"In Forex"#25

nalı onla Jur

səh. 7

Bazarın azarı nədir?

Azərbaycanda ilk və tək!

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

Mart ayı üçün proqnozlar Ekspert rəyləri .............................45 Dalğa analizi................................47 Kompleks texanaliz......................52 İşimoku analizi.............................56

səh. 5

Orta məktəbdə aldığımız tərbiyə bizim Forexdə qazanmağımıza necə mane olur

Birja rentgeni

səh. 9

Elderin indikatoru “ayı”ların və “buğa”ların lap skeletini də göstərir

İtirib qazanalar Birjada qazana bilmək üçün itirməklə barışmaq lazımdır

səh. 23

Haqlı, yoxsa varlı?

“4 indikator” sistemi

səh. 31

Qrafikdə basketbol oyunu

səh. 14

Treyderin ağlasığmaz uğuru

səh. 37

İn Forex 05 (25) / mart, 2012

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də................................................Treyderin ağlasığmaz uğuru. Başınıza gəlsin!

6-da................................................Bazarı necə araşdırmalı 7-də................................................Bazarın azarı nədir? Axı o, niyə sənə qarşıdır?

8-də................................................Prezident faktoru. Treyder, seçkiyə hazır ol!

9-10-da...........................................Haqlı, yoxsa varlı? Məktəbdə aldığımız tərbiyə bazarda qazanmağımıza necə mane olur?

11-də..............................................Əvvəl bil, sonra gir!

12-13-də........................................Trendin dəyişməsinin 3% qaydası 100% əminlik üçün...

14-17-də........................................Qrafikdə basketbol oyunu.

Düz səbətə necə atmalı?

18-də.............................................. Biri bəs edər! Strategiyanı deyirik...

20-22-də.........................................Üç xanımın dedikləri. Martda söz onlarındır 23-24-də..........................................“4 indikator” sistemi. Kim demişdi ki, biri bəs edər?

25-26-da.........................................Səkkiz düzəlməyən səhv 27-də...............................................Qoy, bazar danışsın! Sənsə dinlə və anla 28-29-da..........................................Əksliklərin vəhdəti. Trend və flet indikatorlarını necə birləşdirmək olar 30-da...............................................Qohumları treyderə nə deyir?

31-34-də..........................................Birja rentgeni. “Ayı” ların və “Buğa”ların lap skeletinə qədər necə görmək olar 35-də................................................Qrafikə “smaylik” çək!

37-39-da..........................................İtrib qazananlar Peşəkarlar bu fokusu necə bacarırlar 40-42................................................Əsas məsələ necə çıxmaqdır. “Stop”lar dünyasına səyahətimiz davam edir 44-də................................................İndikatorlar əsasında analiz 45-46-da..........................................Qan qaynayan ay Mart üçün ekspert proqnozları 47-51-də..........................................Elliot Dalğalarının analizi 52-55-də..........................................Kompleks texanaliz 56-59................................................İşimoku analizi 60-da................................................Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (25) / mart,

2012

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Forexin cinsi Və ya bazarla uğurlu izdivacın sirrləri

Ə

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Baxmayaraq ki, birjalarda xanım treyderlərin sayı kişilərə nisbətən xeyli azdır, çox vaxt mənə elə gəlir ki, bazar məhz qadın cinsindəndir.

Məhz buna görə əksər kişilər onunla dil tapa bilmirlər.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

vvəlcə bütövlikdə mart ayınızı təbrik etmək istəyirəm.

Məhz ayınızı, çünki bu ayda o qədər bayramlar var ki, birbir təbrik etsəm, çox uzun çəkər. Çərşənbə axşamları, 8 mart, Novruz... Amma hər halda, məhz 8 mart barədə bir az geniş danışmaq istərdim.

Bunun da səbəbi var!

Baxmayaraq ki, birjalarda xanım treyderlərin sayı kişilərə nisbətən xeyli azdır, çox vaxt mənə elə gəlir ki, bazar məhz qadın cinsindəndir. Məhz buna görə əksər kişilər onunla dil tapa bilmirlər.

Bazarın məntiqi qadın məntiqidir, yəni “normal” kişi məntiqi ilə çox vaxt uzlaşmır.

Bazarın davranışı qadın davranışıdır, əvvəlcədən proqnoza gəlmir. Sən bir şey gözlədiyin halda, o, başqa şey edir.

Bazar qadın kimi nazlanmağı sevir: hətta qalxacaqsa, ya düşəcəksə belə, bunu o qədər nazla edir ki, niyyətini əvvəlcədən anlamaq olmur.

Bazar tərəddüdə meyillidir, çox vaxt nə istədiyini özü də bilmir, ona görə də reyncdə olur. Qadınlar da eynilə belədirlər.

Hələ korreksiyalardan danışmıram! Əsl qadın xasiyyətidir. Kişilər nəsə etmək istəyəndə bunu korreksiyalarla etmirlər!

Bu siyahını hələ xeyli uzada da bilərdim. Amma əsas məsələ heç də təkcə bazarın cinsini

təyin eləmək deyil axı. Əsas məsələ bazarla necə rəftar eləməyi müəyyənləşdirməkdir.

Siz heç görmüsünüzmü ki, qadınla zorakı münasibət, təzyiq effekt versin? Mən görməmişəm. Qadının dilini anlamaq lazımdır (nə qədər çətin olsa da)! Qadınla döyüşməzlər, qadınla rəqs edərlər. Bazarla da həmçinin. Qadınla başqa cür davranmağa çalışan kişinin uğur qazanmaq şansı yoxdur. O cümlədən də, bazarla. Qadınla mübahisə etmək dünyada ən mənasız və səfeh işdir. Bazarla da həmçinin!

Amma ən əsası: qadını sevmək lazımdır. Və tam əminliklə bəyan edirəm: Forexi də! Ümumiyyətlə, istənilən işdə uğur qazanmaq üçün onu sevməliyik, birjanı isə xüsusilə. Çünki bu, kifayət qədər şıltaq, insanın əsəblərilə oynayan, nazını çəkməyi tələb edən, dili çətin anlaşılan bir sahədir. Onu dərindən sevmədən bu işlə uğurlu izdivac qurmaq mümkün deyil. Amma bunu bacarsanız, həmin izdivac gələcəkdə xeyli faydalı olacaq.

Belə. Qarşıdakı Novruz bayranmınızı şirkətimizin bütün əməkdaşlarının adından ürəkdən təbrik edirəm.

Faydalı və maraqlı mütaliələr!

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BACARIQ

Oğlanlar var...

jasında çalışır. Dediyinə görə, ticarəti özü öyrənib, son 3 il ərzində Forexdə və qiymətli metallar bazarında ticarət aparıb.

Buna qədər Aleks küçə ticarətçisi işləyib. Hərçənd, dediyinə görə, valyuta ticarətinə marağı lap uşaqlıqdan var imiş.

Qazancının azlığına baxmayaraq, o, 500 funt toplayaraq, real hesab açıb və bir günə hesabını 1100 funta qədər qaldıra bilib. Üç il ərzində 500 funtla başlayan cavan onun oğlan 3 ilə milyonçuya çevrilib uğurları da, ritaniyanın “The Sun” qəzetinin hesabı da getdikcə yazdığına görə, naməlum gənc Liverpu- böyüyüb.

Qeyd edək ki, Aleks lun gecə klublarının birində 203948 funt Houpun uğurlarından ilk ($323483) pul xərcləyib. Bunun 125000 funtu dünyada ən bahalı şampan şərabı olan “Nebuchad- dəfə Britaniyanın “The Daily Telegraph” qəzeti nezzar” üçün ödənilib. yazıb.

Bu, ötən ilin iyuSonradan məlum olub ki, həmin gənc 23 yaşlı lunda “Zone Invest treyder Aleks Houpdur. O, London valyuta birGroup.” Investisiya şirkəti cavan oğlanı işə götürəndə olmuşdu.

Treyderin ağlasığmaz uğuru

B

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

5

6

TÖVSİYƏ

İlk növbədə

Bazarı necə araşdırmalı?

Qafar İmanverdiyev

iqtisadi göstəricilər və hadisələr, həmçinin valyuta azarın analiz edilməsi bazarlarının bu məlumatlara reakvə proqnozlaşdırılması, siyası qeydiyyata alınmalı; ticarət planının işlənib bütün texniki və komputer hazırlanması və praktiki ticrət analizi siqnallarının doğruluq və maliyyə bazarlarında uğurlu yanlışlıq statistikası təşkil fəaliyyət üçün zəruri faktorlar edilməli; hesab edilir. Bütün bunlarla bazarda valyuta yanaşı bazarda iştirak zamanı qiymətlərinin qeyri-müəyyən şəxsi fəaliyyətin də analizi hərəkətinin qeydiyyatı aparılmalı; ticarət qərarları qəbul mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Şəxsi uğur və müvəffəqiyyətsi- edərkən emosiya və təəsüratlar qeydə alınmalı və s. zlikləri analiz etmədən, mənfəət Bazarda baş verən bütün hadivə zərərlərin statistik uçotunu təşkil etmədən ticarət fəaliyyətinin sələrin və bunlara qarşı reaksiyanın qeydiyyatını aparmadan mənfəətliliyini artırmaq qeyriuğurlu nəticələrin və müvəfmümkündür. fəqiyyətlərin əldə edilməsi Maliyyə bazarları və bununla bağlı analiz metodları olduqca çox mümkün deyil. Bir qayda olaraq şaxəli və birmənalı olmadığı üçün bu tip sistem üzrə bazar analizinin təşkili bir müddət sonra baş maliyyə bazarlarında fəaliyyət verəcək situasiyaları daha dəqiq iştirakçıdan müntəzəm elmi və analiz etməyə və hadisələrə praktiki araşdırmalar tələb edir.

Maliyyə bazarlarında iştirak za- düzgün qiymət verməyə imkan manı aşağıdakı tələblər yerinə ye- yaradır.

Uzun müddətli dövr ərzində tirlilməlidir:

B

yuxarıda əksini tapmış qeydlərin analiz edilməsi ticarət qərarlarının qəbul edilməsi üçün yeni siqnalların yaradılmasına yardımçı ola bilər. Bu tip qeydlərin analizi yeni ticarət metodlarının müəyyənləşdiril-məsinə yardımçı olması belə, bazarda baş verən dəyişikliklərin daha dəqiq hiss edilməsinə imkan yaradır.

Bazar haqqında qeydlərin mütəmadi olaraq yenidən analiz edilməsi müsbət nəticələrin əldə edilməsi ehtimalını daha da artırır. Ötən dövrdə baş vermiş hadisələrin yeni qazanılmış təcrübələrdən yararlanaraq təkrar analiz edilməsi daha yüksək tempdə effektiv araşdırma bacarığını təkmilləşdirir.

Bazarın araşdırılmasına yönəldilmiş bu tip analiz metodu valyuta bazarlarında həyata keçirilən fəaliyyətin ilkin mərhələlərində olduqca vacib əhəmiyyət kəsb edir.

Tr en d i n ecə t u t m a l ı ? “İnforex” şirkətinin ofisində keçirilən növbəti seminar maraqlı bir sistemin təqdimatına həsr olunacaq. Sistem ADX indikatoru və Dəyişən Orta Göstəricilərin (MA) sintezi əsasında qurulub. “Bəktest”lər onun illik 600 punkt stabil gəlir verdiyini göstərir.

Siz Seminarda sistemin necə qurulması və işinin incəlikləri ilə tanış olacaqsınız. Maraq doğuran bütün suallara cavab veriləcək.

Seminarın aparıcısı: Qafar www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İmanverdiyev Seminarın tarixi: 19 mart, 19:00 Aktiv real hesaba malik treyderlər (yəni hesabında minimum 25$ və sonuncu bağlanan əməliyyat bu ay olan) seminara ödənişsiz gələ bilərlər. Digərləri üçün seminarın qiyməti – 50 AZN

Seminara yazılmaq üçün siz ofisə zəng edə (012) 4375323 və ya online formadan istifadə edə bilərsiniz. İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

DÜŞÜNCƏ

Prizma

Bazarın azarı nədir?

Samir Quliyev

Ə

ksər treyderlərdə belə təsəvvür var ki, sanki bazar onlara qarşıdır.

Bir dəfə haradasa oxumuşdum ki, Uoll-Stritdə çalışanların 99%i faizi nə vaxtsa bu fikrə düşdüklərini etiraf ediblər. Adətən treyderlər nikbin əhval-ruhiyyədə olanda bir də görürsən, bazar qəfildən onların əksinə gedir. Pessimizm zamanı isə əksinə… Əməliyyat bağlanan kimi bazar sənin tərəfinə dönür.

Hələ bu harasıdır? Əlavə edə bilərəm ki, treyderlərin emosiyaları nə qədər güclüdürsə, bazar da əks işarə ilə o qədər güclü hərəkət edir.

Bunun səbəbi nədə ola bilər?

Axır bazar haradan bilə bilər ki, məsələn, Bakıda bir Samir Quliyev var, avronu alıb, indi onun əleyhinə getmək lazımdır?

Bazar bunu bilə bilməz! Lap bazarı idarə edən “gizli əllər” varsa da, mənim üçrəqəmli depozitim niyə onların marağında olmalıdır ki? “Mərdümazar”dırlar, ona görə? www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Açığı, əvvələr mən bütün günahı bazarın üstünə yıxmağın tərəfdarı idim. Amma indi bazarı günahlandırmağın tərəfdarı deyiləm. Əvvəlcə özümüzə nəzər salmalıyıq: biz özümüz bir fərd və bir treyder olaraq nə dərəcədə rasionalıq? Müşahidələr göstərir ki, insan çox irrasional varlıqdır. Axı

hərəkət etməyə qadir deyil. Kütlə ayr-ayrı elementlərinin (yəni fərdlərin) marağına uyğun hərəkət etmir. Kütlənin öz qanunları var.

Kütlənin qərarları 90 faiz hallarda fərdlərin marağına qarşı gedir.

Yaxşı, bəs bazarda fəaliyyət göstərən kimdir? Kütlə! Həmin o irrasional, xaos yaradan, öz tərkib

bilə bilər n a d a r a h r a z Axır ba bir Samir a ıd k a B , n lə ə ki, məs i onun d in , b lı a u n o r Quliyev var, av zımdır? la k ə tm e g ə in əleyh bazar da son nəticədə məhz həmin irrasional insanların toplumundan başqa bir şey deyil!

Bəs irrasional insanları bir yerə toplayanda nə baş verir? Xaos yaranır, yoxsa nizam-intizamlı hərəkət?

Adətən insan kütləsi xaosa və qarışıqlığa meyl edir. Basabas salır, bir-birlərini tapdalayıb əzir, xaos yaradırlar. Günah – kütlənin irrasionallığındadır. O, rasional

hissələrini tapdalayan, basıb əzən kütlə. Bacar, əzilmə, kütlənin ayağının altında qalma! İndi isə bunu treydinqə tətbiq edin. Və sizə aydın olacaq ki, bazar niyə belə anlaşılmaz hərəkət edir. Niyə ayrı-ayrı treyderləri əzib-keçir. Niyə “mərdümazar” kimi görünür. Niyə sanki bizim “acığımıza” hərəkət edir... Çünki “bazar” dediyimiz anlayış əslində elə həmin o irrasional kütlədən savayı bir şey deyil.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

7

8

NƏZƏRƏ AL!

Aktual mövzu

Treyder, seçkiyə hazır ol!

Prezident faktoru Amerika prezidentlərinin hakimiyyət illəri dolların kursunda necə əks olunur Mark Çandler

M

əşhur psixoloq Abraham Maslou deyirdi ki, “Əgər sizin əlinizdə çəkic varsa, onda bütün problemlər gözünüzə mıx kimi görünəcək”. Bu sözlər valuta bazarına da aiddir. Bir çox ağıllı insanlar məqsədyönlü şəkildə iqisadiyyat taxtasına siyasi mıxlar vurmağa çalışırlar. Əksər hallarda siyasi hadisələrin doğuracağı iqtisadi effektləri əvvəlcədən müəyyənləşdirmək olmur.

Ona görə də, siyasəti izləyərək, iqtisadi qərarlar qəbul edənlər öz əsəblərini xeyli dərəcədə korlayırlar.

Analitiklər çox vaxt iqtisadi proseslərdəki dövriliyə fikir verirlər. Onlar bazarlarda yaşanan dövrilikləri müəyyənləşdirməyə çalışırlar. Məsələn, bəllidir ki, 1962-ci ildən başlayaraq, hər 4 ildən bir Amerika fond bazarında “dib” formalaşır. Yaxud, hər yeni prezidentin ikinci ilində indekslər minimuma enirlər. Amma valyuta bazarında belə qanunauyğunluqları aşkarlamaq heç də asan deyil. Çünki fond bazarlarından fərqli olaraq, valyuta bazarları çox www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. Amerika prezidentlərinin hakimiyyətinin 4 ili ərzində dolların təxmini orta hərəkəti qısa tarixə malikdirlər. Amma Amerikada prezident seçkisi ilə dolların kursu arasında əlaqə, hər halda, var.

Aydındır ki, bu əlaqə 1971-ci ildən – yəni dollar sərbəst bazara buraxılandan sonra müəyyən edilməlidir. Sadəlik üçün ancaq bir cütlük – eur/usd götürülüb (avronun olmadığı dövrdə onu Alman markası əvəz edib). Şəkil 1-də cütlüyün 1972-ci ildən bu yana olan hərəkətinin hər prezident ili üçün təxmini vəziyyəti göstərilib. Göy qrafik 2005-2006cı illərdəki vəziyyəti əks etdirir.

Qrafik 4 hissəyə bölünüb – onlardan hər biri Amerika prezidentinin bir ilini əks etdirir.

Prezidentlərin hakimiyyətinin birinci və üçüncü illərində heç bir təkrarlanan patternlər tapmaq mümkün olmayıb. Dördüncü ildə adətən dollar möhkəmlənir. 9 haldan 6-da belə olub. Amma ən dəqiq qanunauyğunluqlar məhz prezidentlərin ikinci ilinə aiddir.

Hər bir Amerika prezidentinin ikinci ilində dollar adətən 11% zəifləyir. Bu, Vaşinqtondakı siyasi vəziyyətdən asılı olmayaraq baş verir. Prezidentin respublikaçı, yoxsa demorkat olmasının heç bir fərqi yoxdur. Fərq ancaq faizlərdə özünü göstərir (şəkil 2).

Cədvəldən onu da görürük ki, demokrat prezidentlərin 4-cü ilində adətən dollar daha güclü artım nümayiş etdirir.

Şəkil 2. Prezidentin respublikaçı və ya demokrat olması ciddi fərqə səbəb olmur. Bütün hallarda onun hakimiyyətinin ikinci ilində dollar enir, dördüncü ilində isə qalxır.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

ÖZÜNÜ TƏRBİYƏ

Düşüncə tərzi

Hansından olmağı üstün tutursan:

Haqlı, yoxsa varlı?

Orta məktəbdə aldığımız tərbiyə bizim Forexdə qazanmağımıza necə mane olur Fərid Hüseynov

ola bilər ki, 90% halda səhv edib, pul qazanasan?” Cavab treydinqin nvestisiya konfransların- qızıl qaydasındadır: “İtkiləri tez da ən məşhur məruzəçilər bağlayın və gəlirin artmasına yüksək ehtimala malik imkan verin”. Deyək ki, əməliyygiriş metodları barədə məlumat atlarınızın 90%-i uğursuz olur və verənlərdir. Əgər siz deyirsinizsə sizin orta hesabla itkiniz 100$-dır. ki, “Uğurlu əməliyyat şansı sizin İlə siz 100 əməliyyat verirsiniz və tərəfinizdədir” və 75% halda onlardan 90-nın ümumilikdə itkisi uğur gətirən texnikanı göstərir- 9000$-dır. Amma deyək ki, sizin sinizsə, sizin böyük auditoriyanız orta uduşunuz böyük R əmsalını olacaq. Bundan başqa, belə verir. Məsələn – 100; onda orta metodların çoxu adətən böyük uduş 100 000$ təşkil edir. Belə itkilər verir və müsbət gözləməyə uduşların ildə 10 ədəd olması ilə malik olmur. Hərçənd, 75% düz 100 000$ gətirəcək. Əgər siz olmaq imkanı insanları cəlb edir və onları bu metodla ticarət aparmağa vadar edir.

İ

Haqlı olmaq sizin üçün nə dərəcə vacibdir? Məsələn, mən zəmanət verirəm ki, siz ilin sonuna “çoxlu pul” qazanacaqsınız, amma əməliyyatlarınızın 90%-də itkilərlə üzləşəcəksiniz. Necədir sizə belə bir variant? Buna yol verə bilərsiniz? Bunu qəbul edə bilərdiniz? Çoxları, güman ki, bu 3 suala “Yox” cavabı verəcək. Əgər siz onlardan birisinizsə, onda çox güman ki, siz də özünüzü pul qazanmaq imkanından ona görə məhrum edirsiniz ki, sizin üçün haqlı olmaq pul qazanmaqdan daha vacibdir.

Bəziləriniz deyə bilər: “Necə www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

çox uzun çəkə bilər. Əksər adamlar dalbadal çoxlu uğursuz əməliyyata yol verə bilməzlər. Bu baş verəndə onları

yə görə ə n a ğ a lm o lı q Ha səbəb var. s a s ə i ik a ız bağlanmağım n bəri ə d b tə k ə m a n Əvvəla, biz bu ıq. kodlaşdırılmış

uduşdan itkiləri çıxsanız, onda ilə gəliriniz 91 000$ təşkil edəcək. Beləliklə siz 90% əməliyyatlarınızın uğursuz olduğu halda ilə 91 000$ qazanmış olursunuz.

Mənə elə gəlir ki, treyderlərin 99%-i belə nəticələr verən sistemlə ticarət apara bilməyəcək.

Səbəbi odur ki, onlar uduzmağı özlərinə bağışlaya bilməzlər. Burada dalbadal uğursuz əməliyyatlar həddindən artıq çoxdur. Bu,

tutduqları işdən əl çəkirlər. Belə sistemdə dalbadal asanlıqla 25 itki ilə üzləşmək olar. Bu an siz belə bir qənaətə gələcəksiniz ki, sisteminiz xarab olub və başqa bir metodu yoxlamağa başlayacaqsınız.

Gəlin əks vəziyyətə baxaq.

Təsəvvür edək ki, siz 90% halda düz ola bilirsiniz. Deyək ki, orta gəliriniz 100$-dır, orta itkiniz 2000$-dır. Bu o deməkdir ki, siz 9000$ gəlirin qarşılığında 20000$ itki əldə edirsiniz.

8 İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

9

ÖZÜNÜ TƏRBİYƏ 8

10

Siz 11 000$ itirəcəksiniz. Belə sistemlə ticarət aparan olacaq?

Sözsüz ki, olacaq. Onlar bu yolla müflisləşənə qədər ticarət aparacaqlar. Niyə? Ona görə onlar bilir ki, əksər hallarda düzdürlər və bu çox yaxşıdır.

Siz şikayət edə bilərsiniz ki, 100 əməliyyatdan sonra necə 11 000$ itirmək olar? Çox sadə onlar beyinlərində uğursuz əməliyyatı uzunmüddətli investisiyaya çevirirlər və deyirlər: “Bu itki yalnız kağızdadır”. Hesab edirəm ki, investorların ümumi sayından çoxu nə vaxtsa gəlirə çevriləcəyi ümidlə əməliyyatlarını böyük itkilərlə saxlayırlar. Niyə?

Ona görə ki onlar səhv olmaları ilə barışa bilməzlər və indi də hətta bu uğursuz əməliyyatlarda yenə də düz olmaq üçün gözləyirlər.

Nəyə görə adam elə gəlir ki haqlı olmaq belə vacibdir? Haqlı olmağa nəyə görə bağlanmağımıza iki əsas səbəb var.

Düşüncə tərzi

Əvvəla, biz buna məktəbdən bəri kodlaşdırılmışıq. İkincisi, treydinq sahəsində hər kəs insanlara onların istədiyini verir – haql ı olmaq imkanı – bu da öz növbəsində mifi əbədiləşdirir.

Gəlin, iki səbəbə daha yaxından nəzər salaq.

Birincisi – biz məktəb sistemindən haqlı olmağın

70%-dən çox düzgün cavab verə bilmirsinizsə, sizə “kafi” verilir və siz tənəyə məruz qalırsınız. Sizi hətta dostlarınızın gözü önündə təhqir edə bilərlər.

Hətta siz sistemi başa düşürsəniz və düzgün cavabları bilmək üçün inadla çalışsanız belə, sizə hələ də deyə bilərlər ki, işiniz kifayət qədər

yderlər e tr i, k il y e d lü Təəccüb yirlər. tə is q a lm o lı q həmişə ha tən gəlir ə d a q a lm o lı Amma haq əlir. g a ş a b a h a b üçün

vacibliyi ilə kökləndirilmişik. Məktəbdə bizi öyrədirlər ki, düz cavablar və səhv cavablar var. Düz cavab nədir? Əgər siz sistemdə sağ qalmağı öyrənmisinizsə, onda bildiniz ki, “düz” cavab müəllimin eşitmək istədiyi cavabdır.

Sizin nəaliyyətləriniz periodik olaraq sizdən düzgün cavab tələb edən testlərlə ölçülür. Əgər siz

yaxşı deyil. Adətən yüksək qiymətləndirməyə 94% düzgün cavab lazımdır. Amma nə qədər uşaq evdə 94% göstərməklə atasından eşidir: “Niyə 100% yox?”

Beləliklə, təəccüblü deyil ki, treyderlər həmişə haqlı olmaq istəyirlər. Amma haqlı olmaq adətən gəlir üçün baha başa gəlir.

20 il təhsil almağınız və diplomlu mütəxəssis statusuna malik olmağınız ya da orta məktəbi qurtarmamağınız vacib deyil, siz artıq haqlı olmağa zombiləşdirilmisiniz.

Haqlı olmağı istəməyə ikinci səbəb - treyderlər üçün nəzərdə tutulmuş servislər və onlarda düz olmağın vacibliyinə dəstək verən investorlardır. Proqram satıcıları güclü optimizasiyalaşdırılmış sistemlər verməyə çalışırlar. Siz öz ticarətinizi optimizasiyalaşdırdıqdan sonra siz dəqiq görə biləcəksiniz ki, harada almalı idiniz, harada satmalı. Bu aydın görünür. Amma həmin ən optimizasiyalaşmış sistem gələcəyə tətbiq olunanda çox pis işləyir. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MASTER-KLASS

Məsləhət

8 mart günü ilə bağlı “İn Forex” sizə dünyanın ən məşhur qadın treyderlərindən birinin məqaləsini təqdim edir

Əvvəl bil, sonra gir Treyder bazara girməmişdən əvvəl nələri nəzərə almalıdır görə narahat olmağın əvəzinə fikirləşin ki, “Əla! Növbəti fürsətdə Bazara girəcəyəm!”

Yalnız Bazar sizin xeyrinizə hərəkət etdiyi halda əməliyyatı növbəti günə keçirin.

Linda Bredord Raşke Fikri yalnız bazara giriş və ya bazardan çıxışda cəmləşdirmək reydinqdə "oyun qay- psixoloji təzyiqi azaldır. dalarını” bilmək deƏgər bazar gözlədiyinizə uyğun yəndə nə vaxt almaq və hərəkət etmirsə, ilk fürsətdəcə ya satmaq, bazardan nə vaxt çıx- çıxın. maq və ya nə qədər qalmaq Bazara giriş əvvəlki günün nəzərdə tutulur. Svinq-treydinq bağlanışına nəzərən olmalıdır. zamanı əməliyyatdan olan gö- Günün əvvəlində bazarın keçən zləntilərinizi mütləq idarə et- günün minimumunu (maksimuməlisiniz. Qəribədir ki, gözlə- munu) “test etməsi”ni gözləmək diyiniz nə qədər aşağı olsa, bir o bəzən çox yaxşı nəticələr verir. qədər çox pul qazana bilə- Bağlanış növbəti günün açılışına cəksiniz. Bazara giriş sadəcə, işin işarə etməlidir. Bazar sizin gözbir hissəsidir, əsas olan pis lədiyiniz (və ya trendin işarə etəməliyyatlardan vaxtında çıx- diyi) kimi açılmırsa, əvvəlcə dəymağı bacarmaqdır. Svinq-treyd- işiklikləri gözləyin. inq zamanı yaxın stop-orderBugünkü dəstək/müqavimət lərdən, trendlə ticarətdə isə geniş xəttinin dünənkindən aşağı/yuxarı stop-orderlərdən istifadə edilmə- olduğuna baxın. lidir.

Diqqət edin: bu gün Bazar Siz Bazara girməzdən əvvəl nə əvvəlki dalğalanmaya nəzərən edəcəyinizi tam və ətraflı şəkildə bazar yuxarıda, yoxsa aşağıda yerbilməlisiniz. Həmişə planınız ləşir? olsun, amma çevik olmağı da yadDəstək/müqavimət xətlərinin dan çıxarmayın. Əməliyyatı açkəsilməsi əgər həqiqidirsə, mazdan əvvəl müqavimət və həcmin və aktivliyin artması ilə dəstək səviyyələrini nəzərdən müşayiət olunmalıdır. keçirin. Bilin ki, xoşagəlməz Trendin varlığını 14 periodlu hadisələr zamanı nəyi necə ADX-in 32-dən yuxarı qalxması edəcəksiniz. ilə müəyyənləşdirmək olar.

Heç vaxt bazarın dalınca qaçİstənilən texnikada əminlik əldə mayın! Hərəkəti buraxdığınıza etmək üçün ticarətdə onun ardıcıl

T

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

surətdə tətbiq olunması lazımdır.

Buna görə də, bir texnika ilə işləyin! Yaxud, öz fərdi fəlsəfənizə uyğun metodları birləşdirə bilərsiniz.

Qısamüddətli siqnallar verən sistemlə işləyirsinizsə, qazancla itki arasında çox yüksək fərq gözləməlisiniz.

Hətta stabil gəlir əldə edəndə belə, 3-4 böyük itki ayın bütün nəticələrini heç edə bilər. Ona görə, daim gəlirləri də, itkiləri də fiksasiya edin.

Qısamüddətli ticarətdə gəliri geri verməyin.

Hər qərar müəyyən qiymətə malikdir – siz ya seçimdən imtina etməlisiniz, ya da seçimi həyata keçirməlisiniz. Hər birinin öz qiyməti var.

Lazım olanda uduzmağı da bacarmalısınız.

Bacarırsınızsa, intuisiyanızdan istifadə edin.

Nəhayət, bütün treyderlərə, amma xüsusilə qısamüddətli titrəyişlərlə ticarət aparanlara aid olan 2 qızıl qayda: HEÇ VAXT itkiləriniz cəmləşdirməyin! Əgər səhv olduğunuzu fikirləşirsinizsə, əməliyatı bağlayın. Düz olduğunuza əmin olanda yenidən açarsınız.

HEÇ VAXT kiminsə fikirlərinə qulaq asmayın! Ancaq özünüz əməliyyatınızın nə vaxt yanlış olduğunu bilirsiniz.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

11

12

T E X N İ K İ D E TA L L A R

Kriteriya

Trendin dəyişməsinin 3% qaydası F

orexdə ticarət aparmağın ən çətin tərəfi sizin trend istiqamətində olub-olmadığınızı təyin etməkdir.

Bu, ilk baxışdan asan görünə bilər: trend xəttləri bəs nə üçündür? Amma razılaşaq ki, treyderlərin çoxu hələ də trend xəttlərini düzgün çəkə bilimirlər.

Bir neçə sadə qaydanı bilmək sizin bu probleminizi həll etməyə qadirdir.

Artım trendi zamanı şamların aşağı kölgələrinin mühüm uclarını birləşdirən trend xətti çəkirik.

Trend xətti qiymətin qıra bilmədiyi dəstək xəttinə çevrilir və qrafik yenidən bu xəttə doğru qayıtsa, onu test edib, əvvəlki istiqamətdə hərəkətini davam etdirir.

Eniş trendi zamanı şamların kölgələrinin mühüm maksimumlarını birləşdirən trend xətti qurun.

Bu, qiymətin sonrakı hərəkəti zamanı müqavimət xətti kimi çıxış edir.

kəsirsə, həmin trend xətti qüvvədən düşür. Bundan sonra qrafik əvvəlki istiqamətdə hərəkətini davam etdirirsə, şəkildə göstərildiyi kimi, yeni trend xətti çəkilməlidir. Əgər bir trend başa çataraq, digər trendlə əvəzlənibsə, bu halda köhnə trend xəttindən

bütövlükdə imtina etməlisiniz, çünki o, daha etibarlı deyil.

Qiymət əvvəlki trend istiqamətində hərəkətini bərpa etməyənə qədər köhnə trend xəttini yenidən çəkməyə cəhd göstərməyin.

8

3% qaydası yerinə yetməyib!

Əgər qiymət trend xəttini www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

T E X N İ K İ D E TA L L A R 8 Bəzən yeni başlayanlar trend xəttlərini trendin əsas istiqamətinin ortasından çəkirlər. Bununla da bütün qaydaları pozurlar. Əgər çoxlu şamların kölgəsi trend xəttini kəsirsə, həmin xətt dəstək və müqavimət səviyyələrinin harada yerləşməsi barədə məlumat vermir.

Trend xəttinin vacibliyi qiymətin onu neçə dəfə test etməsi və davamlığı ilə ölçülür. Qiymətin 8 dəfə test etdiyi trend xətti qiymətin 3 dəfə test etdiyi trend xəttindən daha vacibdir. Eynilə, 3 həftə davam edən trend 3 gün davam edən trenddən daha önəmlidir. Bundan vacib məqam isə trendin daha ümidverici, etibarlı olmasıdır. Amma unutmayın ki, güclü trend xəttinin kəsliməsi də daha böyük önəm daşıyır.

Trend xəttləri çəkərkən həm böyük, həm də kiçik zaman miqyaslarındakı trendi müəyyənləşdirmək lazımdır. Əgər 4 saatlıq zaman intervalında ticarət aparır-

Kriteriya

sansa, həm 1 saatlıq, həm də günlük qrafikdəki trendə baxmalısan. Əks halda, məsələn, trendin aşağıya yönəldiyini zənn etdiyin halda, artan trendin korreksiya fazasına düşə bilərsən.

Qısa perioddakı trendlərin analizi bazara yaxşı giriş və çıxış siqnalları verə bilər. Bütün hallarda unutmayın: böyük zaman periodlarını nəzərə almamaqla Siz özünüzü təhlükəli vəziyyətə salırsız.

Bəs trendin qüvvədən düşdüyündən xəbər vermək üçün trend xətti nə qədər kəsilməlidir? Əfsuslar olsun, amma bunu nüəyyənləşdirməyin heç bir dəqiq qaydası yoxdur. Elə buna görə də texniki analiz elmdən çox, incəsənətə yaxındır.

Bəzi uzunmüddətli treyderlər trend xəttinin kəsilməsini təyin etmək üçün 3%

sonra əvvəlki n ə d n ə s ə k i in ətt qamətdə ti Qiymət trend x is s k ə r ə d ə q azı 3%-i müddətli a hərəkətinin ən ıs Q . ır ıl y a s ş dönmü r. gedərsə, trend ı üstün tuturla ın s a d y a q % 1 treyderlər

Əgər trend xətti əhəmiyyətli dərəcədə kəsilibsə, demək, daha etibarlı deyil. Əgər trend xətti zəif, hiss olunmayacaq dərəcədə kəsilib, lakin sonra hərəkət əvvəlki istiqamətdə davam edibsə, siz vəziyyəti təhlil etmək üçün sadəcə, yeni trend xətti çəkməlisiz.

qaydasından istifadə etməyi xoşlayırlar.

Yəni qiymət trend xəttini kəsəndən sonra əvvəlki hərəkətinin ən azı 3%-i qədər əks istiqamətdə gedərsə, trend dönmüş sayılır. Qısamüddətli treyderlər 1% qaydasını üstün tuturlar.

Bütün hallarda son qərarı özünüz verməlisiniz.

Facebook-da bizə qoşulun www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

13

14

TE XANALİZ

Düz hədəfə!

Qrafikdə basketbol oyunu Todd Kryuger

B

ir çox idman yarışlarında meydanların oyun zamanı mühüm əhəmiyyət kəsb edən sərhədlər var. Bu oyunların qaydaları trend kanalı (məşhur paralel trend xətləri) konsepsiyasını xatırladır. Nümunə kimi bazarda baş verənləri basketbolla müqayisə etmək olar. Basketbol meydançası dəqiq sərhədlərə malikdir və hakim oyunçunun oyunda və ya oyundan kənar vəziyyətdə olmasına nəzarət edə bilər. Əgər bir komandanın oyunçusu meydançanın sərhədini keçirsə, top o biri komanwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1 daya ötürülür. Basketbol meydançasında həmçinin “iki xallıq atış zonası” da var. Bu zonadan edilən atışlarda səbətə salmaq ehtimalı çox böyükdür.

Təxminən oxşar yanaşmanı qiymət qrafikinə də tətbiq etmək istəyirik.

Trend kanalının düzgün qurulması basketbol meydançasının nişanlanmasını xatırladır. Trend kanalının qurulması bunları

müəyyən edir: - Yaxın gələcəkə trendin mümkün istiqaməti - Mümkün gələcək dəstək və müqavimət səviyyələri - Mümkün müvəqqəti bazar təpələri və dibləri - Mümkün ifrat alış və satış zonaları - Mümkün alış və satış zonaları

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8 Top oyundadır Bir dəfə görmək yüz dəfə eşitməkdən yaxşıdır. Gəlin, şəkil 1dəki qrafikə baxaq. Qrafikdə mailli oyun meydançasını görürsünüz? Bazarda böyük bir dəyişiklik baş verməyənə qədər qiymətin yaxın gələcəkdə yuxarıya doğru artımı davam etdirəcəyini güman edirik. Trend xətlərinin qurulmasında istifadə olunan qiymət şamları dairələrlə işarələnib. Şaquli qırmızı xəttin keçdiyi bar “oyun meydançamızın” başlanğıcıdır. Aşağıdakı mavi xətt “dəstək” xətti, yuxarıdakı mavi xətt “təklif” xəttidir.

Qiymət yuxarı təklif xəttinə yaxınlaşanda bazarda təklifin həcminin artacağını və qiymətin bu xətti keçməyəcəyini gözləmək məntiqə uyğun olar.

Amma əgər qiymət yenə də qeyd olunan xətti keçirsə, bazarda ifrat alış vəziyyəti yaranıb, böyük ehtimalla qiymət “topu” yenidən “oyun meydançasına” qayıdacaq.

Qiymət təklif xəttini keçərkən bir çox oyunçular – kəsilmə ilə işləyənlər alış pozisiyası açırlar, bu peşəkar oyunçulara daha aşağı qiymətlərə satış pozisiyaları açmağa çox yaxşı şərait yaradır.

Nəticədə təklif təzyiqi topu oyun meydançasına qaytarır. Qarşıda bu mexanizmi daha ətraflı nəzərdən keçirəcəyik. Analoji olaraq əksi də keçərlidir, yəni qiymət aşağı dəstək xəttinə yaxınlaşanda.

Qiymət bu səviyyəyə yaxınlaşanda biz onun tab gətirəcəyini gözləyirik, amma qiymət həmin səviyyəni kəsdiyi zaman bazar ifrat satış mərhələsinə keçir və qiymətin yenidən meydana qayıwww .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

15

Düz hədəfə! dacağını gözləmək olar.

Təsvir etdiyimiz vəziyyət basketbolla olan analogiyamızı xatırladır; top oyun meydançasından kənara düşür və əks komandanın əlinə keçir. Bu qrafikin sağ tərəfində ayıların bazar komandasının ifrat satış zonasından necə iki dəfə topu itirdiyini görürük və üstünlük buğaların komandasına keçirdi. Sonuncular qiymət “topunu” məqalə yazılan vaxt idarə edirdilər.

Bu, bizə necə kömək ola bilər?

Meydanı düzgün nişanlamaqla biz gələcəyə nəzər salıb aralıq dönüş nöqtələrini müəyyən edirik.

Amma gəlin yenidən basket-

sək, onda bizim uğur əldə etmək şansımız daha da artacaq.

Oyun meydançasının nişanlanması Əvvəla, bizə qrafikə baxıb əsas trendi müəyyən etmək lazımdır.

Oyun meydançasının bir neçə nişanlama qaydası: 1) Meydançanın artan mailliyində iki qiymət minimumu və aralıq maksimum lazımdır.

2) Meydançanın enən mailliyində iki qiymət maksimumu və aralıq minimumu lazımdır.

3) Neçə dəfə çox qiymə kanal xəttinə toxunursa, dəstək və ya müqavimət bir o qədə güclüdür.

4) Kanalın mailliyi nə

maqla biz la ş a b a ğ a m a oyn Bu zonalarda parmağa a t ə r a c ti i im k peşəkarlar mətə alıb, iy q ı ğ a ş a ə d ib d başlayacağıq; satacağıq. tə ə m iy q ı r a x təpədə yu bol meydançası ilə bağlı nümunəmizə qayıdaq, xüsusən də iki xallıq zonaya – buradan böyük ehtimalla topu səbətə salmaq olar. Bu alış və satış zona- ları əməliyyat vermək üçün optimal yeri göstərir. Bu zonalarda oynamağa başlamaqla biz peşəkarlar kimi ticarət aparmağa başlayacağıq; dibdə aşağı qiymətə alıb, təpədə yuxarı qiymətə satacağıq.

Təqdim etdiyimiz yanaşma geniş yayılmış əsas yanaşmadır.

Həcmin analizi ilə kombinasiya etməklə biz vizual olaraq bazarda tələb və təklifin nə vaxt yarandığını müəyyən edə biləcəyik. Əgər biz bunu edə bil-

qədər itidirsə, qiymətin onun sərhədlərindən kənara çıxma ehtimalı da böyükdür.

5) Kanal nə qədər çoxdan yaranıbsa, qiymətin onun hüdudlarından çıxma ehtimalı da böyükdür (bu adətən meydanı nişanlamaq üçün səhv qiymət barları seçilərkən baş verir).

6) Nə qədər böyük zaman intervalından istifadə ediriksə, qiymətin uzun müddət kanalda hərəkət etmə ehtimalı da böyükdür (yəni həftəlik kanallar daha etibarlıdır, nəinki günlük, günlük daha etibarlıdır, nəinki saatlıq və s.)

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Düz hədəfə!

8

16

Volume Spread Analysis (VSA) nədir?

Volume Spread Analysis qiymət hərəkətinin səbəblərini təyin etməyə və bu səbəblərə də əsaslanaraq qiymətin yaxın gələcəkdə mümkün hərəkətini müəyyənləşdirməyə imkan verən bir texnikadır. Bu analizə görə qiymət hərəkətinin səbəbi bazarda tələb və təklif arasındakı həcmdən asılıdır. Bu, peşəkar bazar operatorlarının aktivliyi ilə yaranır.

VSA texnikasının köməyi ilə istənilən qiymət qrafikinin 3 əsas dəyişkənliyini analiz edərkən biz peşəkar operatorların nə vaxt aktiv şəkildə pozisiyaları (tələb) toplamalarını və ya yenidən paylamalarını (təklif) öyrənə bilərik.

Bu, foreksdə işləyirmi?

Foreks bazarının bir çox treyderləri güman edirlər ki, həcmlə bağlı məlumatlar valyuta bazarında heç bir əhəmiyyətə malik deyil. Bir halda ki foreks

Şəkil 2 Amma həcmin analizini inkar etmək böyük bir səhvdir, belə ki yalnız həcmlə bağlı məlumatlar peşəkar operatorların taktikalarını öyrənməyə imkan verir. Bir halda ki biz ticarət həcmi barədə rəqəmləri əldə edə bilmirik onları ticarət aktivlikləri barədə məlumatlarla əvəz edə bilərik (tiklərə əsaslanmış həcm).

Bu məlumatları şəkil 2-də göstərildiyi kimi həcm histoqramı for-

həcmi t ə r a c ti iz b i k Bir halda bilmirik, ə d e ə ld ə i r lə barədə rəqəm ri barədə lə k li v ti k a t ə r a biz onları tic bilərik ə d e z ə v ə la r a məlumatl əcm). h ış m n la s a s ə (tiklərə mərkəzləşdirilməyib, bizim ticarət həcmi barədə məlumat almaq imkanımız yoxdur, məhz ona görə bu bazarın iştirakçılarının çoxu güman edirlər ki, onların fəaliyyət sahəsinə heç bir həcmi analiz metodu tətbiq oluna bilməz. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

masında göstərmək olar.

Diqqət: “meydanımızın” fəaliyyətə başladığı nöqtəni göstərən şaquli qırmızı xəttə diqqət yetirin. Qaydanı yadınıza salın: Meydançanın artan mailliyində iki qiymət minimumu və aralıq maksimum lazımdır. Belə-

liklə, bizim meydança 2006-cı ilin 4 sentyabrı qurulub, 14 sentyabr qırılma olmasına baxmayaraq oyun hələ də davam edir. 10 ticarət günündə qiymət təyin olunmuş sərhədlər çərçivəsində idi və bu vaxt ərzində biz aşağı risklə (dairələrlə göstərilib), böyük gəlirlilik ehtimalı ilə bir neçə əməliyyat verə bilərdik. Biz bu potensial əməliyyatlardan istənilən birini analiz üçün seçə bilərdik, amma yalnız birini diqqətlə analiz edirik; 12 sentyabr 2006-cı il, qiymətin oyun meydançasının sərhədlərindən kənara çıxaraq ifrat alış zonasına düşdüyü vəziyyət.

Gördüyümüz kimi, qiymətin ifrat alış zonasını keçməyinə bir neçə bar qalmış “bar 1”-in qeyd olunduğu nöqtədə ticarət həcmlərinin kəskin artmasının şahidi olduq. Bu barda çox böyük qiymət spredi ilə əks olundu. VSA nəzəriyyəsinə görə barın “satış zonası” altında bağlanması peşəkar operatorların potensial təklifin həcmini artırmağa hazır olmalarına siqnaldır. İndi isə bazarın tələbə necə reaksiya verdiyini bilmək üçün növbəti barları analiz edək.

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Düz hədəfə!

8 Biz həmçinin nəzəriyyəmizə təsdiq tapmaq üçün digər xırda zaman intervallarını da analiz etməliyik. Niyə bu potensial təklif peşəkarlar tərəfindən gəlir? İş ondadır ki, treyderlərin əsas kütləsi alanda tam və ya pozisiyanın bir hissəsini onlara satmaq lazımdır (peşəkar operatorlar isə ancaq böyük həcmli pozisiyalarla ticarət aparırlar). Əgər onlar bazarda alış əhvalı olan zaman satmasalar, onda qiymətlər sadəcə çökəcək və onlar ziyanda olacaqlar. Böyük ticarət həcmi onu göstərir ki, treyder kütləsi bu barda alışa meyllidir. Əlbəttə ki, böyük həcmli hər bar əhəmiyyətli deyil. Mühüm barı qeyri-mühümdən fərqləndirmək üçün VSA metodunu ətraflı tədqiq etməlisiniz.

Bar 2-də görürük ki, qiymət yuxarı hərəkət edir və təklif xəttinə toxunur, bundan sonra spredin ortasında bağlanır.

Qiymətin bu cür hərəkəti əvvəlki barda əhəmiyyətli satış həcminin olmasını təsdiqləyir.

Operatorlar nə edirlər?

Gəlin, özümüzə belə bir sual verək: əgər əvvəlki barda böyük alış həcmi vardısa, nəyə görə onun ardı ilə gələn bar yuxarıya doğru ürəksiz qalxır və niyə qiymət diapazonun ortasında bağlanır. Buna cavabı “bar 3” verir. O, çox kiçik həcmli (aktivliyə malik) nazik spredli artım barıdır. Bu bar iri operatorların artım hərəkətində iştirak etmədiklərini təsdiqlədi, VSA terminalogiyasına görə bu bar “tələbsiz” bar adlanır. Biz bu barla görürük ki, peşəkar operatorlar bazarın yuxarı doğru hərəkətində maraqlı deyillər. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 3 Prosesin dərinliklərinə varaq Vəd verdiyimiz kimi, daha qısa zaman intervalına keçməyi yoxlayaq. Onu analiz edək və qısa əməliyyat vermək üçün təsdiq tapmağa çalışaq. Şəkil 3-də M15 qrafiki göstərilib ki, araşdırdığımız zaman kəsiyin ətraflı incələyə bilək. M15 qrafikində qeyd olunmuş 1 və 2 barları 180 dəqiqəlik qrafikdə bar 2-in hissəsini təşkil edir. Beləliklə, bar 1 böyük spredli artım barıdır, böyük ticarət həcmli bardır, növbəti bar 2 həmçinin böyük həcmli bardır, amma o bar 1-in altında bağlandı Güclü bazarlarda belə olmur! Təxminən həmin mənzərə bir qədər sonra təkrarlandı. 3 əv 4 nömrəli barlara baxın. Tarix təkrarlanır. Onlar bar 1 və 2-ni xatırladır. Bar 4 bar 3dən daha böyük maksimum formalaşdırıb, amma o yüksək ticarət həcminə baxmayaraq əvvəlki bardan aşağıda bağlandı.

Gəlin təkrarlayaq. “Basketbol meydançası” kimi bazarı nişanlamaqla təklif səviyyəsini müəyyənləşdirdik. Müxtəlif zaman

intervallarını analiz etməklə peşəkar operatorların satdığını təsdiqlədik. İndi bütün bunları müəyyənləşdirməklə bizdə qısa əməliyyat açmağa və ya cari uzun əməliyyatı bağlamağa çox yaxşı imkan yaranır. M15 qrafikində bar 2 və ya bar 4-də qısa əməliyyat açmaq son dərəcə təhlükəsizdir. Əsl treyderlər heç vaxt dəqiq dib və ya təpəni tutmağa çalışmırlar, bu cür cəhdlər illüziyalarla nəticələnir.

Təmkinli kimi ticarət aparın Sinergiya – səylərin bir yerə cəmləşdirilməsi, onların ayrıayrılıqda verə biləcəyindən daha böyük nəticə verən bir hadisədir.

Bu məqalədə bazar analizinin effektiv alətlərini necə kombinasiya etməyi göstərdik: ənənəvi dəstək və müqavimət səviyyələri və VSA texnikası üzrə analiz. Bu alətlərin kombinasiyası bizə iri şirkətlərin peşəkar menecerləri kimi ticarət aparmağa və daha aşağı risklə böyük gəlirliliyə malik əməliyyatlar tapmağa imkan verir.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

17

18

MÖVQE

Prizma

Biri bəs edər!..

Treyderə qazanmaq üçün əla bildiyi bir strategiya yetərlidir budur ki, bir neçə yaxşı modelə dərindən bələd olmaq və sağlam məntiq Sizə texniki analizə dair bütün kitablardan daha artıq fayda gətirə bilər.

Ticarət yalnız Sizə bəlli olan modellərin əsasında aparılmalıdır!

Larri Konnors Bunlar etibarlı və asanlıqla seçilən modellər olmalıdırlar. Bir irjada işləməyin ən çox sxemlər var ki, onları vacib sirrləri nələrdir? istənilən vaxt istənilən bazarda Əslində sirr yoxdur. tətbiq etmək mümkündür. Treyder Sadəcə, siz müəyyən strategiya yalnız yaxşı tanıdığı modellərlə seçməli və onunla işləməlisiniz. işləyəndə özünü rahat və güvənli Hər şeydən əvvəl, riskləri mini- hiss edə bilər. muma endirməyə çalışmaq lazımdır. Bunu etsəniz, gəlir özüSiz işlədiyiniz modellərin təkrarlanmaq qabiliyyətinə əmin özünə gələcək. olmalısınız. Tanıdığınız modellərin necə formalaşdığını görmək Yaxşı, faydalı modellər kifayət Sizi vəcdə gətirməlidir. Əgər qədər olsa da, qazanmaq üçün öyrəndiyiniz model Sizə mənasız Sizə yalnız əla bələd olduğunuz gəlirsə, onu tətbiq etməkdən bir strategiya bəs edər. Reallıq

B

çəkinin. Qazanmaq üçün Sizə bircə model də bəs edər! Biz şəxsən yalnız bir modellə dolanışığını çıxaran xeyli treyder tanıyırıq.

Treyderin ən böyük düşməni bazara öncədən hansısa əminliklə yanaşmaqdır. Sizdə belə bir şey varsa, ləğv edin! Diqqətiniz yalnız modelləri identifikasiya etmək və onlarla işləməyin üzərində cəmləşsin.

Heç vaxt unutmayın ki, Siz ancaq ehtimallarla işləyirsiniz.

Ona görə də qoruyucu orderləri unutmayın. Əksər hallarda bir ziyanlı əməliyyar onlarla xeyirli əməliyyatın nəticəsini heç edir.

Ona görə də, əməliyyatı açarkən “stop” yerləşdirmək bir növ adətə çevrilməlidir.

Gəlin, birlikdə baxaq www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

19

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

20

8 M A RT

Müsahibə(lər)

Üç xanımın Mart dedikləri Mart – bayramlar ayıdır. Ayın ilk bayramı isə xanımların adı ilə bağlıdır. Ona görə də, biz qərara gəldik ki, bu dəfə yeni müsahib axtarmayaq. İndiyə qədər jurnalımızda müsahibəsi gedən 3 xanımın fikirlərindən ən maraqlı hissələri sizin diqqətinizə təqdim edək. Onu da deyək ki, indiyə qədər jurnalımızdan cəmi 3 xanımın müsahibəsi dərc olunub... Ay-yay-yay... Belə olmaz, xanımlar!

Amalya Əliverdyeva:

“Qadınlar daha risklidirlər”

də ki, bu zəmanədə!

- Necə düşünürsən, Forex-də qazananlar nəyi bilirlər ki, uduzanlar onu bilmir?

- Lazımi nöqtədə dayanmağı.

- Çünki bu, ilk baxışdan qadının gücü yetməyən işə bənzəyir.

- Belə bir fikir var ki, qadınların intuisiyası kişilərə nisbətən güclü olur.

Belədirmi?

- Əlbəttə! Mən bu fikirlə tam razıyam. Şəxsən mənə ticarət aparmaqda məhz intuisiyam kömək edir.

- Səncə, niyə qadınlar Forex-ə kişilərə nisbətən az maraq göstərirlər? www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

- Deyilənə görə, kişilər treydinqdə qadınlara nisbətən daha aqressiv olurlar. Çünki onlar özlərini təsidqləmək üçün ticarət aparırlar. Qadınlar isə yalnız qazanmaq üçün... Razılaşmaq olarmı?

- Xeyir, məncə qadınlar daha risklidirlər. Çünki əgər uduzarsa, həmişə arxalanacaq yeri var. Amma kişinin yox... Ona görə də, müəyən yerlər var ki, kişi dayanır, amma qadın risk edir. Çünki qorxası yeri yoxdur... Özü

- Maraqlıdır, hər şeydə kişilərə nisbətən daha səliqəli olan qadınların bu cəhəti özünü treydinqdə də göstərirmi? Bəlkə, sizin qrafiklər daha “təmiz” və səliqəli olurlar?..

- Yox, bu, lap ağ olardı... Qrafik kişi-qadı tanımır, o, hamı üçün eyni dərəcədə səliqəsiz olur.

- Ən uğurlu və ən uğursuz əməliyyatların yadındadırmı?

- Əlbəttə, ticarətdəki ilk 2 günüm uğursuz idi. Tamahkarlıq güc gəlmişdi. Amma sonra özümü ələ aldım. Uğurlu əməliyyatlarım isə saysızdır, inanın...

- İnanırıq. Bəs Forexlə bağlı elə bir şey varmı ki, sən özünə bərkbərk söz vermisən: “Bax, nə olursa-olsun, mən bunu bir də eləməyəcəyəm!!!”

- Hə, var. Bazara böyük lotla girməmək.

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

8 M A RT 8 Səbinə Məmmədqızı:

“Biz ruhdan tez düşmürük”

- Nəyə görəsə, birja işində kişilər üstünlük təşkil edirlər…

Zərif cinsin nümayəndəsi bu sahədə özünü necə hiss edir?

- Düzdür, kişilər birjada üstünlük təşkil edirlər. Amma kişilər psixoloji cəhətdən bizdən çox fərqlidirlər. Uğursuz əməliyyatdan sonra daha tez ruhdan düşürlər.

Biz isə elə də tez ruhdan düşüb, ümidimizi itirmirik, başqa yollar axtarırıq. Suala gəlincə, özümü bu sahədə çox gözəl hiss edirəm.

Maraqlıdır!

- Özündən başqa xanım treyder tanıyırsanmı?

- Şəxsən tanımıram, amma haqlarında eşitmişəm.

- Adətən qadınlar hər işdə kişilərə nisbətən daha səliqəli olurlar. Bu, özünü ticarətdə də büruzə verirmi?

- Ola bilər… Amma məncə, bu, ticarətdə o qədər də hiss olunmur. Ümumiyyətlə, mən, təəssüflə də olsa, fikir vermişəm ki, adətən www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

21

Müsahibə(lər) yalnız kişilərin istifadə etdiyi ictimai obyektlər daha təmiz və səliqəli olurlar.

- Hansı daha yaxşı yadında qalıb: geyindiyin ilk hündürdaban ayaqqabı, yoxsa açdığın ilk əməliyyat?

- Birinci əməliyyatım yadımda deyil, hündürdaban ayaqqabım isə indiyə qədər yadımdadır.

- Adətən qadınlar çətinə düşəndə dəstəyə daha çox ehtiyac duyurlar. Maraqlıdır: uğursuz əməliyyat olanda səndə təsəlli almağa ehtiyac yaranırmı?

- Sözün düzü, mən nə qədər acınacaqlı vəziyyət olsa belə, hiss etdirməyi sevmirəm, ətrafımdakılara dəstək verməyə öyrəşmişəm və məni pozitiv adam kimi tanıyırlar. Adətən çətinliklər və ya uğursuzluqlarım haqqında çox az adamla danışıram.

- Ümumiyyətlə, yaxınların sənin treydinqlə məşğul olmağına necə reaksiya verirlər?

- Yaxınlarım mənim standartdan kənar qərarlarıma alışıblar.

Valyuta bazarında işləməyə başlayanda əvvəl çox şübhə ilə yanaşırdılar, amma indi onları da öyrətməyimi xahiş edirlər.

- Belə bir fikir var ki, treyder gərək bu fəaliyyətini imkan daxilində qapalı saxlasın. Razılaşmaq olarmı?

- Maraqlıdır, bunu nə ilə izah edirlər? Məncə, gizlətməyə heç

bir ehtiyac yoxdur.

- Ziyanlı əməliyyatları bağlamağa əlin gəlirmi?

- Əlim gəlir, amma adətən mənim bağlamağıma ehtiyac qalmır, ziyanlı əməliyyatlar özləri bağlanırlar.

- Bəs gəlirin artmasını necə, gözləməyə səbrin çatırmı?

- Axır vaxtlar stopu “0”-a çəkirəm və əks siqnalların yaranıb-yaranmamasına baxıram.

- Bir çox treyderlərin əsas problemi lazımi anı gözləyə bilməmək və bazara əlverişsiz məqamda girməklə bağlıdır.

Qadınların adətən daha səbirli olması bu baxımdan sənə üstünlük yaradırmı?

- Gözləməyi bacarmaq lazımdır, əlbəttə. Hərdən olur, amma deyə bilmərəm, bəlkə də kişilər bu cəhətdən daha üstündürlər. Həddən çox səbrli olmaq isə, ola bilsin, əməliyyat açmaq üçün gecikməyə gətirə bilər.

- Ticarət zamanı intuisuya amilindən istifadə edirsənmi?

- Bəli.

- Məşhur qadın treyderlərin arasında tanıdığın və kumir saydığın varmı?

- Məşhur xanim treyderlərdən Linda Raşkenin ağıllı fikirləri var, onun kimi uğur qazanmaq istəyərdim.

- Qadınlar adətən bir az mövhumatçı olurlar. Maraqlıdır, sən ticarətlə bağlı hansısa əlamətlərə inanırsanmı? Misal üçün, mən bir nəfər tanıyıram, o, satmaq istəyəndə ilk tik yuxarıya oldusa, qərarından vaz keçir…

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

8 M A RT 8

22

- Əlamətlərə inam adətən mövhumat kimi qiymətləndirilir, amma hesab edirəm ki, əslində burda məsələ başqa cürdür və daha geniş söhbətin mövzusudur.

Ticarətlə bağlı əlamətləri yoxlamamışam.

Aynurə Seyidova:

“Düşünülməmiş əməliyyat səliqəsiz makiyaj kimidir”

- Hansı çətindir: makiyaj, yoxsa texanaliz?

- Hmmm... maraqlı sualdır... İkisinin də çətin tərəfləri var; ikisi də diqqət və səbr tələb edir.

Səliqəsiz edilmiş makiyaj düşünülmədən verilmiş əməliyyat kimidir - ikisində də nəticə bərbad olur.

- Xanım treyderin kişilərdən hansı fərqli cəhətləri var? Və bu fərqlər özünü ticarətdə necə göstərir?

- Çoxları xanımların bu sahədə uğur qazana biləcəyinə inanmırlar.

Amma xanımlar itkilərə yanaşwww .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Müsahibə(lər) mada kişilərdən daha dözümlü olurlar. Bunun da nəticəsində kişilər boyuk itkilərə əsir düşdükləri halda, qadın iradəsinin gücü çox zaman itkini minimuma endirir.

- Yaxşı, bəs elədirsə, niyə qadınlar bu sahəyə az maraq göstərirlər?

- Etiraf etməliyəm ki, həmcinslərim doğrudan da, bu sahədə kişilərə nisbətən passivdirlər.

Bunun da səbəbi yəqin, ondadır ki, xanımları nəyəsə inanırdırmaq çətindir. Bu sahədə uğur onlara uzaq görünür. Əsas səbəblərdə biri də odur ki, onlara bu sahə çətin və aldadıcı gəlir. Həmcinslərimlə etdiyim söhbətlərin nəticəsində bu qərara gəlmişəm.

- Kişilərin riskə münasibəti haqqında çox deyilib. Bəs qadınların riskə münasibəti haqqında nə deyə bilərsən?

- “Kişilər risk etməyi sevir, qadınlar sevmir”, ya da əksini demək, məncə, düzgün olmaz. Ümumiyyətlə, istər kişi, istərsə də qadına fərdi yanaşmaq lazımdır.

Ona görə də, risk etmə fərdə görə dəyisir. Düzdür, risk edən fərdlərin arasında kişilər çoxdur.

Amma riski sevmək qadınlara kişilərə nisbətən daha çox uğur gətirir.

- Maraqlıdır: kişi treyderlə qadın treyder ailə qursalar, səncə, nə alınardı?

- Əgər hər ikisi peşəkardırsa, onda normal ailə olardı. Öz strategiyalarına əsaslanıb, işlərini gorər və normal həyatlarına davam edərdilər. Amma onda maraqlı olardı ki, onlardan biri “bear”, o biri “bull” olsun... O halda yaranacaq vəziyyəti təsəvvur edə bilirəm...

- Ola bilərmi ki, bir dəstə xanım bir yerə yığışanda yeni dəbdən yox, Forex-dən danışsınlar? Belə söhbətləri eşitmək maraqlı olardı...

- Nəyə görəsə hamıda belə bir fikir var ki, biz xanımlar bir araya gələndə ancaq dəbdən danışırıq.

Amma bu, belə deyil. Bizlər öz aramızda həyatımızda olan hər şeydən danışırıq. Hazırda Forex bizim “dəstə”mizin həyatında var.

Bu söhbətlər bizə istiqamət verir, çünki xanımlar arasında rəqabət, daha doğrusu, “paxıllıq” güclü olduğundan, bundan xeyir götürə bilirik.

- Qadınlar bazarda hansı emosiyaları keçirirlər?

- Kişilərin və digər qadınların hansı emosiyaları keçirmələri haqqında elə də məlumatim yoxdur, amma onu bilirəm ki, hami əməliyyat açanda eyni hissi yaşayır: itirmək qorxusu və yüksək gəlir xəyalı. Mən də hər əməliyyatı açanda minimum itki və yaxşı gəlir umidilə acıram.

- Tutaq ki, qızıl balıq tutmusan və o, sənə Forexin 3 sirrini açmağı təklif edir... Nələri bilmək istərdin?

- Elə bir şansım olsa, sadəcə, düzgun strategiya qurmağın 3 sirrini öyrənmək istərdim.

- Qadınlar itkilərə kişilərdən daha ağırmı yanaşır, yoxsa nisbətən yüngülmü?

- Məncə, biz itkilərə kişilərdən daha yumşaq yanaşırıq.

- Sistem, yoxsa intuisiya? Hansı sənin üçün əsasdır?

- İntuisiya haradasa komək etsə də, mənim üçün sistem əsasdır.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

23

Strategiya

“4 indikator” sistemi

B

u sistem üçün lazım olan bütün indikatorlar artıq sizin terminalda var. Sadəcə, onları lazımı qaydada düzmək və kökləmək qalır ki, yaxşı nəticələr verən bir sistemlə işləyə biləsiniz. Əvvəlcə bu indikatorları eur/usd qrafikinə əlavə edirik: 1) 90 periodlu MA (Smoothed, Close parametrləri ilə)

2) 12 periodlu CCI (Typical, 100 və -100, -50 və 50 parametrləri ilə) 3) 14 periodlu ATR (0,002 səviyyəsi ilə) 4) 11periodlu Williams Percent Range (-15, -85, -40 və -60 səviyyələri ilə) Yadda saxlayın ki, bu strategiyada bütün əməliyyatlar yalnız o zaman açılır ki, siqnallar şamların bağlanması ilə təsdiqlənsin.

Almaq üçün: 1) Qiymət MA-dan yuxarıya qalxmalıdır.

2) Williams indikatoru -85-dən aşağıya enməlidir.

3) CCI (12) indikatoru -100dən aşağıda olmalıdır 4) ATR 0,002-dən yuxarıya qalxmalıdır.

8

Şəkil 1. Alış vəziyyəti www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

24

Strategiya

8 Şəkil 1. Alış vəziyyəti Satmaq üçün: 1) Qiymət MA-dan aşağıya enməlidir.

2) Williams indikatoru -15-dən yuxarıya qalxmalıdır.

3) CCI (12) indikatoru 100-dən yuxarıda olmalıdır.

4) ATR 0,002-dən yuxarıya qalxmalıdır.

Stop-loss əməliyyatdan 100 punkt aralıda qoyulur. Take-profit üçün 40 punkt məsləhət görülür.

Düzdür, money-management baxımından bu nisbət qətiyyən düzgün deyil, amma “stop”ların az-az işə düşməsi bunu kompenwww .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

sasiya edir.

“Buy” əməliyyatı zamanı əgər Williams indikatoru -60-dan yuxarıya qalxırsa, “stop”u itkisiz zonaya çəkir, ya da vəziyyətdən asılı olaraq, bazardan çıxırıq.

“Sell” əməliyyatı zamanı əgər Williams indikatoru -40-dan aşağıya enirsə, “stop”u itkisiz zonaya çəkir, ya da vəziyyətdən asılı olaraq, bazardan çıxırıq.

“Buy” əməliyyatı zamanı əgər CCI -50-dən aşağıya enərsə, əməliyyatı bağlayırıq.

“Sell” əməliyyatı zamanı əgər CCI 50-dən yuxarıya qalxarsa, əməliyyatı bağlayırıq.

Bütün qaydalara əməl edəndə sistem çox yaxşı nəticələr verir:

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ETMƏ !

25

Doğru və yanlış

Səkkiz düzəlməyən səhv

H

ər bir yeni başlayan treyder bir sıra ənənəvi səhvlər edir ki, nəticədə də bütün depozitin itkisi baş verir. Statistikaya görə, 90% yeni başlayanların hesabı itkiyə gedir. Bunlar əsasən sadə səhvlər ucbatından belə olur. Onlardan ən çox yayılanları bu səhvlərdir: 1. Trendin əksinə ticarət Səhv Ticarətin əsas qaydası budur: heç zaman trendin əksinə getmə.

Müəyyən yerlərdə trend əleyhinə əməliyyat açdıqda itki ilə qarşılaş-

maq olar. Trend hər zaman eyni istiqamətli gedə bilməz. vaxtı gələndə dönəcək. Trendin hərəkətində müəyyən zəifliyin bir sıra səbəbi ola bilər. bu zəifliyin səbəbi müəyyən faktorlar ola bilər ki, hansı ki, trendin istiqamətini dəyişməyə gücü çatmır. Ancaq yeni başlayan treyder emosiya altındadır. O elə bilir ki, trend elə bu zaman istiqamətini dəyişəcək və o əməliyyat açır. Ancaq bazar treyderin əleyhinə hərəkət etməyə başlayır.

Düzgün hərəkət. Əgər siz həqiqətəndə trendin döndüyünə 100% əminsinizsə o zaman əməliyyat açın.

Ancaq stopları yaddan çıxartmayın. Trend əleyhinə əməliyyat zamanı xüsusilə diqqətli olmaq lazımdır.

2. Əvvəlki səhvin davamı- təpədə almaq, dibdə satmaq Səhv Heç bir trend düzgün, bir istiqamətli hərəkət etmir- o daim qalxır və düşür. Yeni başlayan treyder situasiyanı analiz edə bilmir və qiymət hansı istiqamətə dönürsə, o istiqamətdə də əməliyyat açır. Bir çox təcrübəli treyderlər əməliyyatlarını bağladıqları zaman yeni başlayan treyder özünə əmin şəkildə bazara girir.

Düzgün hərəkət Yadda saxlamaq lazımdır ki, ciddi trenddə korreksiya 300-500 punkt təşkil edir. yüksək kredit çiyini ilə işləyən zaman isə bu depoziti azalda bilər. ona görə də gözləmək lazımdır ki, trend öz istiqamətinə dönsün. O zaman rahat əməliyyat aça bilərsiniz.

Ancaq stopları yaddan çıxartmayın.

3. İntuisiya ilə ticarət

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ETMƏ !

8

26

Səhv Təsəvvür edinki, vacib politik və iqtisadi qərarlar intuisiya ilə verilir. Bu situasiya kollapsdan başqa heçnəyə gətirməyəcək. Bəs onda nəyə görə treyder ticarət qərarları zamanı intuisiyaya güvənməlidir? Intuisiyasız yaşamaq çətin ola bilər, ancaq ticarətdə onu istifadə etmək lazım deyil.

Düzgün hərəkət Dəqiq ticarət strategiyasını seçin və ona əməl edin. Öz intuisiyanız ilə əməliyyat apardığınızı görəndə əməliyyatı dərhəl dayandırın. Fasilə edin-şokolad yeyin. Bir neçə gün terminalı açmayın. Dərk edəndən sonra strategiyaya ciddi əməl edərək əməliyyatlara başlayın.

4. Hərislik Səhv Bu psixoloji səhvdir. Təcrübəsiz treyder ticarət zamanı yaranmış eməsiyalarını söndürə bilmir.

Onun gəliri artdıqca başında sağlam fikir qalmır. Hərislik onu ahuşun alır. Gözlərinin qabağına qazanmadığı pullara almaq istədiyi şeylər görsənir və treyder take profiti daha da qalxızır və ya ondan heç istifadə etmir. Günlərin bir günü isə ziyanla üz-üzə qalır.

Doğru və yanlış Səhv Səhv eləməyin qorxusu, səhvin özündən qorxuludur. bəzən treyder bazara girmək üçün qorxur.

Qorxu onu bir hərəkət etməyə

qoymur. Vaxt keçir, situasiya pisləşir. Bu anda treyder əməliyyat açmaq qərarına gəlir. Artıq gecdir.

Bu ona itkidən başqa heç nə gətirmir.

Düzgün hərəkət Qorxuya qalib gəlmək üçün demo hesablarda əməliyyatlar sizə kömək edə bilər. bir neçə demo hesab açın və strategiyanıza uyğun aktiv əməliyyatlar aparın.

Strategiya sizə nə zaman giriş siqnalı versə o zaman əməliyyat açın.

Demo hesablarda təcrübədən sonra real hesabınızda da kiçik həcmlərlə əməliyyat açın.

Düzgün hərəkət Bu strategi ya ilə siz işləyə bilərsiniz. Ancaq sizin balansınız gərək böyük olsun. Kiçik depoz-

itlə bu strategiyadan istifadə uğursuzluğa səbəb olacaq.

7. Ziyanlı pozisiyaların saxlanılması Səhv Bəzi treyderlər qiymətin onların fikirləşdiyi istiqamətə dönəcəyinə inanıb ziyanlı pozisiyaları bağlamırlar. Bu situasiya treyderə qazanmaqda mane olur.

Düzgün hərəkət Ən yaxşısı bundan uzaq olmaq və itkiləri stoplarla idarə etməkdir.

8. Emosionallıq

Düzgün hərəkət Əgər sizdə hərislik varsa o zaman strategiyanıza uyğun olaraq take profiti yerləşdirin. əməliyyatı özünüz bağlamayın və take profiti qalxızmayın. Bununla da siz psixoloji faktoru minimuma endirəcəksiniz.

5. Qorxu www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

6. Piramida Səhv İtkili əməliyyat apardığı zaman treyder onu bağlamır və əksinə daha bir eyni istiqamətli əməliyyat açır. Qiymət yenə də gözlənilənin əksinə getdikcə treyder tərs kimi yenə də səhv əməliyyat açır və bu balansın azalmasına qədər davam edir.

Səhv Biz çox vaxt emosiyaların ucbatından səhvlər edirik. Bazar emosionallığı bağışlamır və ona görə cəzalandırır.

Düzgün hərəkət Ticarətdə emosiyalar yolverilməz haldır. Emosiyalarınızın qurbanına çevrilməyin.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏFƏK KÜR TƏR Zİ

Harmoniya

Qoy, bazar danışsın!

Sənsə onu dinləyib, başa düşməyə çalış!

Səbinə Məmmədqızı

düşməyi bacarmaq iz Bazarla söhbət edə lazımdır. Bu, bilirsinizmi? Bəli, təəc- ən qiymətli cüblənməyin, axı Bazar ticarət kondaim öz dilində bizimlə danışır. sepsiyalarınSadəcə, biz onu dilini başa dan biridir. düşmürük! Məsələn, gəlin, belə Əgər Siz onu bir vəziyyətə nəzər salaq. Federal mənimsəyə Ehtiyatlar Sistemi faiz bilsəniz, böyük xeyir götürərsiniz. dərəcələrini qaldırır, demək, Çox məşhur treyderlərdən biri eur/usd düşəcək. Amma real- deyirdi ki, özünün 100 milyon lıqda isə düşmədi! Bazar dollardan artıq vəsaitinin yarısınbununla sanki deyirdi: “Siz nəyi dan çoxunu Bazar ümumi məntiqə necə yozursunuz, mənim heç vec- meydan oxuyaraq, onun əksinə imə də deyil! Mən özümçün arta- hərəkət etdiyi hallarda qazanıb. cağam!” Və belə də edir.

Bu konsepsiya bütün Bazarlarda tətbiq edilə bilər.

Bazar həmişə bizimlə belə Məsələn, mövsümu bazarlarda danışır. O, heç də həmişə xəbərbəzən ümumi hərəkətin əksinə lərə standart insan məntiqi ilə yönəlmiş ciddi trendlər meydana yanaşmır. Bazar onları öz məntiqilə qəbul edir və reaksiya verir. çıxır. Necə ki, 1995-ci ildə Buğda fyüçersləri ümumi eniş trendinin Həm də çox vaxt “normal” mənəksinə güclü hərəkət etmişdilər. tiqə zidd bir formada!

S

“Əks” məntiqdən istifadə edərək, ticarət aparmaq asan deyil. Bazar ümumi fikrə qarşı gedəndə onu dinləyib, başa www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Konsepsiyanın mahiyyəti ondadır ki, Bazara necə “ağıllı” olduğunuzu göstərməyin əvəzinə, geriyə addım atın və imkan verin

ki, Bazar özü sizinlə danışsın.

Bu, öz fikrini Bazara qəbul etdirmək cəhdindən daha müdrik bir yoldur. Bazarda standart məntiq bir çox hallarda ancaq ziyan gətirə bilər. Özünüzün xüsusi qabiliyyətə malik şəxsiyyət olduğunuzu düşünə bilərsiniz, amma bunun sizə heç bir köməyi dəyməyəcək.

Bizim gördüyümüz tərbiyə və aldığımız təhsil bizə standart məntiq modelini öyrədir. Həmin məntiqə görə, məhsuldarlıq haqqında mənfi hesabat buğdanın qiymətini salmalıdır. Bunu biz belə düşünürük. Amma bazar belə düşünmür axı! Bir çox hallarda Bazar ümumi məntiqin əksinə hərəkət edir. Çünki onun öz məntiqi var.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

27

28

TEXNİKA

Alətlər

Əksliklərin vəhdəti Trend və qeyri-trend indikatorlarını necə birləşdirmək olar?

Bazarda trend zamanı tətbiq olunan alətlər trend olmayanda mənfi nəticə verir və əksinə.

Həm trend, həm qeyri-trend bazarda eyni vaxtda necə effektiv ticarət aparmaq olar? Bu suala cavabı məşhur texniki analitik Brayan Dolanın məqaləsində tapa bilərsiniz. lardan istifadə etməyin yaxşı olması məsələsinə baxacağıq.

Amma biz məqaləmizdə növbəti Brayan Dolan dəfə bir sıra qaydalar toplusunu təklif etməyəcəyik. Biz trend dəylavə problem yarat- işdiyi zaman tələyə düşməmək mamaq üçün bir çox üçün texniki indikatorlardan istitreyderlər bazarın fadəyə dinamik yanaşmanı ümumi hərəkət istiqamətini müəyyən şəkildə təsvir etməyi qarşımıza edərkən bir və ya iki texniki in- məqsəd qoyuruq. dikatordan istifadə edirlər.

Hərçənd, bu yanaşma bir sıra Trendə “dost” alətlər xoşagəlməz hallara səbəb olur; trend olan bazarda yaxşı işləyən Adətən bu cür müzakirələri indikator yan hərəkət edən trendin anlayışının açıqlamasınbazarda çox pis nəticələr verir və dan başlayırlar. Biz də bu adətəksinə. Nəticədə indikatorlarla ənənəyə sadiq qalacağıq. Texniki ticarətdə siz tez-tez səhv qərarlar analiz nöqteyi-nəzərindən trend verirsiniz: pozisiyaları çox tez müqavimət və dəstək səviyyələri bağlayırsınız və ya yaxşı gəlir vasitələri ilə proqnozlaşdırılan gətirəcək böyük hərəkətləri qiymət hərəkətidir. Trend zaman ötürürsünüz. Ya da əksinə, hələ keçdikcə dəyişmək xüsusiyyətinə də “trenddə olduğunuza” ümid malikdir. Artım trendi üçün edərək pozisiyanı çox qiymətin dəstək səviyyələrindən saxlayırsınız, halbuki trend çox- yeni maksimumlara doğru dan bitib. hərəkəti xarakterikdir. Eniş trendi

Ə

Bu məqalədə bazarda trendin olub-olmamasını müəyyənləşdirmək üçün bir neçə indikatorun mümkün kombinasiyasını nəzərdən keçirəcəyik. Həmçinin giriş/çıxış nöqtələrini müəyyənləşdirmək, daha effektiv riskləri idarə etmək üçün hansı indikatorwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

üçün əksinə, müqavimət səviyyələri ətrafında qiymətin dönüş edib yeni minimumları test etməsi xarakterikdir. Bu amil bizə ilk trendi müəyyənləşdirən ilk aləti ayırmağa imkan verəcək: dəstək və müqavimət səviyyələrini müəyyənləşdirməyə

imkan verən trend xətləri.

Bir çoxları ilk olaraq trend xəttlərinin köməyi ilə analizin vacibliyini qiymətləndirmirlər. Belə ki, o, təbiətcə subyektivdir. Amma bu metodun tənqidi əsaslandırılır; etiraf etmək lazımdır ki, trend xəttləri bir sıra ani bazar hərəkətlərini filtr edərək əsas qiymət modelinə diqqəti cəmləməyə kömək edir.

Bu səbəbdən əgər trendin olduğunu müəyyən etmək istəyiriksə, trend xəttləri vasitəsilə analiz ilk alət olmalıdır. Əgər bu analiz növü ilə trendi müəyyən etmək mümkün olmadısa, onda onun olmaması da mümkündür.

Bu yanaşmanı daha uzunmüddətli zaman intervallarından (Daily və Weekly qrafiklərdən) tətbiq etmək daha yaxşı olardı və yalnız bundan sonra daha qısa zaman intervallarında (H1 və H4 qrafiklərdə) istifadə etməklə qısamüddətli müqavimət və dəstək səviyyələrini müəyyən etmək olar. Belə bir metodun üstünlüyü ondan ibarətdir ki, əvvəla daha mühüm müqavimət və dəstək səviyyələrini, daha sonra az əhəmiyyətlilərini müəyyən edirik.

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA 8

Bazarın trenddə olub-olmamasına digər bir obyektiv taktika hərəkət istiqaməti indiqatorundan (DMI) istifadəyə əsaslanır. Bu indiqatordan istifadə bazarda vəziyyəti daha obyektiv qiymətləndirməyə və trend xəttləri vasitəsilə təyin olunmuş trendi təsdiqləməyə imkan verir. DMI sistemi orta hərəkət istiqaməti indeksindən (ADX) və DI+, DIxəttlərindən istifadəyə əsaslanıb.

ADX hansı trendin bazarda olmasından asılı olmayaraq, sadəcə bazarın trendə olub-olmamasını müəyyənləşdirməyə imkan verir. İndikatorun 25-dən yuxarı olması bazarda trendin olmasına, 20-dən aşağı olması trendin yoxluğuna işarə edir. ADX həmçinin trendin gücünü ölçməyə imkan verir; indeks nə qədər yuxarı olsa, bir o qədər güclü sayılır.

DI+ və DI- xətləri öz növbəsində giriş siqnalları kimi istifadə olunur. Alış əməliyyatına siqnal DI+ DI- xəttini yuxarı kəsəndə, satış əməliyyatına siqnal DI- DI+ xəttini yuxarı kəsəndə yaranır. Məşhur texniki analiz nəzəriyyəçisi Uaylder həmçinin bu indikatorla işləyərkən “ekstremal nöqtə qaydasından” istifadə etməyi məsləhət görürdü. Bu qaydaya görə qeyd olunan xəttlərin kəsilməsi zamanı treyder kəsilmə istiqamətində həmin zaman intervalı üçün ekstremal nöqtəni qeyd etməlidir (əgər DI+ DI- xəttini yuxarı kəsirsə, maksimum və əks kəsişmə zamanı minimum). Amma əgər həmin ekstremum kəsilibsə, siqnal növbəti kəsişmə zamanı məqbul sayılır.

ADX-dən həmçinin trendin sona çatmasını xəbərdaredici indiqator kimi də istifadə etmək www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Alətlər olar. İndikator xətti maksimum səviyyələrdən aşağıya doğru hərəkət etməyə başlayanda trendin sona çatmasından xəbər verir və əməliyyatları bağlayıb növbəti DI+/DI- kəsişməsini gözləməyə işarə edir.

Qeyri-trend alətləri Qeyri-trend və yan bazarlarda işləyərkən RSI və ya Stoxastik kimi momentumlar, həmçinin MACD daha məşhur indikatorlardır. Momentumlar əvvəlki perioda nəzərən bazarın ifrat alış və ya satış vəziyyətində olmasını müəyyən edir. Potensial olaraq, belə bir məqamı aşkarlamaq bazarın dönüş nöqtəsini göstərə bilər. Amma trendli bazarlarda bu cür indikator-

qiymət hərəkətinin mövcud momentuma müvafiq olmasına əsaslanır. Məsələn, əgər qiymət yeni maksimum formalaşdırırsa, momentum onu təsdiqləməlidir.

Onda bu cür qiymət hərəkəti təsdiqlənmiş sayılır. Əgər indiqator yeni qiymət maksimumunu təsdiqləmirsə, belə bir halı divergensiya adlandırırlar (hazırki vəziyyətdə ayı divergensiyası).

Qrafiklərdə onun meydana gəlməsi çıxışın vacibliyinə işarə edir.

Divergensiyalar tez-tez qiymət mövcud istiqamətdə hərəkətini davam edə bilməyib əks istiqamətə dönərkən meydana gəlir.

Bu, nəzəriyyəyə görədir. Amma real həy-

olanda id m ü a r la a iy s Divergen tlar verilir. a y y li ə m ə s k ə tez-tez trendə

lardan istifadə effektivliyini itirir. Əsas trenddən asılı olaraq əgər qiymət daim aşağı və ya yuxarı hərəkət edirsə, indikatorlar tez-tez aktivin ifrat alışı və ya satışına işarə edir. Nəticədə yalnız momentumlara bel bağlayan treyderlər indikatorun ekstremal səviyyəyə çatdığını zənn edərək gəlirli əməliyyatı bağlaya bilərlər, halbuki bu son yox, güclü bir qiymət hərəkətinin başlanğıcı ola bilər. Hətta ən pis variantlar da ola bilər; treyderlər ifrat alış və satış səviyyələrindən trendə əks istiqamətdə əməliyyat açmaq üçün istifadə etməyə başlayırlar.

Ossilyatorlardan istifadə etməklə ikinci metod qiymət və momentum arasında divergensiya axtarışına əsaslanır. Bu metod

atda, əsasən də trendli bazarlarda divergensiyalar adətən qiymətin bir qədər korreksiya edib sonra əvvəlki trendi bərpa etməsi zamanı qiymət impulsunun müvəqqəti zəifləməsi zamanı yaranır. Nəticədə divergensiyalara ümid olanda tez-tez trendə əks əməliyyatlar verilir.

Alətləri praktikada tətbiq edək İndi isə gəlin yuxarıda qeyd etdiklərimizi nümunələrdə əks elətdirməyə çalışaq və trend/qeyri-trend paradoksu tələsindən necə yan keçməyi öyrənək. Momentum ossillyatoru kimi MACD-dan istifadə edəcəyik, amma şəxsi istəyimizdən asılı olaraq başqa ossilyatorlarla da yoxlaya bilərsiniz.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

P S İ X O L O G İ YA

Təsir

Qohumları treyderə nə deyir? Ə

Səbinə Məmmədqızı trafınızdakı insanların, dostların, qohumların, ailə üzvlərinin sizin ticarət fəaliyyətinizə münasibəti necədir? Onlar bu barədə nə düşünürlər?

Yaxınlarınız sizi dəstəkləyirlərmi? Yoxsa onlar treydinqi bir fırıldaq, tələ, sizi isə “ağılsız” hesab edirlər? Onlara elə gəlir ki, bu, iş deyil, bununla qazanmaq olmaz? Yoxsa əksinə, doğmalarınız sizin treyder kimi yetişmənizə dəstək verirlər?

Bütün bunlar son dərəcə vacib suallardır. Çünki treyder heç də təkcə bazarda psixoliji təzyiq hiss etmir. Ona yaxın şəxslərin təzyiqi daha ağır ola bilir. Treyder onsuz da fəaliyyəti zamanı az gərginlik keçirmir. Üstəlik, doğmaları da ona əlavə təzyiq etsələr, vəziyyət dözülməz şəkil alır. Məsələn, belə dialoqlarla bir çox treyderlər üzləşiblər.

- Bu gün nəsə qazandın?

- Yox. - Görürsən? Deyəndə ki, axmaq işdir, inanmırsan...

- Nə olsun? Qazandığım da olur də.

- Ay-hay! 100 qazananda 90 itirirsən. İynəylə gör qazırsan.

- Bütün dünyada treyderlər belə işləyir...

- Yaxşı görək də... Get, özünə düz-əməli iş tap... www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bəzən isə bu dialoq daha aqressiv şəkil alır:

Ağılsız!!! Get, özünə iş tap!

- Sən pulları küləyə sovurursan!

Sən hər dəfə uduzursan. Bütün gününü Forexə həsr edirsən, vaxtını itirirsən, pulları da çölə tullayırsan!..

Gör, nə işlə məşğulsan!..

- Qulaq as, mən hələ öyrənirəm. Daimi gəlirlə işləmək səviyyəsinə çatmaq birdən-birə olmur... Bu, vaxt tələb edir. Bunu başa düş...

- Daim gəlirə işləmək... Hələ ki sən ancaq itirirsən. Sən sadəcə, oyunçusan. Bu, bir xəstəlikdir.

Bu cür danışıqlardan sonra əksər hallarda gələcəyin uğurlu və peşəkar treyderinin karyerasına son qoyulur. Bəli, yaxınların səni dəstəkləmədiyi halda ticarət aparmaq çox çətindir! Daha dəqiqi, istənilən bir işlə məşğul olmaq çətindir. Xüsusilə də treydinqlə.

Bəzi treyderlər itkini qəbul edə bilmirlər. Biz bilirik ki, bu, nəyə gətirib çıxara bilər. Digərlərinin lazımi anda “düyməni basmağa” qətiyyəti çatmır. Üçüncü qism ticarətə görə öz yaxınlarının təzyiqinə uğrayır. Əslində ticarət

istənilən bir başqa peşədən heç nə ilə fərqlənmir: hər kəs istəyir ki, eniş və yoxuşların həyəcanını yaşadığı zaman doğmaları onlara dəstək olsunlar. Bu olmayanda stress keçirirlər. Fəqət treyder uğursuzluq dövrlərində daha az dəstək görür, nəinki, məsələn, biznesmen, həkim, müəllim... Halbuki, bunlar hamısı eyni hüquqlu peşələrdir.

Nəticədə toplanan stress özünü bazarda da göstərir: çünki yaxınlarının münasibətini görən yeni başlayan treyder həmin münasibəti dəyişmək üçün qısa vaxtda özünü təsdiqləməyə çalışır. Təbii ki, mümkün qədər çox pul qazanmaq yoluyla. Amma bazar nənə deyil ki, sizin başınızı sığallasın.

Nəticədə aqressiv qazanmaq istəyi yeni itkilərə gətirib çıxarır. Yeni itkilər yeni tənələrə və təzyiqlərə.

Və dairə qapanır.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

31

İndikator

Birja rentgeni Elderin indikatoru “ayı”ların və “buğa”ların lap skeletini də göstərir

H

amıya məlum olduğu kimi, spekulyativ ticarətdə uğur qazanmaq üçün ən sadə yol trendi izləməkdir. Bu, psixoloji cəhətdən də asandır. Heç nəyi əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq lazım deyil, sadəcə, bazarın hansı istiqamətdə hərəkət etdiyini müəyyən edib, ümumi hərəkətə qoşulmaq lazımdır.

Trendlər gücünə görə müxtəlif olur. Bəziləri göydələndəki sürətlə qalxan liftə bənzəyir, bəzilərinin artımı yaşlı insanların pilləkənləri çıxmağına oxşayır. Şamların quruluşuna, onların formalaşmasına görə gündəlik qazanc əldə etmək üçün nə qədər vaxt tələb olunduğu müəyyən etmək olar. Maddi mənada ən uğurlu şamlar uzun bədənli və xırda kölgəli şamlardır.

Xırda və ya orta şamlar, hər iki tərəfdən kifayət qədər uzun kölgələrə malik şamlar daha az arzu olunandır. Bu, o anlama gəlir ki, artım hərəkətində təpəyə doğru hərəkət asan başa gəlmir, belə ki, “ayı”lar müqavimət göstərir. Eniş hərəkətində uzun kölgələr öz pozisiyalarını əldə buraxmaq istəməyən buğalar tərəfindən formalaşdırılır. Belə bir mübarizə gedən zaman treyder möhkəm əsəb sahibi olmalıdır, xüsusən də açıq əməliyyatı varsa.

Belə gündə çox yaxın stop-loss qoymaq olmaz, mütləq götürəcək. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Belə günlərdə stopu pozisiyanın ardı ilə hərəkət etdirərkən xüsusi ehtiyatlı olmaq lazımdır. Ya da itkisiz vəziyyətə gəlib heç nə eləməməklə ticarət məhdudlaşdırmaq lazımdır və nə qədər ki şam formalaşır (əvvəl qara, sonra ağ, yenidən qara...) hər şeyi düz hesabladığımızla bağlı yaranan şübhələrə görə heç nə etmirik. Əminlik təcrübə ilə formalaşır, amma əgər mexaniki ticarət aparırsansa, o da həmişə özünü saxlaya bilmir.

Bax, elə bu məqamda bu gün söhbət açacağımız indikator bizə lazım gələcək. İndikator hazırkı hərəkətdə dominantlıq təşkil edən qrupu müəyyən etməyə imkan verdiyinə görə müəllif onu “Birja rentgeni” adlandırıb. Müəllif Aleksandr Elderdir.

Elder inikatorda trendin nece formalaşması və sonra özünü necə aparması ilə bağlı müşahidələrini əks etdirib. İndikatorun məntiqi sadədir.

“Buğa”ların gücünü müəyyən etmək üçün diapazonun maksimum qiyməti ilə orta qiymət (max-EMA), ayıların gücünü müəyyən etmək üçün minimum qiymət ilə orta qiymət (minEMA) müqayisə olunur. Əldə edilmiş kəmiyyətlər iki histoqram formasında göstərilir.

Düzünü desək, Elderin birja rentgeni indikatoru siqnal baxımından heç nə göstərmir. Şam tam bağlanandan sonra indika-

torun kəmiyyəti nəzərə alınmalıdır. Həm də sadəcə 2 siqnal var: həmişəki kimi ən güclü siqnal divergensiya, daha zəif siqnal – histoqram sütunlarının piklərinin qarşılıqlı nisbəti. İndikatorun maraqlı xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, uzun əməliyyat açmaq üçün bizə ayılar, qısa əməliyyatlar açmaq üçün buğalar işarə edəcək. Nadir hallarda bu rəqabət öz bəhrəsini verir.

Məqam 1. Daha böyük zaman intervalında və ya EMA üzrə biz artım trendini müəyyən etmişik və alış əməliyyatı verməyə münasib məqam axtarırıq. İndi biz “buğalar” tərəfdəyik, deməli, “ayı”ların histoqramına baxırıq.

O, sıfırdan aşağıda olmalıdır və sıfıra doğru artmalıdır. Əgər bu vaxt “buğa”lar artıq ayıları sıfırdan yuxarı çıxardıblarsa, Elder əməliyyat açmağı məsləhət görmür. Deyir ki, belə vəziyyət güclü impulslar zamanı olur.

Hərəkətin tükəndiyi an bazara girmə riski böyükdür. Əgər mənfi zonada sıfıra doğru ayıların güclənməsi ilə yanaşı buğalar da güclənirsə, bu vacib şərt sayılmır (qarşıda bunun heç də belə olmadığını görəcəksiniz). Əgər belə bir vəziyyətlə qarşılaşsanız əməliyyat vermək olar, yox, olmasa da olar. Ticarətdə əsas böyük trendin istiqamətinə uyğun siqnalları tətbiq etmək lazımdır.

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

32

TE XANALİZ

8

Birmənalı şəkildə uzun əməliyyatlar açmaq üçün güclü siqnal ayıların gücündə zəiflik əlaməti olan sapmaları göstərən diblərin formalaşması zamanı olacaq. Əgər qiymətlər sonuncu minimumdan da aşağı düşübsə, ayıların gücü indeksinin yeni minimumu bu vaxt əvvəlki təpədən də aşağıdırsa, biz ayıların artıq “son akkordlarını çalması” ilə bağlı siqnal əldə etmiş oluruq.

Ayıların gücü indeksindən həmçinin alış əməliyyatlarına əlavə etmək üçün də istifadə olunur. Artım trendində ayıların gücü siqnal xəttindən aşağı düşərək zəifləməyə başlayanda əlavə etmək daha məqsədə uyğundur.

Alış əməliyyatlarını buğaların histoqramı üzrə bağlamaq lazımdır. Buğaların gücü indeksində piklərdə və qiymətin piklərində divergensiya formalaşanda pozisiya bağlanır. Bir sözlə, “ayı”ların histoqramı bizə bazara girməkdə yardımçı olduqdan sonra pozisiyaya müşayiət “buğa”ların histoqramı üzrə aparılır.

Məqam 2. Eniş trendi. Satış əməliyyatı vermək üçün buğaları izləyirik. Onların sıfırdan daha yuxarıda olmalıdır, düşməyə başlamalıdır. Əgər bu vaxt buğaların gücü artırsa, yaxşıdır, yox, olmasa da olar. Elderə görə bu mütləq şərt deyil. Əgər buğaların gücü artıq “0”-dan aşağıdırsa, bazara girmək təhlükəlidir, beləki belə histoqrama konfiqurasiyası qiymət sütunu tamam EMA-dan aşağı düşəndə yaranır.

Bir qayda olaraq hansısa fundamental məlumatlara görə yaranmış aşağıya doğru güclü hərəkətlər gözlənilməzdir və belə tezliklə əks istiqamətdə də gedə bilər. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İndikator Əslində bu vaxt bazarı izləmək gülməlidir. Məsələn, Obama çıxış edir. Bir cümlədə o dedi ki, ölkədə vəziyyət çətindir. Hamı Dolları sığınacaq valyuta kimi almağa qaçdı. Növbəti abzasda deyir ki, görülmüş tədbirlər müsbət nəticələr verib və iqtisadi dirçəliş əlamətləri var. Bu zaman isə dolların kəskin satışı və risk valyutalara güclü tələbat artır. Amma çıxış hələ bitməyib. Cəfəngiyat.

Hərdən də soruşurlar “Axı bu uğurlu oyunçulara ödənişlər etməyə pulları hardan tapırlar ?!” Əgər Obamanın çıxışını siz yazmamısınızsa və onun nə deyəcəyini bilmirsinizsə, ümumiyyətlə, bazara bu vaxt girməyin.

Təbii ki, əgər buğaların gücü indeksindəki piklərlə qiymətin pikləri arasında sapma yarananda bu da siqnal verəcək ki, aşağı doğru hərəkətə tam hazırlaşmaq vaxtıdır.

Nəyə görə “hazırlaşmaq”

deyirik biz? Ona görə ki, bu indikatorda divergensiya tez-tez özünü ani anda büruzə vermir.

Bəzən bazarın inersiyası o qədər güclü olur ki, qiymət öz əvvəlki hərəkətini 200 punkt belə davam edə bilər, hətta sonra yan trenddə də bir qədər qala bilər və bundan sonra istiqamətini dəyişər. Bu divergensiya hər iki histoqrama aiddir: buğalar və ayılar.

Buğaların gücünə diqqət yetiririk. Əgər sıfırıncı xəttə çatıb, sonra düşməyə başlayırsa, bu vaxt qısa əməliyyat əlavə edirik.

Pozisiyaları ayıların histoqramı ilə izləyirik, histoqramda divergensiya yaranan kimi gəliri fiksasiya edirik, təbii ki əgər başqa daha gəlirli çıxış strategiyası yoxdursa.

Müəllif özü bu indiqatorun köməyilə sifariş orderlərdən istifadə edirdi. O, Daily qrafikdə işləyirdi. Əgər ayıların gücü indeksi alış əməliyyatı açmağa siqnal verirdisə, onda o müvafiq əmri iki gün əvvəlki maksimuma, stop

Şəkil 1 İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

8

TE XANALİZ lossu isə sonuncu minimumdan aşağı qoyurdu. Satış əməliyyatında hər şey əksinə olurdu: iki gün əvvəlki minimumdan aşağıda satış əmri, sonuncu maksimumdan yuxarıda stop loss yerləşdirilir. Belə yanaşma – bazarın adi gedişi pozulanda müxtəlif gözlənilməz hadisələrə əlavə filtrdir.

İndikator

33

signal şamı

Bu, nəzəriyyədir. İndi isə gəlin praktikaya nəzər salaq. Təcrübə tam alınsın deyə heç bir MA-dan istifadə etməklə və ya başqa yolla trendi müəyyən etmirik. Yalnız indikatorun verdiyi siqnallara baxırıq. Şəkil 1-də yuxarıda gözdən keçirilmiş hər iki vəziyyət göstərilib.

Həmçinin şəkildən görünür ki, divergensiya trend həqiqətən istiqamətini dəyişənə qədər formalaşır.

Bundan başqa nümunədə göstərilmiş bazarda buğa divergensiyası ikiqat, ayı divergensiyası üçqat idi.

Ona görə də belə bir məntiqi sual yaranır: Nə vaxt əməliyyat açmaq lazımdır?

Birinci divergensiyadan sonrakı vəziyyətə baxaq (şəkil 2).

Biz görürük ki, buğaların yuxarıdakı histoqramında birinci divergensiyadan sonra (ikincisi barədə bizim həmin vaxt xəbərimiz yox idi) buğaların gücü bir neçə dəfə müsbət zonada qalmaq şərtilə azalmağa başlayır. Filtrin kömək eləmədiyi və satış əməliyyatının işə düşdüyü iki vəziyyəti (sifariş orderi son iki şamın minimumuna yerləşdiririk) seçək.

Birinci dəfə də stop loss işə düşdü və itki ilə nəticələndi. İkinci dəfə tale üzümüzə güldü – biz kifayət qədər tez aşağı doğru hərəkətə qoşulduq.

Düzünü desək, şamın uzun bədəninə görə desək, bu hərəkət bizim belə əvvəlcədən proqnozlaşdıra bilməyəcəyimiz fundamental xəbərdən bəhrələnib.

Amma son bir neçə sutka buğaların gücünün azaldığını nəzərə alsaq, bazar psixoloji cəhətdən enişə hazır idi.

Bəs bu vaxt ayıların gücü nə yerdədir? O da ya yuxarı ya da siqnal xəttindədir, yəni şamların minimumu da ya yuxarı ya da EMA-nın üzərində idi. Əgər biz elə də vacib sayılmayan şərti əlavə filtr kimi əsas götürsəkdik, onda bizim stopumuz işə düşmüş olardı, amma yeni hərəkətə də bir qədər sonra qoşulmuş olardıq.

Davam edirik. Sonda ikinci ayı divergensiyasının www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

əməliyyatı açmaq üçün siqnallar

Şəkil 2 formalaşdığı yerə baxırıq (şək.3) Nəyə fikir verək? Yenə də səhv addımlardan bizi ilk növbədə filtr qoruyur – son iki şamın maksimumuna alışa sifariş orderi yerləşdirmək lazımdır. İkincisi, üçüncü divergensiyanın formalaşması zamanı buğaların gücü sıfırdan aşağı idi. Bu da alış əməliyyatı açmaq üçün şərt idi. Amma 9-cu səviyyədə order yerləşdirməməyə bəhanə deyildi, amma 4-cü səviyyədə yenə də stop-lossu götürməli olduq.

Ayıların divergensiyasından sonra buğaların gücünün artması kimi qeyri-mütləq faktor əvvəla bizi itkili əməliyyatlardan qoruyardı, ikincisi lazımsız hərəkətlərdən – məsələn, hər saat qrafikə baxmaq, xırda zaman intervallarında işləmək və sifariş orderinin tez-tez yerini dəyişməklə ciddi işlə məşğul olmur.

Həmçinin sifariş orderinin yerləşdirərkən filtrin həcmi barədə də fikirləşmək lazımdır. Nəzərdən İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

8

8

34

TE XANALİZ

İndikator Yuxarıda nəzərdən keçirdiyimiz nümunələr göstərdi ki, iki dəfə stop-lossla bazardan çıxmağımız bizə yalnız siqnalları filtr etmək üçün hansısa alətə ehtiyac duyulduğunu üzə çıxartdı. Məsələn, ADX (şək.4).

Hər iki halda, stop loss işə düşəndə (göy şaquli

8 Şəkil 3 keçirdiyimiz hərəkətdə H1 intervalında şamların bədəni balaca olanda filtr kifayət deyil. Yaddan çıxarmayaq ki, Elder Daily qrafikdə işləyirdi. Axı çox adam xırda zaman intervalında işləyir. Yenə də nəzərə almaq lazımdır ki, filtrin artırılması əldə edilən gəlirin azalmasına gətirib çıxardacaq.

Bundan başqa, gün ərzində ticarət apararkən qeyri-mütləq şərtləri mütləq etmək pis olmazdı, yəni alış üçün ayılardan siqnalları yalnız o halda almaq lazımdır ki, əgər əlavə olaraq buğaların gücü artmağa başlayır, əks qayda ilə də satmaq lazımdır. Ümumi desək, hər şey sadədir. İndiqatorun həcmi ilə bağlı təcrübələr heç nə vermir. Klassik variantdan - 13 EMA-dan istifadə yaxşıdır. Elder yazır ki, indikatoru tək işlətmək olar, amma yaxşı olardı ki nə iləsə bir yerdə istifadə olunsun. Nə ilə? Məsələn, nə ilə trendi izləyirsiniz? Şübhəsiz, hansısa trend indikatoru lazım gələcək. Qrafik analizlər, müqavimət və dəstəkdən də istifadə yerinə düşər. Razılaşın ki, müqavimət kəsilməyibsə, alış əməliyyatı açmaq düzgün olmazdı. Həcmi də yaddan çıxartmayaq.

Nümunədən görürük ki, divergensiya pozisiyanı bağlamaq üçün heç də yaxşı səbəb deyil. Maksimum gəlir götürmək üçün ayrı metoddan istifadə etmək yaxşı olardı. Divergensiyanı isə xəbərdarlıq kimi qəbul etmək lazımdır. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 4 xəttlər siqnal şamlarından çəkilib), ADX xətti artırdı.

Bununla da o birinci vəziyyətdə buğaların, ikinci vəziyyətdə ayıların hərəkətə gəldiyini bildirir, hərçənd birja rentgeninə görə üstünlük təşkil edən qrupun necə artmasının şahidi olmuşuq. Düzü, həmin ADX adi Elder şüalarından istifadə etməklə bazara tez girməyimizdə dəstək ola bilməzdi.

Bir sözlə, ssenari Şekspirdəkindən pis deyil: olum, ya ölüm? Hansı yaxşıdır – iki xırda itki və hərəkətdən böyük gəlir götürmək yoxsa itkisiz az gəlir götürmək?

Bundan başqa indiqator həm də ekranda çox yer tutur. Ona görə histoqramları bir yerdə müxtəlif rənglərlə yerləşdiririk. Ayrı-ayrılıqda göstərməkdə bir məna yoxdur. Hərçənd kimə necə rahatdır. İndikatorun üstünlüklərinə gəldikdə onun sadə istifadəsindən başqa parametrlərin dəyişməmək şərtilə müxtəlif zaman intervallarında tətbiqini qeyd etmək olar. Onun effektivliyinə qrafikin ölçüsü təsir etmir.

Bu həmçinin müxtəlif bazarlar üçün universal alətdir: biz adətən onunla valyuta bazarında ticarət aparırıq, Elder əmtəə və indekslərdə ticarət aparırdı. İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

P S İ X O L O G İ YA

Treyderin əhvalatı

Qrafikə “smaylik” çək! ...Treyder öz emosiyaları ilə başqa nə edə bilər?

Tomas Karr səriştəli treyder belə, emosional məqamları nəzərə almasa, müflis “Trend Trading Systems”də ola bilər. aparıcı treyderdir. O, həmçinin, Oksford Universitetində fəlsəfə Əməliyyatları həddindən artıq doktorudur. Onun ticarət çox saxlamaq, çox tez çıxış və çox psixologiyası haqda fikirləri gec giriş - bütün bunlar səhv “Wall Street Journal”, “US ticarət sisteminin əlamətləri deyil, News” və “World Report” kimi ticarətdə düzgün psixoloji əhvalın nəşrlərdə dərc olunub. olmamasının nəticəsidir. Bəs uğurlu treyderlərin psixologiyası u gün özünüzü necə necə olmalıdır?.. hiss edirsiniz? Və sizin bugünkü hissləriniz Mark Duqlas məşhur “Zonada ticarətinizə necə təsir edə bilər? ticarət” kitabında treyderlərdə Heç bu barədə düşünmüsünüz- olan 4 ilkin qorxunu sadalayır. mü? Əgər düşünəmisinizsə, indi Budur onlar: “səhv etmək bunu etməyin tam zamanıdır. qorxusu”, “pul itirmək qorxusu”, “əməliyyatı qaçırtmaq qorxusu” Əlbəttə, istənilən uğurlu və “gəliri götürməmək qorxusu”. ticarətin əsasını ilk növbədə Mark Duqlasa görə, ticarətdə əməliyyatların yerinə yetirilməsi davamlı qazananlarla davamlı və kapitalın idarə olunması zaitirənlərin arasında əsas fərq bunmanı plana sadiq qalmaq, bir də dan ibarətdir ki, “yaxşı treyderlər yaxşı yoxlanılmış ticarət strateqorxmurlar”! giyası təşkil edir. Lakin strategiyanı tətbiq etmək üçün də Bəs çoxlarının bazarda təbii müəyyən psixoloji əhval lazımdır. olaraq keçirdiyi qorxunu biz necə Siz bazar haqqında çox şey bilə üstələyə bilərik? bilərsiniz. Siz fundamental və Bununla bağlı bir sıra təkliflər texniki analiz üzrə mütəxəssis ola var. Əvvəla, hər bir potensial bilərsiniz. Siz bir çox uğurlu trey- əməliyyatınızı analiz edəndə derlərdə müşahidə olunan incə in- özünüzə sual verin: “Riski tuisiyaya sahib ola bilərsiniz. mümkün qədər azaltmaq üçün Lakin hətta ən intellektual, mən nə etmişəm?” Bazara giriş

B

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

qiymətinizin yaxşı qiymət olduğuna əmin olun. Əgər siz səviyyənin kəsilməsi əsasında ticarat aparırsınızsa, stop-orderlərinizi potensial dönüş zonalarında yerləşdirmədiyin.

Korreksiya zamanı o bitənə qədər gözləyin.

Sonra. Hər hansı bir əməliyyatı həddindən artıq yükləməkdən uzaq olun. Hirsli və ya dilxor olanda, maliyyə problemləri və ya borclarla bağlı narahatlıq keçirəndə, özünüzü fiziki cəhətdən pis hiss edəndə, bazarın hərəkətinə 100% əmin olmayanda, özünüzü bazarın “qurbanı” hesab edəndə ümumiyyətlə, ticarətdən uzaq olun.

Sadə, lakin qiymətli qaydanı heç vaxt unutmayın: Plana uyğun ticarət aparın və ticarətinizi planlaşdırın. Bu devizi konkretləşdirməyin yollarından biri ticarət əməliyatlarını dəftərdə qeyd etməkdir. Risk və gəlirlər haqqında qeydlər də daxil olmaqla, yeni əməliyyatı açmazdan əvvəl ona daxil olma səbəblərini yazın. Hər günün axırında bunları oxuyun və ticarət qaydalarınızı təkmilləşdirin. “Stop” və “Profit” orderlərinizi tənzimləyin.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

35

36

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

K A P İ TA L - i z m

37

Money management

Peşəkar treyderlərin əməliyyatlarının böyük hissəsi uğursuz olur

İtirib qazananlar Birjada qazana bilmək üçün itirməklə barışmaq lazımdır

T

reydinqdə öyrənməli olacağınız ən çətin, amma ən vacib amil – düzgün itirməyi bacarmaqdır.

Treyderlərin çoxu hansısa anda bir sıra itkilərlə qarşılaşır, ona görə də, kim ki, itirməyi öyrənməyib, bazarda sağ qala bilməyəcək. Real gəlir/itki nisbəti və etibarlı ticarət sisteminə malik treyderlər belə bir bazar atmosferində daha çox sağ qalmaq şansına malikdirlər. Bu məqalədə biz treyderin hansı itkilərlə üzləşə biləcəyini və itkilərlə birgə strategiyasını necə formalaşdıracağını nəzərdən keçirəcəyik.

Hər bir treyder bilir ki, trendin əksinə ticarət yaxşı fikir deyil.

Ona görə də, məntiqlə fikirləşəndə trendi izləyən strategiyalar yaxşı strategiyalar sayılır: artım trendində alırıq, eniş trendində satırıq. Onda belə düşünmək olar ki, trendi izləyən sistemlər daha yaxşı gəlir/itki nisbətinə malikdirlər, elə deyilmi?

Perri Kaufman “Texniki ticarət üzrə qısa kurs” adlı kitabında bu məsələ ilə bağlı bəzi statistikaları bizə göstərir. Bu treydinq əjdahasına görə “trend üzrə verilən 10 əməliyyatdan 6 və ya 7-in, bəzilərinin xırda, bəzilərinin bir www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

qədər böyük itki ilə nəticələnəcəyini gözləyə bilərsiniz”. Buna baxmayaraq, Kaufman deyir ki, trendi izləmək bütün sistemlərin içində ən yaxşı strategiyalardan sayılır. Başqa sözlə desək, trendi izləyən sistemlər böyük gəlir verməyəcəklər, amma başqa sistemlərlə müqayisədə daha çox uğur qazandıracaq.

Bu, çox güman gəlirli sistem axtarışına saysız-hesabsız saatlarını sərf edənlər üçün şok olacaq, amma Kaufman öz kitabında dəqiq göstərir ki, real gəlir/itki nisbətini gözləmək daha çox itki gözləmək anlamına gəlir. O deyir: “Trend treyder kimi siz ilk növbədə xırda itkili əməliyyatlar, xırda gəlirli əməliyyatlar və bir neçə iri gəlirli əməliyyatlar gözləməlisiniz. Normal paylaşdırmada 1000 dəfə püşk atanda 50 faiz hallarda “gerb” düşür. Yarısının yarısında, 25%-də 2 dəfə dalbadal ya “gerb”, ya “bayraq” düşəcək.

12,5%-də üç dəfə dalbadal düşə bilər və s. Bu münvalla siz 1000 atışda siz yalnız 1 dəfə 10 gerb və bayrağın dalbadal düşdüyünün şahidi ola bilərsiniz”.

Başqa sözlərlə desək, əgər treyder püşk atma kimi təsadüfi (normal paylaşdırma) olsa idi, 1000 əməliyyatlı gündən və ya

təxminən 4 ilə treyder yalnız 1 dəfə ardarda 10 qələbə (və ya itki) gözləyə bilər. Hərçənd, treydinq təsadüfi deyil.

Bu yolla trendi izləyən sistemlərdən istifadə etməklə udmaq şansınız təsadüfi püşkatma zamanı olan şansınızdan daha yaxşıdır, amma uğurlu əməliyyatların daha da çoxalmağına mane olan başqa amillər də var. Baxmayaraq ki, bazarlar təsadüfi deyil. Siz trend hüdudlarında qısamüddətli təsadüfi hərəkətlər, hər trendin sonunda dönüşlər və trendi izləyən bir çox sistemlərdə bazara girişdə və çıxışda gecikmələrlə rastlaşa bilərsiniz. Nəticədə gecikmələr və gözlənilməz qısamüddətli təsadüfi hərəkətlər sayəsində siz hələ də xaotikliyin təsiri altındasınız. Əgər kifayət qədər uzun zaman kəsiyini götürsək, təcrübəli treyder 10 və ya daha çox itkiyə dözə bilər. Əgər real ticarət gözləmələrindən söhbət gedirsə, onda “İşləyən ticarət sistemləri” və “Ticarət sistemləri və kapitalın idarə edilməsi” kitablarının müəllifi Tomas Stridsman belə şəhr verib:

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

K A P İ TA L - i z m 8

38

“Uduşlu əməliyyatların da sayından vacib olan sizin udmağınızdır, yoxsa, dalbadal nə qədər gəlir və ya itkiyə malik olmağınız? Bu, sizin strategiyanın riyazi gözləməsidir. Yəni siz orta hesabla bütün uğurlu və uğursuz əməliyyatlarda udmağı planlaşdırırsınız, əməliyyatların sayı azalanda bu kəmiyyət nə qədər azala bilər.

Gəlirli aylardansa həftələr və ya aylar kimi gəlirli zaman intervallarını gözdən keçirmək daha faydalıdır. Aydındır ki, adi gəlir/itki nisbəti kifayət deyil”. Əgər düşünürsünüzsə ki, əməliyyatların sayını artırmaqla strategiyanız daha da uğurlu olacaq, bir daha fikirləşin. Kaufman “Qısa kurs”da nümayiş etdirir ki, treyder nə qədər çox pozisiya açırsa, uzunmüddətli planda bir o qədər gəliri az olur. Orta hesabla uzunmüddətli əməliyyatlar daha çox potensial gəlir verir. Hərçənd, əgər siz uzunmüddətli treydersinizsə, daha çox itki əldə etmək riskiniz böyükdür, belə ki, bazarda çox olursunuz və daha uzun müddət ərzində risk etmiş olursunuz. Demək olar ki, ticarət stilinizdən və ya əməliyyatı saxlama müddətindən asılı olmayaraq, əməliyyatların sayını artıranda bir dəfəkindən fərqli olaraq, tez-tez və daha çox itirəcəksiniz.

Kaufman əməliyyatı belə açıq saxlamağa nümunələr göstərir. O, müxtəlif sistemlərlə minlərlə test aparıb. Nümunələrin birində o Microsoft-un 10 illik dövrünü əhatə edib. Test 1999-cu ilin dekabrından 2001 yanvarına qədər dövrü əhatə edib.

Məzənnə 1.04$-dan 60$ maksimumuna qədər yüksəlib.

Alış və satış siqnallarını təyin etmək üçün 80 günlük MA-dan istifadə etməklə, həm alış, həm satış əməliyyatları aparmaqla o ümumilikdə 88 pozisiya vermişdi. Onlardan cəmi 36-ı və ya 41%-i gəlirli oldu. Kaufman həmçinin şərhləndirir ki, “əslində o trend sistemi yaxşıdır ki, 35%-dən gəlirli əməliyyat verir”.

Belə bir statistika Con Merfinin “Maliyyə bazarlarının texniki analizi” kitabında da əks olunub.

Merfi deyir ki, peşəkar treyderlərin orta hesabla təxminən 60% halda əməliyyatları uğursuz olur.

Başqa sözlə desək, onlar sadəcə 40% halda gəlir əldə edə bilirlər.

Bu bədbin faktları nəzərə alaraq yeni başlayan treyderlər özlərinə belə bir sual verə bilərlər: bazarlarda ümumiyyətlə, necə pul qazanmaq olar? www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Money management Bu, bizi mübahisə etdiyimiz predmetə qaytarır: udmaqdan çox uduzduran sistem necə gəlirli ola bilər?

Gəlin, digərlərinə nəzərən, qısa zaman intervalında yaxşı işləyən, amma vaxt getdikcə daha da dayanıqsız ola biləcək sistemi gözdən keçirək. Bir çox testlər keçirilib ki, əmtəə birjası treyderlərinin pozisiyaları üzrə məlumatlardan istifadənin yararlılığı müəyyən edilsin. Bu məlumatlar Əmtəə fyuçersləri ilə ticarət üzrə komissiyanın (CFTC) indekslə ticarət üçün COT hesabatlar formasında əks olunub.

S&P 500 indeksinə fyuçerslərdən istifadə etməklə testlər 1999-2003 dövrü əhatə edir.

Kommersiya treyderlərinin pozisiyalarında 5 və 22 həftəlik MA-lar istifadə olunurdu, bundan başqa 5 SMA 22SMA-nı hər dəfə yuxarı kəsiləndə alış, aşağı kəsiləndə satış əməliyyatı verilirdi. Bu sadə strategiya 804 punkt verib. Bu strategiyanı başqa bir strategiya ilə - 1999-cu ilin 12 fevralı ilə 2003-cü ilin

oktyabrın 3-ə qədər olan 4 il yarımlıq dövrü əhatə edən “alıb gözləmək” strategiyası ilə əldə olunan 245 punkt itki ilə müqayisə edin. Əgər təsəvvür etsək ki, treyder 1800$ marja ilə 1 S&P 500 mini kontraktı ilə ticarət aparırdısa, onda komisyonlar ödənildikdən sonra gəlir 40000$-dan çox olardı. 12 əməliyyatdan 7- gəlirli idi – gəlir/itki nisbəti 58% təşkil edirdi.

Belə testlər 1990-cu il 16 fevraldan 2003-cü il 31 oktyabra qədər olan 13 illik dövrü də əhatə edib.

Nəticələr daha az təsirli idi. Sistem 555 punkt xeyir verdi, hansı ki, bu dövr üçün “alıb saxla” strategiyası 696 punkt gəlir verdi.

8 İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

K A P İ TA L - i z m 8

Gəlir/itki nisbəti də endi: 55 əməliyyatdan yalnız 26-ı gəlirli olmaqla nisbət 47% təşkil etdi.

Azdır ki, sistem uzunmüddətli perioda zəif nəticə göstərib, adi “alıb saxla” strategiyası da onu əhəmiyyətli dərəcədə üstələdi.

Buradan hansı nəticə çıxır? Hər dəfə qısa zaman ərzində böyük gəlirlər vəd edən mülahizələrin şahidi olsanız, yadda saxlayın ki, belə statistik məlumatlar ümumi mənzərəni gözdən keçirməyincə dəyərsizdir. Ən pisi isə odur ki, bu cür bəyanatlar belə sistemləri alan yeni başlayan treyderlər teztez qeyri-real gözləmələrə gətirib çıxardır.

Stridsman ticarət sistemini “alıb saxla” strategiyası ilə necə müqayisə etməyi izah edir: “Bu işin bicliyi ondan ibarətdir ki, sistemi bazarın effektiv işləmə dövründə analiz etmək lazımdır.

Məsələn, əgər sistem bazarda yalnız zamanın 50%-ində qalıbsa, onda sistem hər dəfə əməliyyat verəndə “alıb saxla” strategiyası ilə açacağınız pozisiyalarla müqayisədə kontraktları ikiqat artıra bilərsiniz. Kapitalın idarə edilməsi həmçinin kontraktları artırmağınıza imkan verir, belə ki, “alıb saxla” strategiyası imkan vermir, aktivləriniz artır.

Siz treydinqə uğursuz əməliyyatlarınızın uğurlu olanlarından çox olacağı anlamı ilə yanaşanda prioritetləriniz əhəmiyyətli dərəcədə qarışır. Qeyri-real 7080% (və ya da çox) uğurlu əməliyyat gözləmənizi təmin etməyən sistemin qüsurlarını təmizləməyə və testə ağlasığmaz dərəcədə çox vaxt sərf etmək əvəzinə bütün səylərinizi daha vacib, amma yeni başlayanlar üçün daha az cəlbedici sahəyə www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Money management

yönəldəcəksiniz – kapitalın idarə olunmasına.

Orta hesabla treyderlər treydinqin sehrli formulu axtarışına əməliyyatı necə idarə etməyi öyrənməkdən 10 dəfə çox vaxt və güc sərf edirlər. Treyder icmalarında dövr edən siqnallar üzrə ticarət sistemlərinin sayını kapitalın idarə edilməsi sistemlərinin sayı ilə müqayisə edəndə

hər şey aydın olur. Bu, həmçinin daha yüksək tələbata malik treydinq kitablarına da aiddir. Money managmentə həsr olunmuş axırıncı bestselleri nə vaxt görmüsünüz? Bu nəyə görə öz peşəsində nəyə görə belə az treyderin uğur qazandığına aydınlıq gətirir.

Nəticə Bir halda ki, peşəkar treyderlər uğulu əməliyyatlardan uğursuz nəticələr əldə edir, bir treyder kimi yetişmək üçün uduzmağı öyrənmək son dərəcə vacibdir.

Bundan savayı treyderin sağ qalması və uzunümddətli gəlir qazanması üçün effektiv kapitalın idarə

edilməsi proqramı lazımdır. İstənilən kapitalın idarə olunması proqramının həlledici hissəsi – effektiv ticarət planına malik olmaq və ona riayət etməkdir.

Treydinq veteranı və müəllimi Larri Vilyamsın 2004-cü ildə yazdıqları barədə fikirləşin: “Bir halda ki, itkilər bu oyunun ayrılmaz hissəsidir, strategiya ona

göstərilən münasibət qədər əhəmiyyətlidir. Hər bir peşədə yaxşı gün olduğu kimi pis gün də olur, onda qəbul edin bunu. 100% zəmanətli əməliyyatlar olmur”.

80% hallarda və ya tez-tez uğur gətirən sistemin axtarışı – axmaq oyundur. Kim ki yaxşı olacağına ümid edəcək, amma pis tərəfinə hazırlaşacaq və bütün səylərini daha ciddi problemlərə yönəldəcək özünü uzunmüddətli uğura kökləmiş olacaq. Nəyin bahasına olursa-olsun, bir neçə mübarizə ilə əldə olunmuş qısamüddətli uğurla məğlub döyüşlərdə gücünü qoruyub saxlamaqla müharibəni udmaq arasındakı fərq elə bundan ibarətdir.

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

39

40

VA C İ B M Ə Q A M

İncəliklər

Əsas məsələ necə çıxmaqdır II yazı: “Sürüşən stop” və “kanal stopu” yaxşı işləyir. Bu zaman mümkün amma əhəmiyyətli trend yaranan gəlirin həcmi məhdud olur. hallarda maksimum gəlir götürTrailing Stop Hərçənd, trend üzrə ticarətdə məyi son dərəcə vacibləşdirən cüzi faizə malik gəlirli trendlərlə (Sürüşən stop) gəlirin tez götürülməsi adətən bir problem yaradır – cüzi gəlirlə bağlıdır. Trendlə ticarət aparan ndi isə stop-losslardan is- bazardan çıxdıqdan sonra böyük tipik treyderlər əsas gəliri nadir, tifadə etmək yolu ilə trendin bizim istiqamətdə günlərlə amma əhəmiyyətli trendlərdən böyük itkilərin qarşısını və hətta aylarla necə davam etgötürürlər. Qalan vaxtı uzunmüdalmaq üçün lazımi tədbirlər diyini görürük. Ona görə də dətli yan trendlərdə itkilərin effekgördükdən sonra bazarda gəliri bazardakı vəziyyətdən asılı tiv azaldılmasına çalışırlar. qoruyub saxlamaq və artırmaq olaraq, müxtəlif çıxış strateüçün nəzərdə tutulmuş strate- giyalarından istifadə etməyi məs“Sürüşən stop”lardan istigiyalara diqqətimizi yönəldə ləhət görürük. Daha aqressiv çıxış fadənin səmərəli bilərik. Düzgün tətbiq etməklə variantları qarşıda bu strategiyalar 2 vacib an tipik r a p a t ə r a ic t funksiyanı yerinə yetirməlidir – Trendlə ir, amma d a n i onlar gəlirin artmağına xidmət r li ə g s a s treyderlər ə etməli və əməliyyat verildikdən r. Qalan lə r ü r ü t ö g n ə d sonra əldə edilmiş gəliri qoruyub yətli trendlər iy m itkilərin ə h ə ə d r lə d n e r saxlamalıdır. t n ddətli ya Baxmayaraq ki onların tətbiqi vaxtı uzunmü lışırlar. a ç a ın s a m ıl ld dairəsi genişdir, biz “sürüşən” stoeffektiv aza plardan bazarın bütün əsaslandırılması nadir və qeyrivəziyyətlərində istifadə etməyi adi güclü trendləri gözləməklə və məqbul saymırıq. Bizim təsvir et- müzakirə olunacaq. bu əsas trendlər zamanı mümkün diyimiz sürüşən stopların çoxu İndi isə vaxt ötdükcə gəliri qədər çox gəlir əldə etməklə gəlirin artırılması üçün nəzərdə bağlıdır. Əgər giriş vaxtında həytutulub. Buna görə də onları trendi artırmaq üçün yaradılmış “stop”larda diqqətimizi cəmata keçirilibsə və bazar giriş isizləyən sistemlərlə istifadə etmək tiqamətində hərəkət edirsə, onda yaxşı olardı. Trendə əks sistemlər ləşdirək. Trendlə ticarət aparan treyderlər üçün “sürüşən stop” an- sürüşən stoplar cari trenddən üçün isə daha aqressiv çıxışlar mühüm gəlir əldə etmək üçün layışı son dərəcə vacibdir. Bu, yaxşıdır. onunla bağlıdır ki, trendlə ticarət mükəmməl çıxış strategiyasıdır. “Əgər gəliriniz varsa, götürün onu” fəlsəfəsi trendə əks ticarətdə adətən tez-tez baş verməyən, (əvvəli ötən sayımızda)

İ

8

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

VA C İ B M Ə Q A M 8 Burada təsvir olunan sürüşən stoplar oxşar xüsusiyyətlərə malikdirlər. Ticarət sistemlərimizdə istifadə etmək üçün onların mahiyyətini dərk etmək çox vacibdir. Effektiv sürüşən stoplar potensial böyük gəlirə malik pozisiyadan maksimum istifadəyə imkan verən trendi izləməyə əsaslanmış ticarət sistemlərinin gəlirliyini xeyli artıra bilər.

Gəlir/itki nisbəti sürüşən stoplardan düzgün istifadə zamanı adətən əhəmiyyətli dərəcədə artır. Amma bu stopların bəzi mənfi cəhətləri də var. Gəlirli əməliyyatların sayı bəzən azala bilər, belə ki, bu “stop”ların orta gəlirli pozisiyaları itkiyə çevirməsi mümkündür.

Həmçinin gəlirli əməliyyat verildikdən sonra nadir mühüm sıçrayışlar bu stoplardan istifadəni psixoloji çətinləşdirə bilər. Heç bir treyder böyük bir gəlirin azalmasını və ya gəlirli əməliyyatın itkiyə çevrilməsini müşahidə etməkdən həzz almayacaq.

The Channel Exit Trendi izləməyin sadə yolu cari maksimumlardan və minimumlardan istifadə etməklə trend istiqamətində daim hərəkət edən stop yerləşdirməkdir. Məsələn, artım trendini izləyərkən stop son bir neçə barın minimumuna, eniş trendini izləyərkən son bir neçə barın maksimumuna yerləşdirilə bilər. Maksimum və ya minimum qiymətləri müəyyən etmək üçün istifadə olunan barların sayı trendə nə qədər azadlıq verəcəyimizdən asılıdır. Nə qədər çox bardan istifadə ediriksə, trendə bir o qədər çox azadlıq veririk və bununla da “stop” işə düşməmişdən sıçrayış zamanı www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

41

İncəliklər

gəliri itirə bilərik. Az sayda bardan istifadə stopların azalmasına və əməliyyatı tez bir zamanda tərk etməyə gətirib çıxardır.

Belə stopları adətən “Channel Exit” (Kanal çıxışı) adlandırırlar.

“Channel” sözü kanal sözündən yaranıb. Bu kanal qısa və ya uzun pozisiyadan müvafiq olaraq çıxmaq üçün X sayda günlük maksimum və minimumlardan istifadə etməklə formalaşır. Çəkdiyimiz misalların çoxu günlük barlarla işləməyi nəzərdə

tutur, amma yaratdığımız sistemin tipindən asılı olaraq, istənilən zaman intervalının göstəricilərilə işləyə bilərik. Kanaldan çıxış üzrə stop son dərəcə çevikdir və həftəlik barlarla işlədiyi kimi M5-lə də işləyə bilər. Həm də nəzərə alın ki, uzun pozisiyalarla bağlı bütün misallar qısa pozisiyalar üçün də keçərlidir.

Kanaldan çıxış üzrə stopun əsaslandırılması çox sadədir.

Təsəvvür edək ki, alış əməliyyatlarımız üçün 20 günlük kanal çıxışından istifadə etməyə qərar verdik. Hər gün biz son 20 gündə ən minimal qiyməti müəyyən edib, “stop”u bu nöqtəyə yerləşdirəcəyik. Bir çox treyderlər öz istəklərindən asılı olaraq, kanal

stopunu bu nöqtəyə bir neçə punkt yaxın və ya uzaq yerləşdirə bilərlər. Qiymətlərin trend istiqamətində hərəkətindən asılı olaraq, son 20 günlük minimum qiymət tədricən artır, beləliklə “trendin ardı ilə və ondan bir az da aşağıda gedərək” əldə edilmiş müəyyən gəliri qorumağa imkan verir. Qeyd etmək lazımdır ki, kanal stopları həmişə stop istiqamətində hərəkət edir və heç vaxt əksinə getmir. Qiymətlər son 20 günlük minimumdan aşağı düşəndə treyder stopdan istifadə

etməklə pozisiyalarını bağlayır.

Kanal çıxışı barədə ilk və ən vacib məsələ çıxış nöqtələrini müəyyən etmək üçün neçə bardan istifadə olunmasıdır. Stopları son 5 günlük, yoxsa 20 günlük, ya da tamam başqa bir sayda günün minimumuna yerləşdirməliyik?

Cavab sistemin xüsusiyyətindən asılıdır. Sistem xüsusiyyətlərinin aydın quruluşu bu vacib məsələyə cavab vermək üçün çox faydalıdır.

Uzunmüddətli trenddə kanalın böyük uzunluğu adətən daha çox gəlir əldə etməyə imkan verir.

Daha qısa kanal bazarda qısa trendlər üstünlük təşkil etdiyi halda daha çox gəlir gətirə bilər.

8

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

VA C İ B M Ə Q A M 8

42

Araşdırmalarımız nəticəsində belə bir qərara gəldik ki, uzunmüddətli sistemlər üçün 20 və daha çox barlarda, ortamüddətli sistemlər üçün 5-dən 20-yə qədər olan barlarda, qısamüddətli sistemlər üçün 5-ə qədər olan barlarda maksimum gəlir əldə etmək məqsədilə sürüşən stoplardan istifadə etmək lazımdır. Biz həmçinin müəyyən etdik ki, 1-3 günlük uzunluğa malik qısa kanallar çox sürətli trend olanda “qaçan” bazarda yaxşı işləyir. Güclü trend zamanı bu növ sürüşən stoplar əksər hallarda pik nöqtəyə qədər əməliyyatda qalmağa imkan verir.

Müxtəlif uzunluğa malik kanallar üzrə çıxışlar arasında məntiqi ziddiyyət göstərilir. Daha uzun kanallar daha çox gəlir verəcək, hərçənd, gəlirin əldən buraxdığımız hissəsi də böyük olacaq. Daha xırda kanallar daha az gəlir verəcək, amma gəlirin böyük hissəsini götürəcək. Bu ziddiyyəti necə həll etməli və eyni zamanda həm mühüm gəlir verən, həm də əldən buraxılan gəliri azaldan çıxışı necə tapmalı?

Trendin inkişafına müvafiq olaraq, kanal “stop”unu tədricən azaltmaq çox effektiv yanaşmadır. Əvvəla, böyük zaman intervalına

İncəliklər

əsaslanan kanal çıxışından istifadə etmək, daha sonra trendin və ya sürətli trendin inkişafına görə effektiv gəlir götürmək üçün kanalı ensizləşdirmək lazımdır.

Belə bir yanaşmaya nümunə.

Uzun pozisiyaya girişdən sonra və ticarət kapitalının son dərəcə azalmasının qarşısını almaq üçün stop-lossu yerləşdirdikdən sonra 20 günlük minimuma əsaslanaraq sürüşən stopdan istifadə edəcəyik.

Bu 20 günlük kanal stopu adətən stopların yanlış işə düşmələrinin qarşısını almaq üçün kifayət qədər genişdir və müəyyən gəlir əldə etmək üçün pozisiyada qalmağa şərait yaradır. Əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş qaydada kanalın uzunluğu azaldıla və son 10 günün minimal qiymətlərinə müvafiq yerləşdirilə bilər. Əgər növbəti gəlirlilik səviyyəsinə (məsələn, 5 ticarət diapazonunun həcmində gəlirə) çatsaq, onda biz kanalı 5 günə kimi balacalaşdırırıq və qiymət son 5 günlük minimuma çatanda bazardan çıxırıq. Nadir hallarda baş verən maksimum gəlirlilik zamanı biz həmin əldə edilmiş böyük gəliri qorumaq üçün “stop”u əvvəlki günün minimumuna yerləşdirə bilərik.

Gördüyünüz kimi, bu strategiya əməliyyatın əvvəlində gəlirin art-

ması üçün qiymətlərə kifayət qədər azadlıq verir və sonra gəlirin qorunmasına müvafiq olaraq “stop”lar azalır. Gəlir nə qədər artırsa, “stop” da bir o qədər daha yaxın olur.

Kanal stopunu təkmilləşdirməyin başqa bir yolu da var: ya ənənəvi kanalı onun enindən istifadə etməklə balacalaşdırmaq və ya genişləndirmək, ya da müəyyən əmsala vurulmuş ticarət diapazonu. Təsəvvür edək ki, siz 20 günlük kanal çıxışı ilə işləyirsiniz. Əvvəla, 20 günlük maksimumla 20 günlük minimum arasındakı fərqlə kanalın enini hesablayırsınız. Daha sonra minimumu əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş miqdarda (məsələn, 5%) artırıb, maksimumu azaltmaqla kanalı daraldırsınız. Bu, daha sıx kanal yaratmağa imkan verir.

Müzakirə edilməli son məqam kanal stopunun vacib bir çatışmazlığı ilə bağlıdır. Bu metod kifayət qədər populyardır, ona görə də, X günlük maksimumların və minimumların nöqtələrində adətən xeyli sayda order yerləşdirilir. Bu metoddan ticarətinizdə istifadə etmək istəyərkən bazar həmin nöqtələri əhəmiyyətli dərəcədə sürüşdürülə bilər. Yuxarıda qeyd edilmiş kanalın eninin onun enindən və ya orta ticarət diapazonundan müəyyən faiz balacalaşdırılması metodu stoplarınızı bazar iştirakçılarının çoxunun yerləşdirdiyi zonalardan çıxartmaq yollarından biridir. Bununla da onların yaxşı və düzgün yerdə işə düşməsini təmin etmiş olursunuz.

Gələn sayımızda: - The Chandelier Exit nədir?

- ATR Ratchet metodundan necə istifadə olunur?

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

43

“İn “İn Forex”in təhlil və proqnozlar bürosu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

44

TE XANALİZ

Texniki mənzərə

İndikatorlar əsasında analiz 8 mart 2012

8 mart 2012

8 mart 2012

8 mart 2012

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

E K S P E RT R ƏY İ

Proqnoz

Qan qaynayan ay Mart üçün ekspert proqnozları

F

Bir cümlə ilə

evral ayında və martın ilk günlərində valyuta bazarında maraqlı hadisələr yaşandı.

Avro/dollar qəfil artım göstərdi, dollar/yena birmənalı şəkildə “buğa”ların nəzarətinə keçdi. Dollar/frank isə sanki lap dərin qış yuxusuna getdi. Halbuki, artıq yaz gəlib.

Bəs bizim ənənəvi ekspertlərimiz valyuta bazarında nə gözləyirlər? Biz yenə də onlara iki ənənəvi sualla müraciət etdik.

Mavlet Baqiyev: - Alternativ kimi aud/usd cütlüyünə baxıram.

Səbinə Məmmədqızı: - Avrozonanın problemləri hələ də diqqət mərkəzindədir.

1) Bu ay avro/dollardan nə gözləyirsiniz?

2) Başqa hansı cütlüyə diqqət yetirməyi məsləhət görürsünüz?

Qafar İmanverdiyev: - Bu ay eur/usd böyük ehtimalla, aşağıya düşəcək.

Mavlet Baqiyev: 2) Alternativ kimi aud/usd cütlüyünə baxıram. Cütlük 1.0600-dan yuxarıda möhkəmlənərsə, 1.0855-ə tərəf yüksələcək. Amma yenidən 1.0600-ya enişdən sonra 1.0370-1.0400 diapazonuna qədər düşməsi mümkündür.

Səbinə Məmmədqızı: 1) Eur/usd 3 aylıq müqavimət zonasına - 1.3240-1330 səviyyələrinə qalxıb. Səviyyəni yarıb, onun üzərində möhkəmlənəcəyi təqdirdə cütlük üç aylıq müqavimətə - 1.3485-ə çata bilər.

Onu da yararsa, 1.3675-ə yüksələcək. Əks halda 1,3050-70 səviyyəsinə enməsi mümkündür.

1.3000-dan da aşağıya enəcəyi təqdirdə isə 1.2625 zonasını test edə bilər. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Fərid Hüseynov: - Avro çoxlarının eniş proqnazlarına məhəl qoymadan, 1.3500-i test etməyə çalışacaq. İlqar Vəliyev: - Dollar/yenaya diqqət yetirməyi üstün tuturam.

1) Avro/dollar, məncə, enişə meyilli olub, əsas dəstək

zonasında ticarət aparır. Bunu həftəlik qrafikdə yaranan “doji” şamı və MACD indikatorundan, gündəlik qrafikdə formalaşan "baş və çiyinlər" fiqurundan anlamaq olar. Amma hələ ki, 1.31001.3060 dəstəyi qırılmayana qədər bu barədə danışmaq tezdir. 8 İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

45

E K S P E RT R ƏY İ 8

46

Deyilən səviyyə qırılarsa, növbəti hədəflər 1.30, 1.2960, 1.2865, 1.2730 olacaq. 1.3270-90 müqaviməti qırılarsa, qiymət 1.35 səviyyəsini qırmağa cəhd edəcək.

2) Funt/dollar həmçinin vacib dəstək səviyyəsindədir. Əgər qiymət 1.57-1.5670 diapazonundan aşağıda möhkəmlənərsə, bu, 1.5520 ətrafına enişə yol açacaq.

Avrozonanın problemləri hələ də diqqət mərkəzindədir.

Proqnoz

yuxarı qalxmasına baxmayaraq, bu ay eur/usd böyük ehtimalla, aşağıya düşəcək. Fibonacci sistemi bizə bu nöqtələri göstərir: 1.3025, 1.2837 və 1.2625.

2) USDCHF, USDJPY hazırda çox kritik yerdədilər. Hər an uzunmüddətli bir ralli başlaya bilər.

Bundan yararlanmaq yerinə düşərdi. GBPJPY üçqat təpə fiquru formalaşdırmaq ərəfəsindədir və heç olmasa 100 punktluq bir gəlir vermək potensialına malikdir.

2) Bu ay, təbii ki, usd/chf cütlüyünə diqqət edə bilərsiniz.

Cütlük qalxmağa meyillidir.

Fərid Hüseynov:

İlqar Vəliyev:

1) Avro/dolların enişinin davam edəcəyini düşünürəm. Gözləyirəm ki, ayın axırına qədər 1,27 səviyyəsinin daha bir dəfə test olunmasını görəcəyik.

Qafar İmanverdiyev:

1) Martın 7 və 8-də cütlüyün

1) Avro, düşünürəm, çoxlarının eniş proqnazlarına məhəl qoymadan, 1.3500-i test etməyə çalışacaq. Amma 1.3050-dən aşağıda möhkəmlənsə, (ən azı Daily qrafikdə), eniş qaçılmazdır.

2) Dollar/yenaya diqqət yetirməyi üstün tuturam. Bir neçə aylıq enişdən sonra, nəhayət, Monthly qrafkdə konvergensiya yaranıb və artım əlamətləri görünür. 86,00 səviyyəsinin test olunacağı istisna deyil.

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyü keçən sayımızda təqdim etdiyimiz ssenari üzrə hərəkətdədir. Cütlük (A) İntermediate dalğasını (5 alt dalğa) formalaşdırıb, fevral ayında isə, belə görünür ki, (B) İntermediate korreksiyası da yekunlaşıb. O, W-X-Y Minor mürəkkəb korreksiya strukturuna malikdir.

Hazırda (C) İntermediate dalğasının inkişaf etdiyini düşünürük. Əgər ehtimal düzdürsə, hələ bizi bir neçə ay davam edəcək artım dalğası gözləyir.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

47

TE XANALİZ 8

48

Dalğa analizi

Eur/usd

daily Əsas varianta görə, bütün səviyyələrdə eniş dalğaları tam yekunlaşıb. İndi yeni artım tsiklinə başlamaq cəhdlərini müşahidə edirik. İstisna deyil ki, yeni 1-2-..... mərhələsi başlayıb. O halda, sürətli və impulsiv 3cü dalğanı gözləyirik tezliklə. Trend xətti qırılandan sonra 3-cü dalğa sürəti artım şəklində özünü göstərə bilər.

h4 Bu taymfreymdə korreksiya dalğasını görürük. Belə vəziyyətdə ancaq bunu məsləhət görmək olar ki, korreksiyanın bitib, trendin başladığı anı qaçırmamaq üçün bazarı davamlı izləmək lazımdır.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Gbp/usd

8

weekly Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Hazırda həmin üçlüyün sonuncu dalğası inkişaf edir. Detallar qrafikdə göstərilib.

daily Bu zaman miqyasında [iv] minute dalğası formalaşıb qurtarıb, indi [v] minute inkişafa başlayır. O, güman ki, (a)-(b)-(c) minuette ziqzaqı şəklində ola bilər, amma bu, hələ sadəcə ilkin versiyadır. Hadisələrin gedişatını izləyirik. Artım hərəkətinin hədəfi kimi Endryüs Çəngəlinin medianı nəzərdə tutulub.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

49

TE XANALİZ 8

50

Dalğa analizi

Usd/chf

weekly Dollar/frank eyni səviyyələrdə “ilişib qalıb”. Əvvəlki ayla müqaysədə praktik olaraq heç nə dəyişməyib.

Ona görə, əvvəlki ssenari də qüvvədə qalır.

daily Müşahidə olunan üfiqi hərəkət korreksiyaya daha çox oxşayır. Amma alternativ variant da getdikcə daha çox aktuallaşır: bu varianta görə, eniş hərəkəti təzədən bərpa oluna bilər. Xüsusilə də, eur/usd-nin artım gözləntisi fonunda. Hazırda vəziyyət aydın deyil.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/jpy

8

weekly Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal modelinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Əvvəlki aylardakı tərəddüd qurtarıb və bazar istiqamətini qətiləşdirib.

daily Bu qrafikdə B minor dalğasının inkişafını müşahidə edirik. İrimiqyaslı korreksiya strukturu formalaşdıran ikinci dalğadan sonra yuxarıya doğru üçüncü dalğa başlayıb. Artım trendinin davam edəcəyini gözləyirik.

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

51

52

TE XANALİZ

Kompleks baxış Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Avro/dollar cütlüyü hazırda bir qədər qeyri-müəyyən vəziyyətdədir. Baxmayaraq ki, bütün faktorlar enişə işarə edir, 1.2950-1.3050 ətraflarından güclü dəstək səviyyəsi keçir. Qiymətin artım trendini əsaslı şəkildə bərpa etməsi üçün 1.3550-1.3600 müqavimət səviyyəsin yarıb möhkəmlənməsi lazımdır.

Xülasə:

Vəziyyət qeyri-müəyyəndir www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Gbp/usd Cütlük 1.5650-1.5600 dəstək baryeri ilə 1.5950-1.6000 müqavimət baryeri arasında yan trenddədir.

Qiymətin hər hansı bir istiqamətdə konkret hərəkəti bu səviyyələrdən birinin qəti kəsilməsi zamanı yarana bilər. Amma qiymət qısamüddətli zonalara yaxınlaşanda müvafiq alış-satış əməliyyatları vermək olar.

Xülasə:

Qiymət geniş diapazondadır

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

53

54

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Usd/chf Cütlük çox mühüm bir “astanadadır”. Əgər qiymət 0.9200-0.9250 müqavimət səviyyəsini qıra bilsə, uzunmüddətli artım trendinə ilk addımı atmış olar. İlkin hədəf 0.9550 ətrafında yanvar maksimumları olacaq. Bir çox ossilyatorlar belə bir artıma “ifrat satışla” reaksiya verə bilər, amma son dərəcə ehtiyatlı olmaq lazımdır.

Müvafiq dəstək səviyyələri kəsilməyincə riskli əməliyyatlar vermək məsləhət deyil.

Xülasə:

Cütlük vacib astanadadır www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Usd/jpy İl başlayandan bu yana son 4-5 həftə ərzində cütlük qəti artım nümayiş etdirir. Görəsən, bu, növbəti uzunmüddətli enişə aparacaq korreksiyadır, yoxsa artım trendinin ilkin fazası?

Bu sualın cavabı şəkildə aydın əks olunub. Baxmayaraq bir çox uznmüddətli eniş trendləri kəsilib, düşünürəm ki, 1-i qalıb. Başqa sözlə desək 83.50-84.00 ətrafında müqavimət səviyyəsi böyük aktuallığa malikdir. Əgər yaxın bir neçə həftə cütlük bu baryerdən yuxarıda pozisiyalarını saxlaya bilsə, artımın uzunmüddətli planda davam edəcəyini düşünürəm. Əgər bu baryerdən qiymət aşağıya düşsə belə, enişin davam etməsi üçün 79.00-80.00 dəstək səviyyəsi kəsilməlidir. Əks halda artım potensialı qalmaqda davam edəcək.

Xülasə:

Bir vacib baryer hələ qalır www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

55

56

TE XANALİZ

Made in Japan

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY Yaz səhəri Adsız təpələrdən Şəffaf tüstü yüksəlir Matsuo Base Biz əvvəlki kimi avro/dolların “ayı” əhvalında olduğunu düşünürük. Ötən ay qiymət 1.29 sərhədini keçə bilmədiyi üçün, eniş ssenarisi reallaşmamışdı.

Amma bu ay vəziyyət daha optimist görünür. Qiymət Kijunsendən sıçrayıb və güman ki, elə bu həftə Tenkan-Seni test edəcək.

Tenkanın yarılması bizim üçün satış siqnalı demək olacaq. Hədəf - 1.27, stop - 1.35 (Kijun xəttinin arxasında).

DAILY

Xəttlər paralel vəziyyət alıb. Qiymətin buludun üstünə “oturduğunu” nəzərə alsaq, 1.32-yə qədər yuxarı sıçrayış gözləyə bilərik. Riskə daha az meyilli olan treyderlər buludun aşağıya yarılmasını gözləsələr, yaxşı olar.

Alternativ ssenari: Qiymət 3-4 gün ərzində buludu aşağıya yara bilər, amma ondan sonra yuxarıya ciddi artım mümkündür. Haradasa 1.34 səviyyəsinə qədər.

8

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Made in Japan

GBPUSD

8

WEEKLY

Qiymət “bulud”a çatmamış endi və hətta Kijun-Seni yuxarıdan aşağıya kəsməyə də macal tapdı. 1.56 zonasında Tenkan xəttinin sınaqdan keçirilməsini gözləyirik. Xətt yarılarsa, 1.54-ə qədər eniş mümkündür.

DAILY

Günlük şamlarda üfiqi maillik şəraitində qarışıqlıq hökm sürür. “Bulud”a qədər kiçik eniş mümkündür.

Daha sonra isə qiymətin davranışına baxacağıq: “ölü xaç” və buludun aşağıya yarılması halında satış əməliyyatı açacağıq. Xəttlər paralel qalarsa, qiymət “bulud”da var-gəl edərsə - qısamüddətli alış mümkündür.

8

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

57

TE XANALİZ 8

58

Made in Japan

USDCHF WEEKLY

Qiymət buluddan yuxarıda olsa da, enməkdə davam edir. Kijun-sen xəttində özünə dəstək tapıb. İndi artıma davam edə bilmək üçün Tenkanın üstünə qalxmaq lazımdır ( 0.9264). Əgər bu mümkün olmasa, bizi daha bir neçə həftə reync gözləyəcək. Aşağıya meyilli reync – buludun yuxarı sərhədinə, 0.86-ya qədər.

DAILY

Xəttlər üfiqi vəziyyət alıblar. Reync gözləyirik, amma qiymət hər iki xəttdən yuxarıda qaldıqca, buludun testi qaçılmaz olacaq (0.9294). Həmin səviyyəyə qədər ehtiyatla almaq olar. Stop - 0.91.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Made in Japan

USDJPY

8

WEEKLY

Belə görünür ki, Yaponiya bankı tərəfindən heç bir intervensiya olmadan da Yena özünün ortamüddətli trendini seçib. Düzdür, bu, bizim əvvəlki planlarımızla ziddiyət təşkil edir, amma hər işdə bir xeyir var: hazırda qiymət 86.00-a kimi qalxa bilər. Bütün əlamətlər buna işarə edir. “Stop”lar 81.00 zonasında qoyulmalıdır.

DAILY

Günlük qrafik optimizmə əsas verir: bütün xəttlər yuxarıya yönəlib. Şam analizi narahat olmağa yer qoymur. “Stop”ları 81.00 zonasında gizlətmək yaxşıdır. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

K İ TA B R Ə F İ

Nə oxumalı

Sergey Belyayev

“Ticarət sistemi.

Növbəti şamın hesablanması”

K

itabın adının ikinci hissəsi özünü həqiqətən doğruldur və bu, son dərəcə sevindiricidir. Kitabda təqdim olunan ticarət sistemi aylıq zaman periodunda növbəti şamın rənginin müəyyənləşdirilməsinə xidmət edən sistemdir.

Kitabda treyderlərə tanış olan indikatorlar tamamilə yeni tərəflərdən tanıdılır. Onların iş rejimi, yaxşı və pis “işlədikləri” məqamlar ətraflı təsvir edilir.

Ticarət sistemlərinin yaradılması prinsipləri ətraflı şəkildə təsvir olunub. Dönüş nöqtələrinin müəyyənləşdirilməsi qaydalarına müəllif xüsusi diqqət yetirir.

Qiymətin hərəkətinin proqnozlaşdırılmasına dair real nümunələr göstərilir. İndikatorlarda divergensiyanın tapılmasına dair kitabda maraqlı tövsiyələr var. Osillyatorların iş prinsipləri dəqiq və ətraflı sxemlərlə izah olunur. Kitabda həmçinin həcm göstəricisinin ticarətdə tət-

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 biqinə dair maraqlı məsləhətlər də var. Bunlarla tanış olandan sonra treder hətta yaxşı tanıdığı idikatorun işini də tamam fərqli şəkildə qiymətləndirəcək.

Kitabdan parça …Sizə təqdim etdiyimiz ticarət sistemi belə bir suala cavab vermək məqsədi daşıyır: Gələn ayın şamı nə rəngdə olacaq? İkincisi, sistem həmin ayın ilk və son həftələrinin şamlarının rəngini proqnozlaşdırmağa imkan yaradır.

Ortadakı həftələrin proqnozlaşdırılması iş prosesində baş verir. Daha sonra, sistem həftənin 1-ci və 5-ci günlərinin şamlarının rəngini xəbər verir… …Yeni başlayan treyderlər adətən sistem qurmaq zamanı bir sıra çətinliklərlə üzləşirlər. Belə ki, bunun üçün bir sıra indikatorların iş prinsipini dəqiq anlamaq lazımdır. Bunu praktikada öyrənwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

mədən işlək sistem qurmaq mümkün deyil.

Hazırda xeyli ticarət sistemləri mövcud olsa da, onların çoxu işlək deyil. Çünki onlar nəzəriyyəyə əsaslanırlar və yalnız tarixi göstəricilərin üzərində test olunublar. Halbuki işlək sistem qurmaq üçün treyder 4-5 il bazarda aktiv şəkildə işləməlidir.

Bazarın yan-yörəsində hərlənməkldən yox, məhz aktiv şəkildə işləməkdən söhbət gedir. Bu, ümumi qəbul olunmuş normadır… …Dönüş zonalarını müəyyənləşdirmək üçün bu alətlərdən istifadə etmək adətən yaxşı effekt

verir: 1) Müqavimət-dəstək səviyyələri 2) Müqavimət-dəstək xəttləri 3) Bollincer zolağı 4) Eksponensial MA 5) Divergensiyanın xüsusiyyətləri 6) Fibonaççi səviyyələri 7) Yapon şamlarının analizi Konkret zaman anında trendin müəyyənləşdirilməsi üçün ADX indikatorundan istifadə olunur. Əgər bazarda korreksiya gedirsə, növbəti şamın rənginin proqnozlaşdırılmasında CCI indikatoru yaxşı effekt verə bilər…

İn Forex 03 (25) / mart, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et