"In Forex"#24

nalı onla Jur

səh. 7

AVROGEDDON? Azərbaycanda ilk və tək!

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

Fevral ayı üçün proqnozlar Ekspert rəyləri .............................45 Dalğa analizi................................47 Kompleks texanaliz......................52 İşimoku analizi.............................56

səh. 13

“Ya bazar əclafdır, ya da mənim bəxtim”

Dönüşün qaranquşu

səh. 24

səh. 27

Pul “dəvənin beli”ndə

səh. 28

Əsas məsələ necə çıxmaqdır

səh. 32

“Necə qazanmağımı İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 istənilən treyderə açıb danışa bilərəm”

Forex-ə “Tüpürüm qəzəblənmiş şəxsin redaksiyaya səh. 12 sizin məktubu sifətinizə”

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 6-da…………………………………………….Fırtına ili.

7-8-də…………………………………………..Avrogeddon? Avronun fatihəsini Davosda da oxudular 9-10-da…………………………………………Riskli və gəlirli. Qızılın builki xarakteristikası 12-də………………………………………..…“Tüpürüm sizin sifətinizə…”

Oxucunu bu cür qəzəbləndirən nədir?

13-14-də……………………………………….“Necə qazanmağımı istənilən treyderə açıb danışa bilərəm”.

Treyderlə müsahibə 15-16-da………………………………………..“Defile SAR” sistemi 17-18-də………………………………………..Sizin planınız var? Əgər yoxdursa, hələ bazara girməyin 19-da…………………………………………....Peşəkarların fərqi 21-23-də…….………………………..…………Dəmir intizam üçün məşq.

Addım-addım proqram 24-26-da………………………………………...Dönüşün qaranquşu 27-də……………………………………………“Ya bazar əclafdır, ya da mənim bəxtim”.

Treyder əhvalatları 28-30-da…………………………………………Pul “dəvənin beli”ndə 32-35-də……………....…………………………Əsas məsələ necə çıxmaqdır.

Yoxsa, bazara girməyə nə var ki…

37-38-də…………………………………………Treyderin məqsədi.

Nədir və əslində nə olmalıdır 39-41-da………………………………………….Qiymət qrafikinin “kvant mexanikası”. Elementar hissəciklərlə tanış olun 42-43-də…………………………………………“Margin Call” “Stop-out”a qarşı 45-46-də…………………………………………Müəmmalı ay. Fevral üçün ekspert proqnozları 47-51-də………………………………………….Elliot dalğalarının analizi 52-55-də………………………………………….Kompleks texanaliz 56-59-da…………………………………..……..“İşimoku” əsasında analiz 60-da…………………………………..…….……Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

02 (24) / fevral,

2012

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Görmədiyimiz variantlar “Almaq”la “satmağ”ın, “qazanc”la “itki”nin arasında xeyli başqa variantlar da var

H

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Treydinq ancaq “almaq” və “satmaq” qərarından ibarət deyil.

Bazara münasibətdə tutulan mövqenin minlərlə başqa forması, aspekti, çaları var.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

ərdən düşünürəm ki, bizim ən böyük səhvimiz həyatı ancaq iki rəngdə, iki əksliyin qarşıdurması şəklində görməyimizdir: düz-səhv, haqlıhaqsız, pis-yaxşı, aqil-cahil, haqq-batil... Treydinqdə bu dualizm özünü əsasən iki formada büruzə verir: alımsatım və qazanc-itki. Əvvəlcə məsələyə geniş tərəfdən baxaq. Biz həyatda üzləşdiyimiz situasiyalarda ancaq iki variant qoyuruq ortaya, şərt isə belədir ki, ya budur, ya da o. Üçüncü, dördüncü, beşinci... variantlar haqqında isə düşünmək istəmirik. Filan şey ya pisdir, ya yaxşı. Halbuki, “pis” ilə “yaxşı”nın arasında xeyli başqa variantlar da var. Və böyük ehtimalla, həmin o “filan şey” nə pisdir, nə də yaxşı, sadəcə, bizim baxmaq istəmədiyimiz variantlardan biridir. Nəticədə biz apriori haqsız oluruq.

Eynilə, treydinq ancaq “almaq” və “satmaq” qərarından ibarət deyil.

Bazara münasibətdə tutulan mövqenin minlərlə başqa forması, aspekti, çaları var.

Onlardan, məsələn, ən sadəsi bazara girməməkdir. Bazara girməmək – almaq və ya satmaq qədər ciddi, əsaslı bir ticarət qərarıdır. Sadəcə bunu dərk etmək treyderin

fəaliyyətinin nəticələrini köklü şəkildə dəyişə bilər.

Amma çoxları razılaşmaq istəmirlər, onların zənnincə, qərar ancaq iki variantda ola bilər: aldım/satdım. Yaxşı, bəs heç biri məsləhət deyilsə, onda? Onda həmin şəxslər yenə də bu ikisindən birini edəcəklər – çünki onların aləmində üçüncü variant sadəcə, yoxdur.

Treydinq fəaliyyətinin nəticəsinə gəlincə, belələri üçün yenə də iki variantdan biri mövcuddur: ya “qazanc”, ya da “itki”. Halbuki, real treydinq həyatında bu ikisinin arasında minlərlə başqa variantlar var.

Təcrübəni artırmaq, bazarı öyrənmək, qazanmaqdan çıxan dərslər, itirməkdən çıxan dərslər. Sadəcə “itirmək” ilə “itirməkdən doğan təcrübə”nin arasında yerlə göy qədər fərq var. Bu fərqi dərk etsəniz, real effektini də görəcəksiniz, əks halda, əgər sizin üçün “itirmək” elə həmişə ancaq “itirmək”dirsə, başqa heç bir çaları, forması, mənası yoxdursa, onda elə də olacaq.

Zövqlü və faydalı mütaliələr arzulayıram.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

XƏB ƏRLƏR

Ticarətin ətrafında

“Nəhəng”lərin birləşməsi alınmadı Avropanın 2 böyük birjalası olan NYSE Euronext və Deutsche Boerse-nin birləşməsi alınmadı.

Səbəb Avrokomissiyanın inhisarçılığa qarşı mübaizəni əsas gətirərək, buna imkan verməməsidir. Əgər birləşmə baş tutsa, dünyanın ən nəhəng birja operatoru meydana çıxacaqdı.Bu iki birja vahid operator halında birləşmək qərarını düz bir il əvvəl – 2001-ci ilin fevralında bəyan etmişdilər. Razılığa görə, bunun üçün Deutsche Boerse NYSE Euronext-ə 9,4 milyard dollar ödəyəcəkdi. Yeni yaranan birjanın səhmlərinin 60%-i almanlarda

olacaqdı.

Avrokomissiya belə hesab edib ki, onlar birləşsələr, qitədə birjalararası sağlam rəqabət pozulacaq. Baxmayaraq ki, NYSE Euronext və Deutsche Boerse özləri birləşməyə icazə verilməsi üçün müəyyən güzəştlərə getməyə razı və hazır idilər. Həm səhmdarlar, həm də birjaların yerləşdiyi ölkələrin rəhbərliyi də bu qərarı təqdir edirdilər.

Bununla NYSE Euronext və Deutsche Boerse-nin birləşmək istəyi artıq ikinci dəfədir ki, pozulur. İlk dəfə bu haqda danışıqlar

2008-cı ildə aparılmış, o zaman da nəticəsiz qalmışdı.

Yada salaq ki, 2006-cı ildə

Amerikanın NYSE şirkəti Fransanın Euronext birjasını alandan sonra NYSE Euronext meydana çıxmışdı.

Treyder günahını boynuna almır İsveçrənin UBS bankını 2 milyard dollar ziyana salan keçmiş treyder Kveku Adoboli günahını boynuna almır. Hazırda onun əleyhimə 4 cinayət işi qaldırılıb.

Məhkəmə 2012-ci ilin sentyabrında Londonda olacaq.

Gözlənilir ki, məhkəmə araşdırması zamanı bankın daxili idarəetmə sistemi ilə bağlı bəzi

qaranlıq məqamlar da ortaya çıxacaq. Əgər Adoboli günahkar bilinsə, onu 10 ilə qədər azadlıqdan məhrumetmə cəzası gözləyir.

Yada salaq ki, əslən Qanadan olan Kveku Adoboli UBS bankının qiymətli kağızlarla ticarət şöbəsində işləyib. Həmin şöbə treyderlər arasında “Delta-1”

adı ilə tanınır.

Adoboli keçən ilin sentyabrında həbs olunmuşdu. Onun həbsindən bir gün əvvəl UBS elan etmişdi ki, investisiya şöbəsində böyük fırıldaqlara yol verilib. Nəticdə bank ötən ilin 3-cü rübünü itki ilə başa vurmuşdu. Bankın rəhbəri Osvald Qrübel isə vəzifəsindən istefa vermişdi.

Treyderlər bankı “sındırıb” İki treyder öz gəlirlərini gizlətmək üçün “Credit Suisse” bankının hesabat sistemini “sındırıblar”. Onlara qarşı ittiham irəli sürüləndə hər ikisi günahını etiraf edib.

Treyderlərin qazanclarını gizlətməkdə məqsədləri əlavə vəsaitlər almaq olub. Buna görə də, bankın hesabatlarında öz gəlirwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

lərini azaldıblar. Cinayət işində deyilir ki, onları buna təhrik edən menecerləri də cəzalandırılıb.

42 yaşlı Devid Hiqqs (David Higgs) və 36 yaşlı Salman Siddiqi (Salman Siddiqui) əsasən “Credit Suisse”in London ofisinə hücum ediblər. Onların meneceri Kərim Seragəldin (Kareem Serageldin) bu hakerlik fəaliyyətinə ümumi

rəhbərliyi həyata keçirib. O, treyderlərə hansı rəqəmləri necə dəyişmək lazım gəldiyi barədə göstərişlər verib.

Treyderlərin bu əməlinin üstünü açana qədər Federal Təhqiqatlar Bürosu 4 il araşdırmalar aparıb.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

5

6

DOSYE

Nə olacaq

Fırtına ili

“Saxo Bank”ın 2012-ci ili üçün həyəcanlı proqnozları

2012

-ci il dünya iqtisadiyyatı üçün vacib və gərgin ili olacaq. Bu fikir “Saxo Bank”ın hazırladığı hesabatdan götürülüb. Bankın ekspetləri düşünürlər ki, dünya iqtisadiyyatında toplanan problemlər bütün dünyada dağıdıcı fırtına yaratmaq səviyyəsinə çatıb. Və bu fırtına hər kəsə toxunacaq.

Stin Yakobsen “Saxo Bank”ın baş iqtisadçısı Stin Yakobsen deyir ki, “Fırtına yaxınlaşır, amma bu, təşvişə düşmək üçün əsas deyil. 2011-ci ildə dünya iqtisadiyyatı tənəzzüllə üzləşib, xarici ticarətin həcmi daha artmır, hökumətlərin stimullaşdırıcı tədbirləri isə effekt vermir. Bu baxımdan, 2012-ci ildə də az şey dəyişəcək. İnkişaf etməkdə olan ölkələr işsizlikdən və digər problemlərdən əziyyət çəkəcəklər. Ümumilikdə 2012-ci ildə qlobal iqtisadiyyatın artımında 3% tənəzzül gözləyirik».

Ayrı-ayrı istiqamətlər üzrə proqnozlar isə belədir: 1. Makroiqtisadiyyat 2011-ci ildə dünya iqtisadiyyatının artım tempi kəskin azaldı.

Bu il də vəziyyətin dəyişəcəyi gözlənilmir. İnkişaf etmiş ölkələr zəif daxili tələbat problemilə üzləşəcəklər. Çünki sərt qənaət proqramları öz apogeyinə çatıb.

Kəmərləri bir az da sıxmaq üçün daha yer yoxdur.

FES-in dövlət xərclərini azaltmağa yönəlmiş fəaliyyəti artıq qiymətlərdə əksini tapıb və ondan xəbər verir ki, fiskal siyasət daha effekt vermir. Güman ki, il ərzində bu siyasət tamamilə iflic olacaq. Çünki ABŞ-da prezident postuna namizədlər ilk növbədə seçicinin rəğbətini qazanmağa çalışacaqlar.

3. Valyuta bazarı Saxo Bank dolların güclənməkdə davam edəcəyini gözləyir.

Aydındır ki, paralel olaraq başqa valyutaların da zəifləyəcəyini proqnazlaşdırır. Avro dollara, yenaya və funta nisbətdə zəifləməkdə davam edəcək. Çünki Avropada böhran apogeyinə çatacaq.

4. Valyuta opsionları Opsionlar bu il investisiya portfellərinə gözəl əlavə ola bilər. Opsion bazarında volatilliyin artması və qazanmaq üçün şans yaranacağı gözlənilir.

5. Asiya

Qərbin problemləri Şərqə də yoluxmağa başlayıb. Hətta Çinin möcüzəli inkişafı da axsamağa, ixracın həcmləri ixtisar olunmağa başlayıb. Ötən il Çinin ticarət balansı 19% azalıb. “Saxo Bank”a görə bu il Çinin ÜDM-i 8% azalacaq.

6. Fond bazarı AB-dəki böhranla və inkişaf etmiş ölkələrdə faiz dərəcələrinin artması ehtimalıyla bağlı olaraq, səhm bazarında artım baş verə bilər. Çünki bazarlar çılğın reaksiyalara meyillidirlər.

7. Əmtəə bazarları Birinci rübdə yüksək qeyrimüəyyənlik gözlənilir. Çünki bazarlar 2011-ci ildə yaranan suallara cavab axtaracaqlar. “Saxo Bank” güman edir ki, “əmtəə supertsikli” kimi tanınan çoxillik trend hələ bitməyib. Ona görə də, uzunmüddətli investorlar bunu nəzərdə saxlamalıdırlar. Əgər inkişaf etmiş ölkələrin mərkəzi bankları eyni vaxtda zəiflətmə siyasəti yürütməyə başlasalar, bu versiyanın doğrulma ehtimalı xeyli yüksələcək.

2. Monetar siyasət www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

Q AY N A R M Ö V Z U

To be or not to be

Avrogeddon?

Davosdakı çıxışlar Avropa Birliyinə və avroya oxunan fatihəni xatırladırdı

D

avosda keçirilən Dünya İqtisadi Forumunda avrozonanın borc böhranı və dünya iqtisadiyyatına təsiri yenə də əsas müzakirə mövzusu idi.

Almaniya kansleri Angela Merkel bu gün çıxışında borc böhranıyla bağlı növbəti addımlar atmazdan öncə ciddi düşünmək lazım olduğunu deyib: “Biz indi arxasında dura bilməyəcəyimiz sözlər vermək istəmirik, çünki Almaniya tuta bilməyəcəyi sözlər versə, bazarlarda vəziyyət pis-

ləşən kimi bu bütün Avropa üçün faciəvi olar”. Merkel əlavə edib ki, sərt qənaət tədbirləri ilə yanaşı, bütün Avropada həm də idarəetmə islahatları aparılmalıdır.

Ancaq məşhur maliyyəçi Corc Soros Merkelin ideyalarının və sərt qənaət tədbirlərinin Avropanı uçuruma sürüklədiyini bildirib: www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

“Almaniyanın istədiyi sərt qənaət tədbirləri Avropanı ölümcül borc spiralına sürükləyəcək. Büdcə kəsirinin azaldılması maaşların və gəlirlərin sürətlə azalmasına Şərh

gətirəcək, iqtisadiyyat kiçiləcək və vergi gəlirləri azalacaq”.

8

Avrodalan

Bizim gördüyümüz ilk növbədə budur ki, Avropa liderləri problemdən çıxış yolu tapa bilmirlər. Çünki strateji məsələlərə yanaşmada əsas dövlətlər arasında fikir ayrılığı mövcuddur. Qütbün bir tərəfində Britaniya, digər tərəfində isə Almaniya və Fransa dayanır. Məsələn, təkliflərdən biri AB ölkələri üçün büdcə kəsiri minimumunun 3 faizdən 0.5 faizə endirilməsidir. Amma Britaniya və Çexiya buna qarşı çıxaraq, problemin heç də təkcə büdcə kəsirində yox, həm də ticarət kəsirində olduğunu bildiriblər.

Digər təkliflərdə də razılığa gəlinməsi üçün işıq ucu görünmür. Məsələn, Avropa Maliyyə Stabilliyi Fondunun səlahiyyətlərinin genişlənməsi daşa dirənib. İlk növbədə ona görə ki, Almaniya öz çiynini digər Avropa dövlətlərinin yükünün altına vermək istəmir. Ona görə də Davos forumunda Avropadakı hazırkı gərginliyin əsas səbəbkarı kimi Almaniyanın adı tez-tez çəkilirdi. Amma bu sıraya Fransanı da qoşmaq lazımdır. Ötən ildən başlayaraq bu iki dövlət Avropa Birliyinin gələcəyilə bağlı fərqli kurs yürütməkdədirlər və həmin kurs heç də Birliyin möhkəmlənməsinə xidmət etmir. Üçüncü məqam isə odur ki, Avropa Birliyinin ali idarəetmə orqanı olan Avrokomissiya ayrı-ayrı dövlətlərin qərarlarına təsir edə bilmir. Xüsusilə büdcə məsələlərində hökümətlər Brüsseldən gələn tövsiyələri qulaqardına vururlar.

Paralel olaraq, Avrozonada böhranlı vəziyyət dərinləşməsi sosial problemlərin də baş qaldırmasına səbəb olur, bu isə Avropa ölkələrində kütləvi narazılıqlara gətirib çıxara bilər.

Bütün bunlar onu təsdiqləyir ki, Avropa Birliyi sistem böhranı keçirir.

Onu həll etmək üçün isə ciddi və adekvat səviyyəli islahatlar – yəni sistem islahatları keçirilməlidir. Əks halda Avropa Birliyinin mövcudluğu doğrudan da, sual altında qalacaq. İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

7

Q AY N A R M Ö V Z U

To be or not to be

8

8

Sorosa görə, bu da Avropanın daha çox borclanmasına və yekunda hətta dağılmasına səbəb olacaq. İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Cozef Stiqlits də Merkelin fikirlərilə razılaşmayıb. “Mən ümid edirdim ki, o, ehtiyacı olan dövlətlərə kömək edəcəklərini deyəcək. Ortaq fondumuz olacaq. Sərt qənaət tədbirlərindən daha vacib olan ortaq maliyyə qaydalarımız olacaq.

Amma bunun yerinə Merkel yenə əvvəlki fikirlərinə - qənaətə qayıtdı ki, bu da iqtisadi inkişafa əngəl yaradacaq”.

Davos forumunda çıxış edən Britaniyanın Baş naziri David Kemeron iqtisadi böhrandan çıxmaq üçün Avropa liderlərini daha sərt olmağa və əsl liderlik nümayiş etdirməyə çağırıb. Kemeron deyib ki, avrozonanın borc böhranı və rəqabət qabiliyyətini itirməsi ümumilikdə bütün Avropanın biznes etibarına zərbə vurur və investisiyaları itirməsinə səbəb olur: “Avropanın Axilles dabanı rəqabət qabiliyyətinin ol-

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

mamasıdır. Lissabon Sazişi bizim ehtiyacımız olan struktur islahatlarını həyata keçirə bilmədi. Statistika isə yetərincə ürküdücüdür.

Dünya İqtisadi

Kemeron Avropa bürokratiyasını biznes mühitinə zərbə vurmaqda və iş yerlərini bağlamaqda

ün n ü v z ü 5 n i y i l r Bi ı isə ğ ı l ı l m a v a d ə t ə rəqab ır d ı ğ a ş a a d n a d İran

Forumunun hesablamalarına görə, Avropa Birliyi üzvlərinin yarıdan çoxunun rəqabət qabiliyyəti 1 il əvvəlkindən daha azdır. Birliyin 5 üzvünün rəqabətə davamlılığı isə İrandan da aşağıdır”.

ittiham edib.

Fransanın təklif elədiyi maliyyə əməliyyatlarına görə ümumavropa vergisini isə “dəlilik” adlandırıb.

Davos forumunda müzakirənin davam etdiyi bir vaxtda borc böhranıyla üzləşən ölkələrdən olan İtaliya ən aşağı faizlərlə 5 milyard avro dəyəri olan ortamüddətli istiqrazlar buraxıb.

Roma bununla büdcəyə təzyiqi azaltmağa ümid edir. Böhranın müflislik həddinə gətirdiyi Yunanıstanda isə dövlətin öhdəliklərini vaxtilə satın alan banklar və sığorta şirkətləri Afina hökumətiylə qeyri-rəsmi danışıqlara başlayıblar. Ancaq bu danışıqların nə iləsə bitəcəyinə və bankların nə isə əldə edəcəyinə heç vasitəçilər də ümid bağlamırlar.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PROQNOZ

9

Qızıl

Riskli və gəlirli

2012-ci ildə qızıldan nə gözləmək olar

Q

ızıl, belə görünür ki, artım trendini bərpa edib. Sarı metal, demək olar, bütün yanvar ayını artım trendində keçirərək, 10% bahalaşıb. Bəzi ekspertlər bu artımın bütün il boyu davam edəcəyini deyir, amma arada ciddi korreksiyaların olacağını da istisna etmirlər.

Hazırda Avropada iqtisadi problemlərin davam etməsi, xüsusilə də Yunanıstan və Portuqaliya ilə bağlı ehtiyatlanmalar qızılın artım

əsas amillər bunlar olacaqlar:

trendinə dəstək verir. “Commerzbank”ın ekspertləri həmin problemlərin qalıcı olmasına əsaslanaraq, qızılın artımının da davamlı olmasını düşünürlər.

2011-ci ildə qızıl bazarında valotillik maksimal həddə çatmışdı.

Bu vəziyyət qızılı gəlirli və eyni zamanda, riskli bir aktivə çevirib.

Güman ki, eyni vəziyyət 2012-ci ildə də davam edəcək. Bu il qızılın qiymətinə təsir göstərən

- FES-in Amerika iqtisadiyyatını stimullaşdırmaq üçün həyata keçirəcəyi 3-cü kəmiyyət zəiflətməsi planı. Bu baş verərsə, qızıl dollara nisbətdə zəifləyəcək.

- Avrozonada borc böhranı. Əgər Avropa Mərkəzi Bankı avro çap etməkdə davam edəcəksə, bu, tezliklə qızılın hər unsiyasına görə

8

Ən çox qızılı olanlar №10 Hindistan: 557,7 ton №9 Niderland: 612,5 ton №8 Yaponiya: 765,2 ton №7 Rusiya: 851,5 ton №6 İsveçrə: 1,040.1 ton №5 Çin: 1,054.1 ton №4 Fransa: 2,435.4 ton №3 İtaliya: 2,451.8 ton №2 Almaniya: 3,401.0 ton №1 ABŞ: 8,133.5 ton www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PROQNOZ 8

10

$1900 ətraflarına qalxmasına gətirib çıxaracaq.

- Mərkəzi bankların qızıl ehtiyatlarını artırması. “Sarı metal”a tələbatın çoxalmasında onların rolu az deyil. Qızılın bahalaşdığı ötən il ərzində mərkəzi banklar 148,4 min ton qızıl alıblar.

- İnfliyasiya və insanlar. Bütün dünyada əhali infliyasiyadan qorunmaq məqsədilə qızıla investisiya yatırır. Üstəlik, qızıl bəzək əşyaları alırlar. Bu da qızıla tələbatı yüksəldir.

Analitiklərin fikrincə, qızılın 10 ildən çoxdur davam edən artım tendensiyası ilk növbədə investisiya fondlarının fəaliyyətilə

Qızıl bağlıdır. Həmin fondlar qızılı fiziki şəkildə toplayırlar.

Onlar ehtiyatlarını satmaq qərarına gələndə qızıl bazarında trend dəyişəcək. Məsələn, dekabrda fond bazarının böyük oyunçularından Reuters agentliyi mütəxəssislər biri olan SPDR Gold-un arasında qızılın 2012-ci ildə gözlə40 tondan çox qızılı satnilən qiymətilə bağlı sorğu keçirib. ması nəticəsində güclü Fikirlər belədir: korreksiya meydana çıxmışdı. Halbuki, fonPNG (Peşəkar Numizmatlar dun 1200 ton qızıl ehtiGildiyası): I rübün sonunda 1759 dolyatı var. lar/unsiya ola bilər.

BNP Paribas: Orta qiymət 1775 dolHazırda qızılın lar/unsiya gözlənilir. qiyməti ilə bağlı proqMorgan Stanley: Əgər QE3 həyata nozlar çox qarışıqdır. keçirilsə, 2200 dollar/unsiya səviyyəAmma bütün hallarda sinə çata bilər. qiymətin yüksək olacağı Goldman Sachs: 1810 dollar/unsiya şübhə doğurmur.

TFI: 2000 dollar/unsiya

Sizcə, qızıl neçəyə olacaq?

Dalğa düzgün tanınanda Adətən çoxları Elliotun Dalğa Analizini bunda qınayırlar ki, dalğalar qrafikin “tarixi” hissəsində görünsə də, hazırda hansı modelin inkişaf etdiyini birmənalı demək mümkün deyil. Bəli, bu fikirdə həqiqət payı var. Ona görə də, dalğa analizi adətən eyni vaxtda iki və daha artıq ssenari təqdim edir.

Amma dalğa analzinin müsbət tərəfi ondadır ki, əgər siz hansı dalğa modelinin yarandığını düzgün təyin etmisinzsə, onda həmin model tam formalaşıb qurtarana qədər (bu isə zaman miqyasından asılı

Şəkil 1. Bir ay əvvəlki proqnoz… w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Şəkil 2. …Və nəticəsi olaraq, günlərlə, həftələrlə, aylarla sürə bilər) qiymətin hərəkətini az qala addım-addım proqnozlaşdırmağı bacaracaqsınız.

Misal üçün, bizim ötən sayımızda verilən qrafikdəki proqnozla hadisələrin necə inkişaf etdiyini tutuşduraq. Biz subminuette səviyyədə w-x-y formullu “ikiqat üçlük” (double three) modelinin inkişafını identifikasiya etmişdik. Ona əsasən də [y], y və (y) dalğalarının inkişafını, ardınca yuxarıya hərəkət proqnozlaşdırmışdıq. Nəticə göz önündədir. İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

İNFOQRAFİKA

Qızıl dünyası

Qızıl: qiyməti, hasilatı, ehtiyatların bölgüsü Qızılın qiyməti Son 10 ildə qızıl 540 faiz bahalaşıb. Qiymət artımı 2008-ci ilin böhranı zamanı xüsusilə sürətlənib.

2011-ci ilin avqustunda dünya iqtisadiyyatı zəifləyəndə qızıln qiyməti yenidən qalxmağa başlayıb.

Hər troya unsiyasına görə qızılın qiyməti, dollar

Hər troya unsiyasına görə qızılın qiyməti, dollar

Dünyanın qızıl ehtiyatları Bütün tarix boyunca bəşəriyyət

166,6 min ton qızıl hasil edib

Onun məcmu qiyməti

7 trilyon dollardır

Zərgərlik məmulatları Bu, Rusiyanın ÜDM-indən 3 dəfə çoxdur, ABŞ-ın ÜDM-inin isə yarısına bərabərdir

Dövlət ehtiyatları Özəl investisiyalar

Əgər bu qızılın hamısı əridilsə, tili 20 metr olan kub əmələ gələr

Sənaye məmulatları Digər Dövlət ehtiyatları – 30,7 min ton. O cümlədən:

ton (qızıl-valyuta ehtiyatlarındakı payı, %)

ABŞ

Almaniya

BVF

İtaliya

Fransa

Çin

İsveçrə

Rusiya

Yaponiya

Niderland Digər ölkələr

Qızıl hasilatı Ölkələr üzrə (ton) Çin

Avstraliya

ABŞ CAR

Digərləri

Rusiya Mənbə: GFMS

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

11

12

C AVA B

Redaksiyaya məktub

“Tüpürüm sizin sifətinizə”

“

Ədə, heç utanırsınız, sizdə sifət də var! Deyirsiniz forex-ə gəl pul qazan.Tüpürüm sizin hamınızın sifətinizə, bəsdirin moşenniklik eləyib, cavanları aldadırsınız. Mənim özüm bu kurslarda olmuşam, 150 dollar pulumu aldılar. Ay, belə pul qazanacaqsan... Ay filan-fəsməkan...

Hamısı boş şey imiş. Gedin, kişi olun. Diplom da verdilər, treyder oldum. Hər səhər evdən cıxanda bir güzgüyə baxın və sifətinizə tüpürün. O tüpürcəyi də silməyin, qoy, orada qalsın. Onsuz da sifətininiz alışıb”.

Fərid Hüseynov cavab verir: “Biz heç kimə qazanc haqqında nağıllar danışmırıq” Məktubda təhqirin qədəri həddini aşıb, amma buna baxmayaraq, biz qərara gəldik ki, onun üslubunu və sözlərini dəyişmədən verək.

Rauf, nə qədər qəribə də olsa, şəxsən mən səninlə tamamilə razıyam! Əgər hansısa təhsil və ya broker şirkəti treydinqi öyrənməyə gələn bir insana Forex-in risklərini tam və hərtərəfli anlatmadan, onu bazara buraxıbsa, yəqin ki, həmin şirkət daha kəskin və pis sözlərə layiqdir! Bu, doğrudan da fırıldaqçılıq, sənin sözlərinlə desək, “moşenniklik” olardı.

Sənin harada “treyder diplomu” aldığını bilmirəm. “İnforex” şirkətində 150 dollarlıq kurs olmadığına görə, düşünürəm ki, bizdə oxumamısan. Bizdə belə şey ola da bilməzdi! Biz heç kimə demirik ki, Forexə gələn kimi “… ay belə pul qazanacaqsan…” Biz, işə bunun son dərəcə riskli bir www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

biznes olduğunu deməklə başlayırıq. Öz tələbələrimizin mütləq demo-hesablarda təcrübə keçməsini təmin edirik ki, onlar Forexdə riskləri əyani surətdə görsünlər. Əgər fikir vermisənsə, bizim saytımızın əsas səhifəsində, “İlk Addımlar” başlığı altında yazılıb: “Forexdə işləməyi öyrəndiyinizə əmin olduqdan və riskləri nəzərə aldıqdan sonra real hesab açın və qazanın”. Həmin cümləyə klik etməklə risklər haqqında xüsusi bölməyə keçmək və daha çox məlumat almaq olur.

Biz bunu bütün yeni gələnlərə ətraflı şəkildə başa salır və heç kimə boş vədlər verib, gözünü qamaşdırmağa çalışmırıq. Bunu edənləri isə qəti şəkildə pisləyirəm. Çünki yeni başlayan treyder bilməlidir ki, nəyə gedir və onu nə gözləyə bilər.

Jurnalımızın da demək olar ki, hər sayında bu məsələyə toxunuruq. “Treyder əhvalatları” rubrikası xüsusi olaraq bunun üçün nəzərdə tutulmuşdu ki, treyderlər riski nəzərə almayan həmkarlarının başına nələrin gəldiyini onların öz dillərindən eşitsinlər.

İndi əsas məsələyə keçək. Əgər sənə şirin nağıllar danışılan yerdə risklər haqqında məlumat verilməyibsə, onda bu, Forexin yox, səni şirnikləndirənlərin günahıdır.

Yox, əgər verilib, amma sən ciddi yanaşmamısansa, onda günahkar ilk növbədə özünsən! Forexin guya “pul tələsi” olması haqqında söhbətlər yeni deyil, digər birjaları da bura əlavə etsək, 2-3 əsr yaşı var. Əgər birjada kimlərsə qazanırsa, demək, kimlərsə də itirəcək. Təəssüf, amma belədir. Əgər dünyanı mən yaratsaydım, elə edərdim ki, hamı bol-bol qazana bilsin, amma mən yaratmamışam. Ona görə də, real həyatda bu sahəyə ancaq qazanmaq üçün risk etməyə hazır olanlar gəlməlidirlər. Deyilsənsə - gəlmə.

Gəlirsənsə, riskini, nə qədər itirməyə hazır olduğunu əvvəlcədən müəyyənləşdir. Biz bunu bütün tələbələrimizə başa salırıq.

Forexdə hamının qazanmadığını da dönə-dönə deyirik.

Bəli, bu işi hamı bacarmır.

Amma bacaranlar və qazananlar da var – jurnalımızda müsahibəsi yayımlanan treyderlərin hamısı məhz qazandıqlarına görə həmin şərəfə layiq görülüblər. Heç kim əvvəlcədən bilmir ki, ondan uğurlu treyder olar, ya yox. Ona görə də, bunu yoxlamaq lazımdır.

Olarsa – nə gözəl, olmazsa, demək, sizin hansısa başqa qabiliyyətiniz var və onun arxasınca getməlisiniz. Bizim yanaşmamız budur və heç kimə bundan artığını demirik. Xüsusilə də heç vaxt qazanc haqqında nağıllar danışmırıq.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə

13

Sərxan Rəsulov

“Necə qazanmağımı istənilən treyderə açıb danışa bilərəm”

R

ubrikamızın budəfəki qonağı Sərxan Rəsulovdur. O, 30 yanvar 1986–cı ildə Şəki şəhərində anadan olub. 2007- ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin turizm ixtisasının bakalavr pilləsini, 2011– ci ildə isə magistr pilləsini başa vurub. Hazırda Green Hill Inn Otelində menecer işləyir.

Sərxanın Forexlə tanışlığını təsadüfi də saymaq olar: “ABC Təhsil Mərkəzində təhsilin gedişatı ilə maraqlanmağa getmişdim. Mənə təhsil haqqında məlumat verən mərkəzin baş meneceri Aynurə Seyidovanın kompüterində “Templer Trader” proqramını görəndə nə olduğunu soruşdum. Mənə verilən izahat forex-ə qoşulmağıma gətirib çıxardı”.

- Yeni - 2012-ci il bir treyder olaraq sənin üçün necə başlayıb?

- 2012-ci il ümumiyyətlə, mənim üçün uğurlu başladı.Tamah güc gəlməsə, gündəlik qazanılan məbləğlə qane olsam, ayın sonu gözəl nəticə gözləməyə əsasım var.

- Treyderin soyuq günləri necə keçir?

- Əməliyyat uğursuz alınanda isti yay günü də şaxtalı görünür. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Amma hazırda mənim üçün forexdə yazın sonu-yayın əvvəlidir.

- Ümumiyətlə, bazardan yorulursanmı?

- Düzgün açılan əməliyyatlar 5 iş günündən sonra həftəsonu istirahət etməyə bənzəyir. Bu mənada,demək olar ki, hələlik istirahətim pis keçmir.

- Treydinqdə peşəkarlığa gedən yolun harasında görürsən özünü?

- Treyder bazarı analız etməyi nəzəri olaraq nə qədər yaxşı bilsə də, səbr və nəfsinə hakim olmaq qarlı qış günündə maşının sürüşməsinə mane olan qış şinlərinə bənzəyir. Nəfsim ilə bacara bilsəm də səbrsiz olduğum üçün buzlu yollarda hələ çox geridə oluduğumu və çox yol getməli olduğumu düşünürəm.

- Forexi daha dərindən öyrəndikcə nələri kəşf edirsən?

- Bircə onu bilirəm ki, kiçik lotla əməliyyat açıb, saatlarla bazarın hərəkətini gözləməkdənsə, böyük lotla əməliyyat verib, bazarın kiçik hərəkətlərindən yararlanmaq həm cibə, həm də insan ruhuna daha faydalıdır.

- Bu sahəni niyə seçmisən?

- İnternetlə pul qazanmağın mümkünlüyünü özümə subut etmək üçün.

- Səncə, bu işdə ən çətin olan nədir?

- Çətin olan hisslərlə yox, ağılla əməliyyat açmaqdır.

- Dost-tanışla öz treyder fəaliyyətin haqqında danışırsanmı? Yoxsa gizli saxlamağa üstünlük verirsən?

- Gördüyüm işlər barədə kiməsə məlumat verməyi sevmirəm, sadəcə olaraq, haradasa söhbət açılarsa, “deyirlər yaxşı işdir”,- söyləməklə kifayətlənirəm.

8 İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8

14

- Bazarda səni ən çox əsəbiləşdirən nə olur?

- Bazarın analizimin nəticəsinə əks olan hərəkətləri.

- Ən böyük səhvin və ən uğurlu qərarın kimi nələri hesab edirsən?

- Ən böyük səhvim odur ki, “moving”lərin kəsişəcəyini güman etdiyimdə əksər hallarda onlar kəsişmədən öncə əməliyyat açıram. Forexi seçməyimi uğurlu qərarlarımdan hesab edirəm.

- İtkilərinin səbəblərini təhlil edirsənmi? Əsas səbəb nədir?

- Səbrsizlikdən verilən hər bir qərarar itkiyə səbəb olur.

- Elə olubmu ki, itkin hansısa bir məbləği aşandan sonra əməliyyatı bağlamağa əlin gəlməsin?

- Mən forexə başlayandan bu günə kimi əməliyyata heç zaman stop-loss qoymamışam. Elə hal olub ki, açdığım əməliyyatda itki 2000$ a yaxın olub və equiti-dəki məbləğ də çox az qalıb, amma səbrimə hakim olmuşam və etdiyim analizlər mənə imkan verib ki, mənfini müsbətlə bağlayım.

Amma bu, hər zaman özünü doğrultmaya da bilir, heç bir treyderə məsləhət görmürəm.

- Bəs gəlirin artmasını gözləməyə necə, səbrin çatırmı?

- Gün ərzində gəlir çox olub, günün sonuna yaxın bazar hərəkətsiz olanda çox səbrsizlənirəm. O zaman səbrimə güc gəlirəm ki, bugünkü əməliyyatlar artıq kifayət edər.

- Forex-də qazanan şəxslərin “gizli” biliklərə vaqif w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Sərxan Rəsulov olduqlarına inanırsanmı?

- Mən əgər forexdə nəsə qazana bilmişəmsə, bildiklərimi maraqlanan hər bir treyderlə bölüşməyə hazıram, başqaları barədə fikir söyləyə bilmərəm.

- Bəlkə bizimlə də bölüşəsən?

Məsələn, əməliyyat açmamışdan qabaq bazarı necə, nə qədər və hansı metodlarla təhlil edirsən?

- Mən bazarda əsasən “moving”lər, AO, AC, İchimoku, fraktallardan istifadə edirəm. Onları müqayisə edib, sonra əməliyyat açıram.

- Özünün xüsusi strategiyan varmı? Onu seçənə qədər nə qədər başqa strategiyaları sınaqdan çıxarmısan?

- “Xüsusi strategiyam var” deməzdim, sadəcə olaraq, öyrəndiklərimi bazara tətbiq edib, müqayisənin nəticəsi olaraq əməliyyat veririəm.

- Tutaq ki, çox yaxın bir dostuna Forexdə necə qazanmaq haqda məsləhət verməlisən... Nə deyərdin?

- Deyərdim ki, balansına nə qədər imkan varsa, çox pul qoy ki, yüksək lotla əməliyyat verə biləsən!

- Treyder kimi ən zəif və ən güclü cəhətlərini hansılar hesab edirsən?

- Ən zəif cəhətim hisslərimə hakim ola bilməməkdir. Ən güclü cəhətim isə odur ki, gündəlik gəlir həddi müəyyən etmişəmsə, o

gəlirdən artığının dalınca qaçmıram.

- Səncə, treyderə ən çox hansı keyfiyyətlər lazımdır?

- Səbrli, təmkinli olmaq, uduzmaqdan qorxmamaq, qazandığı pulların havasına uyub, yanlış qərarlar verməmək.

- Treyder kimi təkmilləşmək üçün nələr edirsən?

- Bazarın əvvəlki günlərdəki hərəkətində hansı strategiyaların

özünü doğrultmasını analiz edirəm.

- Bu suallardan əlavə, sənə hansı sualın verilməsini istərdin?

- Görəsən, Azərbaycanda olan bütün treyderlərə “aylıq gəlirin 1%- ni kasıb insanlara verəcəksiniz” deyilsəydi, qazanc yüksək olan aylarda 1%- vermək istəyənlər neçə nəfər olardı?

- Və sonda ənənəvi sual: treyder həmkarlarına sözün?

- Dostuma deyəcəyim sözü onlara da deyirəm: Bazarın kiçik hərəkətlərindən böyük qazanc əldə etmək istəyirsizsə, balansınıza imkan olduqca çox pul yatırıb, böyük lotla əməliyyat açmaqdan çəkinməyin!!!

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

S T R AT E G İ YA

Metod

15

“Defile SAR” sistemi

“

Defile SAR” - keçid (kəsilmə) taktikasına əsaslanan kifayət qədər sadə strategiyadır. Strategiya Parabolic SAR indikatoru əsasında qurulub. Əsasən eur/usd cütlüyündə H4 periodunda işləmək üçün nəzərdə tutulub. Əvvəlcə H4 zaman miqyasında eur/usd qrafikinə Parabolic SAR indikatorunu əlavə edir və “addım: 0.002”, “maksimum: 0.2” parametrləri ilə kökləyirik.

Strategiyaya əsasən, almaq üçün bu qaydaya əməl olunmalıdır:

1) Əvvəlcə qrafikin Parabolic SAR indikatorunu aşağıdan yuxarıya kəsməsini (nöqtələrin qiymətdən aşağıya keçməsini) gözləyirik.

3) Bundan sonra yaranan maksimumun üzərində arasında 10-15 punkt məsafə olmaqla iki eyni lotlu “buy stop” orderi qoyuruq.

2) Bundan sonra indikatordan yuxarıda elə bir şamın bağlanmasını gözləyirik ki, onun maksimumundan aşağıda daha iki şam formalaşmış olsun.

Başqa sözlə desək, bu, Bill Vilyamsın fraktalına da bənzəyir. İstəyən lap fraktal indikatorunu da qrafikə əlavə edə bilər, amma daha yaxşısı, lazım deyil: kəsilmənin baş verdiyi maksimum var, ondan aşağıda iki şam var – hər şey belə də aydındır.

4) Stop-loss 150 punkt məsafədə yerləşdirilir.

5) Teyk-profit 1 = 220 punkt, Teyk-profit 2 =330 punkt.

6) “Teyk-profit 1” işə düşəndən sonra, ikinci əməliyyatın “stop”unu itkisiz zonaya çəkirik.

7) Əgər orderlər işə düşməsə və qiymət yenidən Parabolic SAR-ın altına qayıtsa, orderlər ləğv olunur

Şəkil 1. “Defile SAR” sistemi əsasında alış əməliyyatına misal www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

8

16

S T R AT E G İ YA

8

və bu dəfə satış üçün setap axtarırıq.

Alış əməliyyatına praktik misal şəkil 1-də göstərilib.

Satış üçün şərtlər də anoloji qaydadadır: 1) Əvvəlcə qrafikin Parabolic SAR indikatorunu yuxarıdan aşağıya kəsməsini (nöqtələrin qiymətdən yuxarıya keçməsini) gözləyirik.

2) Bundan sonra indikatordan aşağıda elə bir şamın bağlanmasını gözləyirik ki, onun minimumundan yuxarıda daha iki şam formalaşmış olsun. Başqa sözlə, Bill Vilyamsın fraktalına bənzər formasiya yaranmalıdır.

2) Bunun ardınca yaranan mini-

Metod olunur və bu dəfə alış üçün setap axtarırıq.

mumun altında aralarında 10-15 punkt məsafə olmaqla iki eyni lotlu “sell stop” orderi qoyuruq.

Satış əməliyyatına praktik misal şəkil 2-də göstərilib.

3) Stop-loss 150 punkt məsafədə yerləşdirilir.

ar açan tl a y y li ə m ə i tl də sistem ortamüd yğundur. u a h a d n ü ç ü r treyderlə 4) Teyk-profit 1 = 220 punkt, Teyk-profit 2 =330 punkt.

5) Teyk-profit 1 işə düşəndən sonra ikinci əməliyyatın “stop”unu itkisiz zonaya çəkirik.

6) Əgər orderlər işə düşməsə və qiymət yenidən Parabolic SAR-ın yuxarısına qayıtsa, orderlər ləğv

Göründüyü kimi, sistem ortamüddətli əməliyyatlar açan treyderlər üçün daha uyğundur.

2011-ci il üçün vizual testin nəticələri göstərir ki, 7 order “stop”la bağlanaraq, -2100 punkt itkiyə səbəb olub. 12 əməliyyat isə take-profiti götürüb və +5940 punkt xeyir gətirib. Beləliklə, sistem bir ildə 5940 - 2100 = +3840 punkt qazanc verib.

Şəkil 2. Defile SAR” sistemi əsasında alış əməliyyatına misal w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

Ə S A S S UA L L A R

17

Birinci addım

Sizin planınız var? Əgər cavabınız “yox”dursa, onda hələ bazar sizlik deyil Sizin kommersiya planınız Məzahim Məmmədov istədiyinizi qazanmaqda yardımçınız olacaq bir ən kiminsə ticarət bələdçinizdir. Yadda saxlayın: strategiyası ilə işlə- “Əgər siz hara getdiyinizi məyinin əleyhinə- bilmirsinizsə, başqa yerə çatayəm. Ona görə ki, siz nə et- caqsınız”. diyinizi anlamalısınız. Əgər siz planınızın yaradılmasına əziyyət Nəyi fikirləşməlisiniz? çəkmək istəmirsinizsə, onda trey- Günün hansı vaxtlarında dinqlə məşğul olmayın, pulunuzu ticarət aparacaqsınız? isə əmin olduğunuz treyderin - Hansı valyuta cütlüklərindən idarəçiliyinə verin. istifadə edəcəksiniz?

- Bazarın stabil olmadığı halda Bəs kommersiya planınızın (fundamental xəbərlərin yayımı hazırlanması üçün nədən başlazamanı) əməliyyat aparacaqmalısınız? sınızmı? Öncə öz ticarət stilinizi - Əməliyyatınızı nə qədər açıq müəyyən etməlisiniz. Onu saxlayacaqsınız? müəyyən etdikdən sonra - Birjada iştirakınız zamanı özünüzün bacarığınızı və mənfi hansı məbləğlə risk edə bilərsiniz? cəhətlərinizi nəzərdən keçirin.

Ticarət üçün vaxt, valyuta Motivasiya, kompüter bilikləriniz, cütlüyü və gəlirin miqdarını tolerantlığınız, özünə inam, səbrseçdiyiniz zaman həmin cütlüyün lik, bilik və ya bacarığınız müsbət cəhətlərinizdir. Əgər siz sadəsinizsə və özünüzü qiymətləndirməkdə çətinlik çəkirsinizsə, sizi başa düşürəm. Ancaq bunu etmək çox vacibdir - müsbət cəhətlərinizi saymalısınız.

M

Ticarət planının hazırlanması şirkətin biznes planının hazırlanmasına bənzəyir. Bu, sizə əməliyyat açmaqda yardımçı olacaq. Ticarət planında vaxt, qiymət, həcm və xəbərlər yer alır. Bunlar ticarətin əsas komponentləridir. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

sizə uyğun vatda necə hərəkət etməsini bilməlisiniz.

Cədvəl 1-də valyuta cütlüklərinin müvafiq zamanlarda orta qiymət dəyişiklikliyi göstərilib. Əgər siz forexdə qazanmaq qərarına gəlmisinizsə, o zaman öz ticarət planınızın hazırlanmasına vaxt ayırın. Bu bazar onu fikirləşmədən daxil olmaq üçün deyil. Öncə özünüz üçün aşağıdakı sualların cavabını tapın: - Siz nəyə görə Forexdə qazanmaq istəyirsiniz? (Əgər siz təhlükəsizlik və müdafiə axtarırsınızsa, bu, sizlik deyil. Əgər siz ekstremalsınızsa və adrenalin axtarırsınızsa, bu yer sizin üçündür.)

- Siz forexdən nə qazanmaq istəyirsiniz - məşhurluq, yoxsa milyonlar?

8

Cədvəl 1. Valyuta cütlüklərinin müvafiq zamanlarda orta qiymət dəyişikliyi İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

Ə S A S S UA L L A R 8

18

- Sizin kommersiya məqsədiniz nədir?

- Siz yaxşı treyder olmaq üçün nə planlaşdırırsınız?

- Öz ticarət planınızdan necə istifadə edəcəksiniz?

- Texniki analizdən istifadə edəcəksinizmi?

(Siz nəyi izlədiyinizi anlamalısınız. Başa düşməlisiniz ki, istifadə etdiyiniz indikatorlar necə işləyir və nəyi ölçür. Sizin sevimli indikatorunuz hər zaman haqlı ola bilməz. Mən şəxsən bir neçə indikatordan istifadəni məsləhət görərdim. Siz bilməlisiniz ki, nə zaman texniki analizdən istifadə edəcəksiniz, və nə zaman digər analiz növlərindən.)

- Fundamental analizdən istifadə edəcəksinizmi?

(Fundamental xəbərlərin yayımı bazarın stabilliyinin pozulmasına səbəb ola bilər. Əmin olun ki, siz əsas prinsiplərin necə işlədiyini anlayırsınız.)

Hər ticarətdən arzulanan minimal məqsədinizi müəyyən edin.

Bəlkə xoşbəxtlik üçün sizə bir sessiyada 30-50 punkt bəs edir?

Sizi razı salacaq bir məqsəd qoyun və ona doğru gedin.

Riskləri azaltmaq üçün “stop”lardan istifadə edin.

Birinci addım Riskinizi minimumda saxlamaq çox vacibdir. Ancaq yadda saxlayın: bazar öz-özlüyündə riskdir. Ona görə də, özünüzə sual verin: “Hesabınızı maksimal səviyyədə necə saxlayacaqsınız və onu necə artıracaqsınız?” Əgər düzgün istifadə olunursa, kredit dəstəyi bəzi treyderlər üçün faydalı alətdir. Əks halda siz “margin call” ala bilərsiniz. Bir tərəfdən kredit dəstəyi sizə əməliyyatlar zamanı kömək edir, digər tərəfdən sizi böyük risk altına salır. Kredit çiyindən düzgün və ağıllı istifadə edin. Yadda saxlayın ki, bəziləri ondan heç istifadə eləmirlər.

Əməliyyatın uğursuz olduğu halda siz nə qədər itki ilə razılaşarsınız? Bu, çətin sualdır. Çox az insan uğursuzluğu ilə barışa bilər. Uğursuz əməliyyatı bağlamaq çoxları üçün çətindir.

Bu, ikiqat zərbədir: siz nəinki özünüzü psixoloji sındırırsınız, həm də pul itirirsiniz. Əgər sizin məqsədiniz qazanmaqdırsa, onda öz kapitalınızı necə qoruyacağınızı müəyyənləşdirməlisiniz. Əgər sizin imkanınız yoxdursa, siz necə qazanacaqsınız - itirərək getdiyiniz zaman hansı vəziyyətdə olacağınızı da fikirləşin.

Siz əməliyyat açdıqdan sonra qiymət dəyişmirsə, nə edəcəksiniz? Pozisiyanızı bağlayacaqsınız, yoxsa bazarda hərəkət gözləyəcəksiniz? Bəzi treyderlər bunun öhdəsinden gəlirlər və gözləmə anında özlərini yaxşı hiss edirlər. Ancaq bunun üçün böyük kapital və möhkəm əsəb sistemi lazımdır. Ona görə, özünüzdən soruşun: açıq əməliyyatınız olaola rahat yata biləcəksinizmi? Əgər cavabınız HƏ-dirsə o zaman siz ya düzgün fikirləşilmiş plan üzrə işləyirsiniz, ya da ki, sadəcə dəlisiniz.

Öz ticarət planınızı yazıb, görünən bir yerdən asın. Bəzi treyderlər qısaca qeydləri yazırlar, əsas planı isə beyinlərində saxlayırlar. Bu, səhv hərəkətdir.

Yazılmış şəkildə planınız olmadığı halda, ondan yayınmaq asandır. Yazılmış plan reallaşdırılmış məqsəd kimidir. Ona görə də, plan gərəklidir. Onu gizlətməyin, gözünüzün qabağında qoyun. Yadda saxlayın: sizin etməli olduğunuz (plan üzrə) və etmək istədiyiniz (plandan kənar) fərqli –fərqli şeylərdir. Əgər sizin planınız sağlam prinsiplərlə qurulubsa, o zaman o sizə gəlir gətirəcək.

Azərbaycanda treyderlər üçün yeganə forum

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏZƏRİYYƏ

Ticarət fəlsəfəsi

Niyə sağlam məntiq bazarda işləmir?..

Peşəkarların fərqi Onlar bizim bacarmadığımız nələri bacarırlar?..

Səbinə Məmmədqızı

B

irjada ticarətə başlayan insanların çoxu artıq hansısa digər sahədə uğur əldə etmiş şəxslərdirlər. Əks halda ticarət üçün lazımi kapitalı yığa bilməzdilər.

Həmin insanlar onlara uğur gətirən əvvəlki rasional yanaşmanı ticarətə tətbiq etməyi düşünürlər. Amma təəssüf ki, kənarda ağıllı görünən bu metod onları iflasa uğradır.

Bazarlar elə təşkil olunub ki, pullar bir çox bazar iştirakçılarından yığılıb, bir neçəsinin arasında paylanır. Əks halda, bazarlar mövcud ola bilməzdilər. Məhz buna görə də, sağlam düşüncəyə və məntiqə əsaslanan metodlar işləmirlər. Yoxsa hamı varlı olardı ki...

Yeni başlayan treyder güman edir ki, yaxşı analizlə bazarları ram edə bilər. O, demək olar, bütün vaxtını bazarın gələcək hərəkət istiqamətini göstərəcək vasitələrin axtarışına sərf edir.

Mən özüm neçə illərdir ticarət aparıram və bir neçə ilimi bu faydasız məşğuliyyətə qurban vermişəm. İnanın mənə: bazarların hərəkətini tam proqnozlaşdırmaq heç zaman mümkün deyil.

Xoşbəxtlikdən, pul qazanmaq üçün buna ehtiyac da yoxdur.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Peşəkarlar kifayət qədər təcrübəli olduqlarından, analizin məhdudluğunu dərk edirlər.

Bazarın hərəkətində oxşarlıqlar mövcud olsa da, proqnozlaşdırmanın effektini azaldan bir təzad var. Peşəkar bazara ardıcıl yanaşmanın vacibliyini bilir. Onun konkret hücum planı var. O, mövcud trendi izləyir və gələcək trendləri proqnozlaşdırmağa çalışmır. Yeni başlayanlar isə düşünürlər ki, peşəkarlar daha yaxşı imkanların harada olduğunu bilirlər. Hərçənd, məhz peşəkarlar daim qeyd edirlər ki, hansı əməliyyatın uğur gətirəcəyini əvvəlcədən bilmirlər. Tez-tez elə olur ki, daha az ümid bəslənən əməliyyat daha çox gəlir verir.

Peşəkar treyderlərin “sevimli” zaman intervalı yoxdur. Bəziləri çox nadir hallarda əməliyyatı bir neçə dəqiqədən artıq saxladığı halda, digərləri ortamüddətli və uzunmüddətli intervalları üstün tuta bilərlər. Hər biri özü üçün hamısından yaxşı işləyən və yalnız bir zaman intervalında əməliyyat aparmağı üstün tutur.

Hər bir peşəkarın potensial əməliyyatı müəyyən etmək üçün unikal metodu var. O, ancaq həmin metoda əsaslanan ticarət planına uyğun bir vəziyyətdə bazara girir. O, işlədiyi zaman intervalında trendin dəyişməsini proqnozlaşdırmaq əvəzinə,

mövcud hərəkət istiqamətini izləyir.

Bazarda qorxu və tamah çox böyük təsirə malikdirlər. İnsanın təbiəti belədir ki, bu hisslərin təsiri altında spekulyativ arenada səhv qərarlar verir. Peşəkar spekulyantların fərqləndirici xüsusiyyətlərindən biri odur ki, onlar öz qorxu və tamahlarını idarə etməyi öyrəniblər. Onlar buna nizam-intizamın köməyilə ilə nail olublar.

Bütün peşakarlar uğursuz əməliyyatlara qarşı amansız davranırlar. İtkili əməliyyatdan tez yaxa qurtarmaq o deməkdir ki, az şey itirməklə çox şey əldə olunur.

Yeni başlayanların əsas bəlası bunu bacarmamalarından irəli gəlir. Peşəkar itkilərin qaçılmazlığı ilə barışıb. O, bilir ki, itkilərdən yaxa qurtara bilməyəcək.

Və ticarət planına görə təyin etdiyi limiti aşmayınca itkilərə bir o qədər də önəm vermir.

Yeni başlayanlar bütün zamanlarını bazara giriş axtarışına sərf edən vaxt təcrübəli treyderlər bilirlər ki, əslində çətin qərarları gəlirli pozisiyadan çıxarkən qəbul etmək lazım gəlir. Çünki yaxşı ticarətdə gəlirin artmağına imkan vermək – uzunmüddətli uğur qazanmaq üçün son dərəcə vacib faktordur.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

19

20

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏLİM

21

Öz üzərində iş

Dəmir intizam üçün məşq Treyderin iradəsini və intizamını möhkəmləndirən on mərhələli proqram İqor Okişev

T

reyder üçün ən vacib özəlliyin intizam olduğu hər kəsə bəllidir.

Həm də adi intizam yox, məhz dəmir intizam. Lap hərbdə olduğu kimi. Bəs onu necə formalaşdırmaq olar? Bunun üçün “Okişev proqramı” adlanan xüsusi proqram yaradılıb. Həmin proqramın məqsədi treyderin səbrini və intizamını inkişaf etdirməkdir. Əvvəlcə ortamüddətli qrafiklərdə işləyən treyderlər üçün “Okişev proqramı” ilə tanış olaq.

Proqramı keçmək üçün onun bütün məthələlərini ardıcıl yerinə yetirmək lazımdır. Əgər həmin mərhələnin hansısa şərtini pozsanız, onda təzədən əvvəlki mərhələyə qayıtmağınız lazımdır.

Birinci mərhələ Siz bir həftə boyunca ancaq bir cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Bir uzunmüddətli əməliyyat açmaq lazımdır. Əgər birdən çox əməliyyat açsanız, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. Əgər “stop” işə düşsə, əməliywww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

yat keçilmiş sayılmayacaq. İkinci mərhələ Siz bir həftə boyunca ancaq bir cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz üç uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz. İki və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. Üçüncü mərhələ Siz bir həftə boyunca iki cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz beş uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz. Üç və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq.

Dördüncü mərhələ Siz bir ay boyunca beş cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz 10-15 uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

Beş və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq.

Beşinci mərhələ Siz bir ay boyunca beş cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz 20-30 uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

On və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. 30-dan çox, 20-dən az əməliyyat açmaq olmaz.

Altıncı mərhələ Siz bir ay boyunca beş cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz 20-30 uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

Səkkiz və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. 30-dan çox, 20-dən az əməliyyat açmaq olmaz.

Yeddinci mərhələ Siz bir ay boyunca yeddi cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz 20-30 uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

Altı və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. 30-dan çox, 20-dən az əməliyyat açmaq olmaz.

Səkkizinci mərhələ Siz bir ay boyunca beş cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz 20-30 uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

8

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TƏLİM 8

22

Dörd və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. 30-dan çox, 20-dən az əməliyyat açmaq olmaz.

Doqquzuncu mərhələ Siz bir ay boyunca beş cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz 20-30 uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz. Üç və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. 30-dan çox, 20-dən az əməliyyat açmaq olmaz.

Onuncu mərhələ Siz bir ay boyunca beş cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz 20-30 uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz. İki və daha artıq halda “stop” işə düşsə, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. 30-dan çox, 20-dən az əməliyyat açmaq olmaz.

Bir daha təkrarlayaq ki, bu proqram ortamüdətli zaman perspektivlərində işləyənlər üçün nəzərdə tutulub. Uzunmüdətli perspektivdə işləyənlər üçün proqram belə olacaq: Birinci mərhələ Siz 1-3 ay boyunca ancaq bir cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Bir uğurlu uzunmüddətli əməliyat açmaq lazımdır. Əgər birdən çox əməliyyat açsanız, mərhələ keçilmiş sayılmayacaq. Əgər “stop” işə düşsə, əməliyyat keçilmiş sayılmayacaq. İkinci mərhələ Siz 1-3 ay boyunca beş cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz iki uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz. w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Öz üzərində iş Bundan az və ya çox sayda əməliyyat açıldığı halda mərhələ keçilməmiş sayılacaq. “Stop” işə düşsə, yenə də mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

“stop” işə düşə bilər. Əks halda mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

Üçüncü mərhələ Siz 1-3 ay boyunca beş cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz üç uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

Bundan az və ya çox sayda əməliyyat açıldığı halda mərhələ keçilməmiş sayılacaq. “Stop” işə düşsə, yenə də mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

Dördüncü mərhələ Siz 1-3 ay boyunca on və ya daha çox cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz beş uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

Bundan az və ya çox sayda əməliyyat açıldığı halda mərhələ keçilməmiş sayılacaq. “Stop” işə düşsə, yenə də mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

Beçinci mərhələ Siz 3-6 ay boyunca on və ya daha çox cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz on uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

Bundan az və ya çox sayda əməliyyat açıldığı halda mərhələ keçilməmiş sayılacaq. Ancaq bir “stop” işə düşə bilər. Əks halda mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

Altıncı mərhələ Siz 3-6 ay boyunca on və ya daha çox cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz on beş uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

Bundan az və ya çox sayda əməliyyat açıldığı halda mərhələ keçilməmiş sayılacaq. Ancaq iki

Yeddinci mərhələ Siz 3-6 ay boyunca on və ya daha çox cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: Siz iyirmi uğurlu əməliyyat həyata keçirməlisiniz.

Bundan az və ya çox sayda əməliyyat açıldığı halda mərhələ keçilməmiş sayılacaq. Əgər üçdən çox “stop” işə düşsə, mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

Səkkizinci mərhələ Siz 3-6 ay boyunca on və ya daha çox cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: 10000 punkt götürmək. Əgər qazanılan punktların sayı bundan az olsa, mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

Doqquzuncu mərhələ Siz 3-6 ay boyunca on və ya daha çox cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: 15000 punkt götürmək. Əgər qazanılan punktların sayı bundan az olsa, mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

Onuncu mərhələ Siz 6 ay boyunca on və ya daha çox cütlüklə ticarət aparırsınız.

Tapşırıq: 20000 punkt götürmək. Əgər qazanılan punktların sayı bundan az olsa, mərhələ keçilməmiş sayılacaq.

Bu proqram sizə tədricən peşəkar treyder olmaqda kömək edəcək. Mərhələləri bir-birinin ardınca keçməklə siz dəmir intizam əldə etmiş olacaqsınız. Sizə hər ay qazanc əldə etmək üçün lazım olan da məhz budur: Dəmir İntizam.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

GÜNDƏM

Cari iş

Sistem sınaqdan çıxdı “Qutudan gəlir” həqiqətən də, gəldi! Ötən sayımızda “Qutudan gəlir” adlı məqalədə CCCF sisteminin haqqında məlumat vermişdik. Sisteminin işinə aid misallardan sonuncusu, xatırlayırsınızsa, cari qiymət üzrə açılmışdı və nə ilə qurtaracağını görmək üçün gözləmək lazım idi.

Həmin qrafik şəkil 1-də göstərilib.

Yada salaq ki, əməliyyat 1.3024 qiymətilə açılmışdı, “stop-loss” 1.3114, teyk-profit isə 1.2744 səviyyələrində idi. Hadisələrin bundan sonra necə inkişaf etməsi şəkil 2-də göstərilib.

Gördüyümüz kimi, əməliyyat açılandan sonra qiymət bir qədər yuxarıya qalxsa da, “stop”a yaxınlaşmayıb və aşağıya hərəkətini bərpa edərək, teykprofiti götürüb. Bununla da 300 punkt gəlir verib.

Şəkil 1. Ötən sayımızda dərc olunan “Qutudan gəlir” məqaləsində CCCF sisteminin verdiyi siqnala əsasən açılmış əməliyyat

Şəkil 2.

Treyder döyüşə gedir...

Treyderdən bəhs edən daha bir film ekranlara çıxacaq Aprel ayında baş qəhrəmanı treyder olan daha bir film ekranlara çıxacaq. “Günün günorta çağı” («The Cold Light of Day») adlı filmdə Bryus Uillis, Siqurni Uiver kimi məşhur aktyorlar çəkiliblər.

Baş rolda tamaşaçılara “Tristan və İzolda”, “Allahların döyüşü: Ölümsüzlər” filmlərindən, həçinin “Tüdorlar” serialından tanış olan Henri Kavill oynayır. Gələn il isə biz Kavelli Zak Snayderin “Polad adam” adlı blokbasterində Superw ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

men rolunda görə biləcəyik.

“Günün günorta çağı” filminin qəhrəmanı Uill-Stritdə fəaliyyət göstərən Uill Şou adlı gənc treydrdir. O, ailəsi ilə birlikdə dincəlmək üçün İspaniyaya gedir, amma burada onun doğmalarını oğurlayırlar. Məsələni araşdıranda ortaya böyük bir cinayət planı çıxır... İndi ailəsini xilas etmək üçün Şounun cəmi 24 saat vaxtı var. Ötən ay filmin ilk treyleri internetdə yayımlanıb. Treylerdən belə

anlamaq mümkündür ki, bizi dinamik əkşn janrında film gözləyir.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

23

24

M ETO D

Texnika

Dönüşün qaranquşu Bollincer zolaqları ilə “daxili gün” şamının birliyi “təpə” və “dib”ləri tutmaq üçün yaxşı siqnal verə bilir Jamie Saettele

lər adətən fiaskoya uğrayırlar.

Onların ya metodları yoxdur, ya izə həmişə öyrədirlər da metodlara riayət edə bilmirlər. ki, uğurlu treyder Bu, sanki qatarın yoluna çıxıb onu olmaq üçün aşağıda saxlamaq cəhdinə bənzəyir. Bəli, almaq və yuxarıda satmaq, ənənəvi trend ticarəti yaxud, yuxarıda almaq və daha (kəsilmələrdə alış və satış) da yuxarıda satmaq lazımdır. psixoloji nöqteyi-nəzərdən Müxtəlif strategiyalar müxtəlif çətindir. Amma yeni başlayan vasitələrlə bu əsas postulatı hə- treyder üçün təpə və dibi tutmaq yata keçirməyə çalışırlar. Trend sadəcə, təhlükəlidir. Bu baxımdan üzrə işləyən treyderlər yuxarıya Bollincer zolaqlarının “daxili kəsilmədə almağa və aşağıya gün” ilə kombinasiyası riski xeyli kəsilmədə satmağa cəhd edirlər. azalda bilər.

B

Trendi izləyən peşəkar treyderlər uzunmüddətli planda sadəcə bir neçə uğurlu əməliyyatla iri məbləğlər qazana bilirlər. Amma trend ticarətini praktikada tətbiq etmək nəzəriyyədən xeyli çətindir.

Sadə dildə desək, insanın beyni trend ticarəti üçün uyğunlaşmayıb. Məsələn, gbp/usd 1,8000i kəsəndə almaq və əməliyyatı 1,9000-ə qədər saxlamaq əla ideya kimi səslənir, amma həyata keçirilməsi deyildiyi qədər asan deyil.

Bundan başqa, yanlış kəsilmələrin verəcəyi ziyanı da unutmaq lazım deyil.

Digər tərəfdən, “dib”i və ya “təpə”ni tutmağa çalışan treyderwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bollincerin yuxarı zolağı ətrafındakı qiymət yüksək, aşağı zolağındakı qiymət isə aşağı hesab olunur. Amma qiymətin yuxarı zolağa çatması heç də satmaq anlamına gəlmir. Güclü trendlər yuxarı qiymətlərdə satmağa və aşağı qiymətlərdə almağa çalışan istənilən treyderi məhv edə bilər. Mahiyyətinə görə qiymət artım trendində yeni maksimumlar, eniş trendində yeni minimumlar yaradır. Bu, o deməkdir ki, qiymət trendin gedişində mütləq zolaqlara toxunacaq. Demək, bizə elə bir filtr lazımdır ki, Bolincer zolağına toxunuşdan sonrakı şam yeni maksi-

mum və ya minimum təyin eləmədiyi halda, bazara girmək üçün siqnal versin.

Bu növ şam adətən “daxili gün” adı ilə tanınır. Daxili günləri axtarmaq üçün ən yaxşı zaman intervalı günlük qrafiklərdir, amma bu strategiyadan həmçinin saatlıq, həftəlik və aylıq qrafiklərdə də istifadə oluna bilər. Daxili günlərin Bollincer zolaqları ilə kombinasiyası qiymətin ekstremal həddə çatmasından sonra dib və ya təpə yaranması ehtimalını artırır.

Zaman intervalı nə qədər böyükdürsə, siqnal bir o qədər gec yaranacaq, amma əvəzində daha əhəmiyyətli olacaq. Şamlar və onların formasiyaları bazarın psixologiyasını əks etdirir. Şübhəsiz, “daxili şam” aşağı valotilliyə malik dövrü nümayiş etdirir. Əgər artım trendində valotillik aşağı düşürsə, amma bazar yeni maksimuma çata bilmirsə (“daxili şam” buna dəlalət edir), onda belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, trendin gücü zəifləyir və dönüş şansı yaranır. Bollincer zolaqlarını əlavə etməklə biz bir növ dönüşdə ticarət apardığımızı siğortalayırıq.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

8

METOD

25

Texnika

8

Bir halda ki, Bollincer zolaqlarında adətən 20 periodundan istifdə olunur, biz də gəliri fiksasiya etmək üçün 20 SMA-dan yararlana bilərik. 20 SMA – elə Bollincerin orta xətti deməkdir.

Böyük gedişləri tutmaq üçün cütlüyün 20 SMA-nı (orta xətti) keçməsinə şərait yaradın, sonra “stop”u 20 SMA-nın ardınca “sürüşdürün”, qiymət 20 SMA-nı əks istiqamətdə kəsəndə əməliyyatı bağlayın.

Daxili gün + Bollincer zolaqları setapı Qısa əməliyyat aç

Əməliyyatı bağla

Beləliklə, ticarət setapları üçün bizim 4 göstərişimiz (qayda yox, məhz göstəriş!) var: “Uzun” pozisiyalar üçün: 1. Bollincerin aşağı zolağına çox yaxınlaşmış və ya çatmış valyuta cütlüyünü axtarırıq.

2. Növbəti şamı gözləyirik və əmin oluruq ki, onun minimumu əvvəlki şamın minimumundan ya yuxarıdır ya da ona bərabərdir; həmçinin maksimumu əvvəlki şamın maksimumundan ya aşağıdır, ya ona bərabərdir. Əgər bu belədirsə, üçüncü şamın açılışında “uzun” əməliyyat veririk.

3. İlkin “stop” əvvəlki şamın minimumundan bir neçə punkt aşağıda yerləşdirilir.

4. 20 SMA-nın yaxınlığında bağlanan hər şamdan sonra “stop”u sürüşdürürük.

“Qısa” pozisiyalar üçün: 1. Bollincerin yuxarı zolağına çox yaxınlaşmış və ya çatmış valyuta cütlüyünü axtarırıq.

2. Növbəti şamı gözləyirik və əmin oluruq ki, onun minimumu əvvəlki şamın minimumundan ya yuxarıdır, ya da ona bərabərdir; həmçinin, maksimumu əvvəlki şamın maksimumundan aşağıdır və ya ona bərabərdir. Əgər bu w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Şəkil 1 belədirsə, üçüncü şamın açılışında “qısa” əməliyyata giririk.

3. İlkin “stop” əvvəlki şamın maksimumundan bir neçə punkt yuxarıda yerləşdirilir.

4. 20 SMA-nın yaxınlığında bağlanan hər şamdan sonra “stop”u sürüşdürürük. İndi isə bir neçə nümunəni gözdən keçirək.

Şəkil 1-də daily qrafikdə eur/usd Bollincerin yuxarı zolağına toxunub və “daxili gün” formalaşıb. Ondan sonrakı şamda satış əməliyyatı açılıb. Qiymət orta xəttə (20 SMA) çatanda “stop” onun boyunca sürüşdürülüb. Əməliyyat 109 punkt gəlirlə bağlanıb.

8

Orta xətdən aşağıda əməliyyatı saxlamaq olar

Əməliyyatı bağla

Şəkil 2 İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

Texnika

Treylinq stopa başla

əməliyyatdan çıx

alış setapı stop-loss

Şəkil 3 fiksasiya etməklə daha çox qazanŞəkil 2-də eyni ssenarini maq olar. Və ya, əməliyyatın gbp/usd cütlüyündə görürük, yarısını orta xəttdə, qalan yarısını amma burada daha gəlirli qarşı zolaqda bağlaya bilərik. Bu vəziyyətdir. “Qısa” əməliyyat 404 minvalla daha yaxşı qiymətlərdə punkt gəlir verib. bazardan çıxırıq.

8

26

Şəkil 3-də usd/cad cütlüyündə açılan alış əməliyyatı göstərilib.

Nümunələrdən görünür ki, gəliri Bollincerin digər zolağında

“Bollincer zolaqları + daxili gün” setapı həmçinin həftəlik və ya aylıq qrafiklərdə də uzunmüddətli pozisiyalar üçün “işləyir”.

Misal üçün, şəkil 4-də usd/jpy-nin

aylıq qrafikində satış əməliyyatına nümunə göstərilib.

Bollincer zolaqları ilə daxili günün kombinasiyası strategiyasının çoxlu üstünlükləri var. Ən əsası onun sadəliyidir. Ticarət strategiyasının hazırlanması ali riyaziyyat olmamalıdır. Bu strategiyada asanlıqla riski ölçə və müvafiq “stop”lar yerləşdirə bilərik.

Başqa sözlə, əməliyyat açmaq və “stop” yerləşdirmək üçün məntiqi dayaq nöqtələrimiz (daxili günün maksimum və minimumu) var.

Hətta qısamüddətli deytreyder bunu saatlıq qrafikdə edə bilər.

Amma zaman intervalı nə qədər qısa olsa, siqnal bir o qədər az etibarlı olacaq. Yadda saxlayın ki, şamlar və onların formasiyaları bazarın psixologiyasını əks etdirir.

Saatlıq qrafik günlük qrafikdən daha az bazar məlumatlarını özündə cəmləyir. Nəticədə saatlıq qrafik günlük kimi kütlənin etibarlı psixoloji indikatoru ola bilmir.

Nəticə Bu, sadəcə, setapdır. Əməliyyat sizin riskinizə və ticarət stilinizə uyğun olmalıdır. Bəziləri “qısa” əməliyyat siqnalı yarananda korreksiyada, digərləri isə satış siqnalı yarandıqdan sonra günlük minimumun kəsilməsində satmaq qərarına gələ bilər. Əməliyyatın həcmini və çıxış strategiyasını dəyişmək olar.

Bu strategiyanı necə işlədəcəyinizdən asılı olmayaraq, nəzərinizdə saxlayın ki, Foreks bazarında “təpə” və ya “dib”i tutmaq üçün təsdiq siqnalı almaq çox vacibdir. Bollincer zolaqları ilə daxili günün kombinasiyası əməliyyat açmazdan əvvəl təsdiqi gözləmək üçün sadə vasitədir.

Şəkil 4 w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BAŞA GƏLƏNLƏR

Treyder əhvalatları

Oxucularımızda böyük maraq doğuran “Treyder əhvalatları” adlı rubrikamızı davam etdiririk. Bildiyiniz kimi, bu rubrikada treyderlər öz başlarılna gələn real əhvalatları nəql edirlər. Məktubların məzmunu saxlansa da, üslubu redaktə olunur. Təbii ki, adların gizli saxlanmasına zəmanət verilir.

Budəfəki qonağımız vaxtilə hesabını necə itirməsindən danışır.

“Ya bazar əclafdır, ya da mənim bəxtim..”

M

ən gbp/usd ilə bir əməliyyatın üzündən hesabımı necə itirməyim haqda danışmaq istəyirəm. Həmin əməliyyat məni necə yandırıb-tökmüşdüsə, iki il Forexə yaxın gəlmədim. Mən düşünürdüm ki, ya bazar əclafdır, ya da mənim bəxtim.

Yoxsa, belə bir necə deyim axı... vicdansız hərəkəti necə izah edim?!

Deməli, 2007-ci ilin yayı idi.

Gbp/usd uzun müddət idi ki, qalxırdı. Bütün indikatorlar onu göstərirdilər ki, enmək vaxtıdır.

Mən də fikirləşirdim ki, bazar artıq qalxmaqdan yorulmuş olmalıdır. Bu fikirlərin təsirilə funt/dollar aşağıya doğru uzun qara şam əmələ gətirəndə satdım.

Fikirləşdim ki, vəssalam, daha uzunmüddətli eniş trendi başladı, cütlük aylarla aşağıya gedəcək, mən də gəlirimin artmasını gözləyəcəyəm. Amma mən alandan bir gün sonra qiymət qalxmağa başladı!

Mənim əməliyyatı bağlamağa əlim gəlmirdi. Fikirləşirdim ki, qiymət tezliklə mütləq aşağıya getməlidir. Çünki əbədi artım ola bilməz axı. Bazar doymuş olmalıydı.

Mən 1.9790-da satmışdım.

məni lap dəhşət incidən, az qala Qiymət haradasa 300 punkt başımı divara döymək ərəfəsinə qalxdı. 2.0000-a çatanda fikirçatdıran bilirsinizmi, nə oldu? ləşdim ki, daha buradan yuxarı Mən stop-out alan gün qiymət qalxa bilməz, aşağıya getməlidir. döndü və güclü eniş trendi Doğrudan da, getdi və bununla başladı. Sonradan bildim ki, bu, mənə böyük ümid verdi! 200 uzunmüddətli trendin dönməsi punkt düşdü. Mən fikirləşdim ki, əməliyyatı bağlamamaqda düz et- imiş! Di gəl, yanıb-tökülmə!..

Mən özümə yer tapa bilmirdim. mişəm. Ona görə, təzədən artım başlayanda yenə də bazardan çıx- Bütün Forexə söyüş və lənət yağdırırdım. Belə əclaflıq olmazdı madım. Qiymət isə xırda korrekaxı! Bazar 30-40 punkt tez dönsiyalarla 2.08-ə qədər qalxdı. səydi, yaxud mənim hesabımda Artıq balansım qurtarmaqda idi.

15-20 dollar artıq vəsait olsaydı, Fəqət indi də ayrı fikrə hesabımı itirməyəcəkdim, hətta düşmüşdüm. Özümə deyirdim ki, gəlir götürəcəkdim. Amma gör, 3000 dolları 400-ə endirib, elə bil, hər şey mənim acığıma əməliyyatı bağlamağın nə mənası var? Nə edəcəyəm o 400 dol- oldu. Elə bil, bazar mənə yanıq vermək istəyirdi. larla? Nə vaxta qaldıracağam Bundan sonra Forexi dəhşətli əvvəlki səviyyələrə? Ondansa, vabir şey kimi təsəvvür edirdim. Bir banka gedim: bəlkə qiymət də 2009-cu ildə 500 dollarlıq döndü? Axı trend hər sonrakı hesab açdım və ancaq xırda lottikdə dönə bilərdi.

Daha iki gün belə can verə-verı larla işləməyə başladım. yaşadım və... stop-out işə düşdü! Qanım it Burada “stop-out” işə düşüb qanı idi. Mən 3000 dollarlıq hesabı itirməyin acısını yaşayırdım. Elə bilirdim, gələcəyə ola bütün ümidlərim darmadağın olub. Çünki gələcək planlarımın əkBurada “sell” səriyyəti məhz əməliyyatı açılıb hesabıma qoyduğum pul ilə bağlı idi. Amma

Dəyərli oxucu! Əgər sən də öz başına gələn əhvalatları “İn Forex”in oxucuları ilə bölüşmək istəyirsənsə, bizimlə əlaqə saxlaya bilərsən: info@inforex.az www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Redaksiyadan: treyderin təsvir etdiklərindən belə başa düşdük ki, hadisələr bu zonada baş verib İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

27

28

Ç A RT İ Z M

Texnika

Pul “dəvənin beli”ndə

“Dəvənin beli” texnikası qarışıq bazarlarda xırda-xırda qazanmağa imkan verir Joe Ross

cağıq. Yuxarıya çıxanda yuxarıya, aşağıya çıxanda isə aşağıya doğru. əzən qiymət çox kəskin Nə qədər ki, qiymət kanalın daxihərəkətlə qısamüddətli trendlər formalaşdırır.

Belə hərəkətlər hətta peşəkar treyderlər üçün də problem yaradır. Amma o cür vəziyyətlərdən çıxmaq üçün də çarələr var.

lindədir, heç bir əməliyyat açılmır.

B

Gəlin, bir neçə qrafikə nəzər salaq. Həmin qrafiklərə bağlanş qiymətləri əsasında qurulan 15 periodlu Eksponensial Dəyişən Orta Göstərici (15 EMA), həmçinin maksimum və minimum qiymətləri əsasında qurulan iki 40 periodlu Sadə Dəyişən Orta Göstərici (40 SMA) əlavə olunublar. Bu iki SMA (40) bizim üçün kanal yaradır. Biz ancaq qiymət həmin kanalın sərhədindən kənarlara çıxanda ticarət aparawww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

8

Şəkil 1 İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

Ç A RT İ Z M

Texnika

8

Eksponensial Dəyişən Orta Göstərici bizim üçün bir növ filtr rolunu oynayacaq. Belə ki, EMA üfiqi vəziyyətdə olanda bazara girmək qadağandır. Hətta qiymət kanaldan çıxsa belə, EMA (15) üfiqi vəziyyətdə olanda əməliyyat açmayacağıq. Qiymət kanaldan kənarda olanda isə EMA (15) qalxırsa alacağıq, enirsə, satacağıq.

Bu texnika MA-ların yaratdığı mənzərə səbəbindən “dəvənin beli” adlanır. Onu istənilən bazarda və istənilən zaman periodunda tətbiq etmək mümkündür. Şəkil 1-də biz 3 Dəyişən Orta Göstərici görürük. Onlardan ən aktivi EMA(15)-dir. 2 ədəd SMA(40) isə nisbətən ləng hərəkət edir və kanal əmələ gətirir. İdeyaya görə, bu texnika bizi həmişə bazarın getdiyi tərəfə yönəltməlidir. Qiymət kanaldan yuxarıya çıxanda almaq, aşağıya çıxanda satmaq lazımdır. Qiymət kanalın içində olanda, dediyimiz kimi, əməliyyat

Şəkil 2 əsasən qurulmuş SMA(40)-dan çıxmasını gözləməliyik. yuxarıya qalxırsa, biz lokal miniQiymət kanaldan çıxandan mum əmələ gətirən şamın maksisonra lokal minimum yaradan mumu keçiləndə alırıq. şamın maksimumu keçiləndə almaq lazımdır. Şəkil 2-də bu, “B” * Əgər qiymər miniumulara şamıdır. Onun maksimumu əsasən qurulmuş SMA(40)-dan keçiləndə alır və treylinq-stopu aşağıya enirsə, şamların minimumuları ilə yuxarıya çəkirik. Növbəti lokal minimum “C”, daha sonra “D”, , ə r ö g a n u ğ u “E”, “F”, “G” şamlarında qə yaxın old in lp a k s , ə a tt m ə yaranır. Eyni qaydanı onların m lb Ə əz, a m il b ə r e v r la ş u hamısına tətbiq edirik. H ük ud n tə ə b is n bu texnika böy ə v r ə şamının maksimumu n kiçik itkil tə ə b is n ə d in keçilmədiyi üçün əməliyyat z ə əv ir r ti ə g r li ə g açılmır. böyük İ şamında isə EMA üfiqi biz lokal olduğuna görə əməliyyat açmırıq. açmırıq. maksimum əmələ gətirən şamın Beləliklə, eyni vaxtda iki filtrasiya minimumu keçiləndə satırıq.

Daha sonra qiymət kanalın o metodu əldə etmiş oluruq. biri tərəfinə keçdiyindən, satış Qrafikdə “gap” yarananda Gəlin, şəkil 2-dəki nümunəyə imkanı axtarırıq. İlk lokal maksiəməliyyat açmaq olmaz. nəzər salaq. mumum “J” şamıdır. Onun minimumu keçiləndə satırıq. Ardınca Əməliyyat açmaq üçün iki “K” şamında satış imkanı yaranır. “А” zonasında qiymət kanaləsas qayda belədir: dadır. “Dəvənin beli” texnikasına əsasən, bazara girməzdən əvvəl * Əgər qiymər maksimumlara biz qiymətin tamamilə kanaldan 8 w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

29

30

Ç A RT İ Z M

Texnika

8

Bəs “dəvənin beli” texnikasında kapitalın idarə olunması qaydaları necədir? “Stop”un qoyulması qaydası ilə əvvəldə tanış olmuşuq.

Gəlirin götürülməsinə gəlincə, əməliyyatın 1/3-ni “teyk-profit”lə bağlaya, qalanını EMA(15)-in vəziyyətinə əsasən izləyə bilərik.

Texnikaya daha bir misal şəkil 4-də göstərilib. Göründüyü kimi, bu qrafikdə altı əməliyyat həyata keçirilib. Bu cür qarışıq bazarda hansısa filtrasiyasız əməliyyat aparmaq çətin olardı. “Dəvənin beli” bizə həmin filtri təqdim edir. Şəkil 4-dəki misalda “a”, “b”, “d”, “e” şamında satır, “c” və “f” şamlarında isə alırıq.

Şəkil 3 Daha sonra qiymət təzədən dönür və biz bir müddət bazardan kənarda qalandan qalırıq, nəhayət, “L” nöqtəsində alış setapı (lokal minimum) yaranır. 3 şamdam sonra onun maksimumu keçilərkən alırıq. “M” şamı da alış siqnalı yaradır, “N” şamını isə “Gap”a görə nəzərə almırıq. Eyni fikir “P” şamına da aiddir.

məyib, “b” şamında isə “gap”a görə bazara girmirik. “C” şamıda almaq üçün imkan yaranır və kiçik gəlir verir. “D”, “e”, “f”, “g”, “h” şamlarında açılan əməliyyatlar da gəlir verirlər. “İ” şamında “gap”a görə əməliyyat açılmır.

Əlbəttə, skalpinqə yaxın olduğuna görə, bu texnika böyük uduşlar verə bilməz, amma əvəzində nisbətən kiçik itkilər və nisbətən böyük gəlir gətirir. Bu, “itkini kiçik həddə saxlayıb, gəlirin böyüməsinə imkan verin” tövsiyəsi ilə tam uyğun gəlir.

Göründüyü kimi, kiçik periodlarda tətbiq ediləndə bu metod müəyyən qədər skalpinqə bənzəyəcək. İndi isə başqa bir misala baxaq. Şəkil 3-də gördüyünüz qrafikə Yaxın Şərqdəki proseslər çox ciddi təsir göstərirdilər. Problem ondadır ki, hadisələr tez-tez gah bu, gah da o biri tərəfə dəyişirdi.

Qaydaya uyğun olaraq, ticarət “a” nöqtəsindən başlayıb, amma bu əməliyyat elə də gəlir gətirw ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Şəkil 4 İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

31

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

32

BİL , ET

Vacib mövzu

Bazara necə girmək heç nəyi həll eləmir

Əsas məsələ necə çıxmaqdır Əməliyyatdan çıxmaq üçün hansı metodlar var və onlar harada necə tətbiq olunmalıdırlar Fərid Hüseynov

milləşdirmək üçün çıxış şərtlərini dəyişsəniz, nəticələr çox fərqli stənilən ticarətin nəticəsi olacaq. Düzgün çıxış olanda çıxışdan asılıdır. Əgər giriş istənilən strategiya mükəmməl yaxşı, çıxış pis oldusa, görünəcək. Pis çıxışla isə elə əməliyyat, çox güman ki, itki həmin giriş strateverəcək. Eyni zamanda, uğursuz giyası bərbad təsir girişlə, amma yaxşı təyin olun- bağışlayacaq. muş “stop-loss”la gəlir əldə etmək olar. Əsla giriş yox, məhz Girişin məqsədi çıxış ticarətin səmərəliliyini əməliyyatı düzgün müəyyən edir. istiqamətə yönəltməkdir. Girişin efÇıxışın fəlsəfəsi fektivliyini yoxlamaq üçün Bu fikri sübut etmək asandır. sadəcə, neçə faiz İstənilən giriş strategiyasını halda əməliyyatgötürün və çıxışlarla təcrübədən ların düzgün iskeçirin. Siz tez bir zamanda tiqamətdə açıldığını ölçmək görəcəksiniz ki, hətta çıxış parakifayətdir. Məsələn, 5 gün sonra metrlərinə cüzi dəyişiklik 60% gəlirli əməliyyat verən “A” edildikdə belə, nəticələr girişi analoji vaxtda 45% gəlirli əhəmiyyətli şəkildə dəyişir. Pis əməliyyat verən “B” girişindən çıxışlara görə yaxşı giriş uğursuz yaxşıdır. Amma yaxşı giriş görünə bilər və əksinə, yaxşı çıxış seçərkən risk və ya gəlirlilik uğursuz girişi uğurlu kimi göstərə barədə nəticə çıxarmaq olmaz. bilər. Əgər son nəticədə “A” girişi itki, “B” girişi gəlir verirsə, onda Əgər siz strategiyanı sınecə? “A” girişi yaxşı olaraq nayırsınızsa, tezliklə müəyyən qalırmı? Cavab: “Bəli”! Çünki edəcəksiniz ki, əslində öz girişin məqsədi gəlir götürmək çıxışlarınızı test edirsiniz, girişləri yox, əməliyyatı düzgün istiqamətə yox. Əgər giriş strategiyasını tək- yönəltməkdir. Bundan sonrası

İ

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

çıxışdan asılıdır. “B” girişinin sadəcə bəxti gətirib ki, seçdiyimiz konkret çıxış vaxtında daha çox pul qazandırıb. Biz çıxışımızı dəyişsək “A” girişi “B”-dən daha

çox xeyir verəcək, çünki o, əməliyyatı daha düzgün istiqamətləndirir. Gəlirliyi artırmaq üçün düzgün girişi düzgün çıxışla kombinasiya etmək lazımdır.

Bu, ən sadə və eyni zamanda da vacib çıxış növüdür. Klassik “stop-loss”dur. Bu, ticarət kapitalını qoruyan və müflisləşmənin qarşısını alan çıxışdır.

Böyük treyderin faciəsi

8

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET Daim adi “stop-loss”dan istifadə etməklə asanlıqla belə itkilərin qarşısını almaq olar.

8 ”Stop Loss”suz ticarət müflisləşməyə doğru gedən yoldur.

Məşhur treyder Viktor Niderhoffer (Victor Niederhoffer) öz fondunun hesabını sıfıra endirəndə müştərilərin on milyonlarla dollarını itirmişdi. Bu, təəccüblü deyil. Belə bir nəticənin qaçılmazlığı illər əvvəl həll olunmuşdu.

Niderhoffer yazırdı: “Mən heç vaxt stoplardan istifadə etmirdim”.

Niderhoffer səhvən fikirləşirdi ki, o, dahidir və “stop-loss”u saya salmaya bilər. Həqiqət isə ondan ibarətdir ki, əslində yaxşı treyder pis treyderə baxanda daha tez-tez “stop-loss”a ehtiyac duyur. Pis treyder “stop”dan istifadə edib-etməməsindən asılı olmayaraq, tez müflis olur, bu vaxt yaxşı treyder bazarda qalır və gəlirini artırır.

Niderhofferin bankrot olması peşəkarları təəccübləndirmədi. Çünki hamı anlayırdı ki, onun müflisləşməsi sadəcə, vaxt məsələsidir. O, sadəcə gözlə-

“Stop-loss”dan istifadə edən treyder əvvəlcədən bilir ki, itkiləri məhdud olacaq. Bu, itkili əməliyyatda olarkən yaşanan stressin səviyyəsini əhəmiyyətli

niləndən çox dözə bildi.

Niderhofferin “stop-loss”a qarşı olan paranoyası yeni başlayan həvəskarlar arasında nadir hal deyil, amma təcrübəli peşəkarlar arasında belələrinə nadir rast gəlinir. Ticarətdə əsas prioritet kapitalını tam itirməkdən qorumaqdır – qalan məsələlər ikinci dərəcəlidir. Yaxşı treyderlər itkiləri biznesdə iştiraklarına görə bir ödəniş kimi qəbul edirlər. Əslində fikir vermişəm ki, yaxşı treyderlər pislərindən fərqli olaraq, daha çox uğursuz əməliyyat açırlar. Amma onlar faciəvi itkilərə yol vermirlər.

dərəcədə azaldır. “Stop-loss” yerləşdirən treyder dəqiq bilir ki, harada bazardan məcburi çıxmalı olacaq. Bu, günbəgün itkinin artmasını izləyərkən yaşanan xoşagəlməz emosiyaların qarşısını alır.

“Stop-loss”un bu psixoloji üstünlüyü həmçinin əməliyyata girməmişdən əvvəl də treyderə kömək edir. Təsəvvür edək ki, sistem bizə bazara girməyi təklif edir və biz naməlum, qeyri-məhdud itki ilə üzləşə bilərik. Heç bir düşüncəli treyder belə əməliyyata girmək istəməz. Amma əgər biz

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

33

Vacib mövzu əvvəlcədən müəyyən “stop-loss”a malikiksə, demək, ən pis halda nəyin baş verə biləcəyini dəqiq bilirik. Belədə sistemin siqnalını qəbul edib əməliyyat açmaq psixoloji cəhətdən xeyli asanlaşır.

Biz əvvəlcədən ən pis ssenariyə hazır oluruq.

Sadə “stop loss”dan həm düzgün, həm də səhv istifadə etmək olar. Səhv istifadə ondan ibarətdir ki, əvvəla, abstrakt şəkildə bir əməliyyatda kapitalın nə qədərini itirməyə hazır olduğunuzu fikirləşirsir, sonra alınmış rəqəmə müvafiq “stop” yerləşdirisiniz. Təəssüf ki, bazar sizin pozisiyanın əksinə gedərkən sizin nə qədər itirməyə hazır olduğunuzu hərəkəti ilə ölçə bilmir.

“Stop-loss”u düzgün yerləşdirməyin yolu bazarın xüsusiyyətlərindən və sistemin testinin statistikalarından asılıdır.

Məsələn, qəti müəyyənləşdirilmiş “stop” bazara yaxın yerləşdirilməməlidir, çünki ani hərəkətlər onu yersiz işə sala bilər.

Eyni zamanda, “stop-loss” çox uzaqda da yerləşdirilməməlidir, çünki itkilərin səviyyəsi lazım olduğundan çox ola bilər. Bizim təcrübəmiz göstərir ki, qəti müəyyənləşdirilmiş “stop-loss” bazarın valotilliyinin tədqiqi əsasında yerləşdirilməlidir.

Məsələn, əgər bazarın orta gündəlik ticarət diapazonu 100 punkt təşkil edirsə, qəti müəyyənləşdirilmiş “stop”u minimum 100 punktdan aralı yerləşdirmək məsləhət görülür. Bu “stop” səviyyəsi kapitalı qoruma funksiyasını yerinə yetirməklə yanaşı, ani qiymət hərəkətlərindən işə düşməməlidir.

8

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET

Vacib mövzu

8

34

Bir daha qeyd edək ki, sistemin müvafiq testi və belə testlərin nəticələrinin analizi qəti müəyyənləşdirilmiş “stop-loss”u yerləşdirməyə xidmət etməlidir.

Ticarət apardığınız bazarın valotillik xüsusiyyətlərini başa düşmək vacibdir. Bazar dəyişkən valotillik xüsusiyyətinə malikdirsə, qəti müəyyənləşdirilmiş “stop”dan istifadə etmək lazım deyil.

Uyğunlaşan “stop-losslar” Cari bazar valotilliyinin şərtlərinə uyğunlaşan “stop-loss” hazırlamaq üçün qoruyucu order yerləşdirməyin başqa yollarını fikirləşmək lazımdır.

Yanaşmalardan biri “stop”un yerini müəyyənləşdirmək üçün qiymət hərəkətini tədqiq etməkdən ibarətdir. Məsələn, “n” sayda günə düşən qiymət kəmiyyətindən “stop-loss” kimi istifadə oluna bilər. Bu metodu biz “kanal stoplossu” (Channel Stop) adlandırırıq.

Kanal stop-lossu cari bazar şəraitinə çox yaxşı uyğunlaşır, belə ki, trendin və valotilliyin dəyişilməsi ilə o da dəyişdirilir.

“Kanal stopu” yüksək valotillik və güclü trenddə qiymətlərdən uzaqda, aşağı valotillik və trendin gücünün zəifləməsi zamanı yaxında yerləşdirilir. Bu “stop”un əsasında məntiq dayanır – biz bilirik ki, vacib maksimumların və minimumların kəsilməyi tez-tez trendin dönüşünə siqnal verir. Ona görə də, maksimumlarda və ya minimumlarda yerləşdirilmiş “stop loss” texniki analiz nöqteyinəzərindən əsaslandırılmış sayılır. w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Bu “stop”un çatışmazlığı odur ki, güclü trend zamanı çox uzaqda, aşağı valotilliyə malik bazarda isə əksinə, çox yaxında yerləşə bilər. Bundan başqa mümkün itki səviyyəsi daim dəyişir. Bu da əməliyyata düşən riskin səviyyəsini hesablamağı çətinləşdirir.

Digər strategiya “stop loss”un yerini mühüm müqavimət və dəstək səviyyələrinə əsasən müəyyən etməkdir. Eyni məqsədlə mühüm bazar patternlərindən də istifadə etmək olar. Bu yanaşmanın üstünlüyü ondan ibarətdir ki, “stop” məntiqə uyğun olaraq, bazarın proqnozları pozub, qeyrimüəyyənliyə yön aldığı sərhədlərdə yerləşdirilir.

Biz müəyyən dövrə görə orta ticarət diapazonundan (Average True Range) və ya qiymətlərin standart sapmasından (Standard Deviation) istifadə edə bilərik. Bu halda sadəcə müəyyən dövr üçün Average True Range-i götürüb hansısa bir faktora vurmaq və girişi həmin aralıqda yerləşdirmək olar. “Average True Range”-ə əsaslanan “stop-loss”dan istifadədə üstünlük bundan ibarətdir ki, o, cari bazar vəziyyətinə çox uyğunlaşır. Giriş nöqtəsindən çıxış nöqtəsinə qədər olan məsafə yüksək bazar valotilliyi dövründə

artacaq, aşağı bazar valotilliyi dövründə azalacaq. Hərçənd, real praktika göstərir ki, qısamüddətli bazar valotilliyi son dərəcə kiçik olanda sıx “stop”lar ani hərəkətlə işə düşür. “Stop”ların belə yanlış işə düşmələrinin qarşısını almaq məqsədilə qısamüddətli bazar valotilliyini hesabladığımız kimi (34 gün), uzunmüddətli bazar valotilliyini də hesablayırıq (15-20) və cari vəziyyətdə valotilliyin böyük olanından istifadə etməklə “stop”u yerləşdiririk. “Standard Deviation” da eyni qaydada istifadə olunur. Hər ikisində məqsəd ani hərəkətlərini nəzərə almamaq, amma qiymətlər həqiqətən açıq pozisiyaya qarşı ciddi hərəkətə keçəndə itkiləri azaltmaqdır.

“Stop”lar çox sıx və ya çox böyükdürsə...

Tez-tez belə bir halla rastlaşırıq ki, ya “stop-loss”lar sıx olanda yanlış işə düşür, ya da əksinə, çox böyük olanda əsassız yerə kapitalın itkisinə gətirib çıxarır.

Araşdırmalar göstərir ki, bir çox sistemlər üçün nisbətən böyük “stop”ların olması sərfəlidir. İlk baxışdan elə görünür ki, “stop” nə qədər tez işə düşürsə, itki də bir o qədər az olar. Amma bu məntiqi nəticə test zamanı öz təsdiqini tapmır. Demək olar ki, bütün hallarda geniş “stop-loss”lar daha çox gəlirli əməliyyat verir və itkiləri azaldır. Xırda “stop”lar psixoloji baxımdan cəlbedici görünür, amma həqiqətən də sistemin effektivliyini azalda bilər – çünki qiymətlərin ani hərəkəti zamanı tez-tez işə düşürlər. Digər tərəfdən, böyük “stop”lar da psixoloji cəhətdən cəlbedici görünə bilərlər:

8

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET 8

çünki onlar gec işə düşürlər və böyük “stop”lara malik sistemlər adətən daha çox gəlirli əməliyyat verirlər. Amma böyük “stop”ların başqa cəhəti də odur ki, treyder

Vacib mövzu müşahidə etmişik. Əməliyyat açdıqdan sonra tez-tez “stoploss”un həcmini dəyişmək olar.

Biz hesab edirik ki, ilk günlər daha böyük “stop”lar qoymaq, sonra onların həcmini dəyişmək lazımdır. “Stop”un dəqiq həcmi və onun necə dəyişdirilməsi sistemin xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla müəyyənləşdirilməlidir. Bəzi trendi izləyən sistemlər üçün əməliyyatın ilk günləri böyük “stop”lardan istifadə etmək, növbəti günlərdə onları 50 faiz və daha çox azaltmaq yaxşı metoddur. Bu texnika məntiqi əsasa da malikdir.

“stop-loss”ları qəbul etmə riski xeyli azalır və ya ümumiyyətlə, aradan qalxır.

“Stop-loss”u düzgün dərk və istifadə etmək treyderlərin bazarda sağ qalması üçün həyati vacib məsələdir. “Stop-loss”lar ticarət zamanı yarana biləcək itkinin həcmini effektiv şəkildə məhdudlaşdırır. Bununla da ticarətin ən vacib şərtlərindən birinə öz müsbət təsirini göstərir: ticarət kapitalını qoruyub saxlayır.

“Stop-loss”-uz ticarət –kapitalın itirilməsinə aparan yoldur.

Növbəti sayımızda:

böyük itkilərdən əziyyət çəkir.

Tez-tez baş verməsə də, itkilərin həcmini psixoloji qəbul etmək çətindir.

Bu problemin kompromis həlli varmı?

Biz inanırıq ki, var. Araşdırmalar zamanı maraqlı bir fenomen

Böyük “stop loss” probleminin həllinin başqa yolları da var.

Məsələn, daha uzunmüddətli əməliyyatlar üçün istifadə olunan “breakeven stop” (müəyyən sayda punktları qoruyan stop) və ya “profit protection stop” (gəliri qoruyan stop). Bu stopların aktivləşdirilməsindən sonra böyük

- “Stop”ların başqa hansı növləri var?

- Trendlə işləyərkən ən effektiv “stop” hansıdır?

- “Kanal stopu” və “asılmış stop” harada tətbiq olunmalıdır?

- Bir neçə “stop” necə birləşdirilə bilər?

Ötən ilin sözləri

A

lman Dili Cəmiyyəti (GfdS) 2011-ci ildə Almaniya üçün ən vacib və önəmli sözlərin “top10”luğunu müəyyənləşdirib. İlk yerdə ekspertlər “stress-test” sözünü qoyublar. Belə ki, ötən il Avropa banklarına tətbiq edilən stress-testlər qitədə haqqında ən çox danışılan mövzu olub. İkinci yerdə dayanan söz yenə də maliyyə sferası ilə bağlıdır. Bu, avronun xilası kontekstində işlədilən “dəstək vermək” ifadəsidir. Üçüncü yerdə almanların ərəb w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

ölkələrində meydana çıxan inqilablara verdiyi adı ifadə edən “arabellion” neologizmi gəlir.

“Top-10”luğa daxil olan digər söz budur: “Merkozi”. Ötən il Angela Merkel ilə Nikolya Sarkozi birlikdə Avrozonanın taleyini həll etməyə çalışdıqları üçün almanlar onların ikisini bu ad altında birləşdiriblər.

Onuncu yerdə “Uoll-Striti işğal et” hərəkatına qoşulanların “Biz

99 faizik” şüarı gəlir. Bu hərəkat təkcə Amerika ilə məhdudlaşma-

yaraq, Avropaya, o cümlədən, Almaniyaya ya da yayılmışdı.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

35

36

SINAQ

w w w.i nf o r ex.az ( 012) 43753 23, 43 678 44

Özünü yoxla!

İn Forex

02 (24) / fevral,

2012

PRİZMA

37

Əsas sual

Sən niyə ticarət aparırsan?

Treyderin məqsədi ...Nədir və nə olmalıdır lardır. İndi isə ticarətin mənası probleminə daha dərindən yanaşaq.

qazanmaq fikri ilə qənaət etmək istəyənlər uğur qazana bilməyəcək. Bunu səsvermənin də nəticələri də göstərir.

1. Pul. 3. Oyun oynamaq.

Məzahim Məmmədov

T

icarətin mənası barədə düşünərkən ilk olaraq belə fikirlər yaranır ki, əsas məsələ “ticarət”də deyil, “konkret bir adamın ticarətində”dir. Konkret bir insanın ticarət aparmaqda məqsədləri isə bunlar ola bilər: 1. Hesabda pulu artırmaq üçün ticarət.

2. Mövcud pulun qorunub saxlanılması üçün ticarət. Yəni sual yarananda ki, qoruduğun pulları nə edəsən, gedirsən birjaya.

3. Oyun oynamaq. Adrenalin, böyük kredit dəstəyi, enişlər və qalxışlar, bir sözlə, adi ruletka.

4. Özünü inkişaf etdirmək.

5. Mənasızlıq. Çox maraqlı bir məqamdır.

6. Digər səbəb.

Keçirdiyimiz sorğunun nəticələri elə də təəccüblü olmadı: çoxları pul qazanmaq üçün ticarət apardıqlarını bildirdilər.

Amma nüanslar da var.

Bəzi adamlar özlərini inkişaf etdirənlər, bəziləri oyunçular, bəziləri isə “başqa” fikirli insanwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Ən sadə və anlaşılıqlı, sorğuda iştirak edənlərin çoxunun da səs verdiyi bir səbəb. Bu, çoxları üçün (amma hamı üçün yox və bu vacibdir!) stimuldur, burdan da fəaliyyət metodları - “soyuqqanlı hesabat”, “riskli menecment” və “sistemli yanaşma” meydana gəlir.

Birja ticarətinin xüsusi bir məqamı da var – biri qazanırsa, biri itirir. Bu, birja üçün normal haldır. Amma əmək barədə adi təsəvvürdən fərqlidir. Qısaca desək, burdan da “5/95 faiz” məfhumu ortaya çıxır. Burda əsas olan rəqəmlərin dəqiqliyi deyil, mənadır, yəni çoxluğun hesabına iştirakçıların az bir hissəsi pul qazanır.

2. Toplanmış pulun qorunub saxlanması İki hədəf əsas götürülür: infliyasiya səviyyəsində gəlir və etibarlılıq. İnfliyasiya səviyyəsindən yuxarı stabil gəlirə real zəmanət verəcək insanlar çoxdurmu? “5/95” qaydası və birjanın əvvəldə göstərilmiş işləmə mexanizmi (“biri itirir, biri qazanır”) belə insanların çox olduğuna şübhə yaradır. Maraq üçün nəzər salsaq görərik ki, pul

Bu barədə onu deyə bilərəm ki, sorğu zamanı 1 nəfər səs verdi. İkincisi, burada müzakirə olunacaq elə bir məqam yoxdur, amma kiməsə maraqlıdırsa, poker oyunçularının forumlarını ziyarət edə bilər.

Bir məsələni deyə bilərəm ki, bu günkü birjalar öz “gözlənilqməzliyi” ilə belə, nə kazino, nə də ruletka, poker oyunlarına bənzəyir. Güman edirəm ki, məhz buna görə elə də çox adam buna səs verməyib. Yəni birja oynamaq üçün o qədər də maraqlı yer deyil.

4. Özünü inkişaf etdirmək. Əsas tezis budur ki, özünü inkişaf etdirmək məqsədilə birjaya gəlmiş insanlar prinsip etibarilə uduza bilməzlər. Fond bazarında qiymətləndirmə kriteriyası kimi maliyyə uğuru çıxış edirsə, amma özünü inkişaf etdirməyə can atan istədiyinə burada nail ola bilmirsə və hesabında itki varsa, nə edir?

Tamamilə doğrudur! Özünə ayrı istiqamət axtarır! Maliyyə uğurunun əsas yer aldığı özünü inkişafa meylli insan gec-tez öz yolunu tapacaq.

8

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

PRİZMA 8

38

Buradan vacib bir nəticə çıxarmaq olar: həqiqətən özünü inkifaş etdirməyi qarşısına məqsəd qoyan insan əvvəlki depozitini itirdiyi halda bazara yeni bir depozit gətirəcək.

Daha bir qeyd. Mənim fikrimcə, bu kateqoriyaya daxil bazar iştirakçılarının hərəkətlərindən treydinqin əsas qabaqcıl ideyaları meydana gəlir.

Yenilik axtaran insanlar üçün pul xeyli qeyri-müəyyən rola malikdir. Onun üçün fəaliyyətinin nəticəsi kimi hesabda məbləği görmək yox, məhz bazarı udmaq faktı vacib yer tutur.

5. Mənasızlıq və ya “heç bir məqsəd güdməmək” Burada bir az təhrif var, belə ki, “mənasızlıq” və “heç bir məqsədin olmaması” fərqli amillərdir. Sorğunun nəticələrini nəzərə alsaq, bu bəndə bir o qədər diqqəti cəlb eləmək istəmirəm.

Əsas sual Sadəcə, qeyd edək ki, mənasız və məqsədsiz ticarət aparan cüzi faiz adamlar var.

Beləliklə, ticarətin mənasına, daha dəqiq desək düyməyə basanların motivlərinə aydınlıq gətirdikdən sonra birjanın mövcud olmasının mənasını izah etməyə çalışacam.

Bir neçə ay davam edən səsvermənin nəticələrinə görə məlum olur ki, əsas stimul - puldur.

Heç kimə sirr deyil ki, birjada ticarət mənfi riyazi gözləməyə malikdir. Burdan da belə bir nəticəyə gəlirik – artım üçün daim birjaya pul axını lazımdır. Ona görə də nə qədər yaxşı spekulyant/treyder olsa da, vəsait daxil olmasa gec-tez birja onları udacaq. Amma fakt fakt olaraq qalır ki, heç də az adam pis yaşamır bu biznesdə.

Bəs axın haradan gəlir? Hansı məqsədlə bu edilir?

Müəyyən şübhələr var ki, kimsə bu yolla (birjaya daim vəsait axını) spekulyantların qayğısına

qalır – axı bizdə kapitalizmdir.

Görünür, nəsə başqa bir məqsəd var. Çox yazmayacağam, qısaca göstərəcəm. Mənim fikrimcə bu likvidliyin mənbəyi ABŞ-dır. İkinci suala cavab elə də asan deyil: fond bazarlarına vəsaitlərin yeridilməsində məqsəd inflyasiyanı azaltmaq idi. Hərçənd, məlum oldu ki, hər şey göründüyü kimi asan deyilmiş və fond bazarına da sonsuzadək vəsait yeritmək olmaz. Nəticədə bu gün vacib bir məsələ gündəmdədir ki, fond bazarları inflyasiya üzrə öhdəliklərinə düşən vəzifəni yerinə yetirir, yoxsa yox. Əgər “artıq eləmirlərsə”, onda heç bir birja ticarəti təcrübəsi bütün dünya üzrə spekulyantları iflasdan qurtara bilməyəcək, bunu qabaqdaca tez duyub cəld tərpənərək kapitalını fond bazarından çıxaranlardan başqa.

P.S. Xahiş edirəm, düzgün başa düşəsiniz. Bu, sadəcə həqiqətə varmağa cəhd etmək üçün aparılan bir müzakirə idi.

Facebook-da bizə qoşulun w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NÜA N S L A R

Texanalizin sirrləri

Qiymət qrafikinin “kvant mexanikası” “Elementar hissəciklər”in köməyilə qiymətin hərəkətini necə analiz etmək olar

T

exniki analiz xəttlərin düzülüşü və indikatorlardan istifadə qaydalarının cəmindən ibarətdir.

Texniki indikatorlar çoxdur. Onların əsas vəzifəsi qiymətin hərəkətinin “boş” qrafikdə adi gözlə görünməyən cəhətlərini göstərməkdir. Amma bu cür klassik yanaşmanın bir sıra çatışmazlıqları da var.

Qrafiklər və indikatorlar Qiymətin hərəkətini əks etdirmək üçün şamların ardıcıllığından istifadə olunur. İndikatorlarda isə Açılış (Open), Bağlanış

bağlanış qiymətinin faiz və kəmiyyətcə dəyişikliyini əks etdirən qrafiklər də var. Bunlara Kaqi, Renko, punkt-rəqəmsal (Point & Figure charts) və üçxəttli kəsilmə (Threeline brake charts) qrafikləri aiddir. Son 3 qrafikdən “boş” formada istifadə olunur.

Onların hərəsinin özünün istifadə qaydaları və interpretasiyası var.

Texniki indikatorlardan isə ilk 3 qrafik növündə istifadə olunur.

Amma bir barda və ya şamda çox az informasiya var. Ona görə də tendensiyanın üzə çıxması və ya onun dəyişməsi barədə siqnalın əldə olunmasını bir neçə şamla

yğunluq u a n u n a q ə d n ti Qiymət hərəkə aramır. y ə iş m a ş a ıc r çün ay üzə çıxarmaq ü issəcikdir” h r ta n e m le e “ O, ən balaca (Close), Maksimum (High) və Minimum (Low) qiymətlərindən istifadə olunur. Əksər hallarda bağlanış qiyməti əsas götürülür. Qiymət qrafiklərini qurmağın müxtəlif metodları var. Daha geniş yayılmışları – xətti qrafik (Line chart), barlar və şamlardır. Bu sadə və aydın üsullardan başqa, www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

analiz etmək lazım gəlir. Yəni, texniki indikatorlara müraciət olunur.

Qərbdə məşhurlaşdırıb. Şamların analizi prinsipinə nəzər salaq. Hər şam ayrılıqda tədqiq olunur. Onun konfiqurasiyası 4 qiymət – açılış, bağlanış, maksimum və minimum arasındakı qarşılıqlı əlaqədən asılıdır. Bir şamın 16-ya qədər konfiqurasiyası ola bilər (big black candle, big white candle, doji, hammer, hanging man və s.). Şamlar həm də 2, 3 və hətta 4 şamdan ibarət fiqur formalaşdıra bilərlər. Şam qrafiklərinin analizi məhz elə bu cür formasiyaların interpretasiyasından ibarətdir. Faktik olaraq şamları analiz etməklə qiymət qrafikindəki “elementar hissəcikləri” tapmağa cəhd göstərmək və onların köməyi ilə xaotik qiymət hərəkətinə qaydalar müəyyənləşdirmək olar. Amma bu istək ona gətirib çıxarır ki, “elementar hissəciklər” həddindən artıq çox olur: axı mümkün formasiyaların da sayı 100-dən artıqdır! Şamların 4 kombinasiyası

İndikatorsuz analiz Şam və ya bar qrafiklərini indikatorlarsız analiz etmək olarmı?

Bilirik ki, bu məsələdə daha çox uğur qazananlar yaponlar olub, Stiv Nison isə həmin metodu

Qiymət qrafiklərini hissələrə (“kərpiclərə”) bölmək və xaotik hərəkətdə qanunauyğunluq aşkarlamağa dəfələrlə cəhd göstərilib.

8

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

39

40

NÜA N S L A R

Texanalizin sirrləri şamdan ibarətdir. Bu, kifayət qədər iri “elementar hissəcikdir”.

8 Şəkil 1. Bill Vilyams belə formasiyaları “fraktal” adlandırmağı məsləhət gördü Qiymət hərəkətində qanunauyğunluq üzə çıxarmaq üçün ayrıca şam işə yaramır. O, ən balaca “elementar hissəcikdir”. Analitikləri bu xırda hissələrin qarşılıqlı əlaqələri – daha böyük hissələr maraqlandırır.

“Ticarət xaosu” və “Birja ticarətində yeni ölçülər” kitablarının müəllifi Bill Vilyams belə hissəciklər kimi fraktalları götürməyi təklif edir (şəkil1).

Onun fikrincə, fraktal modelləri cəmi dörd dənədir və hər biri 5

Tomas Demark “Yeni elm: Texniki analiz” kitabında qiymət qrafiklərini strukturlaşdırmaq üçün öz adını verdiyi dayaq nöqtələrindən yararlanmağı təklif etdi. Dayaq nöqtələri sonsuz qiymət axınında sərhəd xəttlərini əks etdirir. Amma birinci səviyyənin nöqtəsini qurmaq üçün 3 şam tələb olunur, ikinci səviyyənin nöqtəsi üçün artıq

təşkil etməyə çalışaq. Qrafikə diqqətlə baxsaq, görərik ki, iki şam yalnız 4 mümkün kombinasiya verir (şəkil 2): Rally, Reaction, Inside və Outside.

Beləliklə, iki şamdan ibarət sadəcə 4 formasiya, 4 “elementar hissə”yə baxdıq. Onlardan hər birini dəqiq təsvir edək.

• Rally (artan) - bugünki maksimum və minimum mü-

əsələn, m r, la r a z a b n ə 24 saat işləy mətləri iy q ış n la ğ a b ə ılış v Foreks üçün aç l oynamır o r ir b ç e h , ə tl ümumiyyə

5 şam lazımdır.

Qrafikdə yeni “elementar hissəcik” əldə etmək üçün kifayət qədər çox gözləmək lazımdır – 3-5 period. 5 şamı gözləyərkən qiymət çox uzağa gedə bilər. İki şamla nə etmək olar?

“Elementar hissə”ni iki şamdan

vafiq olaraq dünənkindən yuxarıdır; • Reaction (enən) - bugünki maksimum və minimum müvafiq olaraq dünənkindən aşağıdır; • Inside (bağlı və ya daxili) bugünki maksimum dünənkindən aşağı, minimum isə dünənkindən yuxarıdır; • Outside (açıq və ya xarici) bugünki maksimum dünənkindən yuxarı, minimum isə dünənkindən aşağıdır.

Qiymət hərəkətinin impulsu

Şəkil 1. Formasiyalar müxtəlif rənglərlə göstərilib.

Rally – yaşıl, Reaction – qırmızı, Inside – göy və Outside – çəhrayı.

Yalnız Rally və Reaction hərəkət istiqamətinə işarə edir.

Inside və Outside isə pauzanı göstərir. w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

Günlük qiymət qrafiklərini təklif edilən 4 formasiyanın köməyilə analiz edək (şəkil 2). Günlük maksimum (high) və minimumlara (low) xüsusi diqqət yetirək. Əgər onları gündəlik qiymət hərəkəti üçün müqavimət və dəstək səviyyələri hesab etsək, açılış (Open) və bağlanış (Close) qiymətləri əhəmiyyətini itirəcək.

High və Low səviyyələri bazar iştirakçıları – treyderlər tərəfindən formalaşdırılır.

8 İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

NÜA N S L A R 8

Gün ərzində qiymət Low-dan aşağıya düşə (burada o, “buğa”ların dəstəyinə rast gəlib) və High-dan yuxarı (burada “ayı”ların müqavimətinə rast gəlib) qalxa bilməyib. Birjada ticarət qabağı bütün daxil olan orderlər barədə informasiyaya malik olan birja mütəxəssisləri əmrlər yerləşdirirlər ki, ticarətə başlayarkən balanslaşdırılmış aksiya qiyməti əldə etsinlər. Əməliyyatlar yalnız birja sessiyalarında həyata keçiriləndə Open və Close qiymətləri bazar iştirakçıları tərəfindən yox, birja qonqunun səsi ilə formalaşdırılır. 24 saat işləyən bazarlar, məsələn, Foreks üçün açılış və bağlanış qiymətləri ümumiyyətlə, heç bir rol oynamır.

Bu nöqteyi-nəzərdən qiymət qrafikini gözdən keçirsək, görmək

Texanalizin sirrləri olar ki, yalnız iki formasiya – Rally və Reaction bir istiqamətli qiymət hərəkətinə işarə edir (şəkil 2). Digər ikisi - Inside və Outside isə mövcud tendensiyada pauzadır. Artan Rally formasiyasında cari şam əvvəlkindən yuxarıda yerləşib, yəni yeni High qiyməti əvvəlki maksimumdan yuxarıdır və yeni Low qiyməti əvvəlki minimumdan yuxarıdır.

Artım trendi aydın nəzərə çarpır.

Söylənənlərin əksi eniş trendinə işarə edən enən Reaction formasiyasına aiddir.

Inside daxili kombinasiya zamanı qiymətlər əvvəlki səviyyədə qalıb, amma gündəlik hərəkət diapazonu daralıb. Bu, yan trenddir.

Outside xarici formasiyası zamanı qiymətlər heç bir istiqamətdə getməyib, amma ticarət daha qeyri-stabil keçib, əvvəlki

günlə müqayisədə gündəlik hərəkət diapazonu, yəni gündəlik müqavimət və dəstək səviyyələri arasındakı məsafə böyüyüb.

Amma bu da yan trenddir.

Hərçənd, qrafiklərdə “elementar hissələr” son dərəcə xaotik yerləşiblər.

Xaosda necə nizam görmək olar Xaotik qiymət hərəkətində strukturu necə görmək olar?

Pozisiyanı açdıqdan sonra treyderə trenddə qalmaq vacibdir. Bu, uzunmüddətli investorlara aid olduğu kimi, deytreyderlərə də aiddir. Hesab olunur ki, qiymət mövcud istiqamətdə müqavimətə rast gəlib, istiqaməti dəyişənə qədər trend davam edir.

Ardı gələn sayımızda.

“İnforex” dəvət edir

Gəlin, birlikdə baxaq w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

41

42

TERMİNLƏR

Orderlərin fərqi

Həyəcan zəngi və qəti imkan tədbiri

“Margin Call” “Stop Out”-a qarşı B

Margin Call – 30% əzi foreks brokerləri Stop Out – 20% yalnız marja ilə işlədikBu, o deməkdir ki, cari hesabıləri halda, digərləri həm marja, həm də stop-outla nız lazımi marjanın 30%-nə bərabərləşəndə brokerdən xəbərişləyir. Bəs fərq nədədir? darlıq almış olursunuz: bu, ya platformada müəyyən işarə ilə Margin Call brokerin xəbərnəzərə çarpa bilər (məsələn, cari darlığıdır ki, hesabınız müəyyən hesab qırmızı rəng almağa %-də tələb olunan marjanı keçdiyinə görə aktiv əməliyyatları açıq başlayır), ya müəyyən məktub və saxlamağa vəsait (cari gəlir – cari ya e-mail və s. vasitəsilə bildiriləcək ki, aktiv pozisiyalarla itki + istifadə olunmayan qalıq) ticarəti davam etdirmək üçün kapçatışmır.

Stop out müəyyən faizlə marja ital kifayət etmir. Yəni siz ya pozisiyaların bəzilərinin bağlansəviyyəsidir ki, balans ona çatanması barədə fikirləşməli, ya da da ticarət platforması avtomatik lazımi minimal marjanı təmin olaraq pozisiyaları bağlayacaq. etmək üçün hesaba əlavə vəsait Əgər siz ticarət şərtlərində belə yerləşdirməlisiniz. bir bəndlə rastlaşırsınızsa: Əgər bunu vaxtında eləməsəniz və bazar əməliyyatların itkisini azaldacaq istiqamətə getməsə, “Stop Out”a yaxınlaşacaqsınız. Bu halda sistem (Ticarət Platforması) avtomatik olaraq əməliyyatlarınızı ən sərfəli olanından başlayaraq, minimal marja tələb edəninə qədər bağlamağa başlayacaq.

Əgər siz ticarət şərtlərində aşağıdakıları görürsünüzsə: Margin Call – 100% Stop Out barədə məlumat yoxdur Bu, o deməkdir ki, Margin Call = Stop Out = Lazımi marjanın 100%-i.

Kapitalınız lazımi marjanın 100%-nə çatanda siz marjaya (vəsaitə) ehtiyac duyulduğuna dair siqnal əldə edəcəksiniz və əməliyyatlar yuxarıda qeyd olunmuş yolla (daha gəlirlidən başlayaraq) məcburi qaydada dayandırılacaq. Burada xəbərdarlıq etapı ixtisar olunub. Broker əvvəlcədən xəbərdarlıq etmədən pozisiyaları bağlamaq hüququnu özündə saxlayır.

Formullar və nümunələr

Hər açıq pozisiyanın marjinal tələbinin hesablanması üçün: Tələb olunan marja = (Cütlüyün bazar qiyməti * Lot)/Kredit çiyini Məsələn, siz eur/usd 1,3500 cari bazar qiyməti və 1:400 kredit çiyini ilə 0.1 lotla (əsas valyutanın 10 000 vahidi) pozisiya açmaq istəyirsiniz:

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TERMİNLƏR

Orderlərin fərqi

8

Tələb olunan marja = (1,3500 * 10 000) / 400 = 33.75$ Belə bir əməliyyat açıb, ticarəti davam etdirmək üçün sizin hesabınızda ən azı 33.75$ vəsait olmalıdır. Əgər biz 2 x 0.1 lotla açsaq, tələb olunan marja iki dəfə artır = 67.5$ və s. Nə qədər çox əməliyyat açılırsa, onları bazarda saxlamaq üçün tələb də artır.

Ticarət hesabı = ticarətdə istifadə oluna bilən passiv ticarət vəsaitləri + açıq pozisiyaların cari gəliri – açıq pozisiyaların cari itkiləri.

Margin Call = Ticarət hesabı tələb olunan marjaya bərabər olur.

100%-lik Margin Call-un daha aşağı faizli Margin Call və Stop Outlarla müqayisədə müsbət və mənfi cəhətləri: Sadə desək: (+): itkilər qaçılmaz olanda 100%-lik marja treyderin daha çox puluna qənaət edir; (-): 10%-lil marjada iflasa uğramış hesabda cəmi bir neçə dollar qalır; (-): 100%-lik marja o deməkdir ki, Margin Call daha tez-tez

xəbərdarlıq edir; (+): 10%-lik marja Margin Call-u daha gec almaq riskini gücləndirir; (+): 100%-lik marja moneymanagmentin son mərhələdəki işini sizin yerinizə edir, ona görə də, sizin tam formalaşmış moneymanagment vərdişləriniz yoxdursa, balansınızı son qəpiyinə qədər itirməmiş olursunuz; (-): 10%-lik marja hesabın və marjanın peşəkarcasına idarə olunmasını və onların tam başa düşülməsini tələb edir.

Margin Call və Stop Out-lardan necə qaçmalı?

1. Kredit “çiyni”ni diqqətlə seçin.

Aşağı kredit “çiyni” seçərkən əməliyyat açıb ticarət aparmaq üçün kifayət qədər balansa malik olduğunuza əmin olun. Yuxarı kredit “çiyni” seçərkən hesabınız

üzərində nəzarəti itirəcəyinizə səbəb olacaq həddindən çox əməliyyat açmayacağınıza əmin olun.

2. Risklərinizi azaldın. Eyni vaxtda neçə irihəcmli əməliyyat açmayın. Tələb olunan marja və istifadə olunmayan marja statistikasına diqqət yetirin.

3. Hesabınızdakı rəqəmlərin mənasını anlamaqda çətinlik çəkirsinizsə, mövzu ilə bağlı əlavə məlumatlar əldə edin.

4. Hesabınızı ağır itkilərdən qorumaq üçün “stop-loss”lardan istifadə edin.

5. Əgər pis vəziyyətdəsinizsə və Margin Call yaxınlaşırsa: a) “kredit çiyni”ni artırmağa çalışın b) hesabınıza əlavə vəsait yatırın c) gəlirsiz əməliyyatları platforma sizin yerinizə etməmişdən özünüz bağlayın d) hedclənmiş əməliyyatlardan sonra necə çıxacağınızı bilirsi nizsə, əməliyyatı xedcləyin (təcrübə tələb edir) Bütün bu tədbirlər Margin Callun qarşısını almağa yönəldilib, amma siz onsuz da itkili əməliyyatlarınız daha ağır yükə çevrilməmiş onları idarə etməlisiniz.

Azərbaycanda Yeganə Forex TV

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

43

44

“İn “İn Forex”in təhlil və proqnozlar bürosu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

E K S P E RT R ƏY İ

45

Təhlil

Müəmmalı ay Fevral üçün ekspert proqnozları

F

Fərid Hüseynov:

evral ayı treyderlər üçün bir qədər qeyrimüəyyən başlayıb: avro/dollarda uzunmüdətli enişdən sonra müşahidə olunan artım nədən xəbər verir? Trend dəyişibmi? Yoxsa bu, sadəcə korreksiyadır? Üstəlik, belə müəmmalı vəziyyət başqa cütlüklərdə də var.

Məsələyə aydınlıq gətirmək üçün biz ənənəvi ekspertlərimizə yenə də iki ənənəvi sualla müraciət etmişik:

- Avro/dollarda ortamüddətli artım və sonra uzunmüddətli eniş gözləyirəm.

Səbinə Məmmədqızı: - Məncə funt/dolları da diqqətdə saxlamaq lazımdır: cütlük artıma meyllidir.

Qafar İmanverdiyev:

1) Fevralda eur/usd cütlüyündən nə gözləyisiniz?

2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyi məsləhət görərdiniz?

- Eur/usd, çox güman ki, “üçbucağı” yuxarıya qırıb, yeni maksimumları yoxlaycaq.

Mavlet Baqiyev:

Fərid Hüseynov

1) Hazırda Avro demək olar ki, stabil vəziyyətdədir. Yəni cütlük tam olaraq nə “buğa”, nə də “ayı” trendində uzunmüddətli hərəkətini bərpa edib. Amma belə düşünürəm ki, fevral ayında avro əgər 1.32-dən yuxarıda möhkəmlənsə, 1.34-ə qədər qalxa bilər. Cütlüyün eniş trendini bərpa etməsi üçün www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

1.29-dan aşağıda möhkəmlənməsi lazımdır. Ortamüddətli artım və sonra uzunmüddətli eniş gözləyirəm.

2) Usd/chf cütlüyünə diqqət yetirmək yerinə düşər. Belə ki, qiymət artım trendini kəsib, çox güman, fibonaççi sərhədlərindən birini test etməyə çalışacaq. Yəni 0.8650-0.8700 ətraflarına qədər düşə bilər.

Usd/cad isə son dərəcə əhəmiyyətli dəstək səviyyəsinə çatıb. 0.9850-0.9900 ətraflarını qıra bilsə, 0.9650, daha sonra 0.9350-ə qədər enə bilər.

Aud/usd-nin keçən ilin maksimumunu test etməsinə bir maneə yoxdur. Ona görə də 1,1100 ətraflarına qədər ortamüddətli per-

- Unutmaq olmaz ki, Avrozonanın probleməri yerində qalır, investorların əhvalını isə proqnozlaşdılmaq çətindir. İlqar Vəliyev: - “Ayı” əhvalının güclənməsi üçün əvvəlcə eur/usd 1,29-dan aşağıya enməlidir. spektivdə qalxa bilər.

Səbinə Məmmədqızı 1) Avro/dollar 1.2630 -25 dəstəyini yoxladıqdan sonra yuxarı qalxmağa çalışır və mənə elə gəlir ki, bu ay ərzində artım cəhdlərini davam etdirəcək.

8

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

E K S P E RT R ƏY İ 8

46

İlkin müqavimətlər 1.3170, 1.3240, 1.3350 -1.34 və 1.36 götürülə bilər.

Əks halda, yəni 1.2620 dəstəyi qırılarsa, 1.2490 səviyyəsi yoxlanılacaq.

2) Məncə funt/dolları da diqqətdə saxlamaq lazımdır,cütlük qalxışa meyllidir, müqavimətlər 1.59 və 1.6030 səviyyələridir.

Eniş üçün cütlük 1.5550 səviyyəsindən aşağıda möhkəmlənməlidir.

Fundamental baxımdan hələ də Yunanıstandakı vəziyyət və yardım proqramı ilə bağlı suallar aktualdır.

Təhlil

isə ona aşağıdan daxil olub və yuxarı sərhədini qıracaq.

Eyni zamanda, qiymət İchimoku sisteminin aşağı A sərhədini qıraraq, içəri daxil olub; bu da öz növbəsində o deməkdir ki, qiymət tezliklə “Down Kumo”nun yuxarı B sərhədinə yaxınlaşacaq, yəni 1.3248 və 1.3453 nöqtələrini yoxlaycaq.

Bu göstəricilərlə yanaşı, Fibonaççi Sistemi ondan xəbər verir ki, qiymət əks istiqamətdə 23.6 % nisbətini qıraraq, 38.2 % səviyyəsi ətrafındadır. Böyük ehtimalla, qiymət bu hədəfləri də

taleyini in d n e tr n ü ç ü ı Fevral ay nacaq lu o c r ə d a d r a yaxın vaxtl dəcəklər. e n ə y y ə ü m r ə göstəricil

yuxarıya doğru qıracaq. Bu ayın maksimum nöqtəsi isə 1.3992-dir. Uğurlar!

2) Digər cütlüklərə gəlincə, məncə, elə ən yaxşı cütlük yalnız “İnforex” şirkətinin Azərbaycanda 1 punktluq spredlə təklif etdiyi eur/usd-dir. Bu ay ancaq ona diqqət yetirməyi məsləhət görürəm.

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

göstəricilər müəyyən edəcəklər. Hər halda, unutmaq olmaz ki, Avrozonanın probleməri yerində qalır, investorların əhvalını isə proqnozlaşdılmaq çətindir.

2) Avronun krosslarına diqqət yetirməyi məsləhət görərdim. Xüsusilə də yena ilə. İlqar Vəliyev 1) Bizim ötən ay gözlədiyimiz korreksiya bitmiş kimi görünür.

Qiymətin 1,23 srateji hədəfinə qədər enişini gözləmək olar. “Ayı” əhvalının güclənməsi üçün əvvəlcə eur/usd 1,29-dan aşağıya enməlidir. O halda ilk hədəf 1,27 ola bilər.

Qafar İmanverdiyev 1) Eur/usd, çox güman ki, H4 zaman intervalındakı üçbucağı yuxarıya qırıb, yeni maksimum nöqtələri yoxlaycaq. Çünki üçbucaq davamedici fiqurdur, qiymət

vacib dəstək səviyyəsidir. Növbəti vacib səviyyə 1,2765-də yerləşir. İndiki vəziyyətdə dəstək zonalarını daha dəqiq müəyyənləşdirmək üçün fibonaççi nisbətlərindən faydalanmağı məsləhət görürəm. Əgər cütlük artım ssenarisini seçərsə, 1,3250 və 1,3450-yə qədər qalxa bilər. Düzdür, artım ehtimalı böyük deyil, amma hər halda, var. Makroiqtisadi göstəricilər də bunu istisna etmir. Fevral ayı üçün trendin taleyini yaxın vaxtlarda dərc olunacaq

Mavlet Baqiyev 1) Hazırda 1,2880 eur/usd üçün

2) Düşünürəm ki, qızıla diqqət yetirməyə dəyər. Bu metal dolların trendinə də bir çox cəhətlərdən təsir göstərəcək.

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

47

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyü keçən sayımızda təqdim etdiyimiz sxemi tamamilə doğrultdu. Ssenari hələ də qüvvədə qalır.

Cütlük (B) İntermediate dalğasını başa çatdırıb. O, W-X-Y Minor mürəkkəb korreksiya strukturuna malikdir. Qiymətin hərəkəti kritik zonanı keçmədi və 76,4%-lik fibonaççi səviyyəsinin ətrafına qayıtdı. İndi (C) İntermediate dalğasının başladığını güman edirik.

Kritik xəttin pozulması bu ssenarinin qüvvədən düşməsi demək olacaq.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

48

Dalğa analizi

Eur/usd

daily Bu ssenariyə görə, Y Minor dalğası başa çatıb. O, aşağı miqyaslı ikiqat üçlükdən (double three) ibarətdir: [w]-[x]-[y] minute. Bu mürəkkəb korreksiya strukturunda [w] dalğası ziqzaqdır, [y] dalğası isə ikiqat ziqzaq.

Maraqlı vəziyyətdir: 4 ədəd müxtəlif səviyyəli “y” dalğası dalbadal gələrək, korreksiyanı komplektləşdirib.

Hazırda artım trendinin ilk dalğalarının formalaşması istisna deyil. İlk hədəf kimi trend xəttinin test olunacağını gözləyirik.

h4 Bu taymfreymdə yuxarıya doğru (i) minuette dalğasının inkişafını müşahidə edirik. O, klassik beş dalğalı impulsdur.

Hazırda impuls başa çatmaq üzrədir. Ardınca (ii) minuette korreksiyasını, sonra yuxarıya doğru daha hərəkətli bir (iii) minuette dalğasını gözləyirik.

8 w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

49

Dalğa analizi

Gbp/usd

8

weekly Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik.

Hazırda qiymət ötən sayımızda təqdim olunan ssenarini tam doğruldaraq, yuxarıya dönüb. Artım trendinin davamını gözləyirik.

Detallar qrafikdə göstərilib.

daily Bu zaman miqyasında [iv] minute korreksiyasının necə bitdiyini və yeni up-trendin - [v] minute dalğasının necə başladığını müşahidə edirik.

Hədəflər aydın görünsün deyə, qrafikə Endryüs çəngəli də əlavə olunub.

8 w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

50

Dalğa analizi

Usd/chf

weekly İstisna deyil ki, dollar/frankın aşağıya doğru uzunmüddətli yolçuluğu başa çatıb. Ya da irimiqyaslı korreksiya fasiləsi yaranıb.

Hazırda (5) İntermediate dalğasının formalaşmasından sonrakı artım cəhdlərinin yaratdığı dalğa strukturlarını müşahidə edirik.

Mövcud variantlar və qiymətin mümkün hərəkət sxemi qrafikdə göstərilib.

daily Qiymət ötən sayımızda qeyd olunan təsdiqləyici (conformative) səviyyəni test etsə də, keçə bilmədi. Ona görə, dərin korreksiya (irregular flat) yaratmağa üz tutdu. Korreksiya bitəndən sonra 3 or C dalğası ilə yuxarıya hərəkətinin bərpa olunacağını gözləyirik.

8 w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/jpy

8

weekly Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal modelinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesini müşahidə edirik. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir. Düzdür, tərəddüdlü və ləng şəkildə.

daily Qiymət kritik səviyyəyə yaxınlaşmadan [ii] or [b] korreksiyasını formalaşdırır. Bu dalğa özündən əvvəlki impulsun sürətini kompensasiya etmək üçün uzunmüddətli “dayaz” struktur seçib. Biz korreksiya bitəndən sonra artım trendinin bərpa olunacağını gözləyirik.

Detallar qrafikdə göstərilib.

ww w.inf o r e x.az ( 012) 4375 323 , 43 6 784 4

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

51

52

TE XANALİZ

Kompleks baxış Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Avronun artım niyyətinin nə dərəcədə ciddi olması onun mühüm müqavimət və dəstək zonalarına çatması zamanı bilinəcək. Bu ay çox güman, xeyli “çaşdırıcı” hərəkətlərin şahidi ola bilərik. Bəzi Avropa ölkələrindəki böhranın “söz-söhbəti” artıq necə deyərlər, köhnəlib. Ona görə də, düşünürəm, bu cür “fitva”larla investorlar Avronu satmayacaqlar. Bu səbəbdən, ortamüddətli artımın 1,3400 ətraflarına qədər davam edəcəyini düşünürəm. 1,2900 eniş üçün mühüm baryerdir. Nə qədər ki, bu dəstək qırılmayıb, bir o qədər artım potensialı aktuallığını saxlayır.

Xülasə:

Avropa ölkələrindəki böhran haqqında söz-söhbətlər artıq “köhnəlib”.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Gbp/usd

8

Cütlük çox mühüm müqavimət səviyyəsinə çatıb. 1.5950-1.5900 keçən ilin ortalarını əhatə edir.

Düşünürəm, əgər səviyyədən yuxarıda möhkəmlənsə, ortamüddətli artım uzunmüddətli artımla əvəzlənə bilər. Bu halda ilk hədəf 1.6150, daha sonra 1.6700 ətrafları olacaq. Əks ssenarini 1.5300-dən aşağıda gözləmək daha məqsədyönlü olardı.

Xülasə:

Əgər 1.5950-dən yuxarıda möhkəmlənsə, ortamüddətli artım uzunmüddətli artımla əvəzlənə bilər.

8 w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

53

TE XANALİZ

Kompleks baxış

8

54

Usd/chf Şəkildən də göründüyü kimi, cütlük azalan bucaq altında çəkilən bütün artım trendlərini kəsib. Amma bu, hələ enişə start demək deyil.

Fibonaççinin korreksiya səviyyələri əgər özünü möhkəm qoruya bilsə, dollar/frank 0.9500 ətrafındakı yeni lokal maksimumu test edə bilər.

Xülasə:

Hər şey Fibonaççi səviyyələrinin möhkəmliyindən asılıdır.

8 w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

8

Usd/jpy Cütlük reyncdədir. Onun hər hansı bir istiqamətdə hərəkətini davam etdirməsi üçün çox vacib, bazarın bütün şaxələrinə təsir edəcək bir xəbər olmalıdır. Qrafikdən də göründüyü kimi, yaponlar zəlzələdən sonra faydasız intervensiyalarla xeyli pulu “çölə atdılar”. Ümumiyyətlə, aşağı valotillik həm cütlüyə olan marağı azaldır, həm də hər hansı əməliyyat verməyi çətinləşdirir.

Xülasə:

Aşağı valotillik cütlüyə olan marağı azaldır.

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

55

56

TE XANALİZ

Made in Japan

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EUR/USD WEEKLY Qar bürüyüb hər yanı Meşədəki komada Yaşayır tənha qarı Matsuo Base Qiymət Tenkan xəttini yarıb və hazırda test edir. Testin nəticəsinə görə hədəf ya Kijun xətti olacaq (1,35), ya da 1,25 zonasında yeni minimum yarana bilər. Odur ki, vəziyyətin aydınlaşmasını gözləyirik.

DAILY

Qiymət “bulud”un altında möhkəmlənib. Heç olmasa 1,2930-a qədər eniş gözləməyə dəyər. “Stop”ları buludun arxasında - 1,32 səviyyəsində qoyuruq.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

57

Made in Japan

8

GBP/USD WEEKLY

Qiymət Tenkan xəttini yarıb, test etmədən uzaqlaşsa da, Kijun xəttinə çata bilməyib. Daha optimal görünən ssenari budur ki, ya 1,59 səviyyəsində sata, ya da 1,55 səviyyəsində (Tenkan test olunanda) ala bilərik. Hazırda nəsə etmək məsləhət görülmür.

DAILY

Qiymət “bulud”u yarıb və ondan yuxarıda möhkəmlənməyə çalışır. Əgər buna nail olarsa, 1,59-a qədər qalxa bilər. Əks halda qiymətin 1,57, sonra isə 1,55-ə qədər enişi mümkündür.

8

w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ 8

58

Made in Japan

USDCHF WEEKLY

Qiymət yardığı “bulud”un üzərində möhkəmlənməyə çalışır. Bazardan kənarda qalmaq və bu “sumo mübarizəsi”nin nə ilə qurtaracağını gözləmək məsləhətdir.

DAILY

Qiymət “bulud”un daxilindədir – demək, bazardan kənarda qalmaq lazımdır.

8 w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Made in Japan

USD/JPY

8

WEEKLY

Qiymət eniş trendinə davam etməyə çalışır, bütün xəttlər aşağıya yönəliblər. Şam analizinə əsasən güman etmək olar ki, 77,10-a qədər kiçik korreksiya gözlənilir. Bu imkandan istifadə edərək, “qısa” əməliyyatlar açmaq məsləhətdir. Hədəf əvvəlki kimidir: 76,00.

DAILY

Enişdən sonrakı korreksiyanı görürük. Artım potensialı yuxarıda Tenkan və Kijun xəttlərinin qovuşduğu zona ilə məhdudlaşır: 77,10. Bu səviyyəyə çatılmasını gözləyirik. Onda sonra almaq, yoxsa satmaq barədə qərar verəcəyik. w ww.i nf o r ex. az (01 2) 4 37532 3, 4367 8 44

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

KLASSİKA

Oxu zalı

Edvin Lefevr

“Birja spekulyantının xatirələri”

B

u kitab ilk dəfə 1923-cü ildə çap olunub, amma o vaxtdan bəri birja sahəsinə aid ən populyar əsərlərdən biri olaraq qalmalıdır.

Kitab dünyanın ən məşhur treyderlərdən biri olan Cessi Livermorun fəaliyyətinin bədii dildə təsvirindən ibarətdir.

spekulyantının xatirələri” bu işin öhdəsindən əla gəlir.

Digər məşhur müəllif Cek Şvaygerin kitaba yazdığı ön sözdə deyilir: “Mən dövrümüzün otuzdan çox böyük treyderindən müsahibələr götürmüşəm. Onlara verdiyim suallardan biri də belə idi: “Sizə ən çox təsir göstərən “İn Forex”in qiyməti: Bu kitabda bazarların və kütlə kitab hansı olub?” Əksəriyyəti 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 “Birja spekulyantının xatirələri” psixologiyasının incəliklərinə deyiblər. Bu kitabı köhnəlməyə qədər necə çatdırılması treyderqoymayan nədir? Mən düşünürəm olaraq meydana çıxıb. lərin neçə-neçə nəslinə birjaları ki, birja treyderinin təfəkkürünün düzgün başa düşməkdə yardımçı Kitabın klassikaya çevrilməsini necə dəqiqliklə qələmə alınması! olub. Əsər o qədər canlı və aktualdır ki, sanki orada təsvir edilən- Treyder onu oxuyanda sanki özünü təsdiqləyən amillərdən biri də budur ki, oradakı bəzi frazalar lər az qala bir əsr əvvəl yox, ötən görür”. çoxdan Uoll-Stritdə zərb-məsələ həftə baş veriblər. Bu, artıq klasdönüb. Məsələn, “Alınmayacaq Kitabda Larri Livinqston adlı sikadır. qədər yuxarı, satılmayacaq qədər treyderin karyerası boyu başına aşağı qiymət olmur”. Əlbəttə, əgər sizə “harada alım, gələnlərdən bəhs edilir.

Kitabdan tez-tez gətirilən daha harada satım” tipli n ə y lə iq d s bir məşhur sitat isə budur: “Mən çevrilməsini tə a y a ik s s la i k z ə ın hər şeyi tamamilə tərsinə edirdim.

Kitab r ki, oradakı b u d u b ə d i ir Pambıq mənə ziyan gətirsə də, onu b dönüb. lə amillərdən ə s ə -m b r ə z ə saxlayırdım. Buğdanın xeyir vern Uoll-Stritd frazalar çoxda məsinə baxmayaraq, onu satırdım.

Spekulyant üçün ziyan gətirən akO, artıq dediyimiz kimi, Cessi tivi uzun müddət saxlamaqdan pis Livermorun prototipidir. Bəziləri tövsiyələr verən “texniki” heç nə yoxdur. Ziyan gətirəni ilk elə düşünürdülər ki, Edvin Lefevr kitab lazımdırsa, Edvin Lefevrin növbədə satmaq, xeyir verəni isə adlı adam yoxdur, bu, elə Cessi əsəri marağınızı çəkməyəcək. mümkün qədər çox saxlamaq Amma biz bunu düzgün hesab et- Livermorun təxəllüsüdür. Çünki lazımdır”. mirik. Ticarət təkcə “harada alım, özü heç vaxt birjada işləməyən İstənilən treyderə tanış vəziyyətbirinin belə əsər yazması inandırıcı harada satım”dan ibarət deyil. dir, deyilmi? Kitabı klassikaya çegörünmür. Əslində isə belə deyil.

Treyder ilk növbədə özünü və kütləni tanımalı, nəhəng simaların Livermor – real şəxsdir, o yazıçı- virən də elə budur: orada hamı bu yolu necə keçdiklərini, özlərinə jurnalist olub. Kitabı yazmamışdan özündə olan nəyisə görəcək və anlayacaq ki, dahilər də səhvlərə və bazara necə qalib gəldiklərini, əvvəl bir neçə həftə Cessi Livermorla geniş söhbətlər aparıb. Əsər dolaşıb yıxıla-yıxıla irəli gedərək, təcrübələrindən hansı nəticələri dahi olublar. da həmin söhbətlərin nəticəsi çıxardıqlarını biməlidir. “Birja www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 02 (24) / fevral, 2012 Jurnalı forumda müzakirə et