə ərzində öz təklifinizi izah etməliydiniz. Lakin Livermorun nəzərləri və bütün diqqəti yaşıl lövhədədir.

Uoll-Stritin “nəhəng ayı”sının başında isə onlarla məsələ həll olunur. Qəfildən anlayacaqdınız ki, başqa cür mümkün deyil, axı söhbət milyonların dövriyyəsindən gedir.

Keçmişə boylansaydınız, görərdiniz ki Livermor hər vaxt belə yaşamayıb.

-Təkrar xahiş edirəm, öz xoşunla get, buradan rədd ol!

8

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAZAR ƏFSANƏLƏRİ 8

22

-Buradan rədd ol heç də xahiş kimi səslənmir. –deyən Livermor pullarını da götürüb çıxır.

Bu cür sağollaşmalar 18 yaşlı Livermor üçün adı bir hal idi. O zaman o broker evlərində işləyirdi və bu evlər kazinodan heç nə fərqlənmirdilər. Müştərinin itirdiyi bütün pullar brokerə qalırdı. Livermor adətən burda onları öz oyunlarına salır və qalib gəldiyi firmaları məhv edirdi. Getdikcə “oyunçu oğlanı” üzdən tanıyırdılar və broker kontorlarının astanasına yaxın buraxmırdılar. Cessi də təslim olmurdu. O, xarici görünüşünü, əyin-başını və oyun taktikasını dəyişir və başqa adam vasitəsilə oynayırdı. Nəticəsi də o oldu ki, 20-ci illərin başlanğıcında bütün broker kontorları onun düşməninə çevrilmişdilər.

“Nəhəng Ayı”nın birja oyunlarına öz yanaşması vardı. O, heç vaxt bazarda günah görmürdü.

Hesab edirdi ki, bütün uğursuzluqlar onun öz səhvi ucbatından baş verir. İkincisi də, hər zaman bazarda olmaq gərək deyil, vaxtında öz pulunu yığışdırıb oyundan çıxmaq və gözləməyi bacarmaq da lazımdı. Üçüncüsü, “Aksiyalar fizika qanunlarına əsasən hərəkət edir”,- deyirdi.

Dördüncüsü, Livermor yalnız qiymətlərin dəyişməsini görürdü, bu dəyişmələrin səbəbi onu maraqlandırmırdı.

Nyu-York birjasinda Livermor bütün varidatını - uzun aylardan bəri qazandığının hamısını uduzdu. Özünü şax tutmağa çalışaraq dedi ki, bu məğlubiyyət ona bir məsələni öyrədib: “Əgər lazım olanda geri çəkilməyəcəyinə əmin deyilsənsə, o zaman www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəxsiyyət

hücuma başlama”. Və öz emosiyalarını cilovlamağı bacarmalı, yalnız özünə qalib gəlməli olduğunu anladı.

nəzəriyyəsi zərgər dəqiqliyi ilə cilalanıb qeyd olunurdu. Lakin 1906-ci ilin yazında bütün qanunları pozdu və intuisiyasına bel bağladı. Və böyük miqdarda gəlir əldə etdi. Bu, intuisiyanın onu aldatmadığı sonuncu hal idi...

“Uoll-Stritdə yeni heç nə yoxdur, dələduzluq dünyanın özü qədər köhnəlib. İnsanlar həmişə bazarda eyni cür davranıblar və belə qorxu, xəsislik, ümid içərisində də davam edəcəklər”,deyirdi Livermor. Üstündən uzun illər keçdikdən sonra öz oğullarına belə öyüd verirdi: “Cəmiyyət istəyir ki onu

1907-ci ildə bir gün ərzində 1 milyon dollar qazana bildi. Bu, onun qurduğu sistemin müvəffəqiyyətinin göstərici idi. Lakin bircə il keçmədi ki, 3 milyon dollar itirdi. Cessi “Heç kəsdən məsləhət alma” kimi əsas bir prinsipə əməl etmədi. İndi də depressiyanın qara zolağına düşdü. Uzun götür-qoydan sonra Livermor anladı ki, qələbə məğlubiyyətdən daha təhlükəlidir. Qalib gəldikdə insan iradəsini, ehtiyatkarlığını, sayıqlığını itirir.

idarə etsinlər. İnsanlarsa zəmanət arzusundadırlar. Onlar həmişə sürü halında, ya da kütlə olaraq gedəcəklər, çünki onlara ancaq insan cəmiyyətinin təhlükəsizliyi lazımdı”.

Bu, o demək idi ki, Livermorun altşürunda öz instinktlərinə qarşı durmaq istəyi yaranmışdı, o, kütlənin əksi istiqamətində gedəcəkdi. O bilirdi ki bazar hər vaxt kütlədən yuxarıda durur.

Təəssüf ki, Livermor bazarın bütün gücünü öyrənib başa çıxa bilmədi. Bu səbəbdən də qalib gəldi və ardınca məğlubiyyətə uğradı.

Birjani incəliklərinə qədər öyrənən Livermor öz ticarət sistemini qurmağa can atırdı. Fond ticarətinin və əmtəə bazarının

Bundan ibrət alan Livermor Nyu-York birjasına geri döndü. İşin sonrası daha da pisləşməyə başladı. O, yenidən məğlubiyyətə uğradı, müflis oldu, arvdı onu atıb getdi... O biri yandan da müharibə başladı. Borc içində üzən Cessi ikinci dərəcəli mehmanxanalarda depressiyalı günlər keçirirdi.

1915-ci ildə birjada bərqərar olmaq üçün daha bir cəhd göstərdi.

Onun gərgin əməyi yalniz 1929-cu ildə öz bəhrəsini verdi.

Birja ticarətinin bu mərhələsində üç tərəfə yönəlmişdi - texniki analiz, kapitalın idarə edilməsi və treyderin psixologiyası. Livermor texniki analizdə daha çox trend ticarətinə diqqət yetirirdi. Ziyandan qaçmaq üçün vacib siqnalları vaxtında görmək və trendin nə zaman dönəcəyini irəlidən duymaq lazım idi.

8

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAZAR ƏFSANƏLƏRİ 8 “Uşaqlar, dayaq nöqtələri mənim bazara düşən ən yaxşı açarlarımdır”,- deyirdi oğullarına.

Dayaq nöqtələrini də iki yerə bölürdü: dönüş və davamiyyət dayaq nöqtələri.

1929-cu il birjada görünməmiş yüksəliş oldu. Birjanın qapıları sadə adamlara belə açıldı. Dəlləklər, ayaqqabı tikənlər, fermerlər, hətta evdar qadınlar da aksiya alıb-satmaqla məşğul ola bilərdilər.

Bu sonsuz məhsuldar günlər, artan gəlir və daha asan yolla pul qazanmaq şansı çox davam etmədi.Hər şey bir anda, bircə günün içərisində məhv oldu.

Xoşbəxtlik həzzi hay-küylü narahatçılıqla əvəzləndi. Bütün ABŞ sakinləri öz gəlirlərinin üçdə birini itirdilər. Bu, təkcə birja itkisi deyildi. Yüz minlərlə amerikalının ümidinin itkisi idi.

Bu, Livermorun həm qələbəsi, həm də faciəsi oldu.

Həmin gün Livermor – “öyünən oğlan”, “treyder oğlan”, “Nəhəng ayı”, “tənha yalquzaq” saysız-hesabsız məbləğdə pul qazandı. Onun varidatı 100 milyon dollara yaxınlaşmışdı.

Uğurdan yaranan başgicəllənməsi keçəndə Cessi gördü ki, onun sevimli arvadı Doroti ondan çox uzaqlaşmağa başlayıb və vaxtını öz anası ilə keçirməyə üstünlük verir. Doroti haçansa Cessini hədsiz sevirdi. Növbəti dəfə ərinin xəyanətindən xəbər tutduqdan sonra içkiyə qurşanmağa başladı.

Valideyinlərinin vaxt ayıra bilmədikləri uşaqlar yay düşərgələrində və məktəbdə böyüyrdülər. Cessi və arvadı uşaqları az–az görürdülər. Sonwww .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəxsiyyət

beşik oğlanları böyüdükcə isə problemlər daha çoxaldı. Bu uşaq heç ipə-sapa yatmırdı.

1932-ci ildə Doroti və Cessi boşandılar. Hadisələrin sonrakı gedişatı faciəvi xarakter aldı.

Boşanma zamanı Cessi öz varidatının tən yarısını arvadına verməli oldu. Özü isə 38 yaşlı Harriyet Nobl ilə evləndi. Harriyetin əvvəlki üç əri özünəqəsd yolu ilə dünyalarını dəyişmişdilər.

1935-ci ildə Doroti sərxoş halda ikən öz böyük oğluna tüfəngdən atəş açır. Oğlu sağ qalır.

Lakin onun sonrakı taleyi faciəvi şəkildə davam edir.

Livermor da birjada diqqətini cəmləyə bilmir. Daim depressiyada olan Livermor öz qaydalarına belə əməl eləyə bilmir.

Beləcə, bütün var-dövlətini itirir.

Uğursuzluğun pəncəsində əzilən, ailəsində fiaskoya məruz qalan, depressiyadan yaxa qurtarmayan Livermol 63 yaşında öz gicgahına gülləni sıxır.

Uoll-Stritin “Nəhəng Ayı”sı iki səhv buraxmışdı. Birincisi bu idi ki, qorxu və itirmək barədə çox danışırdı. Qələbə və müvəffəqiyyət barədə isə danışmırdı. O, qələbə hissinin, şan-şöhrətin dağıdıcı gücünü nəzərə almırdı.

1929-cu ildəki qələbəsi həddindən

artıq oldu. Cessi bu qələbəyə hazır deyildi. Öz məqsədinə çatdığı gün ona elə gəlmişdi ki artıq bazarı məğlub edib. Beləliklə də teryder kimi məhv oldu. Qələbədən doğan boşluq onun iradəsini parçaladı.

Livermor anlaya bilmirdi ki, ən ümdə arzular gerçəkləşdikdən sonra nə baş verəcək. İkinci səhvi isə öz kəşfini yetərincə qiymətləndirməməsi oldu. O, dayaq nöqtələri barədəki nəzəriyyəsini genişləndirmədi və öz həyatına gətirmədi. Əgər bunu etsəydi, görərdi ki, “geri dönüşün dayaq nöqtəsi” onun 1929-cu ildəki uğurundadır... On dörd il ərzində qazanılan gəlir, ticarət dövriyyəsinin həcminin qəflətən şişməsi və digər əlamətlər indiyədək uğur qazanan treyderin sonunu yaxınlaşdığını xəbər verirdi. Livermor üçün bu müqavimət mərhələsi idi, vaxtında dəyərləndiə bilmədi.

Birja elə yerdir ki, varlı da, kasıb da təsadüf nəticəsində milyonçu ola bilər. Cessi Livermor bunu şəxsi nümunəsində sübut etdi. O, öz kapitalını düz dörd dəfə itirdi və düz dörd dəfə yenidən artıqlaması ilə qazandı. İki dəfə müflis oldu və miyonlarla borca girdi.

O, öyrəndi ki, əgər əməliyyatda itirəcəyiniz pul sizin müvazinətinizi poza bilərsə, deməli, yatırdığınız məbləğ sizin üçün həddindən artıqdır. Öz zamanında birjaların dəhşətli bütü olan adam bu gün unudulub. Fond birjası isə, nəhəng treyder Cessi Livermorun dediyi kimi - var və həmişə də olacaq.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

23

24

ETİRAF

Qaranlıq dünya

İblisin xidmətində Uoll-Stritə pul eşqinə gələnlər sonda ruhlarını necə banklara satırlar Con Rolf bankların belə gözqamaşdırıcı Piter Trub elanlarına aldanmışdım. Amma sonralar investisiya bankından ...Bu iyerarxiyanın ən aşağı çıxarkən and içmişdim ki, bura bir pilləsində analitiklər dururlar. daha geri dönməyəcəyəm. 16 Analitiklər bu zibil yeşiyinin ən saatlıq iş günləri, məni ələ dibində olanlardır. İki-üç il salmağa ixtayarı olan adamlar, ərzində analitikləri mənəvi, emo- boş vaxtımın və şəxsi həyatımımn sional, fiziki cəhətlərdən istismar olmaması canımı boğazıma edirlər. Qarşılığında isə onlara yığmışdı. Düzdü, tay-tuşuma nisyaxşıca əməkhaqqı ödəyir və bətən maaşım çox idi. bilmədiklərini öyrədirlər. Və bu sistemdə qəzəbi tökmək üçün ən Bəs məndə təzədən banka geri aşağıdakı kimsələr də məhz ana- qayıtmaq arzusu hardan yarandı?

Yaxşı sualdır. Yadıma gəlir ki, litiklərdir. dərs ilini başlanğıcında dostum Dani ilə oturub bunu müzakirə İki-üç il işləyib təzyiqlərə edirdik. Dani birinci sual verdi. dözməyən analitiklərin çoxu - Piter, sən bankçılığa qayıtmaq könüllü surətdə işdən azad olistəyirsən? unurlar, ya biznes-məktəbə daxil - Heç bir halda! Məni ələ olur, yaxud da Uoll-Stritdəki digər salma, ora əsil cəhənnəmdi. Rədd maliyyə təşkilatlarına keçməyə olsun bank işi. Mən nəsə özgə bir cəhd göstərirlər, nəhayət, iş işlə məşğul olmaz istəyirəm. sahəsini tamamilə dəyişirlər.

- Yaxşı, nə ilə?

- Hələ ki, bilmirəm. Ola bilsin Növbəti pillədə bankların “aski konsaltinq və buna bənzər nə sociates” adlanan əməkdaşlar gəlir. Onlar özlərini analitiklərdən isə.

- Konsaltinq? Yox, bu, mənlik yaxşı hesab edirlər. Belə ki, ondeyil! ların təşkilati dəstəkləri və öz - Bəlkə də sən haqlısan Dani, gərginliklərini analitiklərin çiynkonsaltinq yaramadı. Amma inə atmaq imkanları da var. Onməsələn birgə fond ola bilər. lardan yuxarı pillədə vitse - Pis ideya deyil, problem onprezidentlər və idarəçi direktorlar dadır ki, yaxşı fondalar çox azdır. dururlar.

Ora düşmək üçün ya gərək Biznes məktəblərinin tələbələri yuxarıya çatan əlin olsun, ya da gərək oturub idarəçi direktorlarçoxu karyera qurmaq üçün bura dan birinin işdən getməsini gözüz tuturlar. Onları 5-6 rəqəmli ləyəsən. maaş haqqında elanlar özlərinə - Çıxış yolu nə qalır, yenidən cəlb edir. Mən özüm də vaxtilə www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

investisiya bankına qayıtmaq?

- Sənin başın yerindədi, Piter?

- Yaxşı, bəs harda bu məbləği qazanmaq mümkündür? Sonrasına qalanda isə, bu, digər pensiya, hedcinq və başqa fondlarda iş tapmaq üçün qızıl pillə ola bilər.

- Yaxşı, sən deyən olsun.

Hər şey onunla başa çatdı ki, biz Dani ilə investisiya banklarının bütün müsabiqələrində iştirak etdik.

Eyni vəziyyət investisiya bankı barədə heç bir təsəvvürü olmayan Rolfun da başına gəlib. Keçmiş analitik Trubb da nəyə getdiyini yaxşı bilirdi. Biz sadə ölərilərin içərisində nəhəng görünmək istəyirdik. Ulduzlara uçmaq və ən azından Ayda gəzmək istyirdik.

“Ferrari”nin salonuna girib “bunu alıram”,- demək istəyirdik. Biz varlı, nufuzlu, ağıllı, xoşbəxt olmaq istəyirdik, özü də yaşımız 30-u haqlayanadək. Kübar cəmiyyətə qoşulmağa can atır və bunu necə olacağını təsəvürümüzdə canlandırırdıq.

Oma görə də, ruhumuzu əlimizdən alan banklardan qopmağı bacarmırdıq. Lehman, Goldman, Salomon, DLJ, Merrill, First Boston, Morgan, Bear – biz ruhumuzu onlara satmışdıq.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TÖVSİYƏ

Master-klass

Şvaqerin qaydaları Əfsanəvi treyderdən 72 dəyərli məsləhət

C

ek Şvaqer 75 milyon dollardan çox vəsaiti olan fondu idarə edir.

O, “Prudential Securities, Ink”-də analitik şöbənin direktoru, Wizard Trading şirkətinin idarəedici direktoru vəzifələrində çalışır. Bundan başqa, fyüçerslərlə ticarət sahəsində 22 illik təcrübəyə malik nüfuzlu konsultantıdır.

Onun kimi insanları “maliyyə dahisi” adlandırırlar. Onun haqqında ABŞ-ən aparıcı maliyyə nəşrlərində yazılar gedir.Həmkarlarından biri onun haqqında deyib ki, “Cek Şvaqer bu əsrdə fyüçerslərlə ticarətə bütün müəlliflərdən daha çox təsir göstərib”.

Cek Şvaqer məşhur “Market Wizards” və “New Market Wizards” bestsellerlərinin müəllifidir.

Bu kitablarda o, yaxşı treyderlərin və uğurlu investorların təcrübələrini ümumiləşdirib. Şvaqerin rus dilində dərc olunmuş ilk kitabı “Texniki analiz. Tam kurs” oldu. O, kitabına bazar müdrikliyinin – treyderlərin məsləhətinin əsas mahiyyətlərini də əlavə edib. Onları bir qədər qısaldılmış variantda sizə təqdim edirik.

Girişlə bağlı qaydalar 1. Vacib uzunmüddətli və qısamüddətli əməliyyatlar arasında fərq qoyun. Qısamüddətli əməliyyat üzrə orta risk kifayət qədər az olmalıdır. Bundan başqa, spekulyant uzunmüddətli pozisiyalarla ticarətə diqqətini yönəltməlidir, belə ki, ticarətdə uğur qazanmaq üçün onlar daha vacibdirlər. Bir çox treyderlər o qədər qısamüddətli bazar www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

hərəkətlərini tutmağa çalışırlar ki, əsas qiymət hərəkətlərini ötürürlər.

2. Əgər siz inanırsınızsa ki, uzunmüddətli ticarət üçün yaxşı imkan var, daha yaxşı qiymət gözləməyə aludə olmayın. Bir dəfə ötürülmüş qiymət hərəkətinin mümkün itkisi bir neçə yaxşı qiymətin işə düşməsinin verəcəyi gəliri bağlaya bilər.

3. İstənilən uzunmüddətli pozisiyanı açmazdan əvvəl dəqiq fikirləşmək və planlaşdırmaq lazımdır. Bu qərar heç vaxt ani olmamalıdır.

4. Qrafikdə indicə sizə əməliyyat açmağı deyən modeli tapın. Belə bir təsdiqedici fiqur olmadan əməliyyat açmayın.

5. Gündəlik analizin köməyilə səviyyələri müəyyənləşdirməklə əmrləri yerləşdirin. Əgər bazar

əməliyyatı açmaq istədiyiniz səviyyəyə yaxınlaşmırsa, ticarət ideyasını yazın və hər gün onu nəzərdən keçirin. Bu qaydaya riayət etməmək yaxşı əməliyyatları ötürməyə gətirib çıxarda bilər.

Geniş yayılmış vəziyyətlərdən biri odur ki, ticarət ideyası haqqında bazar nəzərdən tutulan əməliyyatın başlanğıc qiymətindən xeyli uzaqlaşdıqdan sonra düşünürlər.

Nəticədə həmin əməliyyatı pis qiymətlə açmaq çətinləşir.

6. Böyük trendlərin dönüşünü gözləyərkən psixoloji əhəmiyyətli qiymətlərdə və ya müqavimət/dəstək səviyyələrində əməliyyat açmaq əvəzinə hər hansı bir dönüş formasiyasının yaranmasını gözləmək lazımdır.

Bu qayda xüsusən uzunmüddətli maksimum/minimum səviyyələrə bazarın yetişdiyi an vacibdir (məsələn, 100 günlük qiymət diapazonun maksimum/minimum sərhədləri).

Yadda saxlayın ki, əksər hallarda bazar davamedici trendlərdə “V” tipli dönüş yaratmayacaq.

Bunun yerinə qiymətlər yenidən maksimum və minimumu test etmək üçün bir neçə dəfə qayıdacaqlar. Bu minvalla dönüş formasiyalarının yaranmasını gözləmək təpə və diblərin formalaşması zamanı yaranan xırdalıqların qarşısını ala bilər.

Hələ trendin bərpa olunacağı təqdirdə yarana biləcək itkilərdən danışmırıq.

8 İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

25

TÖVSİYƏ 8

26

Hətta bazar əgər həqiqətən “V” tipli dib və ya təpə formalaşdırsa, ardınca gələn konsolidasiyalar (məsələn, bayraqlar) pozisiya açmaq üçün gəlir/risk nisbəti baxımından yaxşı imkanlar verə bilər.

7. Əgər qrafikə baxan zaman sizdə instiktiv bir hiss yaranırsa, mütləq onu izləyin.

Master-klass Çıxışla bağlı qaydalar 21. Cari qiymətdən uzaq olsa belə, həmişə bazardan harada çıxacağınızı əvvəlcədən bilin. Bundan başqa, əməliyyatınız üçün xoş olmayan fiqur yaranırsa, əvvəlcədən düşünülmüş çıxışdan da tez bazarı tərk edin.

13.Qoruyucu stoplar barədə hələ əməliyyatı düşünən zaman qərar verin.

14. Əgər yeni yaranmış qiymət modelləri və ya bazarın hərəkəti sizə qarşıdırsa, istənilən əməliyyatı bağlayın.

15. Əgər ticarətinizin ilk günü səhv etdiyiniz məlum olursa, dərhal əməliyyatdan çıxın.

8. Trendin əsas hərəkətini ötürmüsünüzsə, bu, sizi həmin trendin istiqamətində ticarətdən yayındırmamalıdır (o vaxta qədər ki, arşı ız pozisiyaya q siz itkiləri dayandırmaq üçün 16. Saxladığın əsi baş verdiyi m il əs k in ən y iy ağıllı bir stop nöqtəsi edin, vacib səv zisiyanızı ləğv o p al h ər d a y müəyyən edə bilirsiniz). zaman Kəsilmə “stop” qoyun. ın ax y x ço a d ı a y ərhal pozisiyan d , sə ib er v aş b 9. Təpə və dibləri tutmağa gap ilə çalışmayın! ləğv edin.

10. İlk qiymət hərəkəti “gap”inin əsasında heç vaxt oynamayın! Məsələn, əgər korreksiya istiqamətin əməliyyat vermək istəyirsinizsə, korreksiya “gap” ilə yaranırsa, bazara girməyin.

11. Bir çox hallarda limit orderlərin yerinə birbaşa əmrlərdən istifadə edin. Bu, uğursuz əməliyyatı bağlayarkən və ya cari qiymətləri əldən verməməyin vacib olduğu vaxtlarda xüsusilə aktualdır.

17. Əgər ticarət sizin əməliyyatın əksinə istiqamətdə əvvəlki valotillik sərhədlərindən kənara çıxırsa, dərhal əməliyyatı bağlayın. Məsələn, əgər təxminən 50 punktluq günlük diapazona malik bazarda ticarət 100-150 punktdan yuxarı qalxırsa, dərhal əməliyyatlarınızı bağlayın.

18. Əgər siz müqavimət (dəstək) səviyyəsində satmısınızsa (almısınızsa) və bazar dönüş etmək əvəzinə konsolidasiya edirsə, əməliyyatdan çıxın.

axşı siyanız üçün y 12. Bazar pozi yerinə , sonra əvvəlki ib əl g ə ət y iy əz v sinin kin giriş nöqtə il ra n so an d ıq qayıtd ın vaxt əməliyyat eç h a d ın ğ lı ın m yax azarın tez-tez ta B . ın ay rm tı ar həcmini neqativ tı ticarət üçün k fa i əs m et ş ü dön əlamətdir. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

20. Əgər siz hansısa bir müddətə bazarları izləyə bilmirsinizsə (məsələn, səyahətə çıxmısınız), ya bütün əməliyyatları bağlayın, ya da əmin olun ki bütün aktiv əməliyyatlarınızın “stop”u var.

22. Qoruyucu “stop” işə düşdüyü təqdirdə itkiləri qaytarmaq üçün dərhal bazara qayıtmaq hissi ilə mübarizə aparın. Belə bir qayıdış adətən itkilərin artmasına gətirib çıxarır. Əvvəl dayandırılmış əməliyyata qayıtmağa yeganə səbəb bazardakı vəziyyətin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsi ola bilər.

23. Ticarət pis gedəndə: (a) pozisiyanın həcmini azaldın; (b) yaxın “stop”lardan istifadə edin; (c) yeni əməliyyatlara başlamağa tələsməyin.

24. Ticarət pis gedəndə uğurlu əməliyyatları yox, itkili pozisiyaları bağlamaqla riski azaldın. Bu müşahidə haqqında həmçinin Edvin Lefevrin “Birja oyunçusunun xatirələri” kitabında söhbət açılıb: “Mən tamamilə düz eləmirdim. Mən pambıq üzrə itkili əməliyyatı saxlayırdım və buğda üzrə gəlirli pozisiyanı bağlayırdım. Uğursuz əməliyyatı ortaq məxrəcə gətirməkdən pis şey yoxdur. Daim itkili əməliyyatları bağlayın və gəlirli olanlarını saxlayın”.

25. Gəlir əldə etdikdən sonra ticarət metodlarını dəyişməməyə diqqətlə fikir verin: (a) Ticarət proqramının əvvəlində həddindən artıq riskli görünən heç bir əməliyyata başlamayın; ( b) Adi bir əməliyyatda gözlənilmədən həcmi artırmayın.

8

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TÖVSİYƏ 8 26. Xırda əməliyyatlara da böyük əməliyyatlara yanaşdığınız sağlam düşüncə ilə yanaşın.

27. Vacib iqtisadi məlumatlar və ya dövlət statistikalarının dərci ərəfəsində çox böyük pozisiyaları saxlamaqdan uzaq durun.

Master-klass i) keçilibsə, gəliri hissə-hissə fiksasiya etmək, korreksiya zamanı isə həcmi artırmaq lazımdır. İdeya ondan ibarətdir ki, tez bir zamanda əhəmiyyətli gəlir götürmək yaxşı olardı.

müqavimət/dəstək səviyyələrindən çox, bazarın hərəkətinə və qiymət modellərinin formalaşmasına diqqət ayırın.

37. Hiss edəndə ki hərəkət etmək lazımdır –dərhal hərəkətə keçin.

32. Əgər hədəf qət olunubsa, amma pozisiya hələ də sizin xoşunuza gəlirsə, dazarın uzunmü “sürüşən” stopdan isti38. Heç vaxt b çıxşı öz fikrinizə qar ə əd ar b i d fadə etməklə onu Gəlirli əməliyyatları en tr dətli turmağa zlə iki stulda o sö a q aş saxlayın. Bu qayda əsas saxlamaq və ya onlardan B . ın ay m trenddə ticarət aparmaq çıxmaqla bağlı qaydalar çalışmayın. nöqteyi-nəzərindən vacibdir.

Yadda saxlayın ki, səbr 28. Əsas trend istiqamətindəki əməliyyatlarda xırda gəliri tez bir nəinki yaxşı əməliyyatları gözləyən zaman, həmçinin gəlirli 39. Bir qayda olaraq uğurlu zamanda fiksasiya etməyin. Xüəməliyyatı saxlamaq üçün də pozisiyalar əvvəlcədən müsbət susən də əgər əməliyyata tam lazımdır. Trend istiqamətində qiymətləndirməyə malik əminsinizsə, ilk gündə gəliri fikdüzgün əməliyyatdan adekvat olurlardirlər. sasiya etməyin. gəlir götürə bilməmək ticarətin gəlirliyini məhdudlaşdıran əsas 40. Pozisiyanı açmaq və ondan 29. Sizin istiqamətdə “gap” faktordur. çıxmaq üçün düzgün vaxt seçmək yaranandan sonra əməliyyatı hətta əməliyyat uğursuz olsa belə, bağlamağa tələsməyin. “Gap”dən 33. Əvvəlki qaydadan bir isbəzən böyük itkilərdən qoruya ilkin stop səviyyəsi kimi istifadə edin, sonra “sürüşən” stopları yer- tisna ondan ibarətdir ki, əgər sizin bilər. çox böyük pozisiyanız varsa və ləşdirin. aktivlərinizin dəyəri gözləriniz 41. Cümə günü bağlanışdan qarşısında artırsa, onda gəlirin bir əvvəl həmişə bazarları yoxlayın.

30. Psixoloji əhəmiyyətli hissəsini fiksasiya etmək olar.

Vəziyyət həftə sonunda daha qiymətlərdə gəliri fiksasiya etaydın görünür. Bu cür məyin əvəzinə, çalışın, bazardakı 34. Əgər uzunmüddətli trend vəziyyətlərdə bazara yaxşı giriş və vəziyyətə uyğun “sürüşən” stopbarədə təsəvvürlər və cari ya çıxış qiymətləri adətən cümə ları yerləşdirin. Hədəflərdən istivəziyyətin qiymətləndirilməsi günü bağlanışdan əvvəl olur. fadə etməyimiz əsas trendlərin əməliyyat açmağa işarə edirsə, təqdim etdiyi imkanları tam realhətta bazara girişin çıxışdan pis 42. Bazar haqqında yuxular laşdırmağa mane olur. Yadda olmasına baxmayaraq, əməliyyatı hərəkətə gəlmək üçün tam əsas saxlayın ki, zaman keçdikcə itkverməyə qorxmayın. ola bilər. Belə yuxular tez-tez çin iləri bağlamaq üçün böyük olur, belə ki, onlar sizin şüuqələbələr lazımdır. raltı biliklərinizi əks etdirirlər. atınız olan y iy əl əm ə eç n 35. Bir 31. Əvvəlki qaydayara baxs etlmaq istəyini ək o z ü d % 0 0 1 Qiymət modelləri mayaraq, yenə də əməliyyatı zaman tələdən qaçın. al n o si o em açarkən ilkin hədəfi müəyyən ən dir 43. Əgər bazar yeni tarixi etmək faydalıdır. Bu da minimumlar təyin edir və növbəti qaydanı tətbiq etməyə düşmürsə, qiymət hərəkətinin Digər prinsiplər və qaydalar imkan verəcək: əgər pozisiya davam etməsinə böyük şans var. açdıqdan sonra qısa müddətə 36. Psixoloji əhəmiyyətli nəzərdə tutulan gəlir hədəfinin böyük hissəsi (məsələn, 50-60%- səviyyələrdən və 8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

27

TÖVSİYƏ 8

28

44. Geniş ticarət diapazonunun yuxarı sərhədi yaxınlığında sıx bazar konsolidasiyası – “buğa” fiqurudur. Ticarət diapazonunun aşağı sərhədi yaxınlığında belə sıx bazar konsolidasiyası – “ayı” fiqurudur.

Master-klass pel”in sərhədində stop yerləşdirməklə pozisiya açmaq olar.

52. Ticarət kəsilməsinin ardınca diapazona doğru dərin dönüş baş verirsə (məsələn, 75% və ya daha çox qayıdırsa), bu da “buğa” və ya “ayı” tələsidir.

formasında sıx konsolidasiya əks istiqamətdə kəsilməyə doğru gedirsə (davam etməyin yerinə geri dönürsə), kəsilmə istiqamətində hərəkətin davam etməsini gözləyin.

57. “Əyilmiş” konsolidasiyalar tez-tez əyilmə istiqamətində hərəkətin sürətlənməyinə gətirib çıxarır.

53. Əgər aydın nəzərə çarpan “V” tipli dibdən sonra tezliklə konsolidasiya formasiyası yaranırsa, bu, dibin yaranmasını 58. Qısamüddətli “əyilmiş” təsdiqləyən əlavə amil sayıla bilər. konsolidasiyanın onun əksinə 46. Bir-iki həftə və ya daha çox Amma əgər bu konsolidasiya kəsilməsi tez-tez trendin dönüşünə davam edən ticarət diapazonaşağıya doğru kəsilirsə və yaxşı siqnal olur. larının kəsilməsi –trendə dair qiymətlər “V” şəkilli dibin minietibarlı siqnallardan biridir. mumlarına yaxınlaşırsa, onda eniş 59. Əsas trendə əks istiqamətdə trendinin bərpa olubağlanan geniş diapazonlu günlər nacağını və yeni minitez-tez trendin dönüşünə dair onunun az p ia d t rə ca ti mumların təyin erkən etibarlı siqnal verir. Xü47. Geniş alaşan rm fo ə d in əd rh ağı sə olunacağını gözləmək susən də əgər onların özlərinə yuxarı və ya aş ayda q ir b ər ”l el p ım olar. əlavə dönüş siqnalı daxildirsə “bayraq” və “v lı davamedici ar ib et ə əc Axırıncı vəziyyətdə (məsələn, “gap”in sürətlə dolması, ər d olaraq, son satış əməliyyatları verib, qabaqda gələn konsolidasiyanın fiqur olurlar. “stop”u konsolidasiyanın kəsilməsi və s. kimi). yuxarı sərhədində yerləşdirə 48. Geniş “gap”lar isbilərsiniz.

60. 2-4 gün ərzində qiymətin tiqamətində ticarət aparın.

Ananloji fikirlər konsolidasiya demək olar ki, şaquli hərəkəti ilə müşayiət olunan “V” tipli qabaqdan gələn həftələrdə 49. Əgər kəsilmə zamanı təpələrə də şamil olunur. davamedici tendensiyaya mayaranan “gap” ilk həftə ərzində likdir. dolmursa, onu olduqca yaxşı siq54. İkinci dönüş nöqtəsindən nal kimi gözdən keçirmək sonra yaranan bir neçə aylıq kon61. İti uclu diblər və təpələr lazımdır. solidasiyalarla müşayiət olunan yaxşı qısamüddətli dönüş siqnal“V” dibləri və təpələri tez-tez ları olur. Onların ekstremumundan 50. Yeni təpələrə və ya diblərə uzunmüddətli maksimum və ya stop nöqtəsi kimi istifadə oluna doğru kəsilmə, ondan sonra isə di- minimuma çevrilir. bilər. apazon çərçivəsində növbəti 1-2 həftə ərzində dönüşlə “gap” baş 55. “Bayraq” və r və təpələr 2. İti uclu diblə 6 iz verirsə, “buğa” və ya “ayı” “vımpel” formasında ki iki dəfə anal fi ra q an m za yaranan mamaqla. tələsindən ehtiyatlı olun!!! sıx konsolidasiyalar tezə almaqla və al ər əz n u n o : in ed tez etibarlı davamedici ərə almamaqla ən, əgər onu nəz əl əs M ayrağ”ın 51. Əgər bazar yeni təpələrə və fiqur olur və stopu kiörünürsə, bu “b g ın d ay ” q ra “bay ya diblərə doğru kəsilmə edirsə, fayət qədər yaxın yerüm siqnaldır. kəsilməsi müh sonra əvvəlki ticarət diapazonuna ləşdirməklə mövcud qayıdır və “bayraq”/“vımpel” trendə girməyə imkan yaradırsa, hesab edin ki, trendin verir. dönüşü baş verdi. Dönüş is8 tiqamətində “bayraq” və ya “vım56. Əgər “bayraq” və “vımpel” 45. Davamedici sıx diapazonda ticarəti onun digər sərhədində “stop” yerləşdirməklə aparın.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TÖVSİYƏ 8 63. “Gap”in sürətlə dolmasına trendin mümkün dönüşü kimi baxmaq olar.

Master-klass ətrafındadırsa) “buğa” fiquru kimi baxın (“qulplu fincan)”. Belə müşahidələr bazarın təpəsinə də tətbiq oluna bilər.

Analiz və yoxlama

64. Bazarın dayanıqlı olması daxili güc kimi qiymətləndirilə bilər.

68. Qrafiklərə hər gün baxın.

ik ticarət ses65. Əgər gündəl iymətlər issəsi ərzində q h k ü y ö b ın ın siyas də də həmin istiqamət a, ıs d ır x al q m ai d in. bağlanışı gözləy

66. Bir-birləri arasında xırda məsafə ilə ard-arda gələn iki “bayraq” fiquruna davamedici fiqur kimi baxıla bilər.

67. Ardınca bir qədər əyilmiş konsolidasiya gələn dairəvi dibə (konsolidasiya bu fiqurun təpəsin

69. Periodik olaraq (məsələn, hər həftə) uzunmüddətli qrafiklərə nəzər salın.

70. Treyder gündəliyinin aparılmasına müqəddəs ayin kimi riayət edin.

Hər qeydinizə qrafik də əlavə edin və bu amilləri yazın: (a) əməliyyatın səbəbləri; (b) ehtimal olunan SL və TP-lər (əgər belələri varsa); (c) pozisiyanın bağlandığı qiymət; (d) müşahidə və dərslər (səhvlər, düzgün qərarlar və ya diqqətə layiq modellər); (e) təmiz gəlir/itki.

Əsas odur ki, əməliyyata həsr olunan səhifə pozisiya açılan zaman doldurulsun. Onda əməliyyatın səbəbləri həmin andakı fikirlərinizi düzgün əks etdirəcək.

71. Qrafik formasiyalar toplusu tərtib edin və sizə maraqlı gələn bütün bazar modellərini ora daxil edin. Bu, sizə proqnozunuzu ilkin vəziyyətinə nəzərən yoxlamağa və ya fiqurun sonda necə formalaşmasına diqqət yetirməyə imkan verəcək. Son vəziyyəti görmək üçün mütləq hər bir qrafiki axıra kimi izləyin. Zaman keçdikcə bu proses qrafiklərin interpretasiyası vərdişlərinizi artıra bilər.

72. Ticarət qaydalarınızı, treyder gündəliyini, qrafik fiqurlar toplusunu müntəzəm qaydada yoxlayın və yeniləyin (məsələn, 3 aydan bir tam yenilənmə).

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

TƏ C RÜ B Ə

Əsas məqamlar

Təhlil qazancın anasıdır Qafar İmanverdiyev

B

azarın analiz edilməsi və proqnozlaşdırılması, ticarət planının işlənib hazırlanması və praktiki ticrət maliyyə bazarlarında uğurlu fəaliyyət üçün zəruri faktorlar hesab edilir. Bütün bunlarla yanaşı, bazarda iştirak zamanı şəxsi fəaliyyətin də analizi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Şəxsi uğur və müvəffəqiyyətsizlikləri analiz etmədən, mənfəət və zərərlərin statistik hesabatını aparmadan ticarət fəaliyyətinin mənfəətliliyini artırmaq qeyri-mümkündür.

Maliyyə bazarları və bununla bağlı analiz metodları olduqca çoxşaxəlidir və birmənalı deyil. Bunun üçün maliyyə bazarlarında fəaliyyət iştirakçıdan müntəzəm elmi və praktiki araşdırmalar tələb edir.

Maliyyə bazarlarında iştirak zamanı aşağıdakı tələblər yerinə yetirlilməlidir: - İqtisadi göstəricilər və hadisələr, həmçinin valyuta bazarlarının bu məlumatlara reaksiyası qeydiyyata alınmalı; - Bütün texniki və komputer analizi siqnallarının doğruluq və yalnışlıq statistikası təşkil edilməli; - Bazarda valyuta qiymətlərinin qeyri-müəyyən hərəkətinin qeydiyyatı aparılmalı; - Ticarət qərarları qəbul edərkən emosiya və təəsüratlar qeydə alınmalı və s. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bazarda baş verən bütün hadisələrin və bunlara qarşı reaksiyanın qeydiyyatını aparmadan uğurlu nəticələrin və müvəffəqiyyətlərin əldə edilməsi mümkün deyil. Bir qayda olaraq bu tip sistem üzrə bazar analizinin təşkili bir müddət sonra baş verəcək situasiyaları daha dəqiq təhlil etməyə və hadisələrə düzgün qiymət verməyə imkan yaradır.

Uzunmüddətli dövr ərzində yuxarıda əksini tapmış qeydlərin analiz edilməsi ticarət qərarlarının qəbul edilməsi üçün yeni siqnalların yaradılmasına yardımçı ola bilər. Bu tip qeydlərin analizi yeni ticarət metodlarının müəyyənləşdirilməsinə yardımçı olması belə, bazarda baş verən dəyişikliklərin daha dəqiq hiss edilməsinə imkan yaradır.

Bazar haqqında qeydlərin mütəmadi olaraq yenidən analiz edilməsi müsbət nəticələrin əldə edilməsi ehtimalını daha da artırır. Ötən dövrdə baş vermiş hadisələrin yeni qazanılmış təcrübələrdən yararlanaraq təkrar analiz edilməsi daha yüksək tempdə effektiv araşdırma bacarığını təkmilləşdirir.

Bazarın araşdırılmasına yönəldilmiş bu tip analiz metodu valyuta bazarlarında həyata keçirilən fəaliyyətin ilkin mərhələlərində olduqca vacib əhəmiyyət kəsb edir.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

İNCƏLİKLƏR

Bazarın hiylələri

Yalançı divergensiya

Con Hayden

“buğa” bazarında çoxlu “ayı” divergensiyaları tapa elə hesab olunur ki, bilərsiniz. Eynilə “ayı” bazarında trendin mümkün dəy- da “buğa” divergensiyaları ilə işikliyinə dair son rastlaşa bilərsiniz. Əgər siz dərəcə əhəmiyyətli siqnal diver- bununla razışlaşa bilmirsinizsə, gensiyadır. “Buğa” divergen- onda Yapon yenasının qrafiklərini siyası o zaman baş verir ki, (günlük, həftəlik) götürün və RSIqiymət yeni minimum təyin etsin, ın 1995-ci ilin iyulundan 1998-ci ossilyator isə yox. Analoji olaraq, iyuluna qədər özünü necə “ayı” divergensiyası o zaman baş apardığına baxın. verir ki, qiymət yeni maksimum təyin etsin, ossilyator isə yox. İndi Növbəti qrafik onu göstərir ki, deyəcəyim isə bütün treyderləri aksiyalar özlərini fyuçerslər və ya heyrətləndirəcək.

B

əmtəələr kimi aparır. Diqqət yetirin, RSI-ın 80/40 səviyyələri çoxsaylı “ayı” divergensiyaları ilə necə işləyib və heç bir “buğa” divergensiyası yoxdur!

Cisco aksiyaları çoxsaylı ayı divergensiyalarına məruz qalıblar və yenə də qiymət artmaqda davam edib. “Ayı” divergensiyaları adətən BUĞA BAZARINI təsdiqləyir!

8

Hər dəfə “ayı” divergensiyası görəndə mən BUĞA bazarında olduğumuzu düşünməyə başlayıram. Hər dəfə “buğa” divergensiyasını görəndə mən AYI bazarında olduğumuzu düşünməyə başlayıram.

Mən bilirəm ki, bu, bütün kitablarda deyilənlərə zidd gedir.

Yadda saxlayın ki, biz bazarın nə zaman istiqamətini dəyişə biləcəyi məqamı tapmağa çalışırıq.

Bununla belə, bir çox hallarda mənim iddiam düz olur. Siz www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1 İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

31

İNCƏLİKLƏR

Bazarın hiylələri

8

32

Divergensiyaları korreksiya kimi gözdən keçirin. Hesab edin ki, qiymət müvəqqəti müqavimət və ya dəstək səviyyəsini keçən kimi trend tam şəkildə bərqərar olacaq. Sapma həmişə impulsa əsaslanan istənilən indikatorla əlaqələndirilə bilər. Onlar adətən yuxarıya və ya aşağıya doğru impulsla müəyyən olunurlar.

Məsələn, “buğa” bazarı ifrat alınanda korreksiya qaçılmazdır.

Korreksiyadan əvvəl impuls itəcək. “Ayı” divergensiyası baş verən zaman bazar sizə deyir ki, indi ifrat alış vəziyyətindədir. Siz, yaxşı olardı ki, alış əməliyyatınızda gəlirin bir hissəsini bağlayasınız, belə ki, qiymət aşağıya doğru korreksiya edə bilər! “Buğa” bazarında “ayı” divergensiyası heç də satışa işarə etmir!

Divergensiyaların formalaşması bir neçə gün vaxt alır. Bu zaman kəsiyinə görə də sapmanın gücü hesablanır. Divergensiya periodu bu yolla hesablanır: Cisco aksiyası qrafikində qiymət aprelin sonlarında (A) qalxaraq, X nöqtəsində maksimum təyin edib.

Qiymət və RSI ikisi də yeni maksimum təyin ediblər (A). Növbəti 8 gün ərzində həm qiymət, həm də RSI düşüb – nə RSI, nə də qiymət bir dəfə də olsun, X maksimumunu kəsməyib. Bundan sonra həm qiymət, həm də RSI dönərək 4 gün ərzində qaxıblar. Bu qısamüddətli ralli 4-cü gün bağlanarkən qiymət 12 gün əvvəlki X nöqtəsindəkindən yuxarıda idi.

Amma RSI əvvəlki zirvəsindən aşağıdadır. Deməli, mayın ikinci həftəsində 12 günlük sapmaya malikik. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 2 Bu mümkün sapmanın özünü doğrultması üçün qiymət düşməlidir. Bu eniş RSI-ın X-dən yuxarı artımına səbəb olmaqla onu “döndərərək” tam divergensiya formalaşdırmalıdır.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, RSI yüksəklikdən düşməyə başlamayana qədər sapma hələ tam formalaşmayıb. Axı əgər qiymət artmaqda davam etsə RSI (X) yüksəkliyini keçəcək – nəticədə heç bir sapma olmayacaq. Bu, o deməkdir ki, biz bir gün (və ya bir period) gözləməliyik ki, sapmanın tam formalaşdığını təsdiqləyək.

Növbəti məqamda (B) 4 perioddan ibarət sapma göstərilib.

Sapma periodları vacibdir – 2 gündən 6 günə qədər davam edən

divergensiyalar adətən göstərir ki, qiymətin əks hərəkəti uzunmüddətli periodlarla müqayisədə daha labüddür. Daha uzunmüddətli sapma periodu – həftəlik və hətta aylıq (günlük qrafiklərdən istifadə zamanı) adətən qiymətin mümkün geriyə hərəkətinə daha az ehtimal yaradır. Ən güclü sapma 2 və ya 3 periodlu sapma zamanı müşahidə olunur. Ümumi şəkildə desək, RSI-ın bir ticarət aləti kimi sapma siqnalı üçün tətbiq edilməsi nisbətən az əhəmiyyət kəsb edir. Mənə divergensiyalardan ümumi trendi müəyyən etmək daha çox xoş gəlir. Sapma bir neçə hissədən ibarət əməliyyatda gəlirin bir hissəsini götürməkdə daha çox kömək olur.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

33

Ələkbər Dadaşov

Treydinq əsas işimdir

J

urnalımızın budəfəki qonağı Ələkbər Dadaşov 1947-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Müxtəlif sahələrdə çalışıb. Ali təhsilli mühəndis-mexanikdir. Ayrı-ayrı vaxtlarda istehsalatda aparıcı mühəndis, mühəndis-konstruktor vəzifələrində çalışıb. Tədris müəssisəndə texniki sahə üzrə müəllimlik edib. Həm də qələm sahibidir: 11 kitabın müəllifi, AYB-nin, AJB-nin üzvüdür. Bir neçə mükafatın, o cümlədən, “Qızıl qələm” mükafatının sahibidir.

- Forexlə tanışlığın nə vaxt və necə olub?

- 2007-ci ildən maliyyə bazarları və xüsusilə “Forex” birjasında ticarət fəaliyyətinin əsas prinsipləri və qiymət hərəkətlərinin müxtəlif növ analiz metodlarını ilə yaxından fərdi surətdə tanış olmuşam.

- Bazardan çıxardığın ilk qazancını nəyə xərcləmisən?

- Bazardan çıxardığım ilk məbləği mərhum qardaşım üçün xərcləmişəm.

- Xoşbəxtlik üçün insana nə qədər qazanmaq lazımdır, səncə?.. Təbii, “xoşbəxtlik pulda deyil” kimi ritorikaları kənara qoysaq...

- Həyatda xoşbəxtlik əlbəttə ki, pulda deyil. Ancaq həyatın elə anları olur ki, pula ehtiyac hiss olunur. Pulsuz problemləri həll etmək mümkün olmur. İnsanın müəyyən tələbatını ödəmək üçün lazım olan pulu qəbul edirəm. Özü də ki, o, halal pul olsun. Hədwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

dindən artıq pulun olmasının əleyhinəyəm. Elə pullar insanı əvvəlaxır fəlakətə sürükləyir.

- Bazarla “sən” deyə müraciət edəcək qədər yaxından tanış olmusanmı?

- Bazarla tanışlığım nə qədər olsa da, yenə də əlavə olaraq

ticarətinə hansısa təsiri varmı?

- Yaz fəsli barədə çox yazılar var. Onları mən də şerlərimdə çox təsvir etmişəm. Yaz fəsli qiyamətdə olacaq hadisəni xatırladır. Allah-təala insanların bəsirət gözünü açmaq üçün bu fəsli

ləhətinə s ə m in r lə r e d Təcrübəli trey yuram. u d c a iy t h e ə həmiş rirəm. ə t s qulaq asmağa ö g t ə z iz ə v hörmət Onlara böyük sab edirəm e h im im ll ə ü Onları m təcrübəli treyderlərin məsləhətinə qulaq asmağa həmişə ehtiyac duyuram. Onlara böyük hörmət və izzət göstərirəm. Onları müəllimim hesab edirəm.

- Yaz fəslinin insanlara təsir göstərdiyini deyirlər...

Maraqlıdır, bu, treydinqdə də özünü büruzə verirmi? Ümumiyyətlə, fəsillərin sənin

yaradıb.

Qış fəsli zamanı təbiət sanki ölür. Buna ağacları misal gətirmək istərdim. Yaz fəslində sanki təbiət yenidən oyanır. Ağaclar gül-çiçək açır, yenidən həyata qayıdır.

Gözümüz qarşısında hər yer yaşıl dona bürünür. Təbiətin oyanması ilə bütün canlılar oyanır, o cümlədən insan da.

8 İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8

34

İnsan orqanizmində təkamülə doğru proseslər gedir. İnsan bədənində olan qan çoxalmağa başlayır. Beyin daha yaxşı işləməyə başlayır.

Bu fəsil mənim üçün xoş fəsillərdən biridir. Mənim ticarətimə öz müsbət təsirini göstərir. Mənə elə gəlir ki, bütün treyderlərə də. Əlbəttə, psixoloji cəhətdən hazır olanları nəzərdə tuturam, öz müsbət təsirini göstərməlidir.

Ələkbər Dadaşov - Forexi daha dərindən öyrəndikcə nələri kəşf edirsən?

- Forexsi dərindən öyrəndikcə ümumi dövriyyədə böyük həcmdə əməliyyatların həyata keçirilməsi üçün tam sərbəstliyi kəşf edirəm.

- Demək olar ki, ənənəvi bir sual: Qazanmaq üçün treyderə nə lazımdır?

- Qazanmaq üçün treyderə psixoloji hazırlıq, səbr, dözüm, kəskin qiymət dəyişikliyi zamanı ticarət taktikasını bilmək, qiymət sıçrayışlarından düzgün istifadə

- Bazardan dincəlməyə

, itkisiz də n ü ç ü ı ığ d a lm Səhvsiz iş o rini həmişə lə b ə b ə s in r ə il əz. İtk səbrsizlik, forex ola bilm b ə b ə s s a s Ə . alışıram təhlil etməyə ç sələsidir. ə m il m a ji lo o psix ehtiyac hiss etdiyin olubmu?

- Elə anlar çox az hallarda olub.

- Əgər kimsə sənə bazarda işləmək üçün samballı bir məbləğ – deyək ki, 100 000 dollar borc təklif etsə, razılaşarsanmı?Yoxsa riskə girməzsən?

- Yüksək məbləğdə pulla işləmək konkret müəyyən edilmiş şərtləri bilməyən üçün böyük bir riskdir. Dəfələrlə demo hesabda böyük məbləğ ilə işləmişəm.

Həqiqi pulla işləmək böyük məsuliyyət tələb edir. Təklif edən olsa, yəqin, işlərdim.

- Treydinq sənin üçün nədir: iş, əlavə iş, yoxsa maraq?

- Treydinq mənim üçün halhazırda əsas işdir.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

etmək, mümkün ticarət strateqiyalarını bilmək lazımdır.

- Hansı metodlar və ya sistemlərlə işləyirsən?

- Elliot nəzəriyyəsinin metod və sistemlərindən, şam nəzəriyyəsindən, riyazi metoddan, dalğa nəzəriyyəsindən və s. istifadə edirəm.

- Özün xüsusi strategiya yaratmağa cəhd etmisənmi?

- Əlbəttə lazım gələndə öz strategiyamdan da istifadə etmişəm.

- Bazarda səni ən çox gərginləşdirən, özündən çıxaran nə olur?

- Trend birdən-birə güclənəndə, səmtini dəyişəndə istər-istəməz treyder həyəcan keçirib gərginləşir.

- Özünə maksimum hansı riski rəva görə bilirsən?

- Hər bir işdə risk gərəkdir Foreksi risksiz təsəvvür etmək çətindir. Kəskin qiymət dəyişikliyi zamanı qiymət sıçrayışlarında daxili hisslərin gərginliyi zamanı kiçik risklər etməli oluram.

- İtkilərinin səbəblərini təhlil edirsənmi? Əsas səbəb nədir?

- Səhvsiz iş olmadığı üçün, itkisiz də forex ola bilməz. İtkilərin səbəblərini həmişə təhlil etməyə çalışıram. Əsas səbəb səbrsizlik, psixoloji amil məsələsidir.

- Plan tutursanmı və ən əsası, tutduğun plana əməl edirsənmi?

- Özümə qarşı çox tələbkaram.

Hər bir işimi plan əsasında həyata keçirirəm.

- Özünü treyder kimi necə xarakterizə edərdin?

- Güclü treyderlər çoxdur. Onlardan biri olsaydım özümü xoşbəxt hiss edərdim.

- Gəlirin artmasını gözləməyə səbrin çatırmı?

- Gəlirin itməsini gözləməyə səbr edirəm, artmasını isə gözləməyə o qədər səbrim olmur.

- Səncə, treyderə ən çox hansı keyfiyyətlər lazımdır?

- Psixoloji hazırlıq, səbr, Elliotun dalğa nəzəriyyəsindən istifadə edərək bazarda qiymətlərin hərəkət strukturunu doğru şəkildə müəyyənləşdirmək və beləliklə bazarın gələcək hərəkət tendensiyasını proqnozlaşdırmaq, dalğa prinsiplərindən istifadə edərək daha az risklərlə mənfəətli ticarət ehtimalını artırmaq.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TİCARƏT

35

Sistem

ZL strategiyası ZL

strategiyası e u r / u s d cütlüyündə H1 zaman miqyasında ticarət aparmaq üçün yaradılıb, amma onu daha aşağı periodlarda (m30 və m15) da tətbiq etmək mümkündür. Strategiya ZigZag indikatorunun əsasında qurulub, amma əlavə alətlərdən də istifadə olunur. Əvvəlcə 15-0-3 parametrlərilə köklənmiş ZigZag indikatorunu qrafikə əlavə edirik.

1) Qrafikdə ZigZag-ın ardıcıl gələn 3 zirvəsini tapırıq. 1-ci və 3cü zirvələrin arasındakı fərq 90 punktdan çox olmalıdır.

2) Bunu tapandan sonra daha bir zirvənin yaranmasını gözləmək lazımdır. Əgər 3-cü zirvə ilə yeni yaranacaq 4-cü zirvənin arasındakı məsafə 40 punktdan çox olmazsa, onda 3-cü zirvədən üfiqi xətt çəkirik (şəkil 1-dəki qəhvəyi xətt).

3) Əgər 4-cü zirvə 3-cü

zirvədən aşağıda olarsa və 2-ci və 3-cü zirvələrin arasındakı məsafə 40 punktdan çox olmazsa, onda 4-cü zirvədən üfiqi xətt çəkirik.

Satış əməliyyatı üçün səviyyənin müəyyənləşdirilməsi: 1) Qrafikdə ZigZag-ın ardıcıl gələn 3 minimumunu tapırıq. 1-ci və 3-cü zirvələrin arasındakı fərq 90 punktdan çox olmalıdır.

2) Bunu tapandan sonra daha bir dibin yaranmasını gözləmək lazımdır. Əgər 3-cü minimumla yeni yaranacaq 4-cü minimumun arasındakı məsafə 40 punktdan çox olmazsa, onda 3-cü minimumdan üfiqi xətt çəkirik.

3) Əgər 4-cü minimum 3-cü minimumdan yuxarıda olarsa və 2-ci və 3-cü minimumların arasındakı məsafə 40 punktdan çox olmazsa, onda 4-cü dibdən üfiqi xətt çəkirik. Əməliyyatların açılması qaydaları

8 Sonra qrafikdə qiymətin yuxarı və ya aşağıya davamlı hərəkət etdiyi zonaları axtarırıq ki, əməliyyat açmaq üçün səviyyələri müəyyənləşdirək. Şəkil 1-də bu səviyyə qəhvəyi xəttlə göstərilib.

Alış əməliyyatı üçün səviyyənin müəyyənləşdirilməsi: Şəkil 1. Alış əməliyyatı üçün səviyyənin qurulmasının sxemi www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TİCARƏT

Sistem

Şəklil 2. ZL strategiyası əsasında açılan əməliyyata nümunə

8

36

1) Beləliklə, bizim artıq iki səviyyəmiz var: - Biri yuxarı hərəkət üçün - Digəri aşağıya hərəkət üçün 2) Qrafikdə yeni səviyyələr yaranana qədər bu iki səviyyə qüvvədə qalır. Əgər təsvir edilən qaydalara uyğun olaraq yeni səviyyələr yaranırsa,onda köhnələr qüvvədən düşür. Beləliklə, həmişə bir-birindən asılı olmayan iki müstəqil səviyyəmiz var, biz də hər ikisilə işləyirik.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

3) Hər iki səviyyə üçün “buy limit” və “sell limit” orderləri yerləşdririk.

- Buy limit orderi üçün: profit 160 punkt, stop 50 punkt - Sell limit orderi üçün profit 100 punkt, stop 50 punkt.

4) Əgər qiymət iki səviyyənin arasındadırsa, həm “buy limit”, həm də “sell limit” orderini qoyuruq; Əgər qiymət hər iki səviyyədən yuxarıdadırsa, iki “buy limit” orderi qoyuruq;

Əgər qiymət hər iki səviyyədən aşağıdadırsa, iki “sell limit” orderi qoyuruq. Əməliyyata misal Şəkil 2-də ZL strategiyası ilə açılan əməliyyata misal göstərilib.

Aydındır ki, əgər Zigzag-ın 4-cü zirvəsi 3-dən yuxarıda olsa, onda üfiqi xətt “4” nöqtəsindən çəkiləcəkdi.

Backtestlər göstərir ki, strategiya yaxşı nəticələr verir:

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

ALQORİTM

37

Robotreyding

“Dəli” robotla nə etməli?

Mavlet Baqiyev

T

icarət hesabımızı robotun texniki nasazıqlarından necə qoruya və robotun etibarlığını necə artıra bilərik? Bu sual öz hesabını ticarət robotuna həvalə edən hər kəsi düşündürür. Texniki nasazlığın yaratdığı problem çox baha başa gəlir. Məsələn, şəxsən tanıdığım bir treyderin robotu texniki nasazlığa görə yarım saata ona iri məbləğdə ziyan vurub. Təəssüflər olsun ki, treyderlər texniki nasazlıqlar barədə ancaq onların fəsadlarına rast gələndə fikirləşməyə başlayırlar. Niyə də bu cür hadisələrə əvvəlcədən hazır olmayaq?

Robotların yaradılmasında əsas məqsəd işlək komponentlər əsasında etibarlı sistem qurmaqdan ibarətdir. Texniki nasazlıq əsasən iki səbəbdən olur: 1) Robotun daxili məntiqi və 2) Ətraf mühit.

Robotun hazırlanmasına başlayarkən ilk növbədə loqlar sisteminin yaradılmasına diqqət yetirmək lazımdır. Bununla yanaşı nəinki robotun öz fəaliyyətini, həmçinin bu vaxt “ətraf aləmin” vəziyyətini nəzərə almaq lazımdır. Loqların mənbəyi xüsusi robot moduludur (səhvlərin analizatoru). Səhvlərin analizatorunun işi robotun necə işlədiyini müəyyən edib, yazmaqdır. Məsələn, əməliyyatların yerləşdirilməsində gecikmə, internetlə əlaqənin kəsilməsi, gələcəkdə əməliyyatın yerləşdirilməsində gecikmə və s.

Robot əməliyyat açanda ticarət sisteminizə müvafiq şərtlərə görə verilən əməliyyatı da loqa yazmaq www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

lazımdır. Həmçinin ticarət pozisiyalarını və yerləşdirilmiş sifariş orderləri terminala və robota görə yazmaq da faydalıdır. Praktikada bu fikirlər fərqlənə bilər.

Bir çoxları pozisiyanı

məlumatları dəyişmək və onların təyin olunmuş diapazonlarda (məsələn, mənfi və ya 0 qiyməti olmamalıdır) yerləşdiyini yoxlamaq lazımdır. Məlumatların yoxlanılması və filtrasiyası zamanı hər bir treyder özü bir məsələni həll etməlidir; ya bu etapda səhvə yol verməli və robotu söndürməli, ya da onu düzəldilmiş məlumatlar əsasında işlətməlisiniz. İkinci halda bilmək lazımdır ki, bu, yalnış ticarət siqnallarına səbəb ola

alarında iy s n ta S ik tr k le Atom E özünü ə fi a d ü m n a m a z qəza baş verən rulub. u q a d ın s a s ə i sip söndürmə prin alıdır lm o lə e b a d t o bilər, Rob

səhv əks etdirməklə və terminallardakı məhdudiyyətlərlə bağlı əhvalatları xatırlayır.

Robotun işində problemin yaranma səbəblərindən biri terminalda broker məlumatlarının səhv əks olunmasıdır. Amma “İnForex”in treyderləri bu problemə görə narahat olmayana bilərlər.

Robotunuzda istifadə olunana bütün xarici informasiyalara skeptik yanaşmaq lazımdır. Faciəvi nəticələrdən qorunmaq üçün

belə ki, onlar qeyri-müəyyən məlumatlara əsaslanır.

Atom Elektrik Stansiyalarında qəza baş verən zaman müdafiə özünü söndürmə prinsipi əsasında qurulub. Məsələn, adi ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında reaktora qrafit bloklar enir və zəncirvari reaksiyanı söndürürlər. Qrafit müdafiənin robotda əsas hədəfi – robotun terminaldakı hərəkətləri qane etməsə və “problem yaransa”, onu söndürməsidir.

8

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

ALQORİTM 8

38

Qrafit müdafiə məhz hər hansı bir texniki problemə qarşı hesablanıb. Onu hazırlayarkən belə problemlərin meydana gəlmə ehtimallarına əsaslanırıq. Bəlkə heç nasazlıq yaranmayacaq – lap yaxşı, amma əgər baş versə, bizim qabaqcadan ona qarşı müdafiəmiz olmalıdır. Axı bir çox səbəblərdən o, baş verə bilər. Məsələn, bir dəfə robotun yarım illik fəaliyyətindən sonra KVİK-də qəflətən bir pəncərə yarandı və terminalın işini dayandıraraq hansısa rəqəmlərin yığılmasını tələb etdi.

Avtomatlaşdırılmış ticarət sisteminin hazırlanması zamanı texniki nasazlıqdan yaranan fəsadları azaldacaq bəzi sistemli müdafiələri əvvəlcədən

Robotreyding itkiyə məhdudiyyət qoymaq və s.dən ibarətdir.

Bir sıra əhəmiyyətli və dağıdıcı nasazlıq və fəsadlar var ki, mütləq müdafiədə nəzərə alınmalıdır: 1) Robotun həddindən artıq və ya hətta maksimum kredit dəstəyi ilə pozisiyada olması; 2) Hər hansı bir səbəbdən (məsələn, səhv məlumatlara görə, pozisiyanı səhv hesablamasına görə, pozisiyanı terminalda səhv əks etdirməsinə görə, əməliyyatların yerləşdirilməsində gecikməyə görə və s.) çoxlu əməliyyat açılması; 3) Sistemdən kənar əməliyyatların açılması; 4) Sistemli əməliyyatlara icazə verilməməsi;

əli: tm e ə n ı n a m a z q texniki nasazlı dən əvvəl in s ə lm ü r ü d n robotun sö iyanı is z o p a s x o y , q ma pozisiyadan çıx lazımdır? k ə m r ü d n ö s obotu düzəltmədən r deyil Bu, asan sual 5)

nəzərə almaq olar. Məsələn, əgər sizin robot bir neçə ticarət strategiyaları və ya alətləri ilə eyni vaxtda ticarət aparırsa, onda hesabı alt hesablara bölmək olar. Bu, nasazlığın fəsadını lokallaşdırmağa və alt hesabda itkini məhdudlaşdırmağa kömək edər. Amma mən yalnız brokerin imkanlarına arxalanmağı məsləhət görmürəm, “qrafit müdafiə”nin özündə də robotun fəaliyyətini dayandırmaq və müəyyən məhdudiyyətlər nəzərə almaq lazımdır. Bu, maksimum pozisiyanın həcmini/kredit çiyinini məhdudlaşdırmaq, əməliyyatların sayına məhdudiyyət, gündəlik maksimum www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Əməliyyatların verilməsi zamanı kritik gecikmələr yaranması (əməliyyatlar bilinməyən istiqamətdə itir).

Sözsüz, robotun yaradılması mərhələsində onu səhvlərin olubolmaması baxımından test etmək, real ticarətdə yoxlamaq və s. lazımdır. Amma praktikada olur ki, bir robotu təkmilləşdiririk, ticarət terminalının yeni versiyaları çıxır, parametrlərin sayı artır və müxtəlif potensial nasazlıq səbəbləri də artır. Ona görə də nə isə gözlənilmədən baş verə bilər.

Bu səbəbdən də “qrafit

müdafiə”nin yaradılmasına daha bir həftə də sərf edib, sonda özünüz səhv buraxa bilərsiniz.

“Qrafit müdafiə” necə hərəkət edəcək? Məsələn, o, istifadə olunan kredit çiyinini ölçə və kritik səviyyənin aşılması zamanı robotu söndürə bilər. O, göndərilən tranzaksiyaları hesablaya və limit keçildikdə robotu söndürə bilər və s.

Hərçənd, bu zaman da ortaya müəyyən suallar çıxır. Məsələn, yaradılan müdafiədə nasazlığa qarşı hansı həssaslıq tənzimlənsin?

Müdafiə ani pis vəziyyətə reaksiya verə bilər. Və ya o, ancaq ciddi problemlərə reaksiya verəcək. Hesab olunur ki, hətta cüzi uyğunsuzluğu belə nəzərə almaq lazımdır. Belə ki, bu cür halların yığılması elə “qara qu quşu”na gətirib çıxara bilər. Bu minvalla hazırlanan müdafiə birbirindən asılı olmayan bir neçə tərəfli məhdudiyyətlərdən ibarət olmalıdır. Yəni eyni vaxtda gündəlik əməliyyatların sayı ilə yanaşı maksimum kredit çiyini də məhdudlaşdırılmalıdır və s. Robotun hansı hərəkətinin “modelə” uyğun olmayacağına qərar vermək sizlikdir. İkinci məsələ ondan ibarətdir ki, texniki nasazlıq zamanı nə etməli: robotun söndürülməsindən əvvəl pozisiyadan çıxmaq, yoxsa pozisiyanı düzəltmədən robotu söndürmək lazımdır? Bu, asan sual deyil, çünki nasazlığın səbəbi məlum olmaya bilər (həqiqi ticarət pozisiyaları hansıdır, terminal ümumiyyətlə işləyirmi və s.).

Bu vaxt yaranan problemin həll olunmasında robota etibar etmək olar yoxsa treyderi “köməyə çağırmaq” lazımdır?

8

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

ALQORİTM 8

Siqnal sistemi vasitəsilə robot treyderə lazımi informasiyanı çatdırır: hazırkı vəziyyət, pozisiya, əməliyyata giriş və əməliyyatdan çıxış, hər hansı bir texniki nasazlıq. Bu, robotun informasiyanı yerləşdirə biləcəyi hər hansı bir sayt da ola bilər. Əgər informasiyanın sonuncu dəfə yenilənməsi çox gec baş veribsə, deməli, vəziyyət kritikdir (məsələn, internet yoxdur və ya problem əməliyyat sistemi, ya da cihaz təminatı səviyyəsindədirsə). Bu, səs siqnalları, xüsusi açılan pəncərələr ola bilər (əgər treyder terminala yaxın əyləşibsə). Amma ən rahat sistem – SMS-xəbərdarlıqdır.

SMS-xəbərdarlığı müxtəlif internet servislərin köməyilə reallaşdırmaq olar. Məsələn, kifayət qədər rahat və etibarlı şəkildə Google Calendar servisi vasitəsilə sms-xəbərdarlığı reallaşdırmaq mümkündür. Robot Google API-ə qoşulur və təqvimdə hadisələr yaradır. Təqvimin parametrlərinə hadisələr barədə sms-bildiriş də daxildir. Nəticədə lazımi infor-

Robotreyding texniki etibarlılığı məsələsini gözdən keçirtdik. Bununla robotu hazırlama mərhələsində lazımi sistemləri loqlar sistemini, filtrasiya sistemlərini, qəbul olunan məlumatların yoxlanılması və düzəldilməsini, səhvlərin analizatorunu, siqnal sistemini və əlbəttə ki, robotu söndürəcək kritik sistem – qrafit sistemini nəzərə almaqla məşğul olmaq lazımdır.

masiya ilə bağlı SMS əldə etmək və robotun vəziyyətindən agah olmaq olar. Əlbəttə, əgər robot xarab olubsa, SMS göndərə bilməyəcək, ona görə də, hansısa azad sistem (məsələn, saytdakı skript və ya başqa server) vaxtaşırı robotun vəziyyətini yoxlaya bilər.

Hansı siqnal sistemindən istifadə etmək yaxşıdır? Mən bu məsələdə “və ya” tərəfdarı deyiləm, “və” tərəfdarıyam. Robotda eyni vaxtda informasiyanı sayta yerləşdirmək, kritik səhvlər barədə SMS vasitəsilə məlumat əldə etmək və s. imkanlar ola bilər.

SMS-xəbərdarlığın olması robotun sahibinə daha çox azadlıq verir – robotun vəziyyətini izləmək üçün daim monitorun qarşısında oturmağa ehtiyac yoxdur. İdeal variant həmişə robotun yerləşdiyi virtual serverə qoşulmaq və lazım gəldikdə onun fəaliyyətini yoxlamaq imkanına malik noutbuka sahib olmaqdır.

Bəzi məsələlər mübahisəli olduğundan bu və ya digər vəziyyətdə nə cür qərar verməyi treyderin və ya ticarət robotu yaradıcısının öhdəliyinə buraxırıq.

Biz müxtəlif ticarət sistemlərində, müxtəlif zaman intervallarında, müxtəlif alətlərdə ticarət aparırıq və bizim xasiyyətlərimiz də fərqlidir. Ləng sistemlər və treyderlər üçün həssas müdafiəli və hər hansı bir problemi həll etməyə cəhd göstərməyən paranoik robot münasibdir, digər sistemlər üçün isə elə bir robot lazımdır ki, məsələn, buraxılmış kotirovkaları yükləyə və nizamlaya, ya da xırda standart səhvləri özü düzəldə bilsin.

Beləliklə, bu məqalədə robotun

Facebook-da bizə qoşulun www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

39

40

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NÜA N S L A R

İndikator

Trendin müəyyənləşdirməyin tez, dəqiq və effektiv metodu

RSI-ın bilmədiyimiz tərəfləri Bu indikatorla daha yaxından tanış olmaq hər bir treyder üçün vacibdir John Hayden

çox borcluyam. RSI haqqında bildiklərimin xeyli hissəsini o zun illərdir ki, treyder mənə öyrədib. Wilderin öz hazırdostlarım məndən bu ladığı indikatordan istifadə etsualı soruşurlar: Qra- mədiyinə diqqət yetirən Endryu fikə baxan kimi trendi necə tez RSI anlayışını Wilderin ağlına müəyyən edə bilirəm? Mənim gəlməyəcək dərəcədə inkişaf etcavabım isə bu olur ki, yüzlərlə dirdi. Görünür, Wilder bütövlükdə qrafik tədqiq etsəm də, ancaq bir özünün Adam nəzəriyyəsinə və fundamental indikatorla işləyi- Delta fenomeninə daha çox fikir verirdi. rəm: Nisbi Güc İndeksi (RSI).

U

İmpuls ossillyatorları treyderlər arasında çox məşhurdur və getdikcə daha çox yayılır. Dörd ən məşhur impuls indikatorundan birincisi hər hansı bir zamana görə bağlanış qiymətini ölçən Momentum indikatorudur. Momentum qiymət dəyişikliyini bu cür hesablayır: (cari qiymət) – (N sayda geriyə olan qiymət). İkinci impuls indikatoru – ROC Mən əmtəə bazarları üzrə məsləhətçi (CTA) Endryu Kardvelliyə nisbi dəyişikliyi belə bir formul üzrə hesablayır: (cari qiymət) / (N sayda geriyə olan qiymət). Üçüncü impuls ossilyatoru – Corc Leyn tərəfindən hazırlanmış Stoxastik indikatorudur. Bu indikator müəyyən dövr üzrə maksiŞəkil 1. ROC və Momentum mum, minimum indikatorlarının çatışmazlığına dair misal RSI indikatorunu J.Welles Wilder hazırlayıb və 1978-ci ildə “Texniki ticarət sistemlərində yeni konsepsiyalar” kitabında təqdim edib. Welles RSI-ı əmtəə bazarlarında ticarət üçün hazırlayıb. Mən əminən ki, bu indikator bütün bazarlarda və bütün zaman intervallarında işləyəcək.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

və bağlanış qiymətləri arasındakı əlaqəni ölçür. Formul: [(cari bağlanış qiyməti – son N sayda dövrə görə daha aşağı minimum) / (son N sayda dövrə görə daha yuxarı maksimum - son N sayda dövrə görə daha aşağı minimum)] * 100. Bu formul adi impuls indikatorunun formulundan bir qədər çətindir.

Dördüncü, ən məşhur impuls ossilyatoru RSI isə belə hesablanır: 100 – [100 / [1 + (N sayda dövrə görə yuxarıya doğru orta qiymət dəyişikliyi) / (N sayda dövrə görə aşağıya doğru orta qiymət dəyişikliyi)]]. İlk üç ossilyatorun (Momentum, ROC və Stoxastik) problemi ondan ibarətdir ki, böyük qiymət hərəkətləri nəzərdən keçirilən dövrdən kənara çıxırsa, indikator lazım olduğundan tez-tez dəyişəcək. Məsələn, 2000-ci il mart ayına gümüş kontraktlarının qrafikində iki impuls indikatoru – RoC və Momentumun güclü qiymət dəyişikliyi zamanı özünü necə aparmasını izləyə bilərik (şəkil 1).

Oktyabrın əvvəli gümüş güclü birgünlük yuxarı hərəkət edib (A şamı). C1 nöqtəsində 9 periodlu RoC (və ya İmpuls indikatoru) hələ həmin gününün bağlanış qiymətini nəzərə alıb. Növbəti gün (C2) qimyət (C1) ilə müqayisədə az dəyişib, indikatorlar isə bizə son dərəcə böyük hərəkətlər göstərib.

8

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

41

NÜA N S L A R 8

42

Belə bir mənzərə D1-D2 günlərində də müşahidə olunur. İndi isə ossilyatorların periodunu 9-dan 10-a dəyişməklə nə baş verdiyinə baxaq. Biz görürük ki, A və B gedişləri əvvəlki kimi indikatorda iki dəfə öz əksini tapıb.

Gördüyümüz kimi, periodu dəyişdikdən sonra ossillyatorların ümumi mənzərəsində elə də fərq yaranmır. Ona görə ki, ossillyator hər iki ardıcıl gündə böyük hərəkətdən əvvəlki qiyməti görür.

Bundan başqa ossillyatorlar F nöqtəsində enməkdə davam edirdilər, halbuki 9 periodlu ossilyatorlar qalxırdılar. Maraqlıdır ki, gümüşün qiymətinin özü demək olar ki, bir onluq aşağı düşdü.

Beləliklə, sadə impuls ossillyatorlarının əsas problemi budur.

RSI isə öz quruluşuna müvafiq olaraq bu cür sapmaları hamarlayır. Şəkil 3-də 9 və 10 periodlu RSI-lara nümunə göstərilib.

Göründüyü kimi, RSI hərəkətinin şaquli məsafəsi (E1 E2-yə və F1 F2-yə qarşı) böyük hərəkətlərin olub-olmamasından asılı olmayaraq demək olar ki dəyişməz qalır. RSI indikatoru həmişə 0-dan 100-ə qədər olar şaquli diapazon çərçivəsində qalır.

Bu, bizi ifrat alış və ya satış səviyyələrini müəyyənləşdirmək üçün indikatorun əvvəlki yüksəkliklərini araşdırmaqdan azad edir. Əvvəlki maksimum və minimumların müqayisə problemi adi impuls indikatorları üçün xarakterikdir, belə ki, onlar müəyyən şaquli diapazon çərçivəsində qalmırlar.

RSI-ın müzakirəsi zamanı texniki analiz üzrə bir çox kitablarda adətən 14 günlük periwww .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İndikator oddan istifadə edir. Period nə qədər yüksək olsa, RSI bir o qədər az həssas və az amplitudaya malik olacaq. Mən də 14 perioduna üstünlük verirəm, belə ki, o, bütün zaman intervallarında yaxşı işləyir, bundan da Şəkil 2. Qiymətin bir gedişi indikatorlarda savayı, ay iki dəfə əks olunur. dövrünün yarısıdır.

Adətən treyderlər RSI-dan 70-dən Günlük zaman intervalları üçün bəzi treyderlər 9 periodundan isti- yuxarı olan zaman “ayı” divergensiyasını, 30-dan aşağı olan zaman fadə edirlər. Qızılda, gümüşdə, “buğa” divergensiyasını müəyyənxammal və maliyyə bazarlarında ləşdirmək üçün istifadə edirlər.

25 günlük period yaxşı işləyir.

Hesab olunur ki, bu bazarlarda 50 Çoxlarının RSI haqqında bilikgünlük dövr mövcuddur və 25 ləri bununla da məhdudlaşır. onun yarısıdır. Əsas onu başa Amma bunlar sadəcə böyük bir düşmək lazımdır ki, RSI formulu mənzərənin xırda hissəsidir.

90 periodun göstəricilərini tədqiq Məsələn, “buğa” bazarında diapaetməlidir ki, məqsədəuyğun zon elə dəyişirsə ki, ifrat alış 80nəticələr verə bilsin. Əks halda də yaranır, onda Endryu Kardvell RSI formulu trendin analizi üçün hesab edir ki, dəstək səviyyəsi də dəqiq nəticələr verməyəcək. Mən həmçinin dəyişməlidir. Eniş hər gün qrafikə baxanda heç olmasa 200 periodun göstəricilərinə bazarında isə əksinə, ifrat satış səviyyəsi 20-yə yaxınlaşırsa, onda nəzər salmağa üstünlük verirəm bu bazarın müqavimət səviyyəsi ki, RSI-a inanım. də dəyişməlidir.

Wilder bəyan edir ki, onun zənArtım trendi zaman qiymət nincə RSI-ın ən böyük dəyəri inadətən indikatorun 40 və 80 dikator ilə dinamik qiymət qiymətlərində effektiv dəstək arasındakı sapmanı əks etdirməsidir. Qiymət yeni minimum təyin tapır. Eniş zamanı isə 20 və 60-da.

RSI-ın 60 səviyyəsindən 70-ə və edəndə və RSI 30-dan aşağıda daha da yuxarı qalxması trendin yeni minimum qeyd edə “ayı” vəziyyətindən “buğa”ya bilməyəndə onun qrafiki “buğa dikeçməsinə siqnal olacaq. vergensiyasını” göstərir. Wilderə 80/40 diapazonunda (buğa görə, belə bir vəziyyətdə qısamüdbazarı) siz görəcəksiniz ki, RSI dətli alış siqnalı yaranır. daha yüksək maksimumlar və daha yüksək minimumlar yaradır Analoji olaraq “ayı divergen– klassik “buğa” bazarı əlaməti! siyası” zamanı isə qısamüddətli satış əməliyyatı açmaq olar!

8 İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NÜA N S L A R

İndikator

olundu (C), trend çox güman ki, dəyişdi. Biz (D)-dən sonra qiymətin cüzi artımını və onun yeni minimuma enişini görürük, amma RSI yeni minimumu təyin edə bilmədi.

Bunun yerinə “buğa” divergensiyasını Şəkil 3. RSI daha “hamar” işləyir çəkir! Bu Analoji olaraq 60/20 diapazonöqtədə biz əminliklə deyə bilərik nunda (“ayı” bazarı) isə RSI daha aşağı minimumlar və maksimum- ki, “buğa” bazarı artıq ölüb! (C) nöqtəsindəki RSI-ın 60 səviyyəsi lar əmələ gətirir. RSI-ın bu cür göründüyü kimi müqavimət oldu, hərəkətini aksiya və ya əmtəə ona görə ki, 40 səviyyəsi dəstəyi bazarı qrafikinə baxmaqla asantəmin edə bilmədi (C-dən D-yə lıqla görmək olar. düşdü) və “buğa” divergensiyası RSI həmçinin öz səviyyələri ilə yarandı. “Buğa”lar arasında qeyrimüəyyənlik yaranan zaman biz əvvəlki təpə və ya dibin müqavimət və ya dəstəyinə işarə edəcək. satış üçün məqam axtarmalıyıq!

Köhnə müqavimət nöqtələri yeni müqavimət nöqtələrinə çevrilə, kəsilmə zamanı isə korreksiya zamanı yeni dəstək səviyyəsinə dönə bilər. Analoji olaraq köhnə dəstək səviyyələri yenidən effektiv dəstək ola, kəsilmə zamanı isə müqavimət səviyyəsi kimi test edlə bilər. Misal kimi şəkil 4-dəki qrafikə nəzər salaq. ( A ) nöqtəsində cari artım trendinin fasilə götürməyə hazırlaşdığına işarə edən zəif “ayı” divergensiyası var. Qiymət nəticədə RSI-ın 40 səviyyəsində dəstək taparaq (B) nöqtəsinə enir.

(C) nöqtəsinə artım ilk işarə idi ki, trend dəyişə bilər. Belə ki, 60-da effektiv müqavimət müəyyən olunur. Qiymətin (D) nöqtəsinə enməsi 40-dakı əvvəlki dəstək səviyyəsini kəsir. Bu nöqtədə biz başa düşürük ki, dəstək yalnış idi və 60-da müqavimət müəyyən www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

müqavimət təyin etməsinə bənzəyir. (K) nöqtəsinə olan artım 60-dakı müqaviməti qırdı, (L) nöqtəsinə eniş isə 60-da dəstək təyin etməklə “buğa” bazarına qayıtdığımızı təsdiqlədi. Deməli, (E) nöqtəsində satış üçün məqam axtardığımız kimi (L) nöqtəsində də alış verməyə səmərəli vəziyyəti gözləməliyik. Yadda saxlayın ki, indi buğa bazarında RSI indiqatorunun özü keçmiş müqavimət səviyyələrində (C,E,Q,H) dəstək tapmağa (L) çalışır. İstənilən halda (M)-ə olan artım 80-də müqavimətlə rastlaşdı. (N)ə enməklə isə 60-da dəstək təyin etdi. Fikir versəniz, 60 səviyyəsi artıq ikinci dəfədir ki, dəstək rolunda çıxış edir. RSI-ın bu cür hərəkəti ona işarə edir ki, biz güclü buğa bazarındayıq. Analoji vəziyyətdə 40 səviyyəsi “ayı” bazarında müqavimət kimi çıxış edir.

(E)-yə qədər olan artım 60-da dayanır və sonra (F)-ə enir. Amma (N)-dən olan rallidən sonra (O) RSI (F)–də “buğa”ların qiyməti nöqtəsində biz “ayı” divergenqaldırmağa hazır olduqlarına işarə siyası ilə rastlaşırıq. Bu divergenedən dəstək tapır. Hərəkət (G)-ə siya bir neçə gün sonra başqa qalxanda biz əminliklə deyə divergensiya ilə müşayiət olunur. bilərik ki, eniş trendi hələ də Daha sonra qiymətin (P)-yə enişi sağdır. (H) minimumu “buğa” ditrendin dəyişikliyinə xəbərdarlıq vergensiyası ilə müşayiət olunetdi. madı. (I) nöqtəsində zəif təsdiq 8 var idi; RSI enməmişdən əvvəl 60-dan yuxarı 64.93-ə qədər qalxa bildi. Bizim şübhələrimiz (J)-ə eniş zamanı 40 dəstəyində daha da gücləndi. Bu, RSI-ın 60-da Şəkil 4. Yapon yenasının uzunmüddətli qrafiki (C) nöqtəsində İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

43

8

NÜA N S L A R

İndikator malaşdıracaq.

8

44

(Q) nöqtəsində RSI 60-da müqavimətlə rastlaşanda (xırda “ayı” konvergensiyası ilə) qiymətin (R) nöqtəsinə enişinə səbəb oldu. (S) nöqtəsinə olan kəskin ralli güclü buğa bazarının sağlamlığına işarə etdi. Maraqlıdır ki, (S) nöqtəsində (O) nöqtəsinə nəzərən ayrıca uzunmüddətli ayı divergensiyası görürük.

RSI-da yena üzrə “buğa” trendinin sona çatmasına ilk əlamət 40-ın kəsilməsi zamanı müqavimət rolunu oynayan 60 səviyyəsi olacaq.

Qiymət və RSI qrafiklərində əvvəlki müqavimət və dəstək səviyyələrini tapmaq vacibdir.

Mən RSI qrafikinə hansı qiymətdə və RSI səviyyəsində müqavimət və dəstək səviyyələrinin yerləşdiyini müəyyənləşdirmək üçün baxıram. Artım trendində qrafiklər göstərir ki, cari dəstək səviyyələri bir neçə əvvəlki gün və həftələr ərzində əvvəlki müqavimət səviyyələri (həm qiymətdə, həm də RSI-da) idilər. Amma bazarın aşağıya enişi zamanı qiymət və ya RSI nəticədə əvvəlki dəstək səviyyələrini kəsəcək. Onda bu əvvəlki dəstək səviyyələri cari müqavimət səviyyələrini for-

Trendi göstərmək üçün üstünlük verdiyim digər alət – orta dəyişən göstəricidir. RSI ilə birlikdə işlədəndə MA-lar daha effektiv siqnal verir. Faktiki olaraq trend 9 SMA və 45 WMA-nı həm qiymətə, həm də RSI-a tətbiq etməklə təsdiqlənə bilər: 1) Qiymətdə və RSI-da 9 SMA 45 WMA-dan yuxarı olsa, trend yuxarıyadır.

2) Qiymətdə və RSI-da 9 SMA 45 WMA-dan aşağı olsa, trend enəndir.

3) Qiymətdə 9 SMA 45 WMAdan yuxarı, RSI-da isə 9 SMA 45 WMA-dan aşağıdırsa, yuxarıya istiqamətli yan trenddir.

4) Qiymətdə 9 SMA 45 WMAdan aşağı, RSI-da isə 9 SMA 45 WMA-dan yuxarıdadırsa, aşağıya istiqamətli yan trenddir.

Bir halda ki, RSI qiymətlə müqayisədə daha dəyişkəndir, müvafiq olaraq RSI-da 9 SMA 45 WMA-nı, qiymətdəki 9 SMA-nın 45 WMA-nı kəsməsindən daha tez kəsir. Mən MA-lara RSI-a baxanda xüsusi olaraq diqqətlə yanaşıram. MA-ların necə işlədiyini başa düşməyiniz bütövlükdə trendə diqqətinizi yönəltməyə kömək edəcək. Şəkil 5-ə fikir verin. Aydındır ki, trend 1999-cu ilin əvvəlindən enirdi. Amma yuxarıda qeyd etdiyimiz qaydaları tətbiq etməklə biz bunları Şəkil 5. MA-ların həm qiymətə, görürük; (1) həm də RSI-a tətbiqi nöqtəsində

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

(124,14 bağlanışında) qiymət 45 WMA-da müqavimət tapıb (qırmızı xətt). Həmçinin diqqət yetirin ki, RSI üzərindəki 9 SMA (yaşıl xətt) 45 WMA-nı aşağıya doğru elə kəsib ki, eniş trendini yenidən bərpa edib. (2) nöqtəsində (122,09) aşağıya istiqamətli yan trend yaranıb, bununla da alış əməliyyatı açmağımıza mane olub. Bunun yerinə o, bizi satış əməliyyatı açmağa vadar edir. Bu, (3) nöqtəsində (120,04) aydın oldu – orada trend aşağı dönüb.

(4) nöqtəsində yenə yan trend yaranıb, amma bu dəfə yuxarıya istiqamətli (114,20). (A) nöqtəsinə rallidən sonra bir çox treyderlər güman etməyə başladı ki, qiymət yuxarıya hərəkətini davam edəcək. (A) nöqtəsində bir sıra amillər üst-üstə düşdü. Əvvəla, trend indi həm qiymət, həm də RSI-dakı MA-lara görə qətidir. İkincisi, RSI 60-dakı müqavimət səviyyəsini kəsə bilmir. Üçüncüsü, qiymət 45 WMA-dan uzaqlaşa bilmədi. Bu, ona işarə edir ki, hərəkət hələ də aşağıyadır.

Bundan başqa, avqustun əvvəlində növbəti hərəkət göstərir ki, RSI mümkün dəstəyi 40-da kəsib. Tezliklə (6) nöqtəsində (111,03) trend yenidən aşağı dönüb. (5) (114,26) və (6) (111,03) nöqtələri arasında MAlar bir neçə dəfə ya müsbət, ya da mənfi olub. Amma diqqət yetirin ki, RSI 60-da müqavimət səviyyəsini saxlamaqda, amma qiymətdəki MA mənfi olmaqda davam edirdi. Sonra (6) nöqtəsində (111,03) eniş trendi bərpa oldu. (7) nöqtəsində (103,19) trend müvəqqəti olaraq aşağıya istiqamətli yan olub.

Hərçənd, bu, yalnış hərəkət idi.

Belə ki, RSI müqaviməti 40-da saxlayırdı.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

İNSANIN TƏBİƏTİ

Psixologiya

Şüurlu və şüursuz risk “

Riskə meyl artıb”, “riskə meyl azalıb”… Bu cür ifadələrlə biz birja xəbərlərini oxuyarkən tez-tez qarşılaşırıq. Bəs “riskə meyl” nədir?

Bu ifadə çoxları üçün qəribə və ilk baxışdan qeyri-adi görünə bilər. Axı normalda insan riskə yox, riskdən qaçmağa meyl etməlidir. Amma digər tərəfdən, pul qazanmaq istəyi həmişə risklə bağlıdır.

Gəlirlik və risk – bir medalın iki üzüdürlər. Risk nə qədər yüksəkdirsə, gəlirlik də bir o qədər artıqdır və əksinə. Məhz gəliri artırmaq istəyi insanlarda riskə meyli gücləndirir. İlk növbədə bu, konkret insanın fərdi xüsusiyyətidir. İnsanların çoxu mühafizəkardırlar və risklərdən yayınmağa çalışırlar.

Hər vəziyyətdə riskə can atanlar ekstremal şəxslərdir. Elələrinə az-

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

az rast gəlinir. Amma öz həyatında uğurlara nail olmağı bacarmış insanlar əsasən riski şüurlu şəkildə qəbul edən şəxslərdirlər.

Burada “şüurlu şəkildə” sözü çox böyük məna daşıyır. Çünki fərqində olmadan, dərk etmədən riskə girmək heç də qazanca səbəb olmur. Böyük miqdarda insanlar fond bazarının imkanlarından istifadə etmirlər, çünki xəbərləri yoxdur. Nəticədə pullarını digər riskli işlərə qoyur və itirirlər.

İnformasiyalılıq riski şüurlu şəkildə etməyə yardım göstərir.

Bu zaman riskə alışma effekti də ortaya çıxır. Məsələn, yeni başlayan sürücülər ilk dövrlərdə maşını çox ehtiyatla sürsələr də, getdikcə, alışdıqca daha riskli sürməyə başlayırlar. Eyni hal digər peşə sahiblərində, o cümlədən, investorlarda da müşahidə olunur.

Digər tərəfdən, məlumatsızlıq hər şeyi insana əslində olduğundan daha qorxulu göstərir. Bir çox hallarda belə fikirlərlə rastlaşırıq: “Mən öz sahəmdə hər şeyi bilirəm, amma birjada yox, ona görə də birjalara pul yatırmağa qorxuram”. Halbuki, əksər hallarda bu cür düşünən insanların “öz işi” birjalardan daha riskli və itirmək ehtimalı daha yüksək olur.

Onları qorxudan sadəcə, məlumatsız olmalarıdır.

Risk etməyə hazır olmaq, görünür, həm də fizioloji xüsusiyyətdir. Bəzi insanların təbiətində olur, bəzilərində isə yox. Sadəlik üçün bütün insanları 3 qrupa ayırmaq olar: “mühafizəkarlar”, “aqressivlər”, “tarazlılar”. Hərçənd, məsələ investisiyaya gələndə bunlardan biri o birinə çevrilə də bilir. İnvestisiya strategiyası seçərkən riski qəbul etməyə hazırlıq dərəcəsini də nəzərə almaq lazımdır. Mühafizəkar şəxslər adətən sabit və az gəlirli yatırımları üstün tuturlar. Riskə aqressiv yanaşanlar üçün əsas məsələ sabitlik yox, gəlirliyin yuxarı olmasıdır.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

“İn “İn Forex”in təhlil və proqnozlar bürosu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

AY I N T Ə H L İ L İ

47

Ekspert-rəyi

Gözləyək, görək?..

Aprel ayı üçün ekspert proqnozları

S

on həftələrdə maliyyə bazarı treyderlərin qarşısına yeni tapmacalar qoymaqda davam edir. Hazırda əksər cütlüklərlə bağlı proqnozlar vermək xeyli çətindir. Çünki bazar özünü nə istədiyini bilməyən şıltaq uşaq kimi aparır. Belə vəziyyətdə ənənəvi ekspertlərimizin rəyləri sizin üçün daha faydalı və maraqlı olmalıdır.

Suallarımız da həmişəki suallardır:

Bir cümlə ilə Səbinə Məmmədqızı: - Avro/dolların 1.2960-dan aşağı düşəcəyinə elə də inanmıram.

Mavlet Baqiyev:

1) Aprel ayında eur/usd cütlüyündən nə gözləyirsiniz?

2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyi məsləhət görürsünüz?

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollar güclü enişdən sonra 1.3030 ərazisindən dəstək alıb və bu dəstək hələ ki, onu enişdən saxlayır. Enişə səbəb ABŞ iqtisadiyyatında nəzərə çarpan güclənmə meyl-

ləri, Avrozonada borc böhranının dərinləşməsi və görülən tədbirlərinin elə də mühüm nəticə verməməsidir.

Deyilən dəstəyin itirilməsi enişin daha sürətlənməsinə səbəb olacaq, bu halda 1.30-1.2960 dəstəyinin möhkəmliyi yoxlanacaq. Amma cütlüyün bu səviyyədən aşağı düşəcəyinə elə də inanmıram, belə bir hal qlobal böhrana gətirə bilər.

Qalxış üçün qırılmalı olan müqavimətlər: 1.3145, 1.3250, 1.3290.

nda nəzərə tı a y iy d a s ti iq BŞ Enişə səbəb A ozonada borc r v A i, r ə ll y e m mə birlərinin d tə çarpan güclən n lə ü r ö g ə rinləşməsi v böhranının də məməsidir. r e v ə c ti ə n m ü elə də müh

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

- Əgər eur/usd 1.3000-dan aşağıda möhkəmlənsə, 1.2625-ə qədər düşə bilər.

Fərid Hüseynov : - Hər şey cütlüyün diapazondan necə çıxacağından asılıdır.

Qafar İmanverdiyev : - Bu ay eur/usd və usd/chf vacib xəbərlərdə aqressiv hərəkət edəcəklər. İlqar Vəliyev: - Eur/gbp cütlüyü hələ də maraqlı görünür, çünki strateji hədəfinə çatmayıb.

8 İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

AY I N T Ə H L İ L İ

Ekspert-rəyi

8

48

2) Funt/ dollara da nəzər salmaq maraqlı olardı. Fikrimcə cütlük artıq minimumu təyin edib və qalxmağa çalışır. Hər halda, 1.58 dəstəyinin itirilməsi 1.5770 və 1.5720, 1.5660 ətrafına enişə səbəb olacaq. Amma cütlük 1.5878 müqavimətini qırmağa nail olarsa, bu, qalxışın davam etməsinə səbəb olacaq.

Dollar/frank 0.9220 səviyyəsini qırmazsa, eniş dinamikası yenilənəcək.

Mavlet Baqiyev

1) Cütlük enişi davam etdirərək, 1.3000-a qədər düşüb.

Bundan sonra bu variantlar mümkündür: Əgər cütlük 1.3000dan aşağıda möhkəmlənsə, 1.2625-ə qədər düşə bilər. Əgər 1.3000-dan yuxarıda qalsa, 1.3150-1.3210-a qədər qalxması mümkündür. Ardınca 1.3385 və 1.3485, həmçinin 1.3560-dan keçən müqavimətlərə qədər arta bilər.

2) Alternativ kimi nzd/usd cütlüyü özünün qətiyyətli hərəkətlərilə maraq doğurur.

Fərid Hüseynov 1) Hələ ki qiymət 1,3000 və 1,3500 diapazonundadır. Əgər hər www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

hansı bir istiqamətdə möhkəmlənə bilsə, müvafiq olaraq ya artacaq, ya da düşəcək.

2) Usd/jpy artıq bir neçə gündür ki, konsolidasiya yaradıb. Or-

1) Eur/usd hələ ki öz missiyasını yerinə yetirmədiyi üçün, yenidən eniş davam edə bilər.

Növbəti hədəf kimi çox asanlıqla 1.2880 nöqtəsini yoxlaya bilər.

Növbəti hədəfi isə 1.2619 olacaq.

Artım halında isə 1.3376– 1.3490 və 1.3792 nöqtələrinə yaxınlaşa bilər.

Fundamental analizi də yaddan çıxartmayaq ki, ABŞ infliyasiyanin qarşısını almaq və bank uçot dərəcəsini yüksəltməyə qərar verib.

zi də yaddan li a n a l ta n e m Funda in Ş infliyasiyan B A i, k q a y a çıxartm ot dərəcəsini ç u k n a b ə v q qarşısını alma ərar verib. yüksəltməyə q

tamüddətli pozisiyalar vermək üçün investorların marağına səbəb ola bilər.

Gbp/usd üçün uzunmüddətli artım şansları var. Əgər 1,5800 dəstəyi özünü yaxşı müdafiə edə bilsə.

Usd/cad cütlüyünün 1,0000 ətrafında yaratdığı konsolidasiya həmin psixoloji qiymətin kəsilməsi zamanı həm iri, həm də orta investorların alışları gücləndirəcəklərini düşünürəm.

Məncə bu, baş versə, tezliklə 1,0500 qədər hətta qalxa bilər.

Qafar İmanverdiyev :

2) Hər zamankı kimi eur/usd və usd/chf cütlüyünə diqqət edin.Çünki bu ayın əvvəlində ABŞ-da çıxan Meeting Minutes xəbərindən sonra bu cütlüklər çox həssas olub. Bu, o deməkdir ki, bu ay ərzində çıxan bütün vacib xəbərlərdə cütlüklər aqressiv hərəkət edəcəklər. İlqar Vəliyev:

1) Günlük qrafikə baxanda aydın olur ki, qiymət 1,33-1,30 diapazonunda dalğalanır. Diapazondan hansı tərəfə çıxması onun yaxın həftələrdəki hərəkət istiqamətini müəyyən edəcək. Hələ ki, “ayı”lar daha şanslı görünür, amma gəlin, fal açmayaq...

2) Eur/gbp cütlüyü hələ də maraqlı görünür. 0,75 strateji hədəfinə hələ ki çatılmayıb.

“Ayı”lar 0,82++ səviyyəsinə yeni hücuma hazırlaşırlar.

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyü dalğa analizi nöqteyi-nəzərindən bir qədər mürəkkəb mərhələdədir. Bizim hazırkı ssenariyə görə cütlük (B) İntermediate korreksiyasını yekunlaşdırıb. O, W-X-Y Minor mürəkkəb korreksiya strukturuna malikdir. İndi nəzəri cəhətdən yuxarıya doğru (C) İntermediate dalğası gözlənilir. Trend xətti kəsildikdən sonra bu ssenari birmənalı olaraq təsdiqini tapacaq. Amma nə qədər ki, qiymət trend xəttinin altındadır, eniş korreksiyası daha mürəkkəb forma da ala bilər. Ona görə də, bu vəziyyətdə ssenarinin aydınlaşmasını gözləmək daha düzgün mövqe olardı.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

49

TE XANALİZ 8

50

Dalğa analizi

Eur/usd

daily Hazırda qrafikdə gördüyümüz üfiqi hərəkət, bizim varianta görə, [ii] or [b] minute korreksiya dalğasıdır.

O, hələ ki dəstək xəttinin üzərindədir. Bu tip korreksiyaları proqnozlaşdırmaq çox çətin, bəzi hallarda isə praktik olaraq mümkünsüzdür. Əgər qiymət dəstək xəttini kəsərsə, dərin korreksiya modellərindən birini, məsələn, ikiqat ziqzaq yarada bilər. Kəsməzsə, üçbucaq əmələ gətirməsi mümkündür.

h4 Bu taymfreymdə qiymətin üçbucaq modeli yaratma variantına nəzər salırıq. Nə qədər ki, qiymət dəstək xəttindən yuxarıdadır, yəni üçbucağın həndəsəsi pozulmayıb, ssenari qüvvədə qalacaq. Dəstək qırılarsa, dediyimiz kimi, aşağıya doğru ikiqat ziqzaqın yaranması variantına baxacağıq.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Gbp/usd

8

weekly Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Hazırda həmin üçlüyün sonuncu dalğasının sonuncu dalğası – [v] of C of (B) inkişaf edir. Detallar qrafikdə göstərilib.

daily Bu zaman miqyasında [v] minute dalğası formalaşmaqdadır. O, güman ki, (a)-(b)-(c) minuette ziqzaqı şəklində ola bilər. Ziqzaqın birinci alt dalğası artıq hazırdır. Deyəsən, ii korreksiyası da qurtarıb, indi yuxarıya doğru iii impulsu başlaya bilər. Vəziyyəti daha aydın görə bilmək üçün qrafikə Endryüs Çəngəli əlavə olunub. Hazırda qiymət çəngəlin aşağı xəttindədir ki, bu da güclü dəstək deməkdir. Nə qədər ki, qiymət çəngəldən çıxmayıb, biz uptrend gözləyəcəyik.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

51

TE XANALİZ 8

52

Dalğa analizi

Usd/chf

weekly Dollar/frank eyni səviyyələrdə “ilişib qalıb”. Əvvəlki ayla müqaysədə praktik olaraq heç nə dəyişməyib.

Geniş mənada koreksiyanın bitməsini və yuxarıya hərəkətin bərpasını gözləyirik. Qiymət 2 or B dalğasının modelindən asılı olaraq, şəkildə göstərilən fibonaççi səviyyələrinin hər birindən dönüş edə bilər.

daily Bu zaman periodunda eniş gözləntiləri aktualdır. Güman ki, qiymət həftəlik periodda gördüyümüz fibonaççi səviyyələrindən aşağıda olanlardan birinə qədər düşəcək. Yəni ikinci dalğa – [ii] minute klassik ziqzaq şəkli almağa doğru gedir. Həmin ziqzaqın birinci və ikinci dalğaları – (a) minuette və (b) minuette hazırdırlar, indi üçüncünü – (c) minuette-ni gözləyirik. Demək, enişin impulsiv olacağı istisna deyil.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/jpy

8

weekly Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal modelinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Əvvəlki aylardakı tərəddüd qurtarıb və bazar istiqamətini qətiləşdirib. İndi vəziyyət xeyli aydınlaşıb. Ona görə də, qrafikdə daha çox detallar göstərmək mümkündür.

daily Bu qrafikdə (iv) minuette korreksiyasını müşahidə edirik. Onun başa çatmasından sonra artım trendinin davam edəcəyini gözləyirik.

Korreksiya şəkildə göstərilən zonalardan birinə qədər davam edə bilər. Bunlar ikiqat fibonaççi zonalarıdır.

Yəni həm günlük, həm də həftəlik qrafikdə fibo-nisbətlərin üst-üstə düşdüyü ərazilərdir.

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

53

54

TƏHLİL

Proqnoz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Avro/dollar ilk rübü reyncdə başa vurdu. Qiymət 1,3000-1,3500 diapazonda qalmaqdadır. Qiymətin 1,3000-dən aşağıda lokal minimum yaratmasından sonra satış üçün əsas yaranacaq.

Hazırda satışa meyllik kifayət qədər çox olduğuna görə həm fundamental, həm də texniki cəhətdən qeydşərtsiz satış siqnalı tapmaq olar. Amma sual yaranır: spekulyantlar buna imkan verəcəklərmi? Ona görə də, satmaq üçün tələsməyin, qiymətin səbəbsiz yerə 1,3400-1,3500 və ya ondan da yuxarı artımı da ola bilər.

Xülasə:

Satmaq üçün tələsməyin!

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL

55

Proqnoz

8

Gbp/usd Funt/dollar 1,5800-1,5850 dəstəyi ətrafında incə məqama yaxınlaşıb. Belə ki, əgər bu dəstək kəsilsə, qiymətin uzunmüddətli enişinə yol açılmış olacaq. Artım isə şəkildə gördüyünüz yuxarı istiqamətli “tikan” formasında davam edərək, 1,6150-1,6200 ətraflarına çata bilər.

1,6250-dən yuxarıda möhkəmlənmə qiymətin “buğa” trendini bərpa etməsi anlamına gələcək.

Xülasə:

Cütlük incə məqama yaxınlaşıb

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL

Proqnoz

8

56

Usd/chf Dolar/frank cütlüyü diapazonda ticarətini davam etdirir. Qiymət artım üçün potensialını saxlayıb. Əgər fiqur baxımından analiz etsək, son 2-3 aylıq hərəkət “ikiqat dib”in formalaşdığını göstərir. Şəkildə mühüm dəstək və müqavimət səviyyələri əks olunub. Eniş trendinin bərpası 0,8900 dəstəyindən sonra baş verə bilər. 0,9300-dən yuxarıda isə uzunmüddətli artım trendinə ilk addım atılmış olacaq.

Xülasə:

Qiymət artım potensialını saxlayıb.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL

Proqnoz

8

Usd/jpy Dollar/yenanın fevral-mart aylarına olan artımı cütlüyün bu ilə çox inamla başlamasından xəbər verir.

Amma cütlüyün artımı mühüm səviyyə olan 84 ətraflarından keçir. Hazırda isə korreksiya fazasındadır.

Düşünürəm, bu baxımdan 80-80,20 dəstək baryeri investorların diqqət mərkəzində olacaq. Əgər qiymət səviyyəsi özünü qoruya bilsə, 84-ə qədər ortamüddətli artım baş verə bilər.

Xülasə:

Artım 84.00-ə kimi davam edə bilər

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

57

58

TE XANALİZ

Made in Japan

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY

Qiymət bütün xəttlərin altındadır, bütün xəttlər isə sağa yönəlib. Bu isə reyncin başlaması deməkdir.

Enişin 1,29 və daha sonra 1,27-yə qədər davam etməsini gözləyirik. Nə qədər ki, qiymət 1,3443-dən – Kijun xəttindən aşağıdadır, ssenari qüvvədə qalacaq. “Stop”ları Kijun xəttindən yuxarıda yerləşdiririk.

DAILY

Qiymət “bulud”a daxil olub və indi də onun aşağı sərhədini test edir. Heç olmasa Kijun-Senə - 1,3190-a qədər qısamüddətli artım gözləmək olar. 1,30 zonasında yaxın “stop” qoymaq lazımdır.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Made in Japan

GBPUSD

8

WEEKLY

Qiymət öz yolundakı ilk maneəyə - “bulud”a çataraq dayanıb və Tenkan-Senə qayıdıb. Enişin Kijun-Senə - 1,57-yə qədər davam edəcəyi gözlənilə bilər. Amma trendin tam dönüşündən yalnız o vaxt danışa bilərik ki, bulud yarılsın və test olunsun. “Ayı”lar qayıdana, yaxud “buğa”lar revanş götürənə qədər bazardan kənarda qalmağı tövsiyə edərdim.

DAILY

Ümumi “buğa” əhvalı vəziyyətində qiymət Kijun-Senə qədər düşüb. Yaxın “stop”la qısamüddətli alış əməliyyatı açmaq olar. Hədəf – heç olmasa, 1,59++.

8

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

59

TE XANALİZ

Made in Japan

USDCHF

8

60

WEEKLY

“Buğa” trendi reyncdə “ilişib”. Artımın davamını gözləyirik. Amma əvvəlcə qiymət 0,9250 zonasındakı lokal maksimumunu keçməlidir.

DAILY

Qiymət “bulud”un daxilindədir – demək, bazardan kənarda qalmaq lazımdır.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Made in Japan

USDJPY

8

WEEKLY

Qiymət bizim hədəfə - 86.00-a çatmadı və bir ay əvvəlki səviyyələrə endi. Ümumi əhval hələ də “buğa”ların xeyrinədir, amma başa düşmək lazımdır ki, qiymət 80,70 səviyyəsindən tez dəstək tapmayacaq.

Oradan həm “bulud”un yuxarı sərhədi keçir, həm də Tenkan-Sen. Aşağıda qısa “stop”la almaq olar. Hədəf əvvəlkidir.

DAILY

Günlük qrafik “ayı” mənzərəsi göstərir: “ölü xaç” artıq çəkilib və indi qiymət “bulud”a - 80,++- qədər enə bilər. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 04 (26) / aprel, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

61