"In Forex"#12

Az?rbaycanda ilk v? t?k!

Bitm?y?n artim - s?h. 7-d?

Bir de görüm “A” - s?h. 20-d?

“Gör, bu, niy? isl?mir?” - s?h. 39-da Dahinin ugur sirrl?ri - s?h. 47-d?

Bazarin Matrisasi - s?h. 53-d?

Ýn Forex 02 (12) fevral, 2011

Onlarý n? gözl?yir? Ýqtisadi v?ziyy?ti valyuta bazarýna daha çox t?sir göst?r?n 10 ölk? üçün 2011-ci ill? baðlý proqnozlar

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də……………………………………….İqtisadi xəbərlər 6-da……………………………………....Qara, ya qızıl? Yəni nefti hansı günlər gözləyir?

7-9-da…………………………………….Bitməyən artım. “Sarı metal”ın bahalaşmaq üçün potensialı hələ də qalır 10-14-də………………………………….Onları nə gözləyir? Dünyanın ən böyük 10 iqtisadiyyatı üçün 2011-ci il ilə bağlı proqnozlar 15-19-da…………………………………. Əsas cütlüklərin Dalğa Analizi 20-22-də………………………………….“Bir de görüm “A”. Gəlirli ticarət üçün “Üç A” metodu 23-də……………………………………..“İkiqat test”. Peşəkar izah edir ki, niyə Forexdə uzun yolla getmək lazımdır 24-25-də………………………………….. “Dostum, hara gedirsən?” Trendə dost olmaq azdır, onun yollarını da bilmək lazımdır 26-29-da………………………………….... “İşimoku” sistemi əsasında təhlil 30-33-də………………………………..… “Düzlən, farağat!” Keyti Linn-dən “Düzgü sıra” strategiyası 34-37-də…………………………………... “Onlar belə demişdi”. Bir ildə dərc etdiyimiz müsahibələrdən seçmələr 38-də……………………………………….“Nə, neçəyə, nə qədər” Bu suallara cavabı OBV indikatoru verəcək 39-42-də……………………………………“Gör, bu, niyə işləmir?” Sistemlər “kökdən düşəndə” nə etmək lazımdır 43-46-da…………………………………… Əsas cütlüklərin texniki-fundamental təhlili 47-50-də……………………………………Dahinin uğur sirrləri. Uilyam Qann qazanmaq üçün nələr edirdi 51-52-də…………………………………… “Nala-mıxa vurma!” PipNailer strategiyası düppədüz mıxa vurmağı öyrədir 53-54-də…………………………………….Bazarın Matrisası. Neo, ayılmaq vaxtıdır!

55-56-da…………………………………….Birləşmə və Birjalaşma. Avropa birjaları hansı yollardan keçib 57-59-da…………………………………….Qətiyət və inadkarlıq. Bu iki xüsusiyyət olmadan heç bir məqsədə çatmaq mümkün deyil 60-62-də…………………………………….Müsabiqəli Test 63-də………………………………………..Nə oxumalı

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

02 (12)

fevral,

2011

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

1 il sizinlə Oxuduğunuz bu jurnal “İn Forex”in 12-ci sayıdır. Yəni... jurnalımızın 1 yaşı tamam olur! Bir il əvvəl biz bu işə başlayanda qarşımızda xeyli sual dururdu. Onlardan ən başlıcası bu idi ki, Azərbaycanda treyderlər üçün jurnal necə olmalıdır? Axı bizə qədər İlqar Vəliyev, bunu heç kim eləməmişdi. Və Layihənin rəhbəri açığı, bu, heç də asan iş deyildi. Azərbaycanda treydinqin özü hələ yeni-yeni formalaşmağa başlayan bir sahədir, o ki qalsın, treyderlər üçün jurnal ola!

Amma digər tərəfdən, treydinq velosiped sürmək deyil ki, bir dəfə öyrəndinsə, ömürlük bacaracağın bir işə çevrilsin.

Treyder daim öz üzərində işləməlidir. Bunun ən optimal yolu isə öz həmkarlarımıza treydinqlə bağlı mövzuların bütün spektrini əhatə edən bir jurnal təqdim etmək idi. Cari vəziyyətin analizindən tutmuş, psixoloji məsləhətlərə, ticarət sistemlərindən tutmuş, müsahibələrə qədər... Əlbəttə, deyə bilmərəm ki, biz nəzərdə tutduqlarımızı hamısı edə bilmişik. Hələ ki yox. Ona görə də, qarşıdakı dövrdə sizi hələ çox yeniliklər gözləyir. Bəzi rubrikalar ləğv ediləcək, yeniləri yaranacaq.

Misal üçün, “birja tarixi” rubrikamız ilk dövrlərdə bizə mütləq lazım idi. Azərbaycanda neçə treyder bilirdi ki, birja işinin 5-6 əsrlik zəngin tarixi var? Razılaşın ki, çox az.

Amma məşğul olduğun işin www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

mahiyyətni dərk etmək üçün bunu bilmək vacib idi. İndi bu rubrika öz missiyasını başa vurmaq üzrədir və yəqin, bir neçə nömrədən sonra sizinlə vidalaşacaq. Əlbəttə, yerini daha aktual, faydalı və maraqlı mövzulara vermək şərtilə.

Bundan başqa, sizi tezliklə daha rahat və oxunaqlı dizayn da gözləyir.

Jurnalı daha maraqlı və faydalı etmək üçün sizi də prosesə qoşulmağa dəvət edirəm. Forumda jurnalla bağlı bölümə daxil olun və təkliflərinizi bizimlə bölüşün. Əmin ola bilərsiniz ki, heç bir dəyərli təklif diqqətdən kənarda qalmayacaq.

Bu – sizin jurnaldır. Onun ancaq bir məqsədi var: azərbaycanlı treyderlərin treydinq sahəsini daha dərindən, hərtərəfli anlamalarına və son nəticədə qazanmalarına yardım etmək. Son bir ildə bu istiqamətdə məqsədimizə müəyyən qədər nail olmuşuq.

Və əminəm ki, yaxın gələcəkdə daha çox nail olacağıq. Bir il əvvəl bizim jurnal buraxmağımız daha çox eksperiment idi. İndi isə ciddi və getdikcə inkişaf edən bir layihədir.

Bizi seçdiyiniz üçün təşəkür edir və faydalı mütaliə arzulayıram.

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

F U N D A M E N TA L F O N

İqtisadi mənzərə

Dərəcələr qalxacaq Faiz dərəcələri qalxacaq.

Düzdür, iqtisadi proqnozlar birmənalı olmurlar, amma məhz bu halda birmənalı demək olar: qalxacaq! Bunun məhz 2011-ci il ərzində baş verəcəyi ehtimalı 95 faizdir. Əsas sual budur ki, məhz nə vaxt və məhz nə qədər?

Hamımız başa düşürük ki, inkişaf etmiş əksər ölkələrin bankları ( o cümlədən də Avropa Mərkəzi Bankı və Britaniya Bankı) hazırkı ultramülayim siyasəti uzun müddət davam etdirə bilməz. Bu, müvəqqəti tədbir idi və vaxtı artıq başa çatmaq üzrədir. Ekspertlərə Fevralın 4-də Brüsseldə Avropa Birliyi liderləri energetika və innovasiya məsələlərinə həsr olunmuş çox vacib bir sammit keçirdilər.

Sammitdə quruma üzv ölkələr 1 trilyon dollar dəyərində olan və 2020-ci ilə qədər həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan yeni strateji enerji layihəsini müzakirə ediblər.

Layihəin məqsədi Avropanın şimal və cənub bölgələrinin enerji infrastrukturlarını tam şəkildə inteqrasiya etdirməkdir.

görə, ilk addımı Avropa Mərkəzi Bankı yay ərəfəsində atacaq. Bundan sonra Britaniya bankı da eyni hərəkəti təkrarlayacaq. Yayın sonuna qədər faiz dərəcələri 1,5 faizə qədər qalxa bilərlər. Əgər dünya əmtəə bazarlarında qiymətlərin artımı davam edərsə, mərkəzi bankların faiz dərəcələrini daha tez artırmaları da mümkündür. İkinci amil isə infliyasiyadır. Jan Klod Trişenin AMB-yə sədrlik etdiyi dövrdə aşkar nəzərə çarpan məqamlardan biri budur ki, o, infliyasiyanın 2%-dən yuxarı olma-

masını rəhbəri olduğu qurumun əsas vəzifələrindən biri sayır. Sonuncu göstəricilərə görə, AB-də infliyasiya 2,4%-ə çatıb. Hazırda bazar iştirakçıları AMB sədrinin və qurumun özünün buna necə reaksiya verəcəklərini gözləyirlər.

Məhz bu gözlənti də avronu yuxarıya “itələyə” bilər.

Britaniyada da bütün göstəricilər ona işarə edirlər ki, faiz dərcələrini artırmağın zamanı yaxınlaşır.

Avropa geri qalır Sammitin qərarına görə, 2014-cü ilə qədər Avropa ölkələri ən azı iki qaz mənbəyi ilə təchiz edilməlidirlər.

Bundan başqa, sammitdə digər vacib iqtisadi məsələlərə də toxunulub. Avropa liderləri qeyd ediblər ki, innovasiyalara qoyulan yatırımlar baxımından Birlik

ölkələri ABŞ-dan və Yaponiyadan (3 dəfə) geri qalırlar. Ona görə də hazırda bu istiqamətə vəsait yönəltmək strateji vəzifə sayılmalıdır.

Vahid valyuta sammitin gedişinə cümə günü kəskin ucuzlaşmaqla reaksiya verib.

“Yasəmən” nefti qaldırdı Fevralın 4-də Brüsseldə Avropa Birliyi liderləri energetika və innovasiya məsələlərinə həsr olunmuş çox vacib bir sammit keçirdilər.

Sammitdə quruma üzv ölkələr 1 trilyon dollar dəyərində olan və 2020-ci ilə qədər həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan yeni strateji enerji layihəsini müzakirə ediblər.

Layihəin məqsədi Avropanın şimal və cənub bölgələrinin enerji infrawww.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

strukturlarını tam şəkildə inteqrasiya etdirməkdir.

Sammitin qərarına görə, 2014-cü ilə qədər Avropa ölkələri ən azı iki qaz mənbəyi ilə təchiz edilməlidirlər.

Bundan başqa, sammitdə digər vacib iqtisadi məsələlərə də toxunulub. Avropa liderləri qeyd ediblər ki, innovasiyalara qoyulan yatırımlar baxımından Birlik

ölkələri ABŞ-dan və Yaponiyadan (3 dəfə) geri qalırlar. Ona görə də hazırda bu istiqamətə vəsait yönəltmək strateji vəzifə sayılmalıdır.

Vahid valyuta sammitin gedişinə cümə günü kəskin ucuzlaşmaqla reaksiya verib.

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

5

6

TƏHLİL

Proqnoz

Qara, ya qızıl?

Neft üçün 2011-ci il necə keçəcək

2010

-cu ildə enerjidaşıyıcıları, xüsusilə də neft ilk 2011-ci ildə neftə olan qlobal növbədə dolların zəifliyi hesabına artım nü- təlabatın artaraq, ötənilki 86.9 milmayiş etdirirdilər. ABŞ-ın Federal Ehtiyatlar yon barreldən 88.2 milyon barrelə Sisteminin mövqeyi də buna az təsir göstərmirdi. Bəs 2011-ci ildə çatacağı gözlənilir. neftdən hansı dinamikanı gözləmək olar?

Amma “ayı” ssenarisini göz“PFGBest Research” şirkətinin analitiki Fil Flinn düşünür ki, hazırda neftin qiyməti süni şəkildə qaldırılmış durumdadır. Bu vəziyyət real tələbatdan çox, FESin davranışlarının nəticəsidir. FES deflyasiyadan narahat olduğu üçün daha çox dollar çap edir, bununla da neftin qiymətlərini yuxarıya “itələyir”. Yəni hazırda FES neft “buğa”larının və OPEK-in ən yaxın dostuna çevrilib.

2011-ci illə bağlı proqnoz verərkən analitiklər bir məqamın üzərində dayanırlar ki, neftin qiyməti ilk növbədə dolların dinamikasından asılı olacaq. Xüsusilə də kəmiyyət zəiflətməsi Neftin həftəlik qrafiki hələ ki, artım kanalındadır proqramının ikinci raundu (ilin ikinci rübündə) neft bazarına daha qiymətinin bahalaşmaqda, dolların ləyənlər də var. Məsələn, Pol Nyuciddi təsir göstərə bilər. isə zəifləməkdə davam edəcəyini som neft bazarının 2011-ci ildə Analitik Mark Streybel neftin gözləyir. Onun fikrincə, 2011-ci xeyli zəifləyəcəyini istisna etmir. ilin ortalarına Onun fikrincə, ifrat alış doğru neft vəziyyətində olan neft bazarı 100 əvvəlcə $75-70, sonra isə $65-60 dollar/barrel səviyyəsinə qədər enə bilər. Amma səviyyəsinə bunun baş verməsi üçün dollar çatacaq. yetərincə güclü olmalıdır.

Amma ilin Təbii qaza gəlincə, ekspertlər çox hissəsini onun il ərzində ya düşəcəyini, ya $88-$93 dia- da üfiqi hərəkət edəcəyini gözpazonunda ləyirlər. keçirəcək.

Neftin qiyməti ilə Dolların indeksinin qarşılıqlı əlaqəsi www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL

Bit

Proqnoz

m ı t r a n ə y mə

d in n e r t , u b mma a , r ə l i b üşə d i m i k aq c a a y 0 a 0 0 m 1 l $ ək o m Q ı zı l e d ü ş ü dön

2001

-ci ilin əvvəllərindən bu yana qızılın qiyməti davamlı artım trendi nümayiş etdirir. Sarı metalın qiyməti bu dövr ərzində $250-dan $1431-ə qədər qalxıb.

Bu, 500% bahalaşma deməkdir.

Bütün bu dövr ərzində qızıla sərmayə qoymaq ən gəlirli investisiya sayıla bilərdi.

cü ildən 2008-ci ilə qədər olan dönəmdə S&P/ASX 200 indeksi 2745 punktdan 6750 punkta qədər qalxıb. Həmin müddətdə qızıl $325-dan $1030-a qədər bahalaşıb.

Qiymətli kağızlarla qızılın

əksər investisiya portfellərinə daxil edilir. Spekulyativ məqsədlərlə qızılın alınıb-satılması onun qiymətinə kəskin təsir göstərib.

ızılın bahalaş q n ə rd ə z ə n il nöqtey edə bilər... m a v ...fundamenta a d li y e x tivdə hələ ması perspek

Üçüncüsü, haqqında danışılan arasında olan bu korrellyasiya me- müddət ərzində dünya sənayesinin talın bahalaşmasının səbəblərindən də qızıla təlabatı çoxalıb. Zərgərlik Əgər fundamental amillərə məmulatları, dərman preparatları, nəzər salsaq, qızılın belə artımının biridir. elektron və kimya sənayesində bir neçə səbəbini görstərmək İkincisi, son on ildə qızıla olan qızıldan xammal kimi istifadə mümkündür. Dediyimiz dövr edilir. ərzində dünyada qiymətli kağızlar investisiya tələbatı kəskin artıb. bazarı artım nümayiş etdirir və bu, İndi qızıl bütün dünyada əsas inözünü qızılda da göstərirdi. 2003- vestisiya alətlərindən biridir və 8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

7

TƏHLİL

Proqnoz

8

8

Dördüncüsü, yüksək infliyasiya dövründə insanlar qiymətli kağızlara olan investisiyaları ləğv edərək, əvəzində qızılı almağı üstün tuturlar. Bu da, təbii ki, onun bahalaşmasına yol açır.

Beşincisi, inkişaf etməkdə olan və bəzi inkişaf etmiş dövlətlər (Rusiya,

r ensə də, ə d ə q a 0 0 0 ...hətta $1 güclü artım ıl ız q a d n tli pla uzunmüddə ş olacaq... u m u r o q i trendin

Şəkil 1. Qızılın qiyməti və “Hulbert Gold Newsletter Sentiment” indeksi

Altıncısı, heç kimə sirr deyil ki, böhran zamanı investorlar öz vəsaitlərinin qorunması üçün ən yaxşı Çin, Hindistan və s) son illərdə öz qızıl ehtiyatlarını artırmaq üçün sərmayə kimi məhz qızılı görürdülər. Nəticədə qızıl bazarına getdikcə daha çox maliyyə axır, tələb təklifi bu metalı aktiv şəkildə alırdılar. Bu faktor qızılın üstələyirdi.

Bu da son nəticədə ifrat bahalaşmaya qiymətərinə təsir göstərən çox vacib məqam kimi gətirib çıxarırdı. çıxış edirdi.

8

Şəkil 2. Qızıl, həftəlik qrafik w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏHLİL

Proqnoz dollarının zəifləməsi və dünyada infliyasiya göstəricisinin hələ də yüksək olaraq qalmaqda davam etməsi də qızılın bahalaşmasının xeyrinə “işləyir”.

Yəni fundamental nöqteyi-nəzərdən qızılın ucuzlaşması üçün ciddi əsas nəzərə çarpmır.

8

Amma texniki mənzərə ayrı şey deyir. Texniki cəhətdən qızıl bazarı həddindən artıq ifrat alış halındadır. Və orta perspektivdə (3-6 ay) eniş gözləmək daha məntiqli olardı. Üstəlik, qızılın qiymətinin proqnozlaşdırılması üçün istifadə edilən əsas indikator olan Hulbert Gold Newsletter Sentiment (HGNSI) indeksi hazırda 33,6 %-ə qədər enib. Bu, o deməkdir ki, qısamüddətli treyderlər öz portfellerinin yalnız 33,6 %-ni qızıl üçüm ayırıblar.

Bununla yanaşı, qarşıdakı altı ay ərzində dolların da möhkəmlənməsi istisna deyil. Bu halda qızılın hazırda “ədalətli qiymət” sayılan hər troya unsiyasına görə $1000-a qədər enəcəyi istisna deyil. Bunun ilk siqnalı qızılın $1250-dan aşağıya düşməsi ola bilər. $1350 səviyyəsindəki güclü dəstək yarılandan sonra hazırda qızılın ilk hədəfi $1300/15 zonasıdır.

Həmin dəstək də keçiləndən sonra isə sırada $1250 səviyyəsi gəlir. Şəkil 3. Qızılın korreksiyası Həftəlik TF-də qızıl hələ də trend xəttinin üçün geniş ərazi var üzərindədir. Bu xəttin aşağıya doğru kəsilməsi təsvir olunan planın reallaşmasına siqnal verə bilər.

Amma hazırda əsas sual budur ki, bu artım nə Amma unutmaq lazım deyil ki, hətta $1000-a vaxta qədər davam edəcək? “Compass Global Markets” mərkəzinin ekspetləri düşünürlər ki, fundamen- qədər ensə də, uzunmüddətli planda qızıl güclü artım tal nöqteyi-nəzərdən qızılın bahalaşması perspektivdə trendini qorumuş olacaq. Bu isə o deməkdir ki, qızıl $1000 səviyyəsindən yuxarıya dönüş edərək, yeni hələ xeyli davam edə bilər. Çünki yuxarıda sayılan amillərin əksəriyyəti hələ də qüvvədə qalır. Demək, tarixi maksimumlara can ata bilər. “Compass Global Markets”in ekspertləri qızılın $1000-dən aşağı enmə onların təsiri də qızılın qiymətlərini yuxarıya ehtimalının çox cüzi olduğunu düşünürlər. itələməkdə davam edəcək. Bundan başqa, Amerika

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

9

10

ƏSAS MÖV ZU

Fundamental Fon

Onları nə gözləyir İqtisadi vəziyyəti valyuta bazarına daha çox təsir göstərən 10 ölkə üçün 2011-ci illə bağlı proqnozlar Bütün treyderləri ən çox maraqlandıran suallardan biri də budur ki, valyutaları ilə ticarət etdikləri ölkələrin iqtisadiyyatlarını nə gözləyir.

Bunu nəzərə alaraq, biz Forex bazarında ən çox ticarəti aparılan valyutaların aid olduğu ölkələr üçün 2011-ci il ilə bağlı proqnozları təqdim edirik.

Proqnozlarda Beynəlxalq Valyuta Fondunun və Dünya Bankının rəqəmlərindən istifadə edilib. Əlbəttə, bu proqnozları və rəqəmləri birmənalı hökm kimi qəbul etmək lazım deyil. Amma bunlar treyderlər üçün yaxşı oriyentir ola bilərlər.

Amerika Birləşmiş Ştatları 311 14800 47702

216 15397 49159

1,7 310, 3

1,9 313,2

Bu il Amerika iqtisadiyyatında çox şey “kəmiyyət zəiflətməsi” proqramının ikinci mərhələsinin (QE2) necə həyata keçirilməsindən asılı olacaq. FES-in ötən ilin noyabrında elan etdiyi bu təşəbbüsə əsasən, qurum 850-900 milyard dollar həcmində əlavə obliqasiyalar alacaq. İdeyaya görə, bu addım uzunmüddətli faiz dərəcələrinin aşağı düşməsinə səbəb olmalı, istehlakçı xərclərinin və şirkətlərin xərclədikləri vəsaitlərin artmasına gətirib çıxarmalıdır.

Amma ekspertlər xəbərdarlıq edirlər ki, bu zaman ABŞ yeni problemlərlə də üzləşə bilər. İlk növbədə, infliyasiyanın artması kimi. Ola bilər ki, FES qiymət artımına yol verməmək üçün pul-kredit siyasətini sərtləşdirmək yolunu tutsun. İkinci problem isə işsizliyin artması riskilə bağlıdır. Bu sahədə vəziyyətin düzəldilməsinə yönəlmiş hər bir addım yenə də infliyasiya təzyiqinin güclənməsinə səbəb olacaq.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏSAS MÖV ZU

11

Fundamental Fon

8

Almaniyada ciddi Almaniya dövlət qənaəti proqramının icrasına başlanılır: 2016-cı ilə qədər ildə ən azı 10 milyard avroya qənaət edilməlidir. İqtisadi vəziyyət daxili yox, daha çox xarici faktorlardan asılı olacaq. Axı Avrozonadakı qonşular Almaniyanın əsas ticarət partnyorlarıdırlar. Alman iqti1,2 1,7 sadiyyatı isə ilk növbədə ixraca is3333 3385 tiqamətlənib. Ona görə də, qonşuların 40679 41370 vəziyyətinin ağır olması alman iqtisadiy0,9 1,0 atına zərbə vura bilər.

81,9 81,8 Daha bir risk isə Avrozonada borc böhranının uzanması ilə bağlıdır. Bu hal davam edərsə, Berlin Birlyin digər üzvlərnin də xərcini çəkməli olacaq. Almanlar isə həmrəylik imtahanına çəkiləcəklər. Hərçənd, bu məsələdə müxalifət Angela Merkellə eyni mövqedə olduğundan, ciddi ziddiyyətlər gözlənilmir.

Almaniya üçün əsas risk dünyada ticarət böhranının qabarması, valyuta savaşları və proteksionizmlə bağlı ola bilər. Amma bu ehtimal 20 faizdən yuxarı deyil.

Yeni baş nazir Culi Qillardın yürütdüyü siyasət hələ ki “qeyri-müəyyən” kimi qiymətləndirilə bilər. Onun əsas 3,0 3,5 təşəbbüslərindən biri miqrasiya 1193 1234 siyasətini sərtləşdirməklə bağlıdır.

53862 55040 Amma Avstraliya iqtisadiyyatının miqrantlara böyük ehtiyacı var.

2,3 2,3 Burada çalışanların 26%-dən 22,1 22,4 çoxu miqrantlardır. Ona görə də, yeni baş nazirin siyasəti hələ ki çox şübhəli təsir bağışlayır. Onun ideyası biznes dairələrində də çox kəskin qarşılanıb. Əvvəlki baş nazirin istefaya getməsinə səbəb olan problem - dağ-mədən sənayesi şirkətlərinin vergi məsələsi də hələ tam həllini tapmayıb.

Qillardın ölkədə telekommunikasiya sahəsinə milyonlarla dollar sərmayə qoymaq haqda planlarının da ölkə iqtisadiyyatına necə təsir edəcəyi, yumşaq desək, böyük suallar doğurur.

Avstraliya

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏSAS MÖV ZU

Fundamental Fon

8

12

Böyük Britaniya Ekspertlərin rəyinə görə, hökumətin sabitliyi gücləndirməyə yönəlmiş səyləri 20111,3 2,5 ci ildə adada iqtisadiyyatın 2223 2297 inkişaf tempinin azalmasına 35721 36675 gətirib çıxaracaq. Böyük ümidlər bəslənən ixracat sektoru iqti2,0 1,7 sadiyyatın aparıcı qüvvəsinə 62,2 62,2 çevrilə bilməyəcək. Ümumilikdə ölkədə gözlənilən fiskal siyasətn sərtləşdrilməsi maliyyə vəziyyətini gərgin durumda saxlayacaq. İşsizlərin 2-2,5 milyon nəfər artacağı gözlənilir. Əməkhaqqılarının artım tempinin azalması istehlakçı təlabatının aşağı düşməsinə gətirib çıxracaq. İlin ilk yarısında funt sterlinqin həm dollara, həm də avroya nisbətdə düşəcəyi gözlənilir. Əgər ilin ikinci yarısında Britaniya Bankı faiz dərəcələrini 1-1,25-ə qədər qaldırsa, bu halda funt itirilmiş mövqelərini qaytara bilər.

2011 Fransa üçün çətin il olacaq. Hökumətin büdcəni balanslaşdırmaq cəhdləri, böyük ehtimalla, iqtisadiyyata 1,5 1,8 depressiv təsir göstərəcək.

2669 2723 Əsas problemlərdən biri nəhəng 42414 43087 ticarət kəsiridir. Xüsusilə də Almaniya və Çin ilə. Bu problem 1,2 1,5 iqtisadi artıma ciddi əngəl törət62,9 63,2 məkdə davam edəcək. İqtisadiyyatın axsaması isə öz növbəsində dövlət borclarının artmasına səbəb olacaq.

Avronun dollara nisbətdə yüksək məzənnəsi də Fransa iqtisadiyyatına ciddi əngəl yaradan səbəblərdən biridir.

Hazırda Fransa hakimiyyəti ölkədə ən aşağı reytinqə malikdir. Bu, 2012-ci ildə keçiriləcək prezident seçkisində indiki hakimiyyətin təkrar seçilmək şanslarını kəskin azaldır. Demək, həm də siyasi qeyri-müəyyənliyi artırır.

Fransa

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏSAS MÖV ZU

Fundamental Fon 2011-ci il İtaliya İtaliya üçün hökumətin hazırladığı üçillik “pəhriz”in ilk ilidir. Ölkədə büdcə xərclərinin ixtisarı hər kəsə toxu0,5 1,2 nacaq. Bir sıra dövlət şirkətləri ləğv 2121 2159 ediləcəklər, dövlət investisiyaları 6 mil35231 35624 yard dollar azalacaq, əksər sosial 1,5 1,7 ödənişlər və müavinətlər ləğv olunacaq…

60,2 60,6 Nəticədə həm istehlak, həm də istehsal templəri kəskin aşağıya düşə bilər. İtalyanın vəziyyəti dünyada iqtisadi bərpa prosesinin necə getməsindən asılı olacaq. Amma onun borcları Avrozonada hamıdan çox, siyasi vəziyyəti isə hamıdan gərgin olaraq qalacaq.

8

Kanadanın iqtisadi artım tempinin bu il bir qədər ləngiyəcəyi gözlənilir. Buna səbəb Kanadanın ixracatına tələbatın 31,1 3,2 azalması və daşınmaz əmlak 1556 1642 bazarında həcmin aşağı düşmə45658 47577 sidir. İpoteka krediti faizlərinin 1,8 2,0 artması səbəbindən mənzil 34,1 34,5 bazarında aktivlik azalıb.

Bununla yanaşı, Kanada bankı xarici investorların yerli şirkətlərə marağını artırmaq üçün bir sıra tədbirlər planı hazırlayıb. Plan uğurla həyata keçirilərsə, Kanada iqtisadiyyatında canlanmaya səbəb olmalıdır.

Kanada

Ötən ilin okYaponiya tyabrında Doğan Günəş Ölkəsinin hökuməti iqtisadiyyatı stimullaşdırmaq üçün 5,05 trilyon yena (61 mil1,9 2,0 yard dollar) həcmində növbəti proqramı 5273 5377 qəbul etdi. Bu proqram 2011-ci ilin birinci 41366 42239 yarısında Yaponiya iqtisadiyyatının -1,1 -0,2 inkişafını təmin etməlidir.

127,5 127,3 Amma bu fakt ÜDM-in artımına o qədər də kömək etməyəcək. Dayanmaq bilməyən deflyasiya, milli valyutanın güclənməsi və digər vacib makroiqtisadi göstəricilərin zəifləməsi buna mane olur.

Bundan başqa, Yaponiyanın xarici borcları da 900 trilyona çataraq, ÜDM-in həcmini ikiqat üstələyir.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

13

ƏSAS MÖV ZU

Fundamental Fon

8

14

Çinin hazırda ən böyük problemləri enerji ehtiyatları və ekologiya ilə bağlıdır. Çıxış yolu ölkədə “yaşıl” iqtisadiyyatın stimullaşdırılması və xaricdə 10,0 9,9 xammal konsernlərinin alışı ola 5365 5988 bilər. Ekoloji sənaye Çin iqti3999 4441 sadiyyatının ən perspektivli 3,1 2,4 sahələrindən birinə 1341,4 1348,1 çevrilməkdədir: bu il orada 20 faiz artım gözlənilir.

Xammal sektorunda Çin investorlarının diqqəti İndoneziya, Avstraliya və Aika ölkələrinə yönəlib. Təkcə ötən il onlar bu bölgələrdə 302 layihəyə yatırım qoyublar. Bu il də həmin aktivlik azalmamalıdır. Misal üçün, “China Chemical İndustry” artıq bəyan edib ki, Braziliyanın “Peregrino” şirkətinin səhmlərinin 40 faizini almaq niyyətindədir.

Çin

8,8

8,4

1367

1497

1124

1214

8,1

4,6

1215,9

1232,7

Hindistanın əsas Hindistan resursu sürətlə artan əhalisidir. Bu əhalinin 65 faizi kasad inastrukturu olan kənd təsərrüfatı bölgələrində yaşayır. İşsizliyi azaltmaq üçün hökumət yüksək texnoloji sahələrin inkişafına ciddi vəsaitlər yönəldir. Bura ilk növbədə Informasya Texnologiyaları, əczaçılıq, biotexnologiya və maşınqayırma sektorları daxildir. Ölkədə sahibkarlığın inkişafı üçün son dərəcə münbit şərait yaradılıb. Və bunun nəticələri artıq yavaş-yavaş özünü göstərməyə başlayır. Sadalanan sahələrdə və bank sektorunda 2011-ci ildə milyona yaxın yeni iş yeri yaranacaq, əməkhaqqılar 10-12 faiz ar-

tacaq.

Texnoparkların yaradılması və biznes qanunvericiliyinin liberallaşdırılması xarici investisiyaların ölkəyə cəlb edilməsinə səbəb olur. Ölkədə böyük orta təbəqə yaranmaqdadır. Yaxın illərdə Hindistanda iqtisadi artımın davam edəcəyi gözlənilir.

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

15

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd daily İndiki məqamda son dərcə mübahisəli görünə bilər, amma dalğa işarələnməsi artım trendinin davamını istisna etmir.

Belə ki, yuxarıya doğru sonuncu impulsu [i] minute dalğası saymaq üçün tam əsas var. Onun maksimumu keçilərsə, ehtimal xeyli güclənmiş olacaq.

Cari vəziyyətin detallarına H4 periodunda nəzər salaq.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

16

Eurusd H4 Aşağıya doğru korreksiyanın davam etməsi üçün hələ potensial var. Əgər bu, doğrudan da, güman edildiyi kimi, [ii] minute dalğasıdırsa, onda korreksiya bitəndən sonra başlayacaq artım hərəkəti kifayət qədər sürətli ola bilər. Treyderlərin son dərəcə sayıq davranmaları tələb olunur.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

17

Dalğa analizi

8

Gbp/usd daily Burada da eur/usd cütlüyündəkinə bənzəyən vəziyyət mövcuddur. Əvvəlcə aşağıya doğru korreksiya – yəni [ii] minute dalğası, sonra isə yuxarı hərəkətin davamı gözlənilir. Korreksiya dərin də ola bilər. [i] minute dalğasının zirvəsinin keçilməsi variantın doğruluğuna işarə sayılacaq.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

18

Usd/chf daily Elliotun Dalğa Analizi metoduna qarşı çıxanların belə bir atmacası var: “Əgər Dalğa Analizi doğru olsaydı, onda 5-ə qədər saymağı bacaran hər kəs ticarət apara bilərdi...”

Bu, əlbəttə ki, daha çox zarafatdır, amma usd/chf cütlüyündəki hazırkı vəziyyətdə bu zarafat tam yerinə düşür. Çünki aşağıya doğru bütün periodlarla 5 dalğa tamamlanıb. Yuxarıya hərəkətin davamını gözləyirik.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

Usd/jpy daily Beşə qədər saymaq haqqındakı zarafat bura da aid edilə bilər. Aşağıya doğru 5 dalğa tamamlanıb. Nə qədər ki, qiymət kritik səviyyədən yuxarıdadır, “buğa” ssenarisi qüvvədə sayılacaq.

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

19

20

SİSTEM

AAA

Bir de görüm “A” M

üəllifinin dediyinə görə, bu strategiya əsasında qurulmuş EMA (5) – göy rəngdə 2. “Close” əsasında qurulmuş SMA (10) – qırmızı ayda ən azı 600 punkt qazanmağa imkan verir. Orta hesabla ayda 15 rəngdə 3. Awesome Oscillator (AO) ticarət siqnalı yaranır. Onların gəlirliyi bəzən çox 4. Accelerator Oscillator (AC) yüksək də ola bilər (300 punkt və daha yuxarı).

6. MTF stochastics indikatoru (10, 3, 3) 7. Support & Resistance indikatoru Sistemdə bu indikatorlardan istifadə olunur: Moving Average, Bill Vilyamsın AO və AC Osillyatorları, “MTF stoxastiks” və Support & Resistance (sonuncu iki indikator jur8 nalımızın arxivinə əlavə olunub).

Strategiya ilkin olaraq H4 periodunda və gbp/usd cütlüyündə işləmək üçün nəzərdə tutulub.

Başqa cütlüklərdə ancaq hərtərəfli sınaqdan keçiriləndən sonra işlədilə bilər. “Üç A” metodu ilə işləmək üçün qrafik bu şəkildə olmalıdır: 1. “Close” www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

21

AAA əvvəlki rəngi alırsa, onda bazara təkrar giriş zamanı yetişir.

Bu siqnal az-az yaranır, amma yarananda yaxşı gəlir potensialına malik olur.

8

Əgər AO və AC-da iki ardıcıl qırmızı bar formalaşıbsa və bu zaman EMA (5) xətti SMA (10) xəttini yuxarıdan aşağıya kəsirsə, satmaq lazımdır.

1) Əsas ticarət siqnalları Üşüncü dərəcəli Əgər MA-lar osillyatorlar 2) Təkrar giriş siqnalları ticarət siqnalı: rəngini dəyişməzdən əvvəl kəsişiblərsə, onda eyni rəngli ikinci barTəkrar giriş siqnalları da iki Əgər MA-ların kəsişməsi baş ların üzərində yaranan şamı siqnal kateqoriyaya bölünürlər: ikinci vermədiyi halda osillyatorlardan şamı kimi qəbul etmək lazımdır. dərəcəli və üçüncü dərəcəli hər hansı birinin barı rəngini əks İkinci dərəcəli ticarət siqnalı: istiqamətdə dəyişir, sonra isə yenə Əsas ticarət siqnalı: də əvvəlki rəngi alırsa, əsas siqƏgər osillyatorların hər ikisinin nalın istiqamətində bazara təkrar Əgər AO və AC-da iki ardıcıl girmək olar. yaşıl bar formalaşıbsa və bu zaman barlarının rəngi əksinə dəyişirsə, Bu siqnal da az-az yaranır, fəqət amma bu zaman MA-lar əks isEMA (5) xətti SMA (10) xəttini güclü gəlir potensialı var. tiqamətdə kəsişmirlərsə, bundan aşağıdan yuxarıya kəsirsə, almaq sonra osillyatorların barı yenə də lazımdır.

“3A” strategiyasında bazara giriş siqnalları iki kateqoriyaya bölünür:

8

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

AAA

əməliyyatın daha 1/5 hissəsi (20 faizi) bağlanır.

Konservativ treyderlər əməliyƏməliyyatın sonuncu 20%-ni yatı yalnız “stoxastiks”in İlkin “stop-loss” əmrini Support isə MA-lar əks istiqamətdə göstərdiyi istiqamətdə açmalıdırlar. & Resistance indikatorunun əks Bu qaydaya əməl etmək itkilərin tərəfində qoymaq olar. 65-85 punkt kəsişəndə bağlayırıq. Əlbəttə, əgər bu, daha öncə baş verməyibsə. sayını kəskin azaldır. Və yaxud gəlir əldə edəndən sonra “stop”u Əgər trend davamlı olmasa, ya itkisiz zonaya çəkmək lazımdır. belə etmək olar: “stoxastiks”in “muvinq”lər kəsişəndə, ya da Gəlir 100 punkta çatanda göstərdiyi istiqamət ilə ticarət siqqoruyucu “stop”un işə düşməsilə nallarının istiqaməti eyni olanda əməliyyatların 1/5 hissəsi (20 bazardan çıxmaq lazımdır. bazara daha böyük həcmli faizi) bağlanır.

Bizim misalda qiymət hər 3 Gəlir 150 punkta çatanda əməliyyatla girmək mümkündür (amma bu, artıq konservativ trey- əməliyyatların 2/5 hissəsi, yaxud, hədəfə rahatlıqla çatıb və əməliyyat da “stoxastiks”in ilkin həcmə nəzərən 40 faizi derlər üçün deyil). göstərdiyi istiqamətdə olub. bağlanır. Ümumiyyətlə, “stoxastiks”in Gəlir 300 punkta çatanda əleyhinə əməliyyat açmaq heç bir

8

22

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

halda məsləhət görülmür.

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TÖVSİYƏ

Master-klass

Treydinqdə məqsədə doğru uzun yolla getmək lazımdır Larri Svinq

əməliyyat açmaqla onun nə qədər gəlir və itki verdiyini bilmək mümkündür. Əgər nəticə qənaətbəxş olsa, real ticarətə başlamaq olar. Yeganə problem ondan ibarətdir ki, bazarda konyunktura dəyişsə, strategiyanın nəticəviliyi də dəyişəcək. Məsələn, əgər bazar artım trendindən konsolidasiyaya daxil olsa, dünən gəlirli işləyən sistem bu gün sizi böyük itkilərlə üzləşdirə bilər.

Treyder yeni indikator əsasında qurulan yeni strategiya tapanda nə edir?

Bir neçə həftə izləməklə müəyyənləşdirmək istəyir ki, bunun köməyilə bazarda uğur qazana bilərmi? Avtomatlaşdırılmış ticarətdə həmin yeni indikatoru və sistemi tarixi məlumatlar üzərində Ticarət strategiyasının demotestdən keçirmək olar. Avtomatik ticarətdən fərqli olaraq, adi treyder- hesabda yoxlanılması kifayət etlərin qarşısında daha çətin iş dayanır: onlar müşahidə aparmalı, giriş-çıxış siqnallarını müəyyənləşdirməli, sonra bütün bunları ümumiləşdirərək, nəticə çıxarmalıdırlar.

Strategiyaların adi yolla, necə deyərlər, “əl ilə” sınaqdan keçirilməsi son dərəcə üzücü və vaxt aparan iş ola bilər. Bu, xüsusilə də yeni başlayan treyderləri darıxdırır. Çünki kifayət qədər çox indikator və strategiya var, onların hansının gəlir vermə potensialına malik olubolmadığını müəyyən etmək üçün həddindən artıq böyük vaxt tələb olunardı. Təkcə bu fikir treyderi daha qısa yol axtarmağa sövq etmək üçün kifayətdir.

Sistemi yoxlamağın yollarıdan biri də demo-hesablarda ticarətdir.

Hər hansı bir strategiya ilə bir neçə həftə işləməklə, həftəyə 20-30 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

ticarəti okeanda balıq ovuna bənzətsək, “bəktest” prosesi akvariumda balıq tutmağa oxşayacaq.

Hamı bilir ki, indikatorlar gecikirlər. Ona görə də, qrafikin “tarixi” hissəsində bir cür görünən indikator real hərəkət zamanı tamamilə fərqli görünə bilər. Məhz buna görə “bəktest” ilə real ticarətin nəticələri bir-birindən fərqlənirlər.

Strategiyanın yaxşı işlədiyinə əmin olmaq üçün o, həm tarixi məlumatlar üzərində, həm də demo-hesabda sınaqdan keçirilməlidir. Sonra bu iki

Treydinqdə qısa yol çox baha başa gələ bilər məyə də bilər. Həmçinin əldə edilən statistik nəticələr də ticarət sisteminin gəlirliyinə əmin olmaq üçün çox azdır.

testin nəticələri diqqətlə müqayisə olunub tutuşdurulmalıdırlar. Əgər ciddi fərqlər nəzərə çarparsa, sistemin bazara giriş və çıxış siqnalları yenidən köklənməlidir.

Tarixi məlumatlar üzərində test ...Bəli, bu dünyada hamı qısa yol tez başa gəlsə də, real hesabda müsbət nəticələrə zəmanət vermir. Real axtarışındadır. Çox vaxt o, doğruticarət rejimində indikatorlar daim dan da həm də ən yaxşı yol olur. hərəkətdə olurlar, “bəktest” zamanı Amma treydinqdə yox. isə onlar “ölü”dürlər. Bu, ciddi fərqdir. Ona görə də, əgər real İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

23

TE XANALİZ

24

İncəliklər

Trendlə dost olmaq azdır, onun xasiyyətini də bilmək lazımdır “Trend is your friend” və “Trendlə ticarət apar” məsləhətini hamı eşidib. Bu, ilk baxışdan çox asan iş kimi görünə bilər. Amma əslində elə deyil. Reallıqda çox vaxt trend üzrə bazara girmək alınmır.

Siz əməliyyat açırsınız və qiymət əks istiqamətdə hərəkət etməyə başlayır. Ümumiyyətlə, bunu hər kəs təsdiqləyə bilər ki, trend üzrə bazara girmək heç də asan deyil. Bunun səbəblərindən biri treyderin psixologiyasında gizlənib. Belə ki, yeni trendin başlanğıcını hamı əvvəlki trendin korreksiyası kimi qəbul edir. Yeni trend təsdiqlənəndə isə onun istiqamətində bazara girməyin artıq gec olduğunu düşünürlər. Trendin əleyhinə əməliyyat açanlar həmin addımı məhz bu məntiqlə düşünərək atırlar.

əməliyyatı açılıb. Beləliklə, biz özümüzü “zirvədə” almaqdan sığrtalamış oluruq. Aydındır ki, bu vəziyyətdə bazara girə bilmək üçün qiymətin trend xəttinə üçüncü dəfə toxunmasını gözləmək lazımdır. Əlbəttə ki, bu taktikadan istifadə zamanı trend xəttinin saxta kəsilmələri ticarətin nəticələrinə mənfi təsir göstərə bilər. Çünki adətən “stop” əmrləri trend xəttinin altında yerləşdiyindən, onların yersiz icrası həyata keçirilir. Amma bunun da qarşısını almağın yolları var.

Geriyə - irəliyə

Qiymətin vacib dəstək/müqavimət xəttlərini yarması əsasında bazara girmək ən geniş yayılmış strategiyalardan biridir. Amma bu strategiyanın da Üçüncü toxunuş yanlış “işlədiyi” vaxtlar olur. Riskləri azaltmağın yollarından biri qiymətin vacib səviyyəni yarandan Belə çətin vəziyyətlərə düşməmək üçün təkcə sonra yenidən geriyə qayıdıb, həmin səviyyəni test “trendlə getmək” azdır, həm də bazarın ritminə uyğun hərəkət etmək lazımdır. Söhbət trend zamanı etməsini gözləməkdir. Əgər trend güclüdürsə, səviyyə yarılandan sonra qiymətin əks istiqamətdə hərəkətin istiqamətində əməliyyat açmağın qaykorreksiyası 23,6-38,2 faizlik Fibonaççi dalarından gedir. Bunun ən yaxşı yollarından biri səviyyələrindən o yana keçmir. Demək, qiymət dəstək və müqavimət xəttlərindən faydalanmaqdır.

Belə edərkən biz həm də riski kəskin şəkildə azaltmış həmin aralığa qədər qayıdanda, trend istiqamətində bazara girmək olar. Şəkil 2-də alış əməliyyatı üçün oluruq. Çünki əlimizdə “stop” əmrlərini yeruyğun nöqtənin axtarışı göstərilib. ləşdirməyin konkret və birmənalı səviyyələri olur.

Nə demək istədiyimiz şəkil 1-də göstərilib. Bu Şəkil 2. misalda qiymət trend xəttini test edərkən alış Şəkil 1.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

25

İncəliklər Şəkil 4.

Çox vaxt qiymət vacib səviyyəni yarandan sonra geriyə dönüb elə həmin səviyyəni əks istiqamətdə kəsirsə, treyderlər bunu yanlış olaraq dönüş siqnalı kimi qəbul edirlər. Aldanmaq lazım deyil. Qiymət geriyə dönüb, bir qədər əvvəl yardığı səviyyəni əks istiqamətdə kəsə bilər – bu, hələ heç nədən xəbər vermir. Əgər 23,6 və 38,2%-lik fibo-səviyyələr yarılan Şəkil 3.

əksinə) çevrilməsidir. Bu vaxt qiymət onu keçəndən sonra yoluna davam etməzdən öncə geriyə dönüb, yardığı xətti əks tərəfdən test etməlidir. Elə həmin test zamanı bazara girmək üçün əlverişli imkan yaranır (şəkil 4). Əgər qiymətin yardığı trend xəttini test etdiyi səviyyə həm də fibo-nisbətlə üst-üstə düşürsə, bu, bazara giriş şanslarını qat-qat artırır. Bu zaman xeyli yanlış əməliyyat imkanları filtrasiya edilirlər. Belə əməliyyat setapına misal şəkil 5-də göstərilib.

səviyyənin əks tərəfində qalıblarsa, çox güman ki, qiymət məhz onları “axtarır”. Bu vaxt trend gücGöründüyü kimi, trend xəttləri və fibo-nisbət lüdürsə, onun korreksiyası 23,6 faizlik fibotexnikalarını tətbiq etməklə trend istiqamətində daha səviyyəyə qədər gedəcək. Orta güclü trenddə isə 38,2 az risklə bazara girmək mümkündür. faizlik fibo-səviyyə daha yaxşı “işləyir”. Şəkil 3-də bu vəziyyət təsvir olunub.

Orada “A” xətti qiymətin yardığı səviyyədir. “B” xətti 23,6, “C” xətti isə 38,2 faizlik fibo-səviyyələri göstərir. Göründüyü kimi, qiymət yardığı səviyyədən geriyə qayıdaraq, fibo-nisbəti “axtarıb” və tapandan sonra trend istiqamətində hərəkətinə davam edib.

Geniş yayılmış vəziyyətlərdən biri müqavimət xəttinin dəstək xəttinə (və w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Şəkil 5.

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

26

TE XANALİZ

İşimoku

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY

Gözləntilərin əksinə olaraq, “bulud” yuxarıya doğru yarılıb. Hazırda qiymət 1,3506-dan yuxarıda möhkəmlənməyə cəhd göstərir. Əgər cütlük 1,3617-dən yuxarıda möhkəmlənərsə, yaxud, “qızıl xaç” yaranarsa, bulud yarılmış sayılacaq (Hazırda indikatorda yalnız “ölü xaç” var).

DAILY

Günlük qrafikdə “bulud” yuxarıya doğru yarılsa da, qiymət yenidən geriyə - onun daxilinə qayıdıb. Eniş hərəkətinin 1,3366-ya, yəni Kijun xəttinə qədər davam etmək potensialı var.

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

27

İşimoku

8

GBPUSD WEEKLY

Qiymət “bulud”dan çıxıb, “qızıl xaç” yaranıb – bu, almaq üçün yaxşı siqnaldır. “Stop”ları 1,5770 ətrafında yerləşdirmək olar.

DAILY

Günlük qrafikdə sırf “buğa” mənzərəsi hakimdir. 1,60-a doğru eniş zamanı almaq daha yaxşı olar. Kimin artıq alış əməliyyatı varsa, “stop”ları Kijun xəttinin altında (1.5835) yerləşdirə bilər.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

28

İşimoku

USDCHF

WEEKLY

“Buğa üstünlüyü” şamına baxmayaraq, qiymət dərhal toparlana və yuxarıya hərəkəti davam etdirə bilmədi. Ona görə də, lokal maksimum və minimumlardan hansının keçiləcəyini gözləmək lazımdır.

Qiymətin Tenkan xəttindən yuxarıda (0.96) bağlanması “buğa”, 0,93-dən aşağıda bağlanması isə “ayı” siqnalı olacaq. Birinci halda “stop”ları lokal minimumun altında, ikinci halda isə Tenkan xəttinin üstündə yerləşdirmək lazımdır.

DAILY

Qiymət “bulud”u test edir. Satış əməliyyatı açaraq, “stop”ları 0,97-dən yuxarıda yerləşdirmək olar. Həm “ölü xaç”, həm “bulud”, həm də hətta buludun rəngi sizin tərəfinizdədir.

8

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

USDJPY

8

WEKLY

Burada da dollar/frank cütlüyündə olduğu kimi, “buğaların üstünlüyü” şam modeli özünü doğrulda bilmədi. Eyni sxemi burada da tətbiq edə bilərik. “Buğa”lar 0,83, “ayı”lar isə 0,81 səviyyəsinin keçilməsini gözləməlidirlər.

DAILY

“Bulud” test olunur. Amma bu dəfə bulud “buğa” əhvalındadır. Ehtiyatla sataraq, “stop” əmrlərini 82,75dən yuxarıda yerləşdirmək lazımdır.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

SİSTEM

“Düzgün sıra”

Düzlən,.. farağat!

“Düzgün sıra” strategiyası treyder və analitik Keyti Linin (Kathy Lien) “Forex bazarında deytreydinq” kitabında təsvir olunur. Strategiya Sadə Dəyişən Orta Göstəricilərin (SMA) müəyyən ardıcıllıqla düzülməsi zamanı bazara girməyi nəzərdə tutur.

Eniş rendi zamanı isə bu ardıcıllıq tərsinə düzülməlidir.

Strategiyaya əsasən, əgər bazarda belə düzülüş yoxdursa, demək, trend də yoxdur.

Strategiyanı optimallaşdırmaq üçün qrafikə ADX indikatorunu Keyti Lin da əlavə etmək olar. Əgər ADX Strategiyaya əsasən, əgər 10 tərtibli SMA 20 tər20-dən yuxarıdadırsa, bu, trendin olmasından xəbər tibli SMA-dan, o da öz növbəsində, 50 tərtibli SMAverəcək. dan yuxarıdadırsa, demək, bazarda artım trendi var.

Bundan başqa, strategiyada SMA xəttləri Bundan başqa, 50 tərtibli SMA 100 tərtibli SMAdəstək/müqavimət zonaları kimi qəbul olunacaqlar. dan, o isə 200 tərtibli SMA-dan yuxarıda olmalıdır.

8 Şəkil 1. “Düzgün sıra” yoxdur

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM 8 Alış qaydaları: 1. “Düzgün sıra” olan valyuta cütlüyünü tapırıq.

2. ADX 20-dən yuxarıda olmalı və artım göstərməlidir.

3. “Düzgün sıra”nın yarandığı şamdan 5 şam sonra, əgər sıra hələ də qalarsa, alırıq 4. İlkin “stop” əmri “Düzgün sıra”nın yarandığı şamın minimumunda qoyulur.

5. “Düzgün sıra” pozulanda bazardan çıxırıq Satış qaydaları: 1. “Düzgün sıra” olan valyuta cütlüyünü tapırıq.

2. ADX 20-dən yuxarıda olmalı və artım göstərməlidir.

31

“Düzgün sıra” 3. “Düzgün sıra”nın yarandığı şamdan 5 şam sonra, əgər sıra hələ də qalarsa, satırıq 4. İlkin “stop” əmri “Düzgün sıra”nın yarandığı şamın maksimumunda qoyulur.

5. “Düzgün sıra” pozulanda bazardan çıxırıq Misal 1 Şəkil 3-də eur/usd cütlüyünün günlük qrafiki göstərilib. “Düzgün sıra” yaranandan 5 şam sonra alış əməliyyatı açılıb. İlkin “stop” əmri həmin günün minimumunda yerləşdirilib.

Cütlük yuxarıya hərəkətini davam etdirdikcə əməliyyat açıq saxlanılıb. 10 SMA xətti 20 SMA xəttini aşağıya doğru kəsəndə isə “Düzgün sıra” pozulduğu üçün əməliyyat bağlanıb. Əməliyyatda gəlir 550 punkt, risk isə 125 punkt olub.

8 Şəkil 2. “Düzgün sıra” var

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

32

SİSTEM

“Düzgün sıra”

8 Şəkil 3. Alış əməliyyatına nümunə

Misal 2

Növbəti nümunə usd/chf cütlüyündədir. 2004-cü il noyabrın 3-də cütlükdə MA-lar “Düzgün sıra” qaydasıyla düzülüblər. Bundan 5 şam sonra satış əməliyyatı açılıb. “Stop” əmri 3 noyabr gününün

Şəkil 4. Satış əməliyyatına nümunə

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

“Düzgün sıra”

8 Şəkil 5. “Düzügün sıra” yoxdursa, demək, “flet” var

maksimumunda yerləşdirilib. Cütlük aşağıya hərəkəti davam etdirib və 410 punkt gəlir gətirəndən sonra “Düzgün sıra” pozulub (10 SMA xətti 20 SMA xəttini yuxarıya doğru kəsib) . Əməliyyatda risk 97 punkt olub.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

“Düzgün sıra” strategiyasının faydalı cəhətlərindən biri budur ki, o, bazarda “flet” olan zonaları müəyyənləşdirməkdə treyderə kömək edir. Həmin zonada bazara girməməklə treyder öz risklərini azalda bilər. Belə ki, əgər “Düzgün sıra” müşahidə olunmursa, böyük ehtimalla bazarda korreksiya

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

33

34

GERİYƏ NƏZƏR

Sitatlar

Onlar belə demişdi...

Gəlin, jurnalımızın 1 yaşında indiyə qədər bizə müsahibə verən treyderlərin bəzi fikirlərini qısaca xatırlayaq “İn Forex”№1. Lətif Baxışov

- Səncə, treyderə ən çox lazım olan 3 xüsusiyyət hansılardır?

- Səbr, özünə əminlik və təlaşa yol verməmək.

də bir o qədər uğur əldə edər.

Ağıllı adam kontrabas çala bilməsə də, kontrabasın səsini çıxaracaq texnologiya icad edə bilər. Amma kontrabas çalanın kontrabası qırılsa, onu yenidən bərpa edəcəyi sual altındadır. Ağıl treydinqdə ən vacib köməkçidir.

“İn Forex”№2.

Fuad Məmmədov

- İndi isə əvvəlki sualı astar üzünə çevirək: Bəs treyderə əsla lazım olmayan 3 xüsusiyyət hansılardır?

- Birinci növbədə tamah, səbirsizlik və özünə inamsızlıq.

- Səncə, insanın ağlı və savadı ilə treydinqdəki uğuru arasında birbaşa əlaqə varmı? Yoxsa, treydinq daha çox incəsənətdir? Və heç də hər ağıllı adam kontrabas çala bilmədiyi kimi, uğurlu treyder də ola bilməz?..

- Əməliyyatları necə açdığını - Mən düşünürəm ki, insan nə qədər ağıllı, savadlı olsa, treydinq- təsvir edə bilərsənmi? ...Səhər www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

açıldı, yuxudan durdun, əl-üzünü yuyarkən yadına düşdü ki, bu gün əməliyyat açmaq lazımdır... Sonra nələr olur?

- Səhər yeməyindən sonra monitora yaxınlaşır və mənim sevimli indikatorum olan RSI-ın nə göstərdiyinə baxıram. Əgər o desə ki, almaq lazımdır – alıram; satmaq lazımdır – satıram. Yox, əgər o desə ki, dincəlmək lazımdır – dincəlirəm.

- Əgər sirr deyilsə, öz strategiyanın mahiyyətini zəhmetkeşlər üçün açıqlaya bilərsənmi?

- Hamısını təbii ki, deməyəcəyəm. Amma ümumi şəkildə strategiyam bundan ibarətdir ki, RSI-ın köməyilə trendi müəyyənləşdirmək, həmin istiqamətdə bazara girmək, sonra isə gözləmək, gözləmək, gözləmək lazımdır.

- Bəs bu qaydalardan əlavə, nəsə xüsusi bir məqam da varmı?

“Kunq-fu Panda” filmindəki “sirli inqrediyent” kimi?..

- Səbr.

8 İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

GERİYƏ NƏZƏR

35

Sitatlar “İn Forex”№5.

Fərid Hüseynov

“İn Forex”№4.

Mavlet Baqiyev

8 “İn Forex”№3. Çingiz Hacizadə

- Treyderlər arasında belə fikirlər dolaşır ki, “Gəlirli sistemi - Sizə sabit qazanmaq səviyyəaçıqlamırlar” və “Sistem sinə çata bilmək üçün neçə ay vaxt açıqlanırsa, demək, gəlirli deyil”. lazım olub? Ümumiyyətlə, bu işi nə Bu fikirlərə necə yanaşırsınız?.. qədər müddət ərzində öyrənmək - Təbəssümlə... Maraqlı lazımdır? fikirdir... Bilirsinizmi, bütün sis- Ay? İllər lazımdır bu peşəyə temlər gəlirlidir. Məsələ bundadır layiqincə yiyələnmək üçün! Özünüz baxın: 11 il orta məktəbdə ki, onlardan kim, nə vaxt və necə istifadə edir. “Gəlir” anlayışını oxuyuruq, sonra 5 il ali təhsil düzgün anlamağın özü də son alırıq. Hələ bəziləri üçün davamı da gəlir. Nəyin uğrunda? Hansısa dərəcə vacibdir. şirkətdə işləyərək, müəyyən qədər məvacib almaq üçün. Ancaq Forex - “Sistem” deyəndə çoxlarının kimi dəryanı bir neçə aya öyrənib, ağlına mücərrəd anlayışlar gəlir... tez bir zamanda böyük uğurlar əldə Sadə dildə ticarət sisteminin nə etmək istəyirik... Gerisini özünüz olduğunu necə anlada bilərsiniz? düşünün, buna nə qədər vaxt - Təsəvvür edək ki, treyder – lazımdır. sürücüdür. Bu halda Yol Hərəkəti Qaydaları sistem olacaq.

- Həmişə qazanc gətirən “sehirli” formulların olduğuna - Tutaq ki, yeni başlayan treyder inanırsınızmı? robot olsaydı, onu Forexdə işləmək - Biz nağıllarda yaşamırıq ki üçün necə proqramlaşdırardınız? “sehir” axtaraq. Ancaq səbrə və - Hər şeydən öncə, hətta robot malik olduğuna, həmçinin olmadıqlarına şükr etmək bacarığına da dincəlməlidir... Yoxsa, sadəcə xarab ola bilər. İkincisi isə, sahibsinizsə, deməli, o “sehirli” dediyiniz formula maliksiniz. Uğur düyməni basmaq lazım gələndə, sizinlə olacaq. Əks halda, çalışın, özünə çox suallar vermək lazım özünüzdə bu xüsusiyyətləri deyil. Üçüncüsü, bütün hallarda yaradın. insan olaraq qalmaq lazımdır.

- Sizcə, niyə treyderlərin çoxu Forex-də uğur qazana bilmirlər?

- Tamah, səbrsizlik, dözümsüzlük və ən əsası, risklərə düzgün riayət olunmaması səbəbindən.

Məsələn, belə bir sual: Tutaq ki, iki nəfər var. Hərəsinin də 100$-ı.

Biri hər əməliyyatında 5$, digəri 10$ risk edir. Sizcə, onlardan hansı bazarda daha çox müddət ərzində “sağ” qala biləcək? Təbii ki, 5$ risk edən. Onun bazarı tərk etməsi üçün 20 uğursuz əməliyyat tələb olunduğu halda, o biri treyderə 10 əməliyyat da kifayət edər ki, bazarda məğlub olsun.

- İtkilərdən söz düşmüşkən, itkisiz ticarət sistemlərinin olmasına inanırsanmı? Yoxsa, o cür sistem axtarmağa sərf olunan vaxtda “The Lord of Rings” filminə təzədən baxmağı üstün tutardın?..

- Görürsünüz, psixologiya elə burada öz sözünü deyir. İndi çoxları elə biləcək ki, “The Lord of Rings” filminə baxmaq lazımdır, orada “qızıl strategiya” var. Həyatda 100% heç nə olmadığı kimi burada 100% gəlir verən strategiya da yoxdur, olsa da, müəyyən müddətdən sonra güclü itkilərlə qarşılaşa bilərsiniz.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

GERİYƏ NƏZƏR 8

36

- Hələ ki qazana bilməyən treyderlərə nə məsləhət verərdiniz?

- Əməliyyat açmazdan əvvəl özlərinə bu iki sualı versinlər: 1. Bu əməliyyatı nəyə əsasən açıram?

2. Bu əməliyyatda nə qədər itirməyə hazıram?

“İn Forex”№6. “mhtebr”

- Niyə Forex?

- Niyə də yox?!

- Səncə, niyə treyderlərin çoxu Forex-də uğur qazana bilmirlər?

Onlara nə mane olur?

- “Özləri”,- desəm, necədir?

- Bazarda riskləri necə idarə edirsən?

- Xalq məsəlinə əsasən: “Pulun var – giriş, pulun yoxdur – sürüş!

Sitatlar

sistemi anlayışı yoxdur. Əsas budur ki, qiymətli kağıza qoyduğun investisiyanın etibarlığına əmin olasan. Əgər mən səhmlərə investisiya yatırıramsa, deməli, şirkətin son beş ildəki fəaliyyətilə bağlı hesabatları təhlil edib, qərar verməliyəm: alım, ya yox? Ona görə də, əgər mən öz vəsaitimi - Trend xəttlərini mütləq həqiqət səhmlərə yatırıramsa, bu insaydığını forumdan yazdıqlarından vestisiyanın etibarlığına əmin oluram. O səbəbdən də heç vaxt bilirik. Bəs başqa hansı analitik “stop-loss”dan istifadə etmirəm. alətlərə rəğbətin var?

- Qiymətə çox böyük rəğbətim Bir çox hallarda mən treyder peşəsini həkim peşəsi ilə müqavar. yisə edirəm: onların heç birinin - Öz ticarət sistemini yaratmağa səhv etməyə haqqı yoxdur. nə qədər vaxt sərf etmisən? Və - Lap minaaxtaranlar kimi... necə yaratmısan: sırf təcrübi yollamı, yoxsa nəzəri əsası da olub? Amma qayıdaq sistem söhbətinə: bəs ideal sistemlər necə olur?

- Sistemim 3 ilin təcrübəsinin Daha doğrusu, ümumiyyətlə, nəticəsində yaranıb. olurmu?

- Mən belə hesab edirəm ki, fun- Forex-də ticarəti nəyə bənzədə damental analizdən istifadə edən bilərsən? treyderlər üçün sistem söhbəti - Təsəvvür edin ki, Sizə ömur boyu borclu olan biri var və hər ay olmur. Onlar üçün statistik rəqəmlər və şirkətlərin fəaliyyətilə bağlı ödəməlidir. hesabatlar var. Bu informasiyaya əsaslanaraq da, qərar qəbul edirlər.

Texniki treyderlər üçün isə mil “İn Forex”№8. yon larla saxta sistem ola bilər ki, Fərid Səttarov onlara əsaslanılaraq açılan on əməliyyatdan beşi xeyirli olanda, beşi ziyan gətirir. gizli saxlamaqda məqsəd nədir?

Onun öz gücünü itirəcəyindən və daha effekt verməyəcəyindənmi qorxursan?..

- Səbəb mənim “müsəlman” olmağımdadır. Heç birindən qorxmuram, sadəcə, bu, mənə ləzzət edir!

“İn Forex”№7. “99%” “İn Forex”№9.

Elməddin Xələfov

- Ticarət sistemini ciddi-cəhdlə w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

- Sən normal ticarət sistemini necə təsəvvür edirsən?

- Mənim üçün müəyyən ticarət

- Apardığın əməliyyatları sonradan təhlil edirsənmi?

- Əsas özümün deyil, uğurlu treyderlərin siyahılarını təhlil etməyə çalışıram. Çünki onlar birinci olublarsa, deməli, nəyisə artıq bilir və düzgün yerinə yetirməyi bacarırlar.

8 İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

GERİYƏ NƏZƏR 8 - Əməliyyat açmazdan qabaq bazarı təxminən nə qədər vaxtda və hansı metodlarla təhlil edirsən?

- İlk dəfə baxıramsa, 20-30 dəqiqə analiz aparıram. Əgər əvvəlcədən qrafiklərimi qurub, təhlil etmişəmsə və fikrim təsdiqlənirsə, o zaman birbaşa əməliyyat açıram.

- Əməliyyatlarını nə qədər vaxt ərzində açıq saxlayırsan?

- Təxminən 10-15 dəqiqə. Ən çox halda isə 4-5 saat.

Sitatlar

- Deyilənə görə, kişilər treydinqdə qadınlara nisbətən daha aqressiv olurlar. Çünki onlar özlərini təsidqləmək üçün ticarət aparırlar. Qadınlar isə yalnız qazanmaq üçün... Razılaşmaq olarmı?

- Xeyir, məncə qadınlar daha mayacam. risklidirlər. Çünki əgər uduzarsa, həmişə arxalanacaq yeri var.

- Necə düşünürsən, treyder üçün Amma kişinin yox... Ona görə də, hansı keyfiyyət daha vacibdir? müəyyən yerlər var ki, kişi - Fikrimcə, Treyder hər zaman dayanır, amma qadın risk edir. soyuqqanlı olmalıdır. Uduzarkən Çünki qorxası yeri yoxdur... Özü belə. də ki, bu zəmanədə!

- Necə düşünürsən, Forex-də qazananlar nəyi bilirlər ki, uduzanlar onu bilmir?

- Lazımi nöqtədə dayanmağı.

“İn Forex”№11.

Amalya Əliverdyeva - Belə bir fikir var ki, qadınların intuisiyası kişilərə nisbətən güclü olur. Belədirmi? Və belədirsə, bu, özünü treydinqdə göstərirmi?

- Əlbəttə! Mən bu fikirlə tam razıyam. Şəxsən mənə ticarət aparmaqda məhz intuisiyam kömək edir.

- Ən uğurlu və ən uğursuz əməliyyatların yadındadırmı?

- Əlbəttə, ticarətdəki ilk 2 günüm uğursuz idi. Tamahkarlıq güc gəlmişdi. Amma sonra özümü ələ aldım. Uğurlu əməliyyatlarım isə saysızdır, inanın...

“İn Forex”№10.

Telman Allahverdiyev - Necə düşünürsən, Forex-də qazananlar nəyi bilirlər ki, uduzanlar onu bilmir?

- Bildiklərin tətbiq eləməyi!

- Forexlə bağlı elə bir şey varmı ki, sən özünə bərk-bərk söz vermisən: “Bax, nə olursa-olsun, mən bunu bir də eləməyəcəyəm!!!”

- Var. Balansa uyğun lot cədvəli tərtib eləmişəm və özümə söz vermişəm ki cədvəldən kənara çıxw ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

37

38

E M A L AT X A N A

İndiqator

Nə, neçəyə, nə qədər?..

OBV indikatoru həcmlə qiymətin optimal birliyi sayıla bilər

On

Balance Volume (OBV) – ticarətin Qiymət qrafikində trendi müəyyən etmək üçün həcmi ilə qiymətin dəyişməsini tutuş- mövcud olan metodlar OBV indikatoruna da şamil duran dinamik indikatordur. Bu in- olunur. Əgər OBV indikatoru yeni maksimum və dikatoru Co Qranvil yaradıb və “Fond bazarında minimumlar yaratmayaraq, diapazonda hərəkət maksimal gəlir üçün yeni günlük ticarət strategiyası” adlı kitabında təsvir edib.

Balans Həcmi İndikatoru belə hesablanır: Əgər qiymətin bugünkü bağlanışı dünənkindən yuxarıdırsa: OBV = dünənki OBV + bugünkü həcm Əgər qiymətin bugünkü bağlanışı dünənkindən aşağıdırsa: OBV = dünənki OBV - bugünkü həcm Əgər qiymətin bugünkü bağlanışı dünənkinə bərabərdirsə: OBV = dünənki OBV

İndikatorun yozumu Balans həcmi göstəricisi ticarət həcminin dəyişməsini əks etdirir. Yəni konkret qiymətli kağıza yeni vəsaitin qoyulduğunu, yoxsa əksinə, vəsaitlərin həmin qiymətli kağızdan çəkildiyini göstərir. Əgər bağlanış qiyməti əvvəlkindən yüksəkdirsə, günlük həcm müsbət hesab olunur. Əks halda günlük həcm mənfi sayılır.

Hesab olunur ki, OBV-nin dəyişməsi qiymətin dəyişikliyini qabaqlayır. Əgər balans həcmi artırsa, bu, belə yozulur ki, peşəkarlar həmin qiymətli kağıza vəsait yatırmağa başlayıblar. Kütlə də onların ardınca getməyə başlayanda OBV indikatoru kəskin artım nümayiş etdirir. Əgər qiymətin hərəkəti OBV indikatorunun hərəkətini qabaqlayırsa, bu hal “təsdiqin yoxluğu” vəziyyəti sayılır. “Buğa” hərəkətinin zirvəsində, “ayı” trendinin isə dibində “təsdiqin yoxluğu” vəziyyətini müşahidə etmək mümkündür. Bu hallarda qiymət artsa da, balans həcminin dinamikası həmin artımı təsdiqləmir. Yəni birinci halda OBV yeni maksimumlara, ikinci halda isə yeni minimumlara can atmır. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

edirsə, bu, bazarda trendin yoxluğundan xəbər verir. Əgər OBV indikatorunda trend yaranıbsa, həmin trend dəyişdiyinə dair konkret siqnal verənə qədər qüvvədə sayılır. İndikatorun trendi ya əks istiqamətdə dönə, ya da diapazonla əvəzlənə bilər. İndikatorun diapazonda sayılması üçün o, ən azı 3 gün ərzində daha yüksək maksimum və daha aşağı minimumlar formalaşdırmamalıdır. İndikatorun dönüşləri adətən qiymətin dönüşlərilə müşayiət olunur. İndikator öz trend xəttini kəsəndə bu, bazara girmək üçün siqnal sayılır. Əlavə edək ki, OBV indikatorunda Elliot Dalğalarını çox aydın müşahidə etmək mümkündür. Çünki titrəyişlər filtrasiya olunduğundan, “üçlüklər” və “beşliklər” bu indikatorun qrafikində çox aydın sezilir.

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Ö

Money-Mexanika

39

Gör, bu, niyə işləmir?!. Öz sisteminizin ustası olun!..

tən sayımızda ticarət sistemlərinə həsr olunmuş yazılardan sonra oxucularımızda bəzi suallar yaranıb. Bu suallardan biri sistemin bazarın dəyişkən reallığına uyğunlaşması ilə bağlıdır. Yadınızdadırsa, ötən sayımızda sistemini bazarın yeni reallığına uyğunlaşdırmadığına görə uduzmağa başlayan və bunun səbəbini anlamayan treyder haqqında məqalə var idi. Bu mövzu təbii olaraq bir sıra suallar doğurub: bəs bazarın nə vaxt və necə dəyişdiyini haradan bilmək olar? Bu zaman strategiyanı modifikasiya etmək, yoxsa ümumiyyətlə, kənara qoymaq lazımdır? Gəlin, aydınlaşdırmağa çalışaq.

Götürək hər hansı bir strategiyanı – misal üçün, ötən sayımızda təqdim olunan Forex Profit sistemini və onu aybaay test edək. Jurnalda yer məhdud olduğu üçün son dörd ayın nəticələrinə nəzər salacağıq.

“Backtest” 500$-lıq depozitlə h4 zaman periodunda aparılıb. Standart parametrlərlə MTS (mexaniki ticarət sistemi) belə nəticələr verir.

2010, oktyabr:

2010, noyabr:

2010, dekabr:

2011 yanvar:

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

40

SİSTEM

Money-Mexanika

Göründüyü kimi, ilkin parametrlərlə sistem hər ay üzrə fərqli nəticə göstərib. Bütövlükdə 4 ayın nəticəsi belədir.

2010, oktyabr – 2011, yanvar:

Niyə belə olur? Yəni niyə sistem hər ay bir cür “işləyir”?

Ona görə ki, bazar çox dinamikdir. İlk növbədə, bazarın volatilliyi daim dəyişir. Nəticədə 4 ay əvvəl misal üçün, 50 punktluq stop-loss optimal idisə, bu ay əsassız müdafiəyə çevrilir. Və ya, 4 ay əvvəl 70 punktluq take-profit optimal idisə, bu ay əsassız hədəfdir. Tutaq ki, biz t/p-ni 60 punkt qoysaq, 10 hədəfdən 7-ni götürəcəkdik, amma 70 punkt qoyanda 10 hədəfdən cəmisi 3-nü götürə bilirik. Bununla da sistemin göstərdiyi nəticə kəskin şəkildə pisləşir.

Bütün bu parametrlərin ən uyğun göstəricisi sistemin optimallaşdırılması zamanı müəyyən edilir.

Gəlin, “Forex Profit” sistemini 2010,oktyabr – 2011, noyabr dövrü üçün optimallaşdırmağa çalışaq. Optimallaşdırma zamanı MT4 proqramı bizə xeyli modifikasiyalar təqdim edir.

8

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

41

Money-Mexanika 2010, oktyabr-dekabr (optimallaşdırmadan sonra):

8 Ən yüksək gəlirlik nəticəsini doğuran parametrləri ekspertə tətbiq edək və yenidən 4 aylıq periodda testdən keçirək. Nəticə belə olur:

Göründüyü kimi, əgər sistem əvvəlcədən optimal Eyni parametrlərlə 2011-ci ilin əvvəlində bu parametrlərə köklənsəydi, bizim 500$-lıq balansımız günə (7 fevral) qədər: 4 aya 2000$-a çata bilərdi. İndi isə əsas sual: bəs bu optimal parametrlər nə vaxta qədər optimal olaraq qalacaqlar? Və onların öz optimallığını itirdiklərini necə bilmək olar?

Bu məsələdə ancaq bir lemmaya əsaslana bilərik: əgər nəsə yaxın keçmişdə işləyibsə, güman ki, yaxın gələcəkdə də işləyəcək. Sadəcə, yaxşı olar ki, MTS hər həftənin (ayın, rübün) sonunda test olunsun və optimallaşdırılsın. Bununla siz bazarın nəbzini daim əlinizdə saxlamış olacaqsınız.

Göründüyü kimi, yaxın keçmiş üçün optimalBuna yəqinlik hasil etmək üçün gəlin, təcrübəni bir laşdırılmış parametrlər yaxın gələcəkdə yaxşı nəticə qədər dəyişdirək. Eyni sistemi əvvəlcə 2010-cu ilin göstərir. oktyabr-dekabr aylarında H1 miqyasında sınaqdan keçirək, sonra eyni dövr üçün optimallaşdıraq və *** “keçmişdə” optimallaşdırılmış nəticələri “gələcəyə” 2011-ci ilin yanvar ayına tətbiq edək.

Fortepianonu ildə bir dəfə kökləmək bəs edir. Gitaranı əksinə, bəzən hər dəfə ifadan qabaq kökləmək 2010, oktyabr-dekabr (optimallaşdırmaya lazım gəlir. Sistemləri də buna bənzətmək olar: qədər): bəzilərini ildə bir dəfə optimallaşdırmaq yetərli olur, bəzilərini 3-4 aydan bir, bəzilərini isə hər həftə. Öz sisteminizin dilini hamıdan yaxşı siz özünüz bilməlisiniz. Bilmirsinizsə, dilini yaxşı başa düşdüyünüz, bütün xırdalıqlarına qədər sizə aydın olan bir sistem seçin/yaradın və onu daim bazara uyğun kökləyin.

Sistemin ayrı-ayrı parametrlərini də əlahiddə şəkildə optimallaşdırmaq olar və bəzən hətta vacibdir.

Misal üçün, ancaq itkilərin faizini. Və ya ancaq profit-faktoru.

(Jurnalımızın gələn sayında MTS-lərin necə optimallaşırılmasına dair əraflı material dərc olunacaq).

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

Money-Mexanika çoxalmaqdadırlar.

Fəqət digər tərəfdən, Dou Nəzəriyyəsinə kölgə salmaq heç kim ağlına gəlmir. El-

8

42

***

Texanalizlə bağlı nəzəriyyələrə gəlincə, vacib bir məqamı dərk etmək lazımdır ki,

ə, İndi isə keçək digər suala: ir. Gitaranı əksin ed əs b ək m lə ök k də ə bir dəfə "İşləməmək" nəzəriyyələrə aid gəlir. Sistemləri m zı Fortepianonu ild la ək m lə ök k baq oluna bilərmi? timallaşdırmaq ər dəfə ifadan qa op h ə əf ən d əz ir b b ə d il i Bəli. Məsələn, “rasional bazar” olar: bəzilərin ini isə hər həə. ər il əz b buna bənzətmək , ir b nəzəriyyəsi 30-40 il əvvəl çox n a ərini 3-4 ayd yetərli olur, bəzil populyar idi. Amma indi əksər bunlar qanun yox, qapeşəkar iqtisadçılar ona yumşaq desək, olduqca şübhəli yanaşırlar. liotun Dalğa Nəzəriyyəsinin nunauyğunluqdur. Arada böyük fərq var. Misal üçün, korreksiyanın Daha sonra “efektiv bazar” də kifayət qədər tərəfdarı var məhz Fibonaççi nisbətlərinin birinəzəriyyəsi hakim mövqeyə keçdi. (əleyhdarları da həmçinin). nə qədər davam etməsi qanun Bu məsələ artıq fundamental Amma indi onun da əleyhdarları elmlərdə olduğu deyil. Biz bunu gözləyirik, amma bazarı heç kim məcbur edə bilməz kimidir: Qraviki, məhz fibo-nisbətdən geri döntasiya sün. Sadəcə, bunun baş vermə ehtinəzəriyyəsinə malı böyükdür. Biz də həmin hamı inanır, ehtimala əsasən işəyirik. Eyni fikri Təkamül texanalizin fiqurlarına da, harNəzəriyyəsinin monik patternnlərə, trend xətttərəfdarları da var, əleyhdarları lərinə və kanallara da aid etmək olar. Treyder qanunlarla yox, ehtida. Efir mallarla işləyir. Bunu daim yadda Nəzəriyyəsi isə saxlamalı və planını bu fakta çoxdan aradan uyğun qurmalıdır. qalxıb.

YouTube-da azərbaycalı treyderler üçün kanal

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

43

MA əsasında təhlil Eur/usd İlin əvvəli əksər riskli valyutalar üçün düşərli oldu. Psixoloji baxımdan bu, gözlənilən idi. Həmçinin ABŞın monetar siyasətdə ciddi addımlarının olmaması dollara rəqib valyutaların güclənməsinə şərait yaratdı.

Amma bu artım uzunmüddətli trendə çevrilə biləcəkmi? Buna qəti cavab vermək çətindir. Xüsusilə də Avrozonadakı borc problemlərini nəzərə alanda...

Texniki cəhətdən qiymət hələ artım potensialını saxlayır. Şəkildə gördüyünüz kimi, Fevral ayının ilk həftəsi Yanvar maksimumunun kəsilməsindən sonra yenidən bu ayın açılış qiyməti ətrafında bağlanıb. İlk baxışdan bu, enişin davam edəcəyinə işarə edə bilər. Weekly periodunda baxanda bunu düşünə bilərik.

Amma istənilən halda, həlledici səviyyələrin Daily qrafikdə kəsilib bağlanmağını gözləməliyik ki, hər hansı bir dolğun fikir söyləyək.

Deməli, nə əldə edirik. Avronun enişini davam etdirməsi üçün ilk olaraq 1.3550-1.3600 dəstək səviyyəsindən aşağıda bağlanması lazımdır.

Artımını davam etdirməsi üçün isə 1.3750-1.3800 müqavimət səviyyəsindən yuxarıda bağlanmağı lazımdır.

1.3400-1.3450 (yanvar ayına olan hərəkətin 50%-i ətrafı) dəstək səviyyəsi Avronun uzunmüddətli enişi qarşısında dayanan ilk sərhəddir.

Artımın qarşısına çıxacaq ilk psixoloji əhəmiyyətli hədəf isə 1.3800-dən sonra 1.4000 ətrafı olacaq.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

44

Gbp/usd İlin əvvəli funt üçün də pozitiv oldu. Baş verən sonuncu vacib hadisələrdən onu qeyd etmək olar ki, Monetar Komitə üzvlərindən artıq iki nəfər faiz dərəcələrinin 0.5%-dən 0.75%-ə qədər artırılmasına səs verib.

Amma bununla yanaşı, ÜDM-in 0.5% azaldılması və Aktivlərin Alışı Proqramının həcminin artırılmasını da qeyd etməliyik.

Funtun alıcılıq qabiliyyəti hələ də qalmaqdadır. Əgər texniki cəhətdən baxsaq, Funt 2010-cu ilin yayında, belə desək, 1000 punktluq bir diapazona malik range-dədir. Fevral ayının ilk həftəsində bu range-in yuxarı sərhədi (1.6250-1.6300) test olundu. Hazırda çox vacib bir məqama çatmışıq. Əgər hər hansı bir həftə bu baryerdən yuxarıda bağlansa, qiymət 2010-cu ilin mayından başlanan artımın davam edəcəyini təsdiqləmiş olacaq. Əgər qiymət range-ə aşağıdan daxil olub (2010.07) və yuxarıdan çıxırsa, bu, trendin davam edəcəyinə dair güclü siqnallardan biri hesab olunur. Bu, baş versə, növbəti güclü qiymət aralığı 1.6700-1.7000 (2009cu ilin maksimumu ətrafı) olacaq.

Enişə mane olacaq və “buğa”lara yenidən pozisiya açmağa zəmin yaradacaq dəstək səviyyəsi 1.60001.6050 ətrafında yerləşir. İstənilən Daily şamın bu səviyyədən aşağıda bağlanması qiymətin pilləli (şəklə bax) enişinə gətirə bilər.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

45

MA əsasında təhlil

8

Usd/chf Usd/chf heç cür “buğa”ların inamını qazana bilmir. Buna başlıca səbəb Dolların artımına əsas verəcək güclü fundamental faktorun olmamasıdır. İstənilən bir artım korreksiya kimi çıxış edərək, keçən ilin yayından başlayan eniş trendində növbəti impulsla başa çatır.

Hazırkı mənzərə barədə onu demək olar ki, qiymət bu ilin minimumundan dəstək alıb. Artımı davam etdirmək üçün 0.9550 səviyyəsini (yanvar ayına olan hərəkətin 50%-i bu ətrafdan keçir) dəf etməlidir. Daha sonra bu ilin maksimumu ətrafı – yəni 0.9700-0.9750 müqavimət səviyyəsi aktual olacaq. Bu müqavimətin yarılması psixoloji əhəmiyyətə malik paritet ətrafına yol açacaq. Yalnız Monthly qrafikdə bu səviyyədən yuxarıda möhkəmlənmək cütlüyün artım korreksiyalarının impulsa çevriləcəyini düşünməyə əsas verər.

0.9300-dən aşağıda cütlüyü yeni tarixi minimumlar gözləyir. Əgər buna bir az geniş baxsaq, hədəf baxımından 0.9250 (0.9500 və 0.9000 arasındakı ortaq qiymət) və daha sonra 0.9000 mühüm psixoloji dəstək səviyyəsi ola bilər.

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

46

Usd/jpy Cütlük fundamental baxımdan usd/chf-dən geri qalmır. Dolların ucuzlaşması həm Yaponiya, həm də İsveçrədə ixraca ciddi ziyan vurur. Amma dollar/yenaya diqqət yetirsək, qiymət keçən ilin sonuncu rübündə klassik bərabərtərəfli üçbucaq formalaşdırıb. Cari ilin I rübündə müvafiq səviyyələrin kəsilməsi orta və uzunmüddətli hərəkətin davam etməsinə işarə sayıla bilər.

Bu səviyyələrə misal olaraq müqavimət baryeri kimi 83.00-83.50 aralığını, dəstək baryeri kimi 81.0081.50 aralığını göstərmək olar. Qısamüddətli hərəkət baxımından 82.00 dəstək səviyyəsi aktualdır. Bazarın bu səviyyəyə yaxınlaşması “buğa”ları növbəti dəfə alışa sövq edə bilər. Daily qrafikdə qiymətin bu səviyyədən aşağıda bağlanması eniş riskini gücləndirəcək. Hədəf baxımından Üçbucağın tərəflərini seçə bilərik.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MƏSLƏHƏT

47

Nə etməli?

Dahinin uğur sirrləri U

ilyam Delbert Qann adı əbədi olaraq tarixə həkk edilmiş treyderlərdəndir. Niyə? Sadəcə iki faktı xatırlamaq kifayətddir: 1908-ci ildə Qann 300 dollarlıq hesabı üç aya 25000 dollara, 130 dollarlıq hesabı isə bir aya 12000 dollara çevirmişdi.

Bundan sonra Qannın qeyri-adi dərəcədə istedadlı treyder olmasını hamı qəbul edir. Onun metodlarından indiyə qədər peşəkar treyderlər tərəfindən uğurla istifadə olunur. “İn Forex” jurnalı sizi Qannın metodları ilə tədricən tanış edəcək. Hələlik isə onun uğurunun ümumi prinsiplərini xatırlayaq.

Qayda 1: Uğur üçün mübarizə barədə yaxşı məlumata malik olmalısınız. Bu metod qiymətə və zamana nəzərən bazarların struktuƏgər uğur qazanmaq runu başa düşməyə kömək etməistəyirsinizsə, onun uğrunda mübarizə aparmalısınız. Ciddi şə- lidir. kildə buna səy göstərməlisiniz.

Qayda 3: Ticarət planı Ticarətinizin qısamüddətli və uzunmüddətli nəticələrini planBazara girərkən girişlə yanaşı, laşdırmalısınız. Bunun üçün qrafikləri mütəmadi izləməlisiniz həm də çıxış barədə dəqiq plana malik olmalısınız. Plan qəti olmalı ki, qiymətə və zamana görə Qayda 4: Orderlərin və ticarət zamanı heç bir dəyişikbazarın hərəkətini anlayasınız. yerləşdirilməsi liyə məruz qalmamalıdır. Qann nə Qayda 2: Nəticəyə görə etdiyini dəqiq bilirdi. Siz həmişə Qann bazara girmək və çıxmaq itkilərinizə məhdudiyyət qoyməsuliyyət üçün orderlərdən istifadə etməyi malısınız. Çünki heç vaxt təkidlə məsləhət görürdü. Bu, Hər şey yalnız sizdən asılıdır. riskləri məhdudlaşdırmağa imkan verir. Hərçənd, əgər qiymət sizin çün istifadə edə ü q a m n a z a q təyin etdiyiniz hədəfə çatmadısa, a rınd alik olm ta a m Maliyyə bazarla u əl m şı yax siz hazırkı bazar qiymətinə görə arın t metodu barədə rl rə a z ca a ti b iz ən in ər əy əz əc n il b əməliyyatı bağlamalısınız. ətə və zamana

etod qiym ək etməlidir. malısınız. Bu m öm k ə əy şm ü d şa strukturunu ba

bilmirsiniz Bazarlar, bazar nə vaxt sizin əksinizə dönə bilər. Sizin həmçinin bazarda gəliri market-meykerlər, broker firmaları, analitiklər sizə heç nə borc- götürmək üçün hədəfiniz olmalıdır. lu deyillər. Qann heç vaxt kiminsə Bir çox treyderlər ona görə informasiya bülleteninə baxmırdı. uduzurlar ki, hara hərəkət etdiklərini bilmirlər. Onlar ticarətə şayiHər şeyi özü edirdi. Bazarı sizin ələrə və analitiklərin proqnozlarına qazanmağınız və ya itirməyiniz əsasən girir, ümid və qorxunun maraqlandırmır. Maliyyə bazarlarında qazanmaq üçün isti- diqtəsilə hərəkət edirlər. fadə edə biləcəyiniz ticarət metodu www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Qayda 5: Gəlir əmsalı Qann gəlir/risk əmsalını təyin etməyi məsləhət görürdü. Ticarət apardığınız bazarın əvvəlki qrafiklərini təhlil edərək, onun nə qədər enib-qalxdığını müəyyənləşdirin.

Sonra buna əsaslanaraq, gözlənilən gəlir və potensial itki nisbətini təyin edin.

8

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MƏSLƏHƏT 8

48

Qayda 6: İndividual ticarət Heç vaxt ticarət mövqelərinizi heç kimə göstərməyin. Sizin fikirləriniz ticarət əməliyyatlarınızla tam harmoniyada olmalıdır. Siz kiməsə nə isə göstərəndə onlar dərhal şübhə altına düşməyə başlayırlar. Bu da ticarətə əminliyinizi və diqqətinizi itirməyinizə gətirib çıxardır. Bu halda siz effektivliyinizi itirəcək və sonda itkilərlə üzləşəcəksiniz.

Nə etməli?

Qayda 9: “İkiqat dib”lər

xəbərdarlıq verir.

Məsləhətlər “ikiqat təpə”lər

ayın. Müəyyən m x or q n a d q a a qalm ız.

Bazardan kənard rda olmamalısın a z a b t x va o z si dövrlər var ki, Qayda 11: Dönüş siqnalları üçün olduğu ilə eynidir. Yaxşı “ikiqat dib”lər yaxşı Bazar 5 gün ərzində müəyyən ticarət imkanları təqdim edir. Əsas istiqamətdə (tutaq ki, yuxarıya) “buğa” bazarlarının çoxu bu diblərdən başlayır. Həmişə bu qrafik hərəkət edir və daha sonra “gap” yaradırsa, ardınca bu “gap”i doldufiqurların bütün zaman interval-

Qayda 7: Kredit dəstəkləri Yüksək kredit dəstəklərilə hüdudsuz ticarət çox adamın maliyyə bazarlarında uduzmasına səbəb olub. Siz heç vaxt ticarət kapitalınızın 10%-dən çoxunu risk altına salmamalısınız.

şı, rişlə yana i g n ə k r ə r a malik n a l Bazara gi p q i q ə d xış barədə olmalı və i t ə həm də çı q n a l ız. P yişikliyə ə olmalısın d r i b ç e manı h ır ticarət za lmamalıd məruz qa

Qayda 8: “İkiqat təpə”lər “İkiqat təpə”lər “qısa” əməliyyat açmaq üçün yaxşı imkanlardan biridir. Bu halda biz qiymət maksimumunun necə test olunduğunu izləyirik. Ticarət apardığınız bazarda əvvəlki “ikiqat təpə”ləri yoxlayın və baxın ki, “ikiqat təpə” fiqurunu pozmaq üçün bazar nə etməli idi. Bəzən bu, əvvəlki təpəni 1-2% aşmaqdan ibarət olur. Buna əsaslanaraq siz “stop” orderdən istifadə etməlisiniz. “İkiqat təpə”lər arasındakı məsafə də vacibdir. Məsafə nə qədər böyükdürsə, formasiya bir o qədər etibarlıdır. Qrafikin miqyası nə qədər böyükdürsə, onlarda formalaşan “ikiqat təpə”lər bir o qədər vacibdir. Məhz buna görə həmişə əvvəlcə daha uzunmüddətli qrafikləri analiz etmək lazımdır.

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

larında formalaşmasını izləyin. Bu rur və ondan aşağıda bağlanır. Bu da qiymətin enişinə işarə edir. Bu, ticarət imkanlarından öz maraqlarınız çərçivəsində istifadə güclü dönüş siqnallarından biridir.

Digər dönüş siqnalı isə belədir: etmək üçün orderlər yerləşdirin. qiymət 5 və ya daha çox gün ərzində qalxır və güclü açılışdan Qayda 10: Daxili günlər sonra yuxarı gedir, amma sonra əvvəlki günün bağlanışından Bazarda daxili günlərin yaranmasını izləyin. Bu, o deməkdir ki, aşağıda bağlanır. Bir çox hallarda hazırkı günün maksimum və mini- bazar bu dönüş siqnallarından sonra heç olmasa 3 gün əks ismumu əvvəlki günün diapazonu tiqamətdə hərəkət edəcək. çərçivəsindədir. Siz görəcəksiniz ki, bu siqnal sizə bazarın istiqamətini dəyişəcəyi ilə bağlı daha tez 8 İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MƏSLƏHƏT

49

Nə etməli?

Qayda 17: Qeyri-standart orderlər

8 Qayda 12: Fibonaççi ədədləri Qann heç vaxt Fibonaççi ədədlərindən danışmasa da, əslində onlardan istifadə edirdi. Bu, onun özündə saxladığı sirrlərindən biri idi. Təbiətdə və bazarlarda çox şey Fibonaççi nisbətlərinə - 0.382, 0.500 və 0.618-ə əsaslanır.

Bazarlar əksər hallarda Fibonaççi nisbətlərinə nəzərən hərəkət edirlər. Bazarın bu səviyyələrdə dönüşlərini izləyin.

Qayda 13: Əlverişli broker

Qayda 15: Faiz stop-orderləri İstifadə etdiyiniz stop-orderlər hazırkı qiymətin faizinə əsaslanmalıdır. Sizin bazarda əksər hallarda hansı faizin işlədiyini tarixi məlumatlarda yoxlayın. Bir

Limit-orderlər yuvarlaq kəmiyyətlərdə yerləşdirilməməlidir. Məsələn, əgər 3.00$-a taxıl almaq istəyirsinizsə, limit-orderi 3.01$-da yerləşdirin. Bu, qiymət səviyyəsindən bir qədər yuxarıdır. İş orasındadır ki, yuvarlaq səviyyələr çox vaxt güclü psixoloji səviyyələr olurlar və bir çox bazar iştirakçıları orderlərini məhz orada yerləşdirir. Ona görə də, ehtimal var ki, sizin orderiniz bu səviyyədə işə düşməyəcək və sonra bazar kəskin qalxacaq, amma sizsiz...

Qayda 18: Fundamental Siz elə bir broker seçməlisiniz ki, bütün ticarət tələblərinizə tam faktorlar uyğun gəlsin. Broker sizin orderlərinizi qəbul etməli və maksimal məməlisiniz. ər st gö ıq zl sı a in surətdə yerinə yetirməlidir. ktorlara et r.

Fundamental fa rolunu oynayırla r to a z Bugünki maliyyə bazarlarında li ta a k a rd a Məhz onlar baz ticarətdə orderlərinizin bir neçə saniyəyə icrası son dərəcə vacibdir.

Fundamental faktorlara etinasızBrokeriniz sizə texniki və fundalıq göstərməməlisiniz. Məhz onlar bazarda 1%-li stop-order yaxşı mental analiz aparmağa şərait bazarda katalizator rolunu oynayırişləyə bilər, digərində başqa faiz yaratmalıdır. Onun yeganə vəzifəsi yaxşı nəticə göstərər. lar. Siz həmişə gözlənilən iqtisadi sizi ticarətinizin həyata keçirilməsi göstəricilər, siyasi hadisələr və və xidmət üzrə ən yaxşı servislə digər fundamental faktorlardan Qayda 16: Bazar pozisiyası təmin etməkdən ibarətdir. xəbərdar olmalısınız. Daha sonra texniki analiz bazarın bu göstəriİstənilən an tuta biləcəyiniz 3 Qayda 14: Diversifikasiya cilərə necə reaksiya verə biləcəyi müxtəlif mövqe var: “uzun”, “qısa” və bazardan kənar vəziyyət. barədə təsəvvür oyatmalıdır.

Siz əməliyatlarınızı elə diversi- Bazardan kənarda qalmaqdan Qayda 19: Qiymət “gap”-ləri fikasiya etməlisiniz ki, onlar müx- qorxmayın. Müəyyən dövrlər var təlif qrup aktivlərdə yerləşsinlər. ki, siz o vaxt bazarda olma“Gap”-lər analiz üçün son Məsələn, siz əmtəə bazarında malısınız. Dövrlər dəyişərkən ticarət aparırsınızsa, onda taxıl, bazarlar sizə zəif siqnal verir. Belə dərəcə vacibdir. Üç tip “gap” var.

Birincisi qiymət səviyyəsindən metal və ət fyüçerslərilə pozisiya hallarda siz tez-tez stop-orderlə sonra yaranan kəsilmə “gap”-idir. aça bilərsiniz. Bu, sizi sektorların bazardan çıxarılırsınız. Əgər 2-3 O, adətən bazarda güclü hərəkətə birində xoşagəlməz vəziyyətin əməliyyatda stop-order işə səbəb olur. Növbəti tip orta “gap”yaranmasından qorumağa kömək düşübsə, psixoloji cəhətdən dir.

Bu “gap" müəyyən müddət olacaq. Fond bazarında ticarət za- növbəti əməliyyatı həyata keçirmanı siz müxtəlif sektorlarda mək sizə çətin olacaq və gəlirli ola ərzində bazarın eyni istiqamətdə hərəkətindən sonra yaranır. O, pozisiyalara malik olmaqla qoruna biləcək əməliyyatı buraxa adətən bazarın həmin istiqamətdə bilərsiniz. bilərsiniz. hərəkətini davam etdirəcəyinə işarə edir.

8

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MƏSLƏHƏT

Nə etməli?

Qayda 24: Zamanın seçilməsi

8

50

Harmonik dövrlər çox vacib Sonuncu növ “tükənən gap” adtsikllərdir. Məsələn əmtəə lanır. O, adətən hərəkətin sonunda bazarında əsas tsikl 10 il davam yaranır. Məsələn, “buğa” bazarında edir. Siz günlük formatda maksibazar yuxarı “gap” yaradır, bir mum zaman intervalını əhatə edən qədər orada ticarət aparır, bundan uzumüddətli qrafiklərə malik olsonra eniş trendi başlayır. masınız. Bu uzunmüddətli harmonik qrafikləri bir-birilə Qayda 20: Piramidinq tutuşdurun. Əgər onların 90%-i eyni zaman aralığında artırlarsa, Əməliyyatın həcminin piramida onda şəklində

Qayda 21: Əsas trend istiqamətində ticarət Qann həmişə deyirdi ki, əsas trendlə bir getmək lazımdır. Bu, çox vacibdir. Siz əsas trendə qarşı korreksiyalarda bazara girə bilərsiniz və bu, kifayət qədər gəlirli olacaq.

Qayda 25: Diapazon hərəkətinin izlənilməsi Diapazonun zamanının ölçülməsi çox vacibdir. Zaman aralıqlarını izlədiyiniz kimi minimumdan maksimuma, maksimumdan minimuma, dibdən-dibə və təpədən-təpəyə olan qiymətləri də izləyin.

fiziki baxımdan ə v i oj ol x si p ü z Yalnız özünü ə ticarət aparın. güclü hiss edənd artırılması olduqca gəlirli ola bilər. Siz nəzərdə tutduğunuz pozisiyanın 50%-ni “dib”də aça bilərsiniz. Stop-orderi bu minimumdan aşağıda yerləşdirin. Daha sonra dibə doğru gələn ikinci dalğada pozisiyanıza daha 25% əlavə etməlisiniz. Bunun üçün sizə Elliot Dalğaları anali- zindən istifadə etmək lazımdır. Bu pozisiya üçün stop-orderinizi həmin minimumdan aşağıda təyin edin. IV dalğada yenə 25% əlavə edin və bu əməliyyatın stop-orderini müvafiq minimumdan aşağıda qoyun. Sonuncu - V dalğada pozisiyalarınızı bağlayın və birincidən başlayaraq, stop-orderlərinizi ləğv edin.

Minimumların və maksimumların formalaşması anı zamana əsaslanır. Onlar bazarın mütləq maksimum və ya minimumu olmaya da bilərlər. Bəzən impuls bazarı əvvəlki maksimum və ya minimumdan uzağa aparacaq.

böyük ehtimalla, hazırkı trend artan olacaq.

Qayda 23: Qiymətin və zamanın kvadratı

Qayda 26: Psixologiya və sağlamlıq

Əgər bazar müəyyən bir qiymətə görə “dib” formalaşdırırsa, onda o, sonra saatlıq, günlük, həftəlik və aylıq qrafiklərdə də bu qiymətin kvadratına qədər artım hərəkəti edəcək (Burada “kvadrat” deyəndə həndəsi fiqur nəzərdə tutulur – red.).

Məsələn, əgər dekabrda buğdanın qiyməti 250-də dib formalaşdırıb və ardınca qalxmağa başlayıbsa, onda artım hərəkətini 250 saat, (gün, həftə və ya ay) ərzində davam etdirəcək.

Psixologiya ticarətin ən vacib elementidir. Yalnız özünüzü psixoloji və fiziki baxımdan güclü hiss edəndə ticarət aparın. Böyük pullarla risk edərkən çox vacib qərarlar zamanı bədən və şüurunuz yaxşı formada olmalıdır.

Qayda 22: Harmonik dövrlər w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

PipNailer

Nalamıxa vurma!

“PipNailer” strategiyası mıxa necə vurmağı göstərəcək “PipNailer” sadə ticarət strategiyalarından biridir. O, 3 indikatorun əsasında qurulub: Accelerator Oscillator, Awesome Oscillator və Parabolic SAR. Bu indikatorların hər üçü MetaTrader proqramının standart dəstinə daxildirlər.

Alış üçün setap:

Strategiyada hər üç indikator MetaTrader proqramında olan standart parametrlərlə işlədilir.

Strategiya əsasən gün daxilində tətbiq etmək üçün nəzərdə tutulub. Bütün cütlüklərdə işlədilə bilər. Əməliyyata giriş qaydası Ticarət üçün setap o zaman yaranır ki, hər 3 indikator eyni şamın üzərində siqnal versinlər.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

51

SİSTEM 8

52

Yəni satış setapı üçün həmin şamın üzərində Parabolic SAR-ın nöqtəsi formalaşmalı, Accelerator Oscillator və Awesome Oscillator hər ikisi qırmızı rəng almalıdırlar.

Alış setapı üçün əksinə, şamın altında Parabolic SAR-ın nöqtəsi yaranmalı, Accelerator Oscillator və Awesome Oscillator hər ikisi yaşıl rəngə boyanmalıdırlar.

PipNailer “mıx” (nail) adlanır. Şam bağlanandan sonra əməliyyat açırıq (“mıx”ı vururuq). Əməliyatdan çıxmaq qaydası belədir: siqnal şamının üstündə və ya altında (vəziyyətdən asılı olaraq) “stop” əmri yerləşdirilir.

Digər metoda əsasən isə “stop” əmrini Parabolik SAR indikatorunun əks tərəfində yerləşdirmək lazımdır.

Bu şərtlər ödənilərsə, həmin şam Satış üçün setap:

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

PRİZMA

Texnika

Bazarın matrisası Pol Azzopardi

B

azarların effektivliyi nəzəriyyəsinə görə, bütün bazar iştirakçıları öz hərəkətlərində rasionaldırlar. Və bazar aktivləri elə qiymətləndirilir ki, risk həmişə gəlirliyə mütənasib olsun. Son 20 ildə bir çox peşəkar investorlar bazarların effektivliyi nəzəriyyəsinə əsaslanaraq fəaliyyət göstəriblər. Amma bu fərziyyəni ciddi tənqid edənlər də az deyil. Bu gün həmin nəzəriyyənin qüsurları həddindən artıq çox nəzərə çarpır.

Kral ölüb, yaşasın Kral Bu nəzəriyyəni nə ilə əvəz etmək olar? Ən ümidverici rəqib kimi “maliyyə davranışı” konsepsiyası görünür. Bu konsepsiya ənənəvi maliyyə psixologiyası və sosiologiyası əsasında yaradılmış nəzəriyyələr qrupudur. Əvvəllər “Maliyyə davranışı” nəzəriyyəsi kölgədə qalmışdı. Buna iki səbəb var idi: birincisi, analitiklər onu həddindən artıq yayğın hesab edirdilər, ikincisi isə, başa www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Pol V.Azzopardi investisiya məsləhətçisidir və özəl fond idarə edir. O, son 20 ildə investisiya sahəsində özəl müştəri hesablarının meneceri kimi çalışıb. Pol yeni başlayanlar üçün investisiya dərsliyi olan “İnvestisiya və Maliyyə: sağlam düşüncə ilə yanaşma” kitabının müəllifidir. Bu yaxınlarda isə “Texniki analiz vərdişləri” kitabını bitirib. düşülməsi çətin idi.

“Maliyyə davranışları” çox faktorları əhatə edir: ətraf aləmin mürəkkəbliyi, qavrayış, qəbul etməmək, şəxsiyyət, cəmiyyət. Əsas anlayışların bu cür qruplaşdırılması “Maliyyə davranışları”nı real dünyəvi problemlərlə bağlamağa kömək edir.

Bazarda nəyin baş verdiyini yaxşı başa düşməyin yolu bazar iştirakçılarının rasionallığı ilə bağlı suallardan yan keçmək və bunun yerinə onların faktik olaraq nə etdiklərinə baxmaqdır. İnvestorları 3 tipə ayırmaq olar: trendlə gedənlər, trendin əksinə gedənlər və qeyri-müəyyən bazar Texniki analizlə bağlı kitabların iştirakçıları. Trend artan, enən və çoxu subyektivdir və heç vaxt elmi ya üfiqi ola bilər. İstənilən vaxt metodların köməyilə yoxlanılbazarda bu 3 tipin hər biri iştirak mayıb. Əksər modelləri test edir və ya bazara girmək üçün gözedəndə bəlli olur ki, onlar hərdən- ləmə mövqeyində dayanırlar. Hər bir “işləyirlər”. Demək, texniki bir bazar iştirakçısı “uzun” və ya “qısa” mövqedə ola bilər. analiz əlavə bir ölçüyə ehtiyac duyur və ciddi statistik testdən Hər bir an bu 3 tip treyderin keçməlidir ki, investisiya subyekti arasında yerdəyişmə gedir. baxımından mükəmməlliyini 8 sübuta yetirsin. İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

53

PRİZMA 8

54

Məsələn, artım trendi inkişaf edəndə alış əməliyyatı açırıq. Bu vəziyyətdə “uzun” mövqenin tərəfdarı kimi çıxış edirik. Artım trendinin sona çatması ilə bağlı bəzi əlamətlər görəndə əməliyyatı bağlayır və bazarda iştirak etməyən qeyri-müəyyən investor oluruq. 3 gün sonra bizdə belə bir fikir formalaşır ki, indi də qiymət istənilən an aşağı düşə bilər. Ona görə də “qısa” əməliyyat açırıq.

Bununla da antitrend mövqeyinə keçirik.

Nəticdədə biz 9 kombinasiyadan ibarət matrisa yarada bilərik:

Texnika 1)Sizin fikrinizcə, trend hansı istiqamətdədir?

2) Necə hesab edirsiniz, bu trendi izləməli, yoxsa onun əksinə getməli, yoxsa kənarda qalmalıyıq?

3) Açıq əməliyyatınız varmı?

4)Əgər varsa, “uzun”, yoxsa “qısa” əməliyyatdır?

Beləliklə, 3x3 strukturunda (cədvəldə əks olunan) hansı tip investorların harada qərar tutduğunu aydınlaşdırmaq lazımdır. Bu, bazarı daha yaxşı hiss etməyə və hansı istiqamətdə gedə biləcəyini başa düşməyə imkan yaradır.

diki səviyyədən yuxarıda olacaq, ya 29 gün ərzində orta səviyyədən aşağı qalaraq, qəfil sıçrayış edəcək? Əsas odur ki, biz öz matrisamızı bilək: 1) hansı tip investorlar indi hansı mövqedədirlər və 2) hansı tip investorlar hansı Bazarın işi haradasa saat kəfkimövqeyə keçə bilərlər. Ona görə rinə bənzəyir: trendlər formalaşır, də, bu sualların cavabını aydınBu, olduqca qeyri-ənənəvi davam edir, dönür və əks islaşdırmaq daha vacibdir: yanaşmadır, amma bazarda nəyin tiqamətdə trend başlayır. Corc Soros öz kitablarında bu kəfkirin hərəkətini yaxşı izah edib.

Trend yalnız o vaxt davam edir ki, həm kənarda qalanlar, həm də trendin əksinə getmək istəyənlər fikirlərini dəyişərək, ona qoşulsunlar. Trend, ona yeni qoşulanlar olmayanda başa çatır. Yəni bizim matrisa-cədvəlimizdə 2,3,5,6,8 və 9 xanalarındakı investorlar 1,4 və Bu cədvəlin 2,3,5,6,8 və 9 xanalarındakı investorlar 1,4 və ya 7 ya 7-ə keçsə, trend son mərhələsinə qədəm qoyacaq. xanalarına keçəndə trend son mərhələsinə qədər qoyur baş verdiyini anlamağa güclü kömək edir. Qiymət və həcm adətən hansı tip investorların dominantlıq təşkil etdiyini müəyyənləşdirməyə əsas verir.

Müxtəlif saytlarda bazarda “buğa”lar və “ayı”larla bağlı analizlər dərc olunur.Bu təhlilərdən bilmək istədiklərimizin yarısını öyrənə bilərik. Nəyə görə yarısını?

Məsələn götürək “buğa” variantını. Növbəti 30 gündə bazarda “buğa” əhvalının olacağını demək nə anlama gəlir? Bazar 30 gün inw ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

B İ R J A TA R İ X İ

55

Keçilən yol

II Dünya Müharibəsindən sonra Avropada birjaların inkişafı hansı yollarla gedib

II

Dünya Müharibəsinin sonuna doğru Avropa milyonlarla evsiz və işsiz insanlarla dolu yarımdağınıq bir əraziyə çevrilmişdi. Siyasi və iqtisadi cəhətdən parçalanmış qitə beynəlxalq arenada meydan sulayan ABŞ-a və Sovet İttifaqına bel bağlaya bilməzdi. Keçmiş qüdrəti bərpa etməyin yeganə yolu müharibədə qalib gəlmiş və məğlub olmuş ölkələrin bütün səylərini bir araya gətirməklə ABŞ-ın hərbi, texniki və maliyyə dəstəyi hesabına olsa belə, ümumi institutların formalaşdırılmasından keçirdi.

Avropanın inteqrasiyası ideyasının effektiv şəkildə həyata keçirilməsi və vahid bazarın yaradılması müharibədən sonrakı Avropa ölkələrində birja işinin inkişafına da böyük təkan verib. II Dünya Müharibəsi bitəndən sonra birja ticarətinin vətəni olan Avropa dünya maliyyə bazarlarında mövqelərini xeyli itirmişdi. Həmin dövrdə yalnız Londonu aparıcı birja mərkəzi hesab etmək olardı, amma o da yerini yavaş-yavaş Nyu-Yorka və Tokioya verirdi.

Bununla belə, XX əsrin sonuna doğru məhz Londonda birja işinin imkanlarını dəfələrlə genişləndirən bir hadisə baş verdi: kapital bazarı qlobal maliyyə sistemində ən güclü bir alətə çevrildi.

1986-cı ilin 27 oktyabrında birja qaydlarının radikal dəyişikliyə məruz qalması “böyük partlayış” www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

(“Big Bang” adlandırılır). Bundan sonra bütün dünyada işgüzar aləm London praktikasından bəhrələnməyə çalışdı. Təsbit olunmuş komissiya haqqlarının və brokerlərlə dilerlərin fəaliyyətinə qoyulmuş səddin ləğvi bazarın strukturunu tamamilə dəyişdi.

Bununla “səsli” ticarət sistemindən, yəni ticarət zalında birja iştirakçılarının əməliyyatları həyata keçirərkən bilavasitə ünsiyyətindən elektron ticarət sisteminə keçildi. İslahatlar nəticəsində ticarət əməliyyatının həyata keçirilməsi vaxtı azaldıldı, əməliyyatların həcmi artdı. Bundan savayı, xarici kapital Britaniyanın investisiya şirkətlərində pay əldə etmək imkanını qazandı.

Nəticədə London Sitisi beynəlxalq rəqabət üçün açıldı. Digər birjaların da London birjasından nümunə götürmələri qlobal maliyyə axınlarında birjaların rolunu kəskin artırdı.

1995-ci ildə London Fond Birjasında xırda şirkətlərin aksiyaları ilə ticarət meydanı olan “Alternativ investisiyalar bazarı” (Alternative Investment Market, AIM ) açılır. İri şirkətlər isə “Əsas bazar”da (Main market) ticarət aparırdılar.

Paralel olaraq Frankfurt fond

birjasının operatoru Deutsche Börse-nin aqressiv şəkildə dünya birjalarında liderliyi ələ alması qısa zaman ərzində onun qlobal miqyaslı milli maliyyə institutuna çevrilməsinə gətirib çıxardı. 5,2 milyard avronu aşan illik ticarət həcminə malik Deutsche Börse 2006-cı ildə aksiyalarla ticarət baxımından dünyada III yeri tutdu.

Frankfurt birjası, demək olar ki,

əsası qoyulandan beynəlxalq kapital axınına açıq idi. Əslində birjanın yaradılması tarixi 1585-ci il hesab olunur. Bu birjada valyuta məzənnələrinin fiksasiyası həyata keçirilirdi. XIX əsrdə Rotşildlər ailəsinin dəstəyi ilə Frankfurt Avropada iri maliyyə mərkəzinə çevrilir. XX əsrin II yarısında birjanın statusunun möhkəmləndirilməsinə əvvəlcə Bundesbankla, Avronun tətbiq edilməsindən sonra isə Avropa Mərkəzi Bankı ilə sıx əlaqələr şərait yaradırdı. 1997-ci ildə birja “Xetra” ticarət sistemini işə salmaqla xarici tiracət

8

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

B İ R J A TA R İ X İ 8

56

iştirakçılarının sayını daha da artırır. “Xetra” sayəsində hazırda əməliyyatların təxminən yarısı digər ölkələrin treyderləri tərəfindən həyata keçirilir.

Deutsche Börse-nin digər uğurlu proyekti dünyada iri derivativ bazarlarından biri olan Eurex sayılır. Bu derivativlərin sahibi Deutsche Börse ilə birgə İsveçrənin SWX Groupu-dur. İsveçrədə birja ticarəti digər ölkələrdən bir qədər gec inkişaf etməyə başlayıb. Hərçənd, Sürixdə broker assosiasiyaları XVII əsrdə yaradılsa da, bu şəhər yalnız iki əsr sonra, 1873-cü ildə birja mərkəzinə çevrilir. İlk ticarətlər cümə günləri həyata keçirildiyindən, birja "Freitagsborse" və ya “Cümə günləri işləyən” birja adını alır. Dünya bazarına çıxmaq üçün daha bir əsr lazım gəlir. Nəhayət, 1990-cı illərdə yeni informasiya texnologiyalarından istifadə sayəsində Sürix Avropada varrantlarla ticarət üzrə iri mərkəzə çevrilir. SWX ticarət zalını bağlayır və tamamilə avtomatik treydinq və klirinq sistemindən istifadəyə keçir.

Aşağı valyuta riski şəraitində xarici aktivlərə daha çox investorun cəlb olunması və daha çox birjanın bu tələbi təmin etw ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Keçilən yol

məyə çalışması Avropanın birja landşaftındakı dəyişiklikləri daha nəzərəçarpan edir. Problemlər strateji alyansların yaradılması və ya rəqiblərin dəf edilməsi yolu ilə həll olunur. Paris, Amsterdam,

yolla Euronext vahid sistem əsasında işləyən ümumi Avropa fond bazarı yaratmağa çalışır.

Brüssel birjalarının 2000-ci ilin sentyabrında birləşməsi Euronext N.V. – Avrozona daxilində PanAvropa birjasının yaradılmasına gətirib çıxarır. Ticarət əməliyyatlarının mərkəzləşdirilməsi və vahid ticarət platformasından istifadə NSC aksiyalar üçün vahid məzənnələr təyin etməyə imkan verir.

Nəticədə şirkətlər milli birjada listinq keçmək və demək olar ki, 3 birjada ticarət aparmaq imkanı əldə edirlər.

Növbəti bir neçə il ərzində Euronext London birjası aksiyalarını, opsionlarını və fyüçerslərini (London International Financial Futures and Options Exchange, LIFFE) ələ keçirir. Lissabon birjasını isə geridə qoyur.

2003-cü ildə Euronext-ə məxsus Clearnet şirkətinin və London Klirinq palatasının (London Clearing House) birləşməsi nəticəsində “LCH Clearnet” şirkəti yaradıldı. Hazırda bu şirkət həm Euronext üçün, həm də London Fond Birjası üçün klirinq həyata keçirir. Bu

Avrozona sərhədlərindən kənarda Şimali Avropa Fond Bazarı – NOREX (Nordic equity market) aktiv şəkildə inkişaf edir. Onun yaradılması haqqında 1998-ci ilin yanvarında Stokholm və Kopenhagen birjaları razılığa gəliblər.

2000-ci ildə NOREX-ə İslnadiya fond birjası və Oslo birjası qoşuldu. Hərçənd, birja meydanları formal olaraq müstəqilliklərini saxlayırlar, ümumi üzvlüyə və hər qiymətli kağız üzrə vahid order kitabından istifadəyə icazə verilir.

NOREX-də əməliyyatları həyata keçirmək üçün ümumi qayda fəaliyyət göstərir və SAX-2000 vahid ticarət platformasından istifadə olunur. İnkişafda olan iri Avropa bazarı potensialına görə Amerikadakı rəqiblərinin diqqətindən kənarda qalmır. 2006-cı ildə Euronext Deutsche Börse ilə NYSE Group arasında “maneəyə” çevrildi.

Nəticədə Frankfurt birjası mübarizəyə son qoymalı oldu və 2006-cı ilin dekabrında Euronext aksionerləri və NYSE böyük səs çoxluğu ilə birjaların birləşdirilməsinə səs verdilər.

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

KLASSİKA

57

Uğurun fəlsəfəsi

Qazanmaq üçün insana nə lazımdır?

Hər şeydən əvvəl, qazanmağı bacaran insanların bu suala verdiyi cavablarla tanış olmaq. Belə cavabların toplandığı ən məşhur kitab isə Napoleon Hillin “Düşün və qazan” əsəridir. Azərbaycan dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ən böyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir. Buyurun, kitabın yeddinci bölümü ilə tanış olun.

Qətiyyət və inadkarlıq Bu iki xüsusiyyət olmadan heç bir məqsədə çatmaq mümkün deyil Zənginliyə doğri 7-ci addım: Qətiyyət Mən 25 min insanın uğursuzluğa necə düçar olmasını təhlil etmişəm. Gəldiyim nəticə belədir: iş nə qədər böyükdürsə, onu görərkən qətiyyətsiz olmaq bir o qədər çox ziyan gətirir. Əldən qalan əlli il qalır və bunu belə olmağa qoymamaq üçün bəzən hamımız ciddi səy göstərməli oluruq.

Zəngin adamların ümumi cəhətlərindən biri də budur ki, onlar hamısı qətiyyətlə və sürətlə qərar qəbul edir, qərarlarını dəyişmək üçün isə ciddi və dərin düşünürlər. Uğursuz adamlar isə əksinə: ləng və tərəddüdlə qərar qəbul edir, sonra onu tez-tez dəyişirlər.

“...İradə və ehtiras düzgün nisbətdə qovuşanda bənzərsiz effekt verirlər...”

Çalışın, planlarınızdan çox adam xəbər tutmasın. Yalnız sizə yardım edə biləcək şəxslər istisnadırlar. Yaxın insanlar və dostlar çox vaxt özləri də bilmədən (və istəmədən) bizə əngəl törədirlər. Çox danışan adamlar az iş Pulu az olan insanlar adətən görürlər. Əgər siz dinlədiyinizdən özgə fikirlərinə çox yer verəndaha çox danışsanız, əvvəla, lərdir. Onlar qəzetlərə və şayiəbaz qonşulara öz yerlərinə düşünmək xeyirli şeyləri öyrənə imkanı yaradırlar. Fikir – dünyada bilməyəcəksiniz, ikincisi isə, öz planlarınızı aləmə faş edəcəksiniz. ən ucuz şeydir. İstənilən adama ağız açın və sizə nə qədər desəniz, Bu isə sizin uğurunuzda maraqlı olmayanlara sizə mane olmaq üçün fikir hədiyyə edər. Amma siz imkanlar açacaq. qərarların qəbulunda başqa fikirlərdən asılı olsanız, heç vaxt uğur Bir çox hallarda ciddi qərarların qazana bilməyəcəksiniz. qəbulu yüksək səviyyədə cəsarət www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

və qətiyyət tələb edir. Amma tarix göstərir ki, məhz bu cür qərarlar sonda həmişə möhtəşəm nəticələrə gətirib çıxarıblar. Hətta Amerika kimi nəhəng və qüdrətli bir dövlətin yaranması da bir neçə insanın qətiyyəti sayəsində mümkün olub.

Qətiyyətsizlik bir pis vərdiş olaraq insanın ruhuna cavanlıqda yoluxur. Əgər gənc insan orta və ali məktəbi özünün qarşıya qoyduğu məqsədi olmadan oxuyursa, bu xəstəlik daha da dərinləşir. Əksər gənclər rastlarına nə iş çıxdısa, ondan yapışır, xüsusi məqsədləri olmadan çalışırlar.

8

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

KLASSİKA

Uğurun fəlsəfəsi

birinin redaktoru ona 36 dəfə imtina məktubu göndərmişdi.

Başqa bir insan yəqin ki, həvəsdən Nəticə o olur ki, əməkhaqqı ilə düşər və geri çəkilərdi. Amma dolanan insanları 98 faizi Fenni Herst hər uğursuzluqdan məqsədlərinə necə çatmaqdan sonra sadəcə belə deyirdi: “Yaxşı, xəbərsizdirlər. Yalnız güclü Brodvey, bu dəfə də sən qalib qətiyyəti və iradəsi olan insanlar gəldin. Amma məni sındıra öz həyatlarını idarə etməyə bilməyəcəksən”. İlk dörd il ərzində qadirdirlər. Ona görə də, qətiyyəto, heç nəyə nail ola bilməmişdi. sizliyə qarşı qətiyyətli olun.

Amma günlərin birində tilsim İnadkarlıq hər şeydən qabaq, Zənginliyə doğru 8-ci sındı: Herst öz əsərlərindən elə düşüncədə də olmalıdır. Siz nə pullar qazanmağa başladı ki, hətta haqqında düşünürsünzsə, onu öz addım: İnadkarlıq həyatınıza cəlb edirsiniz. Zənginlik onları saymağa da imkanı olmurdu. Xüsusilə də Hollivud onun Məqsədə doğru gedən yolda sizə haqqında düşünəndə zənginliyi, əsərlərini ekranlaşdırmağa mane ola biləcək bütün zəiflikləri kasıblıq haqqında düşünəndə başlayandan sonra. kasıblığı özünüzə cəlb edirsiniz. aşkarlamaq və aradan qaldırmaq son dərəcə vacibdir. Bu halda sizin Fikirlərinizi daim zənginlik İnadkarlıq – təfəkkür tərzidir. üzərində cəmləşdirmək üçün sizə inadkarlığınız gücə çevriləcək.

Onun sağlam olması üçün bir neçə inadkarlıq lazımdır. şərt tələb olunur: İnadkarlıq arzunun pul ekvi1. Niyyətin aydın olması. DuMüəyyən mənada inadkarlığı valentinə çevrilməsi üçün tələb manlı niyyətin əsasında inadkarlıq etmək mənasız işdir.

2. Güclü arzu.

3. Özünə əminlik. Fikrində tutduğun işin axırına qədər gedə biləcəyinə əmin deyilsənsə, inad etməyə dəyərmi?

4. Dəqiq təhlil. Öz planının real olduğunu dəqiq bilmədən inad etmək səfehliyin başqa adıdır.

5. İş birliyi.

6. İradənin gücü. Bu, bütün imkanlarını öz məqsədinin üzərində cəmləşdirmək üçün lazımdır.

8

58

olunan vacib amillərdən biridir. İnadkarlığın əsasında iradənin gücü dayanır. İradə və ehtiras düzgün nisbətdə qovuşanda bənzərsiz effekt verirlər. Bütün zəngin insanlar bu vəziyyətə iradələrinin gücü hesabına çata biliblər. İnsanların əksəriyyəti elə ilk uğursuzluqla w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

üzləşən kimi öz arzularından və niyyətlərindən əl çəkirlər. Yalnız çox az hissəsi çətinliklərə baxmayaraq, sona qədər çarpışmağa hazırdır. İnadkarlığın olmaması uğursuzluğun əsas səbəblərindən biridir.

Təcrübə göstərir ki, əksər insanların ən zəif yeri məhz budur.

qalaya bənzətmək olar: həmin qalanın divarları arxasında siz uğursuzluqdan müdafiə olunursunuz.

Yazıçı Fenni Herst Brodveyi fəth etməyə gələndə ilk dövrlərdə heç nə alınmırdı. Hətta nəşrlərdən

Siz öz məqsədinizə çatmaq yolunda inadkarlıq göstərə bilirsinizmi? Əgər bilmirsinizsə, bunun səbəbini aşkarlamaq lazımdır. Görün, bu çatışmazlıqlardan hansı sizdə var?..

1. Nə istədiyini dəqiq bilməmək 2. Lənglik 3. Xüsusi biliklərə marağın olmaması

8

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

KLASSİKA

Uğurun fəlsəfəsi

8 4. Qətiyyətsizlik və yersiz tərəddüdlər etmək 5. Konkret planın olmaması 6. Şəraiti bəhanə gətirmək 7. Özünəvurğunluq 8. Laqeydlik və biganəlik 9. İşə ehtirassız yanaşmaq 10. Dəyişikliklərə vaxtında reaksiya verməmək 11. Kasıblığa adət etmək və onu dəyişmək istəməmək 12. Hər şeyi birdən əldə etmək istəmək arasında sədd çəkir.

13. Tənqiddən və başqa insanÇoxları isə ümumiyyətlə, ların fikirlərindən qorxmaq qarşıya ciddi məqsəd qoymaqdan belə, çəkinirlər.

Misal üçün, çoxları həyat Belə insanların uğura qovuşayoldaşı seçərkən səhvə yol verir, cağını gözləməyə dəyərmi? sonra da başqalarının fikirlərindən çəkindiyi üçün bütün ömrünü hə“Böyük Depressiya” zamanı yatından narazı halda keçirir. Belə məşhur komik L.M.Filds həm insanın hansısa ciddi məqsədlərə işini, həm də bütün qazancını, çata biləcəyinə inanmaq çətindir. yığıb saxladığı pulları itirir. ÜstəƏksər insanlar ikinci təhsil lik, yıxılıb boynunu da sındırır. almaq istəsələr də, başqalarının nə Amma yaşının 60-dan çox oldeyəcəyini düşünərək, bunu etmir- masına baxmayaraq, həyata təslim lər. olmur: özü üçün yeni sahə olan Milyonlarla insan “camaat nə kinoda pulsuz çalışmağa razılıq deyər”, “bu, mənim borcumdur” verir. Və ikinci şansını qazanır. Bu, kimi fikirlərlə özü ilə xoşbəxtliyin

bəxt, yaxud şans oyunu deyildi.

Bu, inadkarlığın nəticəsi idi. Onun yerində çoxları təslim olardılar.

Amma Filds olmur və nəticəsini də görür.

Edde Kantor da 1929-cu ilin böhranı zamanı bütün var-yoxunu itirmişdi. Amma o da təslim olmur. Və tezliklə yenidən vardövlətini qaytarır, üstəlik, gəlirləri həftədə 10 min dolları aşır. Bu da “bəxt” deyildi, sağlam inadkarlığın nəticəsi idi. Göründüyü kimi, əgər insanda inadkarlıq varsa, o, hətta başqa xüsusiyyətlər olmadan da məqsədlərinə çatmağa qadirdir.

Kim bilir, bəlkə Ali Şüur öz məqsədləri uğrunda çalışıb-vuruşan insanları sevir və buna görə də həmişə onların tərəfini tutur? Əks halda sıfırdan başlayan insanlar necə böyük sərvət sahibi ola bilirlər? Henri Ford, Tomas Edison kimi insanların həyatını təhlil edəndə biz aşkar görürük ki, yeni başlayanda onların heç nəyi yox idi... Ciddi istək və inadkarlıqdan başqa! Bu iki ünsürün köməyilə, doğrudan da, möcüzələr yaratmaq mümkündür.

Azərbaycanda ilk dəfə!

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

SINAQ

Müsabiqə

«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaq düzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin! «İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test 1. Davos forumunda Almaniya və Fransanın liderləri Avro ilə bağlı hansı xarakterli bəyanat səsləndirdilər?

treyder yaradıb? a) Viktor Sperandeo c) Larri Pesavento

b) Uilyam Qann d) Tom de Mark

a) Avronu pislədilər b) Avroya dəstək verdilər c) Bu mövzuya toxunmadılar d) Fikirləri ziddiyətli oldu

5. “Leading indicators index” fundamental indikatorunun bazara təsir imkaları nə dərəcədədir?

2. Qızıl bu cütlüklərdən hansı ilə daha yüksək müsbət korrellyasiyaya malikdir?

a) Yüksək c) Zəif

a) eur/usd c) aud/nzd

6. “İşimoku” sistemində “bulud” necə adlanır?

b) eur/cad d) gbp/cad

3. Şəkildə təsvir olunan hansı indikatordur?

b) Orta d) Vəziyyətə baxır

a) Hyo c) Kumo

b) Kinko d) Tano

7. Şəkildəki vəziyyətdə divergensiya varmı?

a) OBV c) MFI

b) Camarilla d) Chaikin

4. “Kvadrat 9” analitik metodunu hansı məşhur www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

a) Var c) “Gizli divergensya” var d) Yaranmağa hazırlaşır

b) Yoxdur

8

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SINAQ

13. İnfliyasiyanın yüksək olması hansı effekti doğurur:

8 8. ABŞ-ın Federal Ehtiyatlar Sisteminin “kitab”ı nə rəngdədir? a) Qara c) Göy

b) Qırmızı d) Sarımtıl-qəhvəyi

9. “SGD” hansı ölkənin valyutasının kodudur? a) Çin c) Braziliya

b) Sinqapur d) Meksika

10. Sadalanan strategiyaların hansında fundamental faktorların bazara təsiri daha çox nəzərə alınır? a) Carry trade b) Trendlə ticarət c) Səviyyələrin keçilməsilə ticarət d) Xəbərlər əsasında ticarət

a) İxracatı stimullaşdırır b) İdxalatı stimullaşdırır c) İstehsalı fəallaşdırır d) İşsizliyi artırır 14. Hazırda aşağıdakı ölkələrin hansında faiz dərəcələri daha yüksəkdir? a) Avstraliya c) Yaponiya

b) Kanada d) ABŞ

15. Bazara girməzdən öncə treyderə seçdiyi cütlüyü ən azı neçə zaman periodunda təhlil etmək məsləhət görülür? a) 1 c) 3

11. Şəkildə göstərilən siqnal necə siqnal sayılır?

b) 2 d) 4

16. Şəkildə göstərilən Yapon şamları modeli necə adlanır?

a) İki qara əsgər c) Tatamidə qalma a) Güclü c) Neytral

b) Zəif d) Heç biri

12. Elliotun Dalğa Analizinə görə, aşağıdakı dalğa səviyyələrinin hansı daha böyükdür? a) Subminuette c) İntermediate

61

Müsabiqə

b) Minute d) Primary

b) İki uçan qarğa d) Ayı zərbəsi

17. Bill Vilyams qiymət qrafikindəki fraktalları nə ilə müqayisə edir? a) Sahil xəttləri ilə b) Ağac yarpaqları ilə c) İnsan əlinin barmaqları ilə d) Hamısı düzdür

8 w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SINAQ

Müsabiqə

8

62

a) Roma c) Lissabon

18. Hansı müəllif treyderin uğursuzluğunun səbəbini insan beyninin xüsusi quruluşunda görür? a) Cessi Livermor c) Edvin Lefevr

b) Terri Bernhem d) Bodo Şefer

19. Şəkildə hansı birjanın ticarət zalı təsvir olunub?

b) Madrid d) Amsterdam

20. Cors Sorosun sözlərinə görə, Bazarda qazanmaq onun üçün ikinci yerdədir.

Birinci yerdə isə bu məqsəd durur: a) Sağ qalmaq b) İtirməmək c) Şansı qaçırmamaq d) Hadisələrin inkişafını izləmək Sualların düzgün cavabları ilə “İn Forex” jurnalının gələn sayında tanış ola bilərsiniz. Ötən sayımızda (11) dərc olunmuş sualların düzgün cavabları: 1–c 2–b 3–a 4–c 5–d 6–a 7–b

w ww. inf o r ex .az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

8–c 9–c 10 – d 11 – a 12 – c 13 – b 14 – b

15 – a 16 – d 17 – a 18 – b 19 – b 20 – b

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

M Ü TA L İ Ə

Oxu zalı

Uilyam Blau “Momentum, istiqamət və divergensiya” Treyderlərin çoxu qiymətin hərəkətini proqnozlaşdırmaq üçün əsas indikatorların və osillyatorların hərəkətini izləyirlər.

Amma sirr deyil ki, heç də hər indikator bütün hallarda eyni uğurla “işləmir”. Əsas məsələ budur ki, hansı indikatoru hansı şəraitdə işlətmək lazımdır və ya lazım deyil. Bəzən iş hətta o yerə çatır ki, “bir indikatoru nə zaman işlətmək olar” sualına cavab tapmaq üçün ikinci indikatordan istifadə olunur.

Digər vacib məsələ isə indika-

torların göstəricilərinin necə interpretasiya olunmasıdır. Uilyam Blau öz araşdırmasında indikatorların üç daha vacib göstəricisinin üzərində dayanır: momentum, istiqamət və divergensiya. Bunlardan ilk ikisi bazarın sabitliyinin, ikincisi isə, əksinə, qeyrisabitliyinin əlaməti kimi nəzərdən keçirilir.

Blau izah edir ki, qiymətin dəyişməsini göstərən indikatorlarla işləmək bilavasitə qiymətin özü ilə metodları irəli sürür.

Müəllif həmçinin tamamilə yeni işləməkdən daha yaxşı nəticə verir. indikatorlar da təklif edir.

Bundan çıxış edərək, o, yeni ticarət “İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Con Bollincer “Bollincer “Bollincer zolaqları” haqqında” Bu kitabda məşhur treyder və analitik Con Bollincer özünün məşhur indikatoru olan “Bollincer zolaqları”nın necə yaranmasından və işləməsindən danışır. Həmçinin bu aləti bazarlarda necə tətbiq etmək haqqında tövsiyələr verir.

Bollincer öz adını daşıyan lentin yaratdığı fiqurları, setapları təsvir edir. Onun başqa indikatorlarla əlaqələri təhlil olunur.

Deytreyderlər üçün xüsusi texniki fəndlər göstərilir.

Bütün bunlardan əlavə, kitabda 3 ticarət metodu da təsvir olunur.

Onlardan birincisi volatilliyi, ikin-

cisi trendi, üçüncüsü isə dönüşləri proqnozlaşdırmaq üçündür. Hər üç halda “Bollincer zolaqları” indikatorunun formalaşdırdığı xüsusi setaplardan istifadə edilir.

Kitabda “Bollincer zolaqları” alətinin bütün ticarət qaydaları həm ətraflı, həm də xüsusi bölmədə qısa və konkret şəkildə təsvir olunub.

Müəllifə görə, hər bir analitik alət ilk növbədə treyderə yaxşı ticarət imkanı (risk/mənfəət nisbəti) olan cütlükləri tapmaqda kömək etməlidir. Ona görə də “Bollinger Bands” alətinin bu işdə necə yardım edə biləcəyi ətraflı

izah olunur.

Bundan başqa, kitabda texniki və fundamental analizləri necə birləşdirmək haqqında faydalı məsləhətlər də kifayət qədərdir.

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (12) fevral, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

63