"In Forex"#23: Treyder ucun "The Secret"

nalı onla Jur

səh. 41

Treyder üçün “The Secret”

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

Yanvar ayı üçün proqnozlar

Azərbaycanda ilk və tək!

Ekspert rəyləri .............................44 Kompleks texanaliz......................46 İşimoku analizi.............................51 Dalğa analizi................................55

səh. 17

Treyderlə oyunçunun fərqi Qaydayla itirmək qaydasız qazanmaqdan yaxşıdır

Paradoksal prinsiplər

səh. 35

səh. 12

Xaosdan qazananlar

səh. 31

Qutudan gəlir

səh. 29

İn Forex 01 (23) yanvar, 2012

“Bazardan çıxardığım pulu çox şeyə xərcləmişəm”

səh. 16

Ya qayda, ya “ay daaaa...”

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-7-də......................................Bu il valyutaları nə gözləyir 8-də.........................................“Qara qızıl”a qara il?

9-da.........................................Qızılın qurbanları 10-11-də.................................Təqvim indikator kimi. Zamanın nəbzini tut 12-13-də.................................Treyderlə oyunçunun fərqi 14-15-də.................................“Nonfarm payrolls” strategiyası. Xəbəri pula çevir 16-da......................................Ya qayda, ya “ay daaa...” Üçüncü variant yoxdur 17-19-da.................................“Bazardan çıxardığım pulu çox şeyə xərcləmişəm”. Treyderlə müsahibə 21-23-də.................................Money-Management mifləri 24-25-də.................................Dollar+Dou. Əlbir olub bir ayı bir şir ilə...

26-27-də.................................Treyderin yolayrıcı 28-də.......................................Piramidanı necə qurmalı 29-30-da.................................Qutudan gəlir. CCCF sistemi 31-33-də..................................Xaosdan qazananlar 35-36-da..................................Paradoksal prinsiplər. Ziddiyyətlər toqquşanda qazanc ortaya çıxır 37-38-də..................................Fiqurları qur. Texanaliz fiqurları ilə daha dəqiq işləmək üçün məsləhət 39-40-da..................................Ticarət balansının real bazarda tətbiqi.

Qoy dövlətlər itirsin, sən isə qazan 41-42-də..................................Treyder üçün “the Secret” 44-45-də..................................Mürəkkəb ilin ilk ayı. Yanvar ayı üçün ekspert proqnozları 46-49-da..................................Kompleks texanaliz 51-54-də...................................“İşimoku” əsasında analiz 55-59-da..................................Dalğa analizi 60-da........................................Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

01 (23) /

yanvar,

2012

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Proqnozun iki üzü Və ya proqnoz əslində nə üçündür

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Proqnoz təkcə onun üçün deyil ki, oturub həyata keçməsini gözləyəsən. Proqnoz həm də onun üçündür ki, düz çıxmayacağı halda yaranan vəziyyətlərə əvvəlcədən hazır olasan.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Yeni ildə səni xoş gördük, dəyərli oxucu!

Bütün əlamətlərdən belə görünür ki, 2012-ci il Forex bazarı üçün maraqlı, mürəkkəb və bir qədər də gərgin keçəcək.

Bunun niyəsi barədə indi oxuduğun sayımızda xeyli materiallar olduğundan, vaxtını almaq istəmirəm. Biz, həmçinin 2012ci ildə valyutaların, neftin, qızılın necə hərəkət edəcəyi haqqında da yazılar hazırlamışıq.

Bax, bu yerdə daha maraqlı sualın üstünə gəlirik: niyə? Axı hər kəsə bəllildir ki, ümumiyyətlə, həyatda bir illik real proqnoz vermək mümkün deyil, o ki qalsın, Forex kimi dinamik, tez-tez və sürətlə dəyişən bir sferada! Bunun belə olduğunu biz özümüz də dəfələrlə jurnalımızda yazmışıq... Yaxşı, bəs onda bu proqnozları hazırlamaqda və sizinlə bölüşməkdə məqsədimiz nədir? İstənilən proqnozla bağlı, aydın məsələdir ki, iki variantdan biri olacaq: o, ya düz çıxacaq, ya da yox. Əgər düz çıxacaqsa, lap yaxşı, biz bunu əvvəlcədən gözləyirik və hazırıq. Yox, əgər düz çıxmayacaqsa... Bax, ən maraqlısı burada başlayır.

Proqnoz təkcə onun üçün deyil ki, oturub həyata keçməsini gözləyəsən. Proqnoz həm də onun üçündür ki, düz çıxmayacağı halda yaranan vəziyyətlərə əvvəlcədən hazır

olasan. Mən hətta deyərdim, proqnoz ilk növbədə bunun üçündür.

Bizim əlimizdə proqnoz varsa, əslində iki varianta hazırlaşa bilirik: 1) proqnoz düzdürsə, nə edəcəyik və 2) proqnoz düz deyilsə, nə edəcəyik. Proqnoz, onun düz çıxmayacağı halda nə edəcəyimzi bilmək üçündür.

Ona görə də, əgər əsas proqnozlara görə, gələn il avro zəifləməkdə davam etməlidirsə, biz buna hazır olmalıyıq. Və nəzərdə tutmalıyıq ki, proqnozun düz çıxmamaq ehtimalı da həmişə qüvvədədir. Özü də, biz təkcə irimiqyaslı, orta və uzaq perspektivli planlar üçün yox, elə gündəlik treydinq fəaliyyətimiz zamanı da proqnoza belə yanaşmalıyıq: onun doğrulmayacağı halda nə edəcəyimizi əvvəlcədən bilmək üçün. Birdəfəlik nəzərdə saxlamalıyıq ki, proqnoz təkcə nəyinsə olacağına yox, həm də olmayacağına hazırlaşmaq üçün şans verir.

Yeni ildə sizə həm həyatda, həm də ticarətdə qarşılaşacağınız bütün vəziyyətlərə əvvəlcədən hazır olmağı arzulayıram.

Zövqlü və faydalı mütaliələr!

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

10% Yanvarın 20-nə kimi C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

2012

5

Yeni ilə baxış

Bu il valyutaları nə gözləyir 4 əsas cütlük üçün proqnozlar Əli Abasov borclarının ümumi həcmi toplam ÜDM-in 95,6%-nə çatmışdısa, tən il Forex bazarında 2012-ci ildə 97,9%-ə qalxacağı ticarət qlobal iqtisadi proqnozlaşdırılır. Vəziyyətin tənəzzülün və Avropa- Avropa Mərkəzi Bankının dakı böhranın fonunda gedirdi. nəzarətindən çıxması riski Ekspertlərə görə, keçən ilin bəzi yetərincə böyükdür. Bu,o tendensiyaları bu il də davam deməkdir ki, 2012-ci ildə inedəcək. Yeni ildə avronun vestorlar etibarlı valyuta axmövqelərinin daha da zəif- tarışına ciddi diqqət ayıracaqlar.

Belə vəziyyətdə dolların digər valəyəcəyi gözlənilir. lyutalar qarşısında güclənəcəyi gözlənilir.

Nə qədər ki, Avropada bir neçə

Ö

dövlətin müflis olmaq riski qalır, Amerikanın qiymətli kağızlarına təlabatın yüksək olacağını proqnozlaşdırmaq çətin deyil. Əksər investorlar vəsaitlərini Avropanın riskli aktivlərindən çəkərək, Amerikaya yönəltməyi üstün tuturlar.

Eur/usd Məhz avrozonanın gərgin vəziyyəti ötən il bütün dünya iqtisadiyyatı üçün sistem riski

yaradırdı. Vəziyyətin dəyişməsi üçün heç bir real iş görülməyib.

Ona görə də, cütlüyün 2012-ci ili də əsasən təzyiq altında keçirəcəyini düşünmək olar. Mart ayına qədər Avropa liderlərinin hansısa əhəmiyyətli bir görüşü gözlənilmir. Hazırda avropalıların yeganə taktikası “kəmərləri sıxmaq”dır. Amma bununla nəyinsə düzəlməsi mümkün görünmür.

Faktik olaraq, artan borc problemini çözməyin heç bir yolu tapılmayıb. Ona görə də, hökumətlər obliqasiyaları almaq yolunu tuta bilərlər. Nəticədə avroya təzyiq çoxalacaq.

8

2012-ci ilin birinci yarısında dünyada makroiqtisadi konyunkturanın pisləşəcəyi gözlənilir. Çünki hökumətlər hazırkı vəziyyəti düzəltmək üçün heç bir real addım atmırlar. Əgər 2011-ci ildə inkişaf etmiş ölkələr 10,4 trilyon dollar borc götürüblərsə, 2012-ci ildə 10,5 trilyon götürəcəkləri proqnozlaşdırılır. Bu isə borc böhranının daha da dərinləşəcəyi deməkdir.

Qeyd edək ki, 2011-ci ildə Avropa ölkələrnin dövlət www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

EURUSD cütlüyü üçün illik proqnoz İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

2012

Yeni ilə baxış

8

6

Onu da nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, Avropa ölkələrinin çoxunun mərkəzi bankları artıq avrozonanın parçalanması ssenarisini ciddi nəzərdən keçirirlər.

Bütün bunlar bir yerdə yeni ildə avronun güclənməsinə heç bir şans saxlamır.

Ekspertlər düşünürlər ki, ilin birinci yarısında avro/dollar $1,25-$1,27-yə qədər enəcək. İlin ikinci yarısında isə cütlüyün $1,20-$1,23 səviyyələrinə qədər düşəcəyi istisna edilmir.

Gbp/usd Keçən il funt üçün də sadə olmadı. İlin birinci yarısında 2009cu ilin maksimumlarına qədər artandan sonra avqustda funt aşağıya yuvarlanmağa başladı.

Son nəticədə il ərzində 7% ucuzlaşdı. Bu, hələ o şəraitdə baş verib ki, ötən il Avropada və Yaponiyada yaşanan problemlərin fonunda funt sterlinq əsl “sakit körfəz” təsiri bağışlayırdı.

Hazırda Britaniyanın əsas prob-

GBPUSD cütlüyü üçün illik proqnoz lemi infliyasiyanın yüksək olması ilə bağlıdır (5,2%). Nəticədə hökumət fiskal siyasəti sərtləşdirmək məcburiyyətində qalır ki, bu da özünü əhalinin gəlirlərinin azalmasında göstərir.

Proqnozlara görə, ilin ilk yarısında Britaniya iqtisadiyyatının tənəzzüllə üzləşmək riski var. Fevral ayında Mərkəzi Bankın stimullaşdırıcı tədbirlərə əl atacağı gözlənilir.

Proqnozlara görə, il ərzində funt/dollar əsasən eniş trendində

EURCHF cütlüyü üçün illik proqnoz www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

olacaq. İlin sonlarına doğru cütlüyün 1,50-yə qədər düşəcəyi istisna edilmir.

Usd/chf İnvestorların ənənəvi olaraq ehtiyat valyuta kimi yanaşdıqları frank ötən ilin ilk 7 ayında yaxşı artım nümayiş etdirdi və dollara nisbətdə 16% möhkəmləndi.

Amma nəticədə ixracın kəskin düşməsi və korporativ xərclərin artması İsveçrə Mərkəzi Bankını öz pul-kredit siyasətinə yenidən baxmağa vadar etdi. Və SNB avro/frank cütlüyü üçün 1,20 minimal həddini qoydu.

Bundan başqa, il ərzində deflyasiya riski də İsveçrə hakimiyyəti üçün əlavə başağrısı yaradırdı. Üstəlik, Avrozonadakı problemlər istər-istəməz İsveçrə iqtisadiyyatına da təsirini göstərir. Bu da tamamilə normaldır: axı ölkənin ixracatının 60%-i Avropa Birliyinədir. Ona görə də, qitədə olan böhran səbəbindən İsveçrə mallarına tələbat azalır. Nəticədə keçən ilin III rübündən ölkənin iqtisadiyyatında zəifləmə başlayıb.

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

2012

Yeni ilə baxış ayında baş verən zəlzələdən sonra ölkə iqtisadiyyatının bərpası üçün şərait yaratmaq idi. İl ərzində BoJ (Bank of Japan) 3 irimiqyaslı intervensiya həyata keçirərək, yenanı tarixi maksimumlarından salmağa müvəffəq oldu. Buna baxmayaraq, bütövlükdə il ərzində yena 4,8% möhkəmlənib.

USDJPY cütlüyü üçün illik proqnoz Bir halda ki, əsas proqnozlarda 2012-ci ildə Avrozonada vəziyyətin pisləşməkdə davam edəcəyi gözlənilir, demək, bu, İsveçrəyə də öz təsirini göstərəcək. Belə vəziyyətdə, güman ki, SNB deflyasiyanın qarşısını almaq və istehsal templərinin azalmasına imkan verməmək üçün aktiv şəkildə bazara intervensiyalar edəcək. İlin birinci yarısında SNB avro/frank üçün 1,25 səviyyəsini təyin edə bilər.

Dollar/frankın hərəkəti isə, güman ki, 0,9300-0,9500 diapazonunda olacaq.

aktiv maliyyə siyasəti aparırdı. İntervensiyaların əsas məqsədi mart

Hazırda ölkədə deflyasiya riskinin yüksək olması intervensiyaların davam etməsini labüdləşdirir. Güman ki, 2012-ci ildə yenanın istənilən artım cəhdi BoJ-un cavab reaksiyası ilə qarşılanacaq. Nəticədə dollar/yenanın il ərzində 77-85 aralığında dalğalanacağı daha ağlabatan ssenaridir.

Usd/jpy USDCHF cütlüyü üçün illik proqnoz

Daha iki cütlük

Ötən il Yaponiya hakimiyyəti

AUDUSD cütlüyü üçün illik proqnoz www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

CADUSD cütlüyü üçün illik proqnoz İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

7

8

2012

Yeni ilə baxış

“Qara qızıl”a qara il?

Bu il nefti nə gözləyir

Ö

tən il neft bazarı çox geniş diapazonda hərəkət etdi. Yazda ərəb inqilablarının Liviyaya çatmasından sonra “Brent” markalı neftin hər barreli 127 dollara qədər bahalaşdı. Bu da təəccüblü deyil: axı Liviya dünyanın əsas neft hasilatçılarından biri idi.

Bununla yanaşı, dünyada iqtisadi tənəzzülün davam etməsi neft bazarına təsir göstərməyə bilməzdi. Nəticədə “qara qızıl”ın qiymətləri xeyli korreksiya etdi və 95 dollara qədər endi. Üstəlik, Liviyada vətəndaş müharibəsi zamanı OPEK neft hasilatının artırılması haqqında qərar verməklə qiymətləri tənzimlədi.

Neft bazarı üçün proqnoz Qlobal tələbat Gündə milyon barel

*OECD - İqtisadi Əmədaşlıq və İnkişaf Təşkilatı ölkələri

*

Qlobal təklif Gündə milyon barel

Bəs 2012-ci ildə neftin qiymətlərindən nə gözləmək olar?

Bu il vəziyyət nisbətən sabit olmalıdır. OPEK gərək Liviyadan başqa, İraqda və Anqolada baş verənləri də nəzərə alsın. Belə ki, hər iki ölkənin neft hasilatını artıracağı gözlənilir. Bundan başqa, əlbəttə ki, dünya iqtisadiyyatındakı durum neft bazarına ciddi təsir göstərməkdə davam edəcək.

Economist Intelligence Unit (EIU) qrupunun analitiklərinə görə, 2011-ci ildə dünyada neft istehlakı cəmi 1,3% artıb. Və neft bazarında qıtlıq davam etsə belə, tələbatın az olması səbəbindən qiymətin kəskin qalxacağı gözlənilmir. Belə davam edərsə, gələn il neftin qiymətində güclü artım gözləməyə əsas yoxdur.

“Morgan Stanley” bankının ekspertləri qeyd edirlər ki, 2012-ci ilin ilk aylarında dünya neft bazarında qıtlıq müşahidə olunmayacaq. Nəticədə ilin ortalarına doğru neftin hər barrelinin qiyməti 8590 dollara qədər düşə bilər. Ondan sonra ilin ikinci yarısı ərzində dünyada iqtisadi vəziyyətin yaxşılaşması ilə paralel olaraq “qara qızıl”ın bir qədər bahalaşması gözlənilə bilər. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Qiymətin proqnozu $/barrel

“Citigroup”un analitikləri isə daha optimistdirlər.

Onlar neftin qiymətinin 95-100 dollar ətrafında dalğalanacağını gözləyirlər.

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

İTKİ & GƏLİR

İnvestisiya

Qızılın qurbanları Ötən il qızıl çoxlarını ziyana salıb. Ama bu il yenə də xeyir verə bilər

Ö

tən il Uoll-Stritin ən məşhur “oyunçuları” qızıla qoyduqları investisiyaların nəticəsində ciddi ziyana düşüblər. Bu siyahıya hedc-fondların meneceri Con Polson, “Greenlight” fondunun rəhbəri Devid Eynhorn, biznesmen Tomas Kaplan, investorlar Set Klarman və əfsanəvi Corc Soros da daxildirlər. Onların qızıla qoyduqları investisiya nəticəsində nə qədər pul itirdikləri dəqiq məlum deyil.

Bu investorlar qızılın qiymətinin artmasından istifadə edərək, qazanmağa çalışıblar. Qızılla yanaşı, bu qiymətli metalı hasil edən şirkətlərin səhmlərini də alıblar. Amma ümidlər doğrulmayıb: 2011-ci il ərzində qızılın qiyməti 8 faiz artsa da, qızıl hasil edən aktivlərin səhmləri 16% ucuzlaşıb. Üstəlik, ilin sonlarına doğru qızılın özü də ucuzlaşmağa başlayıb. Bunun səbəbi ondadır ki, qızılın ötənilki artımı daha çox

olacağını gözləyirlər. “Biz düşünürük ki, 2012-ci ilin sonlarına doğru qızıl 2200 dollar səviyyəsini test edəcək”,- deyə “Societe Generale” bankıın analitikləri bildiriblər.

investorların təşvişindən yaranmışdı. Qızıl bahalaşdıqca, onu hasil edən şirklətlərə qoyulan vergi də qaldırılır. Ona görə də, onların səhmləri düşür.

Dediyimiz kimi, qızıl 2011-ci ilin sonlarını eniş trendində başa vurub. “Sarı metal”ın qiyməti hər troya unsiyasına görə 1523 dollara qədər düşüb. Bu, ilin maksimumlarından götürəndə, təxminən 400 dollar eniş deməkdir. Enişin əsas səbəbi odur ki, əksər investorlar avronun çökəcəyindən qorxduqları üçün, aktivlərini dollara keçirirlər. Bu isə dolları bahalaşdırır, nəticədə qızıl ucuzlaşır.

Buna baxmayaraq, bir çox ekspertlər belə düşünürlər ki, bu il də qızıla investisiya qoymaq sərf edəcək. Yada salaq ki, 2008-ci ilin böhranı zamanı da qızıl təxminən 30% ucuzlaşmışdı. Amma sonra nəinki bütün itkilərini qaytardı, hətta yeni tarixi maksimumları da fəth etdi. Ekspertlər bu dəfə də elə

Volatillik

Devid Eynhorn

Tomas Kaplan

Qızıl

Set Klarman

Qızılın keçən ilki volatilliyi www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Con Polson İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

9

10

S TAT İ S T İ K A

Maliyyə mövsümləri

Təqvim indikator kimi İlin ayları valyuta cütlüklərinin hərəkətinə necə təsir göstərir

Y

adınızdadırsa, biz əvvəlki saylarımızın birində yenanın mövsümi amillərin təsirilə necə hərəkət etdiyini yazmışdıq. Bu cür hərəkət qanunauyğunluğunu “təqvim patternləri” adlandıra bilərik. Əmtəə bazarlarında mövsüm amili güclü olduğundan, təqvim patternləri qabarıq nəzərə çarpır. Amma əmtəələrdən fərqli olaraq, valyutaların əkinbiçin vaxtı olmadığından, onların mövsümi hərəkətlərini qeydə almaq nisbətən çətindir. Buna baxmayaraq, valyutaların hərəkətində də “təqvim patternləri” var. Bu məqalədə onların daha bir neçəsi ilə tanış olacağıq.

Funt sterlinq

larda funt/dollar adətən aydın sezilən trend nümayiş etdirir. Bunlar sentyabr və dekabr aylarıdır. Şəkil 1-də gördüyümüz kimi, statistikanın aparıldığı 7 ilin 5-də sentyabr ayında cütlük artım trendi nümayiş etdirib. Və hər dəfə ən azı 230 punkt qalxıb.

Dekabrda isə funt hər il artım trendində hərəkət edib. Bu artımların hər biri orta hesabla 350 punkt olub.

May, avqust, noyabr aylarında isə funt/dollar adətən eniş hərəkətində olur.

Avro/dollar Avronun davranış modeli funtunkundan bir qədər fərqlənir. Bu fərqi görmək üçün şəkil 1 və 2-ni müqayisə etmək kifayətdir.

Adətən eur/usd hər dəfə yeni ilə zəif başlayır. Statistikası aparılan 7 ilin 6-da cütlük yanvar ayında orta hesabla 200 punkt enib.

İlin iki ayı var ki, həmin ayJohn Forman Texniki analizi bazara təsir göstərən qüvvələrin vizual formada əks olunması kimi də təsəvvür etmək mümkündür.

Amma qiymətin elə davranış qaydaları var ki, təkcə qrafiki və indikatoru müşahidə etməklə onları görmək çətindir. Belə yerdə statistika çox yaxşı metoddur. Bəs görək, üç əsas cütlüklə bağlı statistika nə deyir? www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. Funt/dolların təqvimdən asılılığı İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

8

S TAT İ S T İ K A

Maliyyə mövsümləri 1200 punkt hərəkət edir.

Eur/chf-ə gəlincə isə, bu cütlükdə aydın nəzərə çarpan patternlər tapmaq çətindir. Onu deyə bilərik ki, iyun ayında cütlük artıma meyilli olur. Hərçənd, bu, elə də ciddi artım olmur.

8

Praktik tövsiyələr

Şəkil 2. Təqvimin avro/dollara təsiri Mart və oktyabr ayları da avro üçün mənfi işarəsi altında keçir.

Avro/dollar üçün ən uğurlu ay sentyabrdır.

Usd/chf Gözləmək olardı ki, dollar/frank sadəcə, avro/dolların əksinə hərəkət nümayiş etdirəcək, amma belə deyil. Daha doğrusu, yanvar ayında cütlük doğrudan da, avro/dolların güzgüdəki əksi kimi hərəkət edərək, artır. Halbuki, sentyabr – usd/chf üçün eniş ayıdır. 7 ilin altısında bu cütlük sentyabrda ortalama 230 punkt düşüb. Dekabr ayında frank avronun artımı ilə müqayisədə daha kəskin enir.

Onun bu aydakı orta enişi 360 punkt olub. İyul və oktyabr aylarında 7 haldan 5-də cütlük artım hərəkətində olub. Hərçənd, bu ayların orta artımı elə də böyük deyil – təxminən 100 punkt.

noyabr aylarını eniş trendində keçirir. 7 ilin 6-da kross hər ay ortalama 400 punktluq eniş hərəkəti göstərib. Eyni dövrdə eur/gbp artım nümayiş

Əlbəttə, sadəcə təqvimi ələ götürərək, əməliyyat açmaq olmaz. Təqvim patternləri dəyişə, yeni qanunauyğunluqlar meydana çıxa bilər. Siz, sadəcə olaraq, bu qanunauyğunluqları öz sisteminizin siqnalları ilə tutuşduraraq, daha dəqiq əməliyyatlar aça

qabarıq n ə a d ın s a r a Krossların bp/chf g i” n r e tt a p “təqvim nəzərə çarpan lunur o ə id h a ş ü m ə cütlüyünd etdirib ki, bu da taamilə məntiqlidir.

Yanvar ayında isə adətən gbp/chf artıma meyilli olur. Hə də bu artımlar kifayət qədər sanballı trend əmələ gətirir: cütlük 500-

bilərsiniz. Yəni bazarın mövsümiliyini nəzərə alaraq, onun əhvalında köklənmək lazımdır. Bu, istənilən metodla işləyən treyderə ancaq xeyir gətirər.

Kross-kurslar Krossların arasında ən qabarıq nəzərə çarpan “təqvim patterni” gbp/chf cütlüyündə müşahidə olunur. Belə ki, bu cütlük adətən www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Şəkil 3. Təqvimin usd/chf-ə təsiri İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

11

12

M E YA R L A R

Özünü tanı

Treyderlə oyunçunun fərqi Boris Şlossberq

M

uyğun olaraq, dəqiq ölçülübbiçilmiş əməliyyatlar aparmaq, digərində isə “oynamaq” üçün.

Bunun axırının nə ilə qurtardığını sizə deyəcəyəm, amma öncə gəlin, ticarətlə şövqlü oyun arasındakı fərqə nəzərə salaq.

masiya ilə nə etdiyini dəqiq bilmək mümkün deyil. Fəqət eyni treyder bir neçə yuxarı zaman periodunda qrafikləri təhlil edirsə, trendləri müəyyənləşdirirsə, fibonaççi nisbətlərinə baxırsa, bütün bunları bir tamın hissələri kimi təhlil edirsə - bu halda daha ona

ən şövqlü oyunları Bu ikisinin arasındakı əsas fərq xoşlayıram.

Las- informasiya lə uğura Veqasda çox olmuə h k ə m lə iş i d Ticarətdə cid şam, hər dəfə də kazinoya getdi işləməmək id c a m m a , ir mişəm, amma heç vaxt oyuna bir zəmanət verm nət verir a m ə z dollardan çox pul qoymamışam. a ğ lu z u s uğur Çünki mənim üçün oyunun öz yeri var. Oyun elə oyun olaraq oyunçu demək olmaz. O, nə etdiyi barədə informasiyası olan bir treyilə bağlıdır. İn-for-ma-si-ya! Siz qalmalıdır. nə etdiyiniz barədə nə qədər az in- derdir. formasiyaya maliksinizsə, hərəkəTəsadüf nəticəsində qazanc Yaxud, fundamental analiz verən oyunlardan gəlir əldə etmək tiniz bir o qədər çox dərəcədə əsasında işləyən bir treyder şövqlü oyuna çevrilir. şansı məni əsla maraqlandırmır. Əgər texniki treyder 5 dəqiqəlik götürək. Əgər o, sadəcə bir Mən həmin oyunların dəlisinə qrafikdə dəstək/müqavimət zona- xəbərin təsirilə bazara girirsə, bu çevrilən kütləyə etinasız zaman oyunçudur. larına baxaraq, əməliyyat açırsa, yanaşıram. Amma bununla belə, o, oyunçudur. Çünki bu inforöz daxilimdə etiraf edirəm ki, 8 bəzən ticarət apararkən mənim də özümü həmin insanların gününə saldığım vaxtlar olub. Əgər siz daim ancaq ticarət aparmaq xətrinə ticarət aparırsınızsa, məqsədiniz ancaq oyunda (bazarda) olmaqdırsa, özünüzün haqlı olduğunuzu hiss etməyə ehtiyacınız varsa, onda siz – treyder yox, oyunçusunuz. Siz ciddi plan olmadan əməliyyat açırsınız, ona görə də, bazarın təsadüfi şıltaqlığından asılısınız.

Təzə başlayanda mən də belə idim. O zaman mən iki hesab açdım: birində ticarət planıma www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bəzi treyderlər özlərini real işdə yox, bu cür oyunda hiss edirlər İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

M E YA R L A R 8

Yox, əgər ümumi iqtisadi vəziyyəti təhlil edir, digər göstəricilərə baxır, bütün bunların fonunda konkret xəbəri dəyərləndirirsə, onda, əlbəttə ki, informasiyalı treyderə çevrilir.

Həyatın başqa sahələrində olduğu kimi, treydinqdə də uğur qazanmaq üçün ciddi işləmək və “ev tapşırıqlarını” yerinə yetirmək lazımdır.

Sizə zəhmətsiz qazanc gətirməyə qadir olan heç bir sehirli formul, beş dəqiqəlik analiz metodu yoxdur. Ticarətdə ciddi işləmək hələ uğura zəmanət vermir, amma ciddi işləməmək uğursuzluğa zəmanət verir. Çünki ciddi iş görmədən siz, ümumiyyətlə, nəyin baş verməsi və özünüzün də nə etdiyiniz barədə informasiyaya malik olmayacaqsınız.

Özünü tanı İndi isə mənim eksperimentimə qayıdaq. Artıq dediyim kimi, mən iki hesab açmışdım: birində ətraflı analiz etməklə və riskləri nəzərə almaqla treyder kimi əməliyyat aparırdım, o birində isə bunları etmədən oyunçu kimi.

aktivləri isə top kimi yuxarı-aşağı sıçramaqda idi.

Bunu görəndən bir qədər sonra mənim “oyunda olmaq” həvəsim yavaş-yavaş öləz-

z ədə nə qədər a r a b iz in iy td e Siz nə rəkətiniz bir o ə h , ə s iz in s k li ma informasiyaya una çevrilir. y o lü q v ö ş ə d ə c qədər çox dərə

iməyə başladı. Siqareti atan insanın təmiz havaya ehtiyacının artması kimi, məni də ciddi ticarət özünə çəkir, şövqlü oyun hissindən getdikcə daha az zövq alırdım. Şövqlü oyunların belə bir xüsusiyyəti var: siz onları nə qədər az oynayırsınızsa, boş və mənasız iş olduğunu bir o qədər aydın dərk edirsiniz. Bu baxımdan eksperimentim mənim üçün çox böyük bir dərs olmuşdu.

İkinci hesabı özümün oynamaq həvəsimi təmin etmək üçün açmışdım.

Birinci hesabda əməliyyatlar az-az açılırdı. Çünki mən yaxşı fürsətləri gözləyir, əsaslandırılmamış əməliyyat açmırdım. İkincidə isə tez-tez əməliyyatlar açırdım. Buna baxmayaraq, birinci hesab daha sürətlə və sabit şəkildə artırdı. Oyun hesabımın

Ötən ilin 3 uğursuzu U

orren Baffetin belə bir müdrik sözü var͚: ancaq su çəkiləndə kimin çılpaq çimdiyini görmək mümkündür.

Və indi 2011-ci ilin nəticələrinə nəzər salanda görmək olur ki, Uoll-Stritin böyük hissəsi çılpaq çimirmiş! Elə Baffetin özü başda olmaqla.

Uorren Baffet 2011-ci il Baffet və “Berkshire Hathaway Inc.” üçün sadəcə olaraq, dəhşətli keçdi. Holdinqin səhmləri 9% düşüb. Bu, S&P 500 indeksinin illik 4%-lik enişilə müqayisədə kifayət qədər ağır rəqəmdir. Bura şirkət rəhbərwww .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

liyinin insayder informasiyasından istifadə etməsi məlum olanda yaranan qalmaqalı da əlavə etmək lazımdır. Bir sözlə, 2008-ci ilin maliyyə böhranı başlayandan bəri 2011-ci il Baffet üçün ən uğursuz il oldu.

Raca Racaratnam Biz bu treyderin haqqında yazmışdıq: il ərzində insayder informasiyasının növbəti qurbanı məhz o olub. Onun “Galleon Group” şirkətinin fəaliyyəti hüquq-mühafizə orqanlarının diqqət mərkəzinə düşəndən sonra işləri baş-ayaq getdi. Milyarderin telefon danışıqlarının yazısı açıq-

landı, ardınca özünə 11 il iş verdilər. Varlılar da ağlayır!

Goldman Sachs Group Inc.

Beş il əvvəl Goldman dünyanın ən uğurlu banklarından biri idi. O, Uoll-Stritin etalonu sayılırdı.

2008-dən bu yana isə... Təkcə keçən ilin 3-cü rübündə şirkət 393 milyon dollar itirib. İdarə Heyətinin sədri fırıldaqçı Rac Racaratnama informasiya ötürməkdə suçlu bilinib. İpoteka sənədləri ilə fırıldaqlarının üstü açılıb. Bir sözlə, sürətlə palçığa batmaqda davam edir.

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

13

14

M ETO D

Ticarət taktikası

Xəbərin pula çevrildiyi məqam:

“Nonfarm Payrolls” strategiyası

N

onfarm Payrolls ilə ticarət kifayət qədər elementar olsa da, yaxşı nəticə verir. O, treyderə 13 saat ərzində 100-150 punkt gəlir götürməyə imkan yaradır.

Həm də dərin analiz tələb etmədən.

Nonfarm Payrolls – ABŞ iqtisadiyyatının kifayət qədər vacib makroiqtisadi indikatorlarından biridir. O, hər ayın 1-ci cümə günü Bakı vaxtı ilə saat 17:30-da dərc olunur. Göstəricilər açıqlanan kimi bazar ona çox güclü reaksiya verir. Nəticədə qiymət kifayət qədər güclü hərəkət edərək, treyderlərə yaxşı gəlir götürmək üçün şans təqdim edir.

Bir qayda olaraq, Nonfarm Payrolls dərc olunan gün treyderlər bazara girməyə tələsməyərək, rəqəmlərin açıqlanmasını gözləyirlər. Həmin dövrdə Forex bazarında qiymət bir neçə dəfə aldadıcı hərəkətlər edir, dəstək/müqavimət səviyyələrinin saxta yarılması, “yalançı” keçidlər müşahidə olunur. Ya da əksinə: 30-70 punktluq dar diapazonda ticarət gedir. Əsas ticari qüvvə və potensial “Nonfarm Payrolls”un dərc olunacağı məqamı gözləyir.

Belə vəziyyətdə bu cür strategiya ilə ticarət aparmaq daha www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. Nonfarm Payrolls indikatorunun dərci ərəfəsində orderlərin yerləşdirilməsi məqsədəuyğundur: “Nonfarm Payrolls”un açıqlanmasına 5-10 dəqiqə qalmış terminalda gözləmə orderləri qoyuruq.

“Nonfarm Payrolls”un necə dərc olunacağını və bazarın ona hansı reaksiyanı verəcəyini əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq son dərəcə çətin olduğundan, eyni vaxtda iki order qoymaq lazımdır: buy stop və sell stop. Əgər Nonfarm Payrolls dərc olunana qədər sizin açıq əməliyyatlarınız varsa, onları bağlamaq məsləhətdir. Çünki bu zaman bəzi hallarda bazar “gap” əmələ gətirdiyindən, “stop”lar qeyri-effektiv olur. Belə ki, sizin əməliyyat “stop”un yox, “gap”in açılış qiyməti ilə bağlanacaq. Bu isə çox vaxt hiss edilən itki olur (20-70 punkt az deyil - xüsusilə

də əgər əməliyyatın həcmi böyükdürsə).

Adətən Nonfarm Payrolls dərc olunandan sonra Forex bazarı ilk dəqiqələrdə əvvəlcə bir tərəfə hərəkət edir, sonra isə kəskin şəkildə dönüş edərək, əks istiqamətdə gedir. Ona görə, çalışmalıyıq ki, orderimiz boş yerə işə düşməsin. Bunun üçün onları optimal məsafədə yerləşdirməliyik. Amma bu “optimal” məsafə nə qədər olmalıdır? Təcrübə göstərir ki, cari qiymətdən 35 punkt məsafə yaxşı nəticə verir (şəkil 1).

Gözləmə orderləri yerləşdiriləndən sonra stop-orderləri qoymaq lazımdır. Misal üçün, 30 punkt məsafədə. Yaxşı olar ki, bunu elə gözləmə orderi ilə eyni vaxtda edəsiniz.

8

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

Ticarət taktikası olaraq sonrakı addımları müəyyən etmək lazımdır. Əməliyyatı yarım saatdan çox açıq saxlamaq məsləhət deyil.

8

Əgər orderlərdən biri işə düşəndən sonra qiymət sizin tərəfə gedib, 10-15 dəqiqə eyni diapazonda qalsa, əməliyyatı bağlayın. Çünki bu, bazarda əhval-ruhiyyənin dəyişməsindən və qiymətin dönüş edə biləcəyindən xəbər verir (şəkil 2). bazarın “ilişdiyi” mərhələ vaxt: 17:33-17:55 gəlirin təsbit olunması

Beləliklə, biz birinci əməliyyatdan gəliri götürdük. Bəs Şəkil 2. Qiymət tərəddüdə girirsə, bundan sonra nə bazardan çıxmaq lazımdır etmək lazımdır?

Biz ya digər orTeyk-profiti 70-100 punkt derin işə düşməsini, ya da məsafədə qoymaq yaxşıdır. qiymətin hansı istiqaməti seçdiyini gözləyərək, Nonfarm Payrolls göstəricisi dərc olunandan sonra (saat 17.30- bazara girə bilərik. Və 17.31) qiymət adətən kəskin şəkil- yaxud, yenidən iki isdə ya yuxarıya, ya da aşağıya doğ- tiqamətdə order qoymaq ru sıçrayır. Bu zaman orderlərdən mümkündür. Onlardan birincisi artıq yeni yaranan biri işə düşəcək. Qiymət sizin istiqamətdə 30-40 punkt gedən kimi zirvənin/dibin üstündə/altında qoyulmalıdır. İkinci “stop”u itkisiz zonaya çəkmək orderi isə 50% prinsipi ilə lazımdır. qoyuruq: əgər qiymət xəbərdən sonra getdiyi Bundan sonra sizin 3 variantınız var: 1) gəliri götürmək, 2) məsafənin 50%-ni geri qiymətin hərəkətini treylinq-stop- qayıdarsa, böyük ehtimalla, əks istiqaməti seçəcək. Ona la izləmək, 3) qiymətin özünü görə də, hərəkətin 50%-lik necə aparacağını gözləmək. səviyyəsindən 5 punkt Xəbərin dərcindən 20-25 aşağıda order yerləşdiririk dəqiqə sonra onun bazarın (şəkil 3). hərəkətinə necə təsir göstərdiyini dəqiqləşdirmək və buna uyğun www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Bazara təkrar giriş or-

derlərinin biri işə düşəndən sonra digərini ləğv etmək lazımdır.

Açılan əməliyyatın “stop”unu mümkün qədər tez itkisiz zonaya çəkməyə çalışmalıyıq. İkinci əməliyyat açılandan sonra daha ciddi hərəkət gözlə yirik. Çünki bu, artıq qiymətin seçdiyi istiqamətdir. Ona görə də 100 punktdan çox gəlir götürməyə çalışacağıq.

Adətən saat 18:10-18:50 arasında qiymətin hərəkətində yenidən tərəddüd yaranır. Bu, 1015 dəqiqədən çox davam edərsə, əməliyyatı bağlayın. Bu, o deməkdir ki, “buğa”larla “ayı”ların gücü təxminən bərabərdir və qiymət daha az müqavimət istiqamətini seçə bilmir. Əgər düzgün tətbiq olunarsa, bu strategiya “Nonfarm Payrolls” göstəricisi dərc olunanda orta hesabla 150 punkt gəlir götürməyə imkan verir.

Buy Stop

Sell Stop

Şəkil 3. Bazara təkrar giriş İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

15

16

T Ə L İ M AT

Fair play

Üçüncü variant yoxdur:

Ya qayda, ya “ay daaaa...”

Qaydayla itirmək qaydasız qazanmaqdan yaxşıdır Tariyel Həsənov

edirsiniz. Və doğrudan da, siz deyən olur - nəticədə kazino reyder öz sisteminin itirdiyini qaytarır, üstəlik, yaxşı qaydalarını pozmaqla gəlir götürür! Amma buna baxmayaxşı gəlir götürə bilər- yaraq, əmin olun ki, kazinonun mi? Əlbəttə, bilər. Bəs treyder öz sahibi sizi işdən qovacaq. Çünki sisteminin qaydalarını pozmaqla siz kazinonun pullarını təhlükə alitkidən qurtula bilərmi? Yenə də tına salmışdınız. Çünki kazinoda bəli! Elə isə, biz niyə qaydalara heç nə “mütləq” olmur (eynilə əməl etməliyik ki?! bazardakı kimi). Və bir də çünki hər diler bu cür özfəaliyyət Bu suala qayıdacağıq. Amma göstərib, hətta kazinonun xeyrinə əvvəlcə balaca bir haşiyə çıxaq. qaydaları pozsa, tezliklə hamı Bir çox kitablarda söhbət qayquru yerdə qalacaq. Bu işdə qayda dalara çatanda adətən kazinodan ilə itirmək qaydasız qazanmaqdan misal gətirilir. Həmin misalı yaxşıdır. Kazinolardakı dəbdəbə təkrarlayıram. Təsəvvür edin ki, də elə ondan xəbər verir ki, sərt siz kazinoda diler (kart paylayan, qaydalara riayət edilməsi yaxşı kazino tərəfdən oynayan) gəlir gətirən işdir. işləyirsiniz. Bütün dilerlərin oyunu necə idarə etmək və nə İndi bunu treydinqə tətbiq edək. vaxt dayandırmaqla bağlı konkret, Tutalım, siz əminsiniz ki, əgər sərt qaydaları var. Həmin qayəməliyyatı qaydaya uyğun olaraq daları kazinonun rəhbərliyi bağlamasanız, qiymət geriyə qayımüəyyənləşdirir və təsdiqləyir. dacaq... Və doğrudan da, qayıdır! Əgər diler həmin qaydalara əməl Siz qaydanı pozdunuz və edə-edə uduzsa, bu, ona irad tutul- qazandınız... Ura?! mur. ...Yox! Siz qaydaya uyğun itirsəydiniz, bundan daha yaxşı Tutaq ki, birinci dövrədən sonra idi! Çünki bu dəfə bəxtiniz gətirdi siz uduzmusunuz. Amma qəti şəvə ağzınızda şirə qaldı. Növbəti kildə əminsiniz ki, indicə qazandəfələrdə isə bəxt sizin üzünüzə mış oyunçu növbəti raundda gülməyə də bilər. Ticarətdə bəxt mütləq uduzacaq və ona görə də, olduqca pis faktordur. Fəqət siz qaydanı pozub, oyuna davam hər dəfə ona ümidli olaraq, qay-

T

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

daları pozmaqda davam edəcəksiniz. “Poz və qazan” prinsipi ancaq “kola” qapağının altında olanda yaxşı işləyir.

Birdəfəlik anlamalıyıq ki, treyderin uğursuzluğunun kökü onun özündə, psixologiyasındadır. İndi demək olar ki, bütün kitablarda birja ticarətinin psixoloji aspektlərindən bəhs edən bölmə var. Bu da tamamilə məntiqlidir, axı maliyyə bazarları elə bir yerdir ki, burada hər kəs özü qərar verir.

Bazar heç kimi heç nəyə məcbur etmir. Bundan əlavə, uğursuz treyderi “pis bazar” haqqında söhbətlərindən də tanımaq olar.

Halbuki, bazar pis və ya yaxşı olmur. Biz bazarın heç vecinə də deyilik.

Bazarda hər şeyi emosiyalar həll edir. Onları cilovlamağın vasitələrindən biri – sərt ticarət qaydaları fikirləşmək və hər şeyə rəğmən, onlara riayət etməkdir.

Larri Vilyams deyir ki, qaydalar ilk növbədə bizi özümüzdən qorumaq üçündür. Bazardan yox, məhz özümüzdən! Növbəti dəfə qaydanı pozanda bunu yadınıza salın.

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

17

“İnforex”in qonağı

“Bazardan çıxardığım pulu çox şeyə xərcləmişəm”

J

urnalımızın yeni ildəki ilk müsahibi ilə tanış olun! Zamin Əzizov 1984-cü ildə Cəbrayıl rayonunda anadan olub. 2005 ci ildə BDUnin İqtisadi Kibernetika və Tətbiqi Riyaziyyat fakültəsini bitirib. Sonradan elə həmin Universitetin Beynəlxaql Hüquq və Beynəlxalq Münasibətlər fakültəsinə daxil olub və 2010-cu ildə başa vurub. İxtisasça hüquqşünasdır, hazırda “İnternational Legal Consulting” hüquq firmasında direktor müavini vəzifəsində çalışır.

- Gəl, Forexlə tanışlığının tarixçəsindən başlayaq...

- Forex haqqında xeyli müddətdir ki, məlumatlıyam. Ancaq əvvələr mən bu düşüncədəydim ki, maliyyə bazarında yalnız tam peşəkar şəxslər və yalnız müəyyən birjalarda məşğul ola bilərlər. Təxminən bu ilin avqust ayında, təsadüfən internetdə hansısa bir Forex

bir bazardır. Bir neçə Forex şirkətlərində uğursuz əməliyyatlarımdan sonra, dekabr ayının əvvəlində “İnForex” şirkətində özümə real hesab açdım.

- Bu sahəyə səni cəlb edən nə oldu?

- Bu sahəyə məni cəlb edən səbəb, insanın öz kapitalını istədiyi şəkildə idarə edə bilməsidir. Burada insan beyninin, intuisyasısının və məntiqinin köməyi ilə həyatını kökündən dəyişdirə bilər. sənin üçün necə keçdi və 2012-dən nə gözləyirsən?

- Nəzərə alsaq ki, hesabıma yatırdığım kapitalı bir neçə dəfə artıra bilmişəm, deyə bilərəm ki, 2011-ci il bir treyder olaraq mənim üçün çox yaxşı keçdi.

Amma eyni zamanda, bu sahədə yeni olduğum üçün 2011-ci ili mən həm də Forexlə tanışlıq ili kimi qiymətləndirərdim.

- Forexi daha dərindən öyrəndikcə ilkin fikirlərin necə dəyişdi?

- Forexi daha dərindən öyrəndikcə,

a yatırdığım ım b a s e h i, k q - Nəzərə alsa işəm, deyə m il b a r tı r a ə f ə çə d olaraq kapitalı bir ne r e d y e tr ir b il 1-ci bilərəm ki, 201 yaxşı keçdi. x o ç n ü ç ü im mən şirkətinin saytına rast gəldim və bundan sonra Forex-lə maraqlanmağa başladım. Və əmin oldum ki, Forex bazarı çox etibarlı qurulmuş www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

mənə aydın oldu ki, insan qısa bir müddətdə milyonçu ola bilməz. Bunun üçün zaman və peşəkarlıq lazımdır.

- 2011-ci il bir treyder olaraq

- Əgər Şaxta Baba sənə Forexlə bağlı hansısa bir sirri açası olsaydı, ondan nə soruşardın?

- Bilirsiniz, əslində bu, çox maraqlı və çətin sualdır.

8 İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8

18

Güman edirəm ki, mən dünyanın ən uğurlu treyderinin strategiyasının sirrini öyrənmək istərdim.

- Bazardan çıxardığın ilk qazancını nəyə xərcləmisən?

- Bazardan çıxardığım ilk

“İnforex”in qonağı qazanacağın pullarla nə etməyi düşünürsən?

- Qarşıda qazanacağım pulları əlbəttə ki, birinci növbədə özümün və ailəmin daha yaxşı həyat tərzi keçirməsinə və maliyyə bazranını daha dərindən öyrənmək üçün xaricdə bu sahədə ixtisaslaşmış müəssisələrdə prak-

dirən şey, ş lə b ə s ə x o ç n ə Bazarda məni yduğum o q s s lo p to s n yyatı açdığım əməli mı mənfiyə tı a y y li ə m ə im yerlərdən mən ayıtmasıdır. q ə iy r e g , ıb y bağla məbləği çox şeyə xərcləmişəm. Məncə, bu, sirr olaraq qalsa daha yaxşı olar.

- Bəs sirr deyilsə, qarşıda

tika keçməyimə yönəldəcəyəm. Bundan başqa, həll olunmağını gözləyən problemlər çoxdur. Bu problemlərin həlli isə qazanacağım məbləğlərdən və həmin anda olacağımız şəraitdən aslıdır. Ona görə, indidən dəqiq proqnoz vermək çətindir.

- Səncə, forexdə ticarət aparmaq nə dərəcədə çətin iş sayıla bilər?

- Məncə, Forexdə ticarətlə məşğul olmağa dırnaq arası baxılmamalıdır, bu, kifayət qədər məsuliyyətli bir işdir. Yəni buna bir kompüter oyunu kimi yanaşma tərzi yanlışdır, yalnız o halda buradan

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

gəlir götürmək olar kı, treyder işə tam ciddi şəkildə yanaşsın.

- Bazarda stress keçirirsənmi?

- Stress insana xass olan bir hissdir və mən də bir insan olaraq açdığım əməliyyatın verəcəyi nəticədən dolayı stress keçirə bilərəm. Ancaq əgər bu stressi əməliyyat açmazdan qabaq keçirirəmsə, onda sakitləşməyənə qədər bazara girmirəm.

- Bazarda səni ən çox əsəbiləşdirən nə olur?

- Mən Stop Loss və Take Profit funksiyalarından istifadə edən bir treyderəm. Bazarda məni ən çox əsəbləşirən şey, açdığım əməliyyatın stop-loss qoyduğum yerlərdən mənim əməliyyatımı mənfiyə bağlayıb, geriyə qayıtmasıdır.

- Ən böyük itkin və ən yaxşı qazancın haqqında danışa bilərsənmi?

- Etiraf etməliyəm ki, təzə başlayan vaxtlarda kifayət qədər böyük bir məbləğin itirilməsi mənim qısa müddətdə bir neçə yanlış əməliyyat açmağıma səbəb olmuşdu. Nəticədə ilk qoyduğum kapitalın məbləğində pul itirmişdim. Bir gün isə bazarın çox stabil hərəkət etdiyi vaxtda hesabımı iki dəfə artırmışam.

- Əməliyyat açmamışdan qabaq bazarı necə, nə qədər və hansı metodlarla təhlil edirsən?

- Bu, bazarın hansı şəkildə hərəkət etməsindən asılıdır.

Bunun üçün həm MetaTraderdə olan, həm də özümün internetdə tapdığım indikatorlardan istifadə edirəm.

8

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8 Bundan başqa, bazarda texniki və fundamental analizlə paralel olaraq, dünyada baş verən iqtisadi və siyasi xəbərləri təhlil edirəm.

- Keçək əsas məsələyə... Özünün xüsusi strategiyan varmı?

- Məncə, hər uğurlu treyderin özünün strategiyası olmalıdır.

Mən öz strategiyamı belə adlandırıram: “10 punkt qazan və ya itir” srategiyası. Ancaq bunu etmək üçün bazarda çox sürətli hərəkətlər olmamalı və hansısa vacib xəbər gözlənilməməlidir.

- Adətən hansı zaman periodunda işləyir və əməliyyatlarını nə qədər müddət ərzində açıq saxlayırsan?

- Mən əməliyyat açmazdan qabaq bütün zaman periodlarını incələyir və bu zaman periodlarının neçəsində qalxma və neçəsində düşmə olduğuna diqqət yetirirəm. Əgər yanlış bir əməliyyat açdığımı hiss edirəmsə, ziyana baxmayaraq, dərhal əməliyyatı sonlandırıram. Çox nadir hallarda olur ki, mənim açdığım əməliyyat sabaha qalsın.

- Ancaq gəlir gətirən gizli strategiyaların varlığına inanırsanmı?

- Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, hər bir uğurlu treyderin özünün strategiyası var. Və o, həmin strategiyadan nə qədər danışsa, yaxud kimisə öyrətsə də, özü tətbiq etdiyi kimi heç kim onu tətbiq edə bilməyəcək. Ona görə, bütün gəlir gətirən strategiyaları mən “sirrlərlə dolu gizli strategiya” adlandırardım. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

“İnforex”in qonağı - Forex sahəsində xoşladığın kitablar, filmlər varmı?

- Mən Forex bazarını öyrənmək üçün heç vaxt müəllim xidmətlərindən yararlanmamışam. İnternetdə istənilən strategiyanı öyrənmək üçün kifayət qədər videoroliklər var. Forexlə bağlı ən çox sevdiyim kitab isə John J. Murphy –nin “Technische Analyse der Finanzmärkte (Maliyyə Bazarlarının Texniki Analizi)” adlı kitabıdır.

- Özünü treyder kimi necə xarakterizə edərdin: aqressiv, yoxsa mühafizəkar?

- Düşünürəm, bir treyder kimi mühafizəkaram.

- Tutaq ki, çox yaxın bir dostuna Forexlə bağlı qısa məsləhət verməlisən... Nə deyərdin?

- Mənim fikirimcə, Forex bazarında birinci növbədə

hesab edirsən?

- Ən zəif cəhətim bəzən bilərəkədən öz prinsiplərimi pozmaqdan ibarətdir, bu isə əməliyyat zamanı ya çox böyük itkiyə, ya da az gəlir əldə etməyimə səbəb olur. Ən güclü cəhətimi isə yanlış açdığım əməliyyatlar zamanı itirdiyim məbləğdən təəsüf hissi keçirməməyimdir.

- Səncə, treyderə ən çox hansı keyfiyyətlər lazımdır?

- Mən bu fikirdəyəm ki, uğurlu treyder olmağın sirri əməliyyat açarkən bu 4 vacib şərtdən çox aslıdır: Birincisi, bilgili olmaq, ikincisi, sakit olmaq, üçüncüsü, səbrli olmaq, dördüncüsü isə açdığın əməliyyatın düzgün olmasından əmin olmaq.

- Və sonda, treyder həmkarlarına nə demək istərdin?..

açdığım ş lı n a y ə is i m ti ğdən Ən güclü cəhə lə b ə m im iy d ir manı it əməliyyatlar za imdir y ə m ə m ir ç e k i təəsüf hiss Demo hesab açıb yetərincə təcrübə qazanmaq lazımdır.

Forexlə bağlı isə deyərdim ki, öyrən, tətbiq et, qazan və həyatını dəyiş.

- Böyük risklərə girirsənmi?

- Böyük risklər həmişə böyük insanlara xas olan bir xüsusiyyət olub. Mən də böyük riskləri sevirəm, yalnız düşünülmüş və ağıllı risk olarsa.

- Treyderlərə məsləhətim budur ki, əməliyyat açarkən itirəcəyiniz məbləği əvvəlcədən hesablayıb, itki ilə razılaşın ki, uğursuzluq vaxtı özünüzü qınamayasınız. Həyatda ən pis şey özünə inamın itirilməsidir. Bu baş verdiyi halda siz heç vaxt uğur qazana bilməzsiniz.

Hamıya bol şans və ən əsası, həmişə bilgili olmağı arzulayıram ki, forex bazarında gündəlik dövr edən 5 trilyon puldan öz payınızı götürə biləsiniz.

- Treyder kimi ən zəif və ən güclü cəhətlərini hansılar İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

19

20

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

REAL BAZAR

Mif və reallıq

Money Management Mifləri Kapitalın idarə olunması qaydaları hansı hallarda xeyir yox, ziyan gətirir Fərid Hüseynov

Onlar nadir hallarda qiymət axınının dinamikasını başa düşürreyderlər arasında ən lər. Hətta bazarı analiz edərkən çox yayılmış faciəvi belə, tez-tez texniki analizin təbiəsəhvlərdən biri kapi- tini səhv anlayırlar. talın idarə olunması strategiyasına məhəl qoyulmamasıdır.

Xaotik ticarət – foreksdə pul Halbuki, money-management itirməyin ən çevik yollarından qaydaları treyder üçün müqəd- biridir. “Bəxtəbəxt” metodla dəs olmalıdır! Bütün treyderlər işləyənlər gec-tez hesablarını itirir əgər uğur əldə etmək istəyirlərsə, və oyundan kənarda qalırlar. kapitalın idarə olunması qay- Taleyin ironiyasına bax ki, belə dalarına mütləq riayət etmə- treyderlər öz mövcudluqları ilə lidirlər. bazarın hərəkətinin xaotik olmadığını sübuta yetirirlər. Əks Əgər geniş mənada götürsək, halda onların nəticələri peşəkar ticarətdə cəmi iki strategiya var: treyderlərinkindən pis olmazdı. trend və kanal. Eynilə, kapitalın idarə olunmasında da iki strategiya var: Ya siz çoxlu sayda xırda itkilərə dözməlisiniz ki, iri bir xeyir hesabınızdakı itkini bağlasın, ya da xırda-xırda xeyirləri götürməklə, böyük bir itkinin hördüyünüz divarı uçurmayacağına ümid etməlisiniz.

T

Nəyə görə yeni başlayanlar demək olar ki, həmişə uduzurlar?

Ona görə ki, onlar necə gəldi ticarət aparırlar. Onlar nadir hallarda öz sistemlərinə riayət edirlər. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bu adamlar meydanın ortasından topu səbətə ata bilərlər, amma heç vaxt peşəkar basketbolçuya qarşı oyunda tab gətirə bilməzlər. Yəni belə ticarət aparanlar arada qazanc götürsələr də, peşəkar texniki treyderlərlə mübarizədə şansları yoxdur.

Belə bir fikir mövcuddur ki, texniki analiz vacib deyil, yalnız kapitalın idarə olunması əsasdır.

Bir sıra digər treydinq mifləri kimi, bu da boş söhbətdir. Kapitalın idarə olunması özü-özünə sizi uğurlu treyder etməyəcək.

8

etodla “Bəxtəbəxt” m ez hesablarını -t c e g r lə n ə y lə iş an kənarda itirir və oyund qalırlar. İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

21

REAL BAZAR 8

22

Amma bu, istənilən düşünülmüş texniki “setap”a çox vacib əlavədir.

Kapitalın idarə olunması strategiyaları treyderlərin özləri kimi unikaldır və faciəvi miflərdən biri bütün treyderlərin eyni qaydaya riayət etməsidir. Bu da cəfəngiyyatdır. Faktik olaraq treyder nə qədər çox ticarət aparırsa, kapitalı idarə etmə vərdişləri bir o qədər çevik, çətin və yaradıcıdır. Belə ki, foreks treyderlərə sərhədsiz likvidlik və imkanlar verir, ona görə də, foreksdə money-management strategiyaları da son dərəcə müxtəlif ola bilər.

2:1 mifi Əvvəla, kapitalın idarə olunmasının treydinqə aid istənilən kitabda yer alan, geniş yayılmış metodunu götürək. Həmin metoda görə, hər bir əməliyyatda sizin risk/gəlir nisbətiniz ən azı 2-nin 1-ə olmalıdır, yəni 1 punkt riskə qarşı 2 punkt gəlir əldə etməyə çalışmalısınız. Belə olduqda treyder əməliyyatlarının 40%-i düz olduğu zaman qazana bilir. İlk baxışdan ideya son dərəcə məntiqi və praktik görünür. Amma real həyatda 1 punkt risk eləməklə 2 punkt gəlir əldə etmək son dərəcə çətindir. Özünüz yoxlayın və əmin olarsınız. Birincisi, real ticarətdə hər şeyi bu qədər dəqiq planlaşdırmaq olmur. İkincisi, spredlər bu nisbəti riskin xeyrinə dəyişirlər.

Zaman intervalını böyütməklə 100 punkt riskə görə 200 punkt gəlir daha yaxşı şans verir. Spred burada az rol oynayır.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Mif və reallıq Amma gəlin, bir az fasilə edək. Əgər əməliyyatın gəlir səviyyəsinə çatmağını gözləməyə səbriniz çatmırsa, onda necə? Böyük ehtimalla siz 100 punkt, hətta 50 punkt gəlirdə əməliyyatı bağlamaqla 2:1 nisbətini 1:1 və hətta 1:2 edəcəksiniz. Siz hər bir treydinq kitabının məqbul bilmədiyini edirsiniz – gəlirin artmağına imkan vermirsiniz. Amma sizin individuallığınızı nəzərə alsaq, həmin vəziyyətdə başqa cür hərəkət edəcəyinizi gözləmək olarmı?

Təsəvvür edək ki, siz başqasınız. Siz çox səbrlisiniz, kifayət qədər nizam-intizamlısınız ki, qaydalara tam riayət

Ekranda yenidən 1.2350, 1.2325 rəqəmləri görünür; yavaş-yavaş, amma dəqiq hədəfə doğru gedirik.

1.2320, 1.2310, 1.2305. TakeProfitiniz artıq işə düşmək üzrədir.

Qiymət bir qədər də aşağı düşdükdən sonra 1.2301-ə çatır, sonra geriyə çəkilir, əvvəl bir az, sonra birdən, bir neçə saniyəyə 1.2350-ə, sonra 1.2370-ə qalxır.

Siz təəccüb içində qalırsınız.

Qiymət, demək olar ki, hədəfə çatmışdı. O, hökmən həmin səviyyəni yenidən test etməlidir.

Siz gəlirin artımının qarşısını almaqla digərlərinin səhvini təkrarlamayacaqsınız. Siz əməliyyatda qalaraq klassik kapitalın

ı strates a m n lu o ə r a Kapitalın id aldır ik n u i im k i r lə z rlərin ö eydergiyaları treyde tr n tü ü b i ir b rdən və faciəvi miflə tməsidir e t ə y ia r a y a d y lərin eyni qa edəsiniz. Belə bir ssenarini fikrinizə gətirin: eur/usd-də əməliyyat açın. Deyək ki, 1.2500də “sell” verək 1.2600-a “stop” yerləşdirək, 1.2300-ə də “take profit” qoyaq. Hər şey yaxşıdır.

Qiymət lazımi istiqamət- də gedir.

Eur/usd əvvəl 1.2400-ə, sonra 1.2350-yə düşür və yavaş-yavaş 1.2300-ə yaxınlaşır.

1.2335-də qiymət dayanır və yavaş-yavaş qaxlmağa başlayır, əvvəl 1.2350, sonra 1.2375-ə çatır.

Amma siz səbrlisiniz. Əsəbləriniz möhkəmdir. Siz əməliyyatı saxlayırsınız, axı sizə məhz 2:1 gəlir/risk nisbəti lazımdır. Qiymət yenə düşməyə başlayır və siz özünüzü qalib hesab edirsiniz.

idarə olunması qaydalarına riayət edəcəksiniz. Amma qiymət daha 1.2300-ə qayıtmayacaq. Bunun yerinə sürətlə qalxaraq, 1.2600-a çatır, asanlıqla “stop”unuzu işə salır. İndi isə sizi belə bir fikir yeyir ki, əlinizdə 199 punkt olaola, gəlir 100 punkt ziyana çevrildi... Real treydinqə xoş gəlmisiniz!

Yanaşma tərzinin dəyişməsi Nə qədər belə epizod baş verməlidir ki, yeni başlayan treyder düşünülmüş nizam-intizamdan və müvafiq money-managementdən imtina etsin?

8

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

REAL BAZAR 8 Məhz bu səbəbdən 2:1 strategiyası hər şeydən öncə, bir fantaziyadır, xülyadır. Praktik olaraq treyderlərin çoxu iki yoldan biri ilə strategiyalarını dəyişəcəklər.

Birinci: qiymət lazımi istiqamətdə müəyyən punkt getdikdən sonra peşəkar treyderlər “stop”larını itkisiz vəziyyətə gətirirlər ki, əməliyyat uğursuz olmasın. Beləliklə, bizim eur/usd ilə bağlı vəziyyətdə treyder qiymət 1.2400-ü keçən kimi “stopu” 1.2500-ə çəkərdi.

Bir çox treyderlər üçün bu mövzu aktualdır. Təsəvvür edək ki, qiymət yenidən 1.2500-ə qayıdaraq, treyderin əməliyyatın bağladı. Ziyan olmadı, həmçinin, gəlir də gəlmədi. Əməliyyat pis təəssürat bağışladı. Treydinqdə psixoloji cəhətdən istiqaməti proqnozlaşdırıb, sonra bazardan gəlirsiz çıxmaqdan pis, xoşagəlməz bir hiss yoxdur. Bu, sanki bütün günü əziyyətlə çalışdıqdan sonra cibdəki deşiyə görə bütün qazancı itirməyə bənzəyir.

Buna görə də, treyderlərin çoxu

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Mif və reallıq geniş miqyaslı yanaşmaları təcrübədən keçirirlər. Adətən treyderlər gəlir riskin həcminə bərabər olanda əməliyyatın yarısını bağlayır. Bizim eur/usd-yə aid nümunədə treyder 1.2400-də əməliyyatın yarısını bağlayardı, sonra “stop”u itkisiz vəziyyətə gətirməklə heç olmasa müəyyən gəliri özünə saxlamış olardı.

Bu cür yanaşma lazım gəlsə, treyderə əməliyyatı saxlamağa imkan verərdi, ona görə ki, treyderin əsas istəyini – qazanmağı təmin edir.

Pozisiyanın yarısını 1.2400-də, digər yarısını 1.2300-də bağlamaqla treyder 1,5:1 gəlir/risk nisbətini götürmüş olacaq, bu da təbii ki, 2:1-dən azdır. Amma treydinq psixoloji olduğu qədər riyazi deyil və tez-tez riyazi cəhətdən optimal görünən şeylər psixoloji

baxımdan ziyan verir.

Peşəkar treyderlər bunu etiraf edirlər. Onlar həmçinin başa düşürlər ki, bazarın dinamikası daim dəyişir, ona görə də sərt gəlir/risk nisbətinə nadir hallarda

riayət etmək lazım gələcək. Daim pozisiyalarına nəzarət etməklə və riski bazarın reallığına uyğunlaşdırmaqla, peşəkar treyderlər nəinki müsbət gəlir-risk nisbəti əldə edəcəklər, həmçinin daha çox gəlirli əməliyyatlar açacaqlar.

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

23

24

TEXNİKA

Bazarlararası əlaqə

Dollar+Dow Birinin köməyilə o birində necə qazanmaq olar Stiven Pozer

D

ollardan bir indikator kimi istifadə etmək olarmı? Bu sual qəribə səslənsə də, təcrübəli texniki analitik üçün dollar maliyyə bazarlarını analiz etməyin alətinə çevrilə bilər.

ABŞ-da faiz dərəcələrinə mümkün dəyişikliklər barədə şərhlər Amerika dollarına (dolayısıyla Forexə) və Amerika fond bazarına həmişə ciddi təsir göstərir. Bazarların bu cür hərəkəti onu sübut edir ki, onların arasında qarşılıqlı əlaqə var.

Kütləvi informasiya vasitələrinin və analitiklərin şərhlərini analiz etsək, bir ziddiyyəti tutmaq çətin deyil. Bəzən onlar iddia edirlər ki, zəif dollar Amerika iqtisadiyyatı üçün yaxşıdır. Belə ki, ixracatçılar öz məhsullarını digər ölkələrə zəif

Şəkil 1. FES-in dollar indeksi dollarda satmaqla Amerika mallarının rəqabət qabiliyyətliyini artırmış olurlar. Əlbəttə ki, bu, ixracatçılar üçün yaxşıdırsa, idxalatçılar üçün pisdir. Nəzərə alsaq ki, Amerikanın idxalı ixracını üstələyir, demək, Amerika fond bazarları üçün güclü dollar müsbət təsirə malikdir. Digər tərəfdən, KİV və analitiklər deyirlər ki,

Şəkil 2. Dollar ilə Dow Jones arasında korrellyasiya www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

güclü dollar idxalın yüksək qiymətinə görə Amerika aksiyalarına təzyiq göstərir. Əgər həqiqətən belədirsə, dolların güclü olduğu vaxtlarda ABŞ-ın ticarət partnyorlarının fond bazarları artım dövrünü yaşamalıdırlar.

Dow Jones Industrial Average (DJIA) və Dow Diamonds (DIA) fondlarının xüsusi bir strategiyası var. Həmni strategiyada dolların məzənnəsindən fond bazarında alış və satış siqnalı üçün istifadə olunur. DIA adətən DJIA-a bənzəyir, belə ki, bu indeksə daxil olan bütün aksiyaları əhatə edir.

Dolların “çəkisini” ölçmək üçün Federal Ehtiyatlar Sisteminin dollar indeksindən istifadə edirik. Çünki məhz FES-in dollar indeksi valyuta və fond bazarlarındakı vəziyyəti daha obyektiv əks etdirir.

8

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA

Bazarlararası əlaqə

8

İndeksin hesablanma prinsipi barədə daha ətraflı məlumatı FESin rəsmi saytından (www.federalreserve.gov) öyrənmək olur (şəkil1). Əlbəttə ki, digər hədəflər üçün başqa indekslərdən də istifadə etmək olar. Məsələn, Nyu-Yorkun Ticarət Palatasının Dollar İndeksindən (USDX). Bu indeksdən istifadə fyuçers bazarında, NyuYork Fond Birjasında, avroya denominasiya olunmuş aksiyalar bazarında çox effektiv ola bilər. Çünki bu indeksin hesablanmasında avro böyük paya malikdir.

Biz belə bir amili özümüzə meyar götürəcəyik ki, Amerika iqtisadiyyatında idxalın ixracı üstələməsi adi haldır. Bu minvalla, güclü dollar fond bazarı üçün nisbətən yaxşı vəziyyətdir. Şəkil 2-də Dow Jones ilə dollar arasında korrelyasiya əlaqəsi göstərilib. Strategiya ondan ibarətdir ki, FES-in dollar indeksi 10 aylıq MA-nı yuxarıya doğru kəsdiyi zamanı Dow-nu almaq, aşağıya kəsdiyi zaman satmaq lazımdır. Əməliyyatı açdıqdan sonra əksinə kəsilmə olarsa, bazardan çıxmaq gərəkdir. Əgər Dow və Dollar indeksləri bir-birinin əksinə hərəkət edirsə, bu, zəif trendlərdən xəbər verir.

Bu zaman ticarət aparsanız, ikiqat itki ilə üzləşə bilərsiniz.

Şəkil 3. Dow Jones ilə Avstraliya dolları arasında korrellyasiya Bu metodu hansı növ investisiyaya tətbiq edəcəyinizdən asılı olmayaraq, siz aksiyalar və valyutalar bazarının fəaliyyətini, qarşılıqlı əlaqələri və ticarət

dövriyyələrinin prinsiplərini başa düşməlisiniz. Siz həmçinin fundamental faktorlar dəyişdiyi halda oyunun qaydalarını dəyişməyə də hazır olmalısınız.

2011-ci ildə fundamental amillərin avronun kursuna təsiri

Bu sistemi həmçinin Nasdaq100, S&P 500 və digər indekslərlə də yoxlamaq olar. Qeyd edək ki, bu metodu başqa bazarlarda da tətbiq etmək müm kündür.

Məsələn, son iki ildə Dow Jones indeksi ilə Avstraliya dollarının (aud) arasında sıx korrellyasiya müşahidə olunur (şəkil3) www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

25

26

İŞ PRİNSİPİ

Pro et Contra

İstənilən treyder iki metoddan birini seçməlidir

Treyderin yolayrıcı

Kimə hansı yol lazımdır?

Mavlet Baqiyev

aparmağı məsləhət görürəm. Sizin işləyəcəyiniz konkret bazarınız olstənilən treyderin ticarətə malıdır. Bütün addımları ancaq yanaşması ya mexanikidir, əvvəlcədən hazırlanmış qaydalara ya da subyektiv. 100% əsasən atacaqsınız. Sizin mexaniki ticarət aparan treyderə görəcəyiniz yeganə iş sistemləri ticarət qərarları qəbul etmək və bazarları seçmək, sistemin qaylazım deyil. Onun istənilən dalarını bazara uyğun kökləmək vəziyyətdə nə etməli olduğunu və əldə etdiyiniz gəliri necə xərcdeyən ticarət planı var. Ondan ləməyi düşünmək olacaq. Şəxsən tələb olunan bazarı izləmək və mən əminəm ticarət planından irəli gələn hərəkətləri müəyyən etməkdir. Əksər hallarda bu cür ticarət planları kompüterləşdirilib.

Subyektiv ticarət aparan treyder isə cari vəziyyətə görə qərar verir.

İ

gələn ay uğursuz çıxa bilər. Onun mütləq çətin dövrləri olacaq. Sistem istənilən an bir zaman intervalında işlədilə bilər. Bazarın gələcək vəziyyətini göstərən indikator yoxdur və olmayacaq da.

Siz heç vaxt yaxın zamanda hansı zaman intervalının optimal olacağını öyrənə bilməyəcəksiniz. İndikatorun

dətən a r lə r e d y e tr r Bütün peşəka edirlər. ə d a f ti is n a d a şm mexaniki yana yektiv b u s x o ç a h a d ə Həvəskarlar is lidirlər il y e m a y a m ş a yan

Bütün peşəkar treyderlər adətən mexaniki yanaşmadan istifadə edirlər. Həvəskarlar isə daha çox subyektiv yanaşmaya meyillidirlər. Bir çox peşəkar maliyyə menecerləri 100%-lik mexaniki sistemə malikdirlər. 100% mexaniki ticarət aparmayanlar isə adətən sistemlərindən kənarda çox cüzi subyektivliyə yer verirlər.

Kimliyindən asılı olmayaraq, hər bir insan 100% mexaniki yanaşmanı seçməklə daha çox uğur əldə etmək şansına malik olur. Əgər sizin məqsədiniz adrenalin axtarışı deyilsə, bir neçə mexaniki sistem tapıb, ticarət www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

edə biləcəyi ən yaxşı halda bazarın hazırkı vəziyyətini göstərmək ola bilər.

ki, əgər daha çox öz mülahizələrimə əsaslanaraq hərəkət etsəydim, elə də uğur qazana bilməyəcəkdim.

Təsəvvür edək ki, 100%-li mexaniki yanaşmanı yoxlamaq qərarına gəldiniz. Bu halda nədən başlamaq lazımdır? Yəqin, deyəcəksiniz ki, “sistemi axtarmaqdan”. Amma təəccüblü olsa da, sistemin axtarışı məsələnin çox cüzi hissəsini təşkil edir. Əvvəla, siz “ideal sistem” axtarışını beyninizdən çıxarmalısınız. Bu ayın ideal sistemi

Siz elə bir sistem seçməlisiniz ki, uzunmüddətli tarixi nəticələrin testi zamanı yaxşı nəticələr verir.

Onda siz uzun müddət ticarət aparacağınız təqdirdə gələcəkdə bu sistemdən təxminən həmin gəlirlilik səviyyəsini gözləyə bilərsiniz.

Uğura aparan yollardan biri kapitalın həm bazarlar, həm də zaman intervalları üzrə maksimal diversifikasiyasıdır.

8

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

İŞ PRİNSİPİ 8 Qısamüddətli ticarətdə diversifikasiya etməkdə məqsəd uzunmüddətli ticarətdə range zamanı əlavə gəlir götürməkdir. Uzunmüddətli ticarət daha effektivdir.

Uzunmüddətli ticarət zamanı uğurlu əməliyyatı daha çox açıq saxlayırsınız. Ona görə də, qısamüddətli ticarətdən fərqli olaraq, əməliyyata düşən orta gəlir çox olacaq. Nə qədər qısa zaman intervalında ticarət aparırsınızsa, əməliyyatı bir o qədər az açıq saxlayırsınız və bir əməliyyata düşən orta gəlir də az olur. Hal-

Pro et Contra buki, ticarətin dəyəri (svop, spred) olduğu kimi qalır.

müxtəlif sistemlərin olmasında pis heç nə yoxdur.

Sisteminiz nə qədər çox bazarda və nə qədər dərin tarixi məlumat üzərində gəlirli ticarət apara bilirsə, bir o qədər dayanıqlıdır. Amma sisteminizin bütün bazarlarda və zaman intervallarında gəlirli ticarət aparacağını gözləməyin. Bu, olmayacaq. Sizin son 6 ildə hər biri 15 bazarda gəlirli işləyən 10 sisteminiz ola bilər və hər birindən yalnız bir bazarda ticarət üçün istifadə edə bilərsiniz.

Ticarətdə müxtəlif bazarlar üzrə

Mənə gəldikdə, mükəmməl sistem axtarışında deyiləm. Mən yaxşı adekvat sistemlə ticarət aparmaq istəyirəm, tarixə uyğunlaşdırılmış sistemlə yox. Əlimdə belə bir sistem olduğundan, ticarət üçün yaxşı bazarlar axtarışına daha çox vaxt ayırıram. Əlavə olaraq riskləri sərt şəkildə idarə etməli və böyük inad sahibi olmalısınız ki, yaxşı ticarətdə gəlirin artmağına şərait yaradasınız.

Ekspert-treyder olmağın yolları

19

-20 dekabr 2011-ci il tarixlərində “İn Forex” şirkətinin ofisində “Bill Vilyamsın ekspert treyderi” adlı seminar keçirilib.

Seminarın lektoru birjada dörd il təcrübəsi olan və xaos nəzəriyyəsini birja analizində uğurla tətbiq edən gənc treyder Məzahim Məmmədov idi.

Seminarda treyderlər üçün ən vacib mövzulara toxunulub. Misal kimi treyderin bazarı və özünü anlaması, öz bədən qruluşunun onun ticarətinə təsiri, bir sıra şəxsi psixoloji proqramlar, reallıq və fantaziya və s. mövzuları göstərmək olar. Bunların çoxu treyderlərin ekspert səviyyəsinə yüksəlməsində ən qiymətli rolu olan mövzulardır.

Mövzunun dinləyicilərə daha da aydın olması üçün seminar zamanı bir sıra oyunlar da oynanılıb. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Seminarda digər çox vacib bir mövzu olan insan beyininin üç hissəsinin iş prinsipi izah edilib.

Treyder və bazar arasında əlaqədə izah olunub. Əgər iştirakçılar ticarət zamanı özlərinə rahatlıq tapa bilmirdilərsə, seminardan sonra bu problem aradan qalxıb.

Seminarada hər bir treyder özünün bədən strukturunun hansı tipə aid olduğunu və bu tip üçün nələrin yerinə yetirilməsinin vacibliyini aydınlaşdırıb.

Seminarda sorğular keçirilib, iştirakçılara seminarın materialları paylanılıb. İştirakçıların hamısı treninqdən razı qaldıqlarını bildiriblər.

Bəzi şirkətlərin yüksək qiymətə təşkil elədiyi bu qiymətli seminar və təlimləri

“İnforex” öz treyderləri üçün tamamilə təmənnasız keçirir.

Gələcəkdə də təşkil olunacaq bu cür seminar və təlimlər treyderlərimizin professional səviyyəyə çatmalarında onlara yaxından kömək edəcək.

Sizi də şirkətimizin treyderi olmağa və bu cür imkanlardan təmənnasız faydalanmağa dəvət edirik!

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

27

28

BİL , ET

Formul

“Piramida”nı necə qurmalı İqor Okişev Üçüncü əməliyyatın stopunun gəlirindən daha kiçik həcmdə həcmini 3-ə vuranda, o, birinci və “stop” qoymaqla ikincini açırıq; ir çox müəlliflər ticarət ikinci əməliyyatların mühafizə ikincini bağlayaraq , onun zamanı gəliri artırmaq edilən gəlirinin cəmindən az olgəlirindən daha kiçik “stop” qoyüçün uğurlu əməliy- malıdır. Yəni bu cür: maqla üçüncünü açırıq və s. Bu yatın həcminə əlavələr etməyi X3*3<Y1Y2. halda da ikinci, üçüncü və əməməsləhət görürlər. Bu metod “piliyyatlar riskdən sığortalnıb, fəqət ramida qurmaq” adlanır. DoğruAydın məsələdir ki, ancaq ikin- potensial gəlir daha az olacaq. dan da, əgər trend davam edirsə, ci əməliyyatda müəyyən gəliri qoniyə biz ancaq bir əməliyyatla ki- rumaya alandan sonra üçüncü Aydındır ki, bu cür “piramida” fayətlənməliyik ki? Riskləri əməliyyat haqqında düşünmək qurmaq üçün bizə sanballı trend artırmamaq üçün? Narahat ol- olar. Eynilə, üçüncü əməliyyatda lazımdır. Yaxşı olar ki, həmin mayın, bu məsələsnin sadə bir müəyyən gəlir mühafizə ediləndən trendi günlük qrafikdə identihəlli var. sonra dördüncü əlavə əməliyyat fikasiya edərək, piramidanı günbarədə düşünə bilərik. daxili qrafiklərdə qurasınız.

Tutaq ki, biz birinci əməliyyatYoxdursa, belə bir trendi gözda X punktluq “stop” qoymuşuq.

Qiymət bizim tərəfə gəldikcə ləmək məsləhətdir. Əks halda piQiymət bizim tərəfə hərəkət edir birinci və ikinci əməliyyatların da ramida qurmağın verəcəyi xeyir, və müəyyən müddətdən sonra biz “stop”larını qabağa çəkərək, yumşaq desək, mübahisəli ola stopu qabağa çəkməklə Y punktmühafizə altına aldığımız gəliri bilər. luq gəliri mühafizə altına alırıq. çoxaldırıq. İdeal halda bütün Piramidanın formulu: Artıq o, bütün hallarda bizimdir. stoplar bir səviyyədə - axırıncı əməliyyatın səviyyəsində olBirinci əməliyyat: Stop=X; Bundan sonra eyni istiqamətdə malıdır.

Mühafizəyə alınan gəlir =Y ikinci əməliyyatı elə açırıq ki, İkinci əməliyyat: X2 <Y onun stopu (X2) artıq mühafizə Bu cür “piramida” quranda Üçüncü əməliyyat: X3<Y+Y2 altına aldığımız gəlirdən (Y) az biz ancaq birinci əməliyyatda olsun. Yəni X2<Y. Əgər bu şərti risk etmiş oluruq; təmin edə bilmiriksə, onda ikinci bütün qalan əməliyəməliyyatı açmaq lazım deyil. yatlar artıq əvvəlQeyd edim ki, açacağımız kinin qorunmuş gəliri bütün əməliyyatların həcmi eyni ilə riskdən sığortaolmalıdır. lanıb.

B

Bundan sonra, əgər trend bizim istiqamətdə hərəkətinə davam edərsə və üçüncü əlavə əməliyyatı açmaq üçün fürsət yaranarsa, belə bir qaydaya əməl etməliyik. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bu yanaşmanın daha mühafizəkar variantı belədir: birinci əməliyyatı bağlayaraq, onun İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TİCARƏT

29

Sistem

Cəmi bir indikator üzərində qurulan CCCF strategiyası:

Qutudan gəlir CCCF strategiyası – eur/usd cütlüyündə işləmək üçün nəzərdə tutulmuş və səviyyələrin keçilməsi əsasında siqnal verən kifayət qədər sadə sistemdir. Sistem M5-dən tutmuş, H4-ə qədər bütün gündaxili periodlarda işləyir.

Bu sistem Cons indikatorunun əsasında qurulduğu üçün, gəlin, əvvəlcə həmin indikatorun iş prinsipi ilə tanış olaq.

Cons indikatoru qrafikdə qiymətin konsolidasiya zonalarını axtarır. Həmin zonalar ardıcıl gələn müəyyən sayda şamlardan (boxlength) ibarət olmalıdır. Bu şamların hər birinin açılış qiyməti “boxheight” parametrinin yarısı qədər kənarlaşmanın hüdudlarında olmalıdır. Misal üçün, boxheight=10 və boxlength=11 parametrləri verilərsə, indikator elə 11 şamı axtarır ki, hər birinin açılış qiyməti qonşu şamın açılışından uzağı 5 punkt fərqlənsin. Nəticədə sanki balaca bir qutu – konsolidasiya qutusu yaranır. İndikatorun levelUp və levelDn parametrləri bu “qutu”dan yuxarı və aşağı kənarlaşmaları müəyyən edir. Bu zaman cari şamın açılış qiymətinə əsasən iri qutu və üfiqi sərhədlər də çəkilir. İndikatorun chart parametrində zaman periodu göstərilir.

CCCF sisteminə əsasən əməliyyat açmaq qaydaları: www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

1) Cons indikatorunun qrafikdə qutu və iki üfiqi xətt çəkməsini gözləyirik. Bu baş verəndən sonra həmin səviyyələrdən 1 punkt yuxarıda və aşağıda gözləmə orderləri qoyuruq (buy stop və sell stop) 2) Alış orderlərində teyk-profit 110 punkt, stop-loss isə 50 punkt müəyyən edilməlidir.

Satış orederləri üçün teyk-profit 280 punkt, stop-loss isə 50 punkt qoyulur.

3) Orederlərdən biri işə düşəndə digərini ləğv etməyə tələsmirik. Yalnız açılan əməliyyat profitlə bağlanandan sonra digər orderi ləğv etmək lazımdır. Əgər birinci açılan order teykprofitlə bağlanmasa, onda ikinci order işə düşəndən sonra birin-

cinin əvvəlki yerində yenə də gözləmə orderi qoyuruq. Təkrar orderin parametrləri belə olacaq: Alış - profit 250 punkt, stop 50 punkt Satış – profit 80 punkt, stop 15 punkt.

4) Əgər əməliyyatlardan biri teyk-profitlə bağlanarsa, digəri ləğv edilir və bundan sonra daha həmin qutunun səviyyələrindan istifadə olunmur.

5) Əgər qrafikdə yeni qutu yaranarsa, açıq order cari qiymətdə bağlanır, digər order ləğv edilir və yeni qutunun səviyyələri əsasında təzə orderlər qoyulur.

6) Qutunun bir səviyyəsinin iki dəfədən çox yarılması zamanı bazara girmirik.

8

Şəkil 1. 15 dəqiqəlik qrafikdə CCCF sisteminin işi İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TİCARƏT

Sistem

8

30

7) Əgər istəsəniz, qiymət müəyyən qədər hərəkət edəndən sonra orderi itkisiz zonaya çəkmək olar. Təcrübə göstərir ki, bu, teyk-profitə çatılmayanda itkilərdən sığortalanmaq üçün yaxşı vasitədir. İndi isə gəlin, praktik misallara nəzər salaq. Şəkil 1-də 15 dəqiqəlik qrafikdə sistemin necə işlədiyini görürük. “Buy stop” orderi işə düşəndə alış əməliyyatı açılıb və qiymət asanlıqla 110 punktluq hədəfə çatıb.

Şəkil 2. 1 saatlıq qrafikdə CCCF sisteminin işi Digər şəkildə 1 saatlıq qrafikdə sell əməliyyatını görürük. Yenə də qymət 280 punktluq hədəfə çatıb.

Amma qeyd edək ki, həmişə belə olmur. Məhz ona görə də treylinqstop vasitəsilə gəlirinizi qorumağı məsləhət görürük. Şəkil 3-də isə biz eur/usd cütlüyünün 1 saatlıq qrafikində hazırkı vəziyyəti müşahidə edirik.

Yəni siqnal var, nəzəri cəhətdən satış əməliyyatı açılmalı idi, amma nəticə necə olacaq? Gözləyək, görək... Amma hətta çatılmasa belə, artıq normal gəlir gətirib.

Şəkil 3. Hazırkı vəziyyət: Qiymət take-profitə çatacaqmı?

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏZƏRİYYƏ

31

Bazarın dili

Qiymətin hərəkəti hansı qanunlara tabedir

Xaosdan qazananlar Xaos nəzəriyyəsini real bazarda necə tətbiq etmək olar

Y

eni başlayan treyder ticarətində problemlə üzləşəndə ağlına ilk gələn bu olur ki, bazarda uğur qazanmaq üçün qiymətin hərəkətini əvvəlcədən proqnozlaşdırmağı öyrənmək lazıdır. Ardınca müəyyən edir ki, uzunmüddətli proqnozlaşdırma üçün fundamental, qısamüddətli proqnozlaşdırma üçün texniki analizdən istifadə olunur. Əgər yeni başlayan treyder işlədiyi bazarın qiymət qrafikinin tarixini analiz eləsə, təkrarlanan patternləri müəyyən edəcək.

Uzunmüddətli zaman kəsimində bazarlar təkrarlanan dalğa modelləri ilə yuxarı və aşağı hərəkət edirlər. Əgər o, diqqətlə baxsa, qrafikdə hər dəfə təkrarlanan qısamüddətli fiqurlar da tapa bilər.

Riyazi indikatorlar aləminə yol açdıqdan sonra müəyyən indikator və fiqurların birlikdə tez-tez əsas təpə və diblərdə təkrarlanma xüsusiyyətini təyin edəcək. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Müxtəlif formalı təkrarlanan patternləri müəyyən etməklə o, düzgün vaxtda düzgün qərar versə, yaxşı gəlir götürə biləcəyi bir mənbə tapır.

həm də itkilərdən yan keçəcək.

Bizim treyder müvafiq ədəbiyyatdan istifadə etməklə bu hədəfə doğru getməyə başlayır. Ola bilsin ki, ona “yaxşı gəlir verə bilən xüsusi ticarət sistemləri”

Təəccüblü deyil ki, bizim yeni başlayan treyder belə bir

bazarda ir b i n y e i, k r ə Necə ola bil ətləri təsadüfi k ə r ə h i tl ə d d ü qiymətin qisam müddətli a ıs q in m ə h lə ır, e xarakter daşıy ən ibarət olan d r ə tl ə k ə r ə h fi təsadü rəkət isə yox? ə h i tl ə d d ü m n uzu qənaətə gələcək ki, bazar öz-özünü müxtəlif yollarla təkrarlayan bir sistemdir. Əgər o, əsas fiqur və dövrləri öyrənə bilsə, böyük qazanc özü cibinə gələcək.

Bazarlar elə təşkil olunub ki, onlar daim müəyyən kodlaşmış formada özü-özünü təkrarlayır. Əgər bizim treyder bu məxfi kodu tapa bilsə, nəinki böyük gəlir əldə edəcək,

barədə təkliflər gələcək. Bu sistemlər çox baha qiymətə satıldığına görə bizim treyder güman edə bilər ki, onlar həqiqətən “işləyir” və gəlir verirlər. Belə sistemlər barədə məqalələrdə tez-tez bazarın sirrini tapıb, bununla milyonlara sahib olan əfsanəvi treyderlər barədə əhvalatlar danışılır.

8

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏZƏRİYYƏ 8

32

Guya satıcılar bu sirrləri öyrənməyə müvəffəq olub və müəyyən mükafat müqabilində bir neçə bəxtəvər treyderlə bölüşməyə hazırdılar. Bu cür

Bazarın dili Buna məşhur nümunə ağacdır.

Baxmayaraq ki, qol-budaqlılıq getdikcə azalır, hər bir budaq özlüyündə ağaca bənzəyir.

Həmçinin qiymət hərəkətinə aylıq, həftəlik, günlük və gün ərzindəki qiymət hərəkətlərinə baxdıqda hərəkət strukturu dəyişməz olaraq qalır. Canlı təbiətin obyektlərində olduğu kimi, yaxınlaşdıqca hər şeyi daha da incəliklərlə görürsən.

onların bu səhv təsəvvürləri möhkəmlənir.

Bazarlar qeyri-xətti dinamik sistemlərdir. Xaos nəzəriyyəsi bu cür qeyri-xətti

- i ba z a r ı /3 1 , n ə d m te is s Uğurun 1/3-i derin y e tr i /3 1 ə v n seçməkdə sılıdır intizamından a əhvalatlar elə təəssürat yaradır ki, guya böyük pullar qazanmış treyderlər yalnız superprofessionalların bilə biləcəyi bir şeyi tapmaları hesabına uğura nail olublar.

Amma bu cür proqnoz- laşdırma metodlarına, ticarət sistemlərinə və proqramlara baxmayaraq, il ərzində treyderlərin təxminən 75%-i uduzur. Əgər analiz üçün daha uzun müddət götürsək, təxminən 95%-i uduzur. İnsanlar öz təbiətlərindən dolayı, ümid verən ideyalara daha həssasdırlar. Onlar bir çox əks mülahizələrə baxmayaraq, inanmaq istədiklərinə inanırlar. Ani bir uğur bir çox treyderi öz yalançı inamlarını möhkəmləndirməyə vadar edir. Treyder uğur qazanmaq üçün çoxlu müxtəlif xüsusiyyətlərə malik olmalıdır.

Onların hamısı vacibdir. Amma ən vacibi - reallığı olduğu kimi qəbul etmək bacarığıdır.

Uğursuz treyderlər bazarlar barədə, ticarət zamanı nə etdikləri barədə səhv təsəvvürə malikdirlər.

Onlar üçün bu təsəvvürlərdən imtina çox ağrılıdır, ona görə də, uzunmüddətli planda məğlubiyyətə düçardırlar. Bununla yanaşı, bazar elə hərəkət edir ki, www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

dinamik sistemlərin analizi üçün riyazi aparatdır.

Bu cür aparatın tətbiqi göstərir ki, bazarın qiymətləri müəyyən trend amili ilə yanaşı, yüksək təsadüfi xarakter daşıyır. Bu trend

Xaotik bazarlar üçün digər bir səciyyəvi xüsusiyyət ilkin şərtlərə həssas olmalarıdır. Bu amil dinamik bazar sistemlərini proqnozlaşdırmağı çətinləşdirir. Nəticədə hazırkı vəziyyəti tam olaraq təsvir edə bilmirik, vaxt keçdikcə qeyridəqiqliklər yığılır, dəqiq proqno-

Riyazi Fraktala Nümunə

amilinin gücü bazardan və zaman intervalından asılıdır.

Xaotik sistemlərə izahat vermək üçün fraktallardan istifadə olunur. Fraktallar – özündə tam bir obyekti əks etdirən həmin obyektin tərkib hissələridirlər.

zlaşdırma qeyri-mümkün olur.

Hətta əgər biz sabahkı qiymət dəyişikliyini dəqiq proqnozlaşdıra bilsək də (biz bunu edə bilmirik), 20 gün qabaqcadan verilən proqnozda heç bir dəqiqlik olmayacaq.

8 İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏZƏRİYYƏ 8 Əksər treyder və analitiklər əmindirlər ki, günlük ticarətdə məsələn M5 miqyaslı qrafiklərdə,hərəkət təsadüfi olduğuna görə, onları izləmək vaxt itirməkdən başqa bir şey deyil. Gec-tez bu cür ticarət aparanlar iflasa məhkumdur. Bununla yanaşı, elə həmin ekspertlər iddia edirlər ki, qiymətin uzunmüddətli hərəkəti təsadüfi deyil. Treyderlər trendi izləyirlərsə, günlük və həftəlik qrafiklərlə uğurla ticarət apara bilərlər.

Təbii bir sual yaranır: Necə ola bilər ki, eyni bir bazarda qiymətin qisamüddətli hərəkətləri təsadüfi xarakter daşıyır, elə həmin qısamüddətli təsadüfi hərəkətlərdən ibarət olan uzunmüddətli hərəkət isə yox? Əslində belə bir paradoks mövcud ola bilər. Sistem qısamüddətli planda təsadüfi xarakter daşıya bilər, uzunmüddətlidə isə əksinə. Təbiətdə belə bir sistemə nümunə insan bronxlarıdır.

Bizim üçün maraq doğuran bu olmalıdır ki, predikativ nöqteyinəzərdən əhəmiyyətli ola biləcək təkrarlanan qısamüddətli dövrlər və qısamüddətli patternlər mövcud deyil. Treyderin istifadə etdiyi qiymət və indikator patterni istənilən təsadüfi hərəkətdə asanlıqla tapıla bilər. Bu minvalla, qısamüddətli zaman intervallarında qiymətin gələcək hərəkətini texniki analiz vasitəsilə əvvəlcədən bilmək şansı təxminən ruletka oyununda əvvəlcədən düşəcək rəqəmi ehtimal etməyə bənzəyir. Treyderlər buna əhəmiyyət verməyəndə özlərini www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

Bazarın dili risk altına salırlar.

Bu, o deməkdirmi ki, bazar təsadüfi hərəkət edir və bütün treyderlər uğursuzluğa məhkumdurlar? Yox. Treyderlər bazarlardakı uzunmüddətli trend amilindən statistik üstünlük

etmək və sistemi mümkün qədər çox bazarda test etməkdir. Əgər sistem uzunmüddətli planda xeyli sayda bazarda gəlir verirsə, ona daha çox güvənmək olar. Şansı artırmaq və riski azaltmaq

üstünlüyə k ti s ti ta s iz s r Əgə arət c ti ə il a m ş a n a malik bir y üddətli m n u z u a d n o aparırsınızsa ilməzsiniz b a z u d u a d n pla qazanmaq üçün istifadə edə bilərlər. Trendi izləyən sistemlər də əslində elə bunu edir. Uğurlu treyder olmaq üçün özünü kazino müdirinin yerinə qoymalısan. İstənilən gedişdə kazino müdiri statistik üstünlüyə malikdir. Baxmayaraq ki, kazino qısamüddətli itkilər verə bilər, amma uzunmüddətli planda statistik üstünlük onun tərəfindədir. Əgər siz statistik üstünlüyə malik bir yanaşma ilə ticarət aparırsınızsa onda uzunmüddətli planda uduza bilməzsiniz. Kazino kimi.

Treyderin uğurunu tərkib hissələrinə belə ayıra bilərik: uğurun 1/3-i sistemdən, 1/3-i bazarı seçməkdən və 1/3-i treyderin intizamından asılıdır. Biz əvvəlcədən bilə bilmərik ki, sistemimiz nə vaxt statistik üstünülüyünü göstərəcək. Əlimizdən gələn onu yaratmaq və test eləməkdir. Bu zaman unutmayın ki, əgər sistem ancaq keçmişə uyğunlaşdırılıbsa, test faydası və hətta ziyandır.

Keçmişə uyğunlaşdırmadan yan keçməyin qısa yolu bütün bazarlar üçün eyni qaydalardan istifadə

üçün sistemdə portfelin tərkibi və hesabın həcminin optimallaşdırılması çox vacibdir. Belə ki, statistik üstünlük trendi izləməkdən əldə olunur, siz trend amilinin daha qabarıq olduğu bazarlara diqqətinizi yönəltməklə şansınızı artırmış olacaqsınız. Tədqiqatlar göstərir ki, trendi izləyən ticarət sistemi üçün optimal portfel 10-20 bazardan ibarət olmalıdır. Əksər treyderlər apardıqları ticarətin statistik üstünlük veribvermədiyi barədə heç bir təsəvvürə malik deyillər. Onlar güman edirlər ki, əgər nəsə kitabda yazılıbsa, ya məşhur bir adamın dilindən çıxıbsa, ya da çox bahadırsa, deməli, yaxşı şey olmalıdır. Onlar prinsip etibarilə test edilə bilməyən subyektiv metodlardan istifadə edirlər. Onlar sərt və çevik qaydalar yaratmağa, düzgün testdən keçirməyə tənbəllik edirlər. Əgər bu sətirləri oxuyanda siz özünüzü gördünüzsə, ticarətin itki verdiyinə təəccüblənməyin. Ticarət sizə həzz verə bilər, amma yaddan çıxarmayın ki, həzzə görə pul ödəmək lazımdır.

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

33

34

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

FƏLSƏFƏ

35

Ziddiyyətlərin vəhdəti

Paradoksal prinsiplər

Bazarda hər şey ziddiyyətlidir. Qazanmaq üçün onların arasındakı həssas balansı tutmaq lazımdır Səbinə Məmmədqızı

B

mümkündür. Və onlar tamamilə haqlıdırlar.

ola bilər. “Qazanmaqdan kim qorxur ki?!”,- deyə soruşa bilərsiniz. Sizcə, heç kim qorxmur? Bəs onda niyə xeyirli əməliyyatı vaxtından tez bağlayırıq? Niyə yaxşı siqnal olanda bazara girmirik?..

Nəticədə yaxşı şanslar əldən bu-

iz bu mövzuya bir dəfə toxunmuş və sadəcə 2. Əgər itirməkdən itirən treyderlərin əlaqorxursansa, itirəcəksən mətlərini sadalayaraq, onların haqqında düşünməyi oxucuların Bu, nə deməkdir? O deməkdir öhdəsinə buraxmışdıq. İndi isə öz ki, lazım olanda itkini götürfikirlərimizi də bölüşməyin za- məkdən qorxma! Əks halda itki manı yetişib. səni Beləliklə, gəlin bazarda davamlı itirən treyderlərə xas olan əlamətləri birlikdə təhlil edək və onların niyə gec-tez itkiyə gətirib çıxardığını aydınlaşdırmağa çalışaq.

1. Əgər özünə nəzarət edə bilmirsənsə, itirəcəksən Treyder bazara nəzarət edə bilirmi? Yox. Çünki bazar heç kimdən asılı deyil, heç kim ona təsir göstərə bilməz. Demək, treyder ancaq özünə və əməliyyatına nəzarət etməyə qadirdir. Amma əlbəttə ki, ilk növbədə özünə! Çünki özünə nəzarət etməyən insan, ümumiyyətlə, heç nəyə nəzarət edə bilməz. Bu fikrə treydinqin bütün klassiklərində rast gəlmək www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

ekvat d a tə ə y iy z ə v q Bazarda anca ə bilər. d e g t ə b h ö s n ə əkd reaksiya verm ən!

Başqa heç nəd

götürəcək. Bir döyüşü uduzmaq müharibəni uduzmaq demək deyil. Bir əməliyyatın itki ilə yekunlaşması bütün treyder karyerasının itki ilə tamamlanması anlamına gəlmir. Əgər sən hələ ki kiçik olan itkini vaxtında götürməkdən qorxursansa, yaxud bunu bacarmırsansa, gec-tez böyük itkilərlə qarşılaşacaqsan.

3. Əgər qazanmaqdan qorxursansa, itirəcəksən Bunu dərk etmək bir az çətin

raxılır, pis şansların isə hamısına bir-bir yaxalanırıq.

Deyə bilərsiniz ki, bütün bunlar itirməkdən qorxduğumuza görə baş verir. Yaxşı, əgər itirməkdən qorxuruqsa, onda itkili əməliyyatı niyə vaxtında bağlamırıq?

4. Əgər qazanmağa ümid edirsənsə, itirəcəksən Hər şeyin öz yeri var. “Ümid” adlı məfhumun yeri ancaq bircə sahədədir – dində.

8 İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

FƏLSƏFƏ 8

36

İstədiyiniz qədər ümid edin ki, cənnət var və siz də ora düşəcəksiniz. Real həyatda ümidə yer yoxdur. Bazarda isə heç yoxdur! Gəmi batırsa, ümid etmək yox, vaxtında onu tərk etmək lazımdır. Bazarda ancaq vəziyyətə adekvat reaksiya verməkdən söhbət gedə bilər. Başqa heç nədən!

5. Əgər xəsislik edirsənsə, itirəcəksən

Ziddiyyətlərin vəhdəti ləhətdir. Siz axı qatara gecikəndə onun arxasınca qaçmırsınız!

itirəcəyik. Deməli, bu işdə xəsisliyə yol verməmək və düzgün texniki prinsiplərə əsaslanmaq lazımdır.

8. Əgər çox tez tərpənirsənsə, itirəcəksən

6. Əgər xəsislik etmirsənsə, itirəcəksən Bazarla çox səxavətli davranmaq olmaz! İstənilən halda sizin ondan aldığınız verdiyinizdən çox olmalıdır. Siz xeyriyyə fondu deyilsiniz axı,

relslərin ıb ıx ç n ə d iş m Qatar gəlmə ləndə ə g r ta a q t x a v rıq. Bu üstündə dayan caq? la o a d a r a h iz bizim yerim Biz ticarət zamanı nədə xəsislik edirik?

Birincisi, biz bazardan nəsə almaq istəyirik, amma ona heç nə vermək istəmirik. Belə olmur. Ümumiyyətlə, həyatda belə şey olmur. Ona görə də, əgər bazar sizdən nəsə alırsa, bərk-bərk yapışmayın, verin, qoy aparsın!

Nəsə almaq üçün nəsə vermək də lazımdır. İkincisi, biz “stop”un məsafəsini müəyyənləşdirəndə xəsislik edirik. Yaxın “stop”lar qoysaq, onlar tez-tez və əsassız işə düşəcək, nəticədə davamlı

“Çırmanırıq keçməyə çay gəlməmiş…” Bu, bizim məşhur xüsusiyyətlərimizdən biridir.

Trend başlamamışdan əməliyyat açır və reyncdə əsəblərimizi, vaxtımızı, pullarımızı itiririk. Qatar gəlməmişdən çıxıb relslərin üstündə dayanrıq. Bu vaxt qatar gələndə bizim yerimiz harada olacaq? Əlbəttə ki, təkərlərin altında.

Perronda gözləyənlər isə rahat kupelərdə (trenddə) yerlərini tutacaqlar.

9.Əgər itirəndə üzülür və əsəbiləşirsənsə, daim itirəcəksən!

treydersiniz. Məqsədiniz başqalarını varlandırmaq deyil, pul qazanmaqdır. Ona görə də, həm 5-ci prinsipə uyğun olaraq xəsislik etməyin, həm də bazarla çox səxavətli davranmayın. Qızıl ortanı tapın.

7. Əgər gecikirsənsə, itirəcəksən Əsas nə etmək deyil, nə vaxt etməkdir. Almaq lazımdırsa, gərək vaxtında alasan, satmaq lazımdırsa, vaxtında satasan.

Trendə gecikmisinizsə, əksər hallarda yenisini gözlmək daha məs-

Məgər həkim bütün xəstələri sağaldır? Avtomobil ustası bütün maşınları düzəldir? Sürücü bütün qəzalardan yan keçir? Aktyor bütün rolları yaxşı oynayır? Futbolçu bütün oyunlarda qol vurur?

Bəs elə isə treyder niyə bütün əməliyyatlarda qazanmalıdır? Bu haqda düşünün, itirəndə üzülməyin və dərhal itkini qaytarmağa çalışmayın. Onda nəticələr daha yaxşı olacaq.

Facebook-da bizə qoşulun www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAZARA BAXIŞ

37

Təcrübə

Fiqurları qur Daha yaxşı ticarət aparmaq üçün qrafikdə yaranan fiqurlara hansı qaydaları əlavə edə bilərik

Brüs Bebkok

F

orexdə fiqurlarla ticarət aparmaq əksər treyderlər üçün ən etibarlı metodlardan biri sayılır. Amma bu zaman bəzi incəlikləri nəzərə almaq sizin işinizə yaxşı xeyir verə bilər.

Mənim təklifim belədir: bir neçə klassik fiqur tapmaq və onların köməyilə ticarəti ələ almaq lazımdır. Siz bu fiqurların düzgün formalaşmasını gözləmək üçün intizamlı və səbrli olmalısınız. Bazara giriş üçün fiqurlardan istifadə edən tanınmış ekspert Stiv Briz öz metodu ilə bağlı xüsusi müsahibəsində bunwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

ları deyir: “Mən standart fiqurlardan istifadənin çox gəlirli ticarət vasitəsi olmasına inanmaqda davam edirəm. Mən hansı fiqurların işlədiyini tədqiq etmişəm və bütün fiqurları bir neçə kateqoriyada birləşdirməyə çalışmışam. Birincisi “uğursuz cəhd” adlanır. Bu, ikiqat təpə və ya dib, “baş və çiyin” fiqurunun sonuncu hissəsi, ya da üçqat təpə və ya dib ola bilər. Bunlar dönüş tipli fiqurlardır. Digər növ fiqurlara konsolidasiya xarakterli bütün növ üçbucaqlar daxildir.

Adətən bunlar davamiyyət fiqurlarıdır, amma

tərəfində adətən böyük risk olur.

Nə mən, nə də hesablarının həcmindən irəli gələrək bir çox digər treyderlər belə bir riskə girmək istəmirlər. Bu vəziyyətdən tipik çıxış yolu kəsilmə baş verən zaman ticarət aparmaq və riskinizə müvafiq aralıqda “stop”u yerləşdirməkdir”.

Mənim yanaşmam bir qədər fərqlidir. Əvvəlcə müəyyən edirəm ki, fiqurda stop-lossu harada yerləşdirmək olar. “Stop”u fiqurun artıq pozulduğu yerə qoymaq istəyirəm.

ik fiqur s s la k ə ç e n ir B ə ticarəti il y ə m ö k ın r la tapmaq və on dır ələ almaq lazım dönüş fiqurları da ola bilərlər.

Bu fiqurların problemi ondan ibarətdir ki, kəsilmə zamanı “stop”ları yerləşdirməklə ticarət aparan zaman fiqurun digər

Daha sonra nə qədər risk etmək istədiyimi müəyyən edirəm.

“Stop”u yerləşdirdikdən sonra mən bazardan çıxışın harada olacağını əvvəlcədən bilirəm.

8 İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAZARA BAXIŞ 8

38

İndi isə risk kriteriyama müvafiq giriş nöqtəsi tapmalıyam.

Kiçik kapitalla ticarət zamanı ən böyük problem giriş nöqtələrinin düşünülmüş və kapitalınızın həcminə uyğun olmasıdır. Belə ki, yanaşmanızdan asılı olmadan, bir sıra ardıcıl itkilər mümkündür. Siz müflis olmamaq üçün riski idarə etməlisiniz. Riski lazımi qaydada idarə etmək üçün kapitalın 1%dən istifadə etməklə bağlı ekspertlər arasında fikir ayrılığı var. Xırda hesabda bu, sadəcə, mümkün deyil. Stiv Briz 500$-a

Təcrübə

qədər stopla uğur əldə edib. Piter Brandda bu göstərici 400$-dır. Siz təmkinlə qaydalarınıza uyğun girişi gözləməlisiniz, yəni normal riski aşmayan düzgün “stop” qoymalısınız. Əgər bazarın cari intensivliyi bunu etməyə imkan vermirsə, ticarət aparmamalısınız.

Mən əminəm ki, “sürüşən” stop gəlirin artmasına yol vermək üçün ən yaxşı vasitədir. Xırda kapitalla uğurlu ticarət aparmaq çətin olsa da, qarşıda duran problemləri başa düşsəniz və ticarət planınızı reallığa uyğun hazırlasanız, buna nail olacaqsınız.

Stress treyderin xidmətində İnanmırsınız? Əvvəlcə mən də inanmırdım…

S

tressin psixologiyası təkcə mütəxəssislər yox, hər gün stressə məruz qalan sadə insanlar üçün də maraqlıdır. Bu hal ilə təkcə işgüzar fəaliyyət zamanı deyil, adi həyatda da tez-tez qarşılaşırıq. Dekabrın 26-da “İnForex” şirkətinin ofisində keçirilən eksklüziv seminar da elə stress və onunla mübarizə metodlarına həsr olunmuşdu.

Seminar həm stressin nə olduğunu öz təcrübələrindən yaxşı bilən təcrübəli treyderlər, həm də bu işə yeni başlayanlar üçün çox böyük maraq doğurmuşdu. Seminarın aparıcısı Vüsalə Qasımova stresslə müsbət iş təcrübəsi olan peşəkar psixoloqdur.

Kənardan baxanda seminar bir qrup insanın öz hissləri, emosiyaları, qələbələri və uğur suzluqları barədə mehriban söhbətinə bənzəyirdi. Vüsalə xanım www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

bu dialoqları ustalıqla lazım olan istiqamətə yönəldirdi. Arada mövzu ilə bağlı olan rəvayətlərə, əhvalatlara da yer verilirdi.

Amma seminardan sonra şəxsən mənim (və təkcə mənim yox) şüurumda baş verən əsas dəyişiklik o idi ki, nəinki stressdən uzaqlaşdığımı hiss etdim, həm də ona münasibətim mənfidən müsbətə doğru dəyişdi. Bəli, məhz belə. İndi stress mənim köməkçim və hərəkətverici qüvvəmdir. İnanmırsınız? Hesab edirsiniz ki, ola bilməz?

Bəlkə də. Amma Vüsalə xanım NLP (neyrolinqvstik proqramlaşdırma) sahəsində böyük ustalığa malikdir. Siz onu dinləyirsiniz, ünsiyyət qurursunuz, mübahisə edirsiniz və bu zaman altşüurunuz real vaxt rejimində yenidən proqramlaşdırılır,

nəticədə bir saatdan sonra siz artıq həyata ayrı cür baxırsınız. Daha stresslə mübarizə etmir, ondan sanki bir batareya kimi fay-

dalanırsınız. O, sizin gücünüzü almır, əksinə, güc verir. Əgər siz bu seminarda iştirak edə bilməmisinizsə, onda sizin üçün şad xəbər var: seminar bir də keçiriləcək. Əlavə məlumatları bizim saytımızdan və “feysbuk” səhifəmizdən izləyə bilərsiniz. İlqar

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TRADE BALANCE

Fundamental faktor

Ticarət balansının real bazarda tətbiqi artır… Mənfi balans isə ökənin inkişafına əngəl yaradaraq, onun milli valyutasına təzyiq edir.

ABŞ-da ticarət balansını Ticarət Nazirliyinin bir bölməsi olan İqtisadi Təhlil Bürosu hər ay dərc edir. Bütün rəqəmləri bir yerə Riçard Li toplayaraq hesablamaq vaxt apardığından, indikator adətən icarət Balansı – valyuta müəyyən gecikmə ilə dərc olunur. bazarına güclü təsir göstərən fundamental amillərdən biridir. Düzdür, o, ÜDM-in səviyyəsi, iş yerləri, istehlakçı qiymətləri kimi makroiqtisadi indikatorlarla bir sırada dayanmasa da, hər halda, kifayət qədər çəkiyə malikdir. O səbəbə görə ki, ölkələr arasındakı ticarətin səviyyəsi valyutaların Göstəricinin açıqlandığı vaxt kursuna təsir göstərməyə bilməz. yaxınlaşdıqca, valyuta treyderləri Əgər bir ölkənin mallarına yük- daha gərgin şəkildə onu gözləsək tələbat varsa, avtomatik şə- məyə başlayırlar. kildə valyutasına da tələbat yüksək olacaq.

T

Əgər sadələşdirilmiş şəkildə nəzər salsaq, ticarət balansı ölkənin idxal və ixrac əməliyyatlarının arasındakı fərqi göstərir. Əgər balans müsbətdirsə, demək, ixracın dəyəri idxalın dəyərindən çoxdur və əksinə. İnkişafda olan iqtisadiyyat üçün müsbət balans həyati əhəmiyyətə malikdir.

Niyə? Çünki ixrac yüksəkdirsə, demək, ölkədə istehsal var, yeni iş yerləri yaranır, istehlak potensialı www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Ticarət balansı göstəricisi ilə işləyərkən əsas məsələ vacib məqamları valyutaların trendi ilə uzlaşdırmağı bacarmaqdır.

Nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, ticarət balansı valyutanın kursuna uzunmüddətli perspektivdə təsir göstərir. Əgər göstərici müsbətdirsə, bu, o deməkdir ki, qarşıdakı aylarda iqtisadiyyatda müsbət di-

ricisi ilə tə s ö g ı s n la a b t Ticarə lə vacib ə s ə m s a s ə n ə işləyərk ndi ilə e tr ın r la ta u ly məqamları va maqdır r a c a b ı ğ a m ır uzlaşd namika olacaq. Demək, istehlakçı xərcləri də artacaq, qiymətlər də bahalaşacaq. Bütün bunlar faiz dərəcələrinin də artmasına gətirib çıxaracaq.

8

Şəkil 1. ABŞ-ın ticarət balansının açıqlanmasının eur/usd cütlüyününü hərəkətinə təsiri İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

39

40

TRADE BALANCE

Fundamental faktor

8 Şəkil 2. Ticarət balansının açıqlanması impulsun dönüşünə səbəb olur Mənfi hesabat isə bütün bunların əksini gündəmə gətirir. Ona görə də təcrübəli treyderlər adətən ticarət balansını istehlakçı qiymətləri və faiz dərəcələri ilə birlikdə təhlil edirlər.

Qısamüddətli treyderlərə gəlincə, ticarət balansı onlar üçün də önəmli göstəricidir. Çünki bazarın əhvalına təsir göstərir.

Onlar bundan istifadə edərək alış və ya satış əməliyyatları aça bilərlər.

Gəlin, buna aid bir praktik misala nəzər salaq.

2011-ci ilin iyun ayının əvvəllərində Yunanıstandakı vəziyyətlə bağlı olaraq eur/usd cütlüyü təzyiq altında idi. Bu pessimizm əhvalını nəzərə alaraq, qısamüddətli treyderlər iki gün ərzində aktiv şəkildə satış əməliyyatları

açırdılar. İyunun 9-da ABŞ-ın ticarət balansı dərc olundu və gözlənildiyindən daha yaxşı çıxdı.

Nəticədə cütlüyün eniş dinamikası daha da gücləndi (şəkil 1).

Bəs ortamüddətli perspektivdə bu hadisə cütlüyün hərəkətinə necə təsir göstərdi? İyul ayında Yunanıstanın büdcə kəsiri məsələsi hələ də aktual olaraq qalsa da, bu dəfə Amerikanın

xarici borc limitinin aşılması bazara əlavə təsir göstərirdi. Belə vəziyyətdə Amerika ilə bağlı istənilən mənfi xəbər dolları təzyiq altına salacaqdı. Qısamüddətli treyderlər texniki analiz vasitəsilə eur/usd-nin enişinin başa çatmaq üzrə olduğunu görə bilərdilər: trend xəttinin kəsilməsi buna siqnal verirdi (şəkil 2). Belə bir vəziyyətdə iyulun 12-də ABŞın ticarət balansının açıqlanması cütlüyün artımına səbəb olaraq, gündaxili treyderlərə 100 punkt gəlir verdi.

Bu misallar göstərir ki, ticarət balansının analizi və real ticarətdə tətbiqi treyderin işinin bir hissəsi olmalıdır. Əks halda valyuta treyderləri bazarda baş verənləri vaxtında anlaya bilməyəcəklər.

Ticarət balansı ilə yaxşı işləməyi öyrənənlər isə bunun xeyrini öz hesablarında görəcəklər.

Şəkil 3. ABŞ-ın ticarət balansının aylar üzrə dinamikası

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

E Z OT ER İ K A

41

Yoxlamağa dəyər

Treyder üçün

Məzahim Məmmədov

İ

nsan öz fikirinin, düşüncəsinin gücü ilə çox şey əldə bilər. Gərəkli şey sadəcə fikirləşmək və inanmaqdır. Mən bu haqqda ilk dəfə eşidəndə 16 yaşım var idi və bunu məktəbdə ac olduğum zaman tətbiq edirdim. Dadlı, yekə hamburger yediyimi fikirləşib, aclığımı qısa müddətə yatızdırırdım. Sonralar bundan daha geniş istifadə eləməyə başladım. Bir gün masamın üzərində bir dollarlıq əskinasın olduğunu xəyal etmişdim. Üç həftədən sonra mənim masamın üzərində bir dollarlıq əskinas var idi – bu, Forexdə qazandığım birinci dollarım idi.

Ancaq çoxlarında bu, alınmır.

Elə insanlar var ki, onlar pulun ancaq çətin yolla qazanıldığını, varlıların oğru olduğunu və kasıbların pullarını yediklərini, yaxşı insanların pullarının az olduğunu deyirlər. Təbii ki, bunlar çox səhv fikirlərdir. O cür fikirli insanlar həyatı daimi mübarizə, çətin və keçilməz bir şey kimi təsəvvür edirlər. İnanmıram ki, həmin insanlar nə zamansa uğur qazana bilsinlər. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İnsan nə fikirləşirsə, onu da cəlb edir həyatına. Borc fikirləşirsənsə borc, gəlir fikirləşirsənsə gəlir. Bəli. İnsanın borcu da ola bilər, ancaq bu, o demək deyil ki, sən ancaq onun üzərində fikrini cəmləşdirməlisən. Əgər əməliyyat açanda “margin call” gözləyirsənsə, qorxursansa, onu cəzb edirsən özünə. İnsan daim

İnanın ki, istədiyiniz şey artıq sizindir. Bu etapda güclü inanc lazımdır. İstədiyinizi vizuallaşdırın. Əgər pul istəyirsinizsə, onu əlinizdə necə tutduğunuzu vizuallaşdırın. Onu hara xərcləyəcəyinizi xəyal edin. Siz onsuz da heç nə itirmirsiniz. Sadəcə, möhkəm inanın və vizuallaşdırın.

bir dollarlıq ə d in r ə z ü ın m Bir gün masa Üç həftədən . im d iş tm e l a y ğunu xə ir dollarlıq b əskinasın oldu ə d in r ə z ü ın as am sonra mənim m qazandığım ə d x e r o F , u b – əskinas var idi idi birinci dollarım Nəticəsi sizi heyran edəcək.

uğur, gəlir, xoşbəxtlik haqqında fikirləşməlidir. Əgər bu yaxşı şeyləri fikirləşsən, onları da həyatına cəzb edəcəksən.

Rhonda Byrne özünün “The Secret” kitabında bir şeyi həyatına cəzb eləmək üçün aşağıdakıların yerinə yetirilməsini vacib sayır: İstə, İnan, Qəbul et İstəyin Kataloqdan bir məhsul seçdiyiniz kimi, sizə lazım olan şeyi də elə istəyin. Sifarişinizi verin. Ən əsası, siz nə istədiyinizi anlamalısınız. İnanın (vizuallaşdırın)

Qəbul edin Və nəhayət, qəbul edin. Özünüzü yaxşı əhval-ruhiyyəyə kökləyin. Özünüzü istədiyinizi əldə etdiyiniz zaman necə hiss edəcəksinizsə, o cür də hiss edin.

Elə his edin ki, artıq istədiyiniz sizindir və eləcə də yaşayın. Ləzzət alın hər saniyədən. Əhvalınızın yaxşı olması bu etapda ən vacib amildir. Əhvalınız pis olaola siz öz həyatınıza istədiyinizi cəzb edə bilməyəcəksiniz. Əhvalınızın pis olması və yaxşı şeyləri cəzb etmək - bunlar heç cür bir-birinə uyğun gəlmir. Əgər kefiniz korlanıbsa, o zaman əhvalınızı yaxşı etməyə çalışın.

8 İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

E Z OT ER İ KA

Yoxlamağa dəyər

8

42

Hər şeyi unudun. Sizin əhvalınızı nə yaxşı edə bilər? – bu haqda düşünün və onları yadda saxlayın.

Kimin üçünsə bu, yaxınları, ev heyvanları, kiminçünsə dadlı yemək ola bilər. Mənim üçün bu, planlarımdır. Kefim korlananda onları fikirləşirəm. Sizdə kefiniz korlananda onu düzəldə biləcək bu şeyləri yadınıza salın. Heç nədən çəkinməyin və qorxmayın.

Treydinqə yeni başladığım vaxtlarda hər əməliyyatı açanda itkinin olacağından qorxurdum.

Gəliri heç fikirləşmirdim. Qorxu içində, inamsız əməliyyat açırdım.

Bu, səhv hərəkət idi. Bəzən insanı, özün də bilmədən lazımsız yerdə əməliyyat açmağa məcbur edir. Onun da nəticəsi itkidir.

Daha sonra mən yuxarıda yazılanları ticarətdə tətbiq etməyə başladım. Hər səhər kompü-

Bəzi insanlar əməliyyat açdıqları zaman onun “stop loss”la bağlandığı zaman nə edəcəklərini öncədən fikirləşirlər.

Bunu onunla izah edirlər ki, əgər insan itkini öncədən gözünün qabağına gətiribsə, itki baş verən zaman sənə psixoloji cəhətdən elə də ciddi təsir etməyəcək. Bu təsirin qarşısı öncədən alınacaq.

Düz fikirdir. Çünki, itki gözlənilmədən çıxırsa, treyderə psixoloji təsir edə bilər. Ancaq bu, o demək deyil ki, treyder daim həmin itkini fikirləşməlidir. Əgər sənin işlədiyin strategiya itki verə bilərsə, bununla bərabər sən onun müəyyən müddəti sonunda müsbət işarə ilə başa vuracağına əminsənsə, o zaman narahat olmağa ehtiyac yoxdur. Müsbət olanı fikirləş!

zaman çox şey əldə etmiş olur.

Bəzi treyderlər sistemin işlək olduğunu bilə-bilə bir neçə gündən sonra ziyan görəndə sarsıntı keçirirlər. Bu, onlara təbii ki, psixoloji pis təsir edir. İtki haqqında fikirləşirlər və nəticədə onu da özlərinə cəzb edirlər. Bu qorxu, həyəcan, emosiya onları strategiyaya uyğun olmayan addımlar atmağa məcbur edir.

Nəticədə ayın sonunda ziyanla üzləşirlər və bunu böyük təəccüblə qarşılayırlar.

Treyderə yaxşı strategiyadan əlavə, yaxşı psixoloji hazırlıq da vacibdir. Stop-loss dünyanın sonu demək deyil. Heç stop-out da

terdə balansıma baxanda orada bu günün axırında görmək istədiyim rəqəmləri vizuallaşdırıram. Axşam isə Hər bir treyder işlədiyi ticarət sistemini yoxlahəmin rəqəmlərə yaxın malıdır. Treyder onun olan rəqəmləri görürəm yoxlanışı zamanı müəyyən balansımda. Bir gün isə onun əksini elədim. Balansımın azalacağını fikirləşdim. İnanmayacaqsınız, ancaq həmin gün itkim gəlirimdən çox idi. Ən əsası, pulun çətin yolla qazanıldığını fikirləşməyin. Əks halda o, doğurdan da, çətin yolla gələ bilər. Həyatda hər şey sadədir, onu mürəkkəbləşdirməyin. Əhvalınızı pozitivə kökləyin. Düzgün, yoxlanılmış strategiya qurun, ticarətə başlayın, istəyin, inanın, yaxşı əhvalruhiyyədə istəyinizə nail olmağa doğru gedin. Qorxmayın. www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

müddətdən sonra gəlirlə bağlanacağına, bir sözlə, ona maddi cəhətdən sərf edən sistem olduğuna əmin olub, işə Öz terminalınızda bu cür nətəcələr başlayır. Həmin sistemin vizuallaşdırmağı sınaqdan keçirin yoxlanışının detalları çox dünyanın sonu deyil. Əgər gün vacibdir. Misal üçün, elə hesab ərzində -50 usd ziyanınız olubsa, edək ki, bir A ticarət sistemi var. ona gəlir kimi baxın. Elə hesab Bu sistem bir aydan sonra X% edin ki, +50 usd gəliriniz var. Ona gəlir gətirəcək. Onun detallarını görə əhvalınzı korlamağa dəyməz. izləyən zaman görürük ki, bəzi Fikirləşin ki, ayın sonunda X% və situasiyalarda A ticarət sistemi ya B usd qədər gəliriniz olacaq və Y% ziyanla bağlanıb. Ancaq bu, onu necə hesabınızdan çıxarıb nəticəyə təsir etməyib - sistem masanızın üzərinə qoymusunuz. dövrü gəlirlə bağlayıb.

Treyder bunlara fikir verdiyi İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

43

“İn “İn Forex”in təhlil və proqnozlar bürosu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

44

E K S P E RT R ƏY İ

Təhlil

Mürəkkəb ilin ilk ayı Yanvar ayı üçün ekspert proqnozları

B

u da yeni ilin ilk ayı... Biz bu sayımızda bütövlükdə ilin valyuta bazarına nə vəd etdiyi barədə ayrıca məqalələr hazırlamışıq. İndi isə gələk cari işə - yəni ayın üzərinə. Yeni ilin ilk ayı ərzində valyuta bazarında nə gözlənilir? Biz yenə də iki ənənəvi sualla ekspertlərimizə müraciət etmişik. Gəlin, onların fikirlərilə tanış olaq.

1) Bu ay eur/usd cütlüyündən nə gözləyirsiniz?

2) Başqa hansı cürtlüklərə müraciət etməyi məsləhət görürsünüz?

Qafar İmanverdiyev

1) Öncə bütün treyderləri Yeni İl və Dünya Azərbaycanlılarının həmrəylik günü münasibətilə ürəkdən təbrik edir və hamınıza bu yeni ildə uğurlar, bir də çoxlu pul arzulayırıq.

Noyabr və dekabr aylarında eur/usd cütlüyü 1400 punkta qədər düşmüşdü. Bu da öz növbəsində cütlüyün ifrat satış halına çatmasına səbəb olub.

Nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, qısa korreksiyadan sonra qiymət yenidən eniş trendini bərpa edərək, 1.2409 və 1.1877-yə www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

qədər enə bilər. İlin ilk ayı olduğuna görə, cütlüyün 150 və 250 punkt arasında üfüqi diapazonda hərəkət etməsi də mümkündür.

Fibonaççi nisbətlərinə görə, yuxarı korreksiya nöqtələri bu səviyyələrdədir: 1.3182, 1.3387, 1.3559, 1.3713. Əgər qiymət 1.3713 səviyyəsini yuxarıya doğru kəsərsə, demək, 1.3980 və 1.4256 nöqtələrini yoxlayacaq.

2) Treyderlərə məsləhət görərdim ki, eur/usd cütlüyü ilə yanaşı usd/chf, qızıl və neftə də diqqət yetirsinlər.

səviyyəsindən yuxarıda qaldıqca, hərəkətin artım istiqamətində olacağını gözləmək lazımdır.

Deyilən dəstək aşağıya doğru qırılarsa və keçid təsdiqlənərsə, bu, 1.2550 səviyyəsinə enişlə nəticələnə bilər.

Müqavimətlər 1.3110, 1.3241 səviyyələrindədir.

8

Bir cümlə ilə Səbinə Məmmədqızı: - Fundamental proqnozlar ürəkaçan deyil.

Qafar Imanverdiyev: - 1400 punktluq enişdən sonra avro/dollar ifrat satış zonasına çatıb.

Fərid Hüseynov - Eur/usd həftəlik qrafikdə “Head & Shoulders” yarada bilər.

Səbinə Məmmədqızı 1) Avro/dollar gündəlik qrafikdə 1.4209, 1.3505, 1.3190 və 1.2960 toxunanlarından keçən trend xəttindən yuxarıda möhkəmlənməyə çalışır. Qiymət 1.2930

Mavlet Baqiyev: - Avro/frank cütlüyünü izləməyi məsləhət görürəm. İlqar Vəliyev: - Avro/funt cütlüyündə gözəl eniş trendi var.

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

E K S P E RT R ƏY İ 8

Qiymət onlardan yuxarıda möhkəmlənə bilərsə, 1.37 səviyyəsinə sıçrayış gözlənilir.

Fundamental tərəfdən proqnozlar çox ürəkaçan deyil: belə ki, artıq Yunanıstan Avrozonadan çıxmağa hazır olduğunu açıqlayıb. Əgər bu, baş versə, digər problemli ölkələr də analoji hərəkətə cəhd edəcəklər.

Bütün bunlar və Avrozona liderlərinin dağılmanın qarşısını almaq üçün atacaqları addımlar avronun, eyni zamanda, digər əsas valyutaların dinamikasında güclü sıçrayışlarla əksini tapa bilər.

2) Funt/dolları da izləmək maraqlı olar. Cütlük qalxmağa cəhd edir. 1.5730-50 səviyyəsinin qırılması artımın davam etməsinə gətirə bilər. Bu halda növbəti müqavimətlər 1.5850 və 1.60 olacaq. Eyni zamanda, 1.5390 dəstəyinin qırılması enişin dərinləşməsi ilə nəticələnəcək.

Təhlil

halda növbəti hədəf kimi 1.3260 zonasını götürəcəyik. O da keçilərsə, 1.3430 hədəfi aktuallaşacaq. Ardınca 1.3600-13660 səviyyəsindəki müqavimətlər gəlir.

1.2950-1.2900 dəstək səviyyəsindən aşağıda möhkəmlənə bilsə, cütlüyün 1.2500-ə qədər enişini gözləmək olar. Əks halda, ilk rübdə vahid

endi bir tr iş n e ın r a ll o Avro/d ğışlayır. a b ir s tə ” ş u qədər “yorulm alar iy s n e g r e iv d r a dəki aşk Günlük qrafik buna işarə edir valyutanın 1.4000 ətraflarına qalxaraq, Head & Shoulders yaradacağını proqnozlaşdırıram (bax Weekly qrafikinə).

Amma bununla belə, əgər 1.3260 səviyyəsi keçilməsə, yeni eniş dalğasının güclənməsi və qiymətin 1.2590 səviyyəsinə enişi mümkündür.

2) Avro/dollarla paralel olaraq, avro/frank cütlüyünü izləməyi məsləhət görürəm.

Fərid Hüseynov

Mavlet Baqiyev

2) Eur/jpy qrafikinə diqqət yetirmək olar. Belə ki, məzənnə yeni tarixi minimumlardan korreksiya edə bilər.

Usd/jpy cütlüyü, görünür, trendə qayıtmaq niyyətindədir.

Mövcud reyncdən yaxşı istifadə etmək olar.

Gbp/usd cütlüyü, görünür, güclü müqavimət səviyyəsinə yaxınlaşıb, kifayət qədər əhəmiyyətli eniş göstərə bilər. İlqar Vəliyev

1) Eur/usd 1.2888 səviyyəsində yeni lokal minimuma çatandan sonra bir qədər qalxmaq üçün cəhdlər göstərir. Ən yaxın müqavimət 1.3110 bölgəsindədir. Əgər qiymət onu dəf edərsə, bu, ortamüddətli artım trendinin başlamasına dair işarə ola bilər. O www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

1) Əgər keçən ilin hərəkətinə diqqət yetirsək, Avronun məzənnəsi 2010-cu ilə başladığı qiymətə tərəf qayıdaraq, keçən ili başa vurdu. Buradan belə bir fikrə gəlmək olar ki, məzənnə ya böhran başlayandan (2008-ci ildən) bəri hər hansı bir istiqamətdə uzunmüddətli möhkəmlənə bilmir, ya da bu il artıq istiqamətində qərar verəcək. Əgər yanvar ayında məzənnə

1) Avro/dolların eniş trendi bir qədər “yorulmuş” təsir bağışlayır.

Günlük qrafikdəki aşkar divergensiyalar buna işarə edir. Ona görə də, bu ssenarini daha ağlabatan hesab edirəm: 1,28 səviyyəsinin sınanması və 1,32-1,33-ə qədər korreksiya.

2) Avro/funt cütlüyü 0,79-a qədərki eniş potensialı ilə maraqlı təsir bağışlayır. Ola bilər ki, hədəfə bu ay çatılmasın, amma ortada çox gözəl eniş trendi var.

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

TE XANALİZ

Kompleks baxış Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Son vaxtlar Avrozonada yaşanan problemlər, görünür, Avronu “tərəddüd içində” saxlayıb. Avro keçən il 1.4900 ətraflarına qədər qalxsa da, möhkənlənə bilmədi və hazırda 1.2870-1.2960 zonasında həlledici dəstək səviyyəsinə yaxınlaşıb. Əgər bunu qıra bilsə, məzənnənin 1.2500-1.2600 ətraflarına qədər enişini gözləmək olar. Əks halda cütlük ilk olaraq 1.3200-1.3250 ətraflarına qədər qalxa bilər.

Xülasə:

Avro/dollar həlledici dəstək səviyyəsinə yaxınlaşıb

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Gbp/usd Bu cütlük üçün 2010-cu ilin avqust, sentyabr aylarından 1.5300-1.5400 səviyyələrini keçmək Azərbaycanın gömrük postunu keçmək qədər çətinləşib. Cütlük 1.5750 ilə 1.5300 arasındakı diapazonda dalğalanır.

Hər hansı bir istiqamətdə hərəkətin təsbit olunması üçün bu səviyyələrin kəsilməyi mühüm amildir. Əgər yuxarı sərhəd kəsilsə, funt/dollar 1.6100-ə qədər qalxa, aşağı sərhəd kəsilsə, 1.5000, daha sonra 1.4800-ə qədər enə bilər.

Xülasə:

Funt/dollar diapazondan çıxa bilmir

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

47

48

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Usd/chf Cütlük hazırda keçən ilin avqust ayından bəri formalaşan artım trendində özünə bir qədər “taymaut” götürüb. Qiymət 0.9525-0.9300 arasında diapazondadır. Əgər artımı davam etdirmək istəyirsə, yuxarı sərhədi keçməlidir. Bu halda pariteti görmək şansı (1.0000) artacaq. 0.9300 səviyyəsinin kəsildiyi halda ilk hədəf 0.9000-ə qədər eniş ola bilər.

Xülasə:

Pariteti görmək üçün cütlük 0.9300-dən yuxarıya qalxmalıdır

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Usd/jpy Cütlük 76.70-76.50 ətraflarında “range” yaradıb. Ümumi tendensiya eniş olaraq qalır ki, bu da Yaponiya iqtisadiyyatı üçün heç yaxşı hal deyil. Cütlüyün artım trendini bərqərar etməsi üçün 78.20-78.50 ətraflarından yuxarıda möhkəmlənməsi lazımdır. Əgər hazırkı səviyyədən bir qədər yuxarı aralansa, 78-ə qədər artım, aşağı düşsə, 75.70-75.50 ətraflarına qədər eniş nümayiş etdirə bilər.

Xülasə:

Ümumi tendensiya Yaponiya iqtisadiyyatının xeyrinə deyil

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

49

50

TE XANALİZ

Texniki mənzərə

İndikatorlar əsasında analiz 5 dekabr 2001

5 dekabr 2001

5 dekabr 2001

5 dekabr 2001

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

51

İşimoku

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY Daha nə balıqlara, nə də quşlara həsəd aparıram... Unudacağam İlin bütün acılarını Matsuo Base Gözlənildiyi kimi, “bulud” uğurla test olundu və qiymət 1,29a qədər düşdü. Hazırda təmiz “ayı” mənzərəsi müşahidə olunur. Ona görə də, bu dəfə 1,26 bölgəsində yeni “dib”lər gözləyirik.

“Stop”ları 1,34-dən yuxarıda qoymaq lazımdır.

DAILY

Bütün xəttlər aşağıya yönəlib, ona görə də, enişin davam edəcəyini gözləyirik.

Hədəf: 1,2750. Stop: 1,32.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

52

GBPUSD WEEKLY

Hərçənd, “bulud” test olunub, amma sonrakı hərəkət və xüsusilə də şamların analizi (uzun aşağı kölgələr) “buğa”ların revanş götürmək niyyətindən xəbər verir. Ya bazardan kənarda qalmaq, ya da ehtiyatla satmaq məsləhətdir. İkinci halda hədəfimiz 1,53 olacaq, “stop”u isə 1,58-də qoyacağıq.

DAILY

“Buğa”lar Kijun-Sen və Tenkan-Seni keçmək üçün sıçrayış etməyə cəhd göstərsələr də, alınmayıb. Ola bilər ki, “ayı”lar onları cəzalandıraraq, qiyməti 1,5440-a qədər salsınlar. “Stop”lar üçün 1,5750 yaxşı səviyyədir.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

53

İşimoku

USDCHF

8

WEEKLY

Əvvəldən ehtimal etdiyimiz kimi, qiymət “bulud”un yuxarı sərhədinə qədər qalxdı və hazırda onu yarmağa cəhd göstərir. Siqnalın təsdiqlənməsi üçün həftənin başa çatmasını gözləyirik. “Bulud” yarılandan və test ediləndən sonra 0,97-yə hədəflənəcəyik. “Stop”ları “bulud”un daxilində gizlədirik. Əgər cəhd uğursuz olarsa, qiymət yenidən Tenkan-Sen-ə (0,9230) doğru qayıdacaq.

DAILY

Aşkar “buğa” mənzərəsi mövcuddur. “Stop”ları Kijun xəttinin altında (0,93) qoyaraq, 0,96, səviyyəsinə “hücum edirik”.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

8

54

USDJPY WEEKLY

Hər şey cütlüyün heç olmasa 76-ya qədər enəcəyindən xəbər verir. Ondan sonrası isə BOJ-dan asılı olacaq.

DAILY

Vəziyyəti «sərt reync» ifadəsi ilə xarakterizə edə bilərik. Qısamüddətli olaraq 77,40-a qədər artım gözləyirik. Ondan sonra 76,00-a eniş mümkündür.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyü keçən sayımızda təqdim etdiyimiz ssenari üzrə hərəkətdədir. Cütlük (A) İntermediate dalğasını (5 alt dalğa) formalaşdırıb, indi (B) İntermediate korreksiyası gedir. O, W-X-Y Minor mürəkkəb korreksiya strukturuna malikdir.

Hazırda korreksiya 76,4%-lik fibonaççi səviyəsinin ətrafındadır. Amma belə görünür ki, dalğa strukturunu tamamlamaq üçün hələ bir az da aşağıya enə bilər.

Kritik xəttin pozulması bu ssenarinin qüvvədən düşməsi demək olacaq.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

55

TE XANALİZ 8

56

Dalğa analizi

Eur/usd

daily Bu zaman miqyasında görürük ki, Y Minor dalğası hələ inkişaf edir. O, aşağı miqyaslı ikiqat üçlük (double three) əmələ gətirir: [w]-[x]-[y] minute. Bu mürəkkəb korreksiya strukturunda [w] dalğası ziqzaqdır, [y] dalğası isə ikiqat ziqzaq.

Hazırda ikinci üçlük - yəni [y] dalğası inkişaf edir: (w)-(x)-(y) minuette. Bu dalğanın da (w) alt dalğası hazırdır, indi (x) inkişaf edir.

Detallar şəkildə göstərilib.

h4 Bu taymfreymdə (y) minuette dalğasının inkişafını müşahidə edirik. O da ikiqat üçlük (double three) şəklini almaqdadır: w-x-y subminuette. Ümumiyyətlə, son iki ayda eur/usd-də bütün miqyaslarda ikiqat ziqzaqlar və ikiqat üçlüklər formalaşır.

Bu da bazarda qeyri-müəyyənliyin güclü olmasından xəbər verir.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Gbp/usd

8

weekly Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Amma hazırda hərəkətdə olan eniş korreksiyası bitəndən sonra.

Detallar qrafikdə göstərilib.

daily Bu zaman miqyasında [iv] minute dalğasının inkişafı davam edir. O, (w)-(x)-(y) minuette ikiqat ziqzaqı şəklini alır. Hazırda ikinci ziqzaqın - (y) dalğasının formalaşması gedir. O, a-b-c klassik ziqzaqı formasındadır. Bu ziqzaqın da a və b dalğaları hazırdır, c-nin inkişafını müşahidə edirik.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

57

TE XANALİZ 8

58

Dalğa analizi

Usd/chf

weekly İstisna deyil ki, dollar/frankın aşağıya doğru uzunmüddətli yolçuluğu başa çatıb. Ya da irimiqyaslı korreksiya fasiləsi yaranıb. Hazırda (5) İntermediate dalğasının formalaşmasından sonrakı artım cəhdlərinin yaratdığı dalğa strukturlarını müşahidə edirik. Mövcud variantlar və qiymətin mümkün hərəkət sxemi qrafikdə göstərilib.

daily Göründüyü kimi, əsas ssenaridə biz 2 or B Minor dalğasının bitdiyini güman edirik. Hazırda 3 or C dalğası ilə yuxarıya hərəkətinin başlayacağı mümkündür. Bunun üçün qiymətin təsdiqləyici (conformative) səviyyəni keçməsini gözləmək yaxşı olar.

8 www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/jpy

8

weekly Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal modelinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Düzdür, tərəddüdlü və ləng şəkildə.

daily Bu qrafikdə B minor dalğasının inkişafının başlamasını müşahidə edirik. Hələ ki yuxarıya doğru cəmi bir impuls hazırdır. [ii] or [b] korreksiyası isə əvvəlki impulsun sürətini kompensasiya etmək üçün uzunmüddətli “dayaz” struktur formalaşdırıb.

Cütlükdə volatilliyin çox aşağı olması dalğaların formalarına da təsir edir və tanınmasını çətinləşdirir.

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 01 (23) / yanvar, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

K İ TA B R Ə F İ

Nə oxumalı

Stiv Nison

Yapon şamları.

Maliyyə bazarlarının qrafik analizi

S

tiv Nison – “Yapon şamları”nı Qərb dünyasında tanıtdıran adamdır. Ona görə də, Yaponiyanı çıxmaqla, bütün dünyada bu metod üzrə ən böyük usta sayılır. O, “yapon şamları” barədə bir neçə kitabın müəllifidir. Konkret bu kitab maliyyə bazarlarında “yapon şamları” modellərini effektiv şəkildə tətbiq etməyin yollarına həsr olunub.

Kitabda “yapon şamları”nın yaranma tarixçəsi, onların əmələ gətirdiyi modellərin qiymət qrafikində yeri və rolu nəzərdən keçirilir. Ayrı-ayrı modellərə çox

geniş diqqət ayrılır: “batan ulduz”, “harami”, “asılmış insan”, “çəkic”, “uçan qarğalar”... Bəli, yaponların poetikaya meyli özünü onların texniki analiz metodlarında da əks etdirib. Və Nison da bunu ətraflı şəkildə bizə çatdırır. O, hər bir modelin xüsusiyyətlərini ayrılıqda təhlil edir.

Amma ən əsası odur ki, Nison təkcə bununla kifayətlənmir. O, bir qədər ekzotik sayılan şam analizini qərbin ənənəvi texanaliz metodlarıyla birləşdirir. Şam modellərinin indikatorlar, ossillyatorlarla qarşılıqlı əlaqəsini göstərir. Ən maraqlı bölmələrdən biri yapon

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 şamları ilə Elliot Dalğalarının qarşılıqlı əlaqəsinə həsr olunmuş paraqrafdır.

“Avar olmadan qayıqda üzmək mümkün deyil”

Kitabdan parça Moving Average və yapon şamları

şamları “qara buludların çökməsi” adlanan dönüş modeli yaradıblar. Bunu görəndə biz

daha böyük əminliklə satış əməliyyatı aça bilərdik.

...Bu indikatoru tanımayan treyder tapmaq mümkün deyil. Əksər treyderlər ondan dəstək və müqavimət səviyyələrini aşkarlamaq, həmçinin bazara girmək üçün siqnal almaq məqsədilə istifadə edirlər. Amma mənim təcrübəm göstərir ki, sadə, ənənəvi Dəyişən Orta Göstəricini yapon şamı modelləri ilə qarşılıqlı əlaqədə nəzərdə keçirmək daha yaxşı effekt verir. Şəkilə diqqət edin. Qiymət MA ilə təmasa girəndə yapon www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et