"In forex"#11

Azərbaycanda ilk və tək!

Xüsusi Yeni İl buraxılışı:

2011-ci il üçün 11 strategiya! İn Forex

01 (11)

yanvar,

2011

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də........................... Dovşan hara sıçrayacaq? 2011-ci ildə maliyyə bazarlarında nələr gözlənilir 8-də........................... Aparıcı banklardan illik proqnoz 9-da........................... Elliot Dalğalarının Analizi 13-də......................... Avrozona böyüdü 15-də......................... Keçək çayın o tayına... “İki çay” strategiyası 17-də......................... “Yeni” lərin köhnə səhvləri 18-də......................... Trendin bitdiyi yer. Qiymət MA-dan nə qədər uzaqlaşa bilər?

20-də......................... Hər işin öz aləti. Bir strategiyanı bütün vəziyyətlərdə tətbiq etməyə çalışmayın 22-də......................... “İşimoku” sistemi əsasında təhlil 26-da......................... 3 xətt və nöqtələr. “Forex Profit” sistemi 28-də......................... “Mən niyə sistem yaratmıram...”

29-da......................... Sistem üçün sistem. İstənilən sistemi qızıla çevirməyin sirri 31-də......................... MA+MACD. “Smillioner” sistemi 34-də......................... “Sıfırdan qaçış” 35-də......................... İki xətt bir kanalda. Xətti MACD-la işləmək üçün strategiya 37-də......................... Treyder-konstruktor. Öz strategiyanı necə yaratmaq olar?

38-də......................... Əlbir olub bir “çevik” bir “ləng” ilə... İki fərqli sistemi birləşdirməklə necə xeyir götürmək olar 39-da......................... Bazarın aylıq texniki-fundanental təhlili 43-də......................... Öp və qazan! KİSS strategiyası 46-da......................... “Qadınlar daha riskli olur”. Xanım treyderin açıqlamaları 48-də......................... MACD üçün not dəftəri. Məşhur histoqramın bilinməyən siqnalları əsasında qurulmuş sistem 54-də......................... Həftəlik şamı yandır. Həftənin bağlanış qiyməti əsasında sadə ticarət sistemi 58-də......................... Planla yapılanlar 61-də......................... Forex-Test 63-də......................... Oxu zalı

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

01 (11)

yanvar,

2011

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Yeni il arzusu ...Əlbəttə ki, Yeni İldə sizə hər şeydən əvvəl yaxşı qazanc arzulayıram. Niyə məhz İlqar Vəliyev, qazanc? Çünki əvvəla, qazanc Layihənin rəhbəri – özünüifadənin ən universal göstəricisidir. Kiminsə yaxşı qabiliyyəti varsa, bu, özünü qazanc gətirməkdə göstərməlidir. Əlbəttə, bunun mübahisəli fikir olduğunun fərqindəyəm.

Amma mübahisə etməyəcəyəm. Çünki təbrikə görə mübahisə etməzlər. İkincisi, bizim missiyamız sizə qazanmaqda kömək etməkdir. Amma bu məsələdə arzulamaqla iş bitmir. Konkret addım atmaq lazımdır. Treyderə qazanmaqda necə kömək etmək olar? Əlbəttə ki, onun düzgün strategiya tapmasına və ya yaratmasına yardım etməklə!

Maliyyə bazarında uğurun bünövrəsində strategiya dayanır. Əslində təkcə maliyyə bazarlarında yox, həyatın bütün sahələrində belədir. Strategiyasız heç bir işdə uzağa getməz olmaz. Təsəvvür edin ki, siz qrossmeysterlə şahmat oynayırsınız. Və bu zaman heç bir strategiyanız yoxdur. Hansı fiquru necə gəldi, tərpədirsiniz, ürəyinizdən hansı gediş keçsə, onu da edirsiniz. Axırı nə ilə qurtaracaq? Əlbəttə ki, “uşaq matı” ilə. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Bax, maliyyə bazarına strategiyasız girmək eynilə buna bənzəyir. Belə edənlər müəyyən sayda əməliyyatdan sonra bazarla oynda mat qalırlar. Özü də uşaq matından.

Qazanmaq isə əvvəlcə itirməməkdən başlayır. İtirməmək üçün strategiya lazımdır.

Ona görə də, Yeni İldə sizə qazanc arzumusun reallaşması üçün ata biləcəyimiz ən effektiv addım bu ola bilərdi ki, oxucularımızı maraqlı strategiyalarla, həmçinin öz strategiyasını necə yaratmaq haqqında biliklərlə təmin edək. “İn Forex”in yeni ildəki ilk sayı məhz belə hazırlanıb. Bu nömrədə müxtəlif sistemlər, strategiyalar, həmçinin, sistemli iş haqqında kifayət qədər faydalı bilgilər var. Biz çox inanırıq ki, bütün bunlar Yeni İldə sizin sistemli işin mahiyyətni və prinsiplərni daha yaxından anlamağınıza və qazanmağınıza yardım edəcək.

Hesab edin ki, bu, sizə bir növ Yeni İl hədiyyəsidir.

Zövqlü mütaliələr!

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏSAS MÖV ZU

Yeni ilə proqnoz

5

Dövşan hara sıçrayacaq?

2011-ci ildə maliyyə bazarlarında nələr gözlənilir

B

u il maliyyə bazarlarında nə gözləyə bilərik?

1980-ci ildən başlayaraq belə bir qanunauyğunluq müşahidə olunur ki, hər ilin yanvarında Amerika dolları digər valyutalara nisbətdə hiss olunacaq dərəcədə möhkəmlənir. Yanvarın ilk günləri göstərdi ki, bu ənənə hələ də pozulmayıb. Bəs ilin qalan aylarında necə olacaq? Gəlin, ekspertlərin fikirlərilə tanış olaq.

Eur/usd Avropanın əsas problemi yolun yarısında dayanaraq, inteqrasiya prosesini sona çatdırmamasıdır.

Vahid valyuta məkanının ardınca vahid obliqasiyalar bazarı yaradılmalıydı, fiskal siyasət eyni mərkəzdən idarə olunmalıydı, vahid planlaşdırma və nəzarət orqanları qurulmalıydılar... Amma bunlar olmayıb.

Ona görə də, Avropanın inteqrasiyası yarımçıqdır.

Nəticədə Avropada mərkəzlə periferiya arasında ziddiyətlər güclənir, investorların “köhnə dünya”ya marağı azalır. Bütün bunlar, təbii ki, vahid valyutanın zəifləməsinə səbəb olur.

Şəkil 1. Eur/usd cütlüyü üçün 2011-ci ilə olan proqnoz

Gbp/usd

Britaniyanın makroiqtisadi göstəricilərinin təhlili adada vəziyyətin heç də ürəkaçan olmadığından xəbər verir. Sənaye istehsalının həcmi 1993-cü ilin səviyyəsindədir. ÜDM-in artımı böhranaqədərki göstəricinin yarısına çata bilməyib. Vəziyyətin sürətlə düzələcəyinə də ümid yoxdur. İlin əvvələrində Proqnozlara görə, Avro 2011-ci ildə də təzyiq alƏDV faizlərinin yenidən artırılması gözlənilir. tında olacaq. Cütlüyün $1,40-dan yuxarı qalxacağı Demək, infliyasiya təzyiqi güclənəcək, bu isə öz ehtimalı çox azdır. Dalğalanmanın aşağı sərhədi kimi növbəsində Britaniya Bankının “əl-qolunu bağlayır”. isə $1,20 zonası göstərilir. Amma avro/dolların bundan çox da aşağı enəcəyi inandırıcı deyil, çünki qarşı tərəfdə - Amerikanın iqtisadi vəziyyətində də ürəkaçan heç nə yoxdur. ABŞ hökumətinin son dərəcə yumşaq monetar siyasəti və uzunmüddətli büdcə riskləri dolları möhkəmlənməyə qoymayacaq. Əksinə, FES-in atdığı addımlar 2011-ci ildə dolları zəiflədə bilər. Qarşıdakı üç il ərzində ABŞ-ın borcları ölkənin ÜDM-nin həcmini aşaraq, 15 trilyon dollara çata bilər.

Bir sözlə, ekspertlərə görə, 2011-ci ildə eur/usd cütlüyünün 1,20-1,40 diapazonunda dalğalanacağı gözlənilir. İlin əvvəlində avro diapazonun aşağı, sonlarında isə yuxarı sərhədləri ərafında olacaq. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 2. Gbp/usd cütlüyü üçün 2011-ci ilə olan proqnoz İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

8

ƏSAS MÖV ZU 8

6

Ekspertlərə görə, 2011-ci ilin ilk yarısında funtun ciddi artımı gözlənilmir. İl ərzində cütlüyün $1,45$1,68 diapazonunda dalğalanma ehtimalı yüksəkdir.

Daha bədbin proqnozlarda isə hətta funtun elə bu il $1,40-dan aşağıya enəcəyi bildirilir.

Usd/chf Avrozonanın borc problemləri kəskinləşəndən sonra frank ən etibarlı sığınacaq valyutalardan birinə çevrilib. 2010-cu ilin ikinci yarısı ərzində frank dollara nisbətdə 15% möhkəmlənib. İsveçrə iqtisadiyyatının göstəriciləri dayanıqlı bərpa prosesinin başladığından xəbər verir. ÜDM-in artım tempi yüksəlir, işsizlik azalır. Yeganə problem infliyasiyadır ki, ona da frankın bahalığı səbəb olur. Bu vəziyyət ölkədə iqtisadi aktivliyə də zərbə vurur. İsveçrənin ixracatının 60 faizi Avropa Birliyi ölkələrinədir.

Frank Avroya nisbətdə qalxanda isə Avrozona ölkələrinə ixracatın həcmi aşağı düşür.

Bu vəziyyəti dəyişmək üçün frankın bir qədər ucuzlaşması lazımdır. Bunu nəzərə alaraq İsveçrə Bankı bir sıra tədbirlər görə bilər.

Ekspertlərin usd/chf üçün 2011-ci illə bağlı proqnozları belədir: cütlük paritet səviyyəsinin ətrafında, 0,9300-1,1000 diapazonunda dalğalanacaq.

Yeni ilə proqnoz frankından daha az populyar olmayıb. Mayın əvvəlindən başlayaraq Yena Dollara nisbətdə 10%dən çox bahalaşıb. Avropa və Amerikadakı problemlərin fonunda bazarın iştirakçıları Yenaya meyl edirdilər. Əgər Avrozonadakı problemləri və Çin hökumətinin monetar siyasəti sərtləşdirməkdə davam etdiyini nəzərə alsaq, 2011-ci ildə də Yenanın möhkəmlənmək şansları az deyil. Digər tərəfdən, Amerika və Yaponiya obliqasiyalarının gəlirlik dinamikası Yenaya əks təsir göstərə bilər. Ötən ilin sonlarında bu qiymətli kağızların arasında spred yenə də artdı ki, bu da faiz dərəcələrinin fərqindən gəlir götürmək istəyənləri (carry-trade) həvəsləndirdi. Ona görə də, Yena ilə ticarət aparmaq niyyətində olan treyderlər 2011-ci ildə ABŞ və Yaponiyadakı fundamental fonu diqqətlə izləməlidirlər.

Ekspertlərin cütlüklə bağlı fikirləri fərqlənir. Bəzi mütəxəssislər cütlüyün 74.00-a qədər düşəcəyini deyirlər. Digərləri isə 80.00-da “dib” formalaşdıracağını, daha sonra 88.00-a qədər qalxacağını gözləyir. “Optimist”lərin fikri aşağıdakı qrafikdə əks olunub:

Şəkil 4. Usd/jpy cütlüyü üçün 2011-ci ilə “optimist”lərin proqnozu

Aud/usd

Şəkil 3. Usd/chf cütlüyü üçün 2011-ci ilə olan proqnoz

Usd/jpy Yapon Yenası ötən il ərzində heç də İsveçrə ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Bu cütlüklə bağlı proqnozlar da ziddiyyətlidir.

Bəzi ekspertlər neçə aylardır ki, davam edən “ralli”nin artıq bitdiyi fikrindədirlər. Söhbət qlobal trendin dönməsindən yox, il ərzində gözlənilər dərin (haradasa 12-15 fiqurluq) korreksiyadan gedir. Avstraliya Milli Bankının yürütdüyü siyasət hadisələrin bu cür inkişafına səbəb ola bilər.

8 İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏSAS MÖV ZU

Yeni ilə proqnoz həm fundamental faktorlar, həm də spekulyativ əməliyyatlar yol açırdılar. Xüsusilə də Çinin qızıla olan təlabatı qiymətli metalın bahalaşmasına təsir göstərirdi. Güman ki, 2011-ci ildə qızıl 1160-1500 dollar diapazonunda dalğalanacaq. Yəni ilin sonuna qədər maksimumların yenilənməsi mümkündür, fəqət ardınca aşağıya doğru əhəmiyyətli korreksiya gözlənilir.

8 Şəkil 5. Aud/usd cütlüyü: il enişlə keçəcək?

Neft 2010-cu il ərzində neft əsasən 70-85 dollar/barrel diapazonunda dalğalandı. Bu qiymətlər dünya konyunkturası üçün kifayət qədər “əlverişli” sayılır.

Ekpertlər 2011-ci ildə “qara qızıl”ın bir qədər yüksək diapazona keçəcəyini gözləyirlər. Amma İran ətrafındakı proseslər gərginləşərsə, məsələyə gözlənilməz təsir edə bilər. Bu halda neftin qrafikdə göstərildiyi kimi yox, daha kəskin bahalaşması mümkündür.

Şəkil 6. “Brent” markalı neft üçün 2011-ci ilə olan proqnoz

Qızıl Ötən il qızıl üçün çox pozitiv keçdi. O, ilin əvvəlindəki qiymətinin 1/3-i qədər bahalaşdı. Buna ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Şəkil 6. Qızılın hər troya unsiyası üçün 2011-ci ilə olan proqnoz

Qordon Braun, Britaniyanın keçmiş baş naziri: - Düşünürəm ki, 2011-ci ilin ilk ayları ərzində Avrozonada ciddi böhran baş verə bilər. Avronu böyük problemlər gözləyir.

Avropa banklarının borcu nəhəng səviyyələrə çatıb.

Avronu xilas etmək üçün Avropa Birliyində struktur islahatları keçirilməlidir.

Amma onların heç əlaməti də görünmür. Bundan başqa, Avropanın əmək bazarı daha çevik olmalıydı.

Amma bu da təmin edilməyib. Nəticədə Avropa liderləri elə bir vəziyyətlə üzləşiblər ki, maliyyə bazarları onların ölkələrini bir-birinin ardınca “əzməyi” bacarır. Buna son qoymaq üçün təşəbbüsü bazarların əlindən almaq, maliyyə və iqtisadi problemlərin həlli üçün geniş proqram həyata keçirmək lazımdır. Əks halda, əgər problemlər vaxtında çözülməsə, Avropada aşağı artım və yüksək işsizlik dönəmi başlayacaq. İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

7

PROQNOZ

Bankların baxışı

Aparıcı bankların əsas cütlüklərlə bağlı proqnozları

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

9

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd Weekly Belə görünür ki, İntermediate dalğa səviyyəsində korreksiya hələ bitməyib: avro/dollar mürəkkəb formasiya əmələ gətirir. Böyük ehtimalla, bu, W-X-Y-Xx-Z Minor korreksiyasıdır. Yada salaq ki, biz ötən sayımızda bunu ikinci variant kimi nəzərdə tutmuşduq:

(“İn Forex”, №10) İndi cütlüyün aşağıya doğru Z Minor dalğasını formalaşdırmasını gözləyirik. Böyük ehtimalla, o, [a]-[b][c] minute üçlüyü şəklində olacaq. Nə qədər ki, eur/usd Endryüs Çəngəlinin daxilindədir, “ayı”lar bazara nəzarət edəcəklər.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

10

Gbp/usd Weekly Ötən sayımızdakı varianta bir qədər korrektə edirik: funt/dolların İntermediate miqyasında korreksiya formalaşdırması fikri qüvvədə qalır, amma bu, ikiqat üçlük yox, üçbucaqdır.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

11

Dalğa analizi

8

Usd/chf Weekly Bu cütlükdə proseslər ötən sayımızdakı proqnoza uyğun gedir. (4) İntermediate dalğası “truncated flat” şəklində formalaşıb, (5) İntermediate isə başa çatmaq üzrədir. Bəlkə də artıq başa çatıb. Hər halda, 5 dalğanın formalaşması tamamlanıb.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

12

Usd/jpy Weekly İntermediate miqyasında Ending Diaqonal modeli formalaşır (3-3-3-3-3). Hazırda onun beşinci “üçlüy”ündəyik.

Nə qədər ki, qiymət trend xəttinin altındadır, İntermediate səviyyəsidə aşağıya doğru (5) dalğası qüvvədə sayılacaq.

Daily Bu varianta görə, A minor dalğası yekunlaşıb.

Demək, yuxarıya hərəkət korreksiya xarakterlidir – B minor dalğasıdır.

Hazırda onun [c] minute alt dalğası inkişaf edir.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MƏKAN

İnteqrasiya

Avrozona böyüdü Avropa Birliyinin genişlənməsi xronologiyası

2011-ci il yanvarın 1-dən Estoniya da Avro zonasına daxil oldu.

Bu, artıq Avronun tədavüldə olduğu sayca 17-ci ölkədir. 1992-ci ildə sovet rublunu əvəz edən eston kronu 19 ildən sonra yerini başqa bir ümumi valyutaya verdi. Yerli əhali yanvarın 14-nə kimi əllərində qalan kronları avroya dəyişdirə bilər. Bundan sonra kron tamamilə dövriyyədən çıxarılacaq.

Beləliklə, Estoniya bu addımı atan ilk Pribaltika ölkəsi oldu.

Latviya və Litva böhranla əlaqədar olaraq, vahid valyutaya keçidlərini bir qədər təxirə salıblar.

Yada salaq ki, Estoniya Avropa Birliyinə 2004-cü ildə, Şengen zonasına isə 2007-ci ildə qoşulub.

Fürsətdən istifadə edərək, Avrozonanın necə yaranmasına qısa bir tarixi ekskurs etmək istərdik. Əslində vahid Avropa ideyası bu və ya digər formada hələ feodalizmin dağılması və iqtisadi əlaqələrinin www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

meydana gəlməsi dövrünə təsadüf edir.

Daha sonra bu ideya məşhur siyasətçilər, iqtisadçılar, alimlər, mədəni faəliyyətlə məşğul olanalardan dəstək alıb.

XIX əsrin ortalarında yazıçı, pasifist Viktor Hüqo (Victor Hugo) Avropa federalizminin açıq-aşkar tərəfdarı idi.

100 il sonra isə “Birləşmiş Avropa Ştatları”nın yaradılması çağırışı ilə Uinston Çörçill (Winston Churchill) çıxış etdi.

Bundan başqa, Avropa tarixində valyuta birliyinə dair bir neçə nümunə də var. XIX əsrin II yarısında I Dünya müharibəsinə qədər mövcud olmuş Latın və Skandinaviya valyuta birlikləri yaradılmışdı.8 İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

13

MƏKAN 8

14

Avropanın müasir inteqrasiya prosesində dönüş nöqtəsi Fransanın xarici işlər naziri Robert Şumanın Fransa və Almaniya Fe derativ Respublikasında polad və kömür istehsalı üzrə vahid mərkəzin yaradılması təklifi oldu.

1950-ci ilin mayın 9-da irəli sürülmüş bu təklif “Şuman Deklarasiyası” adı ilə məşhurlaşdı.

Bu deklarasiyaya əsasən 1951-ci ilin aprelində Avropa Polad və Kömür Birliyi (APKB) yaradıldı.

Birliyə Benilüks ölkələri, AFR, Fransa və İtaliya daxil idilər.

Daha sonra 1956-cı ildə meydana çıxan enerji böhranı APKB-ın genişlənməsini və onun səlahiyyətlərinin qaz hasilatına, atom enerjisinin istehsalına yayılmasını stimullaşdırdı. Bu vaxt Almaniya və Benilüks ölkələrinin dəstəklədiyi vahid bazarın yaradılması ideyası proteksionist fikirlərin güclü olduğu Fransa tərəfindən müqavimətlə qarşılaşırdı. 1957-ci ilin martında Avropa iqtisadi birliyinin və Atom enerjisi üzrə Avropa birliyinin yaradılmasını təsdiqləyən Roma sazişi imzalandı. Birincisi gömrük birliyinə və ümumi kənd təsərrüfatı siyasətinə əsaslanırdı, ikincisi nüvə enerjisinin sülh məqsədləri ilə istifadəsi məsələsini həll edirdi.

Mərhələli şəkildə iqtisadi və valyuta birliyinin yaradılması məsələsi 1969-cu ilin dekabrında Haaqa konfransında qaldırılır.

Amma bu istiqamətdə atılan addımlar 1970-ci ilin əvvəllərində dünyada valyuta və neft böhranlarına görə iflasa uğradı. Valyuta böhranı Bretton-Vud sisteminin dağılmasına və maliyyə bazarlarında qeyri-sabitliyə gətirib çıxardı. Valyuta məzənnələrinin tənzimlənmə mexanizmi – 1972-ci ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İnteqrasiya ilin aprelində yaradılmış Avrozonanın genişlənməsi xronologiyası “Avropa valyuta ilanı” fəaliyyətə başlamağından çox keçməmiş dağılmaq təhlükəsilə qarşılaşdı. Bu vaxt Avropa ölkələri siyasi sahədə əhəmiyyətli irəliləyişə nail ola bildilər: 1973-cü ildə uzun və çətin danışıqlardan sonra Britaniya, İrlandiya və Danimarka Avropa İqtisadi Birliyinə qoşuldular. 1980-cı illərdə bura Avropanın iqtisadi cəhətdən nisbətən zəif ölkələri Yunanıstan (1981), İspaniya və Portuqaliya (1986) qatıldılar.

1986-cı ilin fevralında AİB (Avropa İqtisadi Birliyi) üzvləri Vahid Avropa Aktı qəbul etdilər. Akta görə milli idarəedici orqanların səlahiyyətləri gücləndirildi və Avropa Birliyinin yaradılması prioritet məsələyə çevrildi. 6 ildən 12 ölkənin) qeyri-nəğd tədavülə buraxıldı. 2002-ci ilin yanvarın 1sonra - 1992-ci ildə bu ölkələr Maastrix sazişini imzaladılar. Saziş dən dövriyyəyə Avro qəpik və əskinaslarının buraxılması ilə əsasında Avropa Birliyi vahid Avropa valyutası fiziki realçərçivəsində vahid bazarın formalaşdırılması nəzərdə tutulurdu. lığa çevrildi. Avro əskinaslarında 1993-cü ilin 1 fevralından əhalinin, əks olunmuş körpülər ölkələrin kapitalın, ticarətin və xidmətlərin yaxınlaşması ideyasını əks etdirir, pəncərə və qapılar isə yeni əsrdə azad şəkildə hərəkəti üçün sərhədlərin açılması Avropa inteq- inteqrasiyanı simvolizə edir.

2007-ci ildə Sloveniya Avrozorasiyası prosesinə dinamiklik nanın 13-cü üzvü oldu. Avrozona gətirdi. ölkələri ilə rəsmi valyuta razılığı 1995-ci ildə Avropa Birliyinə Avronun Avrozonanın daha xırda üzv ölkələrin sayı Avstriya, Finölkələrinə: Monako, San-Marino landiya və İsveçin də bu birliyə və Vatikana da yayılmasına şərait qatılması hesabına 15-ə çatdı. yaratdı. Bundan başqa, birtərəfli Həmin il Avropa İttifaqının Madriddəki iclasında vahid Avropa qaydada vahid Avropa valyutası Andorra, Çernoqoriya və Kosova valyutasının adı “Avro” qəbul ərazilərində də tətbiq olundu. Avro olundu. “İpsilon” yunan hərfi həmçinin Fransanın xarici Avronun qrafik simvolu seçildi.

Simvoldakı paralel xəttlər Avronun ərazilərində də rəsmi tədavüldədir.

2007-ci ildə Avropa Birliyinə daxil stabilliyinin rəmzidir. olan üzv ölkələrin sayı qərbi Avropa dövlətlərinin də bura qatıl1 yanvar 1999-cu ildə vahid ması ilə 27-yə çatdı.

Avropa valyutası olan Avro 11 ölkənin ərazisində (2001-ci ildən İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

15

“İki çay”

Keçək çayın o tayına...

r +ekspe

t!

“İki çay” strategiyası sizi axınla qazanca doğru aparacaq fərqləndirmək lazımdır.

Təqdim etdiyimiz bu sistem trendi izləmə sisa) Birqat kəsilmə: Bu zaman qiymət şamı WMA temidir. H4 periodunda işləməyə hesablanıb. Daha aşağı zaman miqyaslarında yanlış siqnallar verə bilər. xəttinin bir tərəfində açılıb, o biri tərəfində bağlanır. b) İkiqat kəsilmə: Bu zaman qiymət şamı WMA zolağının (yəni eyni zamanda hər iki xəttin) bir İşə başlamaq üçün əvvəlcə qrafikə 3 indikator tərəfində açılıb, o biri tərəfində bağlanır. əlavə edin: Hər iki halda bazara giriş və çıxış qaydaları şəkil 2 1) “High” əsasında qurulan 20 tərtibli Linear və 3-də göstərilib.

Weighted Moving Average 2) “Low” əsasında qurulan 20 tərtibli Linear Weighted Moving Average 3) Stochastics (5,3,3), qurulma metodu EMA, səviyyələr 35/65.

Bundan sonra sizdə belə bir işçi sahə alınmalıdır:

Şəkil 2. İkiqat kəsilmə zamanı bazara giriş və bazardan çıxış qaydaları

Şəkil1. Sistemin işçi qrafiki Bizim bazara girişimiz qiymət şamlarının WMAları kəsməsi əsasında olacaq. Amma əvvəlcə bu strategiyaya əsasən kəsilmənin iki növünü www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 3. Birqat kəsilmə zamanı bazara giriş və bazardan çıxış qaydaları

8 İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

“İki çay”

8

16

Bu cür giriş zamanı Stochastics indikatorunun siqnallarından istifadə olunmur. Stochastics-in siqnallarından bizi əsasən divergensiya maraqlandırır. Belə ki, divergensiya müşahidə olunanda əməliyyatı bağlaya bilərik. Əks halda, əgər divergensiya yoxdursa, qiymət zolağın o biri tərəfinə keçəndə əməliyyatdan çıxmaq lazımdır. Bundan başqa, siqnal verilərkən əgər stochastics ifrat alış/satış zonalarındadırsa, həmin siqnala maksimum ehtiyatla yanaşmaq lazımdır. Əməliyyatın necə açılmasına dair praktik misallar şəkil 4 və 5-də göstərilib.

Şəkil 5. Satış əməliyyatına misal tem ay ərzində 2-4 yanlış siqnal verə bilər, amma uğurlu siqnallarla müqayisədə bu itki çox az olur.

Bu sistem H4 üçün qurulsa da, onu m15 periodunda tətbiq etmək mümkündür. Bu zaman əməliyyatlar ancaq H4-də göstərilən istiqamətdə açılmalıdırlar. Stochastics indikatoru siqnalı dəstəkləməlidir. Korreksiya zamanı qiymət WMA xəttindən geriyə dönürsə, Stochastics də siqnalı təsdiqləyirsə, onda H4-də göstərilən trend istiqamətində əməliyyat açmaq olar. Şəkil 4. Alış əməliyyatına misal Statistika bu sistemin yaxşı nəticələr verdiyini göstərir. Belə ki, 2010-cu il ərzində eur/usd cütlüyündə trendlərin orta uzunluğu 540 punkt olub.

Minimum ölçü 300 punkt, maksimum isə 900 punktdur. Sistem onların çoxunu tutmağa imkan yaradıb.

“Stop”ların orta ölçüsü isə 65 punkt olub. Bu, çox yaxşı risk/mənfəət nisbəti yaradır. “Flet” zamanı sis-

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Ekspert Jurnalımızla eyni arxivə bu sistem əsasında qurulan ekspert də əlavə olunub. Statistika son 3 il ərzində ekspertin müsbət nəticələr verdiyini göstərir.

Amma onu real ticarətdə tətbiq etməzdən öncə mütləq testdən keçirin və optimallaşdırın.

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏ ETMƏLİ

Tövsiyə

“Yeni”lərin köhnə səhvləri

B

u, çox da ürəkaçan statistika deyil, amma təəssüf ki, belədir: yeni başlayan hər 10 treyderdən 9-u Foreks bazarını tərk edir. Bu problem hələ ətraflı, aydın bir psixoloji araşdırmanı gözləyir. Mütəxəssis-psixoloq bu sualı araşdırarkən bir neçə dissertasiyanın materialını yığa bilər.

Bazarın psixologiyası barədə yazılanlar az deyil, lakin bu mövzunu sonunadək araşdırmaq çətin məsələdir. Gəlin, problemə bazarda qalan treyderin nöqteyinəzərindən yanaşaq.

heç olmazsa ən sadə ticarət taktikasının olmaması və bunu yaratmağa cəhd belə etməmələridir.

Halbuki, ticarət sisteminin olması nəinki vacibdir, hətta onu müntəzəm yeniləmək də gərəkdir.

Hərəkətlərin dəqiq planı olmalıdır. Treyder özünün ticarət gündəliyini aparmalıdır. Bütün əməliyyatlarının səbəblərini orada qeyd etməlidir. Bu, nizam-intizam yaradır və özbaşına hərəkətlərin qarşısını alır.

meydana çıxır, vacib xəbərlər dərc olunurlar.

Bu saatlarda xəbərlərə əsasən ticarət aparmaq daha məsləhətdir.

Hər şeyin vaxtı var! Əgər xəbər dərc olunandan sonra “Yeni başlayan treyder” kimdir?

Forex bazarının bir özəlliyi də bazar dərhal sizin tərəfə gəlmədisə, orada ticarətin bütün sutka ərzində onda əməliyyatı bağlayın.

Yaxşı olar ki, yeni başlayanlar Adətən, bu, tez bir zamanda aparılmasıdır. Bazarda bir neçə böyük gəlir axtaran 20-25 ticarət sessiyası fərqləndirilir (Bakı bazarın çox sakit olduğu gecə saatlarında ticarət aparsınlar. Tutaq ki, yaşlarında bir gəncdir. Foreksdə vaxtı ilə): Asiya sessiyasında. Yatmağa sonra ticarətə bir qayda olaraq 200-300 - Asiya (4:00-dan günortaya da vaxt tapılar. Bazarın dəlisov dollarlıq kiçik sərmayə ilə başlayır. qədər); vaxtlarında isə sadəcə nələrin baş Bu ilkin göstəriciyə əsasən real - Avropa ( 9:00-dan 18:00-a verdiyini müşahidə etsinlər. hesabda ticarətə başlayan treyderin qədər); 3-4 uğursuz əməliyyatdan sonra - Amerika (16:00-dan gecəSaat 20:00-dan sonra da ticarət yarıya qədər); aparmaq olar. Bu vaxt bazarda - Sakit Okean Amerika bankları qalır və dolların (00:00-dan səhərə digər valyutalara nisbətdə məzənqədər). nəsini özlərinə sərf edən tərəfə Asiya və Sakit hərəkət etdirirlər.

Okean sessiyalarında ticarət Əvvəl məşq, sonra meydan çox sakit keçir, burada başgicəlBundan başqa, əksər yeni ləndirici hərəkətlər müşahidə olunmur. başlayan treyderlər demo-hesabda az məşq edirlər. Ən azı yarım il Bazarın ən dəlisov məşq lazımdır. Və yalnız demo-da vaxtı Avropa və Amerika sesgirov qoymağa vəsaiti qalmır.

Marjinal ticarət - nəhəng ixtiradır. siyalarının üst-üstə düşdüyü saat- qazandığınıza əmin olduqdan Amma o, özüylə düzgün rəftar et- lardır. Yeni başlayanlar həmin vaxt sonra real hesaba keçməlisiniz. ticarət aparmasalar daha yaxşıdır. Demo-hesabda itirməkdə davam məyənləri dərhal və ciddi cəzaedirsinizsə, heç bir halda real Bu dövrdə indikatorlar çox vaxt landırır. bazara girmək olmaz.

Gənc treyderlərin digər əlaməti “aldadır”, saxta divergensiyalar www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

17

18

SİSTEM

“Maksimum uzaqlaşma”

Trendin bitdiyi yer Qiymət MA-dan çox uzaqlaşa bilmir.

Geri dönəndə isə biz də ona qoşula bilərik

pert!

+eks Qiymətin Dəyişən Orta Göstəricidən nə qədər uzaqlaşdığını hesablamağın digər yolu isə “madev” indikatorunun vasitəsilə mümkündür. İnNəzərdən keçirdiyimiz sistem belə bir ideyaya dikator vizual əsaslanır ki, bazar tsiklik hərəkət edir – yəni daim qalxa və enə bilməz. Həmişə gec-tez elə bir an yetişir dəyərləndirməni ki, qiymət öz istiqamətini dəyişir. Bəs həmin məqam- xeyli asanlaşdırır. İndikatorla ları necə müəyyənləşdirmək olar? işləmək üçün histoqramda kənarlaşmanın əsas Metodlardan biri qiymətin Orta Dəyişən Göstəri- hədlərindən birini göstərən barı seçir və onun zirvəzindən siqnal xəttini keçiririk. Hər dəfə histoqcidən maksimum uzaqlaşdığı zonaları tapmaqdır. ramın növbəti barı həmin xəttə çatanda, bu, qiymətin Bunu belə edirik: misal üçün, son bir ay ərzində MA-dan maksimum uzaqlaşma səviyyəsinə çatqiymətin hansısa bir taymfreymdə MA-dan maksimasından xəbər verəcək. mum neçə punkt uzaqlaşdığını tapırıq. İkinci dəfə həmin uzaqlaşma qeydə alınanda bazara giririk.

Bunu kustar üsulla şəkil 1-də göstərilən qaydada hesablamaq olar.

B

ir çox treyderlər bazara trendin əksinə girməyə can atırlar ki, dönüş nöqtələrini tuta bilsinlər. Bu isə heç də asan iş deyil. Əksər hallarda dönüşü yaxalamaq cəhdləri uğursuzluqla nəticələnir. Fəqət siz xaraktercə kütlənin əksinə getməyə can atanlardansınızsa, onda bu prinsiplə işləyən ticarət sistemlərini sınaqdan keçirə bilərsiniz. Onlardan birini təqdim edirik.

Şəkil 2. “Madev” indikatoru qiymətin MA-dan uzaqlaşmasını vizual şəkildə göstərir

Şəkil 1. Qiymətin MA-dan uzaqlaşması www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Bundan sonra əməliyyata giriş qaydalarını formallaşdırmaq olar. Hər şey çox sadədir. Şəkil 3-də alış əməliyyatı göstərilib.

8

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

“Maksimum uzaqlaşma”

8 Biz qiymət MA-nı aşağıya doğru kəsəndən sonra gözləyirik. Qiymət MA-dan kifayət qədər uzaqlaşandan sonra (bunu madev indikatorunun siqnal xəttinə əsasən müəyyən edirik) alış əməliyyatı açırıq.

Qiymət geriyə dönüb MA-ya çatanda isə əməliyyatı bağlayırıq.

Şəkil 4. Satış əməliyyatına misal Ekspert

Şəkil 3. Alış əməliyyatına misal Eyni qaydada şəkil 4-də satış əməliyyatına misal göstərilib. Qiymət MA-nı yuxarıya doğru kəsəndən sonra ondan xeyli aralanmasını gözləyirik. “Madev” indikatoru siqnal xəttini kəsəndə satış əməliyyatı açırıq. Qiymət geriyə qayıdıb MA-ya çatanda isə əməliyyatı bağlayırıq.

Jurnalımızla eyni arxivə bu sistem əsasında qurulan ekspert də əlavə olunub. Statistika son 3 il ərzində ekspertin müsbət nəticələr verdiyini göstərir.

Amma onu real ticarətdə tətbiq etməzdən öncə mütləq testdən keçirin və optimallaşdırın.

Eksperetin parametrləri bunlardır: - InpMaDevPeriod – Dəyişən Orta Göstəricinin periodu; - NumBarsSerach – Maksimal kənarlaşmanın axtarıldığı barların sayı - InpLots – açılacaq əməliyyatın həcmi; - InpTakeProfit – Teyk profitin ölçüsü; - InpStopLoss – Stop-lossun ölçüsü.

YouTube-da azərbaycalı treyderler üçün kanal

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

19

20

TƏ C RÜ B Ə

Səhvlər üzərində iş

Hər işin öz aləti Bir sistemi bütün vəziyyətlərdə tətbiq etməyə çalışmayın!

Co Ross

ticarət qeydlərini saxlamışdı. O, yenidən tətbiq etməyə çalışırdı, qeydlərini yenidən gözdən amma indi həmin metod işləmirdi. keçirəndən və müəyyən vaxta reyderlərə məsləhət O, bircə aspekti test etməyi düşünverənlər çox vaxt belə bir qədər demo-hesablarda ticarət məmişdi – bazarın özünü. Bu aparandan sonra real ticarətə başla- böyük treyder dəyişməmişdi. Onun fikir işlədirlər: “İşləyən bir şey tapın və onunla qalın”. Bu, mağı qərarlaşdırır. hələ də nizam-intizamı var idi. O, yaxşı məsləhətdirmi? Hərçənd, ilk hələ də əvvəlki kimi ticarət O, planına riayət edirdi. baxışdan bu fikri düzgün və müaparmaq qabiliyyətinə malik idi.

Diqqətlə, yavaş-yavaş treydinqə drik hesab etmək olar, amma Onun hələ də sistemli ticarət dərindən düşünəndə belə olmadığı qayıdırdı. Bütün qeydlərini metodu var idi. Amma bazar dəyyenidən oxuyub öyrənirdi. Onu aydınlaşır. işmişdi! Səhv bunda idi ki, o, varlandıran əməliyyatlarının əks bazarın dəyişdiyini hiss edəcək olunduğu qrafikləri dəfələrlə Biz olmuş bir əhvalatı misal vəziyyətdə deyildi. gözdən keçirirdi. Sistemini dəqiq gətirmək istəyirik. Günlərin Bazar yeni iştirakçıların gəlişi və ciddi şəkildə testdən keçirirdi. ilə dəyişmişdi. İş onun birində bir cavan oğlan 500$ vəsaitlə əmtəə bazarına gəlir. Səbri, Nizam-intizamı çox yaxşı i tələb edir. Mex ən d fa ti is ən d ər dözümü, stabilliyi və intellektual i, vahid bir üxtəlif alətl dan ibarətdir k Hər vəziyyət m n o ı ığ zl a bacarığı sayəsində cavan oğlan bu şm istı biləcəyi bütün t sisteminin ça ə rə ed ca ət ti i ək ik ər n h a n rı vəsaitini yüz milyonlarla dollarlarlə hər şeyi ə etməklə baza təkcə bir çəkic , u B r. alətdən istifad şı lı ça dan ibarət varidata çevirir. O, elə a carət aparmağ zəyir. tiqamətlərdə ti böyük bir uğur qazanmışdı ki, lışan ustaya bən düzəltməyə ça nəticələrilə bütün dünyada fəxr sisteminin və ya giriş metodunun vəziyyətdə idi. Amma yenə də edirdilər. Nəhayət, elə bir il gəlir yaxşı olub-olmamasında deyildi. İş ki, o, bir sıra uğursuz əməliyyatlar- uduzmağa başladı! əvvəllər işləyən bir sistemə riayət Əvvəlki ticarət illərində dan sonra pullarının 10%-ni itirir. edəcək nizam-intizamda da deyöyrəndiyi kimi, özünü tədqiq etSöhbət onlarla milyon dollardan ildi. Xeyr! İşləməli olan daha məyə başlayır.

Ticarət gedir. Belə bir ciddi itki həmin inişləmirdi, o isə vəziyyəti başa metodikasını dəfələrlə yenidən sanı həvəsdən salır və o, özüdüşüb ona uyğunlaşa bilmədi. Bu yoxlayır. Hər ticarət qərarını təhlil səhvi onlarla milyon dollara başa özünə deyir: “Mənə bazarlardan dincəlmək lazımdır”. Bu fikirlə də edir. Giriş orderlərinə baxır. gəldi. Ona nə lazım olduğunu, Ticarətində səhv tapa bilmir, ona treyder karyerasına son qoyub, daha dəqiq desək, metodikasını görə də işə davam edir. başqa bir məşğuliyyətə üz tutur. bazarın dəyişikliyinə uyğunlaşdırİlin ortalarına onun itkiləri ən mağa ehtiyac duyulduğunu anböyük itki əldə etdiyi vaxtlarla Amma o, qazanmağın ayrı bir layana qədər daha 5 il itkilərlə yolunu elə də yaxşı bilmədiyindən, müqayisədə ikiqat artır. Nə olüzləşməli oldu. muşdu? Dünyada nəsə düz gettəbii ki, yeni karyerası fiaskoya Bu hadisə yaxşı sonluqla mirdi?

Hər şey elə bil yerində idi uğrayır və bir neçə faydasız ildən nəticələnib. Böyük treyder yenə sonra treydinqə qayıtmaq qərarına axı... Yoxsa onu yüksəklərə cərgəyə qayıtdı və qazanmağa qaldıran istedadını itirmişdi? gəlir. Başqa məşğuliyyət tapmaq başladı. O, ciddi bir dərs aldı. üçün atdığı uğursuz addımlar onun Bunu “uyğunlaşmaq vasitəsilə sağ Cavab çox sadədir: O, əvvəllər qalmaq” da adlandırmaq olar. özünə əminliyini bir qədər zəiflətçox yaxşı işləyən bir metodu mişdi, amma uzun illər apardığı

T

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏ C RÜ B Ə Biz aksiya indeksləri ilə ticarətə başlamaq üçün dostundan 10 000$ borc alan bir treyderi də tanıyırdıq (heç vaxt ticarətə başlamaq üçün borc pul götürməyin!). O, heç vaxt sutkalıq aksiya indeksləri ilə ticarət aparmayıb, amma bir neçə il ərzində əmtəə bazarında ticarət aparıb (görünür, elə də uğurlu alınmayıb - belə ki, yenidən ticarətə başlamaq üçün ona 10 000$ lazım olub). O, elektron deytreydinqə başlayanda il ərzində aya 50 000$dən 80000$-a qədər gəlir əldə edirdi. O, dostundan götürdüyü borcu qaytardı, qırmızı “Yaquar” aldı, 7000$ dəyərində saat taxdı və evləndi. İşlər yaxşı gedirdi...

Amma günlərin birində elə bir məqam yetişir ki, onun metoduna bəzi dəyişikliklər etməsi zərurəti yaranır. Ona qaydaların dəyişildiyi izah olunur və deyilir ki, ticarət sistemi daha işləməyəcək. Cəmi 3 aya treyder dostumuz 40 000$-dan çox pul itirir. Nəhayət, o, mexaniki ticarət sistemindən bəhs edən kitab alır. Kitab 100$ dəyərində idi və treyder kitabda qeyd olunan məsləhətlərə riayət edirdi. O, sadəcə 200$ dəyərində proqram almalı idi ki, kompüterdə bir neçə düyməni basmaqla mexaniki ticarət sistemini idarə edə bilsin. Amma bunu etmir. Yeri gəlmişkən, o, valyutalarla da ticarət aparmaq istəyir, amma nəticə analoji olur.

Bu əhvalatına sonluğu yaxşı deyil. O, vəsaitlərinin yarısından çoxunu itirəndən sonra treydinqdən uzaqlaşır.

Gəlin, daha bir maraqlı əhvalatla tanış olaq. Biz iki treyder tanıyırıq - bir təxminən 10 ay, digəri isə 2 il yarımdır ki, ticarət aparır. Onlardan heç biri güclü deytreyder deyildi, amma hər ikisi yaxşı aylıq və günlük gəlir əldə edirdilər.

Təəssüflər olsun ki, hər ikisinin pis xarakteri var idi və hər ikisi çox ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Səhvlər üzərində iş

tənbəl idi.

Onların hər ikisi günlərin birində 4.00$ qiymətinə xeyli sayda kontrakt alırlar. Daytreyder olmalarına baxmayaraq, onlar bəzən bir neçə uzunmüddətli pozisiya saxlayırdılar. Bu əməliyyatı da açıq saxlamaq qərarına gəlirlər. Növbəti 6 ay ərzində bazar yaxşı qalxır və kontraktların qiyməti 6.90$ maksimumuna çatır.

Hər iki treyder yaxşı pul qazanırlar. O qədər yaxşı qazanırlar ki, ticarəti dayandırdılar və xəyallarındakı həyatı yaşamağı qərara aldılar – ailələrinə daha çox vaxt ayırdılar, qolf oynadılar, bir sözlə, yaşamın dadını çıxardılar. Onlar özlərini lotoreya qalibləri kimi aparırdılar.

Hərçənd, hələ biletlərini verib pullarını almamışdılar, düşünürdülər ki, bazar həmişə qalxacaq. Ona görə, əməliyatlarını açıq saxlayırdılar.

Təəssüf ki, 7-ci ayda onların açıq əməliyyatlarına qarşı pis xəbərlər bazarlarda hakim oldu.

Növbəti gün əvvəlki günün bağlanışından xeyli aşağıda açıldı.

Bir neçə gün sonra isə qiymət əməliyyatlarının açıldığı yerə qədər düşdü. Beləliklə də, onların bütün qazancları əllərindən çıxdı.

Buradan nə nəticə çıxır? Sizin bir treyder kimi məqsədiniz elə bir alətlər komplektinə sahib olmaqdır ki, bazarda qarşılaşacağınız istənilən vəziyyətə qarşı müvafiq alətdən istifadə edə biləsiniz.

Nəzərə alın ki, bir bazarda bu gün işləyən sabah başqa bazarda işləməyə bilər.

Köhnə bir məsəl var ki, bazar artım trendində gedə bilər, eniş trendində gedə bilər və ya ümumiyyətlə, trenddə olmaya bilər (yan bazar). Bir saniyəlik buna inanmayın. Bazar yuxarıya doğru davamlı trenddə, pillə-pillə xaotik trenddə və ya kəskin trenddə hərəkət edə bilər. O, yavaş-yavaş da düşə bilər, pillə-pillə də düşə bilər, nizamsız da düşə bilər və ya sadəcə çökə də bilər. Hər vəziyyət müxtəlif alətlərdən istifadəni tələb edir. Mexaniki ticarət sisteminin çatışmazlığı ondan ibarətdir ki, vahid bir alətdən istifadə etməklə bazarın hərəkət edə biləcəyi bütün istiqamətlərdə ticarət aparmağa çalışır. Bu, təkcə bir çəkiclə hər şeyi düzəltməyə çalışan ustaya bənzəyir. Üfiqi bazarların da fərqləri var.

Sıx Ticarət Diapazonları olur.

Böyük və nizamsız Ticarət Diapazonları olur. Qiymətin dayanmadan uzun müddət sıx bir range-də hərəkət etdiyi diapazonlar var. Uzunmüddətli, dayanmadan genişlənən diapazonlar da var.

Onlar “meqafon” adlanırlar. Hər bir formasiyanın əsas səbəbləri tamamilə müxtəlifdir. Müxtəlif vəziyyətlərdə müxtəlif alətlərdən istifadə etmək lazımdır. Siz bütün bu müxtəlif formasiyalarda 18 periodlu Qüvvələr Nisbəti İndikatoru (RSI) ilə ticarət aparmaq istəyirsiniz? Onun periodunu 14 və ya 15-ə dəyişsəniz, necə olacaq?

Siz yenə həmin siqnalları əldə edəcəksinizmi? İndikatorlar və ya ossilyatorlar üçün müxtəlif zaman kəsiyindən istifadə müxtəlif ölçülü çəkiclərdən istifadəyə bənzəyir. Çəkic elə çəkic olaraq da qalacaq.

Amma sizə bəzən açar lazım gələcək!

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

21

8

22

TE XANALİZ

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY

Doqquz həftədir ki, qiymət buludun daxilindədir. 1,28-1,35 diapazonunun sərhədlərindən başqa heç bir oriyentir yoxdur. Əgər buludun yuxarı sərhədinin (Senkou Span B) üfiqi vəziyyətini nəzərə alsaq, aşağı sərhədin yarılması ehtimalı daha yüksəkdir.

DAILY

Bütün xəttlər eniş trendi göstərir. “Stop” əmrlərini 1,32-dən yuxarıda yerləşdirmək olar. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

8

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

23

İşimoku

GBPUSD

8

WEEKLY

Cütlük buludun daxilindədir. Buludun yuxarı sərhədi “Kijun” xətti ilə möhkəmləndiyindən, qiymətin aşağı sərhədi yarması daha asan olacaq. Cütlüyün 1,50-dən aşağıya enməsi satış siqnalı ola bilər.

DAILY

Hər şey enişin davamına işarə edir. “Stop”ları 1,5626-dan yuxarıda yerləşdirmək lazımdır.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

24

İşimoku

USDJPY

WEEKLY

Həftəlik şam “buğa örtüyü” modeli əmələ gətirib. İlk hədəf Kijun-Sen xəttidir: 84,67. Ümumilikdə “ayı əhvalı” qüvvədədir. Hər iki xəttin üfiqi olması reyncdən xəbər verir.

DAILY

Təzəlikcə yarılan bulud əks tərəfdən test olunur. Buludun “nazik hissədə” yarıldığını nəzərə alsaq, qiymətin həmin zonada tərəddüdlər etməsi tamamilə mümkündür. Ən yaxşi taktika bu olardı ki, qiymətin buludun qalın hissəsinin hər hansı bir tərəfində möhkəmlənməsini gözləyək.

8

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

USDCHF

8

WEEKLY

Daha bir “buğa örtüyü” şamı da burada formalaşıb. 0,99 zonasında Kijun xəttinin sınaqdan keçirilməsini gözləyrik. Ümumilikdə qrafikdə “ayı” əhvalı qüvvədədir. Qısa “stop”lardan istifadə etmək məsləhət görülür.

DAILY

Qiymət “Tenkan” xəttini yararaq, “Kijun”a çatıb. Cütlüyün yenidən “Tenkan” xəttinə doğru qayıtmasını gözləmək məntiqli olardı (çünki qiymət onu yarandan sonra test etməyib). Sonra təzədən buluda doğru hərəkət davam edə bilər. ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

25

26

SİSTEM

“Forex Profit”

xətt və nöqtələr “Forex Profit” sistemi sadə olsa da, çox şey vəd edir “Forex Profit” sistemi “sadə” hesab olunan ticarət sistemlərindən biridir. Sistem 3 ədəd eksponensial Dəyişən Orta Göstəricilərin (EMA) və Parabolic SAR indikatorlarının əsasında yaradılıb. EMA-ların parametləri 10, 25, 50 götürülür. Parabolic SAR üçün isə standart parametrləri saxlayırıq. xəttlərini aşağıdan yuxarıya doğru Bundan başqa, Parabolic SAR Alış siqnalı belədir: kəsirsə və bu zaman Parabolic 15 dəqiqəlik qrafikdə artım tendensiyası göstərməlidir. Əks halda Nə zaman H1 qrafikində EMA SAR indikatoru qiymətin altınəməliyyat açmırıq.

(10) xətti EMA (25) və EMA (50) dadırsa, “uzun” mövqeyə giririk.

Şəkil 1. Alış əməliyyatı

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

“Forex Profit”

8 Satış siqnalı isə bunun əksinədir: Nə zaman H1 qrafikində EMA (10) xətti EMA (25) və EMA (50)

xəttlərini yuxarıdan aşağıya doğru kəsirsə və bu zaman Parabolic SAR indikatoru qiymətin üstündədirsə, “qısa” mövqeyə giririk.

Bundan başqa, Parabolic SAR 15 dəqiqəlik qrafikdə eniş tendensiyası göstərməlidir. Əks halda əməliyyat açmırıq.

Şəkil 2. Satş əməliyyatı

Qiymət hər üç EMA-nı əks istiqamətdə kəsəndə əməliyyat bağlanır.

Ekspert Jurnalımızla eyni arxivə bu sistem əsasında qurulan ekspert də əlavə olunub. Amma onu ticarətdə tətbiq etməzdən öncə mütləq testdən keçirin və optimallaşdırın.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

27

28

Ə S A S S UA L

Praktikum

Mən niyə sistem yaratmıram…

H

amı bilir ki, treydinqdə uğur qazanmaq üçün sistemli ticarət aparmaq lazımdır, vacibdir, mütləqdir. Bu, dəfələrlə deyilib. Bunu hər kəs eşidib. Amma buna baxmayaraq, çoxları yenə də öz sistemlərini yaratmırlar. Niyə?

Hər bir treyder özünün sistem yaratmamasını müxtəlif bəhanələrlə əsaslandırmağa çalışır.

Gəlin, onları gözdən keçirək.

Məsəl var, “axtaran tapar”.

Müxtəlif variantları yoxlayın, nəhayət, özünüzə lazım olanı tapacaqsınız. Yox, əgər özünüzdən bu dərəcədə əmin deyilsinizsə, onda bu peşə ilə məşğul olmasanız yaxşıdır. Təcrübə göstərir ki, treyderlərin bu bəhanəni gətirməsinin səbəbi çox vaxt sadəcə tənbəllik

suliyyət sizə aid olacaq.

“Mən hətta sistem yaratsam belə, o, həmişə işləməyəcək”

Düzdür. Dünya iqtisadiyyatı və onun bir parçası olan birjalar heç vaxt bir yerdə durmur, daim inkişaf edirlər. Ona görə də,

“Mənim sistem yaratmaq üçün kifayət qədər biliyim yoxdur” Universal bəhanədir, amma hər halda, bəhanədir. Sistem yaratmaq Nyuton binomunu həll etmək deyil. Hətta siz “ağıllı” kitabları oxumasanız belə, bazarda bir neçə aylıq təcrübə sistem yaratmanız üçün yetərli olmalıdır. Yadda saxlayın: Forex-də ticarət sistemi konstruktora bənzəyir: əgər nəsə yaratmağa cəhd etsəniz, çox şeylər ortaya çıxa bilər.

“Mənim ticarət sistemi yaratmağa vaxtım yoxdur” Yəqin, siz Forex-ə yeni gələndə bu xəbərdarlığı eşitmişdiniz ki, “bazarda tələsik əməliyyat açmaq kazinoda mərc qoymağa bənzəyir”. Bunu heç vaxt unutmayın. Kazinoda udmaq mümkün deyil. Uğurlu ticarətə kifayət qədər vaxt ayırmaq lazımdır. Bütün başqa işlər kimi.

“Qorxuram ki, heç nə alınmasın” www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

olur. Onlar vaxtlarını əyləncəyə sərf etmək istəyirlər, axtarışlara yox.

istənilən strategiyanı da daim inkişaf etdirmək, yeni vəziyyətlərə uyğunlaşdırmaq lazımdır. Bu, qısamüddətli strategiyalara aiddir.

Uzunmüddətli strategiyaların isə, adətən, tez-tez “köklənmələrə” ehtiyacı olmur.

“İtkilərimə görə günahkar olmaq istəmirəm” Bir var, itkiyə görə kimi və nəyi gəldi, günahkar biləsən – brokerləri, bankları, xəbərləri, müəllimləri, haradansa götürdüyün sistemi… Bir də var, məsuliyyəti öz üzərinə götürəsən. Bəli, ikincisi daha çətindir. Amma unutmayın: onsuz da bütün hallarda mə-

Bütün hallarda, əgər siz professional treyder olmaq istəyirsinizsə, öz sisteminizi yaratmalı və inkişaf etdirməlisiniz. Ona görə də, tənəbəlliyi və bütün bəhanələri bir qırağa qoyaraq, bu işi görün. Necə deyərlər, “just do it!”

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

29

İncəlik

Sistem üçün sistem İstənilən sistemi qızıla çevirməyin sirri

B

ilirik ki, daim gəlir gətirən sistemlər olmur.

Həmişə gəlir gətirən sistem axtarmaq İsgəndərin “dirilik bulağı” axtarması kimi bir şeydir. Yəni nağıl üçün maraqlı mövzu ola bilər, fəqət real həyatda və real bazarda effekt vermir. İstənilən sistemin uğurla və uğursuz işlədiyi vaxtlar olur. Amma sistemlərin çox maraqlı bir xüsusiyyətləri də var ki, treyder ondan istifadə edərək, itkilərini minimuma endirə və istənilən sistemi qızıla çevirə bilər. Həmin xüsusiyyət budur: sistemin işi də trendə tabedir!

Nə dediyimizi daha yaxşı başa düşmək üçün şəkil 1-ə baxın. Bu, hər hansı bir “X” sisteminin gəlirlik qrafikidir. Siz yüzlərlə belə qrafiki nəzərdən keçirə bilərsiniz və hər dəfə əmin olacaqsınız ki, ticarət sistemlərinin gəlirlik qrafiklərini də texniki cəhətdən analiz etmək mümkündür. Eynilə qiymət qrafiki kimi. Belə ki, gəlirlik qrafiklərində də artım, eniş və korreksiya mərhələləri var. Bundan başqa, gəlirlik qrafiklərində dəstək və müqavimət xəttlərini, həmçinin, texanalizin əsas fiqurlarını (“üçbucaq”, “bayraq”, “baş və çiyinlər” və s.) tapmaq mümkündür. Gəlirlik qrafiklərində həmçinin Elliot Dalğaları da formalaşır.

Buradan çox maraqlı bir nəticə çıxarmaq mümkündür. Əgər bizim sistemimiz varsa, onun gəlirlik qrafikini analiz edərək, yalnız gəlirin artım trendində olduğu dövrlərdə verilən siqnalları nəzərə

almaqla itkiləri minimuma endirə bilərik. Bunu necə etmək olar? İki eyni hesab açırıq: biri real, o biri isə demo. Sistemin demo qrafikdəki işinin gəlirlik qrafikini texniki analiz edirik. Əgər orada artım trendi dövrüdürsə,

8

Şəkil 1. Sistemin gəlirlik qrafiki www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

İncəlik

8

30

Şəkil 2. Sistemin gəlirlik qrafikinin texniki analizi onda sistemin verdiyi siqnalları real hesabda da nəzərə alırıq. Yox, əgər demo hesabın gəlirlik qrafiki korreksiya, yaxud eniş göstərirsə, həmin dövrdə sistemin verdiyi siqnalları real hesabda nəzərə almırıq. Şəkil 2-yə baxın. Tutaq ki, bu, bizim sistemimizin demo hesab-

hesabımızda nəzərə almırıq.

Bir müddətdən sonra gəlirlik qrafikində korreksiya bitir, müqavimət xətti yarılır və artım trendi başlayır. Bu, o deməkdir ki, sistem düzgün siqnallar verməyə başlayıb. Bax, bu dövrdə verilən bütün siqnalları real hesabda da tətbiq edirik. Bir müddət xeyirlə işləyəndən sonra sistem yenidən

siya formalaşdırandan sonra gəlirlik qrafiki yenidən müqavimət xəttini yarır və artıma başlayır.

Bundan sonra verilən siqnalları yenidən real hesabda da tətbiq edirik. Ta ki demo hesabın gəlirlik qrafikində növbəti korreksiya başlayana qədər. Və bu minvalla işləməkdə davam edirik.

Bu metod bizə imkan verir ki, sistemin yalnız uğurla işlədiyi mərhələləri müəyyənləşdirək və ancaq həmin dövrdə real hesabda əməliyyatlar açaq. Beləcə, istənilən sistemi, hətta adi halda aşağı gəlirlik göstəricisi olan sistemi belə, son dərcə faydalı etmək mümkündür.

Təsəvür edin ki, sizin həm faydalı, həm də ziyanlı məsləhətlər verən bir köməkçiniz var. Amma siz əvvəlcədən bilirsiniz ki, o, nə vaxt xeyirli, nə vaxt isə ziyanlı məsləhətlər verir. Bu halda həmin məsləhətləri süzgəcdən keçirərək, ancaq faydalı olanları götürə bilərsiniz.

Təqdim olunan metodla yanlış siqnallar verməyə başlayır. işləyərkən bir vacib məqamı da dakı qrafikidir. Göründüyü kimi, Nəticədə gəlirlik qrafikində sistem əvvəlcə bir qədər gəlir unutmayın: sistemin verdiyi bütün yenidən korreksiya müşahidə olu- siqnallar mütləq nəzərə alıngətirəndən sonra (qrafikin nur. Bu mərhələdə yenidən real malıdır. Ümumiyyətlə, sistemli əvvəlindəki artım zonası) itkilər ticarətin əsas qaydalarından biri verməyə başlayıb. Bu, özünü gəlir- hesabda əməliyyat açmırıq, sislik qrafikində korreksiya şəklində temin fəaliyyətini demo hesabdakı budur ki, gərək bütün siqnallara əməl olunsun. Əks halda heç bir göstərib. Nə qədər ki, həmin kor- gəlirlik qrafikində izləməkdə sistem korrekt işləməyəcək. davam edirik. Göründüyü kimi, reksiya davam edir, sistemin klassik üçbucaq şəklində korrekverdiyi heç bir siqnalı real ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

31

Smillion

MA+MACD “Smilion”er olmaq istəmirsiniz?..

G

əlin, daha bir sadə strategiya ilə tanış olaq.

Onu şərti olaraq “smillion” adlandırırlar.

Strategiya bir Moving Average və bir MACD indikatorundan istifadə olunmaqla qurulub.

Belə bir prinsipə əsaslanır: əgər qiymət MA-dan aşağıdadırsa, demək, bazarda eniş trendi var. Bu halda MACD indikatorunun “0” səviyyəsindən yuxarıya qalxmasına korreksiya kimi baxmaq olar. Histoqram yenidən “0” səviyyəsindən aşağıya enəndə isə, bu, kor-

reksiyanın bitməsi anlamına gələcək. Demək, həmin şamda trend istiqamətində bazara girmək olar.

Strategiyada MA-nın və MACD-ın parametrləri konkret olaraq göstərilimir. Onları siz özünüz təcrübə yoluyla müəyyənləşdirərək, daha optimal olanı seçməlisiniz. Strategiya bütün taymfreymlərdə effekt verir. Sadəcə, yuxarı zaman periodlarında MA-nın əmsalı nisbətən aşağı, aşağı periodlarda isə yuxarı ol-

Şəkil 1. “Siqnal şamı”nın təyin olunması

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

32

Smillion

8 Şəkil 2. Satış əməliyyatına misal

malıdır. MACD-ın əmsallarını periodlara uyğun dəyişdirmək də pis olmaz.

- Teyk- profit ilkin olaraq 100 punkt götürülür; - Qiymətin hərəkəti 50 punkt qazanc gətirəndə “stop” əmri itkisiz zonaya çəkilir və sonra treylinqSatış qaydaları: stop şəklini alaraq, qiyməti izləyir; - Bundan sonra vəziyyətə uyğun olaraq, teyk-profit - Qiymət MA-dan aşağıda olmalıdır; artırıla bilər; - MACD “0” xəttini yuxarıdan aşağıya doğru kəs- Əgər MACD “0” xəttini əks istiqamətdə kəsirsə, məlidir. Bu kəsişmə baş verərkən yaranan qiymət əməliyyat bağlanır.

Alış əməliyyatı zamanı eyni şeylər əks qaydada şamı “siqnal şamı” adlanır(şəkil 1): - “Siqnal şamı”nın minimumu aşağıya doğru yerinə yetirilir. keçiləndə satış əməliyyatı açılır; Hər iki əməliyyata dair misallar şəkil 2-də və 3-də - “Siqnal şamı”nın maksimumunda stop-loss qoyu- göstərilib. lur. Əgər şam çox kiçikdirsə, stop-lossu MA-nın əks tərəfində qoymaq olar; 8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

33

Smillion

8 Şəkil 3. Alış əməliyyatına misal

Bir daha təkrarlayırıq ki, siz MA-nın və MACD-nin parametrləri ilə eksperimentlər apararaq, daha yaxşı nəticələrə nail ola bilərsiniz.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

MA-nın və MACD-nin tərtibləri, teyk-profit və stop-ların səviyyəsi də həmçinin. Eksrerti işlətməzdən qabaq mütləq testerdə yoxlayın və Bu sistem əsasında yazılan ekspert jurnalımızın arxivinə əlavə təkmilləşdirin. Təkmilləşdiriləndən olunub. Ekspertdə əksər parametr- sonra əksər hallarda ekspert yaxşı lər dəyişdirilə bilir. O cümlədən, nəticələr verir.

Ekspert

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

34

MƏSLƏHƏT

S

tatistikaya görə, treyderlərin cəmi 10%-i davamlı şəkildə qazanırlar. Deməli, uduzanlar 90% təşkil etməlidir. Bəs qazanmayan və eyni zamanda da uduzmayan treyderləri hansı düşərgəyə aid edək?! Bu treyderlərin gəliri, uzun müddət çəkən ticarətdən sonra sıfıra bərabər olur.

Bu məqalədə mən məhz həmin treyderlərdən danışmaq istəyirəm.

Real ticarət

Sıfırdan qaçış

ki, bəs bu vəziyyətdən çıxış yolu necədir? Necə daimi gəlirli ticarətə başlaya bilərik??

Mən hesab edirəm ki, bu halda qazancı tez-tez nəğdləşdirmək lazımdır. Yəni hər hansı bir gəlirli əməliyyatdan və ya əməliyyatlar silsiləsindən sonra əldə etdiyiniz Uzun müddət “sıfır” gəlir ilə gəliri balansınızdan çıxarmalısınız. ticarət edən treyderlər hər zaman çalışırlar ki, öz sistemləri üzərində Sonra isə əvvəlki kimi ticarətinizi işləsinlər. Müəyyən əlavələr etsin- davam etdirin. Qoyun, gəlirli və lər, səhvləri tapıb düzəltsinlər. Bir itkili əmliyyatlar öz növbəsi ilə getsin. sözlə, öz ticarətlərini sıfırdan Sonra isə yenidən gəlirli çıxarıb, gəlirli etmək uğrunda çalışırlar. Amma nəyəsə görə, bu, əməliyyatdan sonra pulu hesabdan çıxarın və yenidən gözləyin. Bu onlarda çox vaxt alınmır. Nəzərə almaq lazımdır ki, belə insanlarda cür etibarlı sistem sizin balansınızın çox artmasına imkan verheç bir psixoloji problemlər, mir. Bu halda orada olan məbləğ təşviş, digər mənfi emosiyalar də yaxın vaxtda itməyəcək. Çünki yaranmamalıdır. Çünki bunlar həmin pullar artıq sizin cibinizdə hamısı çoxdan yaşanıb. olacaq. Siz əvvəlki kimi “sıfır” hesabında ticarət edəcəksiniz, Fəqət bu pillədə olan treyderamma cibi dolu. lərdə xüsusi psixoloji baryer yaranır və onlara gəlirli ticarət Beləliklə, sisteminizdə heç bir aparmağa mane olur. Çoxlarınız dəyişiklik etmədən yaxşı nəticə və özünüzü bu pillədə hiss etdiniz? mütəmadi gəlir əldə edə Yəqin, hamı indi soruşmaq istəyir

Malik Novruzov biləcəksiniz. Bu gəlir sizin arzu etdiyiniz qədər böyük olmasa da, hər halda, gəlir olacaq və sizin sistem “sıfır” –dan çıxacaq.

Sonda demək istəyirəm ki, bu metod yalnız “sıfır” ilə mütəmadi ticarət aparılan hallarda effektivdir.

Yeni başlayan və öz sistemi olmayanlar bu üsuldan qəti şəkildə istifadə etməməlidirlər. Ona görə ki, əvvəlcə təcrübəli treyderlərin səviyyəsinə çatmaları lazımdır.

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

“Xətti MACD üçün kanal”

İki xətt bir kanalda Xətti MACD indikatoru trendin dönüşü haqqında necə xəbərdarlıq edir Şəkil 1. Xətti MACD impulsun dəyişməsini qrafik təsvir edir

D

ünyada “sehirli sistem” axtaran nə qədər treyder varsa, onların hamısı prinsipcə trendin dönüşünü dəqiq müəyyən edən metod gəzirlər. Bununla bağlı xeyli yanaşmalar mövcuddur. Amma trendin dönüşünü xəbər verən ən populyar indikatoru seçməli olsaq, bu, əlbəttə ki, xətti MACD indikatoru olacaq.

odla EMA-lar götürülür. Əgər bu iki EMA-nın arasındakı məsafə artırsa, demək, impuls güclənir; yox, əgər azalırsa, demək, impuls zəifləyir. Xətti MACD həmin prosesi şəkil 1-də göstərildiyi kimi təsvir edir. Oradakı qara xətt impulsun dəyişməsinin göstəricisdir.

İmpulsun dəyişməsini təsdiqləmək üçün xətti MACD-a 9 periodlu eksponensial Dəyişən Orta Göstərici də əlavə edilir (şəkil 1-də qırmızı xətt). Bu, “siqnal xətti” adlanır. MACD siqnal xəttini aşağıdan İmpulsun təbiəti yuxarıya doğru kəsəndə alış, yuxarıdan aşağıya doğru kəsəndə satış siqnalı yaranır.

Trendləri impulslar inkişaf etdirirlər. Trendin dəİndikatorun işini optimallaşdırmağa yönəlmiş axyişməsindən əvvəl impulsun istiqaməti dəyişir. tarışlar göstərib ki, uzunmüddətli siqnallar üçün 12 Maliyyə bazarlarındakı impulsla fizikadakı impulsvə 26, qısamüddətli siqnallar üçün isə 7 və 18 periların arasında oxşarlıq var: əgər siz topu yuxarıya at- odlu eksponensial Dəyişən Orta Göstəricilər daha sanız, əvəlcə onun sürəti yavaş-yavaş azalacaq, yaxşı nəticə verir. nəhayət, onu qaldıran enerji tükənəcək və topun hərəkəti istiqamətini dəyişəcək. Maliyyə bazarlarında MACD-ın kanalları da belə olur: trend hərəkət etdikcə enerjisi azalır və sürəti zəifləyir, nəhayət, istiqaməti dəyişir. Hərəkət Qiymət qrafikində trend xəttlərinin çəkilməsi teximpulsunun bu cür dəyişməsini MACD indikatoru analizin ən köhnə üsullarından biridir. Amma bir çox vasitəsilə izləmək olar. treyderlər bilmirlər ki, indikatorlar üçün də trend xəttlərini çəkmək olar və lazımdır. Xətti MACD inMACD-ın bilmədiyimizi tərəfi dikatorunda bunu daha yaxşı etmək olur. Bu indikatorda çəkilən müqavimət və dəstək xəttləri birlikdə MACD indikatorunu yaradanda Cerald Appel istiqamət kanalı əmələ gətirirlər. Həmin kanal trendi qarşısına impulsların dəyişməsini qrafik təsvir etmək daha yaxşı qiymətləndirməyə imkan yaradır. məqsədini qoymuşdu. Sonda bunu iki eksponensial Şəkil 2-də biz bu qayda ilə qurulmuş xətti MACD Dəyişən Orta Göstəricinin arasındakı fərq kimi təsvir kanalını görürük. etməyi qərara alır. Adətən bu məqsədlə 12 və 26 peri-

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

35

S T R AT E G İ YA 8

36

Onun qurulması üçün indikatorun yuxarı və aşağı nöqtələri trend xəttlərilə birləşdirilib.

Qrafikə fikir verin. 2008-ci ilin noyabrında, daha sonra isə 2009-cu ilin fevralında qiymət bərabər səviyyəli maksimumlar əmələ gətirsə də, MACD daha aşağı maksium formalaşdırmaqla divergensiya göstərib. Bununla da investorlara xəbər verib ki, trend impulsunu itirməkdədir.

Bu vəziyyətdə MACD müqavimət xəttindən aşağıya sıçrayanda treyderlər “qısa” mövqelərə girə, indikator öz kanalının aşağı sərhədinə çatanda isə əməliyyatları bağlaya bilərdilər. 2009-cu ilin aprelində kanal yarılanda yenidən almaq olardı.

“Xətti MACD üçün kanal” təsdiqləyib (şəkil 3).

2009-cu ilin yanvarında qiymət qrafiki uzunmüddətli müqaviməti pozaraq, yeni maksimum formalaşırıb. Lakin MACD indikatoru bunu təsdiqləmir, əksinə, impulsun zəifləməkdə olduğunu göstərir.

Qiymət yardığı müqavimət xəttindən yuxarıda möhkəmlənməyə çalışdıqca, MACD indikatoru enməkdə davam edirdi. Nəhayət, qiymət də onun arxasınca düşür. Həm indikator, həm də qiymət öz dəstək xəttlərini yarırlar. Bununla da aşkar şəkildə göstərirlər ki, bazar çatdığı səviyyələrdə qala bilməyəcək.

Demək, treyderlər də satmaq üçün fürsət axtarmalıdırlar.

Şəkil 3. Xətti MACD qrafikində kanal və “buğa” divergensiyası

Nəticə

Şəkil 2. Xətti MACD qrafikində kanal və “ayı” divergensiyası

Növbəti misalda biz görürük ki, xətti MACD indikatoru 2008-ci ilin iyulunda daha yüksək minimumlar yaradaraq, qiymət qrafiki ilə divergensiya əmələ gətirib. Bu, mümkün dönüş haqqında siqnal idi. Növbəti aylarda MACD özü bu ilkin siqnalını

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Trendin gücünü MACD kanalı vasitəsilə ölçmək mümkündür. MACD-ın divergensiyası isə trendin dönüşü barədə qabaqlayıcı siqnal verə bilər. Alış və satış siqnalları MACD xəttlərinin kəsişməsi və ya kanalın sərhədindən sıçrayışı zamanı meydana çıxır.

Bi siqnalları öyrənmək və tətbiq etmək treyderin fəaliyyətinə xeyli müsbət təsir göstərə bilər.

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

ƏSAS MƏSƏLƏ

Treyderkonstruktor

Praktikum

Öz strategiyanı necə yaratmaq olar?

Kori Mitçell

T

icarət aparmaq üçün kifayət qədər yaxşı və faydalı sistemlər mövcuddur.

Amma əlbəttə ki, hər bir treyderin öz sistemini yaratması daha yaxşı olardı. Çünki bu, sırf onun özünə uyğun qurulmuş sistem olacaq. Əyninə biçilmiş kostyum kimi.

Xeyli treyder ideal sistem axtarışına böyük miqdarda vaxt, qüvvə, hətta pul sərf edir. Lakin öz fərdi strategiyasını yaratmaq daha yaxşı olardı.

Bu, əslində çox maraqlı, rahat və xeyirli bir işdir.

Strategiyanı yaratmaq üçün sizə nə lazımdır? Qrafikdə özünüzə uyğun zaman periodunu açmaq, sonra isə bloknot və karandaş götürərək, həmin qrafikin təhlili nəticəsində tapdığınız ideyaları qeyd etmək. Sonra bu ideyaları formul halına salmaq və başqa qrafiklərdə tətbiq etmək.

Gəlin, bu prosesə daha yaxından nəzər salmağa çalışaq.

Strategiya yaratmazdan əvvəl sizin üçün hansı zaman miqyasının uyğun olduğunu müəyyən etməlisiniz. Siz intradey treydersiniz? Yoxsa uzunmüddətli əməliyyatlara üstünlük verirsiniz?

Bəlkə svinq-treydinqə meyl edirsiniz?.. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Bunları edəndən sonra həmin qaydalar əsasında açacağınız Əvvəlcə məhz öz ticarət stilinizə əməliyyatların riskini dəyəruyğun zaman miqyasını ləndirməniz lazımdır. Görün, stopseçdiyinizə əmin olun. Daha sonra orderləri harada yerləşdirmək daha diqqətinizi konkret bazarda cəmoptimal ola bilərdi? “Stop” əmrləri ləşdirin. Nə ilə ticarət aparmaq elə yerləşdirilməlidir ki, həm sizin sizə daha rahatdır: səhmlər, opsionlar, fyüçerslər, forex, əmtəələr? riskinizi məhdudlaşdırsın, həm də təsadüfi hərəkət zamanı işə Bunu dəqiqləşdirin.

Daha sonra işləmək istədiyiniz düşməsin. qrafiklərin sayını da konkretləşdirə Qiymətin hərəkətini analiz bilərsiniz. Məsələn, konkret səhmedərkən, ideal giriş nöqtələrini də ləri və ya valyuta cütlüklərini axtarın.

Həmin nöqtədə hansı inseçməklə.

Bu mərhələləri keçəndən sonra dikator hansı siqnalı verir? Bu suala cavab tapmaq üçün bütün insizin sistemin karkası artıq dikatorları, qrafik modelləri, fisezilməyə başlayacaq: məsələn, bu, H1 zaman periodunda, eur/usd bonaççi səviyyələrini yoxlaya bilərsiniz. Unutmayın: bütün halcütlüyündə ticarət imkanları larda yaxşı nəticələr verən strateaparan bir sistem olmalıdır. Əlbəttə, siz sırf özünüzün istəyinizə giyalar olmur. Hər bir strategiyanın daha yaxşı işlədiyi məqamlar var. uyğun periodu və cütlüyü seçə Ona görə də, siz konkret məqambilərsiniz. lara uyğun strategiyalar hazırlaya bilərsiniz. Şərait dəyişəndə ona Seçdiyiniz cütlükdə və uyğun hazırlanmış strategiyanı da seçdiyiniz zaman periodunda daha işlətməyin. Gözləyin, qiymətin hərəkətini müşahidə edin, qanunauyğunluqlar axtarın. İndika- məqamı çatanda yenidən işlədərsiniz. torları, şam modellərini, qrafik modelləri yoxlayın. Görün, hansı “İşləyən” strategiya tapmaq və kombinasiya və siqnal işləyir? onu tarixi göstəricilərdə test etmək Belə bir siqnal tapandan sonra onu hələ o demək deyil ki, bu strateqrafikin digər sahələrində giya sizə gəlir gətirəcək. Buna yoxlayın. Görün, siz onu dünən, keçən həftə, keçən ay tətbiq etsəy- baxmayaraq, strategiyanı mütləq diniz, qazanc götürə bilərdinizmi? test etmək lazımdır.

Bu minvalla bazara girmək üçün qaydalar formalaşdırın.

8

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

37

ƏSAS MƏSƏLƏ

Praktikum

dünən qazanc gətiribsə, mümkündür ki, sabah da gətirsin.

Sizin ideyanın keçmişdə hansı nəticələr verə biləcəyini yoxlamaq Bu, bizim öz işimizə psixoloji cəhətdən daha əminliklə yanaşson dərəcə vacibdir. Çünki mağımızı təmin edir. keçmişdə işləməyən strategiya, çətin ki, gələcəkdə işləsin. Bir çox Unutmayın ki, 100 faiz işləyən strategiyalar daim eyni uğurla işləmirlər. Onlar gah yaxşı, gah da strategiya axtarmaq və ya qurmağa çalışmaq lazım deyil. Bu, çox səhv pis nəticələr göstərir. Amma o,

8

38

yoldur. Bu yolda çox treyderlər “yanıblar”. Mütləqlik axtarmayın!

Bazarda mütləq heç nə yoxdur.

Sadəcə, müəyyən sayda əməliyyat yerinə yetirəndən sonra ümumi nəticəsi müsbət olan strategiya axtarmaq lazımdır.

Əlbir olub bir “çevik” bir “ləng” ilə... İki əks strategiyanı birləşdirməklə necə xeyir götürmək olar

B

ilirik ki, adətən strategiyaların verdiyi siqnalların sayı ilə əməliyyatların risk dərəcəsi arasında düz mütənasiblik olur. Əgər hansısa strategiya az risk vəd edirsə, o, həm də az gəlir vəd edir (əslində həyatda hər şey belədir). Bəs necə etmək olar ki, az risklə çox gəlirə can ataq?

Bunun üçün iki strategiyanı birləşdirməyə dəyər.

Tutaq ki, bizdə iki sistem var: biri az risk və az gəlir vəd edir (“ləng” sistem), digəri isə çox risk və çox gəlir (“çevik” sistem). Əvvəlcə az risk və az gəlir vəd edən sistemlə işləyirik. Müəyyən vaxtdan sonra bu sistem bizə müəyyən gəlir verir. Tutaq ki, olsun 200 punkt. Bundan sonra “çevik” sistemi işə salır və həmin 200 punktu qısa zamanda artırmağa çalışırıq.

Yəni çox risklə çox və tez gəlirə can atrıq. İtkilər müəyyən həddi (məsələn, 100 punktu) keçəndə, onu dayandırır və yenidən “ləng” sistemə keçirik. Və bu cür davam edirik.

Nəticədə, tutaq ki, belə bir dinamika alınır (LS – “ləng sistem”, ÇS – “çevik sistem”): LS: +200 ÇS: -100 LS: +200 ÇS: +40 ÇS: +35 ÇS: -50 ÇS: +47 ÇS: -50 Bu yerdə biz görürük ki, “çevik” sistemin itkiləri 100 punkta çatıb və yenidən “ləng” strategiyaya keçirik: ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

LS: +200 ÇS: -30 Nə alınır? Belə çıxır ki, biz “ləng” strategiyanın köməyilə bir növ bufer, “risk fondu” yaradır, sonra isə çəkinmədən həmin fondun vəsaitilə risk edirik. Əgər risk uğurla qurtarsa – lap yaxşı; uğursuz olsa isə, biz öz kapitalımızı yox, “ləng” strategiyanın gətirdiyi qazancı itirəcəyik.

Beləliklə, iki strategiyanı bir-birinə calamaqla çox güclü bir sistem qurmaq mümkündür.

Bu sistemin bir üstünlüyü də odur ki, ciddi risk etmədən istənilən ideyanı sınaqdan keçirmək olar.

Yeganə sual bu qalır ki, “ləng” və “çevik” strategiyalar qismində hansı strategiyaları seçmək olar.

Amma bu, artıq, necə deyərlər, zövq məsələsidir. İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

39

MA əsasında təhlil Eur/usd Problemli ölkələrin “borca ehtiyacları olmadığını” bildirmələrinə baxmayaraq, gec-tez bu yola əl atmalı olacaqlar. Növbədə Portuqaliya və İspaniyadır. Texniki mənzərə Avronun 1.3000-1.3500 diapazonunda qaldığını söyləməyə əsas verir. Cütlük 1.35-dən yuxarı qalxsa da, 1.3600 ətrafında güclü satışlarla qarşılaşa bilər. Belə ki, həmin qiymət təqribən noyabrın əvvəllərindən başlanan hərəkətin yarısından keçir. Cütlüyün enişi bərpa etməsinə mane olan səviyyə 1.3000-1.3050 dəstək zonasıdır. Bu səviyyədən aşağıda qiymətin möhkəmlənməsi əvvəl 1.27, daha sonra 1.20-yə kimi yolu açmış olacaq.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

40

Gbp/usd Koalisyon hökumətin bütün səylərinə baxmayaraq, funt təzyiq altındadır. İrlandiyadakı problemin Britaniya iqitsadiyyatından yan keçməməsi qiymətdə öz əksini tapdı. Texniki mənzərə eniş barədə düşündürür.

Amma istənilən halda müəyyən səviyyələr var ki, bu proqnozu təsdiqləməlidir.

Enişin bərpa olunması üçün Funtun qarşısında dayanan güclü dəstək səviyyəsi 1.5300-1.5350-dir. Bu baryerdən aşağıda cütlüyü 1.5000-yə doğru ortamüddətli eniş trendi gözləyir. Dekabr ayında artımı bərpa etmək cəhdi ilə 1.5900-a qədər qalxan Funt bu səviyyəni dəf edə bilmədiyindən, noyabrın əvvəlindən başlayan enişi hələ də davam etdirir.

Uzunmüddətli perspektivdə gbp/usd əgər artım potensialını saxlamaq istəyirsə, 2010, may – 2010, noyabr aralığındakı hərəkətin təqribən yarısından (1.5300) yuxarıda qalmalıdır. Daily şamın 1.5650-dən yuxarıda bağlanması “buğa”ları meydana çıxara bilər.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

41

MA əsasında təhlil

8

Usd/chf Usd/chf cütlüyünün ifrat enişi onun artımı barədə düşünməyə sövq edir. ABŞ hökümətinin kəmiyyətcə yumşaltma proqramını aktivləşdirməsi bazar iştirakçılarını dilemma qarşısında qoyur. Belə ki, bu, hələ iqtisadiyyatın inkişaf tempini sürətləndirəcəyi demək deyil. Dollar fundamental baxımdan hələ də təzyiq altındadır. Amma texniki mənzərə artım vəd edir. Bunun üçün ilkin müqavimət 0.9700 ətrafında nəzərə çarpır Dekabr ayında baş vermiş hərəkətin 50%-i. Uzunmüddətli eniş üçün 0.9300-0.9350 dəstək səviyyəsi hələ də aktualdır. Amma əgər qiymət 0.9500-0.9550 ətrafına endikdən sonra istiqamətini artıma doğru dəyişsə, 1.0000-1.0050 müqavimət səviyyəsinin yoxlanılması gündəmə gələcək.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil

8

42

Usd/jpy Yapon yenasının ilin əvvəlindən ucuzlaşması cütlükdə Dolların vəziyyətini bir qədər yaxşılaşdrıb. Fundamental göstəricilər də buna bir qədər dəstək verdi. Usd/jpy-nın artım trendini bərpa etməsi üçün Daily şamın 83.00-83.50 müqavimət səviyyəsindən yuxarıda bağlanması lazımdır. Daha sonra psixoloji hədəf – 85.00 diqqət mərkəzində olacaq. Enişin davam etməyinə mane olacaq səviyyə 82.00-82.25 ətrafında qeydə alınır.

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

43

KİSS

p və qazan Mürəkkəb bazarı sadələşdirməyin yolu: KİSS Co Ross

B

u texnikaya diqqətlə riayət etsəniz, o, sizin bazarda qalib gəlməyinizə demək olar ki, zəmanət verir. Bu sistem ABŞ-ın hərbi prinsipinə əsaslanır: KİSS (Keep it Simple, Stupid! – Qəlizləşdirmə, səfeh!).

Bu texnika trend olan, lakin bir qədər dəyişkən bazarlarda yaxşı işləyir. Biz bu sistemdən öz maraqlarımız çərçivəsində istifadə etməyə çalışacağıq. Statistik məlumatlar onu göstərir ki, trend başlayan kimi faizlər onun davam edəcəyinə işarə edir. Qiymət düz xətt boyunca hərəkət edən trenddə olmayanda ümumi trend xəttini görmək çətinləşir.

Məsələn, bu şəkildəki kimi:

Amma bu vəziyyətdə maksimumlar və minimumlardan trend xətti keçirməklə kanal da qurmaq olar: www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Birinci addım budur ki, trend yaranan kimi onu təyin etmək lazımdır. Trendi müəyyən edən 1-2-3 ekstremumlarını qeyd edirik. Bundan sonra “Ross qarmağı”nın kəsilməsi trendi təyin edir. İlkin olaraq biz 1 və 3 nöqtələrindən trend xətti çəkirik. Hərçənd, bu xətt şərti olacaq. Ona görə ki, nə qədər trend təyin olunmayıb, bizdə onun yalnız ilkin əlamətləri var.

Təyin olunmuş trend yaranan kimi biz trend xəttini dəyişir və “A” nöqtəsindən keçiririk. Sonra kanal xəttini elə çəkirik ki, trend xəttinə paralel olsun.

Kanalın yuxarı sərhədi cüzi əhəmiyyətə malikdir, yalnız trendi vizual əks etdirmək üçündür.

Ticarətin məqsədi qazanmaqdır. Bu, itkiləri azaltmaq və gəlirləri artırmaq hesabına başa gəlir. Treyder itki potensialını minimum, qazanamaq ehtimalını maksimum səviyyədə saxlamalıdır. Trend kanalı qiymət yalnız kanalın sərhədlərinə çatanda belə bir imkan yaradır. Trend kanalının sərhədləri test olunduqdan sonra, çox güman ki, impuls davam edəcək.

8 İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA 8

44

Gəlirin itkiyə nəzərən daha böyük olması ehtimalını artırmaq üçün bizə təkcə qiymətin kanalın sərhədinə toxunmağı lazım deyil, həmçinin dönüş barının da formalaşması gərəkdir. Artım trendinin sərhədinə toxunan və ya onu kəsən qiymət barının bağlanışı açılışından yuxarıda olmalıdır (A,B və C nöqtələri).

KİSS Bu əməliyyatların “stop”ları trend xəttindən aşağıda yerləşdirilir. Trend kanalının sərhədləri çərçivəsində yeni maksimumlar əmələ gətirən kimi “stop” kanal xətti boyunca yuxarıya hərəkət etdirilir.

Bu, o demək deyil ki, siz həmişə oturub qiymətin kanalın xəttinə çataraq, “stop” ilə bazardan çıxmağınızı gözləməlisiniz. “Stop”u elə yerləşdirmək lazımdır ki, həmin yerdə müəyyən gəlir götürmək imkanı olsun. Gəliri götürmək üçün istənilən metod yaxşıdır.

Diqqət yetirin ki, qiymət trend xəttindəki daha bir dönüş barının maksmimunu kəsdikdən sonra “D” barından sonra daha iki barda yeni bir alış imkanı yaranıb.

Gəlin, başqa bir qrafikə baxaq:

Gəlin, mümkün əməliyyatları gözdən keçirək.

•“A” nöqtəsində artım trendinin sərhədinə toxunan qiymət barı var. Onun ardınca gələn bar isə nəinki artım trendinin sərhədinə toxunur, həmçinin trendin istiqamətində dönərək, açıldığı qiymətdən yuxarıda bağlanır.

•“B” nöqtəsində artım trendinin xəttini kəsən qiymət barı var. “B”-dən əvvəl artım trendinin xəttini kəsən, lakin qiymətin dönüşünə işarə etməyən iki qiymət barı var. Ona görə də bizim giriş nöqtəmiz – Yenə görürük ki, qiymət trendlə gedir, amma bir qiymətin “B” barınının maksimumunu kəsməsi ola- neçə kanal xəttləri çəkməklə trendi qeyd etmək daha caq. Bu kəsilmə iki bardan sonra oldu. faydalı olar.

•“C” nöqtəsində böyük hissəsi artım trendi xəttindən aşağıda olan, lakin bu xəttdən yuxarıda Sual: bağlanan qiymət barı var. Bir haldakı bağlanış açılış- Əgər kanal texnikasından istifadə etməklə dan yuxarıdır, “C” – dönüş barıdır. Biz “C” barının istənilən vaxt ticarət aparmaq maksimumu kəsiləndə mümkündürsə, trend dəqiq nə q a m lt za a ri ə il zaman və harda başlayır? dır. Bu, itk q a m n za n a q te i o d p itki Qiymətin “A” nöqtəsindən Ticarətin məqsə gəlir. Treyder şa a b a ın ə b d ə sa y e iy çəkilən üfüqi xəttdən aşağı səv ırmaq h lını maksimum a və gəlirləri art m ti h e q ə a n düşdüyünü görəndən sonm ri a m, qazan n sərhədlə lı a n a k ız ln a y sialını minimu t mə ramı? Ona qədərmi? Ümurend kanalı qiy T . . ır ır d d lı ra a a y m n la a x miyyətlə, bu vəziyyətdə k sa ir im çatanda belə b ticarət aparmaq olarmı? Nə qədər ki qiymət çəkdiyimiz üfüqi xəttdən aşağı düşməyib, bazarda alırıq və növbəti “D” trend olduğunu söyləmək düzgündürmü? qiymət barının minimumunda çıxırıq.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA 8 Gəlin, baxaq. Cavablar təəccüblü görünə bilər.

Gördüyünüz kimi, əvvəldə deyilən qaydalara əsasən kanal xəttləri çəkdik. Təsvir etdiyimiz texnikaya uyğun olan heç bir mümkün əməliyyat imkanı yaranmayıb. Qiymət kanalın hüdudlarından kənara çıxıb və orada da qalıb.

Bu halda eniş trendinin xəttini, kanal xəttini də-

KİSS yişməliyikmi? Xeyr!

Biz ümidvarıq ki, siz bu strategiyanın sadəliyini görə biləcək və onun həyata keçirilmə taktikasını başa düşəcəksiniz.

Açıq-aşkar və daha az xaotik bazarda kanal xəttləri çəkmək lazım deyil. Aşkar trend olan bazarda – ardıcıl şəkildə daha yüksək maksimumlar və daha yüksək minimumlar (yaxud daha aşağı maksimumlar və daha aşağı minimumlar) yaranan bazarda hərəkəti göstərməyin ən yaxşı yolu sadə bir trend xətti və ya orta dəyişən xətt ola bilər. Normal trenddə strategiya və əməliyyatın idarə olunması da bir qədər başqadır.

Yadda saxlayın ki, sizə “mütləq nəsə işləyən bir şey tapmaq və ondan istifadə etmək” lazım deyil.

Belə strategiya adətən müəyyən vaxt üçün özünü doğruldur. Bazarlar trenddə hərəkət etdikləri kimi, yana da hərəkət edə bilərlər. Konsolidasiyalar trendlərdə fasilə kimi qısamüddətli, yaxud Diapazon Ticarəti uzunmüddətli ola bilər. Belə bir deyim var ki: “İşləyəni təkmilləşdirməyı çalışmayın”. İnsanlar deyiləni düzgün başa düşmürlər. Bazarda nəsə işlək bir şey varsa, onu daha da yaxşılaşdırmaq üçün onunla oynamaq lazım deyil. Belə cəhdlər xeyli treyderi iflasa uğradıb.

Trendlə, ya trendə qarşı Dekabr ayında “İnforex” şirkətinin ofisində maraqlı bir ticarət sisteminin təqdim olunduğu seminar keçirilib.

“Trendlə, ya trendə qarşı” sualını hansı treyderə versən, cavab birmənalı olacaq: əlbəttə, trendlə!.. Çünki trend bizim dostumuzdur, onun tərəfinə getsək, qazanacağıq, əks halda itirəcəyik. Bunu hamı bilir. Amma unutmayaq ki, birbaşa hərəkət olmur və istənilən trend yoluna davam etmək üçün arada korreksiya etməlidir.

Seminar da elə bu vacib məsələyə həsr olunmuşdu: korreksiyanın başlandığı və qurtardığı anı necə müəyyənləşdirməli, teyk-profitləri və stop-lossları harada qoymalı...

Treyderlərə sistemin backtest-inin nəticələri təqdim olundu. Test sistemin ayda orta hesabla 120 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

punkt qazanc gətirdiyini təsdiqləyir. Pis deyil, düzdürmü?.. Xüsusilə də əgər trendə qarşı gedirsənsə... İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

MÜSAHİB Ə

Amalya Əliverdiyeva

“Qadınlar daha riskli olur” “Ən güclü cəhətim vaxtında dayanmağı bacarmağımdır”

İ

ndiyə qədər jurnalımızda müsahibələrini oxuduğunuz treyderlərin hamısı güclü cinsin nümayəndələri idilər. Amma 2011-ci il bu tilsimin qırılması ilə başladı. Tanış olun: Əliverdiyeva Amalya Hikmət qızı. 1985-ci ildə anadan olub. Azərbaycan Dövlət İqtisadiyyat Universitetinin Maliyyə və Kredit fakültəsini bitirib. Forexlə bağlı təcrübəsəni isə özündən eşidin.

- Yox, belə deməzdim. Treydinq də kişilərin də öz biclikləri var.

- Treyder kimi nəyi özünün ən zəif və ən güclü cəhətin hesab edirsən?

- Ən zəif cəhətim tamahkarlıq, ən güclü cəhətim isə vaxtında dayanmağı bacarmağımdır.

- Səncə, bu sahəni yaxşı tanımaq üçün nə qədər vaxta ehtiyac var? qazananlar nəyi bilirlər ki, - Məncə, bu, vaxt tələb etmir, - Treyder kimi 2010-cu il nə ilə uduzanlar onu bilmir? yadında qaldı və 2011-dən nə göz- daha çox həvəs tələb edir. Əgər - Lazımı nöqtədə dayanmağı. ciddi məqsədin varsa, lazım olan ləyirsən?

- 2010-cu il mənim üçün uğurlu hər şeyi lap 3 günə də öyrənərsən.

- Sevimli indikatorun və osillyaoldu. Çünki özümü bu işdə tapdım. torun varmı?

2011-ci ildə isə bu sahədə daha - Ticarətlə bağlı bilikləri - Xeyr. böyük uğurlar gözləyirəm... Bunu haradan və necə toplayırsan? altıncı hissim deyir!

- Əsasən iqtisadi xəbərləri - Maraqlıdır, hər şeydə kişilərə izləyirəm. Saatbasaat. nisbətən daha səliqəli olan qadın- Səncə, niyə qadınlar Forex-ə ların bu cəhəti özünü treydinqdə kişilərə nisbətən az maraq - Deyilənə görə, kişilər treydə göstərirmi? Bəlkə, sizin qrafikgöstərirlər? dinqdə qadınlara nisbətən daha lər daha “təmiz” və səliqəli - Çünki bu, ilk baxışdan qadının aqressiv olurlar. Çünki onlar olurlar?.. gücü yetməyən işə bənzəyir. özlərini təsidqləmək üçün ticarət - Yox, bu, lap ağ olardı... Qrafik aparırlar. Qadınlar isə yalnız kişi-qadın tanımır, o, hamı üçün - Belə bir fikir var ki, qadınların qazanmaq üçün... Razılaşmaq eyni dərəcədə səliqəsiz olur. intuisiyası kişilərə nisbətən güclü olarmı?

- Xeyr, məncə qadınlar daha olur. Belədirmi? Və belədirsə, bu, - Daim işlətdiyin strategiya risklidirlər. Çünki əgər uduzarsa, özünü treydinqdə göstərirmi? varmı? Sirr deyilsə, nə strate- Əlbəttə! Mən bu fikirlə tam həmişə arxalanacaq yeri var. giyadır? razıyam. Şəxsən mənə ticarət Amma kişinin yox... Ona görə də, - Sirri deməzlər axı... aparmaqda məhz intuisiyam müəyən yerlər var ki, kişi dayanır, kömək edir. amma qadın risk edir. Çünki qor- Əməliyyatlarını sonradan xası yeri yoxdur... Özü də ki, bu təhlil edirsənmi?

- Ümumiyyətlə, treyderin hansı zəmanədə!

- Əlbəttə. Əməliyyatdan əvvəl cinsdən olması özünü onun də təhlil aparıram, sonra da. Onsuz ticarətində necəsə büruzə verirmi?

- Necə düşünürsən, Forex-də mümkün deyil!

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

Amalya Əliverdiyeva isə saysızdır, inanın...

- Əməliyyatlarını nə qədər vaxt ərzində açıq saxlayırsan?

- Səncə, qiymətin hərəkəti hansı - İnanırıq. Bəs Forexlə bağlı elə - Ən uzağı 1-2 saat. amillərin təsirilə formalaşır? Yəni bir şey varmı ki, sən özünə bərkbazar hansısa qanunlara tabebərk söz vermisən: “Bax, nə - Necə düşünürsən, treyder üçün dirmi, yoxsa orada hər şey təsadüfi olursa-olsun, mən bunu bir də hansı keyfiyyət daha vacibdir? baş verir? eləməyəcəyəm!!!”

- Diqqətcillik, tamahkar olma- Xeyr, məncə, hər şey iqtisadi - Hə, var. Bazara böyük lotla maq və risk. xəbərlərdən asılıdır. girməmək.

- Treydinqlə bağlı gələcək plan- Məşhur qadın treyderlərdən - Fundamental xəbərləri ların necədir? tanıdığın varmı? izləyirsənmi? Və onlardan öz - Hələ o barədə düşün- Hələ ki yoxdur. Amma ümid ticarətində necə istifadə edirsən? məmişəm. edirəm ki, olacaq.

- Yox, elə də izləmirəm.

- Və sonda, Yeni İlə başlayarkən - Ən uğurlu və ən uğursuz - Əməliyyat açmazdan qabaq treyder həmkarlarına nə demək əməliyyatların yadındadırmı? bazarı təxminən nə qədər və hansı istərdin?..

- Əlbəttə, ticarətdəki ilk 2 metodlarla təhlil edirsən?

- Vaxtında dayanmağı bacarın. günüm uğursuz idi. Tamahkarlıq - Təxminən 1 saat, ya da bir az Və hamıya uğurlar! güc gəlmişdi. Amma sonra özümü artıq. ələ aldım. Uğurlu əməliyyatlarım

8

Stressdən necə qurtulmalı?

Dekabr ayında “İnforex” şirkətinin ofisində treydinq prosesi zamanı meydana çıxan stressin necə idarə olunması mövzusuna seminar keçirilib. Bunun nə demək olduğu hər kəsə yaxşı bəllidir: elə treyder tapmaq mümkündürmü ki, stop-loss, yaxud, daha pisi, stopautla bazardan çıxarkən stress keçirməmiş olsun?

Belə hallarla üzləşəndə özünü hər şeyin yaxşı olduğuna və işlərin düzələrək, əla gedəcəyinə inandırmaq çətin olur. Praktika göstərir ki, treyderlərin çoxuna uğur qazanmaqda öz emosiyaları əngəl törədir. Ona görə də, peşəkar psixoloqun iştirakı ilə keçirilən seminar treyderlər üçün son dərəcə vacib idi.

Bu seminar çox maraqlı keçdi.

Adətən seminarlar belə olur ki, ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

mühazirəçi mövzu barədə məlumat verir, dinləyicilər isə əyləşib qulaq asırlar. Amma bu dəfə elə deyildi. Peşəkar psixoloq

Seminar haqqında çox danışmaq olar, amma ən yaxşısı orada iştirak edən treyderlərdən birinin sözlərini siat gətirməkdir. Biz

dinləyicilərlə eyni stol arxasında əyləşərək, onlar üçün ən həssas mövzudan – şəxsiyyətlərindən danışırdı.

ondan seminarı bəyənib-bəyənmədiyini soruşanda cavab belə oldu: “Gərək hər ay bu cür seminarlar təşkil edilsin!” İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

47

48

SİSTEM

MACD 4H

MACD üçün not dəəri Bu indikatorun yaratdığı patternlər çox maraqlı siqnallar verə bilir Müəlliflərinin dediyinə görə, bu strategiya orta hesabla ayda +300 punkt müntəzəm nəticə göstərir. O, həm tarixi göstəricilər üzərində test zamanı, həm demo-hesabda, həm də 2 ildən çox müddət ərzində real hesabda sınaqdan keçirilib və yaxşı nəticələr verib. Biz strategiyanı sizə tam şəkildə təsvir və onun əsasında yazılan ekspertləri təqdim edirik.

Strategiya ancaq 4 saatlıq qrafiklərdə işləmək üçündür. Bazara giriş siqnalları 4 saatlıq qrafiklərdə MACD indikatorunun yaratdığı patternlərdən (modellərdən) alınır. Digər zaman periodlarında lazım olan patternlər ya formalaşmır, ya da işləmir.Teykprofitləri və stop-lossları müəyyənləşdirmək üçün Dəyişən Orta Göstəricilərdən, dəstək və müqavimət səviyyələrindən, həmçinin ehtiyac yarananda fibosəviyyələrdən istifadə olunur. İstifadə olunan alətlər Moving Averages: - 365 Exponential Moving Average (365EMA) - 200 Simple Moving Average (200SMA) - 89 Simple Moving Average (89SMA) - 21 Exponential Moving Average (21EMA) - 8 Exponential Moving Average (8EMA) MACD: Fast EMA 5 Slow EMA 13 MACD EMA 1

+ekspert!

yuxarıda, üçü isə aşağıda olmaq şərtilə altı üfiqi səviyyə xətti (Horizontal Lines) əlavə etməlisiniz Level +0.0015 Level +0.0030 Level +0.0045 Level –0.0015 Level –0.0030 Level –0.0045 Bütün bunlardan sonra sizin işçi qrafikiniz təxminən belə görünməlidir (əlbəttə, rəngləri öz zövqünüzə uyğun seçə bilərsiniz – kimə necə rahatdırsa): MACD-ın patternləri

MACD indikatorunun üfiqi səviyyələri:

MACD indikatorunun formalaşdırdığı patternlər, adətən çox gəlirli olurlar. Amma yaxşı olar ki, reallaşma ehtimalı daha yüksək olan siqnallar nəzərə alınsınlar. Aşağıdakı şəkillərdə daha güclü sayılan patternlər göstərilib.

MACD indikatoruna üçü sıfır səviyyəsindən www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

8 İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

MACD 4H

49

8 A və D patternlərində MACD histoqramı 0.0045 səviyyəsindən əks tərəfə keçib. Bu, adətən, korreksiyanın başlaması, yaxud, trendin dəyişməsindən xəbər verir.

Bunlar kontrtrend patternləridir.

B və C isə trend patternləridirlər. Onlar hakim trendin istiqamətində bazara girməyə siqnal verirlər. Qırmızı dairə ilə göstərilən barlar siqnal barıdır. Onlardan sonrakı qiymət barı yarananda bazara girmək olar.

MACD-da “ikiqat dib/təpə”: MACD indikatorunda dəyirmi təpə və diblərin formalaşması da bazara girmək üçün siqnaldır.

Amma bir şərtlə ki, bu zaman MACD birinci zonada (0.00000.0015) yerləşməsin. Siqnal o vaxt etibarlı sayılır ki, formasiyanın yaranmasında ən azı 5 bar iştirak etsin.

MACD-da “baş və çiyinlər”:

Əgər MACD histoqramı sıfır xəttinə doğru enir, amma onu kəsmədən yenidən əsas trendin istiqamətinə dönürsə, bu, trendin davam edəcəyi barədə siqnaldır.

Belə siqnal zamanı bazara girmək olar. Çox vaxt bu siqnal qiymətin güclü hərəkətilə müşayiət olunur.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

MACD 4H

8

50

Real qrafikdə MACD patternlərinə nümunə

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

51

MACD 4H

8

Aşağıdakı qrafikdə MACD-ın siqnalları əsasında bazara necə girilməsi göstərilib. Bu vaxt ilk hədəflər kimi “çevik” Dəyişən Orta Göstəricilər götürülür (8EMA və 21EMA). İkinci hədəf “asta” Dəyişən Orta Göstəricilərdir (89SMA və 365EMA). Üçüncü hədəf 1.2100 müqavimət zonasdıdır. Bu, strategiyaya əsasən ticarətin necə planlaşırılmasına əyani misaldır.

Bundan başqa, giriş nöqtəsinin yaxınlığında əhəmiyyətli bir səviyyə olmalıdır ki, orada stoploss qoymaq mümkün olsun. Bu, adətən lokal maksium/minimum olur.

dən aşağıya enməlidir; 2) -0,0045-dən aşağıda minimum yaradandan sonra histoqramm -0,0045-dən yuxarı qalxmalı və orada ikinci (daha böyük) minimumu əmələ gətirməlidir. Bundan sonrakı barda almaq olar;

Ekspertlər Bu sistem əsasında yazılan ekspertlər jurnalımızın arxivinə əlavə olunub. 3 ekspertin hər biri ayrıca bir pattern əsasında siqnal verir. Onların alqoritmini təsvir edirik: 1. “macdpattern” eksperti Alış alqoritmi: 1) MACD histoqramı -0,0045ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

3) Stop-loss axırıncı lokal minimumdan 10 punkt aşağıda yerləşdirilir;

8

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

MACD 4H

1) MACD histoqramı -0,00304) İlk hədəf EMA 21 xəttidir. dan aşağıda minimum yaratQiymət ona çatanda əməliyyatın malıdır; 30 faizi bağlanır.

2) -0,0030-dan aşağıda mini5) İkinci hədəf SMA 89 xəttidir. mum yaradandan sonra histoqram Qiymət ona çatanda əməliyyatın -0,0045-dən aşağıda daha kiçik 50 faizi bağlanır. minium formalaşdırmalıdır; 6) Üçüncü hədəf lokal maksi3) -0,0045-dən aşağıda minimumdur (müqavimət səviyyəsi). mum əmələ gətirəndən sonra hisQiymət ona çatanda əməliyyatın toqramm birinci və ikinci miniyerdə qalan hissəsi bağlanır. mumlardan yuxarı olan üçüncü minimumu yaratmaldır. Bundan sonra növbəti barda almaq olar; Satış alqoritmi:

8

52

maksimumlardan aşağı olan üçüncü maksimumu yaratmaldır.

Bundan sonrakı barda satmaq olar;

4) Stop-loss axırıncı lokal maksimumdan 10 punkt aşağıda yer1) MACD histoqrammı 0,0045ləşdirilir; dən yuxarıya qalxmalıdır; 5) İlk hədəf EMA 21 xəttidir.

2) 0,0045-dən yuxarıda makQiymət ona çatanda əməliyyatın sium yaradandan sonra histoq30 faizi bağlanır. ramm 0,0045-dən aşağı enməli və 6) İkinci hədəf SMA 89 xəttidir. orada ikinci (daha kiçik) maksiQiymət ona çatanda əməliyyatın mumu əmələ gətirməlidir. Bundan 50 faizi bağlanır. sonrakı barda satmaq olar; 7) Üçüncü hədəf lokal minimumdur (dəstək səviyyəsi).

4) Stop-loss axırıncı lokal mini- Qiymət ona çatanda əməliyyatın mumdan 10 punkt aşağıda yeryerdə qalan hissəsi bağlanır. ləşdirilir; 3. “macdpattern_trendin 5) İlk hədəf EMA 21 xəttidir.

Qiymət ona çatanda əməliyyatın davami” 30 faizi bağlanır.

6) İkinci hədəf SMA 89 xəttidir.

Alış alqoritmi: Qiymət ona çatanda əməliyyatın 50 faizi bağlanır.

1) MACD histoqrammı 0,00153) Stop-loss axırıncı lokal mak7) Üçüncü hədəf lokal maksidən yuxarıda ikinci və ya üçüncü simumdan 10 punkt yuxarıda yer- mumdur (müqavimət səviyyəsi). zonada maksimum yaratmalıdır; ləşdirilir; Qiymət ona çatanda əməliyyatın 2) Bundan sonra histoqramm 4) İlk hədəf EMA 21 xəttidir. yerdə qalan hissəsi bağlanır.

0,0015-dən aşağıya düşərək, sıfır Qiymət ona çatanda əməliyyatın xəttinə yaxınlaşmalı, amma onu 30 faizi bağlanır. kəsmədən, yenidən yuxarıya dönSatış alqoritmi: 5) İkinci hədəf SMA 89 xəttidir. məlidir. Bu halda növbəti barda Qiymət ona çatanda əməliyyatın 1) MACD histoqramı 0,0030almaq olar; 50 faizi bağlanır. dan yuxarıda maksimum yarat6) Üçüncü hədəf lokal minimalıdır; mumdur (dəstək səviyyəsi).

2) 0,0030-dan yuxarıda maksiQiymət ona çatanda əməliyyatın mum yaradandan sonra histoyerdə qalan hissəsi bağlanır. qramm 0,0045-dən yuxarıda daha böyük maksimum formalaşdır2. “macdpattern_bash malıdır; ve ciyinler” 3) 0,0045-dən yuxarıda maksimum əmələ gətirəndən sonra histoqramm birinci və ikinci Alış alqoritmi: w ww. inf o r ex .az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

8

SİSTEM

MACD 4H

- 0,0015-dən aşağıda ikinci və ya 3) Stop-loss axırıncı lokal mini- üçüncü zonada minimum yaratmalıdır; mumdan 10 punkt aşağıda yer2) Bundan sonra histoqramm ləşdirilir; - 0,0015-dən yuxarıya qalxaraq, 4) İlk hədəf EMA 21 xəttidir. sıfır xəttinə yaxınlaşmalı, ama onu Qiymət ona çatanda əməliyyatın kəsmədən, yenidən aşağıya dön30 faizi bağlanır.

5) İkinci hədəf SMA 89 xəttidir. məlidir. Bu halda növbəti barda satmaq olar; Qiymət ona çatanda əməliyyatın 50 faizi bağlanır.

6) Üçüncü hədəf lokal maksimumdur (müqavimət səviyyəsi).

Qiymət ona çatanda əməliyyatın yerdə qalan hissəsi bağlanır.

8

Satış alqoritmi: 1) MACD histoqrammı

3) Stop-loss axırıncı lokal minimumdan 10 punkt aşağıda yerləşdirilir; 4) İlk hədəf EMA 21 xəttidir.

Qiymət ona çatanda əməliyyatın 30 faizi bağlanır.

5) İkinci hədəf SMA 89 xəttidir.

Qiymət ona çatanda əməliyyatın 50 faizi bağlanır.

6) Üçüncü hədəf lokal minimumdur (dəstək səviyyəsi).

Qiymət ona çatanda əməliyyatın yerdə qalan hissəsi bağlanır.

Eksrerti işlətməzdən qabaq mütləq testerdə yoxlayın və təkmilləşdirin. Təkmilləşdiriləndən sonra əksər hallarda ekspert yaxşı nəticələr verir.

Facebookda bizi izləyin

w ww. inf o r ex .az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

53

54

SİSTEM

“Həftəlik şam”

Həftəlik şamı yandır Bu mə qalə də t ə s vir olu n an s is te m y aln ız hə ftə lik bağlan ış qiy mə t lə r i ə s as ın da qazan mağa imkan v e r ir

Y

əqin, siz bu cür məsləhətləri çox eşitmisiniz ki, ilk növbədə qiyməti izləmək və qiymət üzrə ticarət aparmaq lazımdır. Bəs “qiymət üzrə ticarət aparmaq” nə deməkdir? Bu məsləhətdən necə yararlanmaq olar?

Gəlin, aydınlaşdırmağa çalışaq.

lərin çox hissəsini itirəcəksiniz. Bu sistemlər uzunmüddətli trendlərdə qazanmaq imkanı vermir.

Tez-tez belə fikirlərlə qarşılaşırıq ki, “bazar bütün vaxtın təxminən 80%-ni üfiqi hərəkətdə, yalnız 20%-ni trenddə olur. Ona görə də, üfiqi hərəkət zamanı ticarət aparmaq daha əlverişlidir”. Bununla razılaşmaq çətindir. Əvvəla, adətən uzunmüddətli Ümumilikdə götürəndə, bu, bütün xəbərləri, trend həmişə mövcud olur. Sadəcə, treyderlərin çoxu qrafikləri, indikatorları və digər alətləri inkar edərək, onu müəyyən edə bilmirlər. İkincisi, hətta bazarlar sadəcə hazırkı qiymətə görə ticarət aparmaq anvaxtın 20%-i ərzində trenddə olurlarsa belə, bu, o lamına gəlir. Lap sadə desək, sizi əvvəlki və hazırkı demək deyil ki, biz də yalnız bütün vaxtın 20 faizi qiymətdən başqa heç nə maraqlandırmamalıdır. ərzində qazana bilərik.

Bütün texniki indikatorlar və texniki ticarət sistemləri qiymətin indiki və əvvəlki göstəricilərini müqayisə etməyə əsaslanır. Bu texniki indikatorlar qiymətin sadəcə, təhrif olunmuş formalarıdır. Bəs sırf qiymət istiqaməti üzrə ticarəti necə aparmaq lazımdır?

Qiymətə əsaslanan texniki yanaşmaları iki kateqoriyaya ayırmaq olar. Bunlar ya trendi izləyən, ya da üfiqi hərəkət zamanı işləyən sistemlərdir. Üfiqi hərəkət zamanı işləyən sistemlər ticarət diapazonlarının aşağı və yuxarı sərhədlərini müəyyən etməyə çalışırlar. Trendi izləyən sistemdə isə trendin istiqaməti müəyyən edilir, sonra həmin istiqamətdə əməliyyat açılır. Hər iki yanaşma hazırkı qiymətin əvvəlki qiymətlə müqayisəsi əsasında işləyir.

Trendi izləyən sistemlər iki əsas metod Üfiqi hərəkət zamanı işləyən sistemlər minimumüzərində qurulurlar: larda almaq və maksimumlarda satmaq üçündür.

1) Keçidlər – qiymətin dəstək/müqavimət Maksimum və ya minimumu müəyyən etmək üçün səviyyələrini keçərək, daha yüksək maksimum və qiymətin hazırkı səviyyəsi əvvəlkilə müqayisə oludaha aşağı minimum əmələ gətirdiyi etdiyi məqamnur. Bu cür sistemlər treyderlər arasında xüsusi polar; pulyarlığa malik olsa da, onlara aludə olmaq məs2) Momentum – qısa zaman ərzində qiymətin ləhət görülmür. Çünki əgər qiymət diapazonun güclü hərəkəti. sərhədlərindən birini kəsib, sizin əməliyyatınızın əksinə hərəkəti davam etdirsə, əldə etdiyiniz gəlir8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM 8 Hər iki metod uzunmüddətli trenddə qazanmaq imkanı verir. Trend müəyyən olunduqdan sonra bir çox sistemlərin qaydalarına görə, sıçrayış gözlənilməli və uzunmüddətli trend istiqamətində əməliyyat açılmalıdır. Sıçrayışda bazara girmək, müəyyən olunmuş güclü trenddə sadəcə bazara girməkdən yaxşıdır. Amma bu zaman bazarın xüsusiyyətləri də nəzərə alınmalıdır. Sıçrayışları gözləmək və münasib qiymətlərdə bazardan çıxmaq valyuta bazarı ilə müqayisədə fond bazarında daha effektiv olur.

Gəlin, qiymət səviyyələri ilə ticarəti (keçidlər) qiymət momentumu ilə ticarətlə (qısa zaman ərzində güclü hərəkət) müqayisə etməyə çalışaq. Əgər ticarət sistemində təkcə qiymət yox, texniki indikatorlar da olsa, onda kəsilmələri orta dəyişən göstəricisi ilə, kəskin hərəktələri isə MACD və ADX–in köməyilə müəyyənləşdirə bilərdik. İki metodu müqayisə etmək üçün təcrübə keçirək.

Təcrübənin əhəmiyyətli olması üçün həftəlik göstəricilərdən istifadə edəcəyik. Sistem trend istiqamətində qiymətin 8, 16, 24 həftə əvvəlki maksimum və ya minimumdan yuxarıda və ya aşağıda bağlanması zamanı əməliyyat açacaq. Bu əməliyyatlar nəticəsində qazanılmış və itirilmiş punktları müqayisə edəcəyik.

Momentum siqnallarının effektivliyini müəyyən etmək üçün sistem həftəlik şam istiqamətində əvvəlki həftənin maksimum və ya minimumundan 0.5%, 1% və 1.5% yuxarıda və ya aşağıda bağlanması nəticəsində əməliyyat açacaq. Onların nəticəsində qazanılmış və itirilmiş punktların sayını müqayisə edəcəyik.

Müqayisə 4 əsas valyuta cütlüyünün 2005-ci ilin əvvəlindən 2010-cu ilin avqustuna qədər olan həftəlik qrafiklərindən istifadə etməklə aparılıb. Nəticələr belədir: 1) Səviyyələrlə (keçidlərlə) ticarət:

“Həftəlik şam” 2) Momentum:

Təcrübənin nəticələri göstərir ki, momentumla ticarət keçidlərlərlə (səviyyələrlə) aparılan ticarətdən daha effektivdir. Ola bilsin ki, seçilmiş metod qlobal nəticələr çıxarmaq üçün kifayət qədər praktik deyil.

Amma nəticələr göstərir ki, həm momentum, həm də kəsilmələr trendə meyilli valyuta cütlüklərində eur/usd və gbp/usd-də daha yaxşı ticarət siqnalları verir.

Bəs bütün bunları ticarət sistemi şəklində necə birləşdirmək mümkündür? Bir halda ki, momentumla ticarət özünü daha yaxşı doğruldur, həmin metoddan istifadə edəcəyik. Sistem daha yaxşı trend formalaşdıran eur/usd və gbp/usd cütlüklərində istifadə etmək üçün qurulub. Sistemə görə, momentumdan istifadə etməklə bazara girmək lazımdır. Bazardan çıxış isə trendin dönüşünə və zamana əsaslanır.

“Buy” əməliyyatı həftəlik şam əvvəlki şamın maksimumundan 1.5% yuxarıda bağlananda açılır. “Sell” əməliyyatı həftəlik şam əvvəlki şamın minimumundan 1.5% aşağıda bağlananda açılır. Bizim taktikamızın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, güclü, nisbətən gözlənilməz hərəkət zamanı bazara girək.

Bazardan çıxış iki cür ola bilər: zamana nəzərən çıxış (4 həftədən sonra bazardan çıxmaq) və dönüşə əsasən çıxmaq (yeni həftəlik şam əvvəlkinin maksimumundan və ya minimumundan 1.5% yuxarıda və ya aşağıda bağlananda). Zamana nəzərən çıxışın əsasında bazara girişdən üstünlük qazanmaq ideyası dayanır – bu çıxışlar çoxlarının təsəvvür etdiyindən daha effektivdir. Zamana nəzərən bazardan çıxış itkini azaldır, gəliri isə artırır.

Dönüşə görə çıxışın əsasında isə trendin dönüş siqnalı (yeni bir həftəlik şamın əvvəlkinin maksimumu və ya minimumundan 1.5% yuxarıda və ya aşağıda bağlanması) dayanır. Bu çıxışa görə biz trendin böyük bir hissəsini tutmağa müvəffəq oluruq, çünki yeni yaranan siqnalla trendin istiqamətini dəyişdiyini düşünürük. Trendin dönüş siqnalları aylarla davam edən güclü trendlərdə yaxşı işləyir.

8 ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

55

SİSTEM

“Həftəlik şam”

Demək, sistemin ümumi iş prinsipi belədir: - Həftəlik şam əvvəlki şamın maksimumundan Amma belə siqnallar əməliyyatdan əldə olunacaq gəlirin böyük hissəsinin “geri qaytarılmasına” gətirib 1.5% yuxarıda bağlanarsa, “buy” əməliyyatı açırıq; - Həftəlik şam əvvəlki şamın minimumundan 1.5% çıxarır, belə ki, biz əməliyatı qiymətin dönüb kifayət aşağıda bağlanarsa, “sell” əməliyyatı açırıq. qədər əksimizə getməsindən sonra bağlayırıq. Qısa - Əməliyyatı 4 həftədən sonra bağlayırıq. və ya zəif trendlər vaxtı belə çıxışlar tez-tez itkilərə səbəb olur. Amma güclü trend zamanı cüzi sayda 2000-ci ilin əvvəlindən 2010-cu ilin avqustuna əməliyyatlardan əldə etdiyimiz gəlir çox böyük ola qədər aparılan testin nəticələri belədir: bilər.

8

56

Şəkil 1-də və 2-də bazardan çıxışın iki növü müqayisə olunur. Birinci halda trend olan bazar göstərilib. Burada zamana əsasən bazardan çıxmağımız əməliyyatı tez bağlayaraq, gəlirin mühüm hissəsindən məhrum olmağımızla nəticələnir. İkinci halda isə konsolidasiya halındakı bazar göstərilib.

Belə bazarda da zamana görə çıxış elə də yaxşı işləmir, fəqət bir qayda olaraq tez-tez itkili əməliyyatlardan qaçmağa imkan verir. Trendin dönüşünə əsaslanan çıxış isə əksinə, əhəmiyyətli itkilərlə nəticələnə bilər.

EURUSD Əməliyyatların sayı: 55 Uğurlu əməliyyatların sayı: 32 Uğursuz əməliyyatların sayı: 23 Uğurlu əməliyyatların faizi: 58.2% Qazanılan punktların sayı: 11086 İtirilmiş punktların sayı: 5547 Orta hesaba gəlir: 346.4 Orta hesabla itki: 241.2 Gəlirin itkiyə nisbəti: 2/1 GBPUSD Əməliyyatların sayı: 52 Uğurlu əməliyyatların sayı: 22 Uğursuz əməliyyatların sayı: 30 Uğurlu əməliyyatların faizi: 42.3% Qazanılan punktların sayı: 11945 İtirilmiş punktların sayı: 9321 Orta hesaba gəlir: 543.0 Orta hesabla itki: 310.7 Gəlirin itkiyə nisbəti 1,28/1

Şəkil 1. Trend halındakı bazar

Şəkil 2. Konsolidasiya halındakı bazar ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İndi isə çıxış üçün əks istiqamətdə yaranan giriş siqnalından istifadə edək. Yəni bazardan çıxış elə bazara əks istiqamətdə girişdir. Bir halda ki, biz bu sistemdə “stop-loss”dan istifadə etmirik, bu, o deməkdir ki, sistem həmişə bazardadır. Belə bir çıxışdan istifadə o anlama gəlir ki, biz “trend bitənə qədər onunla gedirik”. Güclü uzunmüddətli trendlərdə belə taktika yaxşı işləyir, qısamüddətli trendlərdə və ya trendin hələ özünü tam büruzə vermədiyi vəziyyətlərdə isə tez-tez itkilərlə üzləşdirə bilər. Bu, ona görə baş verir ki, əks siqnal yarandıqdan sonra gəlirin bir hissəsini bazara verdiyimizdən, yerdə qalan hərəkət gəlir qazanmağımız üçün kifayət etmir.

8 İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİSTEM

“Həftəlik şam”

Gördüyünüz kimi, hətta uğursuz əməliyyatların sayı uğurlu Testin nəticələri: əməliyyatların sayından çox olanda belə, uzunmüddətli perspektivdə trendin dönüşünə EURUSD əsaslanan çıxış sistemindən istifadə etməklə gəlir götürmək olur; Əməliyyatların sayı: 19 Uğurlu əməliyyatların sayı: 10 bundan başqa, bu halda əldə oluUğursuz əməliyyatların sayı: 9 nan nəticə zamana görə çıxışda əldə olunan nəticədən daha Uğurlu əməliyyatların faizi: yaxşıdır. Eur/usd cütlüyündə əldə 52.6% edilən nəticələrin yaxşı olması Qazanılan punktların sayı: onunla izah olunur ki, cütlük daha 11299 səlis hərəkət edir. Britaniya funtu İtirilmiş punktların sayı: 4262 bir çox digər valyutalar kimi “kiçik Orta hesaba gəlir: 1129 bayraq”lar formalaşdırmaq tendenOrta hesabla itki: 473 siyasına malikdir. Ümumilikdə Gəlirin itkiyə nisbəti 2.65/1 bazar nə qədər likviddirsə, həmin fiqurların yaranma ehtimalı o GBPUSD qədər azdı. Eur/usd isə, məlum olduğu kimi, ən likvid cütlükdür. Əməliyyatların sayı: 20 Dollara qarşı ən çox ticarət Uğurlu əməliyyatların sayı: 8 Uğursuz əməliyyatların sayı: 12 aparılan 6 valyuta bunlardır: Avro, Yena, Britaniya funtu, İsveçrə Uğurlu əməliyyatların faizi: frankı, Avstraliya dolları və 40% Kanada dolları.

Qazanılan punktların sayı: 11011 Təsvir olunan sistemi təkmilİtirilmiş punktların sayı: 8764 ləşdirmək üçün ona bəzi dəyişikOrta hesaba gəlir: 1376 liklər etmək mümkündür. Məsələn, Orta hesabla itki: 730 əvvəlki həftənin maksimum və ya Gəlirin itkiyə nisbəti 1.26/1 minimumundan 1.5% yuxarıda və

8

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

ya aşağıda bağlanış metodu bir qədər kobuddur. Onu Orta Həqiqi Diapazonun müəyyən faizi ilə əvəzləmək olar. Bundan başqa, giriş siqnalı kimi həftəlik şamın bağlanışını gözləmək yaxşı ticarət imkanlarının əldən çıxmasına səbəb ola bilər. Məsələn, təsəvvür edək ki, güclü hərəkət Bazar ertəsi başlayıb və Çərşənbə axşamı görünür ki, bazar əvvəlki həftənin maksimumundan və ya minimumundan yuxarıda və ya aşağıda, onlardan kifayət qədər aralıda bağlanmağa hazırlaşır. Bu halda həftəlik şamdan istifadə o deməkdir ki, treyder 3 gün ərzində bazara girə bilməyəcək, çünki cümə günü həftəlik şamın bağlanmasını gözləməlidir. Biz günlük şamın bağlanış qiymətinin əvvəlki həftənin maksimum və minimumu ilə (və ya başqa qiymətlə) müqayisə etməklə giriş siqnalını təkmilləşdirə bilərik.

Amma sistemin belə imkanları buraxmasının müsbət tərəfi də var: belə ki, bu cür yanaşma qiymətin gözlənilmədən geriyə qayıtdığı yanlış keçidlərdən qaçmağa imkan verir.

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

57

58

KLASSİKA

Oxu zalı

Qazanmaq üçün insana nə lazımdır?

Hər şeydən əvvəl, qazanmağı bacaran insanların bu suala verdiyi cavablarla tanış olmaq. Belə cavabların toplandığı ən məşhur kitab isə Napoleon Hillin “Düşün və qazan” əsəridir. Azərbaycan dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ən böyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir. Buyurun, kitabın yeddinci bölümü ilə tanış olun.

Plan la yap ılan lar Zənginliyə doğru 6-cı addım: Planlaşdırma

S

iz, yəqin, artıq dərk etmisiniz ki, insanın bütün nailiyyətləri arzudan başlayır. Mücərrəd arzular “təxəyyülün emalatxanası”nda konkretləşir və onların həyata keçirilməsi üçün planlar qurulur.

Biz əvvəlki söhbətlərimizdə həm arzu, həm də təxəyyülün haqqında danışmışıq. İndi isə plan barədə söz açmağın zamanı çatıb.

Planınız varmı? İnsana istənilən məqsədə çatmaq üçün plan lazımdır. Sizə plan qurmaq və həyata keçirmək üçün nə qədər tərəfdar lazımdırsa, əvvəlcə onları tapmaqdan başlayın. Ətrafınıza cəmlədiyiniz insanların hər birinin maraqlarını və onlara nə təklif edə biləcəyinizi nəzərə alın. Bu, bir növ intellektual qrup, “beyin mərkəzi” olmalıdır. Bu qrupun üzvlərilə münasibətlərinizdəki harmoniyanın qayğısına qalın. Bütün üzvlərin arasında harmoniya olmasa, “beyin mərkəzi” uğurlu fəaliyyət göstərə bilməz.

Bu qrup başqa insanların biliyini, təcrübəsini, təxəyyülünü sizə xidmət etməyə yönəltmək üçündür. Biznesdə uğur qazanan hər bir insan bu yolla gedib. Ayrı www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

yol yoxdur. Heç kim qarşıya qoyduğu məqsədlərə təklikdə çatmaq üçün kifayət qədər resurslara (ağla, təcrübəyə, qabiliyyətlərə) sahib deyil. Uğuru həmişə kollektiv təfəkkür qazanır. İşdir, alınmasa... Əgər ilk planları həyata keçir-

limçilik təfəkkürdən başlayır. Təslim olmaq yox, planı yeniləmək lazımdır. Bütün zəngin insanlar öz sərvətlərini bu cür toplayıblar.

Uğursuzluq zolağı o deməkdir ki, sizin planınızda səhvlər var. Hər şeyi daha dəqiq ölçüb-biçmək və hədəfə doğru yolu davam etdirmək lazımdır. Əgər istədiyinizə çatmadan əlinizi yanınıza salırsınızsa, demək, siz, sadəcə olaraq, tənbəlsiniz. Tənbəl heç vaxt qalib olmur, qalib isə heç vaxt tənbəl olmur.

Bunu birdəfəlik yadda saxlayın.

Sizə kimlər lazımdır

İntellektual qrupu formalaşdırarkən ora müvəqqəti uğursuzluqları faciəyə çevirməyən insanları daxil edin. Bəziləri elə düşünürlər ki, ancaq pul pul gətirir.

Qətiyyən belə deyil. Uğur qazanmaq üçün arzu, ideya və planlaşdırma lazımdır. İnsanlar iki mək mümkün olmasa, burada qismə bölünürlər: liderlər və faciəli bir şey yoxdur. Bu, vur-tut o icraçılar. Sizdə bu qabiliyyətlərdən deməkdir ki, planı başqası ilə hansının daha güclü olduğunu əvəzləmək lazımdır. Heç vaxt özünüz üçün müəyyənləşdirin. yenidən başlamaqdan çəkinməyin. İcraçı olmaq heç də pis və ya eyib Milyonlarla insan ona görə kasıb- deyil. İndi rəhbərlik edən insanlıqdan qurtula bimirlər ki, dəqiq və ların çoxu karyeralarına icraçı kimi başlayıblar. Onlar məhz yaxşı işlək planlar tutmurlar. İnsan özü geriyə çəkilməsə, onu təslimçiliyə icraçı olduqlarına görə yaxşı rəhbər səviyyəsinə yüksəliblər. vadar etmək mümkün deyil. Təs-

8

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

KLASSİKA

Oxu zalı

görə mükafat gözləmək. İdarəçiliyin 11 sirri 4. Rəqabətdən və öz yerini itirməkdən qorxmaq.

1. Cəsarət və qətiyyət. Əgər 5. Təxəyyülün yoxluğu. hansısa rəhbərdə bu qabiliyyətlər 6. Eqoizm. yoxdursa, heç bir ağıllı icraçı uzun 7. Özünə nəzarət edə bilməmək. müddət onunla işlməz.

8. Namərdlik.

2. Özünənəzarət. Özünü idarə 9. Avtoritar metodlara əl atmaq. etməyi bacarmayan insan heç vaxt 10. Şöhrətpərəstlik. başqalarını idarə edə bilməz.

Bədbəxtliyin 30 səbəbi 3. Ədalət hissi. Əgər rəhbərdə bu ölçü yoxdursa, o, rəhbərlik etmək üçün mənəvi haqqını itirir.

Mən minlərlə insanın fəaliyyə4. Qərarların dəqiqliyi. Öz tini, uğurunun və uğursuzluğunun fikirlərində tərəddüd keçirən, nə etməyi dəqiq bilməyən insan heç vaxt yaxşı rəhbər ola bilməz.

5. Planların aydınlığı. Aydın, işlək planı olmayan rəhbərlər axının apardığı qayığa bənzəyirlər.

6. Lazım olduğundan çox işləmək vərdişi. Rəhbər bu istiqamətdə öz işçilərinə örnək olmağı bacarmalıdır.

7. Şəxsiyyətin cazibəsi. Öz reputasiyasının qayğısına qalmayan rəhbər gec-tez insanlara təsir imkanlarını itirəcək.

8. İnsanları başa düşmək.

Uğurlu rəhbər həmişə idarə etdiyi insanları başa düşür və razılığa gəlməyi bacarır. Onların problem- səbəblərini araşdırmışam. Və lərinin həllinə yardım göstərir. müəyyən etmişəm ki, onların 98 9. Bilik. Bacarıqlı rəhbər öz faizinin uğursuzluğunun əsasında işini beş barmağı kimi bilməlidir. 30 səbəb dayanır. Həmin səbəblər 10. Məsuliyyət. Əsl rəhbər bunlardır. Onları diqqətlə oxuyun həmişə uğursuzluqlara görə məvə mümkündür ki, siz uğurla öz suliyyəti öz üzərinə götürməyə aranızdakı əngəllərin səbəblərini hazır olmalıdır. başa düşə bilərsiniz.

11. Əməkdaşlıq. İdarə etməyi hökm etməkdən fərqləndirmək 1. Pis “irsi” göstəricilər. Bunun lazımdır. öhdəsindən gəlmək asandır – sadəcə, yaxşı komanda yaradın.

Rəhbərin 10 səhvi 2. Həyatda aydın hədəflərin olmaması. Yəqin ki, əsas səbəb 1. Bütün detalları nəzərə alma- məhz budur. Hər 100 uğursuz adamdan 98-nin aydın hədəfləri maq.

2. Başqalarını əvəz etməyə hazır yoxdur. İnsanlar heç nə istəmirlər, buna görə də onlara heç nə verilolmamaq.

3. Yalnız öz bilik və bacarığına mir. Bu məqamın üzərində ciddi və

8

ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

dərindən fikirləşin.

3. Biganəlik.

4. Təhsildə boşluqlar. Bunu da aradan qaldırmaq asandır. Sadəcə, öz üzərinizdə işləyin.

5. İradəsizlik. İradə olmasa intizam da olmayacaq. İnsan özünə nəzarət edə bilməyəcək.

6. Xəstəliklər və fiziki çatışmazlıqlar. Yaxşı sağlamlıq olmadan ciddi uğurlara imza atmaq mümkün deyil. Ona görə də, sizi sağlam həyat tərzindən uzaqlaşdıran hər şeyi həyatınızdan

kənar edin.

7. Mühitin təsiri. Özünüzü səviyyəli və müsbət insanlarla əhatə edin.

8. İşləri qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmaq. “Daha əlverişli vaxt” heç zaman yetişməyəcək. Ya işi indi görün, ya da nə vaxtsa görəcəyinizə ümid çox azdır.

9. Hədəflərə çatmaq iddiasının zəif olması. Çoxlarımız yaxşı başlayır, amma yaxşı davam etmirik. İnsanlar ilk uğursuzluqlara həddindən artıq çox fikir verirlər.

Nahaq yerə!

10. Pis xasiyyət. İnsanları özündən kənara itələyən şəxsin uğur qazanması çətin məsələdir.

8

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

59

KLASSİKA

Oxu zalı - Özümü inkişaf etdirə bildimmi?

- Hədəfimə doğru getmək üçün yetərincə cəhd etdimmi?

- Enerjimi lazımsız istiqamətlərə sərf etmədim ki?

- Mənim qəbul etdiyim qərarlar nəyə əsaslanırdılar?

- Hansı ciddi səhvlərə yol verdim?

- Məşğul olduğum iş ürəyimcədirmi?

8

60

11. Seksual həvəsin cilovlanmaması.

12. Şövqlü işlərə və avantüraya meyl. “Uoll-Strit, 29” ünvanına baxın. Orada müflis olanlarn çoxu bilirsinizmi, kimlərdir? Şövqlü insanlar!

13. Qərar qəbul edərkən tərəddüd etmək. Düzgün qərar verib, sonra ondan geri çəkilənlər heç vaxt uğura qovuşmurlar.

14. Qorxu. Biz gələcək söhbətlərimizdə bu haqda geniş danışacağıq.

15. Uğursuz nigah. Ailəsində harmoniya olmayanlar əksər hallarda həyatda da uğur qazana bilmirlər.

16. Həddindən artıq ehtiyatlılıq. Öz çörəyini qaçıranlar sonra qırıntılarla dolanmağa məcbur olurlar. Şans düşəndə onu qaçırmayın.

17. Biznes tərəfdaşlarını düzgün seçməmək.

18. Qərəz. Uğurlu insanın fikirləri azaddır və o, heç nədən çəkinmir.

19. Düzgün peşə seçməmək.

Sizə zövq verməyən işdə uğur qazanmaq mümkünsüzdür. Elə iş seçməlisiniz ki, onunla tam çuğlaşa biləsiniz.

20. Qüvvələrini cəmləşdirməmək. Eyni vaxtda hər işdə uğur qazanmaq mümkün deyil.

Qüvvələrinizi əsas hədəfə yönəldin.

21. İsrafçılıq.

22. Entuziazmın olmaması.

23. Səbirsizlik. Səbirsizlik o deməkdir ki, insan yeni biliklər üçün qapanıb. Belə insan uzağa gedə bilməz.

24. Əməkdaşlığa meyilli olmamaq.

26. Zəhmətsiz əldə edilən pullar.

27. Vicdansızlıq.

28. Şöhrətpərəstlik və təkəbbür.

29. Başqalarının fikirlərindən ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

Unutmayın, əgər kimsə uğur qazanmaq istəyirsə, həm az, həm də çox vəsait tələb edən yanaşmaları bir araya gətirməyi bacarmalıdır. Sizin uğurunuz pul kisənizin həcmindən asılı olmamalıdır. Biz kapitalist dünyasında yaşıyırıq. Burada hər şey kapitalın düzgün təşkil olunmasından Hər ilin sonunda özünüzə başlayır. verməli olduğunuz suallar Əgər siz pul qazanmaq istəyirsinizsə, yaşadığınız - Mən bu il üçün qarşıma qoycəmiyyətə diqqətlə baxın. İnsanlar duğum məqsədlərə nail ola hər gün nə qədər şeylərə pul xərcbildimmi? ləyirlər. O xərclənən pulların bir (Əgər bilmədimsə, buna nə qismi də sizin qazancınız ola bilər. mane oldu və həmin əngəlləri necə Uğura bəraət qazandırmaq lazım aradan qaldıra bilərəm?) deyil. Uğursuzluğa bəraət - Mən öz imkanlarımı realqazandırmaq mümkün deyil. laşdıra bildimmi? asılı olmaq.

30. Mümkün hədələrdən sığortalanmamaq.

Ola bilər ki, sizin uğura gedən yolunuzda fərqli, spesifik maneələr var. Elə isə, onları bu siyahıya özünüz əlavə edə bilərsiniz.

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSABİQƏ

61

Özünü sına

«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaq düzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin! «İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test 1. Hazırda əmtəə birjalarında hansı məhsullara tələb təklifi xeyli üstələyir?

I) Qəhvə; II) Şəkər; III) Soya; IV) Taxıl a) I və II c) I və IV

b) II və III d) II və IV

a) Əks-hücum b) Tatamidə qalmaq c) Ağ əsgər d) Heç biri

2. Dekabr ayında Avropa Mərkəzi Bankı bazarları sakitləşdirmək üçün hansı addımı atdı? a) Faiz dərəcələrini qaldırdı b) Daha çox həcmdə obliqasiya aldı c) Qızıl ehtiyatlarını azaltdı d) Pul kütləsini azaltdı 3. Adətən yanvar ayında neftin qiyməti necə hərəkət edir? a) Artır b) Azalır c) Üfiqi hərəkət edir d) Belə bir qanunauyğunluq yoxdur 4. Dekabr ayında hansı ölkə faiz dərəcələrini qaldırdı? a) ABŞ c) Avstraliya

b) Yaponiya d) Çin

5. Son üç ayda bu cütlüklərin hansında “flat” müşahidə olunur? a) eur/usd c) aud/usd

b) gbp/usd d) usd/cad

6. “Yapon şamları”nın bu siqnalı necə adlanır?

7. Ötən ay qzıl və gümüşün qiymətləri arasında hansı əlaqə müşahidə olundu? a) Korrellyasiya b) Əks istiqamətlik c) Növbə ilə hər ikisi d) Bütün cavablar səhvdir 8. “İşimoku” sistemində yaranan siqnal nə zaman neytral hesab olunur? a) Siqnal buludun altında yarananda b) Siqnal buludun üstündə yarananda c) Siqnal buludun daxilində yarananda d) Heç bir halda 9. Osillyatorlarla bağlı deyilən fikirlərdən hansı düzdür?

I) Osillyatorlar qabaqlayıcı siqnal verir; II) Osillyatorlar trend zamanı daha effektiv olurlar; III) Osillyatorlar üfiqi hərəkət zamanı daha effektiv olurlar; IV) Osillyatorlar dəstək/müqavimət zonalarını yaxşı göstərir a) I və IV c) I və III

b) II və III d) II və IV

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSABİQƏ 8

62

Özünü sına 17. Şəkildəki Qartli fiquru hansı siqnalı verir?

10. Şəkildə hansı bina göstərilib?

a) Çikaqo Fond Birjası b) Kioto Fond Birjası c) Nyu-York Fond Birjası d) Şanxay Fond Birjası

11. KOF indikatoru hansı ölkədə hesablanır?

a) Alış c) Gözləmək

a) İsveçrə c) Fransa

18. Stochastics-in “50” səviyyəsini keçməsi siqnal sayılırmı?

b) Almaniya d) Avstraliya

12. Elliotun Dalğa Nəzəriyyəsinə görə, hansı ardıcıllıq düzgün göstərilib?

b) Satış d) Heç biri

a) Bəli b) Xeyir c) Sistemdən asılıdır d) Vaxt miqyasından asılıdır

a) Minuette, Minor, Minute b) Minor, Minuette, Minute c) Minute, Minuete, Minor d) Minuette, Minute, Minor

19. Uilyam Qann bazarın hansı parametrini qiymətdən daha vacib hesab edirdi?

13. Nisbi Gümrahlıq İndeksini biz hansı abbreviatura ilə tanıyırıq?

a) Həcmi c) Xəbərləri

a) RSI c) CCI

20. Alan Forleyə görə, yeni başlayan treyderləri ilk növbədə gəlir maraqlandırır. Təcrübəli treyderləri isə…

b) RVI d) ATR

b) Vaxtı d) Heç birini

14. İşimoku sistemində neçə xətt var? a) 3 c) 7

b) 5 d) 8

a) Analiz c) Həmkarlarının fikri

Ötən sayımızda (10) dərc olunmuş sualların düzgün cavabları:

15. Hansı birjanın ticarət zalında yalnız kompüterlər ticarət aparırlar? a) Tokio c) Nyo-York

b) Moskva d) Paris

16. MA-nın hansı növü daha çevikdir: a) Simple c) Smoothed ww w.inf o r ex.a z ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

b) Exponential d) Linear weighted

b) İtkilər d) Qiymətin hərəkəti

1–c 2–d 3–c 4–c 5–a 6–d 7–c

8–b 9–c 10 – d 11 – d 12 – b 13 – c 14 – b

15 – c 16 – d 17 – a 18 – b 19 – d 20 – b

İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

K İ TA B X A N A

Nə oxumalı

və insan təbiətidir.

Bernhem göstərir ki, məhz həmin iki istiqaməti uğurlu şəkilMaliyyə bazarlarının çöküşü, təlaşı və təşvişi də sintez ethaqqında biliklərdən necə pul qazanmaq olar məklə bazarda uğur Bu kitabda iqtisadi proseslər o məqama toxunaraq, göstərir ki, əs- qazanmaq qədər sadə dillə izah olunurlar ki, lində insanlar özlərini irrasional mümkündür. onları hətta uşaq da başa düşə şəkildə aparırlar. Və bu davranış Bütövklükdə isə kitab bir suala bilər. Terri Bernhem həm iqtiözünü onların investisiya cavab verir: Nəyə investisiya qoysadiyyatın fundamental anlayışları fəaliyyətində də göstərir. Bernhem maq lazımdır? Bernhem əsas in(faiz dərəcələri, infliyasiya, xarici irrasionallığın bioloji səbəblərini vestisiya obyektlərinin (aksiyalar, ticarət və s.), həm birjada gedən açıb izah edir. opsionlar və s.) ətraflı təhlilini proseslər, həm də insan Kitabda müəllifin iki isapararaq, onların investisiya üçün tiqamətdə apardığı araşdırmaların nə qədər məqsədəuyğun psixologiyası haqqında ətraflı və maraqlı söhbət açır. nəticəsi eyni məqsəd uğrunda bir- olduqlarını izah edir.

Bernhem çox maraqlı bir ləşdirilir. Bunlar maliyyə bazarları

Terri Bernhem

Mərdümazar bazarlar və sürünən beyni

Kitabdan parça: ...Mən belə bir qənaətə gəlmişəm ki, insanın problemlərinin əsas mənbəyi onun təbiətidir. Bizim daxili mexanizmlərimiz əcdadlarımızın vaxtilə üzləşdikləri problemləri çözmək üçün ideal şəkildə işləyirlər.

Amma müasir industrial cəmiyyətdə onlar bizə xeyirdən çox ziyan verir. İnsanın pleystosen dövründə formalaşan beyni müasir cəmiyyətdə kasıblığa, narkotiklərdən asılılığa, piylənməyə gətirib çıxarır. Qədim dövrlərdə bizi xilas edən instinktlər müasir cəmiyyətdə əleyhimizə işləyirlər. Emosiyalarımızla hədəflərimiz arasında konflikt yaranır. Nəticədə dünya bizə pis və mərdümazar görünməyə başlayır.

Eyni qaydada bazar da investora “mərdümazar” təsir bağışlayır. Çünki həmin investor instinktlərin diqtəsilə hərəkət edir: tamahın təsirilə alır və qorxunun təsirilə satır. Biz tamamilə başqa dünyada yaşadığımıza görə, instinktlərimiz uğurlu maliyyə fürsətləri tapmağa qadir deyillər. Ona görə də, əgər beynimizin həmin ibtidai instinktlər gizlənən hissəsini tapıb dayandırsaq, daha uğurlu maliyyə qərarları qəbul edə bilərik. Beynimizin həmin hissəsi “sürünən beyni”dir; bu “sürünən beyni” qədim dövrdə qida tapmaq və bizim sağ qalmağımızı təmin etmək işinin öhdəsindən əla gəlirdi. Fəqət investisiya www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

fəaliyyəti üçün tamamilə yararsızdır.

Bütün bunları öyrənəndən sonra biz “Bazarlar niyə irrasionaldır” sualına cavab tapa bilərik. Çünki onları hərəkətə gətirən insan təbiətidir. Bunu başa düşən və öz “sürünən beyni”ni əhilləşdirməyi bacaran şəxslər daha uğurla investisiya fəaliyyəti göstərə bilirlər.

Halbuki, çox vaxt biz əksinə edirik. Beynimizin analitik qismini işə qoşmaq əvəzinə, ən qədim və müasir reallıqlara uyğun gəlməyən hissəsini qabağa veririk.

Siz, yəqin, elə bilirsiniz ki, böyük treyderlər tamamilə emosiyalardan xalidirlər? Qətiyyən yox.

Sadəcə, onlar insanın ibtidai təbiətinin öz fəaliyyətlərinə vurduğu ziyanı minimuma endirməyi bacarırlar. Ötən əsrin ən böyük treyderlərindən biri Pol Tüdor Couns stolunun üstündə həmişə bu sözlər yazılmış lövhə saxlayırdı: “Oraq həmişə dik qalxan otları kəsir, onun istiqamətində əyilən otlar isə sağ qalırılar”. Bu, Polun öz beyninə mesajı idi. Yəni həyatda bir çox hallarda optimal qərar budur ki, qüruru kənara qoyaraq, itkilərlə barışıb, yoluna davam edəsən. Bunu etmək istəməyənlər (və ya bacarmayanlar) orağın istiqamətində əyilməyən otlar kimi biçiləcəklər. Pol sanki özünün “sürünən beyni”nə deyirdi: “Hörmətli sürünən beyni! Mən bilirəm ki, sən inad etmək istəyirsən. Amma indi yeri deyil. İndi bizə pul qazanmaq üçün lazım olan vərdişlərə yiyələnmək lazımdır”. “İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 İn Forex 01 (11) yanvar, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

63