Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku by Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Zespół autorski ma nadzieję, że opublikowanie Raportu w Europejskim Roku Kreatywności i Innowacji wzmocni społeczny proces tworzenia inicjatyw w obszarze innowacyjności.

RAPORT o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Czwarta edycja Raportu o innowacyjności gospodarki Polski wydanego przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN zawiera: • analizy makroekonomiczne i mikroekonomiczne, • oceny innowacyjności przedsiębiorstw, • Listę 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw, • listy rankingowe firm innowacyjnych wg zatrudnienia, • zestawienia patentów firm oraz innowacyjnych produktów i usług.

RAPORT 2008

o innowacyjności gospodarki Polski w

roku

redakcja naukowa Tadeusz Baczko

Warszawa, 2009

Przygotowano w ramach Sieci Naukowej „Ocena wpływu działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy” koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk

pod patronatem honorowym Prof. dr hab. inż. Michała Kleibera Prezesa Polskiej Akademii Nauk

Raport ukazał się w ramach Europejskiego Roku Kreatywności i Innowacji Partner Raportu

Partner medialny

Redakcja naukowa: Tadeusz Baczko Redakcja części makroekonomicznej: Małgorzata Pieńkowska Redakcja części mikroekonomicznej: Ewa Krzywina Redakcja: Joanna Pęczkowska Opracowanie graficzne okładki: Jacek Tarasiewicz Opracowanie typograficzne: Anna Wojda

Realizacja wydawnicza: Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Górczewska 8,01-180 Warszawa tel. 022 632 11 39, 022 632 11 36, fax wew. 212 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl

Spis treści Tadeusz BACZKO, Innowacyjność w warunkach kryzysu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

CZĘŚĆ MAKROEKONOMICZNA (pod redakcją Małgorzaty Pieńkowskiej) . . . . . . . . . 23 Leszek Jerzy JASIŃSKI, Sposoby rozumienia konkurencyjności i nowoczesności . 25 Urszula PŁOWIEC, Innowacyjność Polski na tle innych krajów Unii Europejskiej . 35 Łukasz HARDT, Problem innowacyjności polskiej gospodarki w kontekście budowania efektywnej polityki rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Grażyna NIEDBALSKA, OECD Innovation Strategy – nowa strategia innowacji dla świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Iwona NOWICKA, Scenariusze rozwoju polskiej gospodarki jako rezultaty wybranych projektów foresight realizowanych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Marzenna Anna WERESA, Udział firm z kapitałem zagranicznym w polskiej wymianie handlowej towarami zaawansowanymi technologicznie . . . . . . . . 53 Sylwia Zajączkowska-Jakimiak, Kapitał ludzki – siła przyciągająca do Polski bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) nasycone wiedzą? . . . . . . . . . . . . 57 Renata Zagórska, Mobilność międzynarodowa polskich kadr naukowo-badawczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Lesław Pietrewicz, Finansowanie innowacji w dobie kryzysu finansowego . . . 70 Małgorzata Pieńkowska, Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych . . . . 76 Marek Martin, Zewnętrzna działalność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw, ograniczenia oraz kierunki działań w celu zwiększenia skali zjawiska . . . . . . 83 Adam Płoszaj, Agnieszka Olechnicka, Sieci instytucji wspierania innowacyjności w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Agnieszka Olechnicka, Adam Płoszaj, Polska nauka w ujęciu ilościowej analizy publikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Mariusz Maciejczak, Dyfuzja innowacji w polskim sektorze rolnym – analiza na przykładzie roślin GMO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Paweł Krzywina, Zmiany w ustawie o innowacyjności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Grażyna Niedbalska, Statystyka patentów jako wyzwanie i zadanie na przyszłość dla polskich statystyków i badaczy zmiany technologicznej . . . 104 Jerzy Metelski , Testowanie patentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Michał Baranowski, Wybrane aspekty przestrzennego rozmieszczenia firm innowacyjnych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 Eugeniusz Lisowski, Rynek gier wideo i jego perspektywy . . . . . . . . . . . . . . . . 149

CZĘŚĆ MIKROEKONOMICZNA (pod redakcją Ewy Krzywiny) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Elżbieta Mączyńska, Rentowność innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce . . . 157 Marek Szyl, Innowacyjność przedsiębiorstw giełdowych w 2007 roku . . . . . . . . 166 Ewa Krzywina, Bariery innowacyjnej działalności przedsiębiorstw . . . . . . . . . . 172 Małgorzata Pawłowska, Kredyt a inne formy finansowania inwestycji (w tym B+R) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 Nela Grądzka, Innowacje tworzone przez konsumentów, klientów, użytkowników, odbiorców w latach 2005–2007 (Consumer Driven Innovation) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Aleksander Żołnierski, Istotne kierunki wspierania przedsiębiorczości akademickiej w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Irena Błaszczyk, Kazimierz Zarachowicz, Innowacyjne firmy według województw w latach 2005–2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Justyna Janik, Innowacyjność w polskim przemyśle lotniczym . . . . . . . . . . . . . 202 Artur Chaberski, Innowacyjność w polskich firmach rodzinnych na przykładzie Adamed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce . . . . . . . 213 Definicje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 Słownik do listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 Lista alfabetyczna przedsiębiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Infomacja o Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

INNOWACYJNOŚĆ W WARUNKACH KRYZYSU

Tadeusz Baczko Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Innowacyjność w warunkach kryzysu Rok 2008 przejdzie do historii gospodarczej jako okres rozpoczęcia światowego kryzysu finansowego. Odbił się on w zróżnicowany sposób na gospodarkach poszczególnych krajów. W Polsce nastąpił spadek wzrostu gospodarczego, wzrost bezrobocia oraz zakłócenia płynności części przedsiębiorstw. Ocena innowacyjności gospodarki w tym okresie nie jest jednoznaczna. Napływowi środków europejskich w ramach programów strukturalnych towarzyszy osłabienie pozytywnych tendencji, które nasiliły się po wejściu do UE, polegających na przesuwaniu się firm od strategii ekstensywnych do zorientowanych na jakość. Okres ten pokazuje jednocześnie na siły i słabości powstałych w 20-leciu transformacji podstaw mikro- i makroekonomicznych gospodarki Polski. Kryzys to czas próby dla tych firm, które w oparciu o długookresowe strategie podjęły ekspansję na rynku krajowym i międzynarodowym. Jest też szansą dla firm, które nie były dotąd zmuszone do działań zorientowanych na innowacje. Jest to godzina prawdy dla tych firm, które podejmują innowacje technologiczne, gdy same inwestycje w badania i rozwój nie wystarczą. W centrum zainteresowania musi się znajdować efektywność tych nakładów, mierzona wynikami rynkowymi. Trudno je osiągnąć bez inwestowania w takie wartości niematerialne jak wiedza, edukacja, powiązania informacyjne z odbiorcami, badania rynkowe, własność intelektualna czy wzornictwo. Obecny kryzys wynika w znacznym stopniu z oderwania się od mikroekonomicznych podstaw gospodarki. Na poziomie firm i gospodarstw domowych ryzyka są dużo lepiej określone. Istnieje w większości przypadków swoista równowaga między skalą ryzyka i potencjalnymi korzyściami z jego podjęcia. Odrywanie się instytucji finansowych od tych podstaw niesie za sobą niebezpieczeństwo kumulacji ryzyk. Obecny kryzys to jednocześnie wyraz oderwania się instytucjonalnych rozwiązań od realnych potrzeb przedsiębiorstw, rynków i konsumentów. Jest to wreszcie przejaw nieefektywności instytucji publicznych i prywatnych w alokacji funduszy.

Tadeusz Baczko

Innowacje w sektorze publicznym Ciągle jeszcze istnieje bardzo duża asymetria informacyjna między potrzebami najmniejszych i najbardziej efektywnych firm a decyzjami alokacyjnymi podejmowanymi w stosunku do nich. Utrudnia to w znacznym stopniu zmniejszanie dystansu rozwojowego pomiędzy poszczególnymi regionami i krajami. W warunkach kryzysu, jaki obecnie obserwujemy inaczej należy patrzeć na dystans innowacyjny i na sposoby jego pokonywania. Niezbędna jest ochrona dotychczasowych pozytywnych tendencji, wzmocnienie działań przedsiębiorczych polegających na poszukiwaniu nowych nisz rynkowych, zwiększenie nacisku na efektywność alokacji na poziomie mikro-, mezo- i makroekonomicznym. Celowe jest więc podjęcie działań sprzyjających innowacjom na poziomie rządowym w celu ograniczenia skutków kryzysu i eliminację barier innowacyjności. Działania tego typu są rekomendowane przez OECD w ramach tak zwanej strategii innowacyjnej. W centrum zainteresowania znajdują się polityki, które mogą pozwolić wydobyć czynniki wzrostu związane z szeroko rozumianym sektorem wytwarzającym wartości niematerialne. Badania wskazują na rosnące znaczenie tego sektora i jego decydującą rolę w najbardziej rozwiniętych krajach świata. Sektory wiedzy i usług w sferze niematerialnej stają się dzięki rozwojowi nowych technologii informatycznych potężnym motorem wzrostu. System polityczny, rozwiązania instytucjonalne, istniejące praktyki w sektorze publicznym i prywatnym w wielu krajach, w tym także i Polsce, tylko w niewielkim stopniu są w stanie nadążyć za dokonującymi się zmianami. Spadek wzrostu gospodarczego, jaki obserwujemy, powoduje wzrost zainteresowania innowacyjnością polegającą na wprowadzaniu nowych produktów lub usług, procesów oraz metod organizacji i marketingu. Badania międzynarodowe wskazują na istnienie bardzo silnych związków między innowacyjnością i wzrostem gospodarczym. Istnieją liczne dowody, że innowacje są istotnym czynnikiem wpływającym na efektywność wykorzystania pracy i kapitału w procesie wytwarzania. Ich wpływ przejawia się wielowymiarowo poprzez nakłady na badania i rozwój ponoszone przez biznes, ale i państwo, inwestycje w środki trwałe (np. w technologie teleinformatyczne), wpływ edukacji i kapitału intelektualnego, powstawanie firm, twórczą destrukcję, poprawę alokacji kapitału, inwestycje w innowacje technologiczne, nietechnologiczne i związane z ekspansją międzynarodową1. Wpływ innowacji na wzrost gospodarczy jest silnie związany otoczeniem finansowym, prawnym i konkurencyjnością rynku.

Innowacyjność w sferze niematerialnej Innowacje stają się głównym czynnikiem wzrostu w najbardziej rozwiniętych krajach świata. Postęp w tym obszarze to w coraz mniejszym stopniu 2009 Interim Report On The OECD Innovation Strategy, Organization for Economic Co-operation and Development, Paris, 14-May-2009, SG/INNOV(2009)1/REV1. 1

INNOWACYJNOŚĆ W WARUNKACH KRYZYSU

wynik inwestycji w majątek trwały a coraz bardziej efekt nakładów w wartości niematerialne. Polska – dzięki dokonanej transformacji rynkowej, wzrostowi sektora usług z licznymi szybko rozwijającymi się rynkami opartymi na wiedzy oraz zaawansowaniu rozwoju instytucji społeczeństwa obywatelskiego – ma szansę zająć w tym dynamicznie rozwijającym się procesie ważną pozycję. W centrum zainteresowania podmiotów publicznych i prywatnych powinno być postawienie na innowacje, których wynikiem jest nowa wiedza. Wymaga to połączenia działań w sferze nakładów na badania i rozwój, ale również rozwój oprogramowania, kapitału ludzkiego oraz nowych struktur organizacyjnych i marketingowych. Wartość aktywności w sferze wartości niematerialnych rośnie. Ich udziały wahają się od 5–12 % PKB w krajach najbardziej rozwiniętych. Warunki kryzysu – bardziej niż czasy dobrobytu – w poszukiwaniu nowych czynników wzrostu powinny nas skłaniać do większego zainteresowania innowacjami nietechnologicznymi, organizacyjnymi i społecznymi. Położenie nacisku na świat innowacji w sferze niematerialnej wymusza konieczność uwzględnienia wielu aktorów procesów innowacyjnych, ich otoczenia, lokalizacji, powiązań oraz innych uwarunkowań. Jest tu miejsce na nowe formy powiązań informacyjnych, kooperacyjnych i finansowych. Bardzo istotną rolę odgrywają nowoczesne środki komunikacji, wizualizacji, wirtualizacji oraz systemy wyszukiwania wiedzy. Nakłady na badania i rozwój poniesione w tych szybko rozwijających się sektorach usług opartych na najnowocześniejszych technologiach przyczyniają się do wzrostu zapotrzebowania na nowe produkty i usługi, ale jednocześnie do tworzenia nowych sieci powiązań. Powstają możliwości lepszej komunikacji potrzeb konsumentów i odbiorców oraz dostawców i producentów. Trudno też przecenić ich rolę w zwiększaniu kapitału ludzkiego, społecznego, strukturalnego i relacyjnego, które składają się na wzrost kapitału intelektualnego2.

Inwestycje w badania i rozwój (B+R) Badania Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN i innych ośrodków oraz obserwacja szybko dokonujących się w naszym otoczeniu przemian wskazują na obecność tych procesów w gospodarce Polski. Szczególnie istotne w tym kontekście są innowacje otwarte, polegające na nowych formach wymiany wiedzy między firmami, osobami i instytucjami. Współpraca powoduje wzrost rynków wiedzy dzięki wykorzystaniu szeregu mechanizmów i platform, gdzie nabywcy i dostawcy mogą łączyć lub wymieniać dane informacje, kontakty i know-how. Mechanizmy te wspomagają użytkowanie, dzielenie się lub wymianę informacji i wiedzy. Powoduje to istotne skutki dla aktorów procesu innowacji i polityk rządowych. Wszystkie te przemiany wymagają od osób i instytucji adaptowania bardziej otwartych i elastycznych podejść do innowacji, gdzie współpraca 2

Raport Polska 2030, Warszawa 2009, s. 207.

Tadeusz Baczko

i konkurencja współistnieją w procesie innowacyjnym. Tworzy to nowe wyzwania dla władz na wszystkich szczeblach. Powinny one iść w kierunku bardziej spójnego i interdyscyplinarnego zestawu polityk wzmacniających innowacje. Porównania międzynarodowe wskazują na rosnące znaczenie innowacji nietechnologicznych. Odgrywają one w Polsce istotną rolę, ale w sferze pomiaru statystycznego tych zjawisk jest jeszcze wiele do zrobienia3. Rysunek 1 Nietechnologiczne innowacje według sektorów, jako procent całości firm w układzie krajów w latach 2004–2006 70 60

manufacturing services

50 40 30 20

Hungary Poland Slovak Republic Spain Italy Netherlands Czech Republic Norway Turkey Australia Slovenia Portugal Greece Korea Estonia Belgium Luxembourg New Zealand Austria Denmark France Ireland Japan Germany

Dla Francji dane dostępne tylko dla sektora wytwórczego. Źródło: OECD w oparciu o Eurostat, CIS-2006 (kwiecień 2009) i dane krajów za 2009 Interim Report On The OECD Innovation Strategy, Organization for Economic Co-operation and Development, Paris, 14-may-2009, SG/INNOv(2009)1/REv1, p.13.

współpraca podstawą innowacyjności Podstawą innowacji staje się dziś wzrost współpracy firm. Jest to wynikiem nasilającej się globalnej konkurencji oraz rosnących kosztów badań. Firmy zaczynają współpracować z zewnętrznymi partnerami, czy to dostawcami, czy klientami, czy uniwersytetami aby nadążać za postępem, wzbogacać ofertę rynkową w oparciu o bardziej rozbudowaną bazę pomysłów, technologii i produktów oraz usług dla wzmocnienia i uzupełnienia własnych działań w sferze badań, rozwoju i innowacji (por. rys. 2). 3 Warto odnotować tu prace Anny Wziątek-Kubiak (INE PAN), Richarda Woodwarda i Michała Górzyńskiego (CASE), Aleksandra Żołnierskiego (PARP), Arkadiusza Świadka (Uniwersytet Szczeciński) oraz Wojciecha Burzyńskiego (Instytut Badań Rynku Konsumpcji i Koniunktur). Zob. też tekst Neli Grądzkiej (INE PAN) w tym Raporcie.

INNOWACYJNOŚĆ W WARUNKACH KRYZYSU

rysunek 2 firmy współpracujące w procesie działalności innowacyjnej według wielkości, jako procent wszystkich firm w latach 2004–2006 80 70

SMEs large ﬁrms

60 50 40 30 20 0

Turkey Australia United Kingdom Canada Italy Japan Norway New Zealand Slovak Republic Spain Korea Germany Luxembourg Hungary Portugal Ireland Iceland Netherlands Poland Denmark Czech Republic France Sweden Greece Estonia Austria Belgium Slovenia Finland

Uwaga: Przedstawione dane dotyczące współpracy firm innowacyjnych w przypadku Polski wskazują na istnienie zjawisk współpracy wśród dużych firm innowacyjnych na względnie wysokim poziomie. Gorsza jest sytuacja wśród małych i średnich firm. Świadczy to o istniejących dużych potencjałach w tej grupie firm w Polsce. Źródło: OECD w oparciu o Eurostat, CIS-2006 (kwiecień 2009) i dane krajów 2009 Interim Report On The OECD Innovation Strategy, Organization for Economic Co-operation and Development, Paris, 14-may-2009, SG/INNOv(2009)1/REv1, p. 21.

Procesy kryzysowe w gospodarce mogą mieć istotny wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw innowacyjnych. Może się to objawiać w zmniejszeniu nakładów na badania i rozwój. Dotychczasowe nasze badania wskazały, że istnieje w Polsce znaczna grupa firm inwestująca w badania i rozwój. Reprezentowane są tu zarówno małe przedsiębiorstwa jak i grupa średniej i dużej wielkości. W Polsce działają też centra badawczo-rozwojowe tworzone przez światowe koncerny transnarodowe. Badania wskazują na duży potencjał tych centrów w sferze nakładów na badania i rozwój4 oraz zainteresowanie ich tworzeniem przez inwestorów zagranicznych5. Często inwestycje w B+R kojarzone są z innowacjami technologicznymi. Jednak ich występowaniu towarzyszą często innowacje rynkowe i marketingowe. Trudno też przecenić ich znaczenie dla finansowania badań naukowych, które dzięki temu nabierają walorów aplikacyjnych. Inwestycje w wiedzę, a do takich należy zaliczyć nakłady na B+R, powodują liczne efekty mnożnikowe typu spillover6. Umiejętność łączenia inwestycji w B+R z innowacjami rynkowymi oraz innymi formami inwestycji w sferę niematerialną (inwestycje w działania na rzecz własności intelektualnej w formie 4 Badania zagranicznych centrów badawczo-rozwojowych prowadzi m.in. M. Górzyński (CASE) oraz K.M. Kraj pod opieką naukową prof. K. Poznańskiej (SGH). 5 Mieści się to w światowym trendzie globalizacji usług. Szerzej na ten temat zob. prace prof. B. Liberskiej (INE PAN). 6 W polskiej literaturze ekonomicznej badania na ten temat zainicjował prof. B. Fiedor.

Tadeusz Baczko

patentów, wzorów przemysłowych oraz użytkowych) jest charakterystyczne dla współczesnych liderów rynkowych. Kwestia utrzymania spójności między wszystkimi rodzajami nakładów na innowacyjność zasługuje na szczególną uwagę w polskich warunkach.

Inwestycje firm w badania i rozwój (B+R) Przeprowadzone badania pozwoliły zidentyfikować blisko 180 inwestorów w badania i rozwój na Liście 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w 2007 r. Zdecydowanym liderem inwestycji w B+R był FIAT Auto Poland S.A, który na badania wydał w 2007 r. ponad 272 mln zł. Inni liderzy z kapitałem zagranicznym to Telekomunikacja Polska S.A., ABB Sp. z o.o., GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A., Siemens Sp. z o.o. Największym inwestorem z polskim kapitałem był ComArch S.A., który wydał na badania i rozwój ponad 96 mln zł. W Polsce rozwija się proces inwestowania w B+R przez przedsiębiorstwa. Są to zarówno światowe koncerny obecne w Polsce jak i firmy z kapitałem polskim w tym także małe i średnie7. Badania wskazują na zjawisko koncentracji i kształtowania się łańcucha firm mniejszych inwestujących w B+R. Obecność liczących się inwestorów w badania i rozwój stanowi potencjalne źródło rozwoju innowacyjności i wzrostu nakładów na stosowane i podstawowe badania naukowe. Obserwacja dynamicznych tendencji w tym obszarze stanowi szansę i wyzwanie dla polityki innowacyjnej8. Poważnym ograniczeniem monitoringu jest niedostosowanie Ustawy o rachunkowości do możliwości uwzględnienia nakładów na B+R w układzie kosztowym mimo wskazań czołowych ekspertów krajowych i zagranicznych9. Jest to przykład jak błędne rozwiązanie instytucjonalne powoduje nieobliczalne straty w funkcjonowaniu systemu innowacyjnego, ogranicza możliwości efektywnego wykorzystania funduszy prywatnych i publicznych, w tym europejskich. Inwestowanie przedsiębiorstw w B+R nie jest jednak celem samym w sobie. W centrum zainteresowania powinny znajdować się kwestie efekWykorzystanie inwestycji zagranicznych w sferę B+R pozwala sięgnąć do ogromnych zasobów finansowych. Najwięksi inwestorzy w B+R przeznaczają na ten cel kwoty przekraczające 5 mld euro. Kwestia ta stanowi jedno wyzwań statystyki innowacji. Krajem, który z sukcesem wprowadził zasady raportowania dla inwestorów w B+R. jest Austria. 8 Także i europejskiej zob. Pietro Moncada Paternò Castello, Keith Smith Corporate R&D: A policy target looking for instruments, IPTS WORKING PAPER on CORPORATE R&D and INNOVATION No.01/2009. 9 Zob. Tekst prof. Jana Turyny (WZ UW) w Raporcie o innowacyjności gospodarki Polski w 2005 r. oraz wypowiedzi ekspertów KPMG na ten temat. Brak w Polsce obowiązku publikacji danych o nakładach na B+R w układzie kosztowym nie pozwala na identyfikację wszystkich inwestorów w sferę B+R. Eliminuje to praktycznie polskie firmy z europejskich zestawień typu scoreboard monitorujących największych inwestorów w B+R., ogranicza potencjalne inwestycje zagraniczne oraz aktywną politykę proinnowacyjną w układzie kraju, sektorów i regionów. 7

INNOWACYJNOŚĆ W WARUNKACH KRYZYSU

tywności tych nakładów i ich wpływu na ekspansję przedsiębiorstw. Przeprowadzone badania wskazują, że w większości nakłady na B+R wiążą się z wysoką dynamiką przychodów ze sprzedaży, czego trudno nie docenić, jako poważnego czynnika wzrostu w warunkach kryzysu gospodarczego. W przypadku blisko 20% firm obserwuje się zjawisko, że nakłady na B+R wiążą się ze spadkiem sprzedaży10. Ilustruje to wykres dla firm innowacyjnych z nakładami większymi od 1 mln zł. (por. rys. 3). Rysunek 3 intensywność nakładów na b+r a dynamika sprzedaży firm innowacyjnych inwestujących powyżej 1 miliona zł rocznie w polsce w 2007 r. % 120,0 100,0

dynamika sprzedaży 2007/2006 intensywność nakładów na B+R w 2007 r.

80,0 60,0 40,0 20,0 0 –20,0 –40,0 –60,0

1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 61 64 67 70 73 76 79 82 Przedsiębiorstwa inwestujące w B+R

Uwaga: Firmy innowacyjne inwestujące w B+R są posortowane według dynamiki sprzedaży liczonej, jako zmiana procentowa. Intensywności nakładów na B+R liczone są do przychodów ze sprzedaży i charakteryzują się dużym zróżnicowaniem11. Źródło: Obliczenia własne na podstawie Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w 2007 r., Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 r., INE PAN, Warszawa 2009.

Bardzo ważnym stwierdzonym zjawiskiem jest, że rosnącej liczbie firm inwestujących w badania i rozwój towarzyszy w przeważającej ilości przypadków współpraca z jednostkami naukowymi lub/i ośrodkami akademickimi. W przypadku niektórych przedsiębiorstw sieci współpracy obejmują 10 Zbliżoną wartość tego wskaźnika odnotowano dla 20 największych inwestorów w B+R wśród najbardziej innowacyjnych firm. Na uwagę zasługują wyższe wartości wskaźnika dla spółek notowanych na GPW, gdzie jak wykazał M. Szyl (Sieć MSN) współczynnik ten wynosi ok. 10%. Analiza dla wszystkich inwestorów w B+R, także potwierdza stwierdzoną zależność. 11 Wysokie intensywności inwestycji w B+R obserwowane są w części przedsiębiorstw, także w badaniach europejskich Scoreboard realizowanych w ramach projektu Komisji Europejskiej. Prezentowane zjawisko wymaga dalszych studiów uwzględniających dłuższe okresy czasu.

Tadeusz Baczko

kilkanaście jednostek naukowych lub/i akademickich. Istnienie współpracy między sektorem biznesu i nauką w Polsce wśród przedsiębiorstw innowacyjnych inwestujących w B+R potwierdzają też badania innych ośrodków, które także wskazują na rosnącą ilość działań o charakterze kooperacyjnym w procesie innowacyjnym12.

Sektor innowacyjny w Polsce Analizy zespołu Sieci Naukowej MSN wskazują, że sektor innowacyjny w gospodarce Polski istnieje, ale jak pokazują badania nasze i innych ośrodków działa w bardzo trudnych warunkach. Występuje brak odpowiedniej infrastruktury, wiedzy o światowych trendach, wspierania nakładów firm na B+R, czy tworzenia podstaw motywacyjnych współpracy biznesu i nauki. Jednocześnie istnieje już dziś w Polsce wiele firm, które pokonując z bardzo dużym nakładem energii istniejące bariery wychodzą na rynki międzynarodowe z innowacyjnymi produktami i usługami. Stoją one przed ogromnymi wyzwaniami finansowymi i w sferze kapitału intelektualnego. Oczekują nowoczesnych rozwiązań finansowych oraz spójnych działań instytucji europejskich, władz państwowych i samorządowych. Bardzo groźną barierą jest nieobecność tego sektora w świadomości polityków, sektora finansowego, mediów oraz administracji publicznej. Powoduje to, że: rozwiązania instytucjonalno-prawne są niedostosowane do obecnej fazy kształtowania się systemu innowacyjnego w Polsce, brak jest spójności działań między resortami, agencjami rządowymi i władzami samorządowymi, istnieje potrzeba lepszej alokacji środków publicznych i prywatnych na innowacje, brak jest pogłębionej diagnozy wskazującej firmy, regiony, sektory o największym potencjale innowacyjnym, niski jest poziom wykorzystania pomocy publicznej przez innowacyjne firmy13, brak jest wiedzy na temat aktualnych trendów sektora innowacyjnego w Polsce. Uznanie istnienia w Polsce sektora innowacyjnego, co dokumentują nasze raporty krajowe, regionalne, mapy innowacyjności14 oraz przygotoCzy warto inwestować w innowacje? Analiza sektora badawczo‑rozwojowego w Polsce, Raport KPMG, Warszawa 2009. 13 Na pytanie w badaniu KPMG na temat wykorzystania środków publicznych do finansowania nakładów na B+R, pozytywnie odpowiedziało zaledwie 23 % respondentów. 14 W 2008 r. Sieć Naukowa MSN opracowała i wdrożyła do praktyki mapę firm innowacyjnych opartą o technologię Google Maps, opublikowanych zostało też 16 raportów regionalnych obejmujących rankingi firm innowacyjnych w tym dużych, małych i średnich oraz mapy wojewódzkie innowacyjności. 12

INNOWACYJNOŚĆ W WARUNKACH KRYZYSU

wane przez inne niezależne ośrodki krajowe i międzynarodowe, jest podstawą działań zorientowanych na realizację ambitnych scenariuszy rozwojowych nakreślonych przez program Polska 2030 czy Narodowy Program Foresight Polska 2020. Pozwoli też na aktywne działania polityki gospodarczej w stosunku do tego sektora, objęcie go pogłębionymi badaniami statystycznymi oraz podjęcie konkretnych projektów opartych na podstawie partnerstwa publiczno-prywatnego z udziałem tak potężnych aktorów jak władze centralne i regionalne, koncerny międzynarodowe, polskie i światowe ośrodki badawcze i akademickie, ale także polskie firmy innowacyjne różnej wielkości z uwzględnieniem firm mikro.

Nowe struktury innowacyjne Dotychczasowe badania wskazują na istnienie firm mikro inwestujących w innowacje, rozwijających sieci powiązań z pracownikami naukowymi, ośrodkami naukowymi i uczelniami. Firmy te tworzą nowoczesne struktury budując często wokół siebie rozwiązania przyszłościowe. W tych warunkach istniejące rozwiązania, które polegają na tłoczeniu innowacji przez administrację publiczną i samorządową może powodować, że te działania się nie spotkają. Oznacza to zostawienie tych innowacyjnych firm o dużym potencjale wzrostu na łaskę losu w sytuacji, kiedy władze publiczne dysponują największymi w historii środkami na innowacje i lokują je w firmy, które nie gwarantują aż tak wysokich zwrotów. W kraju, gdzie jest największy udział firm mikro w Europie może to powodować gubienie znacznych potencjałów innowacyjnych. Utrzymanie pozytywnych trendów rozwojowych, stworzenie warunków sprzyjających innowacyjności przedsiębiorstw oraz aktywna polityka na rzecz spójności działań instytucji publicznych, agencji rządowych to wielka szansa, jaka stoi przed administracją rządową i samorządową. Publikowane od 2005 r. rankingi i ratingi innowacyjności przedsiębiorstw w ramach kolejnych Raportów o innowacyjności gospodarki Polski są przygotowywane15, aby pomóc w decyzjach alokacyjnych instytucji publicznych i prywatnych, programach strategicznych i aktywnej polityce wsparcia: współpracy przedsiębiorstw, doboru partnerów biznesowych dla instytucji badawczych i akademickich, czy też tworzenia klastrów. Kolejne zastosowania wymagają oceny innowacyjności kolejnych grup przedsiębiorstw oraz ciągłości w czasie. Powoduje to konieczność dalszych badań i analiz w celu doskonalenia pomiaru i identyfikacji barier i czynników sprawczych działalności innowacyjnej. Raporty i objęte nimi listy rankingowe są przygotowywane od 2005 r. przez zespół Sieci Naukowej MSN Ocena wpływu działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno‑gospodarczy. 15

Tadeusz Baczko

Dystans konkurencyjności i innowacyjności W ramach tegorocznego Raportu już tradycyjnie można wyodrębnić część makroekonomiczną i mikroekonomiczną. Część makroekonomiczna otwiera tekst profesora Leszka Jasińskiego Sposoby rozumienia konkurencyjności i nowoczesności, wskazujący na skalę wyzwań w sferze międzynarodowej pozycji gospodarczej Polski. Trudno dziś jednak mówić o wzroście pozycji konkurencyjnej Polski bez innowacji. W tym obszarze w świetle badań międzynarodowych mamy ciągle bardzo duży dystans do pokonania. Istniejące badania prowadzone na Uniwersytecie ONZ w Maastricht pod patronatem Komisji Europejskiej nad zintegrowanym wskaźnikiem innowacyjności na poziomie kraju, wskazują na bardzo duży dystans Polski w tym obszarze. Badania te, ich wyniki wraz z rekomendacjami dla polityki przedstawia profesor Urszula Płowiec w swym tekście Innowacyjność Polski na tle innych krajów Unii Europejskiej. Umieszczenie opisu tych badań nie oznacza zmiany poglądów zespołu autorskiego, który głównych sił napędowych innowacyjności upatruje w przedsiębiorstwach i ludziach w nich zatrudnionych. Innowacyjność kraju nie istnieje ale może on zaoferować lepsze lub gorsze warunki dla przedsiębiorstw. Rośnie też rola innowacji w sektorze publicznym, gdzie często są zgromadzone potężne potencjały. Istniejące rankingi innowacyjności w ograniczonym stopniu wskazują na powiązania z wzrostem konkurencyjności kraju. Łukasz Hardt w studium Problem innowacyjności polskiej gospodarki w kontekście budowania efektywnej polityki rozwoju nawiązuje do tych badań, wskazując na zaniedbania w zakresie rozwiązań instytucjonalnych i efektywnościowych. Stanowi to poważne zagrożenie dla osiągania celów rozwojowych możliwych do osiągnięcia dzięki bezprecedensowemu napływowi funduszy unijnych. Trudno sobie dziś wyobrazić nowoczesną strategię rozwojową bez stałego pomiaru, monitorowania nowych zjawisk, uwzględniania procesów występujących w skali globalnej i spójnych działań koordynacyjnych obejmujących różne obszary działalności publicznej.

Potrzeba strategii innowacyjnej Podstawą do budowania takiej polityki jest tekst OECD Innovation Strategy przedstawiony przez Grażynę Niedbalską jako nowa strategia innowacji dla świata. Wzorcowe strategie międzynarodowe to nie jedyne podstawy do budowy polityki innowacyjnej. Bardzo istotną rolę mogą tu odegrać scenariusze rozwoju polskiej gospodarki będące rezultatami ogólnokrajowego, regionalnych i sektorowych projektów Foresight realizowanych w Polsce przedstawione przez Iwonę Nowicką z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Powstałe scenariusze, zebrane zasoby wiedzy, struktury kooperacyjne tysięcy ekspertów oraz dorobek w postaci zmian świadomości społecznej stanowią cenny wkład do narodowego aktywnego systemu innowacji.

INNOWACYJNOŚĆ W WARUNKACH KRYZYSU

Gospodarka Polski w coraz większym stopniu jest włączona w proces globalizacji. Szczególną rolę odgrywają w tym procesie światowe koncerny i ich partnerzy, którzy ulokowali w Polsce swoje inwestycje. Firmy te odgrywają ważną rolę w handlu zagranicznym. Szczególnie zaś cenny jest ich udział w polskiej wymianie handlowej towarami zaawansowanymi technologicznie, na co wskazuje profesor Marzenna A. Weresa z Instytutu Gospodarki Światowej SGH. W stosunku do możliwości koncernów światowych skala ich zaangażowania w badania i rozwój, inwestycje, kapitał ludzki jak wskazuje Sylwia Zajączkowska – Jakimiak jest niewystarczająca.

Znaczenie kapitału intelektualnego Wiele jeszcze musi się zmienić, aby kapitał ludzki stał się siłą przyciągającą do Polski zagraniczne inwestycje bezpośrednie (BIZ) nasycone wiedzą. Na niewykorzystanie istniejących tu potencjałów wpływa wiele czynników, w tym niedostosowane rozwiązania instytucjonalne, m.in. w zakresie obowiązków informacyjnych w sferze inwestycji w badania i rozwój, na co zwracaliśmy uwagę w poprzednich wydaniach Raportów. Ważnym czynnikiem w zakresie wzrostu inwestowania w kapitał ludzki przez zagraniczne instytucje prywatne i publiczne jest, jak zwraca uwagę Renata Zagórska (SGH), stosunkowo niska mobilność międzynarodowa polskich kadr naukowo-badawczych. Doceniając znaczenie kapitału intelektualnego, jako kluczowego fundamentu wzrostu innowacyjności Lesław Pietrewicz (INE PAN) zwraca uwagę, w swoim tekście Finansowanie innowacji w dobie kryzysu finansowego na zagrożenie w postaci zmniejszania się dostępności kapitału finansowego, wzrostu ostrożności przedsiębiorców w wykorzystaniu instrumentów wsparcia, co dotknie szczególnie projekty najbardziej przełomowe i obarczone najwyższym ryzykiem – powodując ograniczenie efektów mnożnikowych w gospodarce.

Ograniczanie dysproporcji strukturalnych Istnieje w związku z tym duże prawdopodobieństwo utrwalenia i pogorszenia negatywnych tendencji makroekonomicznych, sektorowych i regionalnych w zakresie niskich nakładów na B+R przy rosnących nakładach na szkolnictwo wyższe, ograniczonego finansowania nauki ze strony biznesu oraz niskich wskaźników eksportu wyrobów wysokiej techniki, na co wskazuje Małgorzata Pieńkowska (Sieć MSN) w studium Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych opartym na danych GUS z lat 2000–2007. Próbę identyfikacji i charakterystyki podstawowych problemów i ograniczeń w dziedzinie współpracy przedsiębiorstw z zapleczem B+R w oparciu o wyniki badań empirycznych oraz scharakteryzowania głównych kierunków działań i postulatów pod adresem polityki gospodarczej w celu zwiększenia intensywności tej współpracy podjął Marek Martin (Politechni-

Tadeusz Baczko

ka Łódzka). Do podstawowych problemów w zakresie współpracy z jednostkami zaplecza B+R, na podstawie wyników przeprowadzonych badań, można zaliczyć: brak informacji o funkcjonowaniu tego typu jednostek, zbyt wysokie koszty współpracy, zbyt małą liczbę tego typu jednostek oraz trudne i kłopotliwe procedury w zakresie współpracy.

Wykorzystanie istniejących potencjałów lokalnych W prezentowanej edycji raportu zamieszczamy kilka tekstów dotyczących wymiaru przestrzennego kształtującego się sektora innowacyjnego w Polsce. Pierwszy z nich to artykuł Adama Płoszaja i Agnieszki Olechnickiej (Uniwersytet Warszawski) na temat sieci instytucji wspierania innowacyjności w Polsce, który wskazuje na celowość tworzenia i rozwijanie organizacji, których celem jest wspieranie innowacyjności polegające na pośredniczeniu między producentami i konsumentami wiedzy. Przedstawione w układzie regionów sieci instytucji wspierania innowacyjności stanowią niejednorodną grupę, przybierają różne nazwy, formy prawne i organizacyjne oraz zakres działalności. Autorzy wskazują na celowość pogłębionych ich badań w układzie oddziaływania regionalnego. Ten sam zespół autorski prezentuje też w ramach Raportu renomowane badania pt. Polska nauka w ujęciu ilościowej analizy publikacji. Zastosowanie nowoczesnego aparatu związanego z wykorzystaniem baz danych bibliograficznych pozwoliło autorom w nowym świetle przedstawić wyniki działalności badawczej w ujęciu przestrzennym oraz przepływy wiedzy między regionami w Polsce. Badania wskazały, że liczba publikacji jest silnie skorelowana z nakładami na B+R oraz zatrudnieniem w tym sektorze, zarówno w ujęciu bezwzględnym jak i relatywnym. Duże znaczenie dla rozwoju lokalnego ma dyfuzja innowacji w rolnictwie. Szczególną rolę mają w tym obszarze do odegrania modyfikowane genetycznie odmiany roślin uprawnych. W Polsce sytuacja w tym zakresie jest niejednoznaczna. Należy podkreślić, że istnieje pilna potrzeba dogłębniejszych analiz dyfuzji odmian GMO w Polsce celem zbadania ich wpływu nie tylko na sektor rolny i szerzej na przemysł rolno-spożywczy, ale także na całą gospodarkę, w tym na konsumentów. Kwestie te, które często wymagają nowych rozwiązań instytucjonalnych porusza w swoim opracowaniu Mariusz Maciejczak.

Podstawy motywacyjne Zmiany w ustawie o innowacyjności opisuje Paweł Krzywina. Wprowadzone nową Ustawą przepisy nie tylko w większym stopniu uwzględniają uregulowania europejskie, ale również – zwłaszcza w niektórych rozwiązaniach – są dogodniejsze dla przedsiębiorcy. Podniesienie wymogów dotyczących zdolności kredytowej przedsiębiorcy pozwala na lepsze i bardziej efektywne wykorzystanie środków przeznaczonych na innowacyjne technologie, ale

INNOWACYJNOŚĆ W WARUNKACH KRYZYSU

dla niektórych firm innowacyjnych, może stanowić barierę w jego otrzymywaniu. Słabość wspartych instytucjonalnie rozwiązań motywacyjnych i niski poziom kapitału społecznego przyczynia się do utrzymania dystansu międzynarodowego jak i dysproporcji regionalnych w sferze zgłoszeń patentowych. Na skalę tego wyzwania wskazuje Grażyna Niedbalska (Komitet Naukoznawstwa przy Prezydium PAN) w tekście Statystyka patentów, jako wyzwanie i zadanie na przyszłość dla polskich statystyków i badaczy zmiany technologicznej. Autorka opisuje narzędzia pracy umożliwiające rozwój statystyki patentów w celu udoskonalenia pomiarów aktywności wynalazczej stanowiącej ważny element działalności innowacyjnej. Narzędzia te to baza danych PATSTAT oraz międzynarodowy podręcznik metodologiczny OECD Patent Manual 2008. Studium to poprzedza opracowanie Jerzego Metelskiego (NOT, Rada Główna JBR), który przedstawił aktualne dane z obszaru patentowania z uwzględnieniem wymiaru regionalnego. Materiał ten poprzedza listę patentów przyznanych przedsiębiorstwom przez Urząd Patentowy RP w 2007 r. Ciąg opracowań pokazujących przestrzenne zdywersyfikowanie sytuacji w obszarze innowacji zamyka opracowanie Michała Baranowskiego (INE PAN), zawierające analizę przestrzennego rozmieszczenia firm innowacyjnych zidentyfikowanych w szesnastu regionalnych raportach innowacyjności, jakie zostały opublikowane przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN w 2008 roku. Autor wskazuje na koncentrację firm innowacyjnych w obszarach, gdzie występują ośrodki badawcze. Analiza wskazuje na pojawianie się w Polsce firm innowacyjnych nie tylko jak to wskazuje m.in. raport KPMG w obszarach metropolitarnych, ale także na terenach wiejskich. Część makroekonomiczną kończy prezentacja sektora o dużym potencjale rozwojowym w Polsce, jakim jest rynek gier wideo. Autor studium Eugeniusz Lisowski (Sieć Naukowa MSN) wskazuje, że przyszłość tego rynku związana jest bardzo ściśle z rozwojem technologii. W opanowywaniu coraz bardziej złożonych umiejętności i procedur decyzyjnych coraz większą rolę będą miały gry edukacyjne.

Innowacje sprzyjają rentowności W części mikroekonomicznej Raportu zawarte są wyniki analiz wypełnionych kwestionariuszy otrzymanych z przedsiębiorstw i dostępnych publicznie. Przedstawione zostały wyniki badań rentowności firm innowacyjnych wskazujące, że rentowność tych firm w 2007 r. była nieznacznie wyższa niż w sektorze przedsiębiorstw ogółem. Korzystny wpływ innowacji na rentowność przedsiębiorstw potwierdza też analiza danych przesłanych przez przedsiębiorstwa do Listy 500 przedsiębiorstw innowacyjnych od początku jej edycji, tj. od 2003 r. Przedsiębiorstwa z tej listy zwiększyły rentowność netto z minus 3,5% w roku 2003 do plus 5,2% w roku 2005, a zatem

Tadeusz Baczko

w ciągu dwóch lat nastąpił przyrost rentowności o prawie 8 punktów procentowych. Odzwierciedla to efektywnościowy potencjał przedsiębiorstw innowacyjnych, co potwierdzają też dane za 2007 rok. Ich analiza wskazuje zarazem na wysoce zróżnicowany poziom rentowności takich przedsiębiorstw oraz jej wysoką zmienność (Elżbieta Mączyńska, INE PAN). Analiza innowacyjności firm giełdowych pokazuje, że w grupie 375 przedsiębiorstw notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych i alternatywnym rynku NewConnect na koniec 2007 roku, co piąta spółka giełdowa (21,1%) wykazała nakłady na prace badawczo-rozwojowe16 (Marek Szyl, Sieć Naukowa MSN). Wiele z nich osiąga bardzo dobre wyniki i wysoką dynamikę.

Bariery finansowe, popytowe i świadomości Jest to bardzo ważne w świetle analiz barier innowacyjnej działalności przedsiębiorstw, które wskazują, że przeszkodami o największym znaczeniu w działalności innowacyjnej były bariery finansowe, a następnie popytowe, choć wpływały one bardziej w umiarkowanym niż wysokim stopniu na ich innowacje. Natomiast w elitarnej grupie firm, dla których czynniki związane z wiedzą miały istotny wpływ na ich działalność innowacyjną – częściej wskazywały one na trudności w znalezieniu partnerów do współpracy, brak informacji na temat rynków bądź technologii, niż na brak wykwalifikowanej kadry (Ewa Krzywina, INE PAN). Kwestia finansowania działalności rozwojowej jest ciągle bardzo poważnym wyzwaniem dla polskich firm, na co wskazuje studium dotyczące kredytu i innych form finansowania inwestycji – w tym B+R. Kredyt nie jest najważniejszym źródłem finansowania działalności inwestycyjnej (w tym B+R), a polskie przedsiębiorstwa działalność innowacyjną finansują głównie ze środków własnych (Małgorzata Pawłowska, NBP). Raport przedstawia też pierwsze wyniki badań dotyczące innowacji tworzonych przez konsumentów, klientów, użytkowników i odbiorców – Consumer Driven Innovation. Firmy powinny dążyć do zmniejszenia asymetrii informacji występującej pomiędzy nimi a wspomnianymi podmiotami poprzez nawiązanie współpracy, dzięki czemu może nastąpić dyfuzja wiedzy oraz kreowanie postaw innowacyjnych między firmami a ich otoczeniem (Nela Grądzka, INE PAN). Studium na temat kierunków wspierania przedsiębiorczości akademickiej w Polsce pokazuje, że poza zasadniczą kwestią, która odróżnia polski system wspierania przedsiębiorczości akademickiej od najlepszych zachodnioeuropejskich, jaką jest skala działania, niezbędnym wydaje się wpływanie na zmiany postaw i mentalność (Aleksander Żołnierski). Analiza w układzie regionalnym pokazuje, że utrzymuje się dysproporcja pomiędzy województwami. Przedsiębiorstwa z województw z tzw. ściany wschodniej zdecydowanie gorzej wypadają pod względem nakładów na Nakłady na prace rozwojowe księgowane zgodnie z MSR nr 38 w bilansach w pozycji: Koszty zakończonych prac rozwojowych (KZPR). 16

INNOWACYJNOŚĆ W WARUNKACH KRYZYSU

działalność innowacyjną i badawczo–rozwojową oraz zatrudnienie osób w tych obszarach (Irena Błaszczyk, Kazimierz Zarachowicz). W Raporcie zostały przedstawione także studia wybranych firm innowacyjnych, które mogą stanowić wzory do naśladowania i pozwalają lepiej zrozumieć ich wyzwania rozwojowe. Pierwsze studium przedstawia WSK PZL-Świdnik jako przykład przełamania zjawiska ujemnego salda w handlu zagranicznym w sferze nowych technologii przez przemysł lotniczy (Justyna Janik, INE PAN). Drugim prezentowanym przedsiębiorstwem jest Adamed, który może być wzorem firmy innowacyjnej osiągającej sukcesy na tak konkurencyjnym rynku, jak rynek farmaceutyczny. Pokazuje jednocześnie bardzo duże potencjały innowacyjności najliczniejszej w Polsce grupy firm o rodzinnych korzeniach, na co wskazuje Artur Chaberski (INE PAN). *** Raport kończy Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce (czwarta edycja). Opracowanie to stanowi wynik badań: ankietowych firm, raportów spółek giełdowych, kontraktów w ramach programów ramowych (dzięki współpracy z dr Jerzym Supelem z KPK), otrzymanych patentów oraz badań bilansów firm objętych KRS. W przygotowaniu ocen innowacyjności wykorzystywane są algorytmy obliczeniowe i oceny ekspertów z ośrodków naukowych i przedsiębiorstw. Zostały także umieszczone listy najbardziej innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw oraz małych, średnich i dużych przedsiębiorstw pod względem wielkości zatrudnienia. Raport zawiera też tradycyjnie Listę innowacyjnych produktów/usług na podstawie ankiet przedsiębiorstw przysłanych w 2008 roku, definicje oraz słownik do Listy 500. Celem ułatwienia korzystania z Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce została dołączona lista alfabetyczna przedsiębiorstw. Tworzenie rankingów i ocen innowacyjności byłoby niemożliwe bez pomocy setek specjalistów z działów badawczo-rozwojowych, finansowych, ekonomicznych i marketingowych przedsiębiorstw innowacyjnych, którzy często są pionierami rozwoju metod zarządzania działalnością innowacyjną i badawczo-rozwojową oraz kierownictwa przedsiębiorstw. Dziękujemy za wysyłane do nas wypełnione ankiety. Mamy nadzieję, że ten Raport tak jak poprzednie okaże się przydatny dla firm i innych odbiorców. W prace nad Raportem i Listą 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw zaangażowany jest coraz liczniejszy zespół z wielu liczących się naukowych jednostek. Szczególną wartością jest coraz lepsza współpraca z instytucjami rządowymi, samorządowymi, naukowymi i firmami, co jest możliwe dzięki systematycznej pracy Michała Baranowskiego w sferze opracowywania i upowszechniania wyników badań. Szczególną rolę w procesie przygotowania Raportu odgrywają współredaktorzy Ewa Krzywina, Małgorzata Pieńkowska oraz prowadząca proces

Tadeusz Baczko

edycyjny Joanna Pęczkowska. Współtwórcami badań ankietowych, metodologicznych i rankingowych są Ewa Krzywina i Marek Szyl. Zespół komunikacji z przedsiębiorstwami tworzą Lidia Wiechecka, Justyna Janik, Nela Grądzka i Alicja Jaźwiec. Całemu zespołowi, wszystkim wymienionym autorom analiz i studiów oraz naszym współpracownikom chciałbym w tym miejscu serdecznie podziękować. Przygotowanie Raportu nie byłoby możliwe bez wsparcia ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Kierownictwa Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. W pracach staramy się korzystać z istniejącego dorobku badawczego ośrodków krajowych i zagranicznych, publicznych i prywatnych. Mamy nadzieję, że w ten sposób przyczyniamy się do wzrostu komunikacji i przepływu wiedzy na temat przemian w sferze innowacji oraz integracji środowisk zgodnie z celami Sieci Naukowej MSN. Chcielibyśmy pomóc w przekazywaniu wiedzy o najnowszych kierunkach badań za granicą i w kraju oraz zasilić możliwie szerokie grono kształtującego się Narodowego Systemu Innowacyjnego o diagnozy bieżących przemian. Szczególną rolę mają tu kontakty z Dyrekcjami Komisji Europejskiej, zespołem NESTI OECD, ośrodkiem NESTA w Londynie i szeregiem innych. Większość z tych kontaktów nie byłaby możliwa bez pomocy dr Freda Gaulta, którego zaproszenie na Blue Sky Conference w Ottawie w 2006 r. oraz jego udział w seminarium w INE PAN w Warszawie w 2006 r. otworzyło nam możliwości rozszerzenia kontaktów zagranicznych. Chciałbym też podziękować Ministerstwu Gospodarki za umożliwienie mi udziału w pracach OECD NESTI w 2008 r. Czwarta edycja Raportu o Innowacyjności Gospodarki Polski z publicznym ratingiem innowacyjności (system oceny 5A), Listą 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw, listami rankingowymi firm innowacyjnych wg zatrudnienia, zestawieniami patentów firm oraz innowacyjnych produktów i usług wraz z towarzyszącymi im analizami i studiami ma na celu wzmocnienie społecznego procesu tworzenia inicjatyw w tym obszarze. Liczymy na to, że opublikowanie Raportu w Europejskim Roku Kreatywności i Innowacji przyczyni się do wzrostu powiązań sfery edukacji i nauki z przedsiębiorstwami, integracji działań publicznych, wzmocni ich mikroekonomiczne podstawy oraz wskaże na znaczenie informacji oraz upowszechnienia pozytywnych wzorców w zmniejszeniu dystansu innowacyjnego Polski.

CZĘŚĆ MAKROEKONOMICZNA (pod redakcją Małgorzaty Pieńkowskiej)

Sposoby rozumienia konkurencyjności i nowoczesności

Leszek Jerzy Jasiński Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Sposoby rozumienia konkurencyjności i nowoczesności Budowa długookresowej strategii gospodarczej powinna wskazywać, jaki obraz gospodarki kraju należy uważać w dłuższej perspektywie za preferowany lub niezbędny do osiągnięcia. Ogólnym kryterium wyboru takiej docelowej wizji powinno być perspektywiczne zapewnienie odpowiedniego poziomu rozwoju społeczeństwa, czyli zapewnienie mu zdolności sprostania wewnętrznym i zewnętrznym wyzwaniom nadchodzących czasów. Poszukiwanie możliwej i pożądanej technologii w gospodarce przyszłości musi zostać skonfrontowane z oczekiwanymi zmianami w sposobie funkcjonowania i strukturze systemu ekonomicznego. Z tego powodu przyjęcie pewnej koncepcji rozumienia nowoczesności gospodarki wydaje się potrzebne. Postawione zadanie nie jest łatwe do wykonania. Wynika to przede wszystkim z konieczności położenia nacisku na perspektywiczne, a nie bieżące, rozumienie nowoczesności gospodarki. Punktem wyjścia w badaniu musi stać się określenie, w jaki sposób nowoczesność jest rozumiana obecnie, w przyszłości wyobrażalna jest zmiana opinii w tej sprawie. Na pytanie o nowoczesność gospodarki nie ma jednoznacznych odpowiedzi, co komplikuje myślenie perspektywiczne. Dla ekonomistów nie są równoznaczne takie pojęcia jak gospodarka dobra, efektywna, konkurencyjna, innowacyjna, sprawna lub adaptacyjna. Co więcej, na temat każdego z tych pojęć istnieje niemała literatura, w świetle której wypada stwierdzić nie tylko utrzymywanie się zasadniczych różnic stanowisk, ale także istnienie małej przestrzeni wspólnych ustaleń przyjętych przez badaczy tego problemu. W szczególności wiele analiz empirycznych gospodarki konkurencyjnej prowadzonych przez instytucje cieszące się międzynarodowym uznaniem spotyka się z wyraźną krytyką innych ośrodków i obserwatorów. Wolno uznać, że z jakością gospodarki jest podobnie jak z jakością sztuk plastycznych: oceny są niejednoznaczne i jest to zjawisko nieprzypadkowe. Przyjmiemy, że konkurencyjność określonego podmiotu gospodarczego (ugrupowania integracyjnego, kraju, regionu, sektora lub pojedynczego przedsiębiorstwa) i dostarczanego przez niego towaru polega na ich zdolności do utrzymania swej pozycji na rynku. Pojęcie to uważa się za mało precyzyjne z braku jednoznacznych kryteriów oceny takiej zdolności17. 17

s. 70.

Bannock G., Baxter R.E., Davis E.: Dictionary of Economics, Penguin, London 1998,

Leszek Jerzy Jasiński

Miejsce centralne zajmują bez wątpienia cena i jakość produktu fizycznego lub usługi, nie wypełniają one jednak w pełni pojęcia konkurencyjności. Obok nich bardzo ważne są, na przykład, tak zwane kanały dystrybucji, jakimi towar trafia do konsumenta, i inne stosowane rozwiązania marketingowe. Wszystkie te dodatkowe okoliczności określa się jako konkurencyjność pozacenową (non-price competitiveness). Składają się na nią łatwość dostosowania podaży towarów wytwarzanych w danym kraju do szybko zmieniającego się popytu, co nazywa się krótko supply problems, następnie rentowność produkcji, wydajność pracy i produktywność wykorzystywanego kapitału, wreszcie efekty prowadzonych prac badawczo-wdrożeniowych18. Dane przedsiębiorstwo z reguły wytwarza wszystkie swe produkty nadając im cechy większej lub mniejszej konkurencyjności, dzięki czemu łatwo jest stwierdzić jak bardzo – ogólnie rzecz biorąc – jest ono konkurencyjne, zwłaszcza w rozumieniu cenowym19. O gospodarce danego kraju powiemy, że jest konkurencyjna, gdy powstające w niej produkty skutecznie rywalizują z produkcją zagraniczną zarówno na rynku wewnętrznym, jak i na rynkach zagranicznych. Na dłuższą metę utrzymanie tej zdolności wymaga stałego wzbogacania własnej oferty o nowe towary oraz usprawniania metod wytwarzania produktów obecnych już na rynku. Konkurencyjność zwykło się też wiązać z ogólnym zaawansowaniem ekonomicznym danego obszaru20. Zdaniem autora najlepiej jest mówić o konkurencyjności pojedynczego towaru porównując jego cenę i walory użytkowe z podobnymi cechami innych towarów. Nie zmusza to nas do posługiwania się wielkościami przeciętnymi lub rozpatrywania wielu rozbieżnych kryteriów21. Można wreszcie wprowadzać pewne kryteria mierzalne, które czasem będą stanowić przeciętną z wielu kryteriów jednostkowych, jakich wykorzystanie sugerowaliśmy wyżej. Takim miernikiem konkurencyjności całego kraju wydaje się być w szczególności saldo obrotów bieżących bilansu płatniczego lub związana z nim zmiana poziomu rezerw walutowych, aczkolwiek nie zawsze silna pozycja kraju na międzynarodowych rynkach wielu dóbr i usług idzie w parze z dodatnim saldem bilansu lub rosnącymi dostępnymi rozmiarami płynności międzynarodowej: niekorzystnym zmianom tych wielkości makroekonomicznych może towarzyszyć wysoka pozycja danego kraju na tle jego partnerów gospodarczych22. Podobnie dosyć zawodWinters L.A.: International Economics, Routledge, London 1991, p. 280–286. Porter M.E.: Competitive Advantage of Nations, Macmillan, London 1998. 20 Porter M.E.: Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance, Free Press, New York 1998. 21 Jasiński L.J.: Konkurencyjność gospodarek krajów Unii Europejskiej a ewolucja prowadzonych przez nią polityk, w: Konkurencyjność gospodarki Polski w dobie integracji z Unią Europejską i globalizacji, red. nauk. J. Bossak, W. Bieńkowski, Instytut Gospodarki Światowej, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2001. 22 Wysokiej w długim okresie czasu pozycji w rankingach konkurencyjności Stanów Zjednoczonych towarzyszyło ujemne saldo w handlu zagranicznym. Na przełomie XX i XXI wieku polski bilans płatniczy poprawił się, co jednak dokonało się równolegle do pogorszenia się miejsca kraju w rankingach konkurencyjności. 18 19

Sposoby rozumienia konkurencyjności i nowoczesności

nym miernikiem oceny okazuje się dynamika bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Niekiedy pojęcie konkurencyjności międzynarodowej kraju bywa wiązane lub utożsamiane z kursem jego waluty. Szczególnie dogodne narzędzie praktycznej analizy tak rozumianej konkurencyjności stanowi realny kurs efektywny, wyrażający swego rodzaju przeciętną zewnętrzną cenę danego pieniądza względem grupy innych walut po wyeliminowaniu zakłóceń inflacyjnych23. Z pewnością ten miernik analityczny, czysto koncepcyjny, wyraża istotny aspekt konkurencyjności kraju, jednak utożsamianie obu tych pojęć oznacza duże uproszczenie problemu. Kurs waluty, rynkowy lub efektywny, posiada określony wpływ na kształtowanie się eksportu w krótkim czasie, w dłuższym okresie jego znaczenie okazuje się mniejsze. Podobnie o relatywnej pozycji kraju decydują w niemałym stopniu terms of trade, relacja cen w eksporcie do cen w imporcie, które bardzo ułatwiają lub utrudniają podmiotom ekonomicznym obecność w systemie gospodarki światowej, pozostając często poza zasięgiem decyzji, jakie mogą zostać podjęte w danym państwie. Budowa międzynarodowej konkurencyjności kraju jest obecnie szczególnie istotną częścią zagranicznej polityki ekonomicznej kraju. Jej znaczenie rośnie w czasie, gdy słabnie możliwość skutecznego posługiwania się polityką handlową i kursową, co jest ważną cechą ogólnej sytuacji na świecie na początku XXI wieku. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest zjawisko globalizacji i powstanie bloków integracyjnych, członkostwo w których – wbrew uproszczonym obiegowym opiniom – nie przekreśla potrzeby podejmowania działań na rzecz relatywnej pozycji kraju w gospodarce światowej24. Istnieje kilka szczegółowych teorii konkurencyjności. Michael Porter wskazał cztery wzajemnie powiązane ze sobą wyznaczniki przewagi konkurencyjnej w określonej dziedzinie pojedynczego przedsiębiorstwa i całego sektora gospodarczego25. Są nimi czynniki produkcji (zasoby naturalne, kapitał, praca), wymagający popyt krajowy antycypujący przemiany popytu międzynarodowego, istnienie krajowego otoczenia przedsiębiorstwa w postaci podmiotów pokrewnych i wspomagających o dużej sile konkurencyjnej oraz istnienie odpowiedniej strategii działania, tradycji i konkurencji wewnątrz kraju. Timo Hämäläinen opisał ten problem w podobny sposób i wyróżnił siedem determinant konkurencyjności: czynniki produkcji, technologie, efektywność organizacyjną, charakterystykę rynku krajowego, międzynarodową działalność gospodarczą, instytucje (system prawny, urzędy państwowe, etos pracy) oraz działania rządu26. Jasiński L.J.: Polska polityka kursowa w okresie umacniania się systemu rynkowego 1990–1998, WWSE, Warszawa 1999, s. 58. 24 Jasiński L.J.: Podstawy funkcjonowania gospodarki światowej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007. 25 Porter M.: The Competitive Advantage of Nations, Free Press, New York 1998. 26 Hämäläinen T.: National Competitiveness and Economic Growth: Determinants of Economic Performance in the World Economy, Edward Elgar, Northampton 2003. 23

Leszek Jerzy Jasiński

Koncepcja Portera znalazła rozwinięcie w określeniu następujących po sobie stadiów tworzenia się przewagi konkurencyjnej kraju. Początkowo relatywna pozycja kraju bierze się z występowania w nim podstawowych czynników wytwórczych (factor-driven stage). Następnie na plan pierwszy wysuwają się efekty uzyskane dzięki inwestycjom, również zagranicznym (investment-driven stage). W trzecim etapie dominują relatywne korzyści wynikające z innowacyjności produkcji (innovation-driven stage), w czwartym efekty będące następstwem bogactwa kraju (wealth-driven stage). Ostatni etap polega na swoistym konsumowaniu nagromadzonych wcześniej zasobów, mających postać nie tylko fizyczną. Znajduje się wśród nich wysoki poziom życia i dobra organizacja pracy, zachęcające wysoko wykwalifikowanych zagranicznych specjalistów do podejmowania pracy w danym kraju. Ten ostatni okres, grożący erozją wykorzystywanych wcześniej narzędzi ekonomicznych, niesie zagrożenie dla utrzymania wysokiego poziomu konkurencyjności. Etapy budowy przewagi konkurencyjnej kraju pozostają nie bez wpływu na strukturę jego handlu zagranicznego27. Pierwszy etap charakteryzuje się dużym udziałem w eksporcie surowców i produktów pracochłonnych, etapy drugi i trzeci oznaczają technologiczny awans oferty eksportowej, czwarty – eksport rozwiązań technicznych oraz produktów wymagających specjalistycznych umiejętności. Podobna do rzeczowej struktury wywozu jest struktura bezpośrednich inwestycji zagranicznych w danym kraju. Na zmieniający się kształt wymiany z zagranicą nakładają się do pewnego stopnia zmiany w bilansie płatniczym. Kraj na niskim poziomie rozwoju, sąsiadujący z krajami rozwiniętymi od niego dużo wyżej, notuje często ujemne saldo handlowe i ujemne saldo obrotów bieżących. Jego wysoka skłonność do importu nie powinna dziwić, podobnie jak przejmowanie części oszczędności powstających poza jego granicami. Następnie ujemne saldo handlowe zastępuje saldo dodatnie przy równowadze na rachunku finansowym i kapitałowym. Z czasem pojawia się nadwyżka kapitału wywożonego za granicę, która utrzymuje się i w czwartym okresie, tu jednak występuje równocześnie deficyt handlowy. Taki schemat zmian w bilansie płatniczym można odnaleźć między innymi w historii Stanów Zjednoczonych28. Dążenie do poprawy relatywnej pozycji kraju na rynkach międzynarodowych wymaga interpretacji z punktu widzenia dwóch istotnych ustaleń ekonomii międzynarodowej: zasady korzyści komparatywnych i twierdzenia o konwergencji cen czynników wytwórczych. Obie te prawidłowości zyskują na znaczeniu w warunkach globalizacji gospodarki światowej, czyli stopniowego tworzenia się jednolitego rynku globalnego, z rosnącą swobodą transgranicznego przepływu towarów oraz czynników wytwórczych, kapitału 27 Wysokińska Z.: Konkurencyjność w międzynarodowym i globalnym handlu technologiami, PWN, Warszawa 2001. 28 Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Economics , McGraw-Hill, New York 1989, p. 913–914.

Sposoby rozumienia konkurencyjności i nowoczesności

i pracy29. Nasuwają się pytania, czy pierwsza z tych zasad, wskazująca na możliwość znalezienia sobie przez każdy kraj, także słabo rozwinięty ekonomicznie, odpowiedniego miejsca w międzynarodowym podziale pracy, powinna zostać uzupełniona przez maksymalizację konkurencyjności oraz – w świetle drugiej zasady – czy warto dbać o własną relatywną pozycję w sytuacji, gdy ceny kapitału i pracy w różnych punktach na świecie zbliżają się do siebie w sposób samoczynny, jako efekt działania mechanizmu rynku. Rozpatrzmy najpierw pierwsze zagadnienie. Czy dążenie do osiągnięcia przez dany kraj wysokiej konkurencyjności swych produktów, co wydaje się być rzeczą naturalną, stoi w sprzeczności z regulacją produkcji w skali międzynarodowej zgodnie z zasadą korzyści komparatywnych30? W jej świetle każdy podmiot znajduje dla siebie na wielkim międzynarodowym rynku odpowiedni rodzaj produkcji, a o tym, jaki on będzie decydują relacje efektywności wytwarzania różnych towarów. By na trwałe dostarczać określony produkt nie trzeba wykazać się przewagą nad partnerami ekonomicznymi w kategoriach absolutnych, wystarczy, by taka przewaga ujawniła się w kategoriach komparatywnych. Co więcej, zakwestionowanie zasady korzyści komparatywnych może zostać odebrane jako podważenie innych ważnych w ekonomii międzynarodowej teorii handlu, a zwłaszcza stanowiącej uszczegółowienie omawianej zasady teorii Heckschera-Ohlina31 czy twierdzenia Rybczyńskiego32. O występowaniu takiej sprzeczności trudno jednak mówić, chociaż oba podejścia nie pozostają obojętne wobec siebie. Zasada korzyści komparatywnych dotyczy wymiany międzynarodowej w każdym przypadku, również wtedy, gdy jej uczestnicy różnią się od siebie istotnie z punktu widzenia wydajności pracy i ujawniającej się produktywności środków trwałych. Podnoszenie na wyższy poziom konkurencyjności jednego z jej uczestników powoduje, że zasada ta, podobnie jak teoria Heckschera-Ohlina, będzie przejawiać się w inny sposób33. Podział pracy w skali światowej obejmujący wszystkich partnerów pozostanie dalej możliwy, ale zmaterializuje się w innej formie; obszary wytwórczości uważane z pewnych względów za bardziej atrakcyjne mogą przesunąć się z jednego kraju do drugiego34. Przyjrzyjmy się teraz kwestii upodobnienia się do siebie cen kapitału i pracy. Zjawisko to opisuje sformułowane w latach czterdziestych XX wieku przez P. Samuelsona twierdzenie o zrównywaniu się cen czynników wytwórczych: w określonych warunkach wolny handel prowadzi do zbliżenia się do siebie cen towarów i w następstwie tego cen nakładów potrzebnych do ich 29 Jasiński L.J.: Integracja regionalna w warunkach globalizacji gospodarki światowej, WWSE, Warszawa 2000, s. 208–222. 30 Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: op. cit., p. 901–905. 31 Carbaugh R.J.: International Economics, South Western, Mason 2002, p. 76–79. 32 Winters L.A.: op. cit., p. 39. 33 Krugman P.R., Obstfeld M.: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, t. I, PWN, Warszawa 1993, s. 28–29. 34 Samuelson P.A.: Where Ricardo and Mill Rebut and Confirm Argument of Mainstream Economists Supporting Globalization, Journal of Economic Perspectives, Vol. 18/2004.

Leszek Jerzy Jasiński

produkcji35. Czy zatem wobec występowania tego procesu należy traktować jako zasadną maksymalizację własnej konkurencyjności, co dokonuje się między innymi drogą zmniejszania kosztów pracy i łącznych kosztów wytwarzania? Jeżeli gospodarka światowa stanowiłaby system opisywany w dokładny sposób przez założenia twierdzenia Samuelsona, w szczególności gdyby handel międzynarodowy okazał się wolny od wszelkich barier i ograniczeń, wtedy proces konwergencji cenowej przebiegałby daleko bardziej wyraźnie niż dzieje się to w rzeczywistości36. Prawdopodobnie nawet w takim przypadku ujawniłby się nominalny, a nie realny, charakter modelu transgranicznych relacji ekonomicznych, jaki przedstawia sobą omawiane twierdzenie. Stanowi ono, jak wiele innych wyników teoretycznej ekonomii, obraz gospodarki światowej uproszczony dla potrzeb prowadzenia analizy. Podobnie z nominalnym modelem międzynarodowego podziału pracy mamy do czynienia w przypadku zasady korzyści komparatywnych, liczbowo wyrażona korzyść komparatywna jest tu pojęciem nastręczającym trudności z identyfikacją, zważywszy na postać dostępnego we wszystkich krajach materiału statystycznego37. Liczbowe oceny konkurencyjności międzynarodowej poszczególnych państw spotykają się z dużym zainteresowaniem. Dzięki nim porównywanie poszczególnych krajów staje się łatwe, chociaż w takich analizach przyjmuje się wiele kontrowersyjnych założeń. Konkurencyjność polskiej gospodarki jawi się w tych zestawieniach jako stosunkowo ograniczona, wolno uważać, że zaniżona. Nawet, gdy ta uwaga jest słuszna, powstający obraz nie może zadawalać. Przyjrzymy się ratingowi opublikowanemu przez Międzynarodowy Instytut Rozwoju Zarządzania (International Institute for Management Development, IMD). Jego opinie powstają na podstawie obserwacji 321 zmiennych opisujących 59 krajów i regionów. Do tego celu IMD wykorzystuje oficjalne dane statystyczne i rezultaty własnych badań. Liczba zmiennych, stanowiących kryteria analizy, jest bardzo duża i są one ujęte w cztery grupy opisujące kolejno sytuację gospodarczą, efektywność rządu, efektywność sfery biznesu i infrastrukturę. W pierwszej z nich bierze się pod uwagę gospodarkę wewnętrzną (poziom, dynamikę i strukturę PKB), handel międzynarodowy, inwestycje międzynarodowe, zatrudnienie i ceny (poziom inflacji, Samuelson P.A.: International Trade and the Equilisation of Factor Prices, Economic Journal, 1948. 36 O tym, jak praktycznie przebiega ten proces w długim okresie i jak należy go interpretować piszą między innymi: Freeman R.: Are Your Wages Set in Peking, Journal of Economic Perspectives, 1995; Krugman P.: The Age of Diminished Expectations. US Economic Policy in 1990s, MIT Press, Cambridge MA 1994; Reich R.: The Work of Nations, Vintage Books, New York 1991; Rodrik D.: Has Globalization Gone too Far?, Institute of International Economics, Washington 1997; Thurow L.: The Future of Capitalism, Nicholas Bradley Publishing, London 1996, a także Jasiński L.J.: Integracja regionalna w warunkach globalizacji …, op. cit., s.74–80. 37 Winters L.A.: op. cit., p. 23–24. 35

Sposoby rozumienia konkurencyjności i nowoczesności

ale też czynsze za wynajem mieszkań i powierzchni biurowych). W grupie drugiej rozpatruje się stan finansów publicznych, politykę fiskalną, poziom instytucji gospodarczych, regulacji prawnych i sytuację społeczną (sposób egzekwowania prawa, bezpieczeństwo osobiste i majątkowe, stabilność polityczną). Trzeci zestaw kryteriów, czyli efektywność sfery biznesu, dotyczy takich zagadnień jak produktywność, rynek pracy, finanse przedsiębiorstw, stosowane praktyki menedżerskie oraz dominujący w danym społeczeństwie stosunek do działalności gospodarczej i akceptowane przez nie wartości (w tym otwartość na nowe idee). Wyniki rankingu są przedstawiane oddzielnie w odniesieniu do krajów liczących więcej i mniej niż 20 milionów mieszkańców. Prezentujemy je w tabelach 1 i 2. Mikroekonomiczny indeks konkurencyjności World Economic Forum (WEF) stanowi syntezę dwóch rankingów uwzględniających funkcjonowanie przedsiębiorstw w poszczególnych krajach i jakość tak zwanego otoczenia biznesu. Dane za dwa minione lata zawiera kolejna tabela. Ponownie zwraca uwagę niska pozycja Polski. Daleka od oczekiwań jest także pozycja dużych państw członkowskich Unii Europejskiej. Tabela 1 Indeks konkurencyjności międzynarodowej IMD, lata 1999–2003, kraje liczące ponad 20 milionów mieszkańców Kraj

Indeks w 2003 r.

Pozycja 2003 r.

średnia 1999–2003

100,000

1,0

Australia

86,547

2,8

Kanada

84,123

2,2

Malezja

72,872

7,6

Niemcy

69,768

4,2

Tajwan

69,283

5,8

Wielka Brytania

66,489

5,8

Francja

66,407

8,0

Hiszpania

59,758

7,8

Tajlandia

58,416

13,2

Japonia

56,303

10,2

Chiny

50,813

11,6

Włochy

44,310

14,6

Polska

21,526

22,6

USA

Źródło: Zestawienie własne na podstawie IMD World Competitiveness Yearbook 2003, IMD, Real World, Lausanne 2003.

Leszek Jerzy Jasiński

Tabela 2 Indeks konkurencyjności międzynarodowej IMD w 2006 r. Miejsce w 2006 roku

Kraj

Indeks

USA

100,000

Hongkong

98,146

Singapur

95,740

Szwajcaria

94,163

Dania

91,741

Szwecja

90,520

Australia

88,934

Kanada

88,708

Finlandia

88,373

Holandia

87,758

Niemcy

83,508

Katar

81,995

Japonia

78,242

Chiny

76,595

Wielka Brytania

76,069

Tajwan

75,390

Izrael

73,425

Francja

68,071

Republika Czeska

66,755

Litwa

64,882

Słowacja

63,913

Hiszpania

57,849

Polska

53,930

Węgry

53,917

Rosja

52,770

Grecja

50,781

Ukraina

40,421

Źródło: Zestawienie własne na podstawie IMD World Competitiveness Yearbook 2003, IMD, Real World, Lausanne 200338.

38 W zestawieniu uwzględnia się również niektóre regiony krajów świata, zwłaszcza gdy prowadzi się w nich własną politykę wzmacniania konkurencyjności. 38

Sposoby rozumienia konkurencyjności i nowoczesności

Tabela 3 Indeks konkurencyjności WEF w latach 2007–2009 Kraj

Pozycja 2008–2009

Wynik

Pozycja 2007–2008

USA

5,74

Szwajcaria

5,61

Dania

5,58

Szwecja

5,53

Singapur

5,53

Finlandia

5,50

Niemcy

5,46

Holandia

5,41

Japonia

5,38

Kanada

5,37

Hong Kong

5,33

Wielka Brytania

5,30

Korea Płd.

5,28

Austria

5,23

Norwegia

5,22

Francja

5,22

Tajwan

5,22

Izrael

4,97

Katar

4,83

Arabia Saudyjska

4,72

Chile

4,72

Hiszpania

4,72

Chiny

4,70

ZEA

4,68

Estonia

4,67

Republika Czeska

4,62

Porto Rico

4,51

Słowenia

4,50

Portugalia

4,47

Litwa

4,45

Leszek Jerzy Jasiński

RPA

4,41

Słowacja

4,40

Barbados

4,40

Jordania

4,37

Włochy

4,35

Indie

4,33

Rosja

4,31

Malta

4,31

Polska

4,28

Łotwa

4,26

Indonezja

4,25

Botswana

4,25

Mauritius

4,25

Panama

4,24

Węgry

4,22

Grecja

4,11

Ukraina

4,09

Zimbabwe

133

2,88

129

Czad

134

2,85

131

Źródło: Strona internetowa http://www.weforum.org

Innowacyjność Polski na tle innych krajów Unii Europejskiej

Urszula Płowiec Akademia Finansów w Warszawie

Innowacyjność Polski na tle innych krajów Unii Europejskiej39 Od 2000 r. są opracowywane przez Komisję Europejską (lub na jej zlecenie) coroczne europejskie tablice wyników innowacyjności (European Innovation Scoreboard – EIS). Najnowsza została opublikowana w lutym 2008 r. Zawierają one przyporządkowanie krajów europejskich (oraz Stanów Zjednoczonych, Kanady, Australii, Izraela, Japonii, Szwajcarii) do jednej z czterech grup utworzonych na podstawie oceny ich dokonać z zakresu innowacyjności. Pojęcie to autorzy raportu odnoszą do poziomu mikro gospodarki. Rozumieją przez nie pełen zakres własnej działalności firmy dotyczącej B+R wewnątrz i na zewnątrz przedsiębiorstwa, maszyny i wyposażenie związane z innowacjami produktowymi i procesowymi, wydatki na pozyskanie patentów i licencji, wzornictwa przemysłowego oraz szkolenie i marketing dotyczące innowacji. Zakwalifikowanie krajów do poszczególnych grup zostało dokonane na podstawie wyników obliczeń sumarycznego indeksu innowacji (Summary Innovation Index – SII). Do grupy pierwszej, określonej jako liderzy innowacji (innovation leaders), zostały zaliczone: Dania, Finlandia, Niemcy, Izrael, Japonia, Szwecja, Szwajcaria, W. Brytania i Stany Zjednoczone. Grupę drugą (innovation followers) utworzyły: Austria, Belgia, Kanada, Francja, Islandia, Irlandia, Luksemburg i Holandia. W skład grupy trzeciej, określonej jako umiarkowani innowatorzy (moderate innovators), weszła Australia, Cypr, Czechy, Estonia, Włochy, Norwegia, Słowenia i Hiszpania. Do grupy czwartej, najliczniejszej, określonej jako kraje goniące (catching-up countries), zaliczono: Bułgarię, Chorwację, Grecję, Węgry, Łotwę, Litwę, Maltę, Polskę, Portugalię, Rumunię i Słowację. W 2007 r. w skład grupy liderów weszły kraje o wartości indeksu od 0,55 (Stany Zjednoczone) do 0,73 (Szwecja). Do grupy drugiej weszły kraje o wartości indeksu od 0,47 (Belgia) do 0,53 (Luksemburg). Zarówno liderzy, jak i kraje drugiej grupy innowacyjności osiągnęły poziom indeksu sumarycznego wyższy od przeciętnego dla całej Unii, którego wartość wyniosła 0,45.

Pełny tekst został opublikowany w: „Ekonomista”, nr 6/2008.

Urszula Płowiec

Innowacyjność niższą od przeciętnej miały kraje określone jako umiarkowani innowatorzy, w przypadku których indeks innowacyjności znajdował się w przedziale od 0,44 (Kanada) do 0,31 (Estonia), a także najliczniejsza grupa 11 krajów goniących, w odniesieniu do których indeks znajdował się w przedziale od 0,29 (Malta) do 0,18 (Rumunia). Polska, dla której wartość sumarycznego indeksu wyniosła 0,24, zajęła 23 miejsce wśród 27 krajów UE. Na poziom sumarycznego indeksu innowacyjności wpływają wyniki analiz ilościowych dotyczących pięciu wymiarów, a poziom każdego z nich oceniany jest na podstawie 4–5 szczegółowych wskaźników. Autorzy raportu zwracają uwagę, że w ciągu ostatnich 5 lat nie zmienił się skład krajów w poszczególnych grupach, co świadczy o powolności osiągania (a więc i o trudnościach) znaczącej poprawy innowacyjności. Zakres i wyniki analizy innowacyjności Polski w 2007 r. na tle średniej krajów UE oraz wyników lidera i najbardziej opieszałego kraju są zawarte w tab.1. Zawiera ona 25 wskaźników mierzących różne aspekty społecznoekonomicznego otoczenia pięciu wymiarów innowacyjności, określonych jako: lokomotywy innowacyjności, kreacja wiedzy, innowacje i przedsiębiorczość, wdrożenia oraz własność intelektualna. Nasuwa się spostrzeżenie, że w skład trzech pierwszych wymiarów innowacyjności wchodzą wskaźniki ilustrujące nakłady na innowacyjność poniesione przez ludność, rząd i przedsiębiorstwa. Są to więc wskaźniki dotyczące działań potencjalnie przyczyniających się do rozwoju innowacyjności. W czwartym wymiarze, określonym jako wdrożenia, zawarte są wskaźniki syntetyczne ilustrujące bieżącą skuteczność nakładów, a więc zatrudnienie w usługach o zaawansowanej technologii, eksport towarów zaawansowanych technologicznie, udział w obrotach firm produktów nowych (dla firm i dla rynku) oraz udział zatrudnienia w przetwórstwie o średniej i wysokiej technologii. W wymiarze piątym, określonym jako własność intelektualna, zawarte są wskaźniki dające wyobrażenie o bieżącej i przyszłej sile technologicznej oraz marketingowo-organizacyjnej innowacyjności danego kraju. Zestaw wskaźników zawartych w tab. 1 wskazuje na wielość czynników, wewnątrz przedsiębiorstwa i poza nim, wpływających na innowacyjność, a także na społeczno-ekonomicznych jej charakter. Jak już wspomniano, Polska zajęła zaledwie 23 miejsce wśród 27 krajów UE uszeregowanych na podstawie sumarycznego indeksu innowacyjności i w każdym z pięciu wymienionych wymiarów innowacyjności plasuje się poniżej średniej UE. Bardziej szczegółowa analiza poziomu wskaźników innowacyjności w Polsce i ich wzajemnych powiązań pozwala na sformułowanie oceny, że innowacyjność Polski jest bardzo słaba i nierówna. Na poziomie wyższym lub równym średniej UE kształtuje się tylko wskaźnik edukacji młodzieży (poz. 1.5), udział innowacyjnych MSP kooperujących z innymi (poz. 3.2),

Innowacyjność Polski na tle innych krajów Unii Europejskiej

wydatki na technologie informacyjno – komunikacyjne (poz. 3,5) oraz sprzedaż produktów nowych na rynku (poz. 4.3). W pozostałych 21 wskaźnikach pozycja Polski jest poniżej lub znacznie poniżej średniej UE-27. Najsłabsza jest w wymiarze własności intelektualnej. Jednolite kryteria oceny krajów Unii pozwalają na ujawnienie nagiej prawdy o luce, jaka dzieli Polskę chociażby tylko od średniej UE-2740. Jeśli przyjąć, że innowacyjność kraju jest wyrazem jego przygotowania do wyzwań globalizacji, to w przypadku Polski jest ono słabe, a jego poprawa wymaga licznych działań realizowanych kompleksowo. Z najnowszego raportu UE o innowacyjności wynika, że innowacyjność w Polsce jest w stadium początkowym, a uwzględniwszy brak istotnych zmian innowacyjności w Polsce w latach 2003–07, można twierdzić, iż system innowacyjności nie został ukształtowany. Nie może więc sprawnie postępować proces konwergencji innowacyjności w Polsce z innymi krajami UE, zwłaszcza Europy Zachodniej i Północnej. Istnieje tym samym luka, która świadczy o zagrożeniu trwałości rozwoju Polski, czego wyrazem będzie osiąganie tempa wzrostu PKB znacznie niższego od możliwego do osiągnięcia w sytuacji realizowania polityki intensywnego wspierania innowacyjności. Z omawianego opracowania wynika również, że – zgodnie z liniową ekstrapolacją trendów zmian wskaźników innowacyjności – Polska może osiągnąć średni poziom unijnej innowacyjności dopiero w ciągu 18 lat. Ta mało optymistyczna perspektywa (zwłaszcza jeśli uwzględnimy znaczącą różnicę poziomów innowacyjności między UE a Stanami Zjednoczonymi) powinna skłaniać do podjęcia prac nad 20–25 letnią strategią rozwoju kraju pod kątem zwiększenia jego innowacyjności41. Poprawa innowacyjności w Polsce wymaga przede wszystkim dopracowania całościowej jej koncepcji oraz skoordynowanej jej realizacji. Niektóre elementy polityki innowacyjności już funkcjonują zwłaszcza dzięki wykonywaniu programów operacyjnych zawartych w NSRO 2007–2013. Być może należałoby, podobnie jak to uczynili Finowie42, Irlandczycy i Brytyjczycy43 powołać specjalny zespół do spraw innowacji wysoko umiejscowiony w hierarchii administracji państwowej (np. przy Prezesie Rady Ministrów), w skład którego wchodziliby odpowiedni ministrowie i kierownicy urzędów centralnych i który byłby odpowiedzialny za opracowanie szczegółowego Nieco inne kryteria oceny innowacyjności zawarte są w Global Innovation Scoreboard opracowywanym przez Instytut Badań Ekonomicznych nad Innowacją i Technologią w Maastricht (MERIT) i Wspólnotowe Centrum Badawcze (JRC) Unii Europejskiej. Nie zmienia to jednak pozycji Polski jako kraju opóźnionego innowacyjnie. 41 Zobacz też tekst: I. Nowickiej. 42 Delanghe H., Muldur U.: Beyond the Lisbon European Council – Towards a „New Deal” for an Effective Research Policy, w: Towards a New Creative and Innovative Europe, red. nauk. A. Kukliński, C. Lusiński, K. Pawłowski, Wyższa Szkoła Biznesu, Nowy Sącz 2007. 43 Okoń-Horodyńska E., Kwiatkowski S.: Czy tylko wybrani skazani są na sukces innowacyjny, referat na VIII Kongres Ekonomistów Polskich, 29–30 listopada 2007. 40

Urszula Płowiec

Tabela 1 Innowacyjność Polski w 2007 roku na tle wybranych krajów UE WYSZCZEGÓLNIENIE 1. Lokomotywy innowacyjności 1.1 Absolwenci nauk ścisłych i technicznych (w grupie wiekowej 21–29 lat) 1.2 Ludność z wykształceniem wyższym (w grupie wiekowej 25–64 lat) 1.3 Stopa penetracji szerokopasmowego Internetu (na 100 osób) a 1.4 Uczestnictwo w ustawicznym uczeniu (na 100 osób w wieku 25–64 lat) 1.5 Poziom edukacji młodzieży (% populacji w wieku 20–24 lat z co najmniej wykształceniem maturalnym) 2. Kreacja wiedzy 2.1 Wydatki publiczne na B+R (% PKB) 2.2 Wydatki biznesu na B+R (% PKB) 2.3 Udział nakładów w przetwórstwie na średniowysokie i wysokie technologie w nakładach na B+R ogółem b 2.4 Przedsiębiorstwa otrzymujące publiczne środki na innowacje (% ogólnej liczby przedsiębiorstw) c 3. Innowacje i przedsiębiorczość 3.1 Małe i średnie przedsiębiorstwa prowadzące własną działalność innowacyjną (% MSP) 3.2 Innowacyjne MSP kooperujące z innymi (% przedsiębiorstw średnich) 3.3 Wydatki przedsiębiorstw na innowacje (% obrotu) 3.4 Wczesne stadium kapitału ryzyka (venture capital) (% PKB) d 3.5 Wydatki na technologie informacyjno-komunikacyjne (% PKB) 3.6 MSP stosujące organizacyjne innowacje e 4. Wdrożenia 4.1 Zatrudnienie w usługach o zaawansowanej technologii (% siły roboczej ogółem) f 4.2 Eksport towarów o wysokiej technologii (% eksportu ogółem) g 4.3 Sprzedaż produktów nowych na rynku (% obrotu) h 4.4 Sprzedaż produktów nowych dla firm (% obrotu) i 4.5 Zatrudnienie w przetwórstwie o średniowysokiej i wysokiej technologii (% siły roboczej ogółem) j 5. Własność intelektualna 5.1 Patenty europejskie wdrożone (na milion osób) 5.2 Patenty amerykańskie przyznane (na milion osób) 5.3 Potrójne patenty (na milion osób) k 5.4 Marki handlowe wspólnotowe ( na milion osób) 5.5 Wspólnotowe wzornictwo przemysłowe (na milion osób)

POLSKA

UE-27

11,1

12,9

14,4

10,3

17,9

23,0

30,5

11,7

3,9

14,8

22,9

–

4,7

9,6

32,1

1,3

91,7

77,8

86,7

77,2

0,39 0,18

0,65 1,17

SZWECJA RUMUNIA

0,92 2,92

0,17 0,21

80,0

85,2

92,7

68,1

3,1

9,0

–

2,1

13,8

21,6

30,0

13,4

9,1

20,0

2,8

1,56

2,15

3,47

1,52

0,001

0,053

0,058

0,004

7,2 19,3

2,37

6,4 34,0

3,26

8,6 –

5,06

8,2 15,5

1,43

3,1

16,7

12,8

3,9

8,1 5,4

7,3 6,2

8,3 5,1

7,1 9,5

5,13

6,63

6,29

5,67

4,2

128,0

284,9

1,2

0,6 0,2

52,2 20,8

113,9 42,7

0,3 0,0

24,7

108,2

164,1

5,6

30,2

109,4

144,9

0,9

Innowacyjność Polski na tle innych krajów Unii Europejskiej

programu zadań z zakresu innowacyjności, metod i instrumentów jego realizacji, a także za skuteczne jego wykonywanie. Poprawa innowacyjności wymaga bowiem skoordynowanego ewoluowania wielu dziedzin, w tym rozwoju edukacji i szkolnictwa wyższego, wzrostu wydatków na B+R (zarówno ze strony władz publicznych, jak i przedsiębiorstw), umacniania związków kooperacyjnych MSP i ich wzajemnych powiązań, rozwoju zastosowań technologii informacyjno-komunikacyjnych (w przedsiębiorstwach, usługach publicznych, gospodarstwach domowych), zmiany struktury produkcji i zatrudnienia po kątem zwiększenia udziału wysokich technologii zarówno w przetwórstwie przemysłowym, jak i w usługach, a także działań stymulujących wynalazców do patentowania swoich osiągnięć nie tylko w kraju, lecz również na rynku UE, Stanów Zjednoczonych i Japonii. W konsekwencji dążenie do poprawy innowacyjności powinno przenikać całą strategię rozwoju kraju. Chodzi bowiem o to, by nie tylko zwiększać nakłady na rozwój innowacyjności (poz. 1, 2 i 3 tab.1), lecz także jej rezultaty, a więc zwiększać efektywność działań innowacyjnych. A groźba rozerwania łańcucha innowacyjności jest całkiem realna, jeśli wzrostowi nakładów na innowacyjność nie będzie towarzyszyć poprawa infrastruktury instytucjonalnej i zmiany strukturalne w realnej sferze gospodarki. Zmiany, które z jednej strony spowodowałyby większe ssanie innowacji przez przedsiębiorstwa, a z drugiej – większą podaż nowych pomysłów technicznych i organizacyjnych, fachowców zdolnych do ich wdrożenia do praktyki, środków finansowych niezbędnych do rozwoju tych pomysłów. Konieczne są ponadto racjonalne działania rządu i władz samorządowych stymulujących proinnowacyjne postawy. Uwagi do tabeli 1 Dotyczy liczby linii szerokopasmowych ( tj. H 144 Kbit/s). Dotyczy chemikaliów, produkcji maszyn, wyposażenia biur, wyposażenia elektrycznego, telekomunikacyjnego i uzupełniającego, instrumentów precyzyjnych, pojazdów samochodowych, lotniczych i innego transportu. c Dotyczy przedsiębiorstw, które wprowadziły nowe produkty bądź procesy własne (samodzielnie lub dzięki współpracy z innymi firmami), ale bez innowacji rozwiniętych przez inne firmy. d Kapitał ryzyka to prywatne udziały w inwestycjach przedsiębiorstw w formie kapitału zasiewu (seed) lub początkowego (start-up). Kapitał zasiewu finansuje badania, analizy i rozwój inicjalnych pomysłów. Kapitał początkowy finansuje rozwój koncepcji produktu, jego początkowy marketing oraz przetwórstwo i sprzedaż. e Chodzi o nowy lub znacznie usprawniony system zarządzania wiedzą, większe zmiany w organizacji pracy w przedsiębiorstwie, a także o nowe lub znaczące zmiany w relacjach firmy z innymi firmami lub instytucjami publicznymi. f Zaawansowane technologicznie usługi obejmują pocztę i telekomunikację, technologie informacyjne łącznie z rozwojem software’u oraz usługi w zakresie B+R. Cała siła robocza obejmuje wszelkie przetwórstwo oraz sektory usług. g Eksport produktów wysokiej technologii obejmuje: lotnictwo, komputery i maszyny biurowe, elektronikę, telekomunikację, farmaceutyki, instrumenty naukowe, maszyny elektryczne, przetwórstwo chemiczne. h Chodzi o produkty nowe lub znacząco ulepszone dla wszystkich przedsiębiorstw. i Chodzi o produkty nowe lub znacząco ulepszone dla danej firmy, ale nie dla rynku wszystkich przedsiębiorstw. j Do średniowysokiego i wysokiego przetwórstwa zalicza się: chemikalia, maszyny, wyposażenie biur, urządzenia elektryczne, telekomunikację i związane z nią wyposażenie, instrumenty precyzyjne, samochody, samoloty i inny transport. k Potrójny patent obejmuje patent europejski, amerykański i japoński. a

Źródło: EIS 2007, Annex A, s. 41.

Łukasz Hardt

Łukasz Hardt Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Problem innowacyjności polskiej gospodarki w kontekście budowania efektywnej polityki rozwoju W ostatnim raporcie o konkurencyjności światowej gospodarki (The Global Competitiveness Report 2008–2009) polska gospodarka została sklasyfikowana na 53 miejscu na 134 analizowane kraje44. Autorzy raportu podkreślają, że Polska znajduje się obecnie w fazie przejścia od tzw. gospodarki napędzanej przez wzrost efektywności do gospodarki opartej na innowacyjności, dlatego wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki musi oznaczać de facto podniesienie poziomu jej innowacyjności. Wśród czynników stymulujących przechodzenie do innowacyjnej gospodarki autorzy wspomnianego raportu wymieniają przede wszystkim wielkość rynku, stosunkowo dobrej jakości edukację na poziomie podstawowym i wyższym, a także przewagi konkurencyjne związane ze zdrowotnością populacji. Jeśli chodzi o czynniki ograniczające tempo wzrostu innowacyjności gospodarki, to na pierwszy plan wysuwają się m. in.: wadliwe regulacje i system prawny, słabej jakości infrastruktura techniczna, niski poziom kapitału społecznego a także brak transparentności w tworzeniu prawa. Niepokojące jest to, że Polska należy do tych krajów, w których wymienione powyżej bariery dla innowacyjności są najpoważniejsze (por. tab. 1). Spośród wymienionych w tabeli 1 czynników ograniczających tempo wzrostu innowacyjności gospodarki na pierwsze miejsce wysuwają się instytucje oraz infrastruktura. Nie powinniśmy zresztą tych kategorii traktować rozłącznie, gdyż jakość instytucji (m.in. infrastruktury drogowej) silnie zależy od jakości instytucji (systemu prawnego). Staje się to jeszcze bardziej widoczne, gdy przeanalizujemy subindeksy dla tych dwóch kategorii. I tak, jeśli chodzi o instytucje, to Polska najsłabiej prezentuje się w następujących kategoriach: przejrzystość tworzenia prawa (128 miejsce), uciążliwość regulacji (127), marnotrawstwo środków publicznych (115) oraz korupcji urzędników państwowych (105). W tym kontekście nie powinno dziwić, że w kategorii jakości infrastruktury drogowej znajdujemy się na 127 miejscu. Niepokojące jest zwłaszcza to, że w ciągu ostatnich lat nie odnotowaliśmy właściwie żadnego postępu w redukcji wspomnianych powyżej barier, a niewielki awans Polski w rankingu konkurencyjności (o 8 Raport dostępny jest na stronie internetowej: http://www.weforum.org/documents/ GCR0809/index.html 44

Problem innowacyjności polskiej gospodarki w kontekście budowania...

miejsc od 2006 r.) wynika nie z działań podejmowanych przez państwo, ale z aktywności samych podmiotów gospodarczych i społeczeństwa obywatelskiego, co potwierdza stawianą coraz częściej tezę, że to przede wszystkim instytucje państwa potrzebują zdecydowanej reformy i że transformacja ustrojowa w odniesieniu do państwa jeszcze nie zakończyła się. Tabela 1 Czynniki wpływające na poziom konkurencyjności polskiej gospodarki Czynnik wpływający na konkurencyjność

Miejsce Polski w rankingu (na 134 kraje)

Instytucje

Infrastruktura

Stabilność makroekonomiczna

Zdrowie i edukacja podstawowa

Edukacja na poziomie wyższym

Efektywność rynku towarowego

Efektywność rynku pracy

Gotowość technologiczna

Rozmiar rynku

Zaawansowanie biznesu

Innowacyjność

Źródło: The Global Competitiveness Report 2008–2009.

Tak istotne bariery instytucjonalne i infrastrukturalne każą postawić pytanie o sposoby ich przezwyciężenia. Do niedawna wydawało się, że dobrą odpowiedzią może być tutaj proces lizboński, a zwłaszcza tzw. unarodowienie Strategii Lizbońskiej i zbudowanie na jej fundamencie planów reformy regulacji w każdym z krajów członkowskich UE (tzw. krajowe programy reform)45. Niestety w przypadku Polski okazało się, że efekty tego procesu są niewielkie, a Polska znajduje się w grupie państw, które mają największe problemy z osiąganiem celów Strategii Lizbońskiej (wg raportu World Economic Forum z 2008 r. Polska znajduje się na przedostatnim miejscu w UE). Diagnoza tego stanu rzeczy jest znana i budzi coraz mniej wątpliwości: winne są instytucje (system prawny) i słabe państwo, niezdolne do aktywnego wspierania procesu modernizacji46. Pomimo zaleceń Komisji Europejskiej rząd nadal koncen45 Zob. Hardt Ł.: Sposoby wspierania innowacyjności polskiej gospodarki, w: Ra port o innowacyjności gospodarki Polski w 2006 r., red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2006, s. 33–35. 46 Analiza przyczyn słabości państwa i jego niewielkiej zdolności do stymulowania procesów modernizacyjnych wychodzi poza ramy niniejszego opracowania, ale warto w tym kontekście polecić interesujący tekst Marka A. Cichockiego, który słabość polskiego państwa (a więc również niskiej jakości instytucji) wiąże z problemem braku podmiotowości polityki i państwa (zob.: Cichocki M.A.: Szkice z polskiej podmiotowości, Teologia Polityczna, Warszawa 2009, s. 55–71).

Łukasz Hardt

truje się przede wszystkim na mechanizmach wydatkowych polityki gospodarczej (fundusze UE), a nie na działaniach regulacyjnych, czego najlepszym przykładem jest to, iż dokument implementacyjny Krajowego Programu Reform 2008–2011 został przyjęty przez rząd dopiero 19 maja 2009 r.; choć KPR powinien obowiązywać od 1 stycznia 2008 r., to dopiero półtora roku po tej dacie udało się przyjąć jego uszczegółowienie zawierające spis konkretnych działań. DI KPR niestety nie zawiera precyzyjnie określonych wskaźników realizacji programu, jak chociażby wartości docelowej miernika udziału wydatków na B+R w relacji do PKB. Warto tutaj wspomnieć, że w tym samym czasie uruchomiony został złożony proces realizacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Po raz kolejny więc działania wydatkowe zwyciężyły nad inicjatywami regulacyjnymi. Skoro horyzont realizacji projektu lizbońskiego dobiega końca, a naturalny bodziec modernizacyjny związany z dostosowywaniem się polskiej gospodarki do warunków UE powoli wygasa, to w jaki sposób stymulować w długim okresie innowacyjność gospodarki? Możliwą odpowiedź daje w tym względzie przygotowany przez rząd D. Tuska raport Polska 2030, gdzie innowacyjności poświęcono istotne miejsce 47. W Raporcie trafnie wskazuje się, iż […] stopniowo rolę głównego silnika wzrostu [polskiej gospodarki] będą musiały przejmować innowacje (s. 30). Następnie podkreśla się, iż innowacyjność zależy przede wszystkim od poziomu kapitału intelektualnego danego kraju, a jego jakość w Polsce nie jest czynnikiem sprzyjającym innowacyjności. Warto tutaj chociażby zwrócić uwagę na fakt, iż udział doktoratów z nauk ścisłych bronionych w Polsce w stosunku do wszystkich bronionych prac należy do jednych z najniższych na świecie. Zmiana tego stanu rzeczy będzie możliwa jedynie w wyniku głębokiej reformy systemu szkolnictwa wyższego, wprowadzenia silnych bodźców finansowych do studiowania na kierunkach ścisłych, a to musi oznaczać wzrost wydatków państwa na badania i rozwój. W długim okresie innowacyjność silnie zależy od poziomu wykształcenia, ale w krótszej perspektywie powinna być wspierana poprzez usuwanie barier instytucjonalnych, a także barier w dostępie do kapitału. Raport Polska 2030 trafnie określa kierunki działań na rzecz zwiększenia innowacyjności i jest wyróżniającym się dokumentem rządowym poświęconym tej kwestii, który powstał w ciągu ostatnich lat. Raport i przedstawione w nim działania nie zastąpią jednak inicjatyw o charakterze bardziej krótkoterminowym, które musi podjąć rząd, aby wspierać innowacyjność gospodarki. W kontekście analizy możliwych działań stymulujących innowacyjność nie można zapominać o narzędziach zwiększających podaż kapitału, który mógłby w takie przedsięwzięcia się zaangażować. Potwierdzają to zresztą badania polskich MSP, które w 31% wskazują na niski dostęp do preferencyjnych kredytów jako na istotną barierę w prowadzeniu innowacyjnych 47

Raport dostępny jest na stronie internetowej: http://www.polska2030.pl

Problem innowacyjności polskiej gospodarki w kontekście budowania...

inwestycji (wg PKPP Lewiatan). Jednym z narzędzi służących wzmocnieniu kapitałowemu przedsiębiorstw innowacyjnych są fundusze UE, a zwłaszcza środki finansowe PO Innowacyjna Gospodarka. W chwili obecnej jednak poziom absorpcji w ramach tego programu jest niewielki – na koniec maja 2009 r. wypłacono beneficjentom jedynie 0,2% dostępnej alokacji na lata 2007–2013. Z drugiej jednak strony zawarto już umowy na prawie 15% dostępnych środków w bieżącym okresie programowania, tak więc nie występuje w tym momencie ryzyko niskiej absorpcji, choć gros płatności będzie realizowana pod koniec okresu wdrażania programu, co nie musi wcale oznaczać, iż środki te istotnie podniosą poziom innowacyjności gospodarki48. Wstępne badania ewaluacyjne dotyczące poprzedniego okresu programowania pokazują, iż wpływ funduszy UE na poziom innowacyjności jest nieznaczny, a większość przedsiębiorców podjęłaby planowane działania nawet bez wsparcia UE, chociaż w późniejszym terminie49. Szacowanie wpływu funduszy z UE na innowacyjność jest o tyle utrudnione, że jest ona przede wszystkim stymulowana endogenicznymi czynnikami rynkowymi (m. in. poziomem koniunktury) i wyodrębnienie efektu unijnego, szczególnie w sytuacji istotnych zmian kondycji gospodarczej, jest utrudnione. Reasumując, należy stwierdzić, iż nadal to czynniki regulacyjne obniżają innowacyjność, a tym samym konkurencyjność polskiej gospodarki. Dzieje się tak pomimo podejmowania wielu inicjatyw takich jak chociażby Krajowy Program Reform. Działania te jednak nadal traktowane są przez autorów polityki gospodarczej jako mniej znaczące od narzędzi wydatkowych. Znamienne jest w tym kontekście chociażby to, że w dokumencie implementacyjnym KRP nie sformułowano wskaźników jego realizacji w podziale na mierniki produktu, rezultatu i oddziaływania. Taka sytuacja nie może jednak dziwić, gdyż polska debata publiczna dotycząca wykorzystania środków UE toczy się od lat przez pryzmat poziomu absorpcji, a nie jej efektywności. Tylko zmiana tej logiki, a więc większa koncentracja na kwestiach efektywności i regulacji może pozwolić na znaczący awans Polski w rankingach konkurencyjności i innowacyjności światowych gospodarek50. Zmianie tej logiki musi być podporządkowana polityka rozwoju prowadzona przez rząd. Wg informacji MRR na koniec maja 2009 r. Zobacz np. raport z badania ewaluacyjnego pt. Ocena wpływu funduszy strukturalnych na zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw, PSDB dla MRR, Warszawa 2008. 50 O tym jak bardzo dyskusja o innowacyjności (konkurencyjności) zdominowana jest przez debatę nad funduszami UE, a nie kwestiami regulacyjnymi, pokazuje prosta analiza tekstów poświęconych tematyce gospodarczej, które ukazują się w dzienniku Rzeczpospolita. Przeszukując archiwum internetowe tego dziennika otrzymujemy 124 wyniki dla zapytania o teksty zawierające wyrażenie program operacyjny innowacyjna gospodarka i tylko 14 wyniki dla krajowego programu reform (archiwum dostępne jest na stronie internetowej: http://new-arch.rp.pl; data dostępu: 20/7/09). 48

Grażyna Niedbalska

Grażyna Niedbalska Komitet Naukoznawstwa przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk

OECD Innovation Strategy – nowa strategia innowacji dla świata W połowie 2007 r. decyzją Rady OECD, OECD Council meeting at Ministerial level51, rozpoczęto realizację zakrojonego na szeroką skalę projektu nazwanego OECD Innovation Strategy, czyli Strategia Innowacyjna OECD. Prace nad tym projektem zakończyć się mają w czerwcu 2010 r., kiedy to Radzie ma zostać przedłożony Raport końcowy prezentujący efekty prac zrealizowanych w ramach tego nowatorskiego przedsięwzięcia. Projekt Strategia Innowacyjna OECD, w którym OECD odgrywa rolę wiodącą, jest forum współpracy wielu różnych organizacji, takich jak: Unia Europejska, Narodowa Fundacja Nauki Stanów Zjednoczonych (National Science Foundation), ONZ i jej różne wyspecjalizowane agendy oraz Bank Światowy. W ramach projektu OECD Innovation Strategy organizacje te mają razem współpracować nad zdiagnozowaniem charakteru zachodzących aktualnie w świecie zmian, zrozumieniem ich wewnętrznej logiki i zaproponowaniem rozwiązań, które pozwolą stawić czoła wyzwaniom i zaradzić problemom mającym swe źródło w świecie fizycznym (takim jak: zmiany klimatyczne, niedobory wody pitnej i żywności, choroby cywilizacyjne, tzw. zima demograficzna oraz kurczące się zasoby energii i wynikające stąd napięcia międzynarodowe). Także problemom o nowym charakterze, których źródłem jest niewydolność systemów regulacyjnych sfery finansów w krajach rozwiniętych, a których ilustracją jest rozlewający się aktualnie po świecie kryzys finansowy spowodowany kredytami hipotecznymi wysokiego ryzyka (sub-prime) udzielanymi na wielką skalę w Stanach Zjednoczonych (the sub-prime crisis), w których sektor finansowy był w minionym okresie prosperity jedną z tzw. gwiazd gospodarki, jeśli użyć terminologii z zakresu teorii zarządzania. Opracowanie strategii innowacyjnej uwzględniającej wyzwania obecnej doby jest ogromnie trudne przede wszystkim ze względu na wielką złożoność działalności innowacyjnej. Dzisiaj już dobrze wiemy, że innowacyjność nie jest zagadnieniem tak prostym, jak to jeszcze do niedawna zakładał tzw. linearny model innowacji. Innowacyjność to złożony i niezwykle skomplikowany, a także dynamiczny i stale zmieniający się system. Poznanie istoty i dynamiki działania tego systemu jest obecnie zadaniem priory51

Strona internetowa http://www.oecd.org/mcm2007

OECD Innovation Strategy – nowa strategia innowacji dla świata

tetowym. Poza tym innowacje nie muszą, niejako ex definitione, jak to milcząco dotąd zakładano, przynosić wyłącznie pozytywne rezultaty. Kilka miesięcy temu Paul Krugman w artykule zamieszczonym w prasie amerykańskiej użył sformułowania innovating the way to financial crisis. W trakcie prac nad omawianą Strategią pada również znamienne pytanie, czy innowacje są zawsze dobroczynne. Przykładów, że nie w każdym przypadku odpowiedź na to pytanie brzmi tak, zwłaszcza jeśli się weźmie pod uwagę punkt widzenia szerszy od mniej lub bardziej krótkoterminowego interesu firm innowacyjnych, jest więcej, niż tylko wspomniane wyżej kredyty sub-prime. Według Johna Marburgera, doradcy prezydenta Stanów Zjednoczonych i dyrektora US Office of Science and Technology Policy, ustalone dotychczas związki przyczynowe i korelacje dotyczące funkcjonowania systemów innowacji straciły już w znacznej mierze swoją wartość poznawczą i prognostyczną – in the face of rapid change, old correlations do not have predictive value52. Złożoność systemu innowacji stwarza niezwykle trudne wyzwanie dla polityki naukowo-technicznej i proinnowacyjnej. Fred Gault53, członek Zespołu Kierującego pracami nad realizacją Strategii i Susanne Huttner, dyrektorka Dyrektoriatu STI (Science, Technology and Industry Directorate) w Sekretariacie OECD pełniąca rolę koordynatorki prac nad Strategią z ramienia OECD, w komentarzu opublikowanym w tygodniku Nature54 wskazują, że pociągnięcie sznurka w jednym miejscu może spowodować poruszenie odległego fragmentu splątanych nici (pull one thread in the system and distant actors could be affected )55. Eksperci biorący udział w pracach nad Strategią Innowacyjną OECD wskazują na konieczność zastosowania nowego podejścia do polityki naukowej i innowacyjnej, które określają mianem the whole-government approach, co oznacza, że polityka ta nie może być już dłużej domeną jednego czy dwóch resortów, lecz musi być przedmiotem troski rządu jako całości (cabinet-level initiatives). Musi to być polityka ogólnorządowa. W przypadku podejścia określanego mianem prostej polityki naukowej (simple science policy) zdarzyć się może, że potencjalny pozytywny efekt działań resortu nauki, polegających np. na zwiększaniu środków przeznaczonych na działalność B+R, może nie być osiągnięty, jeśli zabraknie odpowiedniej koordynacji z działaniami z zakresu polityki fiskalnej. 52 Marburger J.: The Science of Science and Innovation Policy w: OECD Science, Technology and Innovation Indicators in a Changing World: Responding to Policy Needs, OECD, 2007. 53 Fred Gault był do niedawna przewodniczącym Grupy Ekspertów OECD ds. Wskaźników Naukowo-Technicznych (NESTI), a obecnie jest visiting fellow w IDRC (Canadian International Development Research Centre). 54 A cat’s cradle for policy, Commentary, Nature, Vol. 455/25, September 2008. 55 Cat’s cradle to także oryginalny tytuł słynnej powieści Kurta Vonneguta z gatunku satyry science fiction, wydanej po raz pierwszy w 1963 r.

Grażyna Niedbalska

Podejście zwane the whole-government approach oznacza także, że strategia innowacyjna powinna mieć charakter i wymiar globalny, że powinna być wspólnym przedsięwzięciem zarówno krajów rozwiniętych, jak i krajów rozwijających się, że zaangażowane w działania proinnowacyjne rządy różnych krajów powinny ze sobą współpracować. Podejście to wymaga także aktywnej współpracy ze strony służb statystycznych, które powinny być jednym z ważnych podmiotów zaangażowanych w działania prowadzone w ramach polityki proinnowacyjnej, dostarczając solidnych danych niezbędnych do analizy dynamicznych, stale zmieniających się i ewoluujących struktur i procesów. Jak podają Gault i Huttner we wspomnianym wyżej komentarzu w Nature, głównymi wynikami prac nad Strategią omówionymi w Raporcie końcowym (the main outcomes of the Innovation Strategy) będzie, poza ustaleniami dotyczącymi nowego podejścia do polityki proinnowacyjnej (consensus on a whole-government approach to innovation policy), zestaw nowych wskaźników statystycznych stanowiących niezbędne wsparcie działań proponowanych przez autorów Strategii (new statistical indicators to support the work). Bez spełnienia tych wszystkich warunków pojedyncze przedsięwzięcia z zakresu polityki proinnowacyjnej, choć mające same w sobie sens, zastosowane bez odpowiedniej koordynacji nie doprowadzą do uzyskania optymalnych wyników. W kontekście kryzysu finansowego szczególnego znaczenia nabiera rola, jaką – wobec konieczności stworzenia podstaw nowego ładu ekonomicznego – mają do spełnienia rządy i sektor publiczny. Kryzys wskazuje także na znaczenie innowacji w sektorze publicznym. To, co zostało popsute przez innowacje wprowadzone przez prywatne instytucje w sektorze usług finansowych, rządy i sfera publiczna muszą teraz w innowacyjny sposób naprawić. Jednym z celów Strategii jest ustalenie, jak za pomocą niezbędnych regulacji i standardów można zmniejszyć potencjalne ryzyko, na które może być narażone społeczeństwo w związku z wprowadzaniem innowacji, szczególnie w obszarach wrażliwych, takich jak sektor usług finansowych. Wspomniany dr Marburger postuluje konieczność rozwinięcia nowej dyscypliny nauk społecznych, a mianowicie nauki o polityce naukowej i innowacyjnej – science of science and innovation policy, w skrócie SciSIP, która w stosunku do działań z zakresu polityki proinnowacyjnej spełniałaby rolę podobną do tej, jaką system rachunków narodowych i badania ekonometryczne spełniają w stosunku do działań z zakresu polityki fiskalnej czy monetarnej. Warto uważnie śledzić prace nad Strategią Innowacji OECD, która wyznaczy sposób myślenia o innowacyjności na najbliższe lata, by nie popełnić błędów, które były udziałem krajów wysoko rozwiniętych. I, by posiłkując się tą wiedzą, Polska mogła jak najlepiej odnaleźć się w nowych okolicznościach wykorzystując dotychczasową relatywnie niską innowacyjność gospodarki jako swoistą rentę zapóźnienia.

Scenariusze rozwoju polskiej gospodarki jako rezultaty wybranych...

Iwona Nowicka Wydział ds. Foresight, Departament Strategii i Rozwoju Nauki, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Scenariusze rozwoju polskiej gospodarki jako rezultaty wybranych projektów foresight realizowanych w polsce Termin scenariusz został wprowadzony przez Hermana Kahn’a w latach 50. XX wieku. Scenariusze to opisy przyszłości lub pewnych jej aspektów, zachowujące spójność i przejrzystość formy i skupiające się na kwestiach najbardziej istotnych. Scenariusze stosowane są jako metody poszukiwawcze oraz narzędzie decyzyjne, ukazujące możliwe wybory i ich potencjalne konsekwencje. W projektach typu foresight scenariusz stanowi narzędzie analizy polityki, ułatwiające opis możliwych zestawów warunków przyszłości. Na poziomie narodowym, regionalnym i lokalnym scenariusze mogą być stosowane do: poprawy zdolności planowania, podejmowania strategicznych decyzji w sektorze publicznym, jako wskaźnik najważniejszych inwestycji kapitałowych. Scenariusze mogą pomagać decydentom sektora publicznego: w uporządkowanym myśleniu o przyszłości przy podejmowaniu decyzji, braniu pod uwagę wszystkich możliwych opcji przyszłości, definiowaniu pożądanych wizji przyszłości, stosowaniu umiejętności nabytych podczas budowy scenariusza w procesie podejmowania decyzji, stymulować kreatywność i uwalniać od presji problemów krótkoterminowych. W 2008 r. zakończyła się realizacja większości projektów foresight, których końcowymi rezultatami było utworzenie scenariuszy rozwoju na poziomie narodowym, regionalnym lub branżowym56. Poniżej zostały wybrane cztery przykładowe programy typu foresight, dla których został przeprowadzony przegląd powstałych w nich scenariuszy rozwoju. Scenariusze rozwoju jako wizja Polski do 2020 roku w Narodowym Programie Foresight Polska 2020 stanowią odwołanie się do przeprowadzonych analiz SWOT, PEST, Delphi oraz pracy paneli eksperckich, analizy literatury, odwołania do obowiązujących modeli teoretycznych rozwoju technicznego i naukowego. Mają one za zadanie eksplorować przyszłość w szerokim Zob. tekst I. Nowickiej: Realizacja projektów typu foresight czynnikiem rozwoju gospodarki w Polsce w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2007 r., red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2007. 56

Iwona Nowicka

wachlarzu możliwych realizacji, a warianty te powinny być przedstawione w jak najbardziej oddziałujący na wyobraźnię sposób, przez zastosowanie odpowiedniej narracji. W Narodowym Programie Foresight Polska 2020 oprócz scenariuszy rozwoju w każdym z trzech pól badawczych (Zrównoważony Rozwój Polski, Technologie Informacyjne i Telekomunikacyjne oraz Bezpieczeństwo) powstało pięć zintegrowanych scenariuszy końcowych zbudowanych w oparciu o czynniki kluczowe (globalizacja i integracja europejska, reformy wewnętrzne, Gospodarka Oparta na Wiedzy, akceptacja społeczna): skok cywilizacyjny, twarde dostosowanie, trudna modernizacja, słabnący rozwój, zapaść. Scenariusze rozwoju technologii medycznych w Polsce do 2020 roku powstały na postawie identyfikacji czynników sukcesu i niepewności określających przyszłość sektora technologii medycznych opartych na wynikach analizy stanu, SWOT, STEEP i badaniu Delphi w trzech kategoriach uwarunkowań społeczno-ekonomicznych, naukowo-technicznych i biznesowych, biorąc pod uwagę zachowania się zmiennych czynników kluczowych jak: nakłady na służbę zdrowia, rozwój nowych technologii czy starzenie się społeczeństwa. W rezultacie utworzone zostały cztery następujące scenariusze w formie opisowej: scenariusz dynamicznego wzrostu (optymistyczny), scenariusz rozbieżności potrzeb i możliwości (pesymistyczny), scenariusz stabilnego/zrównoważonego wzrostu (najbardziej prawdopodobny), scenariusz niestabilności i drenażu technologii (przypadkowy 1), scenariusz konsumpcji obcych technologii (przypadkowy 2). Scenariusze rozwoju technologicznego kompleksu paliwowo-energetycznego dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju to scenariusze technologiczne całej branży energetycznej do 2030 roku, które zostały opracowane w celu określenia kluczowych grup technologii oraz kierunków niezbędnych działań w sferze badawczo-rozwojowej, a także legislacyjnej i społeczno-politycznej, które umożliwiają osiągnięcie złożonych celów. W ramach tworzenia scenariuszy zostały opracowane różne wizje rozwoju technologicznego oraz kilka wariantów zachowania się czynników kluczowych otoczenia. Po wykonaniu krzyżowej analizy wpływów zostało opracowanych, w każdej grupie tematycznej, kilka scenariuszy rozwoju technologicznego. Scenariusze te stanowiły następnie podstawę do opracowania zbiorczych scenariuszy rozwoju technologicznego kompleksu paliwowo-energetycznego: scenariusza referencyjnego rozwoju technologii energetycznych, scenariusza alternatywnego rozwoju technologii energetycznych. Scenariusze rozwoju województwa mazowieckiego zostały opracowane w wariancie pozytywnym, neutralnym i negatywnym. Dotyczą zarówno najważniejszych dla województwa zagadnień, jak i obszarów badawczych

Scenariusze rozwoju polskiej gospodarki jako rezultaty wybranych...

będących przedmiotem projektu. Scenariusze te mogą być źródłem cennej wiedzy o perspektywach rozwojowych województwa mazowieckiego, jak również być fundamentem dla innych prognoz realizowanych na potrzeby zrównoważonego rozwoju regionów Polski. Scenariusze te były oparte na analizie Delphi i krzyżowej analizie wpływów. Stały się też ważnym elementem w procesie oceny priorytetowości analizowanych technologii. W projekcie foresight dla województwa mazowieckiego powstały po trzy scenariusze dla następujących zagadnień: kapitał ludzki, rozwój gospodarczy, rozwój infrastruktury i zagospodarowanie przestrzenne, rozwój nauki, uwarunkowania polityczne, zmiany socjologiczne, zmiany w środowisku naturalnym. W powyżej przedstawionych scenariuszach rozwoju te charakterystyczne dla rozwoju gospodarki Polski pokrywają się w zasadzie ze scenariuszami optymistycznymi. Można więc wybrać spośród wielu powyżej wskazanych scenariuszy rozwoju najbardziej charakterystyczne dla szybkiego wzrostu i rozwoju innowacyjności gospodarki polskiej.

Scenariusz Skok cywilizacyjny jako wizja Polski do 2020 roku w Narodowym Programie Foresight Polska 2020 Lata 2008–2013: Polska wykorzystuje kryzysowy impuls roku 2008 do przyspieszenia reform instytucji publicznych, które wchodzą w życie, gdy zaczyna się stabilizować światowy system gospodarczo-społeczny. Świat wraca na ścieżkę wzrostu gospodarczego w paradygmacie trwałego rozwoju, którego podstawą jest pokojowa współpraca i integracja międzynarodowa. Polskie elity polityczne wspólnie z aktywnym społeczeństwem formułują wizję rozwoju kraju, której kluczowym elementem jest nowoczesny sektor nauki i techniki. Zwieńczeniem tego okresu jest przystąpienie Polski do Europejskiej Unii Walutowej i wprowadzenie euro. Lata 2014–2019: Okres rzeczywistej transformacji gospodarki do Gospodarki Opartej na Wiedzy. Systematyczne nakłady w rozwój strategicznych kierunków technologii powodują przekroczenie masy krytycznej. Polska umiejętnie łączy endogenne czynniki wzrostu z inwestycjami zagranicznymi i pomocą z Unii Europejskiej, która po roku 2013 koncentruje się na wspieraniu innowacyjności. Po 2019: Trwała zmiana struktury polskiej gospodarki i społeczeństwa, rozwój własnych przemysłów i usług zaawansowanych technologii. Inwestycje w najnowocześniejszą infrastrukturę transportową i teleinformatyczną. Trwała poprawa jakości środowiska. Polska staje się celem przyjazdów również dla pracowników wykwalifikowanych, świat mówi o polskim skoku cywilizacyjnym.

Iwona Nowicka

Scenariusz Dynamiczny wzrost w zakresie rozwoju technologii medycznych w Polsce do 2020 roku można scharakteryzować w następujący sposób: wzrost wykrywalności chorób w wyniku rozwoju programów screenin

gowych i profilaktyki i promocji zdrowego trybu życia; szybki wzrost nakładów na służbę zdrowia, co pozwala na stosowanie nowocześniejszych technologii i bardziej kosztownych metod leczenia; wzrost poziomu świadomości zdrowotnej społeczeństwa co sprzyja rozwojowi teleopieki; silny wzrost nakładów na badania naukowe, rozwojowe i innowacje w obszarze technologii medycznych co sprawia, że Polska z importera i konsumenta technologii wytwarzanych za granicą staje się producentem i eksporterem tego typu rozwiązań; państwo prowadzi politykę sprzyjającą wykorzystaniu nowoczesnych technologii medycznych, zachęcającą do inwestowania w tę dziedzinę oraz promującą współpracę nauki z przemysłem; wzrost poziomu współfinansowania B+R oraz innowacji w zakresie technologii medycznych ze środków sektora przedsiębiorstw.

Scenariusz alternatywny rozwoju technologii energetycznych w Polsce: optymistyczna wersja rozwoju energetyki węglowej z założeniem

dużych cen dwutlenku węgla, które powodują ukierunkowanie rozwoju technologicznego na minimalizację emisji tego gazu; równomierny rozwój gospodarki ropą i gazem w zakresie transportu, pozyskiwania surowców ze źródeł rodzimych i rozwoju niektórych technologii; wysoka cena dwutlenku węgla będzie sprzyjać przyspieszeniu technologii z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii w zakresie wysoko sprawnego spalania biomasy i odpadów oraz ich zgazowania, a także wysoko sprawnego wykorzystania zasobów wód geotermalnych; wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną będzie w znacznym stopniu pokryty przez energetykę jądrową, co spowoduję uruchomienie dwóch reaktorów po 2015 roku; rozwój technologiczny w uruchomieniu instalacji zgazowania pozostałości ropy i węgla oraz produkcji wodoru z ciepła odpadowego z reaktora jądrowego, spowoduje rozwój gospodarki wodorowej na większą skalę i powstanie większych siłowni produkujących ciepło i energię elektryczną.

Scenariusze rozwoju polskiej gospodarki jako rezultaty wybranych...

Pozytywny scenariusz determinujący rozwój gospodarczy województwa mazowieckiego: PKB per capita wzrośnie do 182% średniej krajowej; zwiększona przewaga rozwoju Mazowsza nad innymi regionami Polski

spowodowana będzie inwestycjami związanymi z organizacją w Warszawie Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku co spowoduje znacząca poprawę infrastruktury komunikacyjnej, turystycznej i sportowej; rozwój infrastruktury w połączeniu z odpowiednią promocją przyczynią się do znacznego przyspieszenia napływu kapitału zagranicznego; motorem wzrostu gospodarczego będą duże przedsiębiorstwa, głównie z sektora usługowego; udział województwa mazowieckiego w polskim PKB powinien wzrosnąć do 25,9% w roku 2020; do roku 2020 liczba przedsiębiorstw w województwie mazowieckim zwiększy się do około 760 tysięcy; do roku 2020 udział inwestycji przedsiębiorstw zarejestrowanych na Mazowszu w inwestycjach przedsiębiorstw ogółem zwiększy się do 30%; dynamiczny rozwój sektora przedsiębiorstw wywierał będzie korzystny wpływ na rynek pracy w regionie – liczba pracujących wzrośnie do roku 2020 o ponad 30% a stopa bezrobocia będzie wynosić tylko ok. 5%; w regionie powinno zastać zainwestowanych do roku 2015 prawie 3 mld euro. ***

Źródłem rozwoju nowoczesnej gospodarki jest przewaga konkurencyjna oparta na wiedzy i innowacjach. Wzrost gospodarczy możliwy jest zatem w oparciu o wzrost konkurencyjności nauki i innowacyjne przedsiębiorstwa, ukierunkowane na wdrażanie wyników prac badawczych. Niedostateczna współpraca z sektorem nauki jest dużym problemem polskiej gospodarki. Jej skutkiem jest niski poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw i niedostateczne nasycenie nowoczesnymi technologiami. W założeniach wszystkich projektów typu foresight i formułowaniu ich celów zasadniczą rolę odgrywa wdrożenie wyników, co stanowi najtrudniejszą część realizacji projektu. Rezultaty uzyskane w ramach projektów foresight w postaci scenariuszy rozwoju pozwalają na sformułowanie rekomendacji dla decydentów, którymi są władze regionalne oraz centralne, w zakresie tworzenia i realizacji polityki naukowej-technicznej i innowacyjnej państwa. Dzięki foresightowi decydenci powinni otrzymać poprawny opis problemów, wskazówki ich rozwiązania co daje możliwość wpływu na bieg wydarzeń oraz przygotowanie odpowiednich działań wyprzedzających z dziedziny nauki i techniki.

Iwona Nowicka

Realizacja projektów foresight stanowi jedną z prób zwiększenia powiązań między nauką i gospodarką. Włączenie przedstawicieli biznesu do debaty na temat przyszłości Polski jest niezwykle ważne dla sukcesu każdego projektu. Pozwala ono bowiem na ich współudział w tworzeniu polityki naukowo-technicznej państwa, uwzględnienie potrzeb środowisk gospodarczych oraz zwraca uwagę na kluczowe technologie przyszłości, co daje szansę na wdrożenie wyników projektu do praktyki gospodarczej. W celu bardziej efektywnego wdrożenia wyników istnieje potrzeba stworzenia koncepcji współpracy między wszystkimi realizowanymi w Polsce projektami foresight oraz spójności merytorycznej foresightów regionalnych i branżowych z Narodowym Programem Foresight w oparciu o wyznaczoną płaszczyznę, którą mogą stanowić scenariusze rozwoju. Należy zwrócić uwagę na potrzebę koordynacji projektów branżowych i regionalnych oraz Narodowego Programu Foresight a także przepływu wiedzy pomiędzy tymi projektami. Pożądane byłoby również stworzenie wspólnego wzorca merytorycznego realizacji tych projektów, gdyż w chwili obecnej stosuje się w nich wiele, często różnych, podejść.

Udział firm z kapitałem zagranicznym w polskiej wymianie handlowej...

Marzenna Anna Weresa Instytut Gospodarki Światowej, Szkoła Główna Handlowa

Udział firm z kapitałem zagranicznym w polskiej wymianie handlowej towarami zaawansowanymi technologicznie Zlokalizowane w Polsce przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego odgrywają znaczącą rolę w polskim handlu zagranicznym, generując ponad połowę obrotów Polski, tak po stronie eksportu, jak i importu. W latach 1995–2006 nastąpił wyraźny wzrost udziału dóbr wysokiej i średnio wysokiej techniki zarówno w eksporcie, jak i w imporcie firm z kapitałem zagranicznym (por. tab. 1). W 1995 roku eksport towarów zaliczanych do branż wysokiej i średnio wysokiej techniki realizowany przez firmy z udziałem kapitału zagranicznego wynosił 2354 mln USD, co stanowiło prawie 30% ogółu eksportu tych przedsiębiorstw. W okresie 1995–2006 wartość tego eksportu wzrosła piętnastokrotnie, do poziomu 34723 mln USD, zaś ich udział zwiększył się odpowiednio do 56%. Oznacza to, że struktura eksportu przedsiębiorstw z udziałem zagranicznych inwestorów ulegała stopniowej poprawie zmieniając się w kierunku coraz większego zaawansowania technologicznego eksportowanych dóbr. Wzrastała też rola tych firm w całkowitym polskim eksporcie towarów wysokiej i średnio wysokiej techniki. Ich udział w polskim eksporcie tej grupy zwiększył się z 41,5% w 1995 roku do 72,3% w 2006 r. Podobne tendencje jak w przypadku eksportu, można zauważyć również w odniesieniu do importu firm z kapitałem zagranicznym, chociaż w tym przypadku wzrost był znacznie słabszy. W 1995 roku import towarów wysokiej i średnio wysokiej techniki realizowany przez te podmioty wynosił 6020 mln USD, tj. ta grupa dóbr stanowiła 49% całkowitego importu tych podmiotów. W 2006 roku wartości te wynosiły odpowiednio 39175 mln USD oraz 56,2%. Systematycznie rosła też rola importu dóbr zaawansowanych technologicznie realizowanego przez przedsiębiorstwa z udziałem inwestorów zagranicznych w całkowitym polskim imporcie tej grupy, zwiększając się o 20 punktów procentowych z poziomu 47,4% w 1995 roku do 67,4% w 2006 r. Warto również odnotować, że w badanym okresie zmniejszyła się dysproporcja między wielkością eksportu i importu towarów wysokiej i średnio

Marzena Anna Weresa

Tabela 1 Wyroby wysokiej i średnio wysokiej techniki w handlu zagranicznym firm z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce: porównanie lat 1995 i 2006 (mln USD i %)

Import firm z udziałem kapitału zagranicznego

Eksport firm z udziałem kapitału zagranicznego

Relacja export/import (%)

1995

2006

Saldo

1995

2006

Wyroby wysokiej i średnio wysokiej techniki (mln USD)

6 020,5 39 175,1

2 353,9 34 729,6

39,1

88,7

–3 666,6 –4 445,5

Ogółem (mln USD)

12 223,6 69 680,1

7 876,3 61 959,6

64,4

88,9

–4 347,3 –7 720,5

–

Udział (%)

49,3

56,2

29,9

56,1

84,3

57,6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Konkurencji.

wysokiej techniki realizowanym przez firmy z udziałem inwestorów zagranicznych. Pokrycie importu eksportem w odniesieniu do tej grupy dóbr zwiększyło się z 39,1% w 1995 r. do 88,7% w 2006 r. Relacje te dla całej wymiany handlowej firm z kapitałem zagranicznym kształtowały się odpowiednio 64,4% w 1995 r. i 88,9% w 2006 r. (por. tab. 1), co wskazuje na zmniejszenie dysproporcji między eksportem a importem towarów wysokiej i średnio wysokiej techniki realizowanym przez firmy z kapitałem zagranicznym. Na podstawie kształtowania się wskaźników ujawnionych przewag komparatywnych (RCA), można określić grupy dóbr, w których przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego posiadają przewagi w handlu i wskazać zmiany w tym obszarze, jakie dokonały się w latach 1995–2006. W 2006 r. firmy te posiadały przewagi w zakresie wymiany towarami następujących sekcji CN: tabor szynowy (CN86), pojazdy (CN87), instrumenty muzyczne (CN92), mydło, środki piorące, woski (CN34) oraz olejki eteryczne, preparaty perfumeryjne i kosmetyczne (CN33). Eksport tych grup towarowych stanowił 40% całkowitego eksportu firm z kapitałem zagranicznym dóbr wysokiej i średnio wysokiej techniki. Tylko w stosunku do jednej z wymienionych grup, (tj. CN86) w okresie 1995–2006 nastąpiło pogorszenie RCA, chociaż przewagi w handlu utrzymały się. W pozostałych grupach nastąpiło wyraźne wzmocnienie posiadanych przewag w handlu. Można natomiast wskazać trzy grupy wyrobów wysokiej i średnio wysokiej techniki, w których zlokalizowane w Polsce firmy z kapitałem zagranicznym posiadały ujawnione przewagi komparatywne w handlu w 1995 r., ale utraciły je, i w 2006 r. wskaźnik RCA był ujemny. Są to następujące sekcje CN: statki powietrzne, statki kosmiczne i ich części (CN88), broń i amunicja (CN98) oraz materiały wybuchowe i pirotechniczne (CN36). Udział eksportu tych towarów branż wysokiej i średnio wysokiej techniki, w których firmy posiadały przewagi w handlu w 1995 roku w całkowitym eksporcie dóbr

UDZIAŁ FIRm Z KAPITAŁEm ZAGRANICZNYm W POLSKIEJ WYmIANIE HANDLOWEJ...

zaawansowanych technologicznie tych podmiotów wynosił 41%. Analizując całość wymiany towarami wysokiej i średnio wysokiej techniki firm z kapitałem zagranicznym można natomiast zauważyć poprawę wskaźników RCA w 13 sekcjach CN i pogorszenie w przypadku 7 sekcji CN (por. rys. 1). Liczba sekcji CN, w których dokonały się zmiany nie pozwala jednakże na wnioskowanie co do siły zaobserwowanych zmian. Rysunek 1 wskaźniki ujawnionych przewag komparatywnych w handlu towarami wysokiej i średnio wysokiej techniki realizowanym przez firmy z udziałem kapitału zagranicznego: porównanie lat 1995 i 2006 2006 1995

Instrumenty muzyczne i ich części Przyrządy, narzędzia i aparaty... Pojazdy nieszynowe i ich części Maszyny i urządz. elektryczne i ich części Produkty chemiczne różne Materiały wybuchowe i pirotechniczne Mydło, środki piorące; woski; świece Garbniki, barwniki, pigmenty, farby i... Produkty farmaceutyczne Chemikalia nieorganiczne, związki... –5,000

–4,000

–3,000

–2,000

–1,000

0,000

1,000

2,000

3,000

4,000

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Instytutu Badań Rynku, Konsumpcji i Konkurencji.

Podsumowując, należy zauważyć, że wysoki, ponad 70-procentowy udział firm z kapitałem zagranicznym zarówno w polskim eksporcie, jak i w imporcie towarów zaawansowanych technologicznie świadczy o znaczącej roli tych podmiotów w transferze technologii do Polski za pośrednictwem handlu zagranicznego. Wzrost znaczenia obrotów dobrami wysokiej techniki w handlu przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego powinien pozytywnie wpływać na poziom technologiczny, pobudzać innowacje i tym samym konkurencyjność polskiej gospodarki. Te pozytywne tendencje prawdopodobnie jednak ulegną osłabieniu, ze względu na kryzys ekonomiczny w gospodarce światowej, który hamuje dynamikę międzynarodowych obrotów handlowych. W 2008 r. obserwuje się również spadek dynamiki polskiego handlu zagranicznego, w tym także handlu realizowanego

Marzena Anna Weresa

przez firmy z kapitałem zagranicznym. Ograniczeniu prawdopodobnie ulegnie też napływ do Polski kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych, co w dłuższej perspektywie czasowej może przełożyć się na spowolnienie tempa wzrostu handlu zagranicznego tych podmiotów. Szacunki napływu BIZ do Polski w 2008 roku wskazują na zmniejszenie strumienia kapitału zagranicznego, co było w znacznej mierze efektem kryzysu na światowych rynkach finansowych.

Kapitał ludzki – siła przyciągająca do polski bezpośrednie inwestycje...

Sylwia Zajączkowska-Jakimiak Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Kapitał ludzki – siła przyciągająca do polski bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) nasycone wiedzą? W zeszłorocznym raporcie przedstawiono zjawisko internacjonalizacji działalności B+R w korporacjach transnarodowych (KTN) oraz stwierdzono, że zmiany znaczenia ich zagranicznych jednostek B+R w relatywnie niewielkim stopniu przekładają się na działalność w tej sferze KTN w Polsce. Zainteresowanie KTN przenoszeniem działalności B+R do wybranych krajów jest skorelowane z poziomem zasobów kapitału ludzkiego nagromadzonego w tych krajach. Celem tegorocznego opracowania jest krytyka powszechnego twierdzenia o relatywnie wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej Polski, u której podstaw leżą posiadane zasoby kapitału ludzkiego. W pierwszej kolejności zaprezentowane zostaną dane dotyczące nakładów na sektor B+R, a następnie scharakteryzowane zostaną zasoby ludzkie w polskiej gospodarce. Wydatki na prace badawczo – rozwojowe stanowią o sile procesu badawczego oraz zarówno możliwej substytucji, jak i komplementarności ich z kapitałem ludzkim. Intensywność zaś tych nakładów, czy to wyrażana nakładami finansowymi przypadającymi na jednego zatrudnionego w sektorze B+R, czy na jednego mieszkańca kraju, ma wpływ na skuteczność prac badawczo – rozwojowych ostatecznie wyrażaną liczbą wynalazków, patentów, licencji i wdrożeń. W latach 1990–2006 mamy do czynienia ze zmniejszaniem się udziału nakładów na naukę i prace rozwojowe w PKB (por. rys. 1). W efekcie spośród krajów OECD wydatki na B+R ogółem w stosunku do PKB w Polsce jawią się jako najniższe. W grupie krajów OECD nakłady sektora rządowego na B+R w stosunku do PKB w Polsce przewyższały jedynie wydatki sektora rządowego na Słowacji i w Turcji. W najbardziej aktywnych innowacyjnie krajach tj. Szwecja, Finlandia, Japonia, Korea Południowa udziały nakładów na działalność B+R w PKB przekraczają 3%, w kolejnych, jak Francja, Holandia, Niemcy, Szwajcaria, USA, Wielka Brytania udziały nakładów na B+R w PKB przekraczają 2% i są w krajach ostatnio wymienionych około cztery razy wyższe niż w Polsce. W konsekwencji, w porównaniu z innymi krajami OECD nakłady na B+R na jednego mieszkańca są w Polsce bardzo niskie, nawet kilkanaście razy niższe niż w krajach pod tym względem przodujących. W 2005 r. wynosiły one 74 USD na głowę, gdy w wymienio-

Sylwia Zajączkowska-Jakimiak

nych krajach przekraczały 1000 USD, sięgając w Szwecji kwoty 1250 USD. Jedynie w Meksyku były niższe w przeliczeniu na jednego mieszkańca niż w Polsce, ale biorąc pod uwagę potencjał ludnościowy oznacza to prawie 3 razy większe absolutne nakłady na B+R w tym kraju niż w Polsce57. Rysunek 1 Nakłady na b+r w stosunku do pKb w latach 1975–2005 (w %) nakłady ogółem nakłady budżetu państwa

1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2001

2004

2005

Źródło: GUS.

Pogarszającą się sytuację zaplecza B+R i potencjału innowacyjnego w Polsce dodatkowo ilustruje fakt, iż główny ciężar finansowania działalności badawczo – rozwojowej ponosi państwo, którego udział w nakładach ogółem w latach 1990–2006 wynosił około 65%. Spadku w sektorze publicznym nie rekompensują środki pochodzące ze sfery przedsiębiorstw, którego udział w nakładach na B+R w analogicznym okresie wynosił zaledwie około 20–25%. Formalnie łatwo wymiernym wskaźnikiem ilustrującym element wyposażenia w kapitał ludzki jest liczba osób zatrudnionych w działalności B+R. W latach 1990–2006 mamy do czynienia z zilustrowaną w tabeli 1 tendencją wyraźnego spadku udziału zatrudnionych w sektorze B+R poza szkolnictwem wyższym do zatrudnienia w tym sektorze ogółem. Szczególnie dramatycznie obraz ten wygląda w przypadku zatrudnienia w jednostkach naukowo – badawczo – rozwojowych resortowych i branżowych przemysłowych, a więc tych najbliższych praktyce, których owoce pracy z założenia powinny być kierowane do wdrażania produkcyjnego. Zatrudnienie w tych jednostkach spadało szczególnie szybko, a ich udział w zatrudnieniu w sektorze B+R ogółem spadł z prawie 60% w roku 1985 do nieco ponad 22% w roku 2006. W krajach wysoko rozwiniętych proporcje są odwrotne – najwięcej personelu badawczego zatrudnia sektor przedsiębiorstw, następnie szkolnictwo wyższe i najmniej sektor rządowy. W efekcie w Polsce średni udział pracowników sfery B+R na 10 tys. zatrudnionych w przedsiębiorstwach w latach 90. wynosił 6 osób, podczas gdy w krajach OECD był równy 37,7. 57

Rocznik Statystyczny GUS 2007, tabl. 38(642), s. 795.

Kapitał ludzki – siła przyciągająca do polski bezpośrednie inwestycje...

Grozę skali spadku zasobu kapitału ludzkiego mierzonego zatrudnieniem w działalności B+R, łatwiej uzmysłowić, jeśli wskazać, że np. w latach 2000–2005 średnioroczna stopa wzrostu liczby pracowników naukowo‑ -badawczych w 25 krajach UE wynosiła 3,5%. W nowych zaś krajach UE, o podobnych co Polska doświadczeniach systemowych i będących niejako bezpośrednimi dla Polski konkurentami o przyciąganie nasyconych wiedzą inwestycji zagranicznych każdego roku liczba pracowników naukowo‑ -badawczych rosła średnio w tempie 17,6% na Malcie, 17,3% w Czechach, 13,2% na Cyprze, 9,6% w Estonii i 6% na Słowacji58. Tabela 1 Liczba zatrudnionych w działalności B+R w ekwiwalencie pełnego czasu pracy (EPC) w latach 1985–2006 1985

1990

1992

1995

2000

2004

2005

2006

OGÓŁEM zatrudnieni w B+R razem ze szkołami wyższymi i placówkami PAN

153 843 137 741 119 315

83 590

78 925

78 362

76 761

73 554

Zatrudnieni w B+R ogółem bez uczelni i PAN

107 700

87 356

68 627

47 969

37 426

26 246

31 998

35 901

w tym: jednostki badawcze: resortowe i branżowe

91 915

72 060

55 935

29 816

22 719

16 637

17 546

16 330

udział w OGÓŁEM

59,9%

52,3%

46,9%

34,9%

28.8%

21,2%

22,8%

22,3%

38 724

29 625

23 541

25 667

25 285

razem z jednostkami rozwojowymi* w tym: ośrodki badawczo-rozwojowe udział w OGÓŁEM w tym: jednostki rozwojowe udział w OGÓŁEM

27 371

23 328

13 153

5 147

3 432

1 022

1 674

1542

17,8%

16,9%

11,3%

6,2%

4,3%

1,3%

2,2%

2,1%

8 908

6 906

6 904

8 121

8 955

10,6%

8,8%

10,6%

12,2%

* Pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy w różnych uczelniach, zostali wykazani dla każdej z nich. Od 1995 zatrudnienie w ekwiwalencie pełnego czasu pracy, co lepiej odzwierciedla zatrudnienie również w niepełnym wymiarze czasu pracy. Źródło: Obliczenia własne na podstawie Rocznik Statystyczny GUS 1993, tab. 1(582), tab. 2(583) s. 417; 2007 tab. 1(337), s. 421.

Dane za: Statistics in focus 2007, Eurostat.

Sylwia Zajączkowska-Jakimiak

Znaczącą dysproporcję pomiędzy Polską a większością krajów OECD można przedstawić również za pomocą wskaźnika liczby zatrudnionych w B+R w przeliczeniu na 1000 pracujących. Według statystyk międzynarodowych w Polsce odsetek ten spadł z poziomu 4,9 w 1995 r. do poziomu 4,6 w 2005 r. i 4,7 w roku 200659. Niższy był jedynie w Meksyku i Turcji. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej wskaźnik ten przekraczał 6,5, a w gospodarkach wysoko rozwiniętych wahał się między 9 a 24,660, a więc był od 2 do 5 razy większy niż w Polsce. Na przedstawioną wyżej negatywną tendencję w zakresie kapitału ludzkiego w sektorze B+R mierzoną spadkiem liczby tam zatrudnionych nakłada się zmniejszenie nakładów na 1 zatrudnionego w działalności B+R. Skrajną ilustracją w tym zakresie jest szesnastokrotna różnica, jaka dzieli wydatki na B+R przypadające na głowę ludności w Polsce i Szwecji. Obserwację tę potwierdzają przedstawione w tabeli 2 wydatki na jednego pracownika naukowo – badawczego zatrudnionego w sferze B+R, które w badanym okresie malały. Nakłady krajowe na 1 pracownika naukowo‑ -badawczego w Polsce są kilkukrotnie niższe niż średnia dla krajów OECD.61 Tabela 2 Nakłady ogółem na działalność B+R na 1 pracownika naukowo‑badawczego w latach 1988 i 1994–2002 (w tys. zł.) 1988

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

w cenach bieżących

7764

37,0

42,3

52,6

60,4

71,5

81,3

86,9

86,5

89,3

w cenach stałych 1994 r.

64,7

37,0

33,1

34,6

34,9

36,9

29,4

39,3

37,5

38,1

174,8

100

89,3

93,0

94,3

99,7

106,3

106,2

101,3

104,1

ceny stałe 1994=100 Źródło: GUS.

W Polsce w latach 90-tych w zakresie edukacji dokonała się ilościowa rewolucja. W latach 1995–2006 liczba szkół wyższych wzrosła z 176 do 445. Dane GUS podają, że w 2006 roku studiowało blisko 2 miliony studentów, a liczba absolwentów przekroczyła 391 tysięcy osób62. Liczba studentów była blisko czterokrotnie wyższa niż w poprzednich dekadach. W efekcie udział osób z wykształceniem wyższym wśród ogółu ludności wzrósł z poziomu 4,5% w roku 1978 do 10,2% w roku 2002. W grupie osób w wieku do 59 lat odsetek osób wykształconych na poziomie wyższym wyniósł 19%. Rocznik Statystyczny GUS 2007, tabl. 38(642), s. 795. Rocznik statystyki międzynarodowej 2006, GUS. 61 OECD Science, Technology and Industry Outlook, Paris 2005. 62 Rocznik statystyczny 2006 rok, GUS. 59 60

KAPITAŁ LUDZKI – SIŁA PRZYCIąGAJąCA DO POLSKI BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE...

Spośród wszystkich krajów UE w Polsce od 2000 r. każdego roku kończy naukę najwięcej studentów. Wskaźnik liczby absolwentów na 1000 mieszkańców w wieku 20–29 lat w 2004 r. w Polsce wynosił 74,3%. Druga po Polsce była Irlandia, gdzie zanotowano ten indeks na poziomie 70%. Polska wyróżnia się na tle średniej unijnej (wynoszący 40%) i nowych krajów UE. Wysoka dynamika przyrostu liczby studentów i wzrost udziału osób wykształconych w populacji ogółem spowodowały, że polscy absolwenci uczelni wyższych stanowili w 2006 r. 10,9% zasobów wykształconych ludzi w Europie Środkowej i Wschodniej63. Ten optymistyczny obraz zakłóca zjawisko emigracji zagranicznej na pobyt stały osób z wyższym wykształceniem (por. rys. 2). W 1990 r. nastąpiło odwrócenie negatywnych tendencji z lat 80. i do 2004 r. kiedy saldo migracji kapitału ludzkiego było dodatnie. Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej i otwarciem granic liczba osób wykształconych emigrujących przewyższyła liczbę osób imigrujących. Z szacunków GUS wynika, że blisko 2 miliony osób pod koniec 2006 r. pracowało za granicą. Emigrantami są głównie ludzie młodzi, wykształceni, którzy po ukończeniu edukacji zasilali szeregi bezrobotnych64. rysunek 2 Migracje zagraniczne ludności z wykształceniem wyższym na pobyt stały w latach 1981–2005 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0

imigracja emigracja

1981–85 1986–90

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2005

Źródło: Nauka i Technika w 2005 roku, GUS.

Niewątpliwie potencjał ilościowy kapitału ludzkiego w polskiej gospodarce jest imponujący. Jednakże analiza zasobów ludzkich z zastosowaniem miar uwzględniających ich jakość, a tym samym wartość zakumulowanego Obliczenia własne na podstawie danych UNESCO, która zalicza do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, obok Polski, następujące państwa: Albanię, Białoruś, Bośnię i Hercegowinę, Bułgarię, Chorwację, Czechy, Estonię, Węgry, Litwę, Łotwę, Mołdawię, Rumunię, Rosję, Serbię, Słowację, Słowenię, Macedonię, Turcję i Ukrainę. 64 Badanie aktywności ekonomicznej ludności, GUS oraz Współczesne procesy migracyjne w Polsce a aktywność organizacji pozarządowych w obszarach powiązanych z rynkiem pracy, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2007. 63

Sylwia Zajączkowska-Jakimiak

w osobach kapitału ludzkiego wskazuje, że rewolucja edukacyjna jest pozorna. Po 1990 roku, mimo wzrostu liczby studentów i udziału osób z wyższym wykształceniem w populacji ludzi w wieku produkcyjnym następowała ekonomiczna deprecjacja kapitału ludzkiego i pogłębianie się dystansu w wyposażeniu Polski w kapitał ludzki w porównaniu z innymi krajami. Tabela 3 Liczba studentów na 10 tys. ludności w wybranych krajach w latach 1990–2006 Kraj

1990

1995

2000

2006

Australia

287

534

563

Estonia

165

270

391

490

Finlandia

332

418

523

574

Francja

299

359

343

360

Grecja

191

314

401

542

Hiszpania

314

406

460

420

Irlandia

256

354

425

468

Japonia

233

314

313

316

Kanada

684

594

391

Litwa

237

202

330

531

Łotwa

173

176

383

552

Niemcy

257

263

250

282

Norwegia

334

412

426

466

Republika Czeska

115

186

247

312

Rep. Korei

391

489

553

Słowacja

124

171

252

306

Szwecja

225

295

391

478

USA

543

537

507

575

191

300

418

Wielka Brytania

218

327

339

377

Polska

143

265

409

535

Węgry

Źródło: Rocznik statystyki międzynarodowej, różne lata, GUS.

Stosownym miernikiem obrazującym jakość procesu akumulacji kapitału ludzkiego są nakłady na działalność B+R, wydatki publiczne i prywatne na szkolnictwo wyższe. Te, razem z wydatkami na oprogramowanie są traktowane jako inwestycje w wiedzę, która ucieleśniona w ludziach staje się

Kapitał ludzki – siła przyciągająca do polski bezpośrednie inwestycje...

ich kapitałem ludzkim oraz kapitałem ludzkim danej gospodarki65. Od połowy lat 80. w krajach OECD inwestycje w wiedzę średnio rosły szybciej niż PKB tych gospodarek. W połowie lat 90. średnia wartość inwestycji w wiedzę w stosunku do PKB osiągnęła poziom zbliżony do średniej wielkości inwestycji fizycznych w stosunku do PKB. W ostatnich latach najwyższe wartości powyższy wskaźnik przyjmował w Szwecji, USA, Korei Południowej i Finlandii (od 5,5% do 6,5%), podczas gdy średnia dla krajów OECD wynosiła 4,7%. W Polsce w latach 1995–2005 wydatki budżetu państwa na wiedzę kształtowały się na poziomie zaledwie od 1,4% do 1,9% PKB66. Pomimo przedstawionego wcześniej jednego z największych spośród krajów UE i OECD przyrostów liczby osób z wyższym wykształceniem, poziom nakładów na wiedzę w Polsce jest jednym z najniższych w tej grupie gospodarek. Jakość kształcenia można mierzyć za pomocą wskaźnika liczby studentów przypadających na jednego nauczyciela akademickiego. Według danych UNESCO w latach 1999–2006 w Polsce ten wskaźnik był najwyższy spośród europejskich krajów transformujących się należących do UE. W badanym okresie dynamika wzrostu liczby studentów przewyższała dynamikę wzrostu liczby nauczycieli i niekorzystna tendencja pogłębiała się. W 1999 r. na jednego nauczyciela akademickiego przypadało 18 studentów, podczas gdy w 2006 r. było ich 23. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej należących do UE na jednego nauczyciela akademickiego przypadało maksymalnie 15 studentów67. Inną miarą jakości kształcenia jest relacja wydatków publicznych na szkolnictwo wyższe do PKB i relacja wydatków na jednego studenta w stosunku do PKB per capita. W Polsce, zarówno w porównaniu do grupy krajów OECD, jak i gospodarek UE, powyższe wydatki (odpowiednio 5,4% i 21,5% w 2006 r.) kształtują się na niskim poziomie. Mniej środków na te cele przeznaczają w powyższych grupach krajów jedynie Bułgaria i Rumunia oraz kraje EŚiW nie należące do UE68. Zasoby kapitału ludzkiego w polskiej gospodarce na początku lat 90. były ograniczone. Lata 90. okazały się dekadą pozornej rewolucji edukacyjnej i okresem pozornego nadrabiania zaległości w stosunku do krajów wysoko rozwiniętych. W efekcie Polska pod koniec pierwszej dekady XXI wieku wyróżnia się na tle gospodarek OECD i UE pod względem potencjału ilościowego zasobów ludzkich mierzonych liczbą osób pobierających edukację na formalnie wyższym poziomie i legitymujących się dyplomami ukończenia studiów wyższych I i II stopnia. W ślad za tym mamy do czynienia z kontynuacją pozytywnego trendu w postaci utrzymywania się w Polsce najwyższej w Europie dynamiki przyrostu zasobów ludzkich zatrudnionych The OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2001 Edition, Paris 2001. Nauka i technika w 2006 roku, GUS. 67 Obliczenia własne na podstawie danych UNESCO, strona internetowa http://www. uis.unesco.org 68 Global Education Digest, UNESCO, roczniki za lata 1999–2006. 65 66

Sylwia Zajączkowska-Jakimiak

w zawodach nauki i techniki wśród młodych osób oraz najwyższego udziału tych zasobów w zatrudnieniu ogółem w sektorach nauki i techniki. Gdy wziąć pod uwagę inwestowanie w kapitał ludzki mierzone czy to wydatkami na studenta, czy wydatkami na naukę i B+R to mamy do czynienia z deprecjacją względną kapitału ludzkiego, a czasem i absolutną, gdy spadała liczba zatrudnionych w sektorze B+R, oraz gdy następowało zmniejszenie kapitału ludzkiego przez emigracje (por. rys. 2). Pomimo dość dużych zasobów ludzkich mierzonych liczbą osób o formalnie wyższym wykształceniu na tle innych krajów OECD i UE, do Polski napływa relatywnie mało BIZ nasyconych wiedzą, a proces jej dyfuzji jest ograniczony. Sytuacja w Polsce jest potwierdzeniem teorii, w których dowodzi się, że struktura bezpośrednich inwestycji zagranicznych odpowiada poziomowi rozwoju gospodarki – miejsca ich lokalizacji. Niska jakość kapitału ludzkiego wynikająca ze zbyt niskich nakładów implikuje niski poziom innowacyjności polskiej gospodarki, co określa poziom jej rozwoju i rodzaj przyciąganych tutaj BIZ.

Polityka państwa Czynnikami skłaniającymi zagranicznych inwestorów do inwestycji w Polsce były dotychczas m.in.: chłonny rynek, perspektywy rozwoju gospodarczego oraz niski koszt przy relatywnie wysokiej jakości siły roboczej. Duże znaczenie tego ostatniego wskazuje na zagrożenie dla przyszłego napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze względu na zmiany, jakie zachodzą na rynku pracy. Szukanie nowych źródeł przewagi lokalizacyjnej to podstawowe wyzwanie dla polityki przyciągania innowacyjnych BIZ. Trendy rozwojowe krajów wysoko rozwiniętych pokazują, że budowanie przewagi konkurencyjnej na wiedzy i kapitale ludzkim gwarantuje trwały rozwój gospodarczy. Pamiętać należy przy tym o nasilającej się konkurencji ze strony krajów naszego regionu. Polska powinna skoncentrować wysiłki na konkurowaniu w sektorze wysokich technologii. Niestety, nie jest postrzegana jako miejsce docelowe dla takich inwestycji. Zmiana tej percepcji i pozyskiwanie inwestycji innowacyjnych powinny być w centrum zainteresowania decydentów. Powyższe zagrożenie można powstrzymać wykorzystując lepiej niż dotychczas inne czynniki przyciągające, szczególnie przekierowując rozwój gospodarczy na innowacyjny i oparty na wdrażaniu prac B+R. W efekcie strumienie zagranicznych inwestycji bezpośrednich przesunęłyby się z sektorów pracochłonnych do wiedzochłonnych. Oznacza to przejście od polityki redukowania nakładów na sferę nauki i edukacji do działań traktujących je jako kluczowy czynnik długookresowego rozwoju.

Mobilność międzynarodowa polskich kadr naukowo-badawczych

Renata Zagórska Kolegium Gospodarki Światowej, Szkoła Główna Handlowa

Mobilność międzynarodowa polskich kadr naukowo-badawczych Zagadnienia mobilności kadr naukowo-badawczych są przedmiotem zainteresowania wielu krajów, które w oparciu o zróżnicowane dane statystyczne prowadzą własne badania. To zróżnicowanie utrudnia porównywalność międzynarodową i ocenę zjawiska. W Polsce brakuje kompleksowych danych statystycznych umożliwiających pełniejsze zbadanie mobilności polskich kadr naukowo-badawczych. Badania tych zagadnień są dopiero w fazie początkowej i dlatego wiele danych jest niedostępnych lub są bardzo skromne. Mobilność kadr naukowo-badawczych to swobodny przepływ badaczy zarówno pomiędzy krajami, jak i sektorami. Jest niezmiernie istotnym sposobem poszerzania wiedzy i transferu technologii. Mobilność międzynarodowa kadr naukowo-badawczych to wszelkie formy współpracy naukowców realizowane w kooperacji z zagranicznymi ośrodkami badawczymi. Mobilność międzynarodowa powinna być kluczowym elementem rozwoju kariery badaczy. Jej przejawami będą zarówno jednodniowe pobyty w zagranicznych ośrodkach badawczych, konferencje i szkolenia, kilkudniowe wizyty, wykłady gościnne oraz kilkumiesięczne stypendia i kilkuletnie staże. Mobilność międzynarodowa umożliwia m.in.: dostęp do unikatowej aparatury badawczej, udział w międzynarodowych projektach badawczych, podniesienie poziomu badań dzięki wymianie doświadczeń i wiedzy w środowisku międzynarodowym, transfer najlepszych praktyk zagranicznych do kraju oraz podniesienie znaczenia polskiej nauki na arenie międzynarodowej. Istnienie otwartego systemu naukowego niesie ze sobą ryzyko pozostania za granicą najlepszych naukowców-zjawisko drenażu mózgów (brain drain). Ryzyko to powinny ograniczać działania, stwarzające zachęty do powrotu oraz możliwości pełnego wykorzystania zdobytego doświadczenia umożliwiające transfer wiedzy i technologii (knowledge gain). Mobilność jako jeden z fundamentów tworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) ma przyczynić się do podnoszenia potencjału naukowego UE oraz budowy konkurencyjnej europejskiej gospodarki opartej na wiedzy. Dla zachęcenie i ułatwienia międzynarodowej mobilności w 2005 roku została opracowana Europejska Karta Naukowca. W tym celu zostały również uruchomione różne instrumenty. Z działań wspierających mobilność na arenie międzynarodowej korzystają także polscy naukowcy, chociaż nadal w niewielkim stopniu. Powodów niskiej mobilności polskich

Renata Zagórska

badaczy można upatrywać w wielu barierach m.in.: finansowych, prawnych, administracyjnych oraz społecznych. Od momentu akcesji Polski do Unii Europejskiej zwiększyła się nieco mobilność międzynarodowa polskich badaczy. Wraz z naszym przystąpieniem do UE zostały znacznie ograniczone rządowe programy stypendialne adresowane bezpośrednio do Polaków, równocześnie wzrósł dostęp do stypendiów oferowanych przez instytucje europejskie. Największym źródłem wsparcia działalności naukowo-badawczej są Programy Ramowe UE (PR). Udział Polski w 6 PR nie był imponujący. Liczba projektów realizowana przez polskich uczestników to jedynie 13,7% ogółu projektów 6PR69. Polska zgłosiła 6 612 wniosków, zaakceptowanych zostało 1 013 (wskaźnik sukcesu 15,3%), czyli dopiero 9 lokata wśród nowych członków UE. Liderami były Malta (19,3%), Estonia (19,2%) oraz Litwa (19,1%)70. W rozpoczętym w 2007 roku 7.PR, według danych po 90-ciu konkursach, Polska zgłosiła 3 177 wniosków, zaakceptowano 570 (współczynnik sukcesu 17,94%71) – por. rys. 1. Rysunek 1

Rumunia

Bułgaria

Cypr

Słowenia

Litwa

Węgry

Słowacja

Polska

Łotwa

Czechy

54 konkursy 90 konkursów

Malta

30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00

Estonia

Wskaźnik sukcesu (%)

wskaźniki sukcesu 12 nowych państw członkowskich ue w konkursach 7.pr

Kraj Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Supel J.: Raport‑7.PR po 54 konkursach, Warszawa 2008, s. 11 oraz Supel J.: Raport‑7.PR po 90 konkursach, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, Warszawa, 2008, s.14.

Duże znaczenie mają stypendia w ramach Akcji Marie Curie. W 2007 roku w ramach działań Akcji Marie Curie w programie Ludzie 7 Programu Ramowego UE Komisja Europejska ogłosiła cztery konkursy adresowane do instytucji i pięć konkursów skierowanych do indywidualnych badaczy. Z Polski wpłynęło 307 wniosków, a zaakceptowanych zostało 58. W instytucjonalnych 69 Polska z 1878 uczestnikami (2,5% ogółu uczestników) zajęła dopiero 11 miejsce wśród krajów członkowskich. W porównaniu z nowymi członkami UE okazaliśmy się liderem. Drugi wynik osiągnęły Węgry z 1185 uczestnikami (1,6 % ogółu), a trzeci Czechy – 1072 uczestników (1,4% ogółu uczestników). 70 Supel J.A.: Udział Polski w 6. Programie Ramowym Wspólnoty Europejskiej, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, Warszawa 2005, s. 30. 71 W stosunku do 54 konkursów, według danych z maja 2008 r., zwiększyła się liczba zgłoszonych projektów o ponad 61%, ale niestety spośród nich mniej zostało zaakceptowanych. Wskaźnik sukcesu spadł o 7 punktów procentowych.

Mobilność międzynarodowa polskich kadr naukowo-badawczych

projektach zaakceptowanych zostało 18 z 162 (wskaźnik sukcesu 11,1%), a w indywidualnych projektach 40 z 145 wniosków (sukces 27,6%). W instytucjonalnych projektach dominowały uczelnie wyższe (104 wnioski), instytuty PAN (31) oraz JBR-y (19), na które łącznie przypadło ponad 95% wszystkich złożonych wniosków. Największy wskaźnik sukcesu odnotowały instytuty PAN (16,1%). Głównymi partnerami polskich instytucji, są ośrodki naukowe z Wielkiej Brytanii (3), Francji (3), Niemiec (2). Wyniki osiągnięte w roku 2007 są lepsze niż w latach ubiegłych. W okresie 2002–2006 w ramach zbliżonych działań 6PR Polska zgłosiła na różne konkursy 599 wniosków, z których 117 zostało zaakceptowanych. Należy również wspomnieć o innych stypendiach dla polskich naukowców zarówno europejskich (np. Wielka Brytania, Niemcy72) czy pozaeuropejskich (np. Stany Zjednoczone73). Istnieją także polskie podmioty wspierające wyjazdy międzynarodowe naukowców. Są to przede wszystkim Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W 2007 roku Fundacja przyznała 160 stypendiów związanych z międzynarodową mobilnością na 671 złożonych wniosków74. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego realizuje program Wspieranie międzynarodowej mobilności naukowców75. We współczesnej gospodarce światowej, w dobie postępującego technoglobalizmu i narastającej hiperkonkurencji niezwykle istotne są kreatywne kadry naukowo-badawcze, których wiedza i mobilność przyczynia się do innowacyjnego rozwoju gospodarczego. Kadry naukowo – badawcze, czyli badacze (researchers), według metodologii OECD i UE (Podręcznik Frascati) to najwęższa kategoria pracowników zaliczana do zasobów ludzkich dla nauki i techniki (Human Resource for Science and Technology – HRST). To grupa profesjonalistów, zaangażowana w kreowanie nowej wiedzy, innowacyjnych wyrobów, usług i procesów wytwarzania. Są kluczowymi kadrami dla działalności B+R i innowacyjnej. Polska dysponuje dużym potencjałem pracowników naukowo-badawczych76. W latach 2000–2007 nastąpił wzrost liczby badaczy z 55 174 do 72 Przykładem ofert z Wielkiej Brytanii mogą być m.in. stypendia w ramach współpracy z British Council. Przykładami z Niemiec mogą być następujące Fundacje: Humboldta – oferująca stypendia dla badaczy wszystkich dziedzin z tytułem doktora, Współpracy PolskoNiemieckiej – dla absolwentów i badaczy (socjologii, prawa, ekonomii, zarządzania i politologii) czy Fundacja Scheringa – stypendia podoktorskie (nauki biomedyczne). 73 W USA finansowanie zapewniają liczne ośrodki badawcze i akademickie. Przykładami są m.in. Polsko-Amerykańska Komisja Fulbrighta oferująca specjalne stypendia dla Polaków ze środków rządowych, (rocznie 25–32) czy Fundacja Kościuszkowska. 74 Były to następujące stypendia: dla młodych doktorów na staż w zagranicznych ośrodkach naukowych – 15 (z 79 wniosków), dla powracających – 16 (z 42), na kwerendy biblioteczne za granicą – 21 (z 136) oraz na finansowanie udziału w konferencjach naukowych, kongresach i sympozjach – 108 (z 414). 75 W pierwszej edycji w 2007 roku zaakceptowanych zostało 18 projektów, które są realizowanych w USA (7), w Wielkiej Brytanii (3) i pozostałych krajach europejskich. 76 Na temat potencjału pracowników naukowo-badawczych w niniejszym Raporcie pisze również S. Zajączkowska-Jakimiak.

Renata Zagórska

61 395 (w ujęciu bezwzględnym – ekwiwalencie pełnego czasu pracy tj. EPC77). Wzrastał również udział badaczy w ogólnej liczbie zatrudnionych w działalności B+R z 70% do 81,5%. Polska ma jednak nadal niższy wskaźnik niż średnia UE-27 w liczbie osób zatrudnionych w działalności B+R w stosunku do ogółu ludności aktywnej zawodowo. W 2004 roku było to odpowiednio 0,92% w Polsce i 1,44% w UE78. Mimo zwiększenia liczby pracowników naukowo-badawczych w sektorze przedsiębiorstw, co jest korzystnym trendem, nadal struktura instytucjonalna zatrudnienia badaczy w Polsce jest niekorzystna. W przeciwieństwie do średniej UE-27 i większości krajów w Polsce dominuje zatrudnienie pracowników naukowo-badawczych w sektorze szkolnictwa wyższego. W 2007 roku wyniosło 62,8% ogółu badaczy, przy 16% w sektorze przedsiębiorstw79. W latach 2004–2006 odnotowano również zmianę struktury zatrudnienia badaczy według dziedzin nauki. Szczególnie pozytywny jest wzrost udziału badaczy w naukach technicznych i medycznych, zwiększa się także odsetek zatrudnionych w naukach rolniczych, spada niestety zatrudnienie w naukach przyrodniczych oraz społecznych i humanistycznych. W latach 2001–2006 systematycznie zwiększyła się liczba uzyskanych stopni naukowych doktora z 4400 do 607280. W 2007 roku tendencja uległa odwróceniu i liczba uzyskanych stopni doktora spadła o 7,5% w stosunku do roku 2006 osiągając poziom 5616. Zmiany te nie rozłożyły się równomiernie w poszczególnych dziedzinach nauki. Największy spadek (21,8%) odnotowały nauki medyczne, a niewielki wzrost nauki społeczne i humanistyczne (1,8%) – por. rys. 2. W globalizującym się świecie i szybkim postępie technologicznym żaden kraj nie zbuduje swojej silnej pozycji konkurencyjnej w izolacji. Dotyczy to konieczności podejmowania szeroko rozumianej współpracy badawczej na skalę regionalną i globalną. Połączone siły zespołów badaczy z różnych sektorów i krajów dają większe możliwości kreowania nowych, innowacyjnych, przełomowych rozwiązań. Prowadzenie wspólnych badań dzięki koordynacji i wymianie doświadczeń oraz mobilności kadr naukowo-badawczych pozwala na uniknięcie dublowania prac. Wielostronna współpraca i zaangażowanie sektora przemysłowego wzbogaca naukę uczestniczących krajów i umożliwia wdrażanie jej wyników do gospodarki. Ekwiwalenty pełnego czasu pracy – EPC są to jednostki przeliczeniowe służące do ustalenia faktycznego zatrudnienia w działalności badawczo-rozwojowej (B+R). Ustala się je na podstawie proporcji czasu przepracowanego przez poszczególnych pracowników w ciągu roku sprawozdawczego przy pracach B+R. Jeden ekwiwalent pełnego czasu pracy (EPC) oznacza jeden osobo-rok pracy wyłącznie w działalności B+R. 78 Science and Technology and Innovation in Europe 2008 Edition, Eurostat, Luksemburg 2008, s.45. 79 Nauka i Technika w Polsce w 2007, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2009, s. 73. 80 Nauka i Technika w Polsce w 2006 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2007, s. 233–234. 77

mOBILNOŚĆ mIęDZYNARODOWA POLSKICH KADR NAUKOWO-BADAWCZYCH

rysunek 2 Nadane stopnie naukowe doktora w polsce w latach 2006 i 2007 według dziedzin nauki (w %) 36,20

16,40 17,60

2006

2007

7,50

22,30

39,90

16,50

7,10

17,70

przyrodnicze techniczne medyczne rolnicze społeczne i humanistyczne

18,80

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Nauka i Technika w Polsce w 2006 r. oraz Nauka i Technika w Polsce w 2007 r., GUS, Warszawa 2007 i 2009.

Lesław Pietrewicz

Lesław Pietrewicz Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Finansowanie innowacji w dobie kryzysu finansowego Przedsięwzięcia innowacyjne ze swej natury cechują się wysokim stopniem ryzyka. Ryzyko to jest szczególnie duże w odniesieniu do niewielkich i młodych przedsiębiorstw, w których sukces lub porażka pojedynczego projektu stanowić może o być albo nie być przedsiębiorstwa. Jednocześnie firmy takie dysponują zazwyczaj bardzo ograniczoną bazą kapitałową, co oznacza, że rozwój owych innowacyjnych projektów jest szczególnie wrażliwy na dostępność zewnętrznego finansowania. Jeżeli możliwości pozyskania kapitału ze źródeł rynkowych nie są wystarczające dla zaspokojenia potrzeb kapitałowych innowacyjnych firm, powstaje luka kapitałowa (tzw. luka Macmillana). Występowanie tej luki jest rezultatem wspomnianego wysokiego ryzyka projektów innowacyjnych, a także długiego okresu zwrotu z inwestycji i poważnych trudności we właściwej ocenie wartości projektu. Luka ta jest szczególnie charakterystyczna dla małych i młodych przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza znajdujących się na etapie zasiewu lub startu, kiedy to firmy najczęściej mają trudności z pozyskiwaniem środków finansowych ze źródeł rynkowych. Potwierdzają to badania PARP: w latach 2004–2006 jedynie 13% małych przedsiębiorstw przemysłowych wdrożyło innowacje, ponad 37% średnich i ponad 65% dużych firm81.

Źródła finansowania poszczególnych etapów rozwoju innowacji Na etapach zasiewu i startu przedsięwzięć innowacyjnych zewnętrzne finansowanie rynkowe nie jest na ogół dostępne. Z punktu widzenia banków atrakcyjność przedsięwzięć innowacyjnych na tych etapie rozwoju jest bardzo niska i w praktyce nie udzielają im one kredytów na zasadach komercyjnych. Dzieje się tak dlatego, że firmy takie nie mają (bo nie mogą mieć) pozytywnej historii kredytowej ani potrzebnych zabezpieczeń, a więc dla banków są bardzo mało wiarygodne. Co więcej, pozyskanie środków o charakterze dłużnym mogłoby okazać się dla takich firm nadInnowacyjność 2008. Stan Innowacyjności, projekty badawcze, metody wspierania, społeczne determinanty, red. nauk. A. Żołnierski, PARP, Warszawa 2008. 81

Finansowanie innowacji w dobie kryzysu finansowego

miernym obciążeniem ze względu na niską płynność finansową lub nawet jej brak82. Niektórym przedsiębiorcom już na etapie zasiewu i startu udaje się natomiast pozyskać tzw. aniołów biznesu (business angels) lub nawet fundusze venture capital (VC), jednak są to sytuacje dość rzadkie. Na tym etapie pomocne mogą być takie formy wsparcia jak inkubatory przedsiębiorczości, parki technologiczne, fundusze pożyczkowe i poręczeniowe i fundusze zalążkowe korzystające ze środków publicznych (więcej na ich temat w dalszej części pracy). Na etapach wczesnego rozwoju (rozpoczęcie produkcji i wejście na rynek) i ekspansji typowym źródłem zewnętrznego finansowania są wspomniani powyżej aniołowie biznesu i fundusze VC, przy czym wcześniej angażują się zwykle pierwsi z wymienionych (czasem nawet na etapie rozpoznania rynkowego i organizacji działalności). Zaangażowanie kapitałowe aniołów biznesu i funduszy venture capital ułatwia z kolei przedsiębiorstwom dostęp do innych zewnętrznych źródeł finansowania, zwłaszcza kredytów i leasingu. Aniołowie biznesu często nie mają z góry założonego horyzontu wyjścia z inwestycji i mogą utrzymywać pozycję również w fazie dojrzałości przedsięwzięcia. Natomiast fundusze VC pozbywają się udziałów w spółkach na etapie dojrzałości, gdy spółki te osiągnęły już sukces rynkowy i generują zyski. Typowymi drogami wyjścia z inwestycji są wprowadzanie spółek na giełdę (IPO) i sprzedaż inwestorom branżowym. Wprowadzenie spółki na giełdę i pozyskanie kapitału od inwestorów giełdowych może się także odbywać na wcześniejszym etapie rozwoju przedsięwzięcia, z pominięciem funduszy VC, czemu służą rynki giełdowe (takie jak warszawski NewConnect) powoływane specjalnie w celu wypełniania luki kapitałowej dla młodych innowacyjnych firm. Ważnym źródłem finansowania innowacji jest kredyt bankowy83, który stanowić może właściwe narzędzie finansowania bardziej zaawansowanych przedsięwzięć innowacyjnych, w tym zwłaszcza rozwijanych przez przedsiębiorstwa większe i bardziej wiarygodne dla banków. Występowanie luki kapitałowej oznacza potrzebę zaangażowania instytucji sektora publicznego w rozwój instrumentów finansowych służących podziałowi ryzyka. Działania wspomagające tworzenie rynku instrumentów dla innowacji zorientowane są na 3 typy celów: rozwój zasobów kapitałowych firm (np. poprzez tworzenie lub wspieranie funduszy kapitału zalążkowego), ułatwienie dostępu do kredytu bankowego poprzez system poręczeń i gwarancji oraz mobilizację kapitału prywatnego w oparciu o system dotacji i zachęt podatkowych84. Dodatkowo takie instrumenty jak inkubato82 Brzozowska K.: Kapitał dla przedsięwzięć innowacyjnych, „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa”, nr 9/2008, s. 29–35. 83 Zobacz też teksty P. Krzywiny i M. Pawłowskiej. 84 Pełka W.: Rozwój systemu finansowego w Polsce a dostępność kapitału na innowacje, Gospodarka Narodowa, nr 11–12/2007, s. 17–34.

Lesław Pietrewicz

ry przedsiębiorczości i parki przemysłowe oferują usługi obniżające koszty rozwoju innowacji i wspierające ten proces. Fundusze pożyczkowe świadczą pomoc finansową w formie preferencyjnych pożyczek dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Większość funduszy oferuje pożyczki na okres do 36 miesięcy w maksymalnej wysokości 80 tys. zł. Relatywnie niska kwota pożyczki i krótki w stosunku do wymagań projektów innowacyjnych wymagany okres jej spłaty są czynnikami, które utrudniają wykorzystanie funduszy pożyczkowych w finansowaniu innowacji. Fundusze poręczeń kredytowych świadczą pomoc finansową w formie poręczeń głównie dla małych przedsiębiorstw, mających problem z przedstawieniem zabezpieczeń kredytów. Poręczenia obejmują przeważnie 50% do 70% (np. Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych Banku Gospodarstwa Krajowego) wartości wnioskowanego kredytu. BGK zarządza także środkami Funduszu Poręczeń Unijnych. Fundusze pożyczkowe oraz fundusze poręczeń kredytowych są instytucjami, których głównym celem jest wspieranie dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do finansowania zewnętrznego. Fundusze te w praktyce mają ograniczony zasięg, gdyż dotyczą wybranych rodzajów działalności lub grup wydatków, zaś przyznanie środków jest obwarowane procedurami uciążliwymi i skomplikowanymi dla niedoświadczonego przedsiębiorcy85. Kredyt technologiczny udzielany przez państwowy Bank Gospodarstwa Krajowego, obejmuje do 75% wartości inwestycji i przewiduje możliwość umorzenia do 50% wartości kredytu. Pożyczki na innowacje udziela też PARP. Za specyficzną formę wspierania finansowego innowacji uznać należy ulgi podatkowe. Ustawa o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej86 z dnia 29 lipca 2005 r. wprowadziła m.in. zmniejszenie podstawy opodatkowania o 50% (dla firm mikro, małych i średnich, 30% dla pozostałych) ceny zakupu nowych technologii od jednostek naukowych, możliwość zaliczenia w koszty wydatków na prace rozwojowe, niezależnie od wyniku, jakim się zakończyły i skrócony czas amortyzacji zakończonych prac rozwojowych.87 Inkubatory przedsiębiorczości oferują różny stopień wsparcia, m.in. zasilenia kapitałowe i zapewnienie dostępu do niedrogich pomieszczeń z wyposażeniem (co redukuje koszty)88. Węcławski J.: Luka kapitałowa w okresie między założeniem przedsiębiorstwa a wejściem funduszy venture capital i możliwości jej finansowania w: Zarządzanie finansami. Cele – organizacja – narzędzia, FRRwP, Warszawa 2001, s. 575–577. 86 Dz. U. z 2005 roku, Nr 179, poz. 1484. 87 Informację o aktualnym stanie prawnym zawiera tekst P. Krzywiny. 88 Kurowska M.: Rola inkubatorów przedsiębiorczości w regionalnej aktywizacji inwestycyjnej MSP, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 427/2006, s. 197. 85

Finansowanie innowacji w dobie kryzysu finansowego

Parki technologiczne zapewniają dostęp do laboratoriów i doradztwo, m.in. w zakresie współpracy z jednostkami badawczo rozwojowymi89. Nie udzielają one bezpośredniego wsparcia kapitałowego, lecz poprzez współpracę wielu z nich m.in. z GPW ułatwiają dostęp do zewnętrznego finansowania. Kończąc ten z konieczności bardzo skrótowy przegląd dostępnych form finansowania innowacji warto dodać, że wsparcie finansowe z pieniędzy publicznych uzyskać mogą nie tylko same przedsiębiorstwa innowacyjne, ale także fundusze finansujące takie przedsięwzięcia. Przykładem takiej działalności jest wsparcie funduszy kapitału zalążkowego udzielane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Należy też zaznaczyć, że większość dostępnych środków pochodzi z programów pomocowych UE, w tym zwłaszcza z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007 – 2013 i Programu na Rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji (EIP) w ramach Programu Ramowego na Rzecz Konkurencyjności (CIP).

Wpływ kryzysu finansowego na możliwości finansowania innowacji Czy obecny kryzys finansowy będzie mieć wpływ na finansowanie projektów innowacyjnych? Aby odpowiedzieć na to pytanie, jako punkt wyjścia należy potraktować strukturę finansowania innowacji w okresie przed kryzysem. Według danych PARP za 2006 rok90, przedsiębiorstwa finansują proces innowacyjny głównie ze środków własnych – 51% nakładów stanowiły środki własne w grupie firm małych, 60% wśród średnich i 86% wśród dużych. Kredyty pokryły 37% wydatków na innowacje małych firm, 28% nakładów firm średnich i około 9% dużych. Śladowy udział w nakładach miało finansowanie z funduszy wysokiego ryzyka. Z pomocy publicznej skorzystało 4% firm małych, 11,5% średnich i 14% dużych.91 Jak wiadomo, decyzjami inwestycyjnymi czy to przedsiębiorców czy zewnętrznych inwestorów (np. giełdowych) kierują oczekiwania. Jednak oczekiwania poszczególnych typów potencjalnych dawców kapitału będą miały zróżnicowany wpływ na losy przedsięwzięć innowacyjnych. Ze względu na strukturę finansowania innowacji największy wpływ na realizację projektów innowacyjnych w dobie kryzysu mieć będzie kondycja i prognozy rynkowe samych przedsiębiorstw. Długofalowy charakter projektów innowacyjnych powoduje, że w dobie kryzysu pierwszej kolejności kontynuowane będą projekty rozpoczęte, szczególnie zbliżające się do pozytywnego zakończenia, zaś w ostatniej kolejności realizowane będą projekty znajdujące się w początkowych fazach. Brzozowska K.: Kapitał dla przedsięwzięć innowacyjnych, op. cit., s. 31. Innowacyjność 2008..., op. cit. 91 Kwestię finansowania innowacyjności porusza także M. Pawłowska. 89 90

Lesław Pietrewicz

Badania PARP wskazują, że młode innowacyjne firmy wykazują silną niechęć do dzielenia się kontrolą z potencjalnymi dawcami kapitału 92. W czasie kryzysu niechęć taka jeszcze rośnie, co wynika ze spadającej wyceny takich przedsięwzięć przez aniołów biznesu, fundusze VC i inwestorów giełdowych. Wycena takich przedsięwzięć jest tym niższa im – jak sugerują zachodnie badania93 – większe są początkowe koszty przedsięwzięcia i większe ryzyko (czyli bardziej przełomowa innowacja). Dodatkowo kryzys finansowy ze swej natury wiąże się ze zmniejszeniem dostępności zewnętrznego finansowania, co tak ryzykownych i długotrwałych (niepłynnych) przedsięwzięć jak innowacje dotyczy w szczególności. Proces ten dotyczy jednak różnych źródeł finansowania w różnym stopniu. Aniołowie biznesu inwestujący w innowacyjne przedsięwzięcia w początkowych fazach rozwoju kierują się przede wszystkim potencjałem wzrostu projektów. Ponieważ inwestują oni środki własne, nie stosując ich lewarowania i angażując kapitały w miarę rozwoju projektów, kryzys finansowy nie wywiera istotnego wpływu na ich skłonność do rozwijania projektów. Kryzys utrudnia natomiast wyjście z inwestycji, obniżając możliwe do uzyskania ceny. Jednak ze względu na długość horyzontu inwestycyjnego wpływ tego czynnika na finansowanie innowacji przez aniołów biznesu jest niewielki, zdecydowanie mniejszy niż w odniesieniu do funduszy VC. Fundusze VC silniej odczuwają trudności z wyjściem, zwłaszcza poprzez IPO, co wynika z krótszego horyzontu inwestycyjnego niż aniołowie biznesu, a także wspierania się zewnętrznym finansowaniem (lewarowania inwestycji). Badania Lernera wskazują, że branża funduszy VC ma charakter typowo cykliczny – w okresie prosperity przeinwestowanie w pewnych sektorach prowadzić może do spadku stopy zwrotu z inwestycji, zaś przedłużający się kryzys lub stagnacja prowadzą do nadmiernego ograniczenia ich inwestycji w przedsiębiorstwa innowacyjne ze szkodą dla rozwoju tych ostatnich94. Fundusze VC w pierwszej kolejności zmniejszają skłonność do angażowania się w nowe przedsięwzięcia innowacyjne, jedynie w ostateczności wstrzymując finansowanie projektów, w których już uczestniczą. Badania95 możliwości pozyskiwania kapitału przez IPO, prowadzone na zachodzie sugerują, że najbardziej innowacyjne firmy ponoszą względnie najwyższe koszty upublicznienia (m.in. w postaci ryzyka ujawnienia cennych informacji dla konkurentów poprzez obowiązki informacyjne). Bardziej skłonne do wyboru tej opcji finansowania rozwoju (pozyskania funduszy VC) są więc firmy o mniej znaczących innowacjach. Wyniki te wyjaśniają dlaczego pomimo fatalnej koniunktury na rynkach akcji nadal popularnoInnowacyjność 2008..., op. cit. Maksimovic V., Pichler P.: Technological Innovation and Initial Public Offerings, SSRN Working Paper, April 2000, strona internetowa http://ssrn.com/abstract=130849 94 Lerner J.: Boom and Bust in the Venture Capital Industry and the Impact on Innovation, Harvard NOM Working Paper, nr 03–13/2002. 95 Maksimovic V., Pichler P., Technological Innovation..., op. cit. 92 93

Finansowanie innowacji w dobie kryzysu finansowego

ścią emitentów cieszą się debiuty na rynku NewConnect, a jednocześnie dlaczego częste są negatywne oceny faktycznej innowacyjności debiutujących tam spółek. Obie te tendencje będą utrzymane w dobie kryzysu finansowego. Kryzys finansowy nieuchronnie wiąże się ze zmniejszeniem dostępności kredytów bankowych, co obecnie jest bardzo widoczne w Polsce. Ze względu na omawiane wysokie ryzyko i niską płynność projektów innowacyjnych, nie ulega wątpliwości, że obostrzenia dotkną te projekty w sposób szczególny. Wobec powyższego, znacząco rośnie rola publicznych instytucji i instrumentów wspierania innowacji. Jakkolwiek przytaczane badania PARP sugerują, że dostępność kapitału finansowego ustępuje miejsca kapitałowi intelektualnemu jako głównej barierze innowacyjności, kryzys finansowy wzmacnia znaczenie tej pierwszej bariery. Jedynie wzrost aktywności odpowiednich agend rządowych (i samorządowych) może częściowo zneutralizować ów nieunikniony trend. Wzrost postrzeganego ryzyka i silne pogorszenie ogólnego klimatu gospodarczego sugerują jednak rosnącą ostrożność przedsiębiorców w korzystaniu z niektórych instrumentów wsparcia (związanych ze wzrostem zadłużenia) i wzrost znaczenia pomocy bezzwrotnej (dotacji). Ograniczony zakres i dostępność takiej pomocy nie pozostawiają wątpliwości, że szczególnie rok 2009 przyniesie osłabienie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw zależnych od zewnętrznego finansowania, co ze względów opisanych powyżej dotknie szczególnie projektów najbardziej przełomowych i obarczonych najwyższym ryzykiem.

małgorzata Pieńkowska

Małgorzata Pieńkowska Sieć Naukowa mSN

iNNOwAcyjNOśĆ prZedSiĘbiOrStw prZeMySłOwych96 Analizy empiryczne wskazują na istniejący związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy wykształceniem społeczeństwa i wzrostem gospodarczym. Wyższy i szerszy poziom edukacji może być przyczyną wyższego wzrostu gospodarczego jak i odwrotnie, wyższy wzrost gospodarczy może wywoływać zwiększony popyt na edukację.

Nakłady na naukę i edukację Polityka naukowa daje najwyższe efekty, gdy nastawiona jest jednocześnie na wzrost wydajności pracy naukowej i wzrost nakładów na naukę. Niskie nakłady na rozwój wiedzy, nie dają możliwości wariantowania polityki naukowej, wyboru różnych celów i sposobów ich realizacji. Niestety, w Polsce nie zaistniało sprzężenie zwrotne wysokiego wzrostu PKB i poprawy efektywności funkcjonowania systemu nauki i techniki. Zaangażowanie państwa w wydatki na edukację społeczeństwa prezentują poniższe dane. Rysunek 1 udział działu NAuKA i działu SZKOLNictwO wyŻSZe w wydatkach budżetu państwa w latach 1991–2007 (w %) 5

nauka szkolnictwo wyższe

4 3 2 1

0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Źródło: Nauka i technika w 2007 roku, GUS, Warszawa 2009 i wcześniejsze.

Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 49 osób. Opracowanie oparte o dane Głównego Urzędu Statystycznego, strona internetowa http://www.stat.gov.pl 96

Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych

Udział wydatków budżetu państwa na naukę w ostatnim piętnastoleciu systematycznie malał, wzrósł minimalnie w 1999 roku do poziomu 2%, następnie systematycznie malał aż do poziomu 1,5%; wzrastał natomiast udział działu szkolnictwo wyższe w wydatkach budżetu państwa z 2,7% do 4,5%. W tym samym czasie liczba studentów na 10 tys. mieszkańców wzrosła trzykrotnie i znacznie przewyższa średni poziom europejski. Tak znaczący wzrost liczby studentów jest wynikiem m.in. powstania wyższych szkół niepaństwowych, w których edukacja finansowana jest ze źródeł prywatnych. Tabela 1 Niektóre wskaźniki dotyczące pozycji Polski w EU Wyszczególnienie Młodzież nie kontynuująca nauki (w %) Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności Wykształcenie osób młodych (w %)

UE-25

UE-27

Polska

2000

2006

2000

2006

17,0

15,0

15,2

7,9

5,6

336

380

337

464

562

76,6

77,9

88,8

91,7

Kształcenie ustawiczne dorosłych (w %)

7,5

10,1

9,6

4,3

4,7

Nakłady na B+R w relacji do PKB (w %)

1,87

1,84

0,64

0,56

1,85

Źródło: Mały Rocznik Statystyczny 2008, GUS, Warszawa 2008.

Edukacja wczesna, podstawowa i średnia jest decydująca dla rozwoju osobowości człowieka, wyposaża go w zdolności do absorbowania i interpretowania informacji, zdolności do dalszego uczenia się. W warunkach rosnącej otwartości gospodarek i zaostrzającej się konkurencji w skali światowej decydującego znaczenia nabierają możliwości adaptacji postępu technicznego i wdrażania nowych technik produkcyjnych – dlatego tak duże znaczenie ma edukacja na poziomie wyższym. Oprócz wyposażania człowieka w nowe umiejętności i wiedzę wyższe wykształcenie decyduje o możliwości śledzenia, rozumienia i adaptowania nowych technologii. Dla wielu krajów spoza grupy najwyżej rozwiniętych edukacja wyższa pozwala na zmniejszenie dystansu rozwojowego w stosunku do krajów wysoko rozwiniętych, warunkując realizowanie strategii naśladownictwa technicznego. Tworzenie nowej wiedzy i dokonywanie nowych wynalazków technicznych wymaga ogromnych nakładów finansowych, rzeczowych oraz kapitału ludzkiego – w sensie nie tylko wykształcenia, ale i zgromadzonej wiedzy i doświadczenia. Powyższe dane stwarzają przesłanki do stwierdzenia, że wykształcenie w Polsce nie jest barierą wzrostu gospodarczego, a nawet jest ono atutem, zwłaszcza na poziomie wyższym. Powstaje jednak pytanie o celowość,

Małgorzata Pieńkowska

zasadność i możliwość ilościowego wzrostu liczby studentów w Polsce, zwłaszcza w okresie krótkim. Dynamicznemu wzrostowi liczby studentów nie towarzyszy jednak tak duży wzrost liczby pracowników naukowo-badawczych oraz rozwój infrastruktury naukowo-technicznej szkolnictwa wyższego97, co może świadczyć o nieproporcjonalnym wzroście jakości kształcenia w szkołach wyższych98. Należałoby także zastanowić się nad strukturą kształcenia na tym poziomie – powstają nowe uczelnie, ale głównie o profilu ekonomicznym, mało jest absolwentów kierunków ścisłych – politechnicznych – istotnie znaczących dla rozwoju technologicznego kraju. Warto także zwrócić uwagę na możliwość i konieczność podniesienia wskaźnika w zakresie kształcenia dorosłych. Dynamiczny rozwój nowej gospodarki i gospodarki opartej na wiedzy w przodujących technologicznie i najbardziej rozwiniętych krajach świata – w tym w Unii Europejskiej – jest poważnym wyzwaniem i szansą także dla naszego kraju. Proinnowacyjny i oparty na nowoczesnej wiedzy kierunek rozwoju i zmian strukturalnych polskiej gospodarki jest koniecznym warunkiem zmniejszenia luki cywilizacyjnej, poprawy pozycji konkurencyjnej i dołączenia przez Polskę do grona wysoko rozwiniętych krajów Europy. Niestety, nie będzie to łatwy ani szybki proces. POLSKA W EUROPIE NISKI UDZIAŁ NAKŁADÓW NA B+R w PKD –– średnio w UE: 1,85%, POLSKA: 0,56% NISKI UDZIAŁ PRZEDSIĘBIORSTW W FINANSOWANIU B+R –– średnio w UE: 60%, POLSKA: 30% NISKI EKSPORT WYROBÓW WYSOKIEJ TECHNIKI –– średnio w UE: 18%, POLSKA: 3%

Źródło: Eurostat.

Innowacje O konkurencyjności gospodarki w skali międzynarodowej w znacznym stopniu decyduje jej innowacyjność, to znaczy zdolność przedsiębiorstw do wykorzystania wyników prac badawczo-rozwojowych, wprowadzania nowych koncepcji w sferze produkcji oraz organizacji i zarządzania. Zdolność ta w dużej mierze zależy od poziomu rozwoju systemu innowacyjnego czyli mechanizmów, struktur i powiązań między instytucjami publicznymi i prywatnymi, krajowymi i zagranicznymi, gwarantując szybki przepływ Zobacz tekst R. Zagórskiej: Mobilność międzynarodowa polskich kadr naukowo-badawczych. 98 Portal edukacyjny The Times Higer Education w QS Word Uniwersity Rankings 2008 lokuje na 300 pozycji Uniwersytet Jagielloński, na pozycji 342 Uniwersytet Warszawski, Politechnikę Warszawską w 4 setce uczelni. 97

Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych

informacji i kapitałów potrzebnych do wprowadzenia w życie nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych.

Nakłady na działalność innowacyjną W ostatnich latach przedsiębiorstwa zasadniczo zwiększały nakłady na działalność innowacyjną, rok 2005 był wyjątkiem – nakłady w Polsce spadły o 1 mld zł. W roku 2006 nakłady na działalność innowacyjną wzrosły (w cenach bieżących) w stosunku do roku poprzedniego o około 13%, natomiast w roku 2007 w stosunku do roku 2006 wzrosły o 22% i był to najwyższy wzrost zanotowany w ostatnich latach. Największe udziały w nakładach na działalność innowacyjną w przemyśle w 2007 roku odnotowano w działach PKD99: produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep – 12,6%, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę – 12,4%, produkcja artykułów spożywczych i napojów – 11,1%, produkcja metali – 8,3%. NAKŁADY NA INNOWACYJNOŚĆ W POLSCE

LATA 2000–2007 WZROST NAKŁADÓW NA DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNĄ STAŁA STRUKTURA WYDATKÓW: –– 10% NA BADANIA I ROZWÓJ –– 80% NA INWESTYCJE –– NIEWIELE NA SZKOLENIA I MARKETING NOWYCH WYROBÓW

Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 49 osób. Źródło: Nauka i technika w 2007 roku, GUS, Warszawa 2009 i wcześniejsze.

Struktura nakładów na działalność innowacyjną wg rodzajów działalności Od kilku lat wskaźnik nakładów na działalność B+R w nakładach na działalność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych kształtuje się w granicach 7–10% i w roku 2007 nie odbiegał od tego poziomu (8,1%). Najwięcej przeznaczano na nakłady inwestycyjne (83,3%), a z tego ponad 2/3 na maszyny i urządzenia techniczne. 99 Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2005–2007, notatka informacyjna GUS 2008. Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 49 osób.

małgorzata Pieńkowska

rysunek 2 Struktura nakładów na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych wg rodzajów działalności innowacyjnej w 2007 r. (w %) 0,3 3,1

8,1

1,7

1,8

24,5

58,8

działalność B+R zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji i praw oprogramowanie nakłady inwestycyjne na budynki i budowle oraz grunty nakłady inwestycyjne na maszyny i urządzenia techniczne szkolenie personelu marketing

Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 49 osób. Źródło: Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2005–2007. Notatka informacyjna GUS 2008.

Struktura nakładów na działalność innowacyjną wg województw Zaangażowanie poszczególnych województw w innowacyjność jest bardzo zróżnicowane, prezentuje to tabela 2. Największe nakłady ponosiły corocznie przedsiębiorstwa przemysłowe w województwach: mazowieckim i śląskim. Nakłady w województwie mazowieckim w latach 2005–2007 wzrosły nieznacznie z 3679,2 mln zł w 2005 r. do 4061,8 mln zł w 2007 r., natomiast województwa śląskiego w tym czasie podwoiły się: z 2542,3 mln zł do 5401,4 mln zł. Należy też zauważyć istotną tendencję dotyczącą znaczenia w nakładach ogólnopolskich przedsiębiorstw przemysłowych: rośnie udział województwa śląskiego (17% w roku 2004 i prawie 27% w roku 2007), maleje natomiast województwa mazowieckiego (27% w roku 2004 i 20% w roku 2007). Drugą grupę, co do wielkości nakładów i ich znaczenia w strukturze ogólnopolskiej stanowiły województwa: dolnośląskie, łódzkie, małopolskie i wielkopolskie. Poziom nakładów na działalność innowacyjną i ich udział w strukturze ogólnopolskiej w województwach dolnośląskim i małopolskim od kilku lat kształtują się na zbliżonym poziomie, w roku 2007 w województwie wielkopolskim zmniejszyły się natomiast w województwie łódzkim wzrosły ponad trzykrotnie w stosunku do lat poprzednich. Relatywnie stały poziom utrzymuje się od kilku lat w województwie podkarpackim.

Innowacyjność przedsiębiorstw przemysłowych

Tabela 2 Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych w latach 2004–2007 (ceny bieżące w mln zł) oraz ich struktura wojewódzka (w %) Rok

2004

2005

2006

2007

15 628,1

14 669,9

16 558,1

20 222,9

100,0

Dolnośląskie

6,6

7,9

6,8

7,2

Kujawsko-pomorskie

4,2

5,7

5,2

4,7

Lubelskie

2,3

3,6

3,2

2,4

Lubuskie

2,3

0,9

1,4

1,0

Łódzkie

3,4

2,4

2,6

9,3

Małopolskie

7,2

5,9

7,5

5,9

Mazowieckie

27,1

25,1

22,2

20,1

Opolskie

2,6

1,9

1,7

1,8

Podkarpackie

4,5

4,6

4,9

4,5

Podlaskie

1,6

2,1

2,6

1,1

Pomorskie

4,6

5,4

3,4

16,9

17,3

21,6

26,7

Świętokrzyskie

2,1

2,9

1,7

1,5

Warmińsko-mazurskie

1,3

1,8

1,7

Wielkopolskie

9,3

10,1

9,7

7,4

Zachodniopomorskie

4,1

2,5

1,8

1,2

Polska (mln zł) Polska (w odsetkach)

Śląskie

Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 49 osób. Źródło: Nauka i technika w 2007, GUS, Warszawa 2009 i wcześniejsze; Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2005–2007. Notatka informacyjna GUS 2008.

Efekty działalności innowacyjnej Innowacyjność gospodarki można mierzyć na wiele sposobów, m.in. liczbą patentowanych polskich wynalazków, udziałem przemysłów wysokiej techniki w produkcji przemysłowej, udziałem nowych i zmodernizowanych wyrobów w wartości produkcji sprzedanej przemysłu, udziałem przedsiębiorstw wprowadzających innowacje w ogólnej liczbie przedsiębiorstw oraz relacją nakładów na innowacje do wartości produkcji sprzedanej. W ostatniej dekadzie spada z roku na rok liczba zgłaszanych krajowych wynalazków i udzielanych patentów, rośnie natomiast liczba wynalazków zagranicznych zgłaszanych i uzyskujących patenty w Polsce. W Polsce

Małgorzata Pieńkowska

w latach 1990–2007 znacznie zmniejszyła się liczba zgłaszanych wynalazków krajowych (z 4 do 2,4 tys.) i udzielonych patentów (z 3 do 1,6 tys.) oraz zgłaszanych wzorów użytkowych (z 2,6 do 0,6 tys.) i udzielonych praw ochronnych (z 1,7 do 0,6 tys.). Utrzymuje się – wprawdzie nieznacznie rosnący – ale cały czas niski udział wyrobów nowych i zmodernizowanych w wartości produkcji sprzedanej przemysłu. Wzrasta, ale coraz słabiej, udział wyrobów wysokiej techniki w wartości produkcji sprzedanej przemysłu. Eksport wyrobów wysokiej techniki w Polsce kształtuje się na poziomie 3%100, podobnie jak np. w Norwegii, ale np. w Estonii wynosi 8%, w Czechach 13%, w Niemczech 15%, we Francji 18%, w Finlandii 18% a w Irlandii 30% eksportu ogółem101. Należy jednak postawić pytanie o poziom wskaźników innowacyjności w najbliższych latach – jak się wydaje trudne czasy dotkną wszystkich dziedzin życia we wszystkich krajach.

Zobacz też tekst M. Weresy: Udział firm z kapitałem zagranicznym w polskiej wymianie handlowej towarami zaawansowanymi technologicznie. 101 News release, Eurostat, No 34/2008. 100

Zewnętrzna działalność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw, ...

Marek Martin Wydział Organizacji i Zarządzania Politechniki Łódzkiej

Zewnętrzna działalność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw, ograniczenia oraz kierunki działań w celu zwiększenia skali zjawiska W niniejszym opracowaniu – w oparciu o wyniki badań empirycznych – podjęto próbę identyfikacji i charakterystyki podstawowych problemów i ograniczeń w dziedzinie współpracy przedsiębiorstw z zapleczem B+R. Podjęto również próbę scharakteryzowania głównych kierunków działań oraz postulatów pod adresem polityki gospodarczej w celu zwiększenia intensywności współpracy przedsiębiorstw z instytucjami sfery B+R. W poprzedniej edycji Raportu o innowacyjności gospodarki Polski dokonano, w oparciu o dane uzyskane ze statystyki publicznej, wstępnej charakterystyki czynników warunkujących efektywność działalności B+R przedsiębiorstw w Polsce. Przeprowadzona analiza struktury rodzajowej działalności B+R przedsiębiorstw wskazuje na relatywnie wysoki poziom efektywności zewnętrznej działalności B+R przedsiębiorstw w porównaniu do efektywności wewnętrznej aktywności na polu B+R. Efektywność wewnętrzna działalności B+R przedsiębiorstw jest wyraźnie niższa i jednocześnie balansuje na granicy akceptowalnych poziomów statystycznej istotności. W świetle powyższych wniosków wydaje się więc celowe podjęcie działań zmierzających do lepszego poznania ograniczeń oraz czynników warunkujących zewnętrzną aktywność B+R przedsiębiorstw w Polsce. Na podstawie dotychczasowych badań dotyczących działalności badawczo-rozwojowej przedsiębiorstw w Polsce można zaryzykować tezę, że to właśnie zewnętrzna działalność B+R przedsiębiorstw może w decydującym stopniu przyczynić się do przełamania negatywnych tendencji w zakresie działalności B+R przedsiębiorstw w Polsce. Problem ten dotyczy wszystkich rodzajów przedsiębiorstw, ale wydaje się być szczególnie adekwatny dla MSP w przypadku których prowadzenie wewnętrznej działalności B+R jest szczególnie trudnym wyzwaniem z uwagi na ograniczoność zasobów. Problem uwarunkowań i barier funkcjonowania, w tym powstawania i rozwoju, przedsiębiorstw reprezentujących ponadprzeciętny potencjał innowacyjny był i jest przedmiotem wielu studiów i analiz prowadzonych w krajach wysoko rozwiniętych. Otwartą pozostaje również kwestia optymalizacji instrumentów

Marek Martin

wspierania rozwoju tego rodzaju firm z punktu widzenia specyficznych uwarunkowań ich funkcjonowania oraz potrzeb rozwojowych. Zarówno lepsze poznanie problemów, z jakimi zmagają się przedsiębiorstwa w dziedzinie współpracy z zapleczem B+R, jak i identyfikacja rozwiązań ułatwiających współpracę przedsiębiorstw z zapleczem B+R, mogą przyczynić się do sformułowania pewnych wniosków o charakterze doradczym oraz być podstawą sugestii dla polityki gospodarczej. Zgodnie z metodologią OECD i GUS działalność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw może być klasyfikowana ze względu na miejsce jej wykonywania – podmiot, który jest rzeczywistym wykonawcą działalności B+R. W ramach ogólnie przyjętej typologii wyróżniamy wewnętrzną oraz zewnętrzną działalność w zakresie B+R. Wewnętrzna działalność B+R są to prace wykonane w przedsiębiorstwie niezależnie od źródła pochodzenia środków. Nakłady wewnętrzne na prace B+R obejmują zarówno nakłady bieżące jak i nakłady inwestycyjne na środki trwałe związane z działalnością B+R, ale nie obejmują amortyzacji tych środków. Zewnętrzna działalność B+R obejmuje prace wykonywane poza przedsiębiorstwem przez innych wykonawców lub podwykonawców krajowych i od nich nabyte rezultaty działalności B+R. Zewnętrzna działalność B+R obejmuje również nakłady poniesione na prace B+R wykonane za granicą102. W ramach projektu szkoleniowo-doradczego Akademia Innowacji i Venture Capital zrealizowano badania kwestionariuszowe firm uczestniczących w projekcie. Proces zbierania danych od respondentów odbywał się w okresie od czerwca 2006 r. do czerwca 2008 r. w związku z prowadzonymi w ramach projektu szkoleniami. Respondentami były przedsiębiorstwa reprezentujące podwyższony potencjał innowacyjny, pochodzące z dużych aglomeracji miejskich zlokalizowanych na terenie całego kraju. Badane firmy reprezentowały różne działy gospodarki narodowej oraz gałęzie przemysłu. Do najważniejszych celów badania można zaliczyć identyfikację podstawowych barier oraz ścieżek rozwoju przedsiębiorstw sektora małych i średnich przedsiębiorstw, które posiadają potencjał rozwojowy. Autorzy badania stawiali sobie również za cel identyfikację głównych potrzeb rozwojowych przedsiębiorstw oraz określenie rekomendacji mających na celu zaproponowanie działań i instrumentów zorientowanych na eliminację ograniczeń, jakie napotykają innowacyjne MSP na drodze swojego rozwoju. Badania te dotyczyły między innymi ograniczeń w zakresie współpracy z innymi przedsiębiorstwami w dziedzinie B+R oraz ograniczeń i problemów w dziedzinie współpracy przedsiębiorstw z zapleczem B+R, jak również głównych kierunków działań w celu usprawnienia współpracy przedsiębiorstw z jednostkami B+R. Przeprowadzone badania potwierdzają wyniki wcześniejszych badań dotyczących problemów i ograniczeń w zakresie współpracy przedsiębiorstw w dziedzinie innowacji i B+R w Polsce. Najważ102

Zobacz metodologia GUS oraz OECD.

Zewnętrzna działalność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw, ...

niejszym czynnikiem ograniczającym współpracę przedsiębiorstwa na polu innowacji i B+R jest wzajemna nieufność między przedsiębiorstwami. Dla blisko połowy badanych przedsiębiorstw (43%) jest to podstawowy czynnik utrudniający współpracę. Dla blisko 1/3 badanych firm podstawowym ograniczeniem jest brak odpowiednich partnerów do współpracy. W przypadku około 1/4 badanych firm głównymi czynnikami ograniczającymi współpracę są: brak miejsc i okazji do nawiązywania współpracy oraz brak potrzeby współpracy. Brak wymiernych korzyści ze współpracy jest ważnym czynnikiem dla nieco ponad 1/5 badanych firm. Koszy współpracy należą do czynników o mniejszym znaczeniu, są one istotnym ograniczeniem dla nieco poniżej 10% badanych firm. Do podstawowych problemów w zakresie współpracy z jednostkami zaplecza B+R, na podstawie wyników przeprowadzonych badań, można zaliczyć: brak informacji o funkcjonowaniu tego typu jednostek, zbyt wysokie koszty współpracy, zbyt małą liczbę tego typu jednostek oraz trudne i kłopotliwe procedury w zakresie współpracy. W świetle wyników przeprowadzonych badań do głównych kierunków działań mających na celu zwiększenie skali zewnętrznej aktywności B+R badanych firm można zaliczyć w pierwszej kolejności oddziaływania i instrumenty o charakterze finansowym. Dla blisko połowy badanych firm (47,6%) głównym kierunkiem działań i jednocześnie postulatem pod adresem polityki gospodarczej zorientowanym na zwiększenie skali zewnętrznej aktywności B+R przedsiębiorstw jest stworzenie systemu zachęt finansowych dla prowadzenia badań na rzecz firm. Ważnym postulatem pod adresem polityki gospodarczej jest wsparcie przedsiębiorstw w zakresie kosztów wdrożenia rezultatów zewnętrznego B+R. Dla 42,9% firm kluczowe znaczenie dla intensyfikacji zewnętrznego B+R jest stworzenie systemu refundacji kosztów wdrożeniowych ponoszonych przez firmę. Postulat ten wydaje się szczególnie ważny i adekwatny z punktu widzenia uwarunkowań rodzimych, jednoznacznie wskazuje na wagę działań wdrożeniowych dla osiągnięcia pożądanego efektu ekonomicznego podejmowanych przez firmę działań badawczo-rozwojowych. Przeprowadzone badania wskazują również na występowanie bariery informacyjnej w zakresie współpracy przedsiębiorstw z zapleczem B+R. Dla nieco ponad ¼ badanych firm ważnym kierunkiem działań w celu zwiększenia zewnętrznej aktywności B+R jest budowa systemu informacji o ofercie jednostek zaplecza B+R dla firm. Blisko ¼ badanych firm wskazuje na potrzebę budowy systemu informacji/ monitoringu potrzeb technologicznych lokalnych firm. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na istotne znaczenie uwarunkowań natury finansowej oraz informacyjnej jako kluczowych czynników ograniczających zewnętrzną aktywność B+R badanych przedsiębiorstw. Na tle zebranego materiału empirycznego można sformułować wniosek, że kompetencje oraz jakość oferty zaplecza B+R jest dla większości badanych przedsiębiorstw satysfakcjonująca i nie stanowi ważnego ograniczenia w zakresie prowadzonej przez nie zewnętrznej działalności badawczo-

Marek Martin

-rozwojowej. Jedynie 7,1% badanych przedsiębiorstw wskazuje na niskie kompetencje jednostek zaplecza badawczo-rozwojowego w obszarze działalności firmy. W świetle wyników przeprowadzonych badań empirycznych znacznie ważniejszym czynnikiem negatywnie wpływającym na poziom aktywności badawczo-rozwojowej MSP jest niechęć instytucji zaplecza B+R do podejmowania współpracy z małymi i średnimi przedsiębiorstwami – 16,7% badanych firm uważa, że jest to ważny czynnik ograniczający współpracę MSP z zapleczem B+R. Około 10% badanych firm twierdzi, że nie ma żadnych problemów w zakresie współpracy z jednostkami zaplecza B+R, jednocześnie blisko 24% badanych firm twierdzi, że nie uzyskuje wymiernych korzyści ze współpracy z jednostkami zaplecza B+R. Może to sugerować, że rzeczywistym czynnikiem ograniczającym skalę zewnętrznej działalności B+R badanych MSP nie są w głównej mierze obiektywnie niskie kompetencje jednostek zaplecze B+R. Przedstawione wyniki badań empirycznych wskazują, że ewentualnym obszarem oddziaływania polityki gospodarczej w zakresie pobudzania zewnętrznej działalności B+R innowacyjnych MSP powinno być w pierwszej kolejności ograniczenie barier natury informacyjnej (brak informacji o funkcjonowaniu jednostek zaplecza B+R) oraz opracowanie rynkowych instrumentów zachęcających instytucje zaplecza B+R do podejmowania intensywniejszej współpracy z innowacyjnymi MSP. Wydaje się, że dotychczas ukształtowany w procesie transformacji mechanizm rynkowy nie stwarza odpowiednio intensywnych bodźców do podejmowania współpracy pomiędzy zapleczem B+R, a małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Istotne znaczenie uwarunkowań natury finansowej, jako czynników ograniczających intensywność współpracy MSP z zapleczem B+R jest faktem relatywnie dobrze znanym, znajdującym potwierdzenie w wynikach innych badań dotyczących problematyki działalności innowacyjnej MSP w Polsce.103

Informacje o wynikach badań innych ośrodków dotyczące finansowania innowacji zawierają teksty L. Pietrewicza oraz M. Pawłowskiej. Dużą rolę odgrywają w tym zakresie fundusze publiczne – por. teksty L. Pietrewicza, P. Krzywiny i A. Żołnierskiego. 103

Sieci instytucji wspierania innowacyjności w Polsce

Adam Płoszaj, Agnieszka Olechnicka Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG Uniwersytet Warszawski

Sieci instytucji wspierania innowacyjności w Polsce104 Wspieranie innowacyjności jest istotnym elementem polityki rozwoju gospodarczego. Jednym ze sposobów realizowania takiej polityki jest tworzenie i rozwijanie organizacji, których celem jest wspieranie innowacyjności polegające na pośredniczeniu między producentami i konsumentami wiedzy. Organizacje takie105 stanowią niejednorodną grupę i przybierają różne nazwy, formy prawne i organizacyjne oraz zakres działalności. Takie instytucje to przede wszystkim106: centra transferu technologii, inkubatory technologiczne, akademickie inkubatory przedsiębiorczości, parki technologiczne, w tym naukowo-technologiczne i przemysłowotechnologiczne. Instytucje pomostowe zlokalizowane są przede wszystkim w dużych polskich miastach, a ich liczba związana jest w znacznej mierze z wielkością ośrodka (mierzoną np. liczbą ludności). Najwięcej takich instytucji znajduje się w Warszawie (21). Po kilkanaście instytucji pomostowych zlokalizowanych jest w Krakowie (13), Łodzi (13) i Poznaniu (12). We Wrocławiu działa 10 takich instytucji, w Lublinie 7, w Katowicach 6. Po 5 instytucji zlokalizowanych jest w Toruniu, Opolu, Białymstoku, Częstochowie, Kielcach, Olsztynie. W sumie w 61 miejscowościach w Polsce znajduje się przynajmniej jedna instytucja pomostowa (por. rys. 1). Rozkład przestrzenny analizowanych instytucji w zasadzie odzwierciedla obraz miejskiej sieci osadniczej w Polsce. Mimo koncentracji instytucji pomostowych w największych miastach, należy podkreślić, że nie ma ani jednego podregionu w Polsce, w którym 104 W rozdziale wykorzystano fragmenty publikacji: Olechnicka A., Płoszaj A.: Polska nauka w sieci. Przestrzeń nauki i innowacyjności. Raport z badań, Warszawa 2008. Raport ten w wersji elektronicznej dostępny jest na stronie internetowej http://www.naukawsieci. blogspot.com 105 W literaturze spotykamy różne określenia: ośrodki innowacji, instytucje pomostowe, infrastruktura transferu technologii, katalizatory innowacji. 106 Matusiak, K.B.: Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Raport – 2007, Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Łódź/ Kielce/Poznań 2007.

Adam Płoszaj, Agnieszka Olechnicka

nie byłaby zlokalizowana przynajmniej jedna taka instytucja. Jednak sam fakt obecności instytucji pomostowych na danym terenie nie znaczy zbyt wiele. Kluczowa wydaje się tu bowiem efektywność działania. Możliwa jest przecież sytuacja, gdy jedna instytucja działa efektywniej niż kilka. Skuteczność organizacji pomostowych wydaje się zależeć od zasięgu ich oddziaływania. Poszukiwana przez przedsiębiorcę wiedza może być dostępna, ale w innym regionie czy kraju. Podobnie przedsiębiorstwo zainteresowane komercjalizacją danej wiedzy może działać w znacznym oddaleniu przestrzennym od instytucji oferującej tę wiedzę. Odpowiedzią na to zjawisko jest współpraca pomiędzy organizacjami pomostowymi. W efekcie powstaje sieć, której węzłami są poszczególne organizacje, połączone formalnymi bądź nieformalnymi relacjami (kanałami komunikacji). Działając wspólnie mogą działać skuteczniej oraz efektywniej, niż gdyby działały osobno107. Rysunek 1 Instytucje pomostowe w Polsce w 2007 r.

liczba instytucji pomostowych 21 7 1

należące do sieci formalnych poza sieciami formalnymi

Źródło: Opracowanie własne.

Por. Alter C., Hage J.: Organizations Working Together. Newbury Park CA, Sage Publications 1993. 107

Sieci instytucji wspierania innowacyjności w Polsce

W 2007 r. ze 191 działających na terenie kraju organizacji pomostowych 83 (43%) funkcjonowały przynajmniej w jednej z 5 formalnych ogólnopolskich sieci współpracy. Sieci te stanowią niezależne inicjatywy, różniące się charakterem, zakresem działalności, wymaganiami co do przynależności do sieci, liczbą uczestników sieci, doświadczeniem instytucjonalnym, źródłami finansowania itd. Omawiane inicjatywy współpracy sieciowej to: Centra Przekazu Innowacji (Innovation Relay Centers – IRC): 15 organizacji w sieci połączonych w 4 konsorcja regionalne. Sieć IRC jest siecią międzynarodową, której węzły obecne są w 33 krajach (oprócz krajów UE: w Chile, Islandii, Izraelu, Norwegii, Szwajcarii i Turcji). Między narodowy charakter wiąże się z tym, że do sieci należą instytucje pomostowe o dużym potencjale np.: Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Poznański Park Naukowo-Technologiczny czy Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii Uniwersytetu Warszawskiego, Krajowa Sieć Innowacji (KSI): 23 organizacje w sieci (prowadzące sformalizowaną współpracę z 55 jednostkami naukowymi). Sieć KSI funkcjonuje w ramach Krajowego Systemu Usług organizowanego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Sieć stanowią nieza leżne podmioty akredytowane przez PARP. Przynależność do KSI daje dostęp do zasobów (np. bazy danych), podnosi prestiż oraz jest potwierdzeniem jakości usług świadczących przez daną jednostkę, Sieć Ośrodków Innowacji NOT: 36 organizacji – jednostka koordynująca i 35 terenowych jednostek organizacyjnych działających w sieci. Sieć NOT powstała w wyniku projektu realizowanego przez Naczelną Organizację Techniczną (Federację Stowarzyszeń Naukowo Technicznych). Węzłami sieci są Terenowe Jednostki Organizacyjne NOT oraz stowarzyszenie skupione w Federacji, STIM – Ogólnopolska Sieć Transferu Technologii i Wspierania Innowacyjności MŚP: 9 organizacji działających w sieci. Sieć STIM powstała jako forma pogłębienia współpracy pomiędzy 9 instytucjami funkcjonującymi w ramach IRC, KIGNET Innowacje: 17 izb gospodarczych – jest podsiecią sieci KIGNET realizowanej jako projekt Krajowej Izby Gospodarczej, członkami sieci są przede wszystkim izby gospodarcze. Dla powstania wymienionych inicjatyw kluczowe znaczenie miało zaangażowanie środków finansowych Unii Europejskiej. Źródłem finansowania sieci IRC są Programy Ramowe Badań UE. Inicjatywy KSI, NOT, STIM i KIGNET korzystały ze wsparcia w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004–2006. Sieci tworzą niezależne podmioty, dla których uczestnictwo w sieci i zadania z tym związane są jedną z form aktywności. Sieci IRC i KSI skupiają instytucje, które działały na rzecz innowacyjności i transferu technologii już przed przynależnością do tych sieci. W tym przypadku korzyścią z udziału w sieci jest przede wszystkim dostęp do specyficznych zasobów sieci oraz prestiż i promocja instytucji. Nieco inny charakter mają sieci

Adam Płoszaj, Agnieszka Olechnicka

KIGNET i NOT – tutaj głównym celem był rozwój działalności w sferze innowacyjności i transferu technologii w jednostkach, które takiej działalności do tej pory nie prowadziły bądź prowadziły ją w ograniczonym stopniu. Główną korzyścią dla instytucji stanowiących węzły tych sieci była możliwość rozwoju działalności związana z wprowadzeniem nowych proinnowacyjnych usług. Jeszcze inną specyfikę miał projekt STIM, nastawiony na wzmocnienie działalności i współpracy części instytucji funkcjonujących w ramach sieci IRC. Wydaje się, że w tym przypadku główną korzyścią dla węzłów sieci była możliwość pozyskania dodatkowych funduszy na realizację zadań związanych z krajowym transferem technologii. Poszczególne sieci mają ciekawy rozkład przestrzenny odzwierciedlający w pewnym stopniu ich charakter. Sieć IRC ma węzły w dużych ośrodkach miejskich. Znaczącą koncentrację węzłów sieci można zaobserwować w Warszawie, gdzie zlokalizowane były aż 4 z 15 instytucji należących do tej sieci w 2007. Węzły sieci NOT znajdują się w wielu, również mniejszych, ośrodkach, a w niektórych NOT jest jedyną instytucją o charakterze pomostowym (np. w Łomży i Ostrołęce). Większość instytucji współpracujących w ramach KSI zlokalizowanych jest w Polsce południowej i centralnej. Natomiast w województwach wielkopolskim, lubuskim i zachodniopomorski w 2007 nie było żadnej instytucji należącej do KSI. Sieć KIGNET praktycznie nie jest obecna w województwach Polski wschodniej, natomiast ma po dwa węzły w Poznaniu i Warszawie. Ogólnie rzecz biorąc, należy podkreślić, że krajowe instytucje pomostowe charakteryzują się zróżnicowanym stopniem przynależności do sieci formalnych. Przykładowo prawie połowa instytucji działających w Warszawie w 2007 r. działała w sieciach formalnych, natomiast w przypadku instytucji krakowskich czy wrocławskich jedynie co czwarta (por. rys. 1). Przedstawiona analiza powiązań formalnych instytucji pomostowych stanowi solidną podstawę do pogłębionych analiz jakościowych.

Polska nauka w ujęciu ilościowej analizy publikacji

Agnieszka Olechnicka, Adam Płoszaj Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG Uniwersytet Warszawski

Polska nauka w ujęciu ilościowej analizy publikacji108 Zarządzanie innowacyjnością i rozwojem społeczno-gospodarczym w gospodarce opartej na wiedzy, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym, wymaga odpowiedniej wiedzy na temat potencjału ośrodków naukowych. W prowadzonych w Polsce badaniach działalności badawczej, szczególnie w ujęciu przestrzennym, dominuje użycie mierników nakładów bądź zasobów. Najczęściej wykorzystywanie miary to nakłady na badania oraz zatrudnienie w B+R. Ich popularność zapewne jest związana z dostępnością danych, które są gromadzone i udostępniane przez GUS. Natomiast w przypadku wskaźników efektów sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Po pierwsze sam charakter działalności naukowej powoduje, że jej efekty nie zawsze są łatwe do skwantyfikowania. Po drugie dane takie są trudno osiągalne, szczególnie na poziomie niższym niż krajowy. Sięgnięcie po inne wskaźniki wymaga nieraz bardzo żmudnego opracowywania surowych danych, które najczęściej nie były zbierane z myślą o tego typu analizach. Celem niniejszego rozdziału jest zaprezentowanie potencjału jednego z takich rzadko wykorzystywanych źródeł informacji, a mianowicie baz danych bibliograficznych. Efekty pracy naukowców, które nazwać można produkcją wiedzy, są trudno uchwytne, ponieważ wiedza jako taka trudno poddaje się pomiarowi. Niemniej jednak większość procesów produkcji wiedzy, w szczególności badań naukowych, ma swój wymierny efekt w postaci tekstu. Publikacja w formie tekstu zamieszczonego w czasopiśmie naukowym jest dowodem wartości prowadzonych badań. Wynika to z faktu, że podlegają one ocenie wstępnej w postaci recenzji109. Publikacja naukowa jest tradycyjnym i namaW rozdziale wykorzystano fragmenty wcześniejszych publikacji autorów: Olechnicka A., Płoszaj A.: Polska nauka w sieci. Przestrzeń nauki i innowacyjności. Raport z badań, Warszawa 2008; Olechnicka A., Płoszaj A.: Zasoby i przepływy kapitału intelektualnego. Analiza bibliometryczna aktywności publikacyjnej polskich ośrodków naukowych – referat wygłoszony na konferencji Ochrona wiedzy i innowacji, która odbyła się w styczniu 2008 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie; Olechnicka A., Płoszaj A.: Przestrzenne aspekty nauki w Polsce – tekst złożony do druku w kwartalniku Zagadnienia Naukoznawstwa. 109 Por. Krimsky S.: Nauka skorumpowana?, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006. 108

Agnieszka Olechnicka, Adam Płoszaj

calnym efektem działalności badawczej. Oczywiście nie wszystkie wartościowe badania muszą skutkować publikacją, podobnie jak publikacja nie musi być jedynym efektem danego badania110. Niemniej jednak zliczanie publikacji jest jedną z najważniejszych metod naukometrii a dokładniej bibliometrii. Wynika to z jednej strony z istnienia sprawnego systemu baz danych bibliograficznych, a z drugiej z tego, że wypracowano metody uwiarygodniające takie podejście. Chodzi tu przede wszystkim o uwzględnianie jedynie publikacji z renomowanych czasopism naukowych o surowych zasadach recenzowania. W takim ujęciu publikacja w czasopiśmie naukowym jest dowodem wartości prowadzonych badań. Badanie rozwoju nauki przy wykorzystaniu ilościowej analizy tekstów ma już dość długą tradycję oraz dobrze rozwinięte metody i narzędzia wypracowane na gruncie bibliometrii oraz naukoznawstwa111. Badania z tego zakresu prowadzone są w szerokim zakresie zarówno w ośrodkach zagranicznych, jak i w Polsce. Niemniej jednak analizy takie bardzo rzadko dotyczą poziomu regionów czy ośrodków naukowych. Nawet jeżeli ten wymiar jest uwzględniany to jedynie w bardzo wąskim zakresie. Niniejsze opracowanie, oparte na badaniach przeprowadzonych przez autorów w 2008 r. i szczegółowo opisanych w raporcie z badań112, jest próbą przynajmniej częściowego wypełnienia tej luki. Źródłem danych do analiz były wszystkie publikacje z lat 2001–2006 z przynajmniej jedną polską afiliacją uwzględnione w bazie Web of Science (WoS) – w sumie takich artykułów było 72 817. Okazuje się, że rozkład przestrzenny polskiej aktywności publikacyjnej jest charakterystyczny i bardzo stabilny w czasie – w latach 2001–2006 nie zaobserwowano większych zmian przedstawionego na mapie 1 wzorca. Po pierwsze zwraca uwagę dominacja podregionu warszawskiego – autorzy afiliowani w tym podregionie zaangażowani są w blisko 1/3 wszystkich polskich publikacji w bazie Web of Science w latach 2005–2006. Udział w puli artykułów następnego w kolejności podregionu krakowsko-tarnowskiego jest o połowę niższy (16,4%). Znaczący wkład w polski dorobek w WoS mają ośrodki: wrocławski (11,2%) i poznański (10,2%). Kolejną, w miarę jednolitą grupę podregionów stanowią: łódzki, centralny śląski, gdański oraz lubelski, których udział w publikacjach waha się w granicach 6–7%. Regiony o ok. 110 Por. Hoekman J., Frenken K., van Oort F.: Collaboration networks as carriers of knowledge spillovers: Evidence from EU27 regions, referat na konferencję RSA, Praga 2008, wersja tekstu z 20.02.08, dostępna na stronie internetowej http://www.regional-studies-assoc.ac.uk/events/prague08/papers/Hoekman.pdf. 111 Por. np. Marszakowa–Szajkiewicz I.: Bibliometryczna analiza współczesnej nauki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996; Nowak P.: Bibliometria. Webometria. Podstawy, wybrane zastosowania, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008; Price D.J. de S.: Mała nauka – wielka nauka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967. 112 Olechnicka A. i Płoszaj A.: Polska nauka w sieci? Przestrzeń nauki i innowacyjności. Raport z badań, Warszawa 2008, dostępny w wersji elektronicznej na stronie internetowej http://www.naukawsieci.blogspot.com

Polska nauka w ujęciu ilościowej analizy publikacji

2–3% udziale to szczeciński, białostocko-suwalski, toruńsko-włocławski, natomiast regiony o 1–2% udziale w tej grupie to, w kolejności: olsztyński, bydgoski, rzeszowsko-tarnobrzeski, częstochowski, opolski i świętokrzyski. Produkcja naukowa pozostałych podregionów nie przekracza 0,5%. Rysunek 1 Przestrzenne zróżnicowanie aktywności publikacyjnej w Polsce w latach 2001–2006

liczba artykułów z WoS 21 824 7 000 2 000 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Web of Science.

Działalność publikacyjna jest zatem skoncentrowana w nielicznych polskich ośrodkach – 8 najsilniejszych pod tym względem podregionów realizuje 88% wszystkich przedsięwzięć publikacyjnych (warszawski, krakowskotarnowski, wrocławski, poznański, centralny śląski, lubelski, łódzki i gdański). Natomiast większość podregionów ma bardzo skromny dorobek publikacyjny. Omawianą prawidłowość potwierdza wykres rozrzutu (por. rys. 2), który dodatkowo prezentuje grupy, jakie samoistnie wyłaniają się w całej populacji podregionów, gdy weźmiemy pod uwagę liczbę publikacji.

Agnieszka Olechnicka, Adam Płoszaj

I tak, kolejny za warszawskim według lokalizacji działalności publikacyjnej to podregion krakowsko-tarnowski. Za nim plasują się dwa o podobnych osiągnięciach – wrocławski i poznański. Wreszcie wyróżniająca się grupę stanowią również podregiony łódzki, centralny-śląski, gdański i lubelski. Cała reszta – nie przekraczając pięcioprocentowego udziału w ogólnej liczbie artykułów afiliowanych w Polsce – stanowi tło dla tych ośmiu najsilniejszych. rysunek 2 Liczba artykułów z web of Science w podregionach w latach 2001–2006

liczba publikacji

25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 0

10 20 30 40 podregiony uszeregowane według liczby publikacji

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Web of Science.

Liczba publikacji jest silnie skorelowana z nakładami na B+R oraz zatrudnieniem w tym sektorze, zarówno w ujęciu bezwzględnym jak i relatywnym (por. tab. 1). Oczywiście każdy z podregionów charakteryzuje różna odległość od trendu wynikającego z charakterystyki całej populacji analizowanych jednostek przestrzennych. I tak na przykład w podregionie warszawskim liczba publikacji jest mniejsza, niż można byłoby się spodziewać analizując wielkość nakładów na działalność B+R lub liczbę zatrudnionych. Z drugiej zaś strony w podregionie krakowsko-tarnowskim liczba publikacji jest relatywnie większa niż w innych podregionach w stosunku do nakładów i zatrudnienia w sektorze B+R. Wydaje się, że głównym czynnikiem odpowiadającym za widoczne zróżnicowania jest fakt, że nakłady ponoszone na działalność badawczorozwojową mają, jak już wspomniano, bardzo różnorodne efekty. Struktura przedmiotowa tychże efektów w poszczególnych podregionach może różnić się znacznie w zależności od charakteru instytucji naukowych i innych podejmujących działalność badawczo-rozwojową w danym podregionie. Ponadto ogromny wpływ ma również specjalizacja dziedzinowa poszczególnych ośrodków naukowych, gdyż liczba publikacji istotnie zależy od dziedziny nauki, której dotyczy. Powyższe rozważania mają jedynie charakter wstępny, a ich doprecyzowanie wymaga dalszych studiów.

Polska nauka w ujęciu ilościowej analizy publikacji

Tabela 1 Korelacja nakładów i wyników działalności B+R (korelacja Pearsona) Liczba artykułów w WoS w 2006 r. Nakłady na B+R w zł. 2006 r.

,932 (**)

Nakłady na B+R jako % PKB 2006 r.

,915 (**)

Zatrudnienie w B+R 2006 r.

,984 (**)

Zatrudnienie w B+R jako % ogółu pracujących 2006 r.

,868 (**)

(**) Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie). Źródło: Obliczenia własne na podstawie Web of Science i GUS.

Mariusz Maciejczak

Mariusz Maciejczak Wydział Nauk Ekonomicznych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Dyfuzja innowacji w polskim sektorze rolnym – analiza na przykładzie roślin GMO Z roku na rok rośnie znaczenie innowacji w tworzeniu wzrostu gospodarczego zarówno w kontekście lokalnym, regionalnym jak i globalnym. Uważa się przy tym, że rozwój i dyfuzja, w szczególności nowych technologii, stanowią kluczowy czynnik wzrostu produktywności i jakości, a tym samym rozwoju gospodarczego. Jednocześnie zauważa się, że zrozumienie procesów innowacyjnych i ich wpływu na ekonomię nie jest na tyle dostateczne, aby dokonywać ich pełnego monitoringu i oceny. Przykładem mogą być zarówno wdrożenia w zakresie wysokich technologii w sektorze IT, jak również fundamentalne zmiany mające miejsce w zakresie technologii materiałowych czy biotechnologii i jej wykorzystania w różnych obszarach gospodarki. Celem niniejszego opracowania jest analiza dyfuzji innowacji w zakresie biotechnologii w polskim sektorze rolnym. Opracowanie oparto na przykładzie wdrożenia innowacyjnych odmian roślin modyfikowanych genetycznie (Genetically Modified Organizms, GMO) do produkcji rolnej w Polsce. Zważając, że zgodnie z obowiązującą w Polsce od 2001 r. Ustawą o organizmach modyfikowanych genetycznie, uprawa takich roślin jest zabroniona, poniższe opracowanie ma głównie charakter analizy ex-ante, która została przeprowadzona w oparciu o model liniowy dla polskiego rolnictwa113.

Rosnące znaczenie odmian roślin uprawnych modyfikowanych genetycznie Na świecie powierzchnia upraw roślin modyfikowanych genetycznie rośnie z roku na rok. W 2007 r. ogólna powierzchnia upraw GMO na świecie wynosiła 114,3 mln ha i wzrosła w porównaniu do roku poprzedniego 113 Model wykorzystany w analizie został szerzej opisany w artykule Maciejczak M. i Wąs A.: Anticipated impacts of GMO introduction on production pattern in Poland, XIII Kongres Europejskiego Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnych, EAAE, Genth, Belgia, 26–29.08.2008 r.

DYFUZJA INNOWACJI W POLSKIM SEKTORZE ROLNYM – ANALIZA NA PRZYKŁADZIE... 97

o 12%. Średniorocznie, w okresie 2000–2007 na świecie przybywało o 15% upraw GMO, zaś skumulowana dynamika wzrostu wyniosła 805% (por. tab. 1). Tabela 1 Uprawy transgeniczne na świecie w latach 2000–2007 Wyszczególnienie

Rok 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

43,0

52,0

57,0

67,7

81,0

90,0

102,0

114,3

Dynamika wzrostu rok do roku (%)

–

121

110

119

120

111

113

112

Skumulowana dynamika wzrostu (%)

–

121

231

349

469

580

693

805

Uprawy transgeniczne (mln ha)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Clive J.: Global status of commercialised biotech crops in 2008, strona internetowa http://www.isaaa.org, odczytane 01.12.2008 r.

Rośliny modyfikowane genetycznie w 2007 r. uprawiane były w 23 krajach. Największymi producentami były Stany Zjednoczone (53% globalnego areału upraw GMO), Argentyna, Brazylia, Kanada, Indie i Chiny. W Unii Europejskiej w 2007 r. uprawiano tylko modyfikowaną genetycznie kukurydzę w 7 krajach członkowskich, w tym także w Polsce. Na uwagę zasługuje fakt, że 64% soi uprawianej na świecie w 2007 r. była modyfikowana genetycznie. Równie wysoki udział upraw GMO w globalnym areale zanotowano w przypadku bawełny – 43%, kukurydzy – 24% i rzepaku – 20%.

Poziom wdrożenia GMO do produkcji rolnej w Polsce W Polsce sytuacja odnośnie odmian roślin uprawnych modyfikowanych genetycznie jest niejednoznaczna. Zgodnie z oficjalnym rejestrem Ministra Środowiska odpowiedzialnego za monitoring uwalniania GMO do środowiska naturalnego, w tym także upraw rolniczych, w Polsce nie uprawia się odmian modyfikowanych genetycznie. W zakresie prawodawstwa obowiązująca ustawa zabrania komercyjnej uprawy odmian GMO. Od 2007 r. w toku prac legislacyjnych jest nowa ustawa o GMO, która dopuszcza stosowanie GMO w produkcji rolniczej pod określonymi warunkami. Jednak w Polsce w 2007 r. uprawiało się ok. 300 ha kukurydzy GMO. Jednocześnie w marcu 2008 r. upłynął dwuletni okres moratorium na stosowanie pasz zawierających GMO, jednak Rząd przedłużył je do 2012 r., co umożliwia głównie import śruty sojowej GMO będącej głównym źródłem białka paszowego. Obecnie polscy rolnicy zaopatrują się w nasiona kukurydzy GMO poza granicami kraju, w państwach sąsiedzkich, gdzie uprawy takie są dozwolone, np. w Niemczech czy Republice Czeskiej. Nie istnieją jednak dostępne dane, które umożliwiłyby analizę ekonomiczną ex-post.

Mariusz Maciejczak

Na podstawie modelu liniowego stworzonego dla polskiego rolnictwa skalibrowanego dla 2006 r., który służył za rok bazowy analizy, przy uwzględnieniu m.in. zmian cen i Wspólnej Polityki Rolnej UE, zbadano przy zachowaniu zasady ceteris paribus, jak duży będzie poziom wykorzystania odmian roślin modyfikowanych genetycznie w polskim rolnictwie w 2013 r. W wyniku przeprowadzonych analiz stwierdzono, że około 25% upraw rolniczych w Polsce w 2013 r. może być obsianych odmianami roślin modyfikowanych genetycznie (por. rys. 1). Biorąc pod uwagę strukturę wykorzystanych roślin GMO największa dyfuzja może mieć miejsce w przypadku rzepaku (9,83%), pszenicy (8,41%) i kukurydzy na nasiona (3,94%). Natomiast w przypadku buraków cukrowych i kukurydzy na kiszonkę udział ten jest nieznaczny. Rysunek 1 Udział roślin GMO w produkcji rolniczej w Polsce w 2013 r.

rośliny nie GMO 75,18%

rośliny GMO 24,82%

kukurydza na nasiona 3,94%

rzepak 9,83%

pszenica 8,41%

burak cukrowy 1,91% kukurydza na kiszonkę 0,74%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Maciejczak M., Wąs A.: Anticipated impacts of GMO introduction on production pattern in Poland, XIII Kongres EAAE, Genth, Belgia, 26–29.08.2008 r.

Analizując udział odmian modyfikowanych genetycznie w ramach poszczególnych gatunków uprawianych w Polsce można zauważyć, iż w przypadku buraków cukrowych i rzepaku w 2013 r. może nastąpić prawie całkowite zastąpienie odmian konwencjonalnych odmianami GMO (por. rys. 2). Natomiast w odniesieniu do kukurydzy na nasiona i pszenicy około połowy ich upraw w 2013 r. może być obsiana gatunkami modyfikowanymi genetycznie. Na podstawie przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że dyfuzja innowacji, jakimi są modyfikowane genetycznie odmiany rośliny uprawnych w ostatnim dziesięcioleciu odbywa się z bardzo dużą intensywnością na świecie. W przypadku niektórych gatunków, np. soi, rośliny GMO stanowią już ponad połowę światowego areału produkcji. Jednocześnie w Polsce, przy braku efektywnych narzędzi i instytucji państwa, wykorzystanie odmian GMO w uprawie roślin rolniczych ma charakter samoistnej dyfuzji warunkowanej procesami światowymi. Wyniki analiz modelowych dla Polski pokazują, iż w przypadku uwolnienia do produkcji odmian GMO, ich dyfuzja w polskim sektorze rolnym w perspektywie średniookresowej, w przypadku niektórych gatunków roślin uprawnych, tj. kukurydzy na nasiona, będzie bardzo duża.

DYFUZJA INNOWACJI W POLSKIM SEKTORZE ROLNYM – ANALIZA NA PRZYKŁADZIE... 99

Rysunek 2 Udział odmian GMO w uprawie roślin rolniczych w Polsce w 2013 r. udział poszczególnych gatunków w scenariuszu GMO w tym odmian modyﬁkowanych genetycznie

20% 15% 10% 5% 0%

pszenica

kukurydza na nasiona

rzepak

buraki cukrowe

kukurydza na kiszonkę

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Maciejczak M., Wąs A.: Anticipated impacts of GMO introduction on production pattern in Poland, XIII Kongres EAAE, Genth, Belgia, 26–29.08.2008 r.

Jednocześnie w kontekście powyższych analiz należy podkreślić, że istnieje pilna potrzeba dogłębniejszych analiz dyfuzji odmian GMO w Polsce celem zbadania ich wpływu nie tylko na sektor rolny i szerzej na przemysł rolno-spożywczy, ale także na całą gospodarkę, w tym na konsumentów.

100

Paweł Krzywina

Paweł Krzywina Kancelaria Prawna POLFINANS Maciej Machocki Spółka Komandytowa

Zmiany w ustawie o innowacyjności Z dniem 1 stycznia 2009 r. zaczęły obowiązywać wszystkie przepisy Ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz.U. nr 116, poz.730). Zmiana przepisów Ustawy nastąpiła w sposób jasny i zrozumiały dla korzystających z niej podmiotów. Ustawodawca zamiast wprowadzać do obowiązującego tekstu aktu prawnego nowe zapisy i zmieniać lub uchylać konkretne artykuły postanowił uchwalić nowy akt prawny. Wprowadzenie nowych przepisów i pozostawienie takiej samej nazwy aktu Ustawa o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej wskazuje, iż regulowany jest taki sam zakres działalności gospodarczej, a korzystający z Ustawy innowacyjni przedsiębiorcy mogą w jednym akcie, bez szukania we wcześniejszych Ustawach, znaleźć potrzebne im przepisy. Zachowując dotychczasową nazwę Ustawodawca zmienił jednak zakres i formę wspierania innowacyjnych przedsiębiorców. Porównując pierwszą Ustawę z dnia 29 lipca 2005 r.114 (zmienioną następnie w 2006 r.) z obecnie obowiązującą Ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej można znaleźć wiele różnic i nowych rozwiązań115. Porównanie pierwszego artykułu nowej i starej Ustawy wskazuje na kierunek zmian poczynionych przez Ustawodawcę. Pierwotnie za główną formę wspierania działalności innowacyjnej wskazywano udzielanie kredytu technologicznego116 i umorzenie części kredytu. Obecnie obowiązujące przepisy zmieniają niektóre zasady udzielania kredytu technologicznego i wprowadzają w miejsce umorzenia części kredytu nową instytucję: premię technologiczną. Zobacz także tekst L. Pietrewicza. Ustawa zawiera również przepisy określające status centrum badawczo-rozwojowego oraz zasady ogłoszeń dotyczące decyzji o nadanie lub pozbawienie przedsiębiorcy tego statusu przez Ministra do spraw gospodarki, publikowanych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski. Centrum badawczo-rozwojowe może tworzyć fundusz innowacyjności, który tworzy się z comiesięcznego odpisu wynoszącego nie więcej niż 20% przychodów uzyskanych przez centrum badawczo-rozwojowe w danym miesiącu – szerzej zobacz Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. (Dz.U. nr 116, poz. 730) o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej. 116 Zobacz także teksty L. Pietrewicza oraz M. Pawłowskiej. 114 115

Zmiany w ustawie o innowacyjności

101

Kierunek zmian został wyrażony w zmianie definicji kredytu technologicznego. Wcześniej pojęcie to określano jako: kredyt, który może ulec częściowemu umorzeniu na zasadach określonych w Ustawie, udzielony przedsiębiorcy na inwestycję technologiczną, obecnie kredyt udzielany przedsiębiorcy przez bank kredytujący na realizację inwestycji technologicznej, który jest częściowo spłacany ze środków Funduszu Kredytu Technologicznego w formie premii technologicznej, do wysokości i na warunkach określonych w Ustawie. Porównanie wyżej wymienionych definicji pokazuje, że wprowadzone zmiany znacznie ułatwiły przedsiębiorcy (kredytobiorcy) dostęp do kredytu poprzez rozszerzenie liczby placówek bankowych, w których można uzyskać kredyt technologiczny (dalej kredyt). Obecnie kredyt udzielany może być przez każdy bank (wcześniej tylko Bank Gospodarstwa Krajowego), który na podstawie umowy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego może udzielać kredytu. Kredytobiorcami zaś mogą być wyraźnie określeni w Ustawie mikro, mali i średni przedsiębiorcy posiadający zdolność kredytową. Definicje wyżej wymienionych pojęć zawiera znacznie rozszerzony art. 2 Ustawy. Wprowadzając nowe przepisy Ustawodawca zmienił wymogi stawiane kredytobiorcy i bankowi. Umieszczenie nieistniejącego we wcześniejszej wersji Ustawy zwrotu posiadającego zdolność kredytową wskazuje na zawężenie liczby kredytobiorców jak i na lepsze ukierunkowanie środków kredytu stwarzające większe szanse na rozwój innowacyjnych przedsiębiorców. Zaostrzając wymóg posiadania zdolności kredytowej, w konsekwencji zmniejszając ryzyko udzielenia kredytu, Ustawa nakłada na bank konieczność ustalania oprocentowania kredytu nie wyżej niż średnie oprocentowanie pozostałych kredytów. Poprzedni ustawowy zapis nakładał obowiązek udzielania kredytu na warunkach nieodbiegających od warunków oferowanych na rynku, co dopuszczało zmianę oprocentowania na mniej korzystną dla przedsiębiorcy. Bank zobowiązany jest ponadto by warunki udzielania kredytu technologicznego, w szczególności prowizje i opłaty, nie były mniej korzystne niż warunki proponowane przy udzielaniu przez bank kredytujący innych kredytów inwestycyjnych. Wskazana wyżej zmiana formy kredytowania zmieniła również tryb udzielania kredytu. Obecnie wniosek o udzielenie kredytu technologicznego przedsiębiorca składa w dowolnym czasie do banku kredytującego (wcześniej tylko w określonych terminach). W ciągu 60 dni bank kredytujący zawiera z przedsiębiorcą warunkową umowę kredytu technologicznego. W określonych sytuacjach może to być przyznanie promesy kredytu technologicznego. Bank zobowiązany jest uzależnić udzielenie kredytu lub promesy od posiadania przez przedsiębiorcę zdolności kredytowej na potrzeby kredytu technologicznego. Następnie, za pośrednictwem banku kredytującego innowacyjny przedsiębiorca składa do Banku Gospodarstwa Krajowego wniosek o przyznanie premii technologicznej, do którego dołączane są:

102

Paweł Krzywina

1. Warunkowa umowa kredytu lub promesa kredytu technologicznego zawarta z bankiem kredytującym oraz określone w art. 5 ust. 3 Ustawy dokumenty: 2. Opinia sporządzona przez odpowiednią jednostkę naukową lub centrum badawczo-rozwojowe potwierdzająca, że podejmowane działania wypełniają kryteria nowej technologii. 3. Informacje zawierające m.in.: a) charakterystykę technologii oraz przedstawienie właściwości świadczących o możliwości jej wdrożenia do wytwarzania nowych lub znacząco ulepszonych towarów, procesów lub usług, b) opis sposobu wdrożenia technologii do wytwarzania nowych lub znacząco ulepszonych towarów, procesów lub usług mających być wynikiem realizacji inwestycji technologicznej finansowanej kredytem technologicznym, c) wykaz i uzasadnienie zastosowania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych niezbędnych do wdrożenia technologii do wytwarzania nowych lub znacząco ulepszonych towarów, procesów lub usług mających być wynikiem realizacji inwestycji technologicznej finansowanej kredytem technologicznym, d) opis towarów, procesów lub usług mających być wynikiem inwestycji technologicznej finansowanej kredytem technologicznym. 4. Oświadczenie o niefinansowaniu udziału własnego ze wsparcia pochodzącego ze środków publicznych. 5. Informacje o pomocy uzyskanej na finansowanie wydatków na środki trwałe. 6. Kopie dokumentów pozwalających określić czy przedsiębiorca spełnia kryteria ustawowe, którymi mogą być w szczególności: zatwierdzone sprawozdanie finansowe, rachunek zysków i strat, potwierdzenie zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pracowników za ostatnie 2 lata obrotowe, aktualny odpis z rejestru przedsiębiorców, obowiązująca umowa lub statut spółki, wpis do ewidencji działalności gospodarczej. 7. Biznesplan inwestycji technologicznej zawierający harmonogram rzeczowo-finansowy oraz wykaz wydatków na środki trwałe. 8. Zobowiązanie do przekazywania do Banku Gospodarstwa Krajowego informacji dotyczących inwestycji technologicznej w zakresie niezbędnym do realizacji obowiązków nałożonych na Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie Ustawy. Ustawodawca nałożył na bank kredytujący obowiązek zbadania poprawności złożonych przez przedsiębiorcę dokumentów a w przypadku wystąpienia braków – obowiązek wezwania do ich usunięcia. Kompletny wniosek o przyznanie premii technologicznej Bank Gospodarstwa Krajowego rozpatruje według kolejności wpływu wniosków do wyczerpania środków przewidzianych na wypłatę premii. Uwzględniając fakt, iż wcześniejsza Ustawa nakazywała uwzględniać kolejność wpływów wniosków już na etapie wystę-

Zmiany w ustawie o innowacyjności

103

powania przez przedsiębiorcę o udzielenie kredytu technologicznego można stwierdzić, iż przedsiębiorca ma więcej czasu na spełnienie wszystkich kryteriów. Biorąc jednak pod uwagę, że kredyt technologiczny przyznany zostanie dopiero po otrzymaniu promesy premii technologicznej nadal zainteresowani kredytem przedsiębiorcy muszą jak najszybciej dopełnić wszystkich formalności. Na taką konieczność wskazuje również sygnowana wcześniej zmiana o terminach składania wniosków. Poprzednio obowiązująca Ustawa pozwalała składać wnioski o udzielenie kredytu w kwietniu, lipcu i październiku danego roku. Taki zapis sugeruje, iż zagwarantowane w tamtej Ustawie środki na umorzenie kredytu (w nowej Ustawie środki na premię technologiczną) były rozłożone na trzy części tak, by składający wnioski w październiku mieli szanse na otrzymanie kredytu. Nowa Ustawa pozwala składać wnioski w dowolnym terminie, co teoretycznie może doprowadzić do tego, iż już w maju kwoty przyznawane na premię technologiczną zostaną wyczerpane, a w konsekwencji niemożliwe będzie udzielenie kredytu technologicznego kolejnym przedsiębiorcom. Podpisanie umowy o kredyt technologiczny przez bank kredytujący następuje w terminie 30 dni od otrzymania informacji z Banku Gospodarstwa Krajowego o udzieleniu promesy premii technologicznej. Część, otrzymanego na podstawie zawartej w wyżej przedstawiony sposób umowy, kredytu technologicznego jest spłacana premią technologiczną, która zgodnie z art. 10 ust. 1 Ustawy nie może przekroczyć kwoty 4 mln zł (poprzednio równowartości w złotych 1 mln euro przeliczonej według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski). Reasumując, powyższe jak i inne obowiązujące (nie opisane) zmiany w przepisach Ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. nr 116, poz. 730) należy stwierdzić, iż wprowadzone przez Ustawodawcę zmiany przepisów zostały dokonane w najbardziej dogodny dla innowacyjnych przedsiębiorców sposób. Wprowadzone nową Ustawą przepisy nie tylko w większym stopniu uwzględniają uregulowania europejskie ale również – zwłaszcza w niektórych rozwiązaniach – są dogodniejsze dla przedsiębiorcy. Podniesienie wymogów dotyczących zdolności kredytowej przedsiębiorcy pozwala na lepsze i bardziej efektywne wykorzystanie środków przeznaczonych na innowacyjne technologie, ale dla niektórych firm innowacyjnych może stanowić barierę w jego otrzymywaniu.

104

Grażyna Niedbalska

Grażyna Niedbalska Komitet Naukoznawstwa przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk

Statystyka patentów jako wyzwanie i zadanie na przyszłość dla polskich statystyków i badaczy zmiany technologicznej W ostatnich dwóch latach statystycy i analitycy zajmujący się zbieraniem danych i opisywaniem funkcjonowania systemów nauki i techniki otrzymali, po kilku latach oczekiwań, dwa wspaniałe narzędzia pracy umożliwiające rozwój statystyki patentów w celu udoskonalenia pomiarów aktywności wynalazczej stanowiącej ważny element działalności innowacyjnej. Narzędzia te to baza danych PATSTAT117, której kolejne edycje, począwszy od 2006 r., publikowane są co pół roku przez Europejski Urząd Patentowy (EPO), oraz ukończony w 2008 r. międzynarodowy podręcznik metodologiczny OECD Patent Manual 2008, przygotowany pod auspicjami Grupy Ekspertów OECD ds. Wskaźników Naukowo-Technicznych (NESTI118), stanowiący udoskonaloną, znacząco poszerzoną i zaktualizowaną wersję pierwszej edycji tego podręcznika wydanej przez OECD w 1994 r., której pełna nazwa brzmiała The Measurement of Scientific and Technological Activities: Using Patent Data as Science and Technology Indicators. Wydany w 1994 r. Patent Manual był, chronologicznie rzecz biorąc, trzecim z serii podręczników metodologicznych z zakresu statystyki nauki i techniki zwanych potocznie Frascati Family Manuals. Stanowił on pierwszy krok na drodze do celu, jakim jest opracowanie zharmonizowanych zasad statystyki patentów jako jednego z narzędzi w systemie pomiarów zmiany technologicznej. Wbrew potocznemu mniemaniu, ochrona patentowa jest w rzeczywistości wynalazkiem dość starym. Pojęcie własności intelektualnej wywodzi się z piętnastowiecznej Wenecji, potężnego emporium handlowego, będącego jedną z kolebek nowoczesnego kapitalizmu. Powstanie pojęcia własności intelektualnej związane jest z pojawieniem się i szybkim rozpowszechnia117 EPO Worldwide Patent Statistical Database – bardziej szczegółowe informacje na temat tej bazy danych podano w ubiegłorocznej edycji Raportu. 118 National Experts on Science and Technology Indicators – grupa ekspertów OECD odpowiedzialna za rozwój metodologii statystyki nauki i techniki i jej stopniowe przekształcenie w statystykę gospodarki opartej na wiedzy.

Statystyka patentów jako wyzwanie i zadanie na przyszłość dla...

105

niem wielkiej innowacji ówczesnych czasów, a mianowicie drukarstwa, które stało się, obok przemysłu wełnianego, jednym z kluczowych przemysłów Wenecji119. By zapobiec zagrożeniom, na jakie pozycja gospodarcza Wenecji mogłaby zostać narażona wskutek rosnącej konkurencji, 19 marca 1474 r. Senat wenecki ogłosił dekret wprowadzający w tym mieście-państwie przywilej wyłączności dla wynalazców nowych technik obejmujący okres dziesięciu lat120. Ten pierwszy w historii akt prawny dotyczący ochrony patentowej może być także uznany za swego rodzaju początek polityki innowacyjnej. Do końca XVIII wieku we wszystkich dużych państwach europejskich i w Ameryce Północnej istniało już prawodawstwo dotyczące ochrony wynalazków121. Historia tego prawodawstwa stanowi część historii rozwoju kapitalizmu i powstawania nowoczesnych państw, a także część historii polityki innowacyjnej, w której niejako od samego początku ścierają się dwie przeciwstawne tendencje, z których jedna polega na zachęcaniu wynalazców do podejmowania wysiłków i ryzyka ponoszenia kosztów na badania poprzez udzielanie monopolu na korzystanie z efektów tych badań, a druga na zapobieganiu monopolom i stwarzaniu warunków do jak najszerszej dyfuzji i transferu innowacji. To także część historii zmagań pomiędzy ideą wolnego handlu i otwartych granic a ideą protekcjonizmu narodowego. Jednym z pionierów zastosowania danych dotyczących patentów do pomiarów tzw. zmiany technologicznej był Jakob Schmookler, autor m. in. opublikowanego w 1996 r. monumentalnego dzieła Invention and economic growth (Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press). Analizy z wykorzystaniem danych dotyczących patentów Schmookler prowadził począwszy od wczesnych lat pięćdziesiątych122. Prace rozpoczęte przez Schmooklera, po jego przedwczesnej śmierci, kontynuowane były m.in. przez wybitnego uczonego Zviego Grilichesa, wieloletniego profesora na uniwersytecie Harvarda, uważanego za jednego z ojców założycieli ekonomiki zmiany technologicznej i pioniera w dziedzinie badań nad czynnikami wzrostu produktywności. Ważną datą w historii statystyki patentów jest rok 1985, gdy OECD zorganizowała konferencję poświęconą nowym wskaźnikom naukowo-technicznym (Conference on new S&T indicators), podczas której wiele miejsca poświęcono statystyce patentów jako istotnemu elementowi systemu informacji na temat funkcjonowania systemów innowacji. Od tego mniej więcej czasu dane z zakresu statystyki patentów stały się nieodzownym elemenDzięki temu ówczesna Wenecja zyskała miano stolicy ksiąg. Por. May Ch.: Venise: aux origines de la propriété intellectuelle, L’Economie Politique, no 14, 2e trim. 2002. 121 W Anglii, gdzie prawo chroniące wynalazki istniało od 1624 r., miało ono charakter przywileju nadanego przez władzę publiczną w ramach Statutu Monopoli (Statute of Monopolies), podczas gdy w Stanach Zjednoczonych ochrona wynalazków traktowana była, od czasu podpisania odpowiedniej ustawy przez G. Washingtona, jako prawo wynalazców. 122 Jedną z pierwszych prac J. Schmooklera nt. statystyki patentów było wydane w 1950 r. opracowanie The Interpretation of Patent Statistics. 119

120

106

Grażyna Niedbalska

tem wszystkich publikacji prezentujących dane z dziedziny statystyki nauki i techniki. Prace J. Schmooklera i Z. Grilichesa znaleźć można w monumentalnym dziele zbiorowym The Economics Of Patents wydanym w 2006 r. pod redakcją Johna Cantwella przez wydawnictwo Edward Elgar Publishing. Zamieszczone jest tam również uznane dziś za klasyczne opracowanie profesora Grilichesa z 1990 r. zatytułowane Patent Statistics as Economic Indicators: A Survey (Dane statystyczne dotyczące patentów jako wskaźniki ekonomiczne), opublikowane po raz pierwszy w Journal of Economic Literature (1990, 28, 1661–1707). Stosując dane z zakresu statystyki patentów do oceny innowacyjności należy pamiętać, że pojęcie wynalazku nie jest równoznaczne z pojęciem innowacji w rozumieniu stosowanym w badaniach statystycznych działalności innowacyjnej prowadzonych w oparciu o tzw. metodologię Oslo123. Wynalazki stają się innowacjami dopiero wówczas, gdy zostaną wdrożone do produkcji i wprowadzone na rynek. Warto podkreślić, że tzw. informacja patentowa (patent information), czyli informacja znajdująca się w dokumentach patentowych i związanych z nimi bazach danych to największe na świecie i zarazem najbardziej aktualne (vide infra) źródło informacji technicznej. W dokumentach patentowych znajdują się m.in. informacje nt. dat zgłoszeń wynalazków do ochrony (w urzędach krajowych, EPO, WIPO124) i daty udzielenia patentu, nazwiska/nazwy osób/instytucji zgłaszających wynalazki do ochrony i nazwiska wynalazców, daty publikacji zgłoszeń, kody klasyfikacji IPC (International Patent Classification – Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa dotycząca dziedzin techniki, w skrócie MKP) i innych klasyfikacji, takich jak narodowe klasyfikacje patentów (o ile takie istnieją)125, klasyfikacja ECLA126 (European Classification System) czy klasyfikacje specjalistyczne (np. Nanotech Classifications), a także rysunki, opisy i zastrzeżenia (drawings, description and claims), streszczenia (abstracts) i cytaty (references/citation information) z dokumentacji związanej z innymi wcześniej zgłoszonymi wynalazkami i z literatury niepatentowej127 przedstawiające tzw. stan techniki (prior art) oraz informacje dotyczące licencji udzielonych na poszczególne patenty (licence information). Udostępnianiem informacji patentowej zajmuje się wiedeński oddział EPO. Narzędziem służącym do realizacji tego celu jest baza The EPO’s Metodologia Oslo to zestaw zaleceń metodologicznych omówionych w międzynarodowym podręczniku metodologicznym zwanym Oslo Manual (jego najnowsza, trzecia edycja to Oslo Manual 2005). 124 WIPO – World Intellectual Property Organization (Światowa Organizacja Własności Intelektualnej) z siedzibą w Genewie, znana także pod francuskim skrótem OMPI. 125 Np. USPC – US Patent Classification (Klasyfikacja Patentowa Stanów Zjednoczonych). 126 ECLA stanowiąca poszerzoną wersję IPC jest klasyfikacją stosowaną przez EPO. Obejmuje ona 140 tys. kategorii, podczas gdy IPC tylko 70 tys. 127 Non-patent literature, w skrócie NPL. 123

Statystyka patentów jako wyzwanie i zadanie na przyszłość dla...

107

World Patent Finder128 – największa na świecie baza danych z zakresu informacji patentowej umożliwiająca bezpłatny dostęp do ok. 57 milionów dokumentów patentowych. Po kilku latach pozostawania w cieniu nowej inicjatywy badawczej, jaką jest program Community Innovation Survey (CIS) i badania działalności innowacyjnej oparte na wspomnianej wyżej metodologii Oslo, statystyka patentów staje się aktualnie jednym z głównych narzędzi stosowanych w analizach innowacyjności. W ciągu ostatnich kilku lat powstała wręcz nowa dziedzina badań akademickich poświęcona tej problematyce (A new field of academic research has emerged and expanded making use of patent data)129. Polska ma niestety obecnie bardzo dużo do nadrobienia w tej dziedzinie. W ciągu ostatnich lat, wbrew światowym tendencjom, zakres publikowanych danych nt. patentów i prowadzonych w oparciu o nie analiz nie zwiększył się, ale raczej zmniejszył. Stosowane są jedynie najprostsze wskaźniki z tego zakresu, brakuje natomiast bardziej wyrafinowanych analiz, jakie w coraz szerszej skali prowadzone są w wielu krajach, nie tylko tych najbardziej rozwiniętych, w których tego typu analizy stały się już właściwie standardem. Pojawienie się podręcznika OECD Patent Manual 2008, stanowiącego kompendium wiedzy o istniejących aktualnie w świecie procedurach patentowych i zasadach budowania wskaźników w oparciu o dane zawarte w dokumentacji patentowej, to wspaniała okazja, by zacząć te zaległości nadrabiać.

128 Zawartość serwera publikacyjnego wiedeńskiego oddziału EPO aktualizowana jest w trybie tygodniowym, co oznacza, że jest to najbardziej aktualna baza wiedzy technicznej na świecie wyprzedzająca wszelkie inne źródła wiedzy, w tym takie jak np. specjalistyczne pisma. 129 OECD Patent Manual 2008, DSTI/EAS/STP/NESTI(2008)12, Chapter 1, para. 10.

108

Jerzy Metelski

Jerzy Metelski Naczelna Organizacja Techniczna, Rada Główna JBR

Testowanie patentów Czy kontekst międzynarodowy wpływa na standardy ochrony własności przemysłowej w Polsce? Na pewno pozytywnie. Testowanie naszych patentów rozpoczęliśmy 1 marca 2004 r. – przystępując do Europejskiej Organizacji Patentowej (EPO w Monachium). Dwa miesiące później byliśmy członkiem Unii Europejskiej. Dziś przedstawiciele Urzędu Patentowego RP uczestniczą w posiedzeniach Komisji Europejskiej, Rady Unii Europejskiej, a także Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) – poświęconych zagadnieniom ochrony własności przemysłowej.

Robić to sprawniej Testować – to znaczy sprawdzać, szukać słabych punktów, udoskonalać, porównywać się z innymi. W 2005 r. Urząd Patentowy RP przyjął pierwsze europejskie zgłoszenie patentowe w postaci elektronicznej. W 2007 r. weszła w życie nowelizacja ustawy – Prawo własności przemysłowej. W Monachium podpisano list intencyjny w sprawie przystąpienia Urzędu Patentowego RP do projektu CETMOS realizowanego przez 9 urzędów patentowych z krajów Europy Środkowej. Modernizacja i rozwój infrastruktury informatycznej Urzędu stały się faktem: m.in. zainstalowano portal do usług on-line, rozbudowano systemy EPTOS i SOPRANO – do zarządzania procedurą udzielania patentów i praw ochronnych.

Napędzanie postępu Głównym aktorem naszej aktywności wynalazczej jest nauka tzn. jednostki badawczo-rozwojowe, wyższe uczelnie oraz Polska Akademia Nauk. Ta sytuacja nie zmienia się od lat, przy czym w stosunku do roku 2006 liczba udzielonych patentów w tym sektorze wzrosła o 4% i wynosi 44%. W tym samym 2007 r. sektor gospodarki (spółki z o.o., spółki akcyjne, spółdzielnie itp.) uplasował się na drugim miejscu – 29%, a osoby fizyczne na miejscu trzecim – 26,9%. W niniejszym opracowaniu skoncentrowano się wyłącznie na patentach na wynalazki. Przedmiotem analizy jest załączone Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP polskim podmiotom, ogłoszonych

109

Testowanie patentów

w roku 2007. W zestawieniu uwzględniono jednostki badawczo-rozwojowe, instytuty naukowe, wyższe uczelnie techniczne oraz indywidualnych twórców techniki. Poddano analizie 367 podmiotów. W ww. Zestawieniu patentów warto zwrócić uwagę na patenty udzielone w lutym, czerwcu i lipcu 2007. Znajdziemy tu wiele przykładów wspólnego zgłaszania wynalazków przez przedsiębiorstwa i instytuty badawcze oraz przedsiębiorstwa i uczelnie wyższe. Podkreślić należy aktywność wynalazczą Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG z Gliwic (dzisiejszy Instytut Techniki Górniczej KOMAG). W zestawieniu powtarzają się też inne instytuty badawcze z tego sektora gospodarki: Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Górnictwa EMAG w Katowicach, Główny Instytut Górnictwa w Katowicach, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu. Z wyższych uczelni na uwagę zasługuje Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. W 2007 r. do Urzędu Patentowego wpłynęło 2 606 zgłoszeń (2 369 – w 2006 r.) wynalazków w trybie krajowym – w tym 2 392 od podmiotów krajowych i 214 od podmiotów zagranicznych. W stosunku do roku 2006 nastąpił wzrost o 10% zgłoszeń krajowych. Łączna liczba zgłoszeń do rozpatrzenia wyniosła 2 753 (por. tab. 1), ponieważ w tzw. fazę krajową weszło 147 zgłoszeń dokonanych w trybie Układu o Współpracy Patentowej (PCT). Tabela 1 Liczba zgłoszeń wynalazków w trybie krajowym oraz w trybie międzynarodowym PCT, które weszły w fazę krajową Rok

Liczba zgłoszeń

2003

6 209

2004

7 740

2005

6 593

2006

2 812

2007

2 753

Źródło: Urząd Patentowy RP.

Tabela 1 wskazuje dobitnie, że od roku 2004 niemal do 1/3 spadła liczba zgłoszeń wynalazków w trybie krajowym i ustabilizowała się na poziomie ok. 2 500 w skali roku. Równie niekorzystna jest sytuacja w trybie międzynarodowym: Urząd Patentowy przyjął od polskich podmiotów 89 zgłoszeń wynalazków (96 w 2006 r.) w ramach Układu o współpracy patentowej (PCT) oraz jedynie 49 zgłoszeń (61 w 2006 r., 40 w 2005 r.) o udzielenie patentu europejskiego w celu uruchomienia procedury zgłoszenia ich do ochrony za granicą.

110

Jerzy Metelski

Przyspieszenie w statystyce Ogółem w 2007 r. wydano w Urzędzie Patentowym 7 943 decyzje (6 208 w 2006 r.; 5 099 – 2005 r.) w sprawach o udzielenie patentu – w tym 4 543 pozytywne (3 660 – w 2006 r.; 2 507 – 2005 r.) – por. tab. 2. W roku 2007 wydano o 24% więcej pozytywnych decyzji niż w roku 2006. Skrócił się czas rozpatrywania zgłoszeń. Tabela 2 Liczba decyzji o udzieleniu praw wyłącznych na wynalazki Rok

Liczba decyzji

2003

2 200

2004

2 470

2005

2 507

2006

3 660

2007

4 543

Źródło: Urząd Patentowy RP.

Jednocześnie liczba zgłoszeń wynalazków znajdujących się w toku rozpatrywania przez Urząd – wg stanu na dzień 31 grudnia 2007 r. – wynosiła 31 236. Zmniejszyła się o 4 722 czyli o 13,2% w porównaniu z analogicznym okresem roku 2006. Do wyodrębnionej części rejestru patentowego, prowadzonej dla patentów europejskich, wpisano 277 patentów. W dniu 31 grudnia 2007 r. pozostawało w Polsce w mocy ogółem 17 250 patentów.

Gdzie jest high-tech? Ważna jest analiza udzielonych w 2007 r. patentów (por. tab. 3) – procentowo wg działów techniki, zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Patentową (MKP). Wynika z niej, że dominują wynalazki z dziedziny przemysłu ciężkiego, metalurgii, transportu, wielkiej chemii, przemysłu rafineryjnego. Znacznie mniejszy udział ma elektrotechnika i fizyka. Być może to jedna z przyczyn, że w strukturze naszej gospodarki przeważa niski udział nowoczesnych technologii i produktów. Wg danych Banku Światowego udział towarów wysokich technologii w polskim eksporcie towarów przetworzonych wynosi ok. 3,4 %.

Testowanie patentów

111

Tabela 3 Udzielone patenty w 2007 r. – procentowo wg działów techniki, zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Patentową (MKP) Dział

A – podstawowe potrzeby ludzkie

12,2%

B – różne procesy przemysłowe; transport

18,3%

C – chemia; metalurgia

33,2%

D – wyroby włókiennicze; papier

2,0%

E – budownictwo; górnictwo; konstrukcje zespolone

8,6%

F – budowa maszyn; oświetlenie; ogrzewanie; uzbrojenie; technika minerska

10,5%

G – fizyka

8,7%

H – elektrotechnika

6,5%

Źródło: Urząd Patentowy RP.

Innowacyjność w regionach Zróżnicowanie międzyregionalne w Polsce jest nadal jednym z kluczowych problemów. Pierwsze lata przynależności do UE nie przyniosły zasadniczych zmian w geografii wynalazków – por. tab. 4. Krajowe wynalazki i wzory użytkowe zgłoszone w Polsce oraz udzielone patenty i prawa ochronne w 2007 r. dają prymat województwu mazowieckiemu i śląskiemu. Potem idą: Dolny Śląsk, Małopolska i Wielkopolska. W tabeli 4 wynalazki uzupełniono wzorami użytkowymi. Wynalazek oznacza nowe rozwiązanie problemu technicznego – nie wynikające w sposób oczywisty z aktualnego stanu techniki. Wzór użytkowy ma z wynalazkiem pokrewną duszę, lecz jest rozwiązaniem znacznie prostszym – przez niektórych nazywany kolokwialnie małym patentem. Wzór to nowe użyteczne rozwiązanie techniczne dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu. Pokazanie obu tych kategorii ochrony własności przemysłowej w jednej tabeli jeszcze lepiej oddaje aktywność regionów w obszarze innowacyjnej techniki.

112

Jerzy Metelski

Tabela 4 Krajowe wynalazki i wzory użytkowe zgłoszone w Polsce oraz udzielone patenty i prawa ochronne w 2007 r. – wg województw Wynalazki a – zgłoszone b – udzielone patenty

Województwo

Wzory użytkowe a – zgłoszone b – udzielone prawa ochronne

Razem wynalazki i wzory użytkowe a – zgłoszone b – udzielone prawa ochronne

Ogółem

a b

2 392 1 575

604 605

2 996 2 180

Dolnośląskie

a b

323 219

25 33

348 252

Kujawsko – pomorskie

a b

94 42

41 51

135 93

Lubelskie

a b

104 79

29 22

133 101

Lubuskie

a b

14 12

8 7

22 19

Łódzkie

a b

153 107

40 27

193 134

Małopolskie

a b

186 154

57 80

243 234

Mazowieckie

a b

474 391

116 135

590 526

Opolskie

a b

45 42

7 7

52 49

Podkarpackie

a b

55 44

13 23

68 67

Podlaskie

a b

34 14

12 9

46 23

Pomorskie

a b

130 62

28 16

158 78

Śląskie

a b

406 236

120 115

526 351

Świętokrzyskie

a b

53 22

25 9

78 31

Warmińsko – mazurskie

a b

46 22

15 7

61 29

Wielkopolskie

a b

189 92

48 50

237 142

Zachodniopomorskie

a b

86 37

14 14

100 51

Źródło: Urząd Patentowy RP.

Jelenia Góra

Warszawa

Kańczuga

Kielce

Rybnik

7 Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne JELFA S.A.

8 ELTRACK Sp. z o.o.

9 KAMAX Sp. z o.o.

10 DS SMITH POLSKA S.A.

11 Rybnicka Fabryka Maszyn RYFAMA S.A.

Urządzenie do osłony rynnociągu przenośnika Blechert Jerzy, Bukowski Andrzej podścianowego

Opracował Eugeniusz Lisowski (Koło Naukowe SENKES) na podstawie materiałów UP RP.

Jelenia Góra

6 Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne JELFA S.A.

130

Jelenia Góra

Ozorków

Wąbrzeźno

Sposób wytwarzania koncentratu napoju cze- Mokrysz Teresa koladowego Sposób wykonywania tekturki instalującej Murawski Jarosław worek filtracyjny w odkurzaczu Lancet Rutynowski Włodzimierz, Wyszogrodzki Wojciech Sposób otrzymywania kompleksu ubikwityn Turowski Gabriel, Pietrzykowski o aktywności biologicznej Dariusz, Milewska Krystyna, Wolińska Małgorzata Sposób otrzymywania kompleksu ubikwityn Turowski Gabriel, Pietrzykowski o aktywności biologicznej Dariusz, Milewska Krystyna, Wolińska Małgorzata Sposób otrzymywania kompleksu ubikwityn Turowski Gabriel, Pietrzykowski o aktywności biologicznej Dariusz, Milewska Krystyna, Wolińska Małgorzata Filtr aperiodyczny i sposób wyznaczania para- Mierzejewski Leszek, Szeląg Adam metrów filtra, prostowników trakcji elektrycznej Aparat pociągowy Chmielewski Andrzej, Kędzior Józef, Kubicki Antoni, Kukulski Jan, Milczarski Kazimierz, Mroczka Krzysztof, Popławski Wojciech, Strzyż Eugeniusz Opakowanie składane, ekspozycyjne Tomaszewski Wiktor

Ustroń

Twórca Mokrysz Teresa

Tytuł Koncentrat napoju czekoladowego

Miejscowość Ustroń

5 Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne JELFA S.A.

Lp. Zgłaszający uprawniony 1 Mokrysz Teresa – Firma Produkcyjno ‑Usługowo‑Handlowa MOKATE 2 Mokrysz Teresa – Firma Produkcyjno ‑Usługowo‑Handlowa MOKATE 3 Wytwórnia Wyrobów Papierowych WORWO Sp. z o.o. 4 HTL‑STREFA Sp. z o.o.

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP polskim podmiotom gospodarczym w 2007 roku130

Tabela 5

WUP nr 1/ styczeń 2007

Data udzielenia patentu WUP nr 1/ styczeń 2007 WUP nr 1/ styczeń 2007 WUP nr 1/ styczeń 2007 WUP nr 1/ styczeń 2007 WUP nr 1/ styczeń 2007

WUP nr 1/ styczeń 2007 193141 MKP – B, E WUP nr 1/ styczeń 2007

193173 MKP – B

193037 MKP – B, H WUP nr 1/ styczeń 2007 193312 MKP – B WUP nr 1/ styczeń 2007

193089 MKP – A

193090 MKP – A

193091 MKP – A

193168 MKP – A

193280 MKP – A

193112 MKP – A

Numer Patentu 193113 MKP – A

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 113

Zgłaszający uprawniony

Miejscowość

Bielsko‑Biała

Katowice

Ruda Śląska

Gdynia, Malbork

21 SPETECH Sp. z o.o.

22 SPETECH Sp. z o.o.

23 ENERGO‑EKO‑SYSTEM Sp. z o.o.

24 KSK Sp. z o.o.

25 Pankiewicz Zbigniew, Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Malborku Sp. z o.o.

Pompa zatapialna z chłodzeniem wodnym silnika napędowego Sposób sterowania kaskadą kotłów zwłaszcza kotłów z bezstopniową regulacją ilości dostarczanego paliwa i układ hydrauliczny do sterowania kaskadą kotłów zwłaszcza kotłów z bezstopniową regulacją ilości dostarczanego paliwa

Uszczelka, zwłaszcza o kształcie pierścieniowym Zawór tarczowy

Uszczelka

Uszczelka wielokrawędziowa

Odbojnica przyścienna i sposób wykonywania odbojnicy Zsuwnia przesypowo‑wysypowa przenośnika

Sosnowiec

20 SPETECH Sp. z o.o.

Ramię górniczego kombajnu ścianowego

Świerklany

Tytuł

Twórca

Numer Patentu

193096 MKP – E

193287 MKP – E

193319 MKP – D

193261 MKP – B

193142 MKP – B

Data udzielenia patentu WUP nr 1/ styczeń 2007 WUP nr 1/ styczeń 2007 WUP nr 1/ styczeń 2007 WUP nr 1/ styczeń 2007

WUP nr 1/ styczeń 2007 Kusak Edward, Wysocki Stanisław, 193097 MKP – E WUP nr 1/ Serwotka Ryszard, Arazy Andrzej styczeń 2007 Duda Marian, Gazy Alfred 193146 MKP – E, A WUP nr 1/ styczeń 2007 Bednarczyk Romuald, 193270 MKP – E WUP nr 1/ Buchalik Gabriel, Musiał Leszek, styczeń 2007 Styrylski Janusz, Śliwa Jan Kasprzyk Jan 193211 MKP – F WUP nr 1/ styczeń 2007 Kasprzyk Jan 193212 MKP – F WUP nr 1/ styczeń 2007 Kasprzyk Jan 193213 MKP – F WUP nr 1/ styczeń 2007 Bednarek Bogdan, Jachowicz 193272 MKP – F WUP nr 1/ Romuald, Pajączek Bogusław, styczeń 2007 Płatek Ireneusz, Ślebioda Wacław, Woźniak Ryszard Kostorz Michał 193029 MKP – F WUP nr 1/ styczeń 2007 Pankiewicz Zbigniew, 193311 MKP – F WUP nr 1/ Czerwiński Bolesław, styczeń 2007 Ryszczuk Kazimierz, Wójcik Paweł

Kadłub napędu górniczego przenośnika zgrze- Łabęcki Mirosław, Malinowski błowego Jarosław, Bulenda Andrzej Napęd górniczego przenośnika zgrzebłowego Walczak Zdzisław, Bulenda Andrzej, Łabęcki Mirosław Środek do odbarwiania makulatury, zwłaszcza Pindel Marek, Arendt Waldemar, w przemyśle papierniczym Harężlak Józef, Koprzywa Jerzy Sposób montażu stalowego zbiornika cylindrycz- Wiśniewski Jerzy nego o dużej pojemności, zwłaszcza do magazynowania ropy i ciekłych produktów naftowych Ramię górniczego kombajnu ścianowego Sudoł Stanisław

Zabrze

Czechowice – Dziedzice Kraków

Rybnik

16 Zabrzańskie Zakłady Mechaniczne S.A. 17 Zabrzańskie Zakłady Mechaniczne S.A. 18 Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Handlowo ‑Usługowe DUDA‑BIS Sp. z o.o. 19 BECKER‑WARKOP Sp. z o.o.

15 NAFTOBUDOWA S.A.

12 Rybnicka Fabryka Maszyn RYFAMA S.A. 13 Rybnicka Fabryka Maszyn RYFAMA S.A. 14 LOTOS Czechowice S.A.

Lp.

114 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Włoszczowa

Rybnik

Zielona Góra, Hsin‑Tien City (TW)

Szczecinek

30 Zakład Produkcji Urządzeń Elektrycznych B. Wypychewicz S.A.

31 Rybnicka Fabryka Maszyn RYFAMA S.A.

32 Advanced Digital Broadcast Polska Sp. z o.o., Advanced Digital Broadcast Ltd.

33 ELMILK Sp. z o.o.

34 ELMILK Sp. z o.o.

Wypychewicz Bogusław, Stępień Tomasz, Zawadzki Piotr

Cieśliński Paweł J.

Katowice

Kielce

Katowice

39 Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o.

40 DS SMITH POLSKA S.A.

41 DS SMITH POLSKA S.A.

42 ELEWATOR Sp. z o.o.

Zgrzebło wygarniające, zwłaszcza do węgla

Opakowanie kartonowe, wystawiennicze

193537 MKP – B

193536 MKP – B Burmenda Edward, Blejarski Marek 193351 MKP – B

Michta Adam

Macierzyński Tomasz

WUP nr 2/luty 2007

193508 MKP – B, G WUP nr 2/luty 2007

Mieszadło, zwłaszcza do urządzeń, wywołują- Berowski Tadeusz, Kempny Zygmunt, 193588 MKP – B cych ruch cieczy Czernek Marek, Szarek Grzegorz

193364 MKP – A

193501 MKP – A

Gliwice

Opakowanie składane

WUP nr 2/luty 2007

WUP nr 1/ styczeń 2007

193330 MKP – A, F WUP nr 2/luty 2007

193423 MKP – A

193425 MKP – A

193094 MKP – H

193260 MKP – H, B WUP nr 1/ styczeń 2007

38 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG

Sposób i układ do pomiaru grubości warstwy Siedlecki Stanisław, Michalak węgla pod kulami w młynie kulowo‑misowym Jerzy, Prusaczyk Maciej

WUP nr 1/ styczeń 2007

193138 MKP – H, WUP nr 1/ E styczeń 2007

193123 MKP – H

193221 MKP – H

Elektroda do zabiegów medycznych wykonywa- brak danych nych metodą laparoskopową i jej podobnymi

Szczepkowski Piotr

Dędek Krzysztof, Kotala Henryk, Mirek Dominik, Lipowczan Adam, Meinhardt Bolesław, Skoropacki Witalij, Dubiński Józef

Tłuszczowy spożywczy produkt prozdrowotny Vera Ricardo Ojeda

Tłuszczowy, spożywczy produkt prozdrowotny

Urządzenie elektroniczne z płytą montażową Wabiszczewicz Zbigniew z obwodami drukowanymi i płyta montażowa z obwodami drukowanymi

Prowadnica przewodów górniczego przenośni- Skolik Wojciech, Klich Adam, ka zgrzebłowego Suchoń Józef, Gospodarczyk Piotr, Kotwica Krzysztof, Sobik Dariusz

Wieżowa stacja transformatorowa

WUP nr 1/ styczeń 2007

193154 MKP – G, E WUP nr 1/ styczeń 2007

193143 MKP – G

37 Zakład Tworzyw Sztucznych HAGMED Rawa Zając i Tomaszewski Sp.j. Mazowiecka

Nidzica

J.J. Kałuża

Szebesta Krystian, Langhammer Michał, Czyrwik Sebastian

Drzwi przedziału wyłącznikowego, zwłaszcza Felczyński Zbigniew, Kędzia Adam, rozdzielnicy średniego napięcia Madej Zygmunt

Mebel z mechanizmem do jego rozkładania

Warszawa

29 Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Handlowe ELEKTROMONTAŻ‑EXPORT S.A.

Wtyczka płaska

36 Fabryka Okuć Meblowych STALMOT Sp. z o.o.

Lotyń

28 Przedsiębiorstwo Wytwórcze Usługowo‑Handlowe PLAST‑ROL Sp.j. J.J. Kałuża

Iskrobezpieczny sygnalizator akustyczny

Przemysłowy hełm ochronny

Katowice

27 Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe ATUT Sp. z o.o.

Układ sterujący o wysokim poziomie bezpie- Szebesta Krystian, Langhammer czeństwa Michał, Czyrwik Sebastian

35 Przedsiębiorstwo Sprzętu Ochronnego Konieczki, MASKPOL S.A., Katowice Główny Instytut Górnictwa

Katowice

26 Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe ATUT Sp. z o.o.

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 115

Szczecin

Gorlice, Warszawa

Trzebinia

Jedlicze, Kraków

48 PPH CHEMIPOL CO Sp. z o.o.

49 Rafineria Nafty GLIMAR S.A., Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych

50 Rafineria Trzebinia S.A.

51 Rafineria Nafty JEDLICZE S.A., Instytut Technologii Nafty im. prof. St. Pilata Olej hydrauliczny

Gorzów Wlkp., Łódź

Numer Patentu

193345 MKP – C

193326 MKP – C

193590 MKP – B

193451 MKP – B

193542 MKP – B

193475 MKP – B

Steinmec Franciszek, Zajezierska Anna, Gurgacz Wojciech, Paszyński Roman

Data udzielenia patentu

WUP nr 2/luty 2007

193473 MKP – D, A WUP nr 2/luty 2007

193506 MKP – C, F WUP nr 2/luty 2007

193609 MKP – C

193569 MKP – C

Dzięgielewski Wojciech, Kolczyński 193545 MKP – C Janusz, Liberda Konrad, Ptak Stefan, Ruttar Mariusz, Zieliński Jerzy

Rynio Andrzej, Wiśnik Zdzisława

Sposób produkcji oleju, zwłaszcza do smaro- Woźniczko‑Kadela Wiesława, wania łańcuchów pił mechanicznych Karczmitowicz Sławomir, Gut Adam, Pietrzyk Krzysztof, Stawarz Paweł, Żurek Henryk

Olej hydrauliczny

Dyspersja parafinowa

Sposób wytwarzania siarczanu hydroksylo- Cieślak Robert,Darczuk Tadeusz, aminy Grzegorzewicz Józef, Ścierzyński Henryk

Sposób wytwarzania bioaktywnych włókien Niekraszewicz Antoni, Struszczyk poliamidowych Henryk, Grzebieniak Karolina, Twarowska‑Schmidt Krystyna, Urbanowski Alojzy, Wilczek Arkadiusz, Kucharska Magdalena, Płonka Zbigniew, Michalak Alicja, Kirkor Stefan, Łosowska Zofia, Golczak Krystyna

Puławy

47 Zakłady Azotowe PUŁAWY S.A.

Układ urządzeń do samoczynnego napinania brak danych taśmy przenośnika

53 Zakłady STILON S.A., Instytut Biopolimerów i Włókien Chemicznych

Świerklany

46 BECKER‑WARKOP Sp. z o.o.

Stachowicz Stanisław, Hajduk Jan,Jarczyk Marek, Chmielewski Janusz, Glimos Andrzej

Hydrauliczna stacja napinająca taśmy przeno- Drwięga Andrzej,Duda Adam śnika

Zespół napędowy

Twórca Bulenda Andrzej, Gros Sylwester, Łabęcki Mirosław, Rojek Henryk

Układ zapobiegający korozji rur kotłowych, Malus Roman, Domański Stefan, zwłaszcza rur ekranujących komorę palenisko- Świrski Jan, Golec Tomasz wą w palenisku do niskoemisyjnego spalania pyłu węglowego

Gliwice

45 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG

Tytuł Rynna górniczego przenośnika zgrzebłowego

52 ELEKTROCIEPŁOWNIA OSTROŁĘKA S.A., Ostrołęka, Instytut Energetyki Warszawa

Barak

44 SIGMA S.A.

Miejscowość

Rybnik

Zgłaszający uprawniony

43 Rybnicka Fabryka Maszyn RYFAMA S.A.

Lp.

116 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Obudowa górnicza

Gliwice

Barak

Katowice

Warszawa

Katowice

Warszawa

Zielona Góra

Kłodzko

Warszawa

55 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG

56 SIGMA S.A.

57 Katowicki Holding Węglowy S.A. Kopalnia Węgla Kamiennego STASZIC

58 ABB Sp. z o.o.

59 ECOENERGIA Sp. z o.o.

60 Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o.

61 HAKO Sp. z o.o.

62 ABB Sp. z o.o.

63 ABB Sp. z o.o.

64 Lubuskie Zakłady Aparatów Elektrycznych LUMEL S.A.

65 GE POWER CONTROLS POLSKA Sp. z o.o.

66 ABB Sp. z o.o.

Matuszewski Jan, Klag Tomasz, Kulik Jan, Kowol Jan, Hajduk Jan, Bladyniec Kazimierz, Lisiecki Krzysztof, Haładus Zbigniew

Lenard Jan, Cieślak Zbigniew

Janik Jan

193579 MKP – F

193578 MKP – E

193543 MKP – E

193581 MKP – E

193637 MKP – E

Nowak Piotr, Staniec Radosław, Dudek Sebastian

Bezpiecznik topikowy gazowydmuchowy

Krasuski Bogdan, Lipski Tadeusz, Seeger Józef, Czucha Józef, Płatek Rafał, Goike Wiesław

Zespół zestyku i wyłącznik z zespołem zestyku Castonguay Roger Neil, Greenberg Randall Lee, Christensen Dave S.

Programator kuchenki

Urządzenie do oceny stanu technicznego maszyn Saarinen Kari, Korendo Zbigniew wirujących, a zwłaszcza silników elektrycznych

Sposób oceny stanu technicznego maszyn wiru- Saarinen Kari, Korendo Zbigniew, jących, a zwłaszcza silników elektrycznych Bistroń Mirosław

Sposób regulowania remisji w wyrobach pasman- Tkaczyk Paweł, teryjnych zawierających włókno celulozowe Suskiewicz Zbigniew

WUP nr 2/luty 2007

193415 MKP – H

193465 MKP – H

WUP nr 2/luty 2007

193547 MKP – G, H WUP nr 2/luty 2007

193370 MKP – G

193369 MKP – G

193333 MKP – F, D WUP nr 2/luty 2007

Sposób i urządzenie do wprowadzania paliwa Pikuła Władysław, Ciesielski Jacek, 193507 MKP – F stałego i gazu do komory spalania Kłosowski Marek, Szafruga Krzysztof, Brudziana Piotr

Urządzenie do kształtowania wypływu miesza- Golec Tomasz, Remiszewski Krzysztof, 193516 MKP – F niny pyłowo‑powietrznej w palniku wirowym Świrski Jan, Szymczak Jerzy, Wróblewska Viola, Kulpa Andrzej, Jadamus Henryk, Siwiński Janusz

Sposób zwiększania maksymalnej mocy turbo- Góral Grzegorz, Jeziorecki Witold zespołu i układ do realizacji sposobu

Sposób zabezpieczenia instalacji odmetano- Żądło Stanisław, Kamiński Marek, wania zrobów i calizny węglowej ściany zawa- Wilkosz Mariusz, Piecha Wiesław łowej

Urządzenie do rabowania obudowy

Kombajn górniczy ścianowy

54 Zakład Projektowania i Doradztwa Gliwice Technicznego GORPROJEKT Sp. z o.o., Janik Jan

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 117

Warszawa

Rzeszów

Gdynia

Rzeszów

Zielona Góra

Żywiec

Gliwice, Warszawa

Tarnów

Radomsko

Strzelce Opolskie

Brzezie

Puławy

68 ABB Sp. z o.o.

69 ZELMER S.A.

70 RADMOR S.A.

71 ZELMER S.A.

72 LfC Sp. z o.o.

73 Żywiecka Fabryka Sprzętu Szpitalnego FAMED S.A.

74 EJK Sp. z o.o., NAFTOBAZY Sp. z o.o.

75 Zakłady Mechaniczne TARNÓW S.A.

76 Amcor PET Packing Polska Sp. z o.o.

77 ENERGO‑MECHANIK Sp. z o.o.

78 BOT Elektrownia Opole S.A.

79 Zakłady Azotowe PUŁAWY S.A.

Miejscowość

Warszawa

Zgłaszający uprawniony

67 ABB Sp. z o.o.

Lp.

Tytuł

Twórca Krasuski Bogdan, Lipski Tadeusz, Seeger Józef, Czucha Józef, Płatek Rafał, Goike Wiesław

Woda Janusz,Kamiński Roman, Jakubczyk Andrzej

Siedlik Mieczysław

Krop Eugeniusz,Badura Jerzy,Jędrzejczyk Adam, Kryszczyszyn Henryk, Stachowska Anna

Numer Patentu

Data udzielenia patentu

WUP nr 3/marzec 2007

WUP nr 2/luty 2007

193867 MKP – B, F, WUP nr 3/marzec 2007 E

193908 MKP – B

193788 MKP – B

193894 MKP – B

193759 MKP – A

193719 MKP – A

193854 MKP – A

193392 MKP – H

193539 MKP – H

193474 MKP – H

193426 MKP – H

Sposób wytwarzania siarczanu hydroksylo- Cieślak Robert, Grzegorzewicz aminy Józef, Ścierzyński Henryk

193732 MKP – C

WUP nr 3/marzec 2007

Łuk rurowy w systemach transportu pneuma- Jura Stanisław, Gawroński Józef, 193707 MKP – B, F, WUP nr 3/marzec 2007 tycznego materiałów sypkich Kilarski Jerzy, Studnicki Andrzej, E Suchoń Jacek, Giżejowski Roman, Łukowski Czesław, Małek Janusz, Kasperek Jerzy, Stachowicz Roman

Uniwersalne ogniwo złączne zwłaszcza do łań- Peliga Jerzy, Pala Tadeusz, cucha górniczego Gajda Zbigniew

Pojemnik z tworzywa sztucznego, zwłaszcza Keller Gilles pre‑forma

Napęd posuwów w tokarce

Sposób oczyszczania gazów z węglowodorów, zwłaszcza gazów odlotowych pochodzących z hermetyzacji procesów magazynowania i dystrybucji produktów naftowych

Urządzenie do osadzania blatu stołu w stole Talik Dariusz, Koźbiał Piotr operacyjnym z wymiennymi blatami

Element kotwicząco‑mocujący stabilizatora Ciupik Lechosław F., Łabędzka potyliczno – kręgosłupowego Agnieszka, Zarzycki Daniel, Tęsiorowski Maciej, Pieniążek Jerzy, Skowroński Wiesław

Odkurzacz elektryczny

Układ połączenia przestrajanego napięciem Riegiel Roman, Burski Tomasz generatora z cyfrową częścią syntezera częstotliwości

Silnik elektryczny małej mocy z łożyskiem Jankisz Piotr, Dziok Kazimierz, oporowym Olszewski Dariusz

Układ zabezpieczenia ziemnozwarciowego Fulczyk Marek, Bertsch Joachim uzwojenia stojana generatora

Bezpiecznik topikowy gazowydmuchowy

118 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Zabrze

Bogdanka

Zabrze

Katowice

Warszawa

Katowice

Jordanów

Warszawa

84 Przedsiębiorstwo Handlowo ‑Usługowe EKO‑BUD‑REN bis Sp. z o.o.

85 Lubelski Węgiel BOGDANKA S.A.

86 Zabrzańskie Zakłady Mechaniczne S.A.

87 Zabrzańskie Zakłady Mechaniczne S.A.

88 Kompania Węglowa S.A.

89 ABB Sp. z o.o.

90 ENERGO‑EKO‑SYSTEM Sp. z o.o.

91 VALVEX S.A.

92 Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

Bobrowski Andrzej

Maciejak Mirosław

Folga Renata, Motyka Mariusz, Mizdra Tomasz, Likus Jan

Gzyl Piotr, Lewandowicz Grażyna, Walkowski Aleksander, Urbaniak Grzegorz, Szymańska Grażyna, Mączyński Marian

Kusak Edward, Serwotka Ryszard, Wysocki Stanisław, Skrzypiec Andrzej

Osłona na zawór

Blok bezpieczeństwa

Zawór wylotowy

Konopka Władysław

Nowak Robert, Gacek Władysław

Bednarek Bogdan, Jachowicz Romuald, Pajączek Bogusław, Płatek Ireneusz, Ślebioda Wacław, Woźniak Ryszard

Układ regulacji temperatury pary za przegrze- Mróz Paweł waczem

Urządzenie do zamykania drzwi chodnikowych Zając Bogdan, Baranek Ireneusz, śluz wentylacyjnych Weiner Eugeniusz, Aksman Hubert

Ładowarka górniczego kombajnu ścianowego Wysocki Stanisław, Sudoł Stanisław, Wilk Janusz

Górniczy kombajn ścianowy

Sposób i urządzenie do zabudowy toru jezd- Kozaczuk Roman, Stopa Zbigniew nego kolejki podwieszanej w sekcjach obudowy zmechanizowanej w wyzbrajanej obcince ścianowej

Preparat do usuwania zanieczyszczeń z powierzchni kamieni budowlanych

Odoryzator nawanialni kontaktowej

Rawicz

83 Zakład Urządzeń Gazowniczych GAZOMET Sp. z o.o.

Sposób otrzymywania skrobi modyfikowanej

Sposób wytwarzania wosku parafinowego

Poznań

81 Centralne Laboratorium Przemysłu Ziemniaczanego

Sposób wytwarzania żywic estrowych z pro- Włodarczyk Mirosław, Paciorek duktów ubocznych utleniania cykloheksanu Marian, Wais Jan, Oczkowicz Stanisław, Kozioł Andrzej, Bednarski Zdzisław, Twardowski Stanisław

82 Fabryka Parafin NAFTOWAX Sp. z o.o. Trzebinia

Tarnów

80 Zakłady Azotowe w Tarnowie ‑Mościcach S.A.

193772 MKP – F

193663 MKP – F

193831 MKP – F

193863 MKP – F

193873 MKP – E

193787 MKP – E

193680 MKP – E

193639 MKP – E

193753 MKP – C

193756 MKP – C

193659 MKP – C

193644 MKP – C

193760 MKP – C

WUP nr 3/marzec 2007

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 119

Warszawa

Włocławek

Kraków

Bukowno

Gliwice

Kielce

97 ABB Sp. z o.o.

98 ABB Sp. z o.o.

99 INSTAL‑PROJEKT Gawłowscy, Ścierzyńscy Sp.j.

100 Pliva Kraków, Zakłady Farmaceutyczne S.A.

101 BOLOIL S.A.

102 OPUS Sp. z o.o.

103 KH‑kipper Sp. z o.o.

104 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Piotrków Trybunalski

Gliwice

Zielona Góra

94 Lubuskie Zakłady Aparatów Elektrycznych LUMEL S.A. 95 Przedsiębiorstwo Usługowo ‑Techniczne GRAW Sp. z o.o. 96 ABB Sp. z o.o.

Miejscowość

Warszawa

Zgłaszający uprawniony

93 KAN J. Kaczan Sp.j.

Lp.

Twórca

Kaczan Jerzy, Kaczan Jan, Sękowski Krzysztof Regulator temperatury domowego urządzenia Staniec Radosław chłodniczego Urządzenie do pomiaru kół zestawów kolejo- Szot Zbigniew wych Układ do wyznaczania położenia zaworu regu- Mróz Paweł lacyjnego Układ zabezpieczający sieć rozdzielczą niskie- Piasecki Wojciech, Nowak Tomasz, go i/lub średniego napięcia przed nielegalnym Wnęk Maciej, Korendo Zbigniew, poborem energii elektrycznej Sekuła Robert, Ciechanowski Piotr, Saj Piotr, Zygmunt Maciej, Kruziewicz Daniel, Bistroń Mirosław Przekładnik kombinowany Romanik Władysław, Luto Mariusz Andrzej Grzejnik elektryczny, zwłaszcza łazienkowy Gawłowski Roman oraz sposób wytwarzania grzejnika elektrycznego, zwłaszcza łazienkowego Tabletka o przedłużonym działaniu zawierająca Jureczek Katarzyna indapamid i sposób wytwarzania tabletki o przedłużonym działaniu zawierającej indapamid Sposób wytwarzania proszku cynkowego Ochab Bogusław, Indyka Mirosław, Szary Andrzej, Górnik Artur, Jasiński Janusz, Stencel Leszek, Fatyga Mirosław, Wojtasik Zygmunt, Sowula Jacek, Noga Leszek, Szlęzak Jerzy Element spinający, sposób oprawiania wielu Macha Aleksander, stronic za pomocą elementu spinającego oraz Nawrat Krystian urządzenie do oprawiania wielu stronic za pomocą elementu spinającego Urządzenie do otwierania i zamykania burty Kamionka Konstanty bocznej skrzyni wywrotki Przenośnik taśmowy Stępień Witold, Sońta Leszek, Famulski Wiesław, Merk Witold, Nowacki Piotr, Wojtecki Tomasz

Tytuł Rozdzielacz dwustronny

Numer Patentu

Data udzielenia patentu

WUP nr 3/marzec 2007

193945 MKP – B

194077 MKP – B

193931 MKP – B

193970 MKP – B

193976 MKP – A

193640 MKP – H

193711 MKP – H

WUP nr 4/ kwiecień 2007 WUP nr 4/ kwiecień 2007

WUP nr 4/ kwiecień 2007

WUP nr 3/marzec 2007

193866 MKP – G, H WUP nr 3/marzec 2007

193868 MKP – G

193783 MKP – G, B WUP nr 3/marzec 2007

193728 MKP – F

193773 MKP – F

120 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Barak

Bełchów

Wola Rafałowska Zamek mechanizmu otwierania klapy oddy- Czarnota Zbigniew miającej Gliwice Zmechanizowana obudowa górnicza Cieślak Zbigniew, Lenard Jan, Jenczmyk Dariusz, Gerlich Jacek Gliwice Skrajny zestaw zmechanizowanej obudowy Lenard Jan, Cieślak Zbigniew, górniczej Gerlich Jacek, Jenczmyk Dariusz

112 PRET – Bełchów Sp. z o.o.

113 REWA Sp. z o.o.

114 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG 115 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG

Lubzina

111 Fabryka Farb i Lakierów ŚNIEŻKA S.A.

Kalisiak Jerzy, Szulc Jerzy

Gdynia, Warszawa

110 Korporacja GODRAKS Sp. z o.o., Centralne Laboratorium Naftowe

Sześciokątna płyta nawierzchniowa

Tuszyn k/Łodzi

Hajduk Jan, Kulik Jan, Hajduk Wojciech, Bujoczek Tadeusz Stępień Witold, Sońta Leszek, Famulski Wiesław, Merk Witold, Nowacki Piotr, Wojtecki Tomasz Kozioł trasy przenośnika taśmowego Bajorski Janusz, Bula Marian, Famulski Wiesław, Jakuszenkow Mariusz, Kania Jan, Kantorski Paweł, Srokosz Zygmunt, Wójcicki Waldemar, Zaik Jan Trasa przenośnika taśmowego Bajorski Janusz, Bula Marian, Famulski Wiesław, Jakuszenkow Mariusz, Kania Jan, Kantorski Paweł, Srokosz Zygmunt, Wójcicki Waldemar, Zaik Jan Sposób wytwarzania półproduktów użytecz- Kolesińska Beata, Kamiński nych w syntezie paklitakselu Zbigniew J., Kamińska Janina E. Kompozycja do paliw węglowodorowych Dąbrowiecki Zbigniew, Kulczycki Andrzej, Kardasz‑Zielińska Marina, Głąb Jadwiga, Czarnocka Joanna, Boreysza Andrzej, Górzycka Małgorzata, Górzycki Piotr, Kosarzecki Marian, Kurcewicz Ilona, Magiełka Adam, Naliwajko Oleg, Przyboś Maciej, Raźniewski Włodzimierz, Sawicka Wiesława, Ziemann Piotr Zmywacz plam olejowych Kowalczyk Tomasz, Kmieć Józef

Urządzenie do przesuwania przenośników i sposób przesuwania przenośników Węzeł połączenia kozła zestawu krążnikowego z belką nośną trasy przenośnika taśmowego

109 AGROPHARM S.A.

108 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Piotrków Trybunalski

107 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Piotrków Trybunalski

106 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Piotrków Trybunalski

105 SIGMA S.A.

WUP nr 4/ kwiecień 2007 WUP nr 4/ kwiecień 2007

WUP nr 4/ kwiecień 2007

WUP nr 4/ kwiecień 2007 193941 MKP – E WUP nr 4/ kwiecień 2007 193985 MKP – E, F WUP nr 4/ kwiecień 2007 193925 MKP – E WUP nr 4/ kwiecień 2007 193924 MKP – E WUP nr 4/ kwiecień 2007

194122 MKP – C

194131 MKP – C

194032 MKP – C

193942 MKP – B

193948 MKP – B

194093 MKP – B, E WUP nr 4/ kwiecień 2007 193946 MKP – B WUP nr 4/ kwiecień 2007

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 121

Oświęcim‑Dwory

Wrocław

Gliwice

119 Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjno ‑Usługowa

120 KGHM CUPRUM Sp. z o.o. – Centrum Badawczo‑Rozwojowe

121 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG 122 Krakowskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa S.A.

Tytuł

Lubliniec

127 Przedsiębiorstwo Produkcyjno ‑Remontowe Energetyki ENERGOSERWIS S.A.

Twórca

Buś Rafał, Chudy Artur, Czyrwik Wojciech, Filipowicz Grzegorz, Korczyński Maciej Wesołowska Małgorzata

Sobański Leszek, Jach Tomasz

Szabla Roman, Sromek Janusz, Czaja Grażyna, Kolasa Jacek, Szabla Jan, Dziedzic Radosław Śliwa Jan, Buchalik Gabriel, Frączek Sylwester, Budniok Tomasz Szczurek Andrzej, Miastkowska Barbara, Sendrowicz‑Muzyka Zuzanna, Sołtysiński Leszek, Panek Kornel, Kapuścik Andrzej, Pawlicki Dariusz, Diederichs Ryszard, Kozieł Antoni Szabla Roman, Sromek Janusz, Czaja Grażyna, Kolasa Jacek, Szabla Jan, Dziedzic Radosław Ogrodniczek Roman, Nolka Zbigniew, Polerowicz Bogdan, Horoszczak Lubomir, Szponik Stanisław, Gromysz Mirosław, Moyseowicz Krzysztof Lenard Jan, Cieślak Zbigniew, Gerlich Jacek, Jenczmyk Dariusz Kasprzycki Jerzy, Migda Eugeniusz, Budzeń Ferdynand, Pelo Antoni, Sciera Ryszard Potapczyk Andrzej

Układ zasilający oleju uszczelniającego dla Stawaś Marek, Kuboś Edward, generatora chłodzonego wodorem Górniak Jerzy, Rudolf Piotr

Zbiornik cieczy roboczej silników i siłowników hydraulicznych gąsienicowych urządzeń górniczych Kołek mocujący

Katowice

Kielce

Układ turbin parowych

Sposób wykonywania górniczego pasa oporowego Sposób oczyszczania i odwadniania surowców mineralnych oraz urządzenie do stosowania sposobu Sprężarka promieniowa

Chodnikowe urządzenie przeładowcze

Oszczędnościowe strzemię kątowe

Sposób doboru zespołów obudowy górniczej lemniskatowej wielozakresowej Sposób przewietrzania drążonych ślepych chodnikowych wyrobisk górniczych

Uniwersalny łącznik kątowy

Łódź

126 Wesołowska Małgorzata MIDAS

123 Universal Turbomachinery Equipment UTE Sp. z o.o. 124 Zakład Badawczo‑Projektowy INWAT Sp. z o.o. 125 Zakłady Naprawcze Przemysłu Węglowego REMAG

Gliwice

118 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG

Kraków

Świerklany

Miejscowość

117 BECKER‑WARKOP Sp. z o.o.

Zgłaszający uprawniony

Oświęcim‑Dwory

Lp.

116 Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjno ‑Usługowa

Numer Patentu

Data udzielenia patentu

WUP nr 4/ kwiecień 2007

WUP nr 4/ kwiecień 2007 WUP nr 4/ kwiecień 2007

WUP nr 4/ kwiecień 2007

194139 MKP – F, E WUP nr 4/ kwiecień 2007 194091 MKP – F WUP nr 4/ kwiecień 2007

WUP nr 4/ kwiecień 2007 193968 MKP – F WUP nr 4/ kwiecień 2007 194112 MKP – F, E WUP nr 4/ kwiecień 2007

194138 MKP – F

WUP nr 4/ kwiecień 2007 194018 MKP – E, B WUP nr 4/ kwiecień 2007

194104 MKP – E

193963 MKP – E, B WUP nr 4/ kwiecień 2007

193950 MKP – E

194145 MKP – E

194089 MKP – E

193964 MKP – E

122 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Baton serowy i sposób jego wytwarzania

Olsztyn

Warszawa, Budapeszt

Warszawa

Ksawerów

131 Przedsiębiorstwo Handlowo ‑Produkcyjne EFBI Sp. z o.o. 132 DIPROTEX Sp. z o.o., AGROMETAL Food Processing Equipment

133 Bank Współpracy Europejskiej S.A.

134 EMO‑FARM Sp. z o.o.

Solec Kujawski

Zabrze

Rybnik

Bielsko‑Biała Bielsko‑Biała Łódź

139 SOLBET Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Sp. z o.o.

140 POWEN S.A.

141 ELMOT B.G. Sp. z o.o.

142 GESTIND Poland Sp. z o.o. 143 GESTIND Poland Sp. z o.o. 144 Skórka Andrzej EFECTIVA

135 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Piotrków Trybunalski 136 PLAZMATRONIKA NT Sp. z o.o. Wrocław 137 QUINTO Sp. z o.o. Radzionków 138 Kopalnie i Zakłady Przetwórcze Siarki Tarnobrzeg SIARKOPOL w likwidacji

Łącznik ekranujący

Bogatynia

130 BOT Elektrownia Turów S.A. Hincewicz Stanisław, Jabłoński Janusz, Stolarski Wiesław, Sniechowski Andrzej Küster Axel

Kaczan Jerzy, Kaczan Jan, Sękowski Krzysztof Konrad Iwona, Berżowski Piotr

Monostori Lajos, Kazmer Attila, Molnar Istvan, Kowalski Mirosław, Csaba Pettko Sposób i urządzenie do mocowania i regulacji Koper Sławomir, Pallus Paweł naramiennych pasów nośnych Preparat farmaceutyczny i sposób jego otrzy- Ogiński Michał mywania Prasa filtracyjna z rynnami ściekowymi roz- Okulski Andrzej, Pabich Cezary, chylanymi Bąkowski Ireneusz Mikrofalowy laboratoryjny reaktor chemiczny Parosa Ryszard, Reszke Edward Czujnik temperatury Kandzia Antoni, Klich Adam Zestaw urządzeń do wytwarzania mieszanek Chmielowiec Kazimierz, Czajkowski z materiałów sypkich Ryszard, Dziedzic Witold, Semeniuk Władysław, Gryglak Roman, Piątkowski Wiesław, Pietrow Wasili, Turbiarz Henryk Urządzenie do wytwarzania elementów z beto- Małecki Marek, Protasewicz nu komórkowego Mirosław, Kozłowski Marek, Maszka Edward Urządzenie do ściągania z wału łożysk, zwłasz- Hupa Bogusław, Tymowski cza łożysk carb Zygmunt Układ do zagęszczania zdemontowanych kon- Barosz Stanisław strukcji przestrze nych, zwłaszcza karoserii samochodowych Zagłówek fotela samochodowego De Filippo Emilio Zagłówek siedzenia samochodowego De Filippo Emilio Sposób otrzymania wkładki introligatorskiej brak danych

Obrotowy podgrzewacz powietrza

Separator iskier

Katowice

129 BIPROMET S.A.

Rozdzielacz jednostronny

Warszawa

128 KAN J. Kaczan Sp.j.

194396 MKP – B 194411 MKP – B 194207 MKP – B

194150 MKP – B

194397 MKP – B

WUP nr 5/maj 2007 WUP nr 5/maj 2007 WUP nr 5/maj 2007

WUP nr 5/maj 2007

WUP nr 5/maj 2007 WUP nr 5/maj 2007 WUP nr 5/maj 2007

194172 MKP – B 194161 MKP – A 194151 MKP – B

194163 MKP – B

WUP nr 5/maj 2007

WUP nr 4/ kwiecień 2007 WUP nr 5/ maj 2007

WUP nr 4/ kwiecień 2007 WUP nr 4/ kwiecień 2007 WUP nr 4/ kwiecień 2007

194421 MKP – B

194209 MKP – A

194365 MKP – A

194167 MKP – A

193921 MKP – H

194033 MKP – F

194084 MKP – F

194049 MKP – F

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 123

Warszowice

150 LAKMA STREFA Sp. z o.o.

Chorzelewska Elżbieta, Wertejuk Zbigniew, Majewski Krzysztof, Pękosławski Mirosław

Bednarek Bogdan, Jachowicz Romuald, Pajączek Bogusław, Płatek Ireneusz, Ślebioda Wacław, Woźniak Ryszard

Środek do czyszczenia dywanów i tym podob- Ziętek Józef nych materiałów

Sposób otrzymywania heminy i jej niższych Pietrzykowski Dariusz, Łabuś estrów alkilowych Stefan, Brodowski Eugeniusz, Pawlus Teresa

Zamknięcie dzwonowe

Autobus z pokrywą na tunel podłogi nadwo- Zieliński Kazimierz, Wertyporoch zia Wiesław

Szczelny pokrowiec wielokrotnego użytku

194205 MKP – C

194424 MKP – C

194410 MKP – B

194272 MKP – B

194222 MKP – B

Warszawa

Kielce

Rzeszów

Gliwice

153 Stump – Hydrobudowa Sp. z o.o.

154 ISPOL Sp. z o.o.

155 ELEKTROMONTAŻ‑RZESZÓW S.A.

156 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG

Krocząca obudowa chodnikowa

Słup stalowy oświetleniowy

Rolka regulacyjna do przysłon okiennych

Pal kotwiony obudowy wykopu

Prostański Dariusz, Wyrobek Emil, Suffner Hubert, Pieczora Edward, Głuch Piotr

Sowa Zbigniew, Maciołek Adam

Lipecki Jerzy

Czaplicki Jerzy, Wielechowski Jan

Data udzielenia patentu

WUP nr 5/maj 2007

194412 MKP – E

WUP nr 5/maj 2007

194160 MKP – E, F WUP nr 5/maj 2007

194283 MKP – E

194364 MKP – E

Stop wstępny cynku i sposób wytwarzania Malinowski Czesław, Małecki 194378 MKP – C stopu wstępnego cynku Stanisław, Kucz Bernard, Lejkowski Jacek, Napióra Tomasz, Spyra Marek, Pawlicha Stanisław, Koprowski Wiesław

Jelenia Góra

149 Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne JELFA S.A.

Numer Patentu

152 Zakłady Metalurgiczne SILESIA Spółka Katowice Akcyjna Grupa Impexmetal S.A.

Katowice

148 ENERGO‑EKO‑SYSTEM Sp. z o.o.

Twórca

Sposób otrzymywania stopu wstępnego cynku Malinowski Czesław, Małecki 194377 MKP – C z tytanem Stanisław, Kucz Bernard, Lejkowski Jacek, Napióra Tomasz, Spyra Marek, Pawlicha Stanisław, Koprowski Wiesław

Jelcz‑Laskowice

147 Zakłady Samochodowe JELCZ S.A.

Tytuł Układ sterowania napędem zwrotnicowym Staniczek Grzegorz, Wolnica Jan, 194382 MKP – B tramwajowym oraz sygnalizacją położenia iglic Górnioczek Marek, Stępień Andrzej, zwrotnicy Szymański Dariusz

151 Zakłady Metalurgiczne SILESIA Spółka Katowice Akcyjna Grupa Impexmetal S.A

Lubawa

Miejscowość

146 LUBAWA S.A.

Zgłaszający uprawniony

Katowice

Lp.

145 BOMBARDIER TRANSPORTATION (ZWUS) POLSKA Sp. z o.o.

124 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Urządzenie do uaktywniania transportu jonów Borczyński Janusz, Chudorliński 194547 MKP – A Jerzy, Deka Waldemar, Grądzki Michał Ignacy, Jaroszyk Feliks, Paluszak Janusz, Sieroń Aleksander 194675 MKP – B

Warszawa

Kłodzko

Nowa Sarzyna, Warszawa

Lublin

Nowa Sól, Wrocław

Rzeszów, Kraków

Warszawa

Komorów

159 ABB Sp. z o.o.

160 Przedsiębiorstwo‑Wdrożeniowo ‑Produkcyjne NEEL Sp. z o.o.

161 GE POWER CONTROLS POLSKA Sp. z o.o

162 Zakłady Chemiczne ORGANIKA ‑SARZYNA, Instytut Przemysłu Organicznego

163 Przedsiębiorstwo Wielobranżowe VET‑AGRO Sp. z o.o.

164 Zakłady Jajczarskie OVOPOL Sp. z o.o., Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

165 Spółdzielnia Pracy CHEMA – ELEKTROMET, Akademia Górniczo ‑Hutnicza im. Stanisława Staszica

166 TECHNOPHARMA Sp. z o.o.

167 Med & Life Sp. z o.o.

168 ALSTOM Power Sp. z o.o. Wrocław w Warszawie, Oddział we Wrocławiu

194297 MKP – H

194379 MKP – H

194409 MKP – G

Głuszak Jan, Klimont Stanisław

194749 MKP – A

WUP nr 6/ czerwiec 2007

WUP nr 5/maj 2007

Sposób i urządzenie do wyginania prętów Baranowski Ryszard, Nowak przewodowych turbogeneratora Leszek, Scibisz Zdzisław

Urządzenie do wspomagania dozowania leku Gradoń Leon, Kowalski Marian metodami wziewnymi

194594 MKP – A

Sposób otrzymywania kompozytowego prepa- Ślósarczyk Anna, Paszkiewicz Zofia, 194711 MKP – A ratu implantacyjnego Kalita Jarosław, Siewierska Janina

WUP nr 6/ czerwiec 2007

Sposób otrzymywania preparatu z białek jaja Kopeć Wiesław, Karkoszka 194590 MKP – A, C WUP nr 6/ wzbogaconego w cystatynę Krystyna, Lorenc Jolanta, Siewiński czerwiec 2007 Maciej, Trziszka Tadeusz

Preparat żelazowy

Sposób wytwarzania środka grzybobójczego Turos‑Biernacka Maria, 194582 MKP – A zawierającego karboksynę w postaci stężonej Ptaszkowska Janina, Wyrzykowska zawiesiny wodnej Urszula, Jakubas Tadeusz, Kłoczko Jan, Loryś Jerzy, Peć Janusz, Gralak Andrzej, Amin Idris Al.

Mechanizm do wielobiegunowego wyłącznika Castonguay Roger Neil, Greenberg automatycznego i wyłącznik automatyczny Randall Lee, Christensen David S. wielobiegunowy

Urządzenie do ochrony przepięciowej oraz Bieniaszewski Piotr, Czyszkowski przeciwzakłóceniowej sprzętu Hi‑Fi i RTV Jacek, Fałat Wiesław, Stolarski Marek, Szubski Andrzej

Czujnik do pomiaru pola elektrycznego lub Czyżewski Jan, Maruszewski napięcia Krzysztof, Wnęk Maciej

Sposób i urządzenie do pomiaru ilości powie- Trela Marian, Ihnatowicz Eugeniusz, 194266 MKP – G trza wysysanego ze skraplaczy obiegów ciepl- Gardzilewicz Andrzej, Zieliński nych elektrowni i elektrociepłowni Bogusław Andrzej, Krupa Andrzej, Jaworek Anatol

Gdańsk

194217 MKP – G

158 DIAGNOSTYKA MASZYN Sp. z o.o.

Zespół do pomiaru średniej wartości zmian Sobczak Zdzisław ilości i średnic kulek, zwłaszcza gąbczastych w instalacjach czyszczących

Poznań

157 Przedsiębiorstwo Wdrażania Postępu Technicznego POSTEOR Poznań Sp. z o.o.

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 125

Katowice

Błonie

Katowice

Kędzierzyn‑Koźle

Czosnów k/Warszawy

Kędzierzyn‑Koźle, Kędzierzyn‑Koźle

Zdzieszowice, Zabrze

171 MBS Computergraphik Sp. z o.o.

172 Zakłady Naprawcze Przemysłu Węglowego REMAG

173 ICSO CHEMICAL PRODUCTION Sp. z o.o.

174 ADAMED Sp. z o.o.

175 Zakłady Azotowe KĘDZIERZYN S.A., Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej BLACHOWNIA

176 Zakłady Koksownicze ZDZIESZOWICE Sp. z o.o., Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla

Miejscowość

170 MITTAL STEEL Poland S.A.

Zgłaszający uprawniony

Węgierki k/Wrześni

Lp.

169 Fabryka Wsporników EUR NEPA Sp. z o.o.

Tytuł

Twórca

Numer Patentu

Data udzielenia patentu WUP nr 6/ czerwiec 2007

194460 MKP – B

194473 MKP – B

WUP nr 6/ czerwiec 2007

194511 MKP – B, C WUP nr 6/ czerwiec 2007

194645 MKP – B

194619 MKP – C

WUP nr 6/ czerwiec 2007

194637 MKP – C, A WUP nr 6/ czerwiec 2007

Sposób renowacji uszkodzonych części trzonu Kosyrczyk Ludwik, Urbanek Marcin, 194476 MKP – C pieca na czynnej baterii koksowniczej Maj Tadeusz, Gawenda Janusz

Sposób wytwarzania monoizomaślanu Tic Wilhelm Jan, Hehn Zygmunt, 2,2,4‑trimetylopentanodiolu‑1,3 Kosno Ludwik, Richter Urszula, Karkosz Krystyna, Ślęzak Zbigniew, Szajna Jan, Duszewski Robert, Lewicki Marek, Zuzański Krzysztof

Sposób wytwarzania benzenosulfonianu amlo- Kowalski Piotr, Wieczorek Maciej, dypiny Stawiński Tomasz, Chrulski Krzysztof

Ciekły środek antyzbrylający i zapobiegający Gabryel Henryk, Kunstman Michał, 194674 MKP – C, B WUP nr 6/ pyleniu Marciński Marek, Pabiasz czerwiec 2007 Stanisław, Żółtański Antoni, Hariasz Janusz, Waszczyk Krzysztof, Strzelczyk Krzysztof, Krut Marian

Układ do awaryjnego przemieszczania urzą- Buś Rafał, Chudy Artur, Czyrwik dzeń gąsienicowych w podziemnych wyrobi- Wojciech, Filipowicz Grzegorz, skach górniczych Korczyński Maciej

Urządzenie transportowe, zwłaszcza wózek Borejszo Lech, Zawadzki Janusz, transportowy, do pobierania i wydawania róż- Zagrajek Jarosław, Ziółkowski nych asortymentów towarów z magazynu oraz Mieczysław, Żukowski Paweł sposób pobierania i wydawania różnych asortymentów towarów z magazynu za pomocą urządzenia transportowego, zwłaszcza wózka transportowego

Sposób wytwarzania blachy lub taśmy walco- Chochorowski Adam, wanej na zimno do emaliowania Drożdż Mirosław, Gierczyński Daniel, Gierulski Bogusław, Mędala Andrzej, Pawłowski Wiesław, Sawicki Władysław, Sobolewski Krzysztof

Sposób i stanowisko przygotowania matryc do Nerger Dieter, Nowak Janusz, wykonywania wyprasek, zwłaszcza z materiału Kowalczyk Zygmunt lignocelulozowego

126 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Katowice

Siemianowice Śląskie Czarnków

Brzeg Dolny

Katowice

Mikołów

Tarnowskie Góry

178 Fabryki Sprzętu i Narzędzi Górniczych Grupa Kapitałowa FASING S.A.

179 CASTOR – UNIA GOSPODARCZA Sp. z o.o. 180 Fabryka Sprzętu Okrętowego MEBLOMOR S.A. 181 ALFA Systems Sp. z o.o.

182 Fabryka Maszyn FAMUR S.A.

183 ZDT – KOMAG Sp. z o.o.

184 Fabryka Zmechanizowanych Obudów Ścianowych FAZOS S.A. 185 SIGMA S.A.

Kańczuga

Gostynin

187 SKS PIPES KAŃCZUGA Sp. z o.o.

188 ELGO Lighting Industries S.A.

189 ELGO Lighting Industries S.A.

190 ELGO Lighting Industries S.A.

186 Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Katowice Górnictwa EMAG

Barak

Gorlice

177 Rafineria Nafty GLIMAR S.A.

Oprawa świetlówkowa

Belka montażowa oprawy oświetleniowej

Kaszkiel Grzegorz, Rudkiewicz Tomasz Andrzej Kaszkiel Grzegorz, Rudkiewicz Tomasz Andrzej Kaszkiel Grzegorz, Rudkiewicz Tomasz Andrzej

Czużow Wasilij, Płonka Rudolf, Knyć Józef, Sok Henryk, Styrski Bogusław, Musioł Czesław Bezcięgnowy mechanizm posuwu kombajnu Turczyk Adrian, Muszyński Jan, górniczego Nowak Marian, Sekular Krzysztof, Dziura Jan, Tokarz Adam, Franik Teodor, Styrski Bogusław, Skrzypiec Andrzej, Kusak Edward Mechanizm blokady ruchu w obudowie górni- Parkietny Kazimierz, Mika Marek, czej Sośnica Joachim, Pawlik Kazimierz Urządzenie zapadkowe Hajduk Jan, Bladyniec Kazimierz, Jaszczak Dariusz Układ transparentu świetlnego zwłaszcza dla Bełza Marek, Wojtas Piotr, podziemi kopalń Wasilewski Stanisław, Babecki Dariusz, Bronder Arkadiusz Łącznik do rur Lech Adam, Rybak Ryszard

Kombajn górniczy ścianowy

Liberda Konrad, Ruttar Mariusz, Witek Stefan, Szczerba Zbigniew, Hirsz Lesław Stal stopowa na łańcuchy górnicze Fiałek Mariusz, Guzy Zofia, Hanuszkiewicz Kazimierz, Pawlukiewicz Bożena, Rzychoń Henryk Instalacja do odtłuszczania materiałów, Piech Krzysztof, Święch Zofia zwłaszcza metali i stopów Drzwi ognioodporne i wodoszczelne, zwłaszcza Wisła Bogdan okrętowe Płyta komorowa z tworzywa sztucznego Bondarek Jerzy, Papiński Józef

Olej do obróbki elektroerozyjnej

WUP nr 6/ czerwiec 2007

194733 MKP – F

194732 MKP – F

194730 MKP – F

194540 MKP – F

WUP nr 6/ czerwiec 2007 WUP nr 6/ czerwiec 2007 WUP nr 6/ czerwiec 2007 WUP nr 6/ czerwiec 2007

WUP nr 6/ czerwiec 2007 194737 MKP – E, B WUP nr 6/ czerwiec 2007 194573 MKP – E WUP nr 6/ czerwiec 2007

194736 MKP – E

194569 MKP – E

WUP nr 6/ czerwiec 2007 194716 MKP – E, B WUP nr 6/ czerwiec 2007 194581 MKP – E WUP nr 6/ czerwiec 2007 194520 MKP – E WUP nr 6/ czerwiec 2007

194638 MKP – C

194639 MKP – C

194662 MKP – C

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 127

Lp.

Zgłaszający uprawniony

Miejscowość

Katowice

Krosno Nidzica

197 Kompania Węglowa S.A.

198 Nowy Styl Sp. z o.o. 199 Fabryka Okuć Meblowych STALMOT Sp. z o.o. 200 P.Z. HTL S.A.

Gliwice

Warszawa

Żelków Kolonia

Wadowice

203 ZENTIS Polska Sp. z o.o.

204 PACK PLUS Sp. z o.o. Sp.k.

205 PACK PLUS Sp. z o.o. Sp.k.

202 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Piotrków Trybunalski

201 Ośrodek Badawczo‑Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM

Katowice

Nakło n/Notecią

Warszawa

Gliwice

194 Zakłady Sprzętu Instalacyjnego POLAM‑NAKŁO S.A. 195 Zakłady Sprzętu Instalacyjnego POLAM‑NAKŁO S.A. 196 Fabryka Maszyn FAMUR S.A.

191 Przedsiębiorstwo Techniki Cieplnej PIECOSERWIS Sp. z o.o. 192 Centrum Naukowo‑Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej RADWAR S.A. Warszawskie Zakłady Radiowe RAWAR 193 Zakłady POLCONTACT Sp. z o.o.

Tytuł

Twórca

Knyć Józef, Sok Henryk, Styrski Bogusław, Frąckowiak Czesław, Musioł Czesław Tytko Stanisław, Mruzek Krzysztof

Numer Patentu

Data udzielenia patentu WUP nr 6/ czerwiec 2007 WUP nr 6/ czerwiec 2007

194636 MKP – H, G 194803 MKP – A 194832 MKP – A

WUP nr 7/lipiec 2007

WUP nr 6/ czerwiec 2007 WUP nr 7/lipiec 2007 WUP nr 7/ lipiec 2007

WUP nr 6/ czerwiec 2007 194570 MKP – H WUP nr 6/ czerwiec 2007 194571 MKP – H WUP nr 6/ czerwiec 2007 194485 MKP – H, WUP nr 6/ E czerwiec 2007

194605 MKP – H

194538 MKP – G

194451 MKP – F

Castiglia Sergio Szczepkowski Piotr, Wesołowski Leszek Jankowski Andrzej, 194953 MKP – B Karbowniczek Jacek Skołozdra Andrzej, Rawicki Norbert, 194957 MKP – B Foremny Stanisław, Dziubiński Jakub Sposób zmiany długości liny napędowej kolei Szanweber Cezary, Jałmużna Jan 194925 MKP – B szynowej oraz wyposażenie do zmiany długości liny Głowica do aseptycznego wprowadzania sub- Głowacki Adam, Garstka Urszula, 194828 MKP – B stancji płynnych i/lub półpłynnych, i/lub syp- Czaplicki Krzysztof, Karczewski kich do ośrodków w przepływie Wojciech, Łazicki Krzysztof Narzędzie do mocowania butelek w kartono- Stuglik Zdzisław 194831 MKP – B wej kasecie nośnej Uchwyt transportowy dla opakowań jednost- Pawińska Edyta 194911 MKP – B kowych

Układ elektryczny zasilania górniczego kombajnu wyposażonego w ciągniki napędzane elektrycznie Układ automatycznego sterowania nagrzewnicami szybowymi Podstawa zespołu stołów biurowych Mechanizm regulujący kąt nachylenia oparcia względem siedziska w meblach Urządzenie zrzutowe wymiennej końcówki w pipecie Amortyzator cierny, zwłaszcza do zawieszeń szybkobieżnych pojazdów gąsienicowych

Układ domagnesowania magnetowodu prze- Rajchert Regina kładnika prądowego Odciążka samozaciskowa złącza elektryczne- Gulbicki Józef go Złącze elektryczne nierozbieralne Książczak Waldemar, Szala Leszek

Komora grzewcza, szczególnie dla suszarki obro- Kobus Leszek, Bartosz Zenon towej lub pieca obrotowego Sposób kontroli prędkości względnej celu i poło- Zawada Tomasz żenia głowicy optoelektronicznej oraz cyfrowy regulator pętli położeniowej wideotrakera

128 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Kędzierzyn‑Koźle, Zdzieszowice, Gliwice

207 Przedsiębiorstwo Modernizacji Technicznych MULTICON, Zakłady Koksownicze DZIESZOWICE Sp. z o.o., Politechnika Śląska 208 Zakłady Górniczo‑Hutnicze BOLESŁAW S.A.

Katowice

Sosnowiec, Kraków

210 Kompania Węglowa S.A.

211 Kopalnia Węgla Kamiennego KAZIMIERZ‑JULIUSZ Sp. z o.o., Akademia Górniczo‑Hutnicza im. Stanisława Staszica 212 Kompania Węglowa S.A.Oddział KWK Sośnica‑Makoszowy

Katowice

Stąporków

213 ENERGO‑EKO‑SYSTEM Sp. z o.o.

214 Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o.

215 Zakłady Urządzeń Kotłowych STĄPORKÓW S.A.

Katowice

Jasło

209 Zakład Produkcji Opakowań TARNOPAK Sp. z o.o.

Bukowno

Pustków, Kędzierzyn‑Koźle

206 Zakłady Tworzyw Sztucznych ERG S.A. w Pustkowie, Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej BLACHOWNIA

Frączek Ryszard, Kentnowski Eugeniusz, Kurbiel Adam, Tokarz Adam, Kurpas Roman Zawór czaszowy Bednarek Bogdan, Jachowicz Romuald, Pajączek Bogusław, Płatek Ireneusz, Ślebioda Wacław, Woźniak Ryszard Sposób i układ do niskoemisyjnego spalania Grucza Ginter, Janczewski Józef pyłu węglowego w kotłach energetycznych z zapobieganiem koncentracji CO i minimalizacją części palnych w popiele Urządzenie do zasilania paleniska paliwem sta- Zasada Krzysztof, Młynarczyk łym, mieszanym Krzysztof, Pierzchalski Hieronim

Sposób chłodzenia powietrza w ścianie

Sposób wytwarzania lepiszcza do materiałów Kałędkowski Bronisław, Gryta izolacyjnych Marian, Szemień Mariusz, Uzar Jan, Podulka Tomasz, Orzeł Grzegorz, Rokosz Grzegorz, Ciebień Barbara, Krzysiak Barbara, Błażewska Maria Sposób mokrego gaszenia koksu Hehlmann Jan, Nakonieczny Kazimierz, Maj Tadeusz, Maślanka Jerzy, Bury Jan, Borsz Piotr, Olczak Czesław Sposób wytwarzania cynku czystego na dro- Fatyga Mirosław, Ochab Bogusław, dze hydroelektrometalurgicznej oraz układ Indyka Mirosław, Szary Andrzej, urządzeń do wytwarzania cynku elektrolitycz- Jasiński Janusz, Stencel Leszek, nego Włoch Janusz, Szotek Kazimierz, Trepka Andrzej, Mrówka Dariusz, Pietraszewski Wiktor, Nowak Jerzy Sposób wytwarzania użytkowych mebli eks- Lubojemski Wiesław pozycyjnych i meble wytworzone tym sposobem Sposób zapobiegania pożarom endogenicznym Zając Bogdan, Grycman Jerzy, w filarach resztkowych Baranek Ireneusz, Błaszczok Gerard Samojezdne urządzenie dźwigowe do prac Krauze Krzysztof, Jankowski przeładunkowych w górnictwie podziemnym Zbigniew, Bargieł Andrzej

194812 MKP – F

194926 MKP – F

WUP nr 7/lipiec 2007

194907 MKP – E

194930 MKP – F

WUP nr 7/lipiec 2007

WUP nr 7/lipiec 2007 194773 MKP – E

194882 MKP – E

WUP nr 7/lipiec 2007

194843 MKP – C

194918 MKP – D

WUP nr 7/lipiec 2007

194794 MKP – C

194890 MKP – C

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 129

Warszawa

Jarosław

Łódź

Warszawa

Kraków

Warszawa

Katowice

Poznań

Gdańsk

Gliwice

218 Piotrów Ewa – AGRIMPEX

219 DOKTOR PERNER Sp. z o.o.

220 Firma Ortopedyczna MEDORT S.A.

221 HydroPartner Sp. z o.o.

222 ABB Sp. z o.o.

223 Zakłady Metalurgiczne SILESIA S.A. Grupa Impexmetal S.A.

224 MACRODYNAMIX S.A.

225 INMET‑HYDRO Sp. z o.o.

226 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG

Miejscowość

217 ABB Sp. z o.o.

Zgłaszający uprawniony

Katowice

Lp.

216 Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o.

Tytuł

Twórca

Perner Ryszard Tomasz

Piotrów Tomasz

Numer Patentu

195173 MKP – A

195148 MKP – A

195050 MKP – A

Jakubaszek Stanisław, Drewniak Józef, Tomaszewski Jerzy, Kempny Zygmunt

Maszyna do zagęszczania odpadów w pojem- Orłowski Maciej Józef niku Reduktor wielobiegowy

195125 MKP – B

WUP nr 8/ sierpień 2007

195019 MKP – B, F WUP nr 8/ sierpień 2007

195268 MKP – B

195039 MKP – B

Wesołowski Jan, Ciura Ludwik, Kucz 195253 MKP – B, C WUP nr 8/ Bernard, Pawlicha Stanisław, Spyra sierpień 2007 Marek, Napióra Tomasz, Lejkowski Jacek, Gaś Henryk, Cebula Jacek, Folwarczny Kazimierz, Śliwa Antoni, Śmieszek Zbigniew, Kazana Wiesław, Malec Witold

Głowica frezowa, zwłaszcza do obróbki drew- Łągiewka Lucjan, Kien Wojciech, na i tworzyw drzewnych Szymański Waldemar

Sposób wytwarzania taśm oraz blach ze stopu cynku z miedzią i tytanem oraz układ urządzeń do wytwarzania taśm oraz blach ze stopu cynku

Urządzenie do elektrostatycznego rozdzielania Piasecki Wojciech emulsji olejowo – wodnej

Data udzielenia patentu WUP nr 7/lipiec 2007

194931 MKP – G, H WUP nr 7/lipiec 2007

194769 MKP – F

Układ zasilania masujących dysz wodno Ciura Piotr, Latasiewicz Paweł Piotr 195175 MKP – A ‑powietrznych wanny kąpielowej

Układ ruchu, utrzymywania równowagi oraz Perner Barbara, Kordyl Grzegorz realizacji odpoczynku urządzenia, umożliwiającego chodzenie osobom z niedowładem kończyn dolnych

Podeszwa buta

Pokrycie tuneli ogrodniczych

Układ zabezpieczający sieć rozdzielczą niskie- Piasecki Wojciech, Nowak Tomasz, go i/lub średniego napięcia przed nielegalnym Wnęk Maciej, Korendo Zbigniew, poborem energii elektrycznej Sekuła Robert, Ciechanowski Piotr, Saj Piotr, Zygmunt Maciej, Kruziewicz Daniel, Bistroń Mirosław

Sposób ograniczania przepływu powietrza do Grucza Ginter, Pikuła Władysław spalin w obrotowym regeneracyjnym podgrzewaczu powietrza i obrotowy regeneracyjny podgrzewacz powietrza

130 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Zestaw kołowy z przesuwnymi kołami, zwłasz- Suwalski Ryszard Maria cza do kolejowych pojazdów trakcyjnych

Poznań

Katowice

Warszawa

Katowice

229 Poznańskie Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego S.A.

230 BOMBARDIER TRANSPORTATION (ZWUS) POLSKA Sp. z o.o.

231 EKO‑PROGRES Sp. z o.o.

232 EKO‑PROGRES Sp. z o.o.

233 BOMBARDIER TRANSPORTATION (ZWUS) POLSKA Sp. z o.o.

Sposób wytwarzania środka nawozowego brak danych dolistnego zawierającego związek fosforu, korzystnie kwas ortofosforowy Sposób wytwarzania środka nawozowego Kubiczek Marcin, Kazibut Julian, dolistnego zawierającego związek boru Węglarz Barbara Masa bitumiczna tłumiąca, zwłaszcza dla Gradowski Marek, blach karoseryjnych pojazdu Twardo Paweł, Adamczyk Zygmunt

237 Przedsiębiorstwo INTERMAG Sp. z o.o. Osiek

238 Przedsiębiorstwo INTERMAG Sp. z o.o. Osiek

239 LEAR CORPORATION POLAND Sp. z o.o. Mielec

Kazibut Julian, Węglarz Adam, Ciura Adam, Tarasin Eugeniusz, Ochab Bogusław, Jasiński Janusz, Stencel Leszek, Indyka Mirosław

195303 MKP – C

195177 MKP – C

195176 MKP – C

195202 MKP – C

Bukowno

236 Przedsiębiorstwo ARKOP Sp. z o.o. Sposób otrzymywania tlenowych związków metali z kwaśnych roztworów odpadowych, zwłaszcza elektrolitu odpadowego z procesu otrzymywania cynku

Urządzenie do zmiany rozstawu przedmiotów Mirynowski Lech, Wolny Stanisław 195150 MKP – B w technologicznym procesie ich przeróbki

Lubin

235 KGHM POLSKA MIEDŹ S.A.

195093 MKP – B

195195 MKP – B

Zgrzebło górniczego przenośnika zgrzebłowego Bulenda Andrzej, Suchoń Józef, Łabęcki Mirosław

Możdżeń Jan, Koślacz Jacek, Pełka Aleksander

WUP nr 8/ sierpień 2007

195130 MKP – B, C WUP nr 8/ sierpień 2007

195129 MKP – B

195196 MKP – B

195225 MKP – B

195197 MKP – B

195046 MKP – B, F WUP nr 8/ sierpień 2007

234 Rybnicka Fabryka Maszyn RYFAMA S.A. Rybnik

Napęd zwrotnicy tramwajowej

Materiał do wytwarzania biodegradowal- brak danych nych kształtek, zwłaszcza naczyń i opakowań oraz sposób wytwarzania biodegradowalnych kształtek, zwłaszcza naczyń i opakowań.

Sposób wytwarzania biodegradowalnych brak danych kształtek naczyń i opakowań z otrąb, zwłaszcza pszennych

System urządzeń do wymiany informacji Cygoń Piotr, Malcharek Marian, pomiędzy posterunkiem zapowiadawczym, Pisarek Tomasz, Baran Jan, posterunkiem dróżnika na przejeździe i urzą- Krzymiński Józef, Zbroniec Elżbieta dzeniami samoczynnej blokady liniowej

Szanweber Cezary, Jałmużna Jan

Zwrotnia linowa kolei szynowej

228 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Piotrków Trybunalski

Szanweber Cezary, Jałmużna Jan

Zespół krążków, prowadzących linę

227 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Piotrków Trybunalski

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 131

Lp.

Zgłaszający uprawniony

Miejscowość

Jasło

Gliwice

Katowice

243 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG 244 Fabryka Maszyn FAMUR S.A.

245 Fabryka Maszyn FAMUR S.A.

246 Fabryka Maszyn FAMUR S.A.

Zabrze

Gostynin

Gdańsk

Chrzanów

250 ELGO Lighting Industries S.A.

251 Centrum Badawczo‑Wdrożeniowe UNITEX Sp. z o.o.

252 Fabryka Maszyn Budowlanych i Lokomotyw BUMAR‑FABLOK S.A.

Koszalin

248 Wytwórnia Części Samochodowych KOMETAL Sp. z o.o. 249 DOZUT‑TAGOR Sp. z o.o.

247 Zabrzańskie Zakłady Mechaniczne S.A. Zabrze

Zduńska Wola

242 IZODOM 2000 POLSKA Sp. z o.o.

241 LEAR CORPORATION POLAND Sp. z o.o. Mielec

240 Zakłady Tworzyw Sztucznych GAMRAT S.A.

Tytuł

Twórca

Kompozycja plastyfikowanego PVC, zwłaszcza Tokarz Karol, Karpiński Ryszard, dla nośnych, spodnich warstw wielowarstwo- Kozioł Stefan, Adamkowski Andrzej, wych wykładzin podłogowych Twaróg Janusz, Moszczyński Wojciech, Bałon Janina, Byczek Halina, Sepioł Jacek Masa bitumiczna tłumiąca lekka, zwłaszcza Gradowski Marek, Twardo Paweł, dla blach karoseryjnych pojazdu Adamczyk Zygmunt Przewiązka modułowego pustaka styropiano- Wójcik Andrzej wego Urządzenie do lokowania kamienia w wyrobi- Szkudlarek Zbigniew, Grynkiewicz skach górniczych ‑Bylina Beata, Turejko Wiesław Organ urabiający kombajnu górniczego Czużow Wasilij, Płonka Rudolf, Knyć Józef, Sok Henryk, Styrski Bogusław, Musioł Czesław Przekładnia zębata, modułowa, zwłaszcza do Knyć Józef, Sok Henryk, układu napędowego kombajnu górniczego Gwiaździński Paweł, Płonka Rudolf, Styrski Bogusław Wskaźnik poziomu oleju przekładniowego Knyć Józef, Sok Henryk, w przekładni obiegowej, zwłaszcza ciągnika Gwiaździński Paweł, Płonka Rudolf, kombajnu górniczego Styrski Bogusław Zespół pompowy wody Kusak Edward, Karowiec Krzysztof, Sedlaczek Janusz, Skrzypiec Andrzej, Sławek Kazimierz Pompa hydrauliczna, wielotłokowa, zwłaszcza Skuła Józef wysokiego ciśnienia Warstwowa powłoka ochronna tłoczyska lub Wencel Henryk, Płonka Zbigniew, rdzennika siłownika hydraulicznego Pawełek Mariusz, Skowroński Marek Raster oprawy świetlówkowej Kaszkiel Grzegorz, Rudkiewicz Tomasz Andrzej Układ instalacji do odgazowywania i uzupeł- brak danych niania wody sieciowej w zładzie ciepłowniczym Układ badania zaworów rozrządczych oraz sta- Dyląg Władysław, Haduch Józef, nowisko badania zaworów rozrządczych Hodorowski Janusz, Smolana Andrzej

Numer Patentu

Data udzielenia patentu

WUP nr 8/ sierpień 2007

WUP nr 8/ sierpień 2007 WUP nr 8/ sierpień 2007 WUP nr 8/ sierpień 2007 WUP nr 8/ sierpień 2007

WUP nr 8/ sierpień 2007

195135 MKP – G, F, B

195178 MKP – F

195095 MKP – F

195312 MKP – F

195190 MKP – F

195161 MKP – F

WUP nr 8/ sierpień 2007

WUP nr 8/ sierpień 2007 WUP nr 8/ sierpień 2007

WUP nr 8/ sierpień 2007

195060 MKP – F, G WUP nr 8/ sierpień 2007

195059 MKP – F

195115 MKP – E

195024 MKP – E

195018 MKP – E

195282 MKP – C

195047 MKP – C

132 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Wierzchowie

Toruń

Katowice

Rzeszów

Ozorków

Katowice

Wadowice

Barak

Kraków

Warszawa

Barak

Bielsko‑Biała

253 GONDEK Sp. z o.o.

254 APATOR S.A.

255 ELEKTROBUDOWA S.A.

256 ZELMER S.A.

257 HTL‑STREFA S.A.

258 Zakłady Metalurgiczne SILESIA S.A. Grupa IMPEXMETAL S.A.

259 PACK PLUS Sp. z o.o. Sp.k.

260 PACK PLUS Sp. z o.o. Sp.k.

261 SIGMA S.A.

262 Zakład Realizacyjno‑Projektowy Obiektów Ochrony Ekologicznej EKO‑PAR Sp. z o.o. 263 ENERGOMAR – NORD Sp. z o.o.

264 SIGMA S.A.

265 OMEGA Engineering Sp. z o.o.

Pawińska Edyta

Łaskawiec Jerzy, Walkowiak Roman, Krzywoszyński Wacław, Gadowski Jacek, Pawluczuk Ryszard, Nowak Wojciech, Bis Zbigniew, Majchrzak ‑Kucęba Izabela, Maślanka Jacek Zespół urządzeń do transportu materiałów Krzemień Zbigniew, Dygdała sypkich Wojciech, Radomski Fryderyk, Kluka Jerzy, Bednarczyk Wacław, Hajduk Jan Urządzenie do odolejania cieczy Szałapak Irmina, Strzelski Józef, Aksamit Wojciech, Maślanka Piotr

Sposób otrzymywania zeolitów z popiołów lotnych, zwłaszcza pochodzących ze spalania paliw węglowych w kotłach fluidalnych i pyłowych

WUP nr 8/ sierpień 2007 WUP nr 8/ sierpień 2007

WUP nr 8/ sierpień 2007 195324 MKP – A WUP nr 9/ wrzesień 2007 195494 MKP – A WUP nr 9/ wrzesień 2007 195433 MKP – B, C WUP nr 9/ wrzesień 2007

195269 MKP – H

195311 MKP – H

195444 MKP – C, B WUP nr 9/ wrzesień 2007

195339 MKP – B, E WUP nr 9/ wrzesień 2007

195545 MKP – C, B WUP nr 9/ wrzesień 2007

WUP nr 9/ wrzesień 2007

WUP nr 9/ wrzesień 2007 195470 MKP – B WUP nr 9/ wrzesień 2007 195338 MKP – B, E WUP nr 9/ wrzesień 2007

Kucz Bernard, Pawlicha Stanisław, Spyra Marek, Napióra Tomasz, Lejkowski Jacek, Gaś Henryk, Cebula Jacek, Folwarczny Kazimierz, Śliwa Antoni Pawińska Edyta 195469 MKP – B

Czernecki Andrzej, Sarna Wojciech

Kwiatek Ireneusz, Buczek Andrzej, Lebuda Waldemar, Krauze Piotr, Kubański Ryszard Kanios Piotr, Dróżdż Andrzej, Widłok Adam Biaduń Andrzej, Piejko Stanisław

Gondek Ryszard, Gondek Katarzyna 195107 MKP – G

Bochen Artur, Szyszka Artur, Bladyniec Kazimierz, Hajduk Jan, Lisiecki Krzysztof Ruchoma przysłona do uszczelnienia szczelin Parnicki Władysław, Turbak Andrzej 195341 MKP – B zasypowych zbiorników

Mechanizm zapadkowy

Uchwyt transportowy do butelek

Urządzenie nakłuwające ze zmienianą głębokością nakłucia Sposób wytwarzania płaskich wyrobów walcowanych, zwłaszcza taśm i blach dla budownictwa ze stopów cynku oraz układ urządzeń do wytwarzania płaskich wyrobów dla budownictwa Uchwyt transportowy do butelek

Stojak dla ręcznego robota kuchennego

Układ elektronicznego przekaźnika upływowego, zwłaszcza dla sieci energetycznych zakładu przeróbki mechanicznej węgla Złącze elektryczne

Ekran akustyczny

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 133

Wałbrzych, Katowice

Starogard Gdański, Gdańsk

Starogard Gdański, Warszawa

Jasło, Kraków

268 Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA S.A., Politechnika Gdańska

269 Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA S.A., Instytut Farmaceutyczny

270 Rafineria Jasło S.A., Instytut Technologii Nafty im. prof. St. Pilata

271 Rafineria Jasło S.A., Instytut Technologii Nafty im. prof. St. Pilata

272 Rafineria Jasło S.A., Instytut Technologii Nafty im. prof. St. Pilata

273 Rafineria Jasło S.A., Instytut Technologii Nafty im. prof. St. Pilata

Miejscowość

267 Zakłady Urządzeń Technicznych WAMAG S.A., Łuszczewski Wiesław

Zgłaszający uprawniony

Dąbrowica

Lp.

266 KLIMAPOL Sp. z o.o. j.v.

Tytuł

Twórca

Łuszczewski Wiesław

Lossman Olgierd, Góźdź Jan

Numer Patentu

195421 MKP – C

Steinmec Franciszek, Zajezierska 195511 MKP – C Anna, Folcik Józef, Stygar Ryszard, Bialik Robert, Siwiec Andrzej, Woś Tomasz

Steinmec Franciszek, Zajezierska 195514 MKP – C Anna, Folcik Józef, Stygar Ryszard, Bialik Robert, Siwiec Andrzej, Woś Tomasz

WUP nr 9/ wrzesień 2007

195455 MKP – C, WUP nr 9/ A wrzesień 2007

195327 MKP – B, WUP nr 9/ E wrzesień 2007

Koncentrat dodatków do olejów hydraulicz- Steinmec Franciszek, Zajezierska 195352 MKP – C nych Anna, Folcik Józef, Stygar Ryszard, Bialik Robert, Siwiec Andrzej, Woś Tomasz

Olej hydrauliczny

Data udzielenia patentu

195412 MKP – C, F WUP nr 9/ wrzesień 2007

Koncentrat dodatków do olejów hydraulicz- Steinmec Franciszek, Zajezierska 195513 MKP – C nych Anna, Folcik Józef, Stygar Ryszard, Bialik Robert, Siwiec Andrzej, Woś Tomasz

Dzikowska Jadwiga, Bober Leszek, Landsberg Justyna, Falkowski Cezariusz, Roznerski Zdzisław, Marczak Barbara, Kempa Arnold

Sposób otrzymywania lo)fenylo]‑1‑metylo‑3‑n Achmatowicz Osman, Balicki ‑propylo‑1,6‑dihydro‑7 Roman, Chmielowiec Urszula, Zaworska Alicja, Szelejewski Wiesław, Magiełka Stanisław, Głowacka Anna, Wysoczyńska Maria,

Sposób wytwarzania kwasu 4‑amino‑1‑hydro Rachoń Janusz, Sowiński Piotr, ksybutano‑1,1‑bisfosfonowego oraz jego soli Dembkowski Leszek, Magiełka monosodowej Stanisław, Chyła Roman, Rynkiewicz Robert, Makowiec Sławomir, Przychodzeń Witold

Układ urządzeń zwałująco‑ładujących

Sposób suszenia osadów ściekowych

134 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

286 Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Katowice Górnictwa EMAG

Kłodzko

Układ elektryczny zabezpieczenia upływowego Sznura Rudolf, Jędruś Tadeusz, Jarosz Jan, Wąsiński Feliks

Kowalski Zbigniew, Bednarowicz Piotr

Brzezina Jan, Jarosz Jan, Kowalski Zbigniew, Sarna Wiesław

Sposób oraz układ pomiarowy do oceny stanu Florkowski Marek izolacji

Bocznik do taśmy bimetalowej i zespół wyłą- O’Keefe Thomas G., Arvidson Alan czający cieplny z bocznikiem do taśmy bime- L., Fulton James talowej

Warszawa

281 ABB Sp. z o.o.

195344 MKP – H

195504 MKP – H

195331 MKP – H

195330 MKP – H

195345 MKP – H

195364 MKP – G

Komorowo‑filarowy system eksploatacji złóż Kosiorowski Alfred, Kosior 195548 MKP – E minerałów użytecznych Aleksander, Kobziński Jan, Butra Jan, Pytel Witold, Dębkowski Rafał

285 GE POWER CONTROLS POLSKA Sp. z o.o.

Wrocław

280 KGHM CUPRUM Sp. z o.o. – Centrum Badawczo Rozwojowe

195523 MKP – E

195387 MKP – E

Sposób udostępniania złóż minerałów użytecz- Kosiorowski Alfred, Kosior 195381 MKP – E nych Aleksander, Kobziński Jan, Butra Jan, Pytel Witold, Dębkowski Rafał

Układ sterowania napędu elektromagnesowe- Brzezina Jan, Jarosz Jan, Kowalski go stycznika Zbigniew, Sarna Wiesław

Wrocław

279 KGHM CUPRUM Sp. z o.o. – Centrum Badawczo Rozwojowe

Sposób rozpoznania złoża minerałów użytecz- Kosiorowski Alfred, Rożek Robert, nych Kobziński Jan, Kosior Aleksander

284 Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Katowice Górnictwa EMAG

Wrocław

278 KGHM CUPRUM Sp. z o.o. – Centrum Badawczo Rozwojowe

Zawiesie rusztowania dla deskowania płyty Lewandowski Waldemar, pomostowej w mostach zespolonych stalowo Sturzbecher Krzysztof, Mądry ‑betonowych Ryszard

Układ sterowania stycznika próżniowego

Płock

277 Płockie Przedsiębiorstwo Robót Mostowych S.A.

195510 MKP – C WUP nr 9/ wrzesień 2007

195401 MKP – C, WUP nr 9/ A wrzesień 2007

WUP nr 9/ wrzesień 2007

Kaseta ekspresyjna, dwucistronowy wektor Małecki Maciej, Janik Przemysław, 195457 MKP – C, WUP nr 9/ plazmidowy, środek farmaceutyczny oraz ich Przybyszewska Małgorzata, A wrzesień 2007 zastosowanie Mostowska‑Waś Irena

Heczko Piotr, Strus Magdalena, Żarnowski Janusz, Szpakowska Halina, Jędrzejewska Anna, Grzybek Teofila Danuta, Boroch Helena, Śnieżko Antoni Marek, Magda Zbigniew

283 Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Katowice Górnictwa EMAG

Starogard Gdański

276 Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA S.A.

Nowy szczep bakterii Lactobacillus rhamnosus 573L/2 i kompozycja farmaceutyczna zawierająca nowy szczep bakterii Lactobacillus rhamnosus 573L/2

Stycznik próżniowy

Lublin

275 BIOMED Wytwórnia Surowic i Szczepionek Sp. z o.o.

Szczep bakterii kwasu mlekowego i sposób Heczko Piotr, Strus Magdalena, wytwarzania pierzgi Wątek Barbara, Rząca Jan

282 Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Katowice Górnictwa EMAG

Dobczyce ‑Brzączowice, Kraków

274 Przedsiębiorstwo Pszczelarskie APIPOL‑KRAKÓW Sp. z o.o., PROLAB Sp. z o.o.

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 135

Jelenia Góra

Olsztyn

Węgierki k/Wrześni

Warszawa

Bielsko‑Biała

295 RUN Polsko‑Amerykańska Sp. z o.o.

296 Fabryka Wsporników EUR NEPA Sp. z o.o.

297 ABB Sp. z o.o.

298 GESTIND Poland Sp. z o.o.

299 GESTIND Poland Sp. z o.o.

300 GESTIND Poland Sp. z o.o.

292 Zakłady Pomiarowo‑Badawcze Gliwice Energetyki ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. 293 Sanockie Zakłady Przemysłu Sanok Gumowego STOMIL SANOK S.A. 294 Zakłady Azotowe PUŁAWY S.A. Puławy

291 Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne JELFA S.A.

De Filippo Emilio

Zespół blokady bezwładnościowej, zwłaszcza De Filippo Emilio elementów wyposażenia kabiny samochodu

Zamknięcie schowka

Weterynaryjny środek leczniczy przeciwko Gromek Krystyna, Oleszczuk drobnoustrojom chorobotwórczym ‑Okoniewska Inga, Okoniewska Ewa, Okoniewski Dariusz, Okoniewski Piotr Środek farmaceutyczny w postaci żelu do sto- Pietrzykowski Dariusz, Janik sowania miejscowego w leczeniu chorób Pelagia, Potrykus Andrzej, przyzębia Przybylski Franciszek, Gogo ‑Kosiorek Jolanta Osadnik żużla Kondratowicz Gwidon, Grzegorzyca Piotr Tłoczek do cylindrycznej ampułki do medycz- Zelek Jan, Matyjasik Kazimiera, nych iniektorów penowych Mermer Anna, Dronka Andrzej Zespół rynny wyrzutowej i płyty czołowej Dobrowolski Jacek, Rybak Marian, wirówki Polak Kazimierz Urządzenie do przecinania, zwłaszcza kolb Sawicki Zbigniew kukurydzy Sposób wykonywania wyprasek, zwłaszcza Nerger Dieter, Nowak Janusz z materiału lignocelulozowego oraz pokrywa górna matrycy, zwłaszcza matrycy do wykonywania wyprasek z materiału lignocelulozowego Sposób prowadzenia procesu zalewania form Saj Piotr, Sekuła Robert, Kaczmarek odlewniczych Karol Podłokietnik siedzenia pojazdu De Filippo Emilio

Bielawa

Wcisło Krzysztof

Obudowa elektroenergetyczna z wentylacją

Przygórze

Twórca Kubański Ryszard, Krauze Piotr, Szlosek Robert, Chodakowski Adam, Kwiatek Ireneusz Kempa Mieczysław

Ostrzeszów

Tytuł

288 Fabryka Aparatury Elektrycznej EMA ‑ELFA Sp. z o.o. Grupa Elektrim 289 Zakład Produkcji Automatyki Sieciowej S.A. 290 Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Okoniewscy VETOS‑FARMA Sp. z o.o.

Miejscowość Układ elektryczny wielofunkcyjnego programowalnego rozrusznika, zwłaszcza kopalnianego dla silników maszyn górniczych Układ zasilający hamulca prądu stałego

Zgłaszający uprawniony

Toruń

Lp.

287 APATOR S.A.

Numer Patentu

Data udzielenia patentu

WUP nr 10/ październik 2007

WUP nr 9/ wrzesień 2007 WUP nr 9/ wrzesień 2007 WUP nr 10/ październik 2007

WUP nr 9/ wrzesień 2007

195848 MKP – B

195847 MKP – B

195846 MKP – B

195836 MKP – B

WUP nr 10/ październik 2007 WUP nr 10/ październik 2007 WUP nr 10/ październik 2007 WUP nr 10/ październik 2007

195573 MKP – B, F WUP nr 10/ październik 2007 195601 MKP – A WUP nr 10/ październik 2007 195631 MKP – B WUP nr 10/ październik 2007 195769 MKP – B WUP nr 10/ październik 2007 195618 MKP – B WUP nr 10/ październik 2007

195665 MKP – A

195593 MKP – A

195354 MKP – H

195441 MKP – H

195442 MKP – H

136 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Poznań

Bukowno

Kędzierzyn‑Koźle, Kędzierzyn‑Koźle

Pustków

Lublin

303 Instytut Pojazdów Szynowych TABOR

304 Przedsiębiorstwo ARKOP Sp. z o.o.

305 Bolesław Recycling Sp. z o.o.

306 Bolesław Recycling Sp. z o.o.

307 ICSO CHEMICAL PRODUCTION Sp. z o.o., Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej BLACHOWNIA

308 Zakłady Tworzyw Sztucznych ERG w Pustkowie S.A.

309 BIOMED Wytwórnia Surowic i Szczepionek Sp. z o.o.

301 Maciej Kowalski Specjalistyczny Zakład Łódź Tapicerstwa Komunikacyjnego TAPS 302 TABOR SZYNOWY Opole S.A. Opole Fotel, zwłaszcza do środków transportu Lindner Tomasz publicznego Urządzenie blokujące Zdunek Stanisław, Drabarek Bogdan Aparat sprzęgowy do łączenia naczep drogo- Medwid Marian, Sienicki Adam, wych na wózku szynowym Madej Jerzy, Krawczyk Jacek, Szerbart Ryszard Sposób wytwarzania tlenowych związków meta- brak danych li, korzystnie siarczanów metali, w tym siarczanu potasowego z odpadowych roztworów, zwłaszcza z odpadowego elektrolitu cynkowego Sposób otrzymywania koncentratu cynkowe- Wolff Stanisław, Mill Barbara, go w procesie przewałowym, zwłaszcza Jasiński Janusz, Indyka Mirosław, z odpadowych materiałów cynkonośnych Galicki Jan, Kosiń Zdzisław, Szotek Kazimierz, Kaszuba Henryk, Jakubowski Jacek Sposób wytwarzania granulowanego tlenku Galicki Jan, Mill Barbara, Wolff cynku oraz układ urządzeń do wytwarzania Stanisław, Orlicz Jerzy, Stasik granulowanego tlenku cynku Tadeusz, Utracki Roman, Indyka Mirosław, Jasiński Janusz, Ochab Bogusław, Czekaj Jerzy, Kosiń Zdzisław, Jakubowski Jacek Sposób wytwarzania żywicy mocznikowej Hehn Zygmunt, Gniady Jan, Zowade Janusz, Nowak Wojciech, Hariasz Janusz, Ponikowska‑Pajor Krystyna, Waszczyk Krzysztof, Żółtański Antoni, Strzelczyk Krzysztof, Krut Marian, Mosio ‑Mosiewski Marek Sposób preakcelerowania nienasyconych Motak Agnieszka, Kozak Artur, żywic poliestrowych Tarnawski Wiesław, Uzar Jan, Podulka Tomasz, Rokosz Grzegorz Nowy szczep bakterii Lactobacillus rhamnosus Heczko Piotr, Strus Magdalena, 573L/3 i kompozycja farmaceutyczna zawiera- Żarnowski Janusz, Szpakowska jąca nowy szczep bakterii Lactobacillus rham- Halina, Jędrzejewska Anna, nosus 573L/3 Grzybek Teofila Danuta, Boroch Helena, Śnieżko Antoni Marek, Magda Zbigniew 195656 MKP – C

195719 MKP – C

195652 MKP – C

195765 MKP – C

195766 MKP – C

195852 MKP – C

195553 MKP – B

195857 MKP – B

195798 MKP – B

WUP nr 10/ październik 2007

WUP nr 10/ październik 2007 WUP nr 10/ październik 2007 WUP nr 10/ październik 2007

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 137

Zgłaszający uprawniony

Miejscowość

Tytuł

Warszawa

Zielona Góra

318 SATEL S.A.

319 Lubuskie Zakłady Aparatów Elektrycznych LUMEL S.A. 320 Wytwórnia Wyrobów Papierowych WORWO Sp. z o.o.

Wąbrzeźno

Bydgoszcz

317 Elda‑Eltra Elektrotechnika S.A.

Katowice

Sędziszów Małopolski, Kraków Rawicz

Gliwice

314 Wytwórnia Filtrów PZL‑SĘDZISZÓW S.A., Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki 315 Zakład Urządzeń Gazowniczych GAZOMET Sp. z o.o. 316 Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o.

Sosnowiec, Kraków

312 Kopalnia Węgla Kamiennego KAZIMIERZ‑JULIUSZ Sp. z o.o., Akademia Górniczo‑Hutnicza im. St. Staszica 313 EUROMETAL H.K.P. S.A. Kalarus Zdzisław, Giemza Janusz, Głuch Piotr, Madeja Wojciech Wkład filtracyjny cieczy roboczych, zwłaszcza Marciniec Zygmunt, Majka Andrzej, do filtra paliwa w silniku spalinowym o zasila- Siuta Tadeusz, Zabłocki Marian, niu wtryskowym Szlachta Zygmunt, Sowa Kazimierz Kurek kulowy i klucz do kurka kulowego Kapczyński Przemysław, Wróblewski Marek, Włodarczyk Marian Układ uszczelnień obrotowego regeneracyjne- Grucza Ginter, Pikuła Władysław go podgrzewacza powietrza i sposób uszczelniania obrotowego regeneracyjnego podgrzewacza powietrza Mechanizm przełączający łącznika elektrycz- Burzyński Tadeusz, Ziółkowski nego Roman Gniazdo abonenckie do systemów telewizji Straszewski Jerzy, Pawłowicz Jan kablowej oraz antenowych instalacji zbioro- Janusz, Tomal Zbyluta, Mirkowski wych i indywidualnych Henryk Tablicowy przyrząd pomiarowy Statuch‑Chmielnik Elżbieta, Mróz Janusz, Nowak Piotr Sposób wykonywania tekturki instalującej brak danych worek filtracyjny w odkurzaczu oraz tekturka instalująca worek filtracyjny w odkurzaczu

Kotew linowa

Żory

Twórca

311 Zakład Usługowo‑Handlowy TERMOSPEC Sp. z o.o.

Nowy szczep bakterii Lactobacillus rhamnosus 573L/1 i kompozycja farmaceutyczna zawierająca nowy szczep bakterii Lactobacillus rhamnosus 573L/1

Heczko Piotr, Strus Magdalena, Żarnowski Janusz, Szpakowska Halina, Jędrzejewska Anna, Grzybek Teofila Danuta, Boroch Helena, Śnieżko Antoni Marek, Magda Zbigniew Układ chłodniczy powietrza, zwłaszcza pod- Dziurzyński Wacław, Korzuch ziemnych wyrobisk górniczych Henryk, Łuska Piotr, Nawrat Stanisław, Nowak Bernard, Roszkowski Janusz, Tajduś Antoni, Szablitzky Otto Złącze podawarki kombajnu chodnikowego Krauze Krzysztof, Jankowski z podajnikiem zgrzebłowym Zbigniew, Bargieł Andrzej

Lublin

Lp.

310 BIOMED Wytwórnia Surowic i Szczepionek Sp. z o.o.

Numer Patentu

Data udzielenia patentu WUP nr 10/ październik 2007

WUP nr 10/ październik 2007

WUP nr 10/ październik 2007 WUP nr 10/ październik 2007

195856 MKP – H, G WUP nr 10/ październik 2007 195909 MKP – A WUP nr 11/ listopad 2007

195811 MKP – H

195843 MKP – H

195858 MKP – F

195691 MKP – F

WUP nr 10/ październik 2007 195855 MKP – F, B WUP nr 10/ październik 2007

195595 MKP – E

195608 MKP – E

195687 MKP – E, F WUP nr 10/ październik 2007

195657 MKP – C

138 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Pieńków

Starogard Gdański, Warszawa

Dobrów

Polkowice

Koszalin, Naramice

Kraków

325 ADAMED Sp. z o.o.

326 Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA S.A., Instytut Farmaceutyczny

327 PROGRESS ECO S.A.

328 MWM ELEKTRO Sp. z o.o.

329 Przedsiębiorstwo Inżynierii Środowiska EkoWodrol Sp. z o.o., Szuster Mirosław 330 HSK DATA Ltd. Sp. z o.o.

333 Centrum Naukowo‑Produkcyjne Warszawa Elektroniki Profesjonalnej RADWAR S.A. Warszawskie Zakłady Radiowe RAWAR

332 Fabryka Wodomierzy POWOGAZ S.A.

Czechowice ‑Dziedzice Poznań

Słupsk

324 PLAST‑BOX S.A.

331 SKOFF Sp. z o.o.

Czytnik parkingowy

Katowice

323 HYDROBUDOWA ŚLĄSK S.A.

Kopecki Marian, Liskiewicz Marek, Pasławski Wojciech, Półtorak Stanisław, Suchowiak Marek, Wysocki Marek Zestaw do mocowania szyby osłonowej Skiba Krzysztof w lampie zwłaszcza meblowej Komora pomiarowa przepływomierza skrzydeł- Chróstny Józef, Spławski Leszek kowego, zwłaszcza wodomierza Hybrydowy układ antenowy radaru wtórnego, Borejko Marek, Alechno Stanisław zwłaszcza w systemie identyfikacji „swój‑obcy”

Zawór zwrotny z kulowym elementem zamy- Szuster Mirosław kającym

Kraków

WUP nr 11/ listopad 2007

WUP nr 11/ listopad 2007 WUP nr 11/ listopad 2007 WUP nr 11/ listopad 2007

WUP nr 11/ listopad 2007

WUP nr 11/ listopad 2007 195948 MKP – G WUP nr 11/ listopad 2007 195962 MKP – G, H WUP nr 11/ listopad 2007

196018 MKP – F

195920 MKP – F

195924 MKP – F

Borkowski Krzysztof T., Dziedzic 195966 MKP – A Stanisława, Grodzki Henryk, Pietrzak Anna, Mroczek Mirosława, Matusewicz Wojciech Tabletka musująca z mleczanem wapnia i spo- Okularczyk Marcin 196058 MKP – A sób wytwarzania tabletek musujących z mleczanem wapnia Organ zgarniający w płaskodennych oczysz- Mikucki Jacek, Deditius Jan, 196035 MKP czalniach ścieków Kasprzak Edward, Gabrielczyk – B, E, C Marek, Wilk Edward Zespół obrzeżowy pojemników zamykanych Preis Franciszek 195941 MKP – B pokrywą Sposób wytwarzania krystalicznego dihydratu Wieczorek Maciej, Stawiński 195879 MKP – C azytromycyny Tomasz Nowe peptydy – analogi ludzkiego hormonu Izdebski Jan, Kunce Danuta, 195917 MKP – C, A uwalniającego hormon wzrostu Orłowska Alicja, Witkowska Ewa, Szelejewski Wiesław, Kutner Andrzej, Bańkowski Krzysztof, Frąckiewicz Elżbieta Stal konstrukcyjna mikrostopowa o podwyż- Kusiak Henryk, Sawicz Józef, 196049 MKP – C szonej odporności na ścieranie Jamski Paweł Sposób przebudowy maszyny wyciągowej Grzymala Marian 196043 MKP – E, B Preparat farmaceutyczny przeciwbólowy

322 PLIVA Kraków, Zakłady Farmaceutyczne S.A.

321 Zakłady Farmaceutyczne POLFA‑ŁODŹ Łódź S.A.

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 139

Zespół napędowy do urządzeń gospodarstwa Boćko Tadeusz, Dymek Marek, domowego Jankisz Piotr, Kotowicz Tadeusz, Żołdak Władysław Przyrząd do nakłuwania ze wskazaniem nasta- Wyszogrodzki Wojciech wionej głębokości nakłucia Przyrząd do nakłuwania z nastawianiem głębo- Sarna Wojciech, Wyszogrodzki kości nakłucia Wojciech Preparat farmaceutyczny o działaniu przeciw- Borkowski Krzysztof T., Dziedzic zapalnym i przeciwgorączkowym, zawierający Stanisława, Grodzki Henryk, kwas acetylosalicylowy, sole wapniowe Pietrzak Anna, Majewska‑Białasik i witaminę C Elżbieta, Szymański Andrzej, Sobieszek Krystyna, Markiewicz Iwona Sposób zmniejszenia intensywności wypływu Wolny Antoni, Pliszka Krzysztof, środka gaśniczego w urządzeniach gaśniczych Czyżewski Krzysztof sprzętu elektronicznego Filtr dynamiczny do cieczy Wasyłeczko Zenon, Bojko Nikołaj Zelmanowicz Sposób wytwarzania mieszanek z materiałów Chmielowiec Kazimierz, Czajkowski sypkich Ryszard, Dziedzic Witold, Semeniuk Władysław, Gryglak Roman, Piątkowski Wiesław, Pietrow Wasili, Turbiarz Henryk

Rzeszów

Ozorków

Łódź

Siemianowice Śląskie

Mysłowice

Tarnobrzeg

340 HTL‑STREFA Sp. z o.o.

341 HTL‑STREFA Sp. z o.o.

342 Zakłady Farmaceutyczne POLFA‑ŁÓDŹ S.A.

343 Katowickie Zakłady Wyrobów Metalowych S.A.

344 HERT Sp. z o.o.

345 Zakłady Chemiczne SIARKOPOL Tarnobrzeg Sp. z o.o.

brak danych

Zabielacz

Ustroń

Twórca

Ustroń

Budy Grzybek

336 KWAZAR CORPORATION Sp. z o.o.

Tytuł Wkładka bezpiecznikowa z topikiem pasko- Ossowicki Józef, Ćwidak Krzysztof, wym Kowalski Jerzy, Folański Jan, Gutowski Wiesław, Rudowski Robert, Masłowski Wiesław Przyłącze do mocowania topików równole- Drężek Wiesław głych nawiniętych na wspornik izolacyjny Ręczny aplikator nawozów Ossowski Witold, Dubielecki Andrzej Zabielacz brak danych

337 Mokrysz Teresa – Firma Produkcyjno ‑Usługowo‑Handlowa MOKATE 338 Mokrysz Teresa – Firma Produkcyjno ‑Usługowo‑Handlowa MOKATE 339 ZELMER S.A.

Warszawa

Miejscowość

335 ABB Sp. z o.o.

Zgłaszający uprawniony

Pułtusk, Warszawa

Lp.

334 Fabryka Sprzętu Elektrotechnicznego POLAM PUŁTUSK S.A., Instytut Elektrotechniki

Numer Patentu

196199 MKP – B

196271 MKP – B

196342 MKP – A

196406 MKP – A

196285 MKP – A

196284 MKP – A

196297 MKP – A

196353 MKP – A

196351

196073 MKP – A

195880 MKP – H

195874 MKP – H

Data udzielenia patentu

WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007

WUP nr 12/ grudzień 2007

WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007

WUP nr 11/ listopad 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007

WUP nr 11/ listopad 2007

140 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Alwernia

Puławy, Warszawa

Wrocław

352 Zakłady Chemiczne ALWERNIA S.A.

353 Zakłady Azotowe PUŁAWY S.A., Instytut Chemii Przemysłowej im. prof. Ignacego Mościckiego

354 Przedsiębiorstwo Produkcji Farmaceutycznej HASCO – LEK S.A. 355 Przedsiębiorstwo Produkcyjno ‑Wdrożeniowe IFOTAM Sp. z o.o. 356 MITTAL STEEL Poland S.A.

Katowice

Łódź

Radom

Kędzierzyn‑Koźle

Poznań

Wrocław

Białystok

Rudki

351 International Tobacco Machinery Poland Ltd.

346 Zakład Urządzeń Metalowych METAL ‑CHEM A. Pocheć, L. Szymański, M. Aplas Sp.j. 347 Fabryka Przyrządów i Uchwytów BISON‑BIAL S.A. 348 BOMBARDIER TRANSPORTATION Polska Sp. z o.o. 349 Poznańskie Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego Poznań S.A. 350 Fabryka Aparatury i Urządzeń FAMET S.A. Kulikowski Tadeusz, Gajdziński Janusz, Piekarski Anatol Suwalski Ryszard Maria, Sosiński Andrzej, Gajewski Edward Suwalski Ryszard Maria

Antoniewicz Jerzy

Urządzenie do transportu osadów z piaskowni- Szal Andrzej, Orzech Krzysztof, ka w oczyszczalni ścieków Szwed Wojciech, Woźniak Krzysztof Sposób oddzielania strumieni przemieszczają- Sikora Leszek, Owczarek Radosław cych się wielowarstwowych stosów elementów prętopodobnych oraz urządzenie zaworowe do oddzielania strumieni przemieszczających się wielowarstwowych stosów elementów prętopodobnych Sposób wytwarzania trójpolifosforanu sodu Zorska Edwarda, Cholewa Janusz, o wysokim ciężarze nasypowym Gadomski Zbigniew, Olech Mirosław Sposób wytwarzania wodoronadtlenku mocz- Pajer Tomasz, Capała Wiesław, nika Michalska Magdalena, Ratajczak Włodzimierz, Wielicka Jolanta, Ptasiewicz‑Malinowska Anna, Jędrych Tomasz, Minda Dariusz, Kaniewska Bożena Sposób wytwarzania chlorowodorku benzyda- Han Stanisław miny Sposób wytwarzania pochodnych kwasów Kłosiński Paweł Stanisław, hydroksymetylenobisfosfonowych Szczęsny Jerzy Zygmunt Sposób wytwarzania kompozytu opartego na Woliński Jacek, Balak Czesław, uwodnionych, drobnoziarnistych odpadach Kaszewski Wiesław, Zimmer Marian, żelazonośnych Drzymała Zygmunt, Hryniewicz Marek, Maćków Edward, Bocho Jan, Olszowski Stanisław, Łuczyński Ryszard, Kostro Jerzy

Urządzenie do płukania i odwadniania rozdrobnionych tworzyw sztucznych w procesie recyklingu Zespół oprawki szybkoobrotowej i sposób wyważania zespołu oprawki szybkoobrotowej Rama wózka pojazdu szynowego, zwłaszcza do wagonów towarowych Wózek dwuosiowy WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007

196287 MKP – B

WUP nr 12/ grudzień 2007

WUP nr 12/ grudzień 2007 196357 MKP – C, A WUP nr 12/ grudzień 2007 196270 MKP – C WUP nr 12/ grudzień 2007

196109 MKP – C

196198 MKP – C

196166 MKP – C

196117 MKP – B, A WUP nr 12/ grudzień 2007

196152 MKP – B

196305 MKP – B

196349 MKP – B

WUP nr 12/ grudzień 2007

196093 MKP – B

Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP 141

Bogumiłowice

359 Wytwórnia Podkładów Strunobetonowych STRUNBET Sp. z o.o. 360 Centrum Mechanizacji Górnictwa KOMAG, Instytut Metali Nieżelaznych

Sulechów

362 MB‑PNEUMATYKA Sp. z o.o.

366 GE POWER CONTROLS POLSKA Sp. z o.o. 367 Przedsiębiorstwo Wdrożeniowo ‑Produkcyjne NEEL Sp. z o.o.

Warszawa

Kłodzko

363 Centrum Elektryfikacji i Automatyzacji Katowice Górnictwa EMAG 364 Lubuskie Zakłady Aparatów Zielona Góra Elektrycznych LUMEL S.A. 365 GE POWER CONTROLS POLSKA Kłodzko Sp. z o.o.

Katowice

361 Kompania Węglowa S.A.

Gliwice, Gliwice

Lubliniec

Miejscowość

358 Zakłady LENTEX S.A.

Zgłaszający uprawniony

Katowice

Lp.

357 Mittal Steel Poland S.A.

Tytuł

Twórca

Numer Patentu

Wielodrożny kabel zasilania

Stolarski Marek, Szubski Andrzej, Fałat Wiesław, Czyszkowski Jacek

Mechanizm uruchamiający wyłącznika elek- Castonguay Roger Neil, trycznego o nastawianiu ręcznym Christensen Dave Scot, Hassan Girish Urządzenie wyzwalające do wyłączników Reichard Matthias, Felden Walter

Obudowa wyrobisk małogabarytowych, Kwieciński Daniel, Szyguła Marek, zwłaszcza ratowniczych Senderski Juliusz, Pierewicz Lucjan, Diederichs Ryszard Sposób i urządzenie do zabezpieczania skrzy- Stachura Józef, Wardas żowania ściany z chodnikiem Aleksander, Kurpanik Michał, Dubiel Grzegorz, Jurkowski Marian, Grzenik Zenon Pneumatyczny zawór rozdzielający Bieniaszewski Andrzej, Zawartko Henryk Iskrobezpieczne urządzenie do pomiaru różnicy Korczak Ludwik, Budziszewski ciśnień Andrzej Układ wejściowy przyrządu pomiarowego Stąpel Józef

Data udzielenia patentu

WUP nr 12/ grudzień 2007

196392 MKP – H

196134 MKP – H

WUP nr 12/ grudzień 2007 WUP nr 12/ grudzień 2007

WUP nr 12/ grudzień 2007 196136 MKP – G WUP nr 12/ grudzień 2007 196315 MKP – G, H WUP nr 12/ grudzień 2007 196182 MKP – H WUP nr 12/ grudzień 2007

196240 MKP – F

196277 MKP – E

196190 MKP – E

Sposób wytwarzania kompozytu opartego na Bróg Remigiusz, Balak Czesław, 196275 MKP – C uwodnionych, drobnoziarnistych odpadach Kaszewski Wiesław, Zimmer żelazonośnych Marian, Drzymała Zygmunt, Hryniewicz Marek, Maćków Edward, Kućmierz Jerzy, Skupień Stanisław, Łędzki Andrzej Włóknina na artykuły gospodarstwa domowego Dombek Henryk, Imiełowski Józef, 196135 MKP – D Dąbrowska Elżbieta, Jędryka Agnieszka, Sojka Bożena, Makarski Józef Panel ekranu dźwiękochłonnego Studnicka Frantisek 196208 MKP – E

142 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP

Testowanie patentów

143

Michał Baranowski Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Wybrane aspekty przestrzennego rozmieszczenia firm innowacyjnych w Polsce Badania nad przestrzennymi aspektami innowacyjności prowadzone są na świecie od lat 80-tych. Ich prekursorem był znany ekonomista Michael Porter, w jego ślady wkrótce poszli także i inni, w USA i w Europie. Co więcej wykształciła się nowa gałąź badań nad innowacyjnością, tzw. geografia innowacji131, zajmująca się objaśnianiem dlaczego aktywności innowacyjne mają tendencje do przestrzennego grupowania się i wyjaśnianiem mechanizmów kryjących się za tym zjawiskiem i wpływie warunków lokalnych na innowacyjność132. Badania te wykazały m.in. istnienie istotnego związku pomiędzy badaniami naukowymi a innowacyjnością firm, tłumacząc go wpływem regionalnych systemów innowacji133, powstawaniem efektów zewnętrznych (externalities) procesów naukowo-badawczych a także wpływem innych firm. Na podstawie badań nad innowacyjnością polskich przedsiębiorstw, prowadzonych od 2005 roku przez zespół pod kierownictwem Tadeusza Baczko, można stwierdzić, że podobne zależności występują także i w Polsce. Z badań wynika, że wyraźnie występuje spillover effect powiązany z przejawami dyfuzji innowacji. Wokół ośrodków akademickich i regionów, które nie tylko posiadają duży potencjał naukowy (wyższe niż średnie nakłady na B+R, ilość instytutów badawczych, uczelni i JBR134, pracowników naukowych), ale także w których jest wysoka wartość naukowa prac badawZob. np. Feldman M.P.: The Geography of innovation, Dordrecht, Boston, London 1994; Polenske K.: The Economic Geography of Innovation, Cambridge University Press, 2007; Fadairo M., Massard N.: The geography of innovation: challenges to technology policy within regions, 2009. http://hal.archives-ouvertes.fr/docs/00/37/70/07/PDF/Fadairo-Massard-April_2009.pdf 132 Zob. Feldman M.P.: The New economics of innovation, spillovers and agglomeration: a review of empirical studies, w: Economics of innovation and New Technology, vol. 8, 1999; Innowacyjność w Polsce w ujęciu regionalnym: nowe teorie, rola funduszy unijnych i klastrów, red. nauk. S. Pangsy-Kania, K. Piech, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2008. 133 Srholec M.: A multilevel approach to geography of innovation, TIK Working Paper on Innovation Studies, updated version, Oslo 2009. 134 O jednostkach badawczo-rozwojowych i potencjale badawczym poszczególnych województw pisała M. Osęka w szesnastu wojewódzkich raportach innowacyjności wydanych w 2008 roku przez INE PAN. 131

144

Michał Baranowski

czych mierzona za pomocą metod bibliometrycznych (liczba cytowań jednego artykułu afiliowanego w danym subregionie i ogólna liczba cytowań wszystkich artykułów afiliowanych w danym regionie) tam występuje koncentracja firm o cechach innowacyjnych. Porównanie map przedstawiających potencjał naukowy135 z mapami przestrzennego rozmieszczenia firm innowacyjnych136 zamieszczonych w szesnastu regionalnych raportach innowacyjności, jakie zostały opublikowane przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN w 2008 roku wskazuje na koncentrację firm innowacyjnych w obszarach gdzie występują ośrodki badawcze137. Powstaje oczywiście pytanie czy sama koncentracja nie jest spowodowana większą ilością przedsiębiorstw wokół dużych ośrodków i podwyższoną aktywnością ekonomiczną wokół nich. Na rysunku 1 porównującym procentowy rozkład statystyczny podmiotów gospodarki narodowej do procentowego rozkładu firm innowacyjnych widoczne są niewielkie różnice, które świadczą o rzeczywistej przewadze niektórych regionów jeśli chodzi o firmy innowacyjne (choć widać że obydwa rozkłady są zbliżone). Na pierwszy plan wysuwają się województwa śląskie i mazowieckie. W pierwszym przypadku, innowacyjnych przedsiębiorstw jest aż o 27% więcej niż wynikałoby to z rozkładu statystycznego. W drugim przypadku jest to 17%, aczkolwiek województwo mazowieckie zdecydowanie dominuje w bezwzględnej ilości firm innowacyjnych – znajduje się tutaj 1/5 ich ogólnej liczby w Polsce. Powyżej średniej znajdują się także województwa kujawsko-pomorskie (15% więcej firm innowacyjnych), pomorskie (12%), wielkopolskie (10%) i małopolskie (6%). Niestety są także województwa, w których udział firm innowacyjnych jest wyraźnie mniejszy niż proporcjonalny. Najgorsze wyniki posiada województwo zachodniopomorskie (o 42% mniejszy udział procentowy) i opolskie (o 33%), trzecie w kolejności jest województwo łódzkie (o 23%). Widoczna jest dominacja regionów położonych centralnie, od Pomorza do Małopolski. Warto jednak podkreślić, że zagregowane wyniki dla poszczególnych województw wymagają ostrożności przy wyciąganiu wniosków. Poszczególne województwa są wewnętrznie bardzo zróżnicowane, jeśli chodzi zarówno o rozkład firm innowacyjnych jak i o poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. W niektórych istnieje olbrzymia dysproporcja pomiędzy głównymi ośrodkami a peryferiami (np. mazowieckie, gdzie ok. 85% firm innowacyjnych jest zlokalizowanych na obszarze aglomeracji warszawskiej), w niektórych widać istnienie silnego układu podwójnego: kujawsko-pomorskie gdzie 59% firm mieści się w Toruniu lub Bydgoszczy i lubuskie gdzie 50% firm zlokalizowanych jest w Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze (w tych przypadkach są to miasta, które pełnią rolę głównych ośrodków administracyjnych województw). W niektórych natomiast dyspersja jest bardzo duża przy niewielkim 135 Zob. Olechnicka A., Płoszaj A.: Polska nauka w sieci? Przestrzeń nauki i innowacyjności. Raport z badań, Warszawa 2008. 136 Mapy zostały opracowane przez T. Opacha. 137 Niemniej występujące odchylenia z pewnością wymagają pogłębionej analizy i podjęcia próby ich wyjaśnienia.

WYBRANE ASPEKTY PRZESTRZENNEGO ROZmIESZCZENIA FIRm INNOWACYJNYCH... 145

ich zagęszczeniu (np. warmińsko-mazurskie opolskie, podlaskie). W niektórych widać równomierne rozłożenie, co wskazuje na zrównoważony rozwój danego obszaru. Dają się też zauważyć koncentracje w pewnych częściach województw (np. wschodnia część pomorskiego lub północna województwa świętokrzyskiego). Co ciekawe dość istotną barierą jest linia Wisły138. Jest wyraźnie mniejsza ilość firm innowacyjnych na wschód od niej. Rysunek 1 porównanie procentowego rozkładu statystycznego podmiotów gospodarki narodowej i procentowego rozkładu firm innowacyjnych pomiędzy województwa zachodniopomorskie

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

wielkopolskie

lubelskie

warmińsko-mazurskie

lubuskie

świętokrzyskie

łódzkie

5% 10%

śląskie

małopolskie

15% pomorskie

mazowieckie

20% podlaskie

25%

opolskie

podkarpackie ﬁrmy innowacyjne podmioty gospodarki narodowej Źródło: Obliczenia własne oraz dane GUS. Dane dotyczące podmiotów gospodarki narodowej pochodzą z 2007 r., w: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2008 r., GUS, Warszawa 2009.

Pewne zależności tego typu widoczne są także na rysunku przedstawiającym rozkład firm innowacyjnych w zależności od wielkości miejscowości gdzie ulokowana jest siedziba (por. rys. 2). Pokazuje on między innymi jak wewnętrznie zróżnicowane są województwa i koncentrację/dekoncentrację w każdym z nich. Wyniki dla niektórych z nich są zaskakujące – w Wielkopolsce aż 21% z nich ma swoją siedzibę na terenach wiejskich, zaledwie 29% ma ją w Poznaniu, co jednakże częściowo należy wyjaśniać poprzez dużą ilość przedsiębiorstw innowacyjnych zlokalizowanych w podpoznańskich gminach (np. w gminie Tarnowo Podgórne, gdzie znajduje się ich 6,5% ogólnej liczby w województwie). Ciekawe uwagi, także pokrywające się z obserwacjami autora, a dotyczące granicznej funkcji Wisły poczynił P. Urbańczyk z IAE PAN w liście Wiślane Fatum, „Gazeta Wyborcza” z dnia 1 lipca 2009. 138

146

Michał Baranowski

Ciekawych informacji dostarczają dane w postaci zagregowanej dla całej Polski. Zwraca uwagę obecność firm nie tylko w dużych miastach. Owszem, 27% z nich jest skupionych w pięciu największych miastach (Warszawa, Kraków, Łódź, Wrocław, Poznań) a dalsze 27% w miastach dużych od 100 tys. do 500 tys. ludności. Zaskakuje przede wszystkim liczba przedsiębiorstw innowacyjnych w miastach średniej wielkości (20%) oraz na terenach wiejskich (11%). Ten ostatni fenomen tłumaczą inwestycje na terenach podmiejskich lub należących do aglomeracji największych ośrodków miejskich (co jest widoczne w wymienionym wcześniej przypadku Poznania, ale także Warszawy, Krakowa, Trójmiasta, Wrocławia i Szczecina) – ale nie do końca. Niewielka cześć jest zlokalizowana w miejscowościach, które utraciły prawa miejskie, ale spora część faktycznie znajduje się na terenach wiejskich. Interesujące jest, że w województwach położonych na terenach tzw. Ziem Odzyskanych139 na wsi, czyli na terenach głównie popegeerowskich znajduje się ich poniżej średniej (od 7% do 9% wobec średniej krajowej 11%). Duża część firm powstała tam, gdzie teoretycznie nikt się tego nie mógł spodziewać. Okazuje się, że w motcie przyświecającym badaniom INE PAN że nie należy mówić o innowacyjności państw i regionów tylko o innowacyjności ludzi jest dużo prawdy. Warto podkreślić, że nie stoi to w sprzeczności z twierdzeniem, że to wokół największych ośrodków miejskich i uniwersyteckich tworzą się innowacje. Widać, to przy uwzględnieniu starego podziału administracyjnego Polski sprzed reformy terytorialnej w 1999 roku. Zależność ta jest słabo widoczna: w zaledwie kilku przypadkach daje się zauważyć koncentrację przedsiębiorstw wokół dawnych miast wojewódzkich (np. Suwałki, Słupsk, Kołobrzeg). Przeprowadzone badania pozwalają zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt przestrzenny w badaniach innowacyjności – mianowicie klastry i inicjatywy klastrowe140. W literaturze podejmowane było szereg prób pomiaru i opisu tego zjawiska w Polsce, z których, jak na razie żaden nie wydaje się satysfakcjonujący141. Przyczyną tego wydaje się być ciągle szereg nieporoZ wyjątkiem Pomorza Zachodniego, gdzie sporo wiejskich firm innowacyjnych zlokalizowanych jest na terenie aglomeracji szczecińskiej. 140 Więcej na ten temat inicjatyw klastrowych: Brodzicki T., Dzierżanowski M., Koszarek M., Szultka S.: Przewodnik dobrych praktyk w zakresie clusteringu, IBnGR, Gdańsk 2008, s. 4–19. 141 W ostatnich latach pojawiło się dużo publikacji na temat klastrów, w tym także klastrów w Polsce. Zob. np. Oleksiuk A.: Konkurencyjność regionów a parki technologiczne i klastry przemysłowe, wyd. Branta, Warszawa 2009; Skawińska E., Zalewski R.: Klastry biznesowe w rozwoju konkurencyjności i innowacyjności regionów, PWE, Warszawa 2009; Staszewska J.: Klaster perspektywą dla przedsiębiorców na polskim rynku turystycznym, Difin, Warszawa 2009; Baranowski M.: Polskie klastry w ujęciu regionalnym, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2007 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2007, s. 51–54; Ketels Ch., Soelvels O.: Innovation clusters in 10 new member countries, Luxembourg 2006; The emergence and development of clusters in Poland, red. nauk. E. Bojar, Z. Olesiński, Difin, Warszawa 2007. 139

Wybrane aspekty przestrzennego rozmieszczenia firm innowacyjnych... 147

zumień semantycznych w tej sferze. Ważną obserwacją jest, że lokalizacja inicjatyw klastrowych nie pokrywa się z miejscami gdzie jest koncentracja firm innowacyjnych142. Niewątpliwie nasuwa to szereg pytań. Czy struktury złożone z firm niewykazujących cech innowacyjności same jako takie mogą być innowacyjne? Czy fundusze kierowane do nich nie są obarczone ryzykiem błędnej alokacji środków publicznych? W jakim stopniu te inicjatywy sprzyjają podniesieniu innowacyjności regionu i firm? Czy inicjatywa klastrowa może być zaczynem rozwoju danego obszaru i współpracy z sektorem badawczo-rozwojowym? Rysunek 2 Rozkład firm innowacyjnych w zależności od miejsca siedziby 17%

50%

22% 3%

14% 52%

27% 4% 7,8%

17,2% 50%

31,3%

29%

14%

25%

44,1%

13,6% 16,9%

11%

14,8% 11%

17% 15%

41% 14,8%

10%

10% 54%

10%

21%

16,4% 8%

14%

53%

10% 14%

32%

11%

29% 15%

Polska 27%

11%

6% 61%

miasta według liczby ludności 500 000 i więcej 100 000–500 000 50 000–100 000 10 000–50 000 poniżej 10 000 wieś

6% 13,1%

15,7% 28%

42%

68%

43,3%

28,4%

47% 8%

8,5%

3% 4%

2% 7,5% 5,2%

11%

16,9% 9%

14%

21%

18%

58,9%

9% 10%

40% 30%

11%

8,6%

10,9%

12% 8%

27%

20%

27%

Źródło: Obliczenia własne.

Powyższe zależności zaobserwować można porównując mapy firm innowacyjnych i mapę rozmieszczenia klastrów zamieszczoną na stronie internetowej PARP http://www. pi.gov.pl/Klastry/data/html/index.html 142

148

Michał Baranowski

Polskie przedsiębiorstwa powoli zmierzają w stronę gospodarki opartej na wiedzy (GOW) i przestawiają się z konkurencyjności cenowej na jakościową143. Pierwsze wyniki badań wskazują, że takie firmy są także bardziej odporne na kryzys. W związku z tym budzi się pytanie, czy regiony w których znajduje się więcej firm innowacyjnych będą się rozwijać w najbliższych latach szybciej od pozostałych czy nie, oraz na ile i w jakim natężeniu procesy innowacyjne w firmach będą miały realny wpływ na obecnie zachodzące procesy gospodarcze w kraju.

Adaptacja polskich przedsiębiorstw do rynku Unii Europejskiej, red. nauk. J. Kotow�� icz-Jawor, Key Text, Warszawa 2008. 143

Wybrane aspekty przestrzennego rozmieszczenia firm innowacyjnych... 149

Eugeniusz Lisowski Sieć Naukowa MSN

Rynek gier wideo i jego perspektywy Rozmaite rodzaje gier towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Spełniają one ważne funkcje w życiu każdego gracza. Abyśmy mogli lepiej zrozumieć mechanizm gier wideo oraz w jaki sposób wpływają one na społeczeństwo informacyjne, w którym teraz żyjemy, przyjrzyjmy się grom jako takim. Idąc za definicją słownikową, gra jest zabawą prowadzoną według pewnych zasad. Zabawa jak wiemy często powoduje u nas pewną formę relaksu, a więc odpoczynku psychicznego jak i fizycznego. Mogą stać się źródłem, dla psychologii, w postaci korzyści wzmocnienia poczucia własnej wartości (w przypadku wygranych w grze) i głębszego dotarcia informacji do nas samych. Psychologowie również traktują gry jako formę do tworzenia i wzmacniania więzi społecznych. Dzieje się to poprzez tworzenie społeczności przez ludzi pod tą samą nazwą i najczęściej symbolem, ale przede wszystkim z tymi samymi wizjami czy nawet wierzeniami nie tylko w świecie wirtualnym. Czasami dziwi fakt, że w świecie realnym współpraca pomiędzy ludźmi nie jest możliwa, a w świecie wirtualnym współpracują jak równy z równym. Rośnie społeczność internetowa, która świat wirtualny traktuje jako coś normalnego, ściśle powiązanego z ich życiem. Zjawisko to będzie odgrywać coraz większą rolę w rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Ponadto świat gier wideo odgrywa duże znaczenie w kształtowaniu się osobowości gracza, poprzez duży wybór rodzaju gier. Psychologowie przyznają grom wiodącą rolę w historii objawiania się i utwierdzania JA u dziecka i w formowaniu się jego charakteru. (…) Każda gra wzmacnia, wyostrza jakąś zdolność fizyczną lub intelektualną. Za pośrednictwem przyjemności i uporu czyni sympatycznym to, co na początku było trudne czy wyczerpujące. (…) Gra nie przygotowuje do określonego zawodu, lecz wprowadza w życie całościowo, rozwijając zdolności pokonywania przeszkód i stawiania czoła trudnościom144. Musimy sobie zdawać sprawę z tego, że przyszłość związana jest bardzo ściśle z rozwojem technologii. W opanowywaniu coraz bardziej złożonych umiejętności i procedur decyzyjnych coraz większą rolę będą miały gry edukacyjne. Ważnym aspektem dla społeczeństwa informacyjnego, oprócz przekazu informacji, jest chęć nauki, a gry wideo sprzyjają nauce. Zalety edukacyjne gier wideo to: usprawnienie umiejętności postrzegania, poprawa kojarzenia Szczechowicz R.: Przemoc w grach komputerowych a jej potencjalny wpływ na zachowanie agresywne użytkowników, Instytut Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1999, s. 6. 144

150

Eugeniusz Lisowski

faktów, poprawa logicznego myślenia, lepsze wykorzystanie i przetworzenie informacji nowo nabytej, wzrost logicznego myślenia i analizy faktów, znaczna poprawa refleksu, poprawa koordynacji wzrokowo – ruchowej, zręczność manualna, lepsza wyobraźnia przestrzenna, umiejętność planowania strategicznego, wyobraźnia, nauka podejmowania decyzji i zastanawiania się nad ich konsekwencjami. Dodatkowym atutem rozrywki jakim są gry wideo jest stworzenie nowych aparatur często opartych o urządzenia znanym na co dzień graczom. Zdecydowana większość gier, która odniosła sukces powstaje w USA, Wielkiej Brytanii i Japonii. Jednak obecnie zaczyna się to zmieniać bardzo widocznie. Europejskie studia zaczynają przejmować kolejne części rynku gier wideo. Polscy producenci zrobili przez ostatnie lata duży krok ku temu, aby przebić się do światowej czołówki jako twórcy gier wideo. Polska posiada coraz więcej utalentowanych programistów. Problemem jest brak dobrze opłacanych miejsc pracy dla programistów gier, którzy po uzyskaniu odpowiedniego wyszkolenia w Polsce wyjeżdżają na zachód, gdzie tworzą tytuły z pierwszych stron czasopism o tematyce gier. Na szczęście zaczyna się to powoli zmieniać. Obecnie zagraniczne studia widzą duży potencjał na naszym rynku. Zaczynają wynajmować polskie zespoły do budowania i rozwijania hitów. Często są to zespoły miłośników, którzy wiedzą, co zrobić, aby dany fragment gry spodobał się graczom na całym świecie. Ciekawym aspektem jest to, że Polscy producenci nie skupiają się tylko na rodzimym rynku, ale wydają gry przede wszystkim za granicami naszego państwa. Celem oczywiście jest uzyskanie przychodu. Przeszkodą na naszym rynku jest w wysokiej skali uprawiane piractwo w zakresie własności intelektualnej. Powoduje to w zasadzie uniemożliwienie uzyskania oczekiwanych przez twórców gier dochodów. Rynek gier komputerowych na świecie jest coraz większy i już niedługo przewyższy rynek filmowy, jak i muzyczny. Dzieje się to dzięki temu, że ludzie potrzebują alternatywnej rozrywki do obecnie dostępnej. Młodzi ludzie zaś tworzą dzięki temu coraz to bardziej rozbudowane społeczeństwo informacyjne. Obecnie liczba użytkowników gier komputerowych liczona jest w setkach milionów osób rozproszonych po całym świecie, trudno jednakże określić dokładną skalę rynku ze względu na ciągły jego wzrost. Gry wideo nie są już nowością czy rozrywką tylko dla bogatych, stają się coraz częściej codziennością. Nowsze gry wymagają coraz to lepszych komputerów. Powoduje to oczywiście napędzanie się rynków gier i producentów sprzętu. W USA obecnie na rynku dominują gry na konsole. W Polsce, podobnie jak w Niemczech, dominują wciąż gry produkowane na komputer. Rynek gier wideo zmienił się nie tylko pod względem zaawansowania technologicznego. Stał się poważnym biznesem. Obecnie według prognoz PricewaterhouseCoopers145 wartość całego rynku gier komputerowych w roku 2008 Część raportu Global Entertainment and Media Outlook: 2007–2011 obejmujący rynek gier wideo, dostępny jest na stronie internetowej http://www.pwc.com 145

Rynek gier wideo i jego perspektywy

151

wyniesie ok. 39 mld USD. Sprzedaż wybranych tytułów liczy się w milionach sprzedanych sztuk. Na pewno jest to rynek o bardzo dużej dynamice wzrostu, który zyskami tak naprawdę już zaczyna przeganiać branżę filmową. Od kilku lat branża gier żyje w symbiozie z kinem. Studia filmowe od pewnego czasu zauważyły jak duży potencjał ma rynek gier komputerowych i zaczęły traktować gry jako kolejny sposób na zarobek. Świetnie sprzedawały się komputerowe adaptacje takich pozycji, jak: Władca Pierścieni, Matrix czy nawet Spider-Man. Potwierdzeniem, że rynek gier wideo staje się z roku na rok coraz większy i potężniejszy jest wartość rynku gier wideo w roku 2007, który wyniósł 37,4 mld USD. Natomiast w roku 2008 było to już ok. 40 mld USD. Predykacja analityków z PricewaterhouseCoopers wskazuje, że w roku 2011 wartości rynku wyniesie ok. 49 mld USD. Jeżeli ta predykacja się sprawdzi – rynek gier wideo nie tylko przegoni rynek filmowy, ale również będzie coraz bliżej wartości rynku muzycznego. Jak w Polsce kształtuje się rynek gier wideo? Niestety nie można na dzień dzisiejszych podać konkretnych, potwierdzonych badaniami, danych o polskim rynku gier wideo. Rynek gier wideo w Polsce rozwija się o wiele szybciej niż na Zachodzie. Najwięksi entuzjaści gier to nie tylko dzieci i młodzież. Według danych amerykańskiej organizacji ESA146 (Entertainment Software Association) średni wiek gracza wyniósł 33 lata. Jest to przy tym osoba, która bawi się grami już od 12 lat. Spadające ceny gier oraz zwiększająca się liczba komputerów i konsol powoduje wzrost rodzimego rynku gier wideo pod względem liczby odbiorców. Możemy powiedzieć, że w zasadzie dopiero teraz krystalizuje się polski rynek gier wideo. Po latach osiemdziesiątych, kiedy to Polacy tworzyli tanie gry i produkcje przeznaczone były tylko dla polskich graczy – sytuacja się poważnie zmieniła – dziś żadna z firm działających w Polsce nie myśli tylko o rynku rodzinnym. Konkurencja jest coraz większa na polskim rynku gier wideo, nie wspominając o rynku światowym. Wartości polskiego rynku w Polsce nikt nie bada, jednakże krążące wiadomości na stronach internetowych mówią o wartościach w wysokości ok. 600 mln zł. Jednakże informacji jest tak wiele i tak różnych, że nie jesteśmy w stanie określić dokładnej wartości. Natomiast jednego możemy być pewni, że w Polsce, podobnie jak w Niemczech, największa ilość sprzedawanych gier jest na platformę komputera PC. Polski rynek cechuje również innym aspekt – niższe koszty produkcji gier. Nasze realia powodują, że wyprodukowanie gry jest o wiele tańsze niż na zachodzie. Wyprodukowanie gry w Polsce kosztuje najczęściej w przedziale od kilku tysięcy do kilku milionów złotych. Podczas gdy w krajach Europy Zachodniej wydatek na produkcję gry wynosi nawet do kilkunastu milionów euro. Informacje na temat organizacji można znaleźć na stronie internetowej http://www. theesa.com 146

152

Eugeniusz Lisowski

Czy nasze rodzime firmy odgrywają jakąkolwiek rolę na europejskim rynku gier komputerowych? Możemy śmiało powiedzieć, że tak. Dzięki swoim początkom, kiedy skupiły się tylko na dystrybucji gier na naszym rynku, rozwijały się systematycznie z roku na rok. Drugim aspektem, który przyczynił się do zwiększenia pozycji naszych firm na zagranicznych rynkach jest piractwo. Gdy piractwo zwiększało się w Polsce dystrybutorzy musieli szukać alternatywnych rynków za granicami naszego państwa. Obecnie według PricewaterhouseCoopers w Europie na pierwszym miejscu w świecie gier wideo znajduje się Wielka Brytania, gdzie rynek gier komputerowych wyprzedził w 2008 roku rynek muzyczny. Tymczasem, mimo gigantycznych przychodów ze sprzedaży, producenci gier przyznają, że ich biznes staje się coraz bardziej ryzykowny. Powodem jest rosnący lawinowo koszt produkcji, podobnie jak w przypadku filmów pełnych efektów specjalnych. Wydawcy nieustannie zwiększają budżety kolejnych tytułów, tak by zadziwić graczy rewelacyjną grafiką, dźwiękiem, a nawet udziałem znanych hollywoodzkich gwiazd. Dziś zanika granica pomiędzy biznesem i rozrywką w grach komputerowych. Wydaje się, że biznes poprzez komputeryzację i informatyzację stanowi obecnie etap procesu uprzemysłowienia i komercjalizacji kultury, informacji i komunikacji. Wszystko, co możemy przypisać od postaci i definicji informacji, staje się automatycznie produktem. Dotyczy to przekazów telewizyjnych, książek, filmów oraz gier komputerowych.147 Na licznych forach oraz stronach internetowych gracze przyglądają się sytuacji obecnie panującej w świecie gier. Większość graczy uważa, że podstawą w dalszym wzroście rynku gier wideo będą najprawdopodobniej dwa filary: rynek konsol oraz gier sieciowych. W Polsce oba te segmenty jeszcze raczkują i dopiero z roku na rok się przebijają. Ale tak naprawdę czy kryzys dotknął również rynek gier wideo? Pomimo licznych raportów ekonomicznych i sytuacji na rynkach ostatnie wartości sprzedaży na rynku amerykańskim wskazują, że kryzys omija branże gier wideo potwierdzając tezę, że ludzie nadal chcą grać w nowe gry a ilość graczy zapewnia producentom zysk. Dodatkowo w tak trudnym momencie gospodarki amerykańskiej rynek gier wideo bije kolejne rekordy wartości sprzedaży, co pozwala wspomóc gospodarkę lokalną jak i w pewnym stopniu gospodarkę całych Stanów Zjednoczonych, choć jest to kropla w morzu potrzeb. Dodatkowo – nadal są wytwarzane i projektowane innowacyjne rozwiązania związane nie tylko z samym rynkiem gier wideo. Zgodnie z ostatnimi badaniami firmy NPD148 wartość sprzedaży na rynku gier wideo (wliczając w to sprzedaż komputerów, konsol oraz akcesoriów) wyniosła w 2008 roku 21 mld USD co jest wzrostem o 23% wartości sprzedaży w porównaniu z rokiem poprzednim. Badania wskazały również, że najlepszym okresem sprzedaży był grudzień. Wartość osiągnięta przez sprzedaż Bourdieu P.: Contre-feux 2: pour un mouvement social européen, Raison d’ Agir, Paris 2001, s. 108. 148 Strona internetowa firmy http://www.npd.com 147

Rynek gier wideo i jego perspektywy

153

samych gier, osiągając 11,7 mld USD w roku 2008, jest większa niż osiągnięta wartość całego przemysłu związanego z grami wideo w roku 2005. Przedstawione dane dla rynku amerykańskiego pokazują, że rynek gier wideo jest jednym z rynków, gdzie mimo kryzysu nie maleje popyt dzięki wiernym konsumentom. Producenci i dystrybutorzy mogą więc o wiele spokojniej patrzeć na wydarzenia w roku 2009 spowodowane przez obecny kryzys globalnej gospodarki. Niektórzy eksperci twierdzą nawet, że to rok 2009 będzie przełomowy dla globalnego rynku gier wideo.

CZĘŚĆ MIKROEKONOMICZNA (pod redakcją Ewy Krzywiny)

Rentowność innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce

157

Elżbieta Mączyńska Instytut Nauk Ekonomicznych

Rentowność innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce Innowacyjność jako determinanta trwałego rozwoju Współczesny rozwój naukowo-techniczny oraz rozstrzygająca rola innowacji, wiedzy i kwalifikacji tworzą nowy paradygmat rozwojowy: gospodarkę opartą na wiedzy, na potencjale intelektualnym. Przy tym wiedza, informacja to specyficzne, całkiem odmienne od tradycyjnych, źródła bogactwa: nie zużywają się, kto je sprzedaje posiada je nadal. Informacja, wiedza, technologia, sfera myśli symbolicznej zaczynają wytwarzać więcej bogactwa niż produkcja przemysłowa i rolna. Tworzy to ogromny potencjał produktywności, tak duży, że nawet niewielkie w tradycyjnym, industrialnym rozumieniu przedsiębiorstwa mogą generować i reprezentować ogromną wartość ekonomiczną. Stąd też nierzadko powstają przedsiębiorstwa relatywnie niewielkie, ale szybko dochodzące do ogromnego kapitału i obszaru oddziaływania. Takich przykładów dostarczają także rankingi najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce. Przykłady te wskazują zarazem na przełom, jaki się dokonał i dokonuje nadal, w kształtowaniu wartości przedsiębiorstw. Zarazem jednak narastają trudności i niesprawności i w pomiarze i identyfikacji źródeł wartości. W literaturze przedmiotu wskazuje się na dylematy poznawcze i metodologiczne oceny dokonujących się w przedsiębiorstwach przemian. Wskazują na główne problemy związane z komercjalizacją intelektu i prywatyzacją wiedzy oraz jej pomiarem. Zarządzanie zasobami majątku i kapitału, w tym zarządzanie wiedzą, może być racjonalne i skuteczne wówczas, gdy możliwy jest pomiar tych zasobów i zarazem możliwa jest identyfikacja źródeł wartości. Intelekt i wiedza zawsze były obecne w działalności gospodarczej. Współcześnie są one jednak najważniejszymi źródłami wartości przedsiębiorstw149. Bezprecedensowo wysokie tempo współczesnych przemian sprawia, że coraz częściej stare teorie nie przystają do rzeczywistości, zaś doświadczenia z przeszłości nie tylko nie wystarczają, ale podstawową umiejętnością staje się umiejętność zapominania, umiejętność wyzbywania się starych nawyków i wzorców. Jednym z ważniejszych zagadnień w kształtowaniu Herman A., Korona B. (red. nauk.): Współczesne źródła wartości przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2006, s. 30 i nast. 149

158

Elżbieta Mączyńska

polityki innowacyjnej są współzależności między innowacyjnością a wynikami finansowymi przedsiębiorstw. Warunkiem przetrwania i rozwoju przedsiębiorstwa innowacyjnego, podobnie jak każdego innego jest wypracowywanie zysków. Zysk zgodnie z klasyczną teorią ekonomii stanowi podstawowy cel przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa zatem, z definicji, nastawione są na zyski. Ta uniwersalna reguła i cel funkcjonowania przedsiębiorstw współcześnie podlega ewolucji. Charakterystyczna dla gospodarki rosnąca złożoność procesów i powiązań gospodarczych sprawia bowiem, że na ten klasyczny wzorzec biznesowy nakładają się inne cele, takie jak m.in. wzrost konkurencyjności, wartości i pozycji rynkowej. Z kolei nieodłączna dla gospodarki rynkowej cykliczność koniunktury sprawia, że w warunkach jej załamania celem przedsiębiorstwa stać się może po prostu przetrwanie na rynku. Wszystkie wymienione cele nie są jednak możliwe do zrealizowania bez osiągania nadwyżek przychodów nad kosztami, czyli bez osiągania zysków. Ich brak może być tolerowany w biznesie jedynie w krótkim okresie, pod warunkiem jednak korzystnych perspektyw długookresowych. Z kolei perspektywy takie i trwały rozwój determinowane są przez szeroko rozumianą innowacyjność przedsiębiorstwa. Tak rozumiana innowacyjność oznacza symbiozę postępu produktowego, technologicznego organizacyjnego, ekonomicznego, w tym finansowego. Zarazem tak rozumiana innowacyjność powinna spełniać kryterium użyteczności społecznej, w tym bezpieczeństwa zdrowotnego i ekologicznego. Innowacje mają bowiem służyć ludziom. Choć to brzmi jak truizm, w świecie nie brak dowodów, że nie zawsze tak się dzieje i nie brakuje innowacji, które w końcowym rachunku nie tylko nie polepszają warunków życia lecz je pogarszają. Szczególnie obrazowo przedstawia je Ulrich Beck, czołowy niemiecki socjolog, konstatując, że współcześnie nie tylko, gospodarka, ale i ryzyko, podlega globalizacji. W zaawansowanej nowoczesności społeczna produkcja bogactwa idzie w parze ze społeczną produkcją ryzyka150. Nakładają się bowiem na siebie skomplikowane problemy ekonomiczne, ekologiczne, techniczne i społeczne. W tej sytuacji zagrożenia stają się niemalże codziennością: W niepohamowany rozwój cywilizacji wpisane są niejako sytuacje quasi-rewolucyjne, powstają jako uwarunkowany modernizacją „los cywilizacyjny”, który pod płaszczykiem normalności zawiera w sobie przyzwolenie na katastrofę 151. Produkując ryzyko – współczesny świat musi zarazem poszukiwać antidotum. Widać to wyraźnie m.in. w przemyśle spożywczym. W bogatych krajach, w tym przede wszystkim w USA – w miejsce głodu trudną kwestią dla wielu osób stają się problemy „grubych brzuchów”152. Jest to jedno z negatywnych następstw nadmiernego ucywilizowania, nieekologiczności przemysłu spożywczego (fast food, chemiczne ulepszacze żywności i in.). Stąd dramatyczna niekiedy walka o nawrót do zdrowej żywności. Równo150 Beck U.: Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2002, s. 27. 151 Beck U.: op. cit., s. 101. 152 Beck U.: op. cit., s. 29.

Rentowność innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce

159

cześnie paradoksalnie, problem grubych brzuchów jest dla korporacji okazją do rozwoju gamy produktów – odchudzaczy i usług ukierunkowanych na komercyjne (niekiedy chirurgiczne) rozwiązywanie tego problemu. I tu korzyści pozostają po stronie korporacji, a koszty po stronie państwa i obywateli (z budżetu USA corocznie przeznacza się miliardy dolarów na walkę z otyłością, niezależnie od znacznych, prywatnych środków, wydatkowanych na te cele z budżetów domowych). Trudno więc jest dziś traktować oddzielnie zrównoważony rozwój świata i gospodarek krajowych. Statystyki dotyczące zrównoważanego rozwoju, a raczej jego braku w gospodarce światowej wyraziście obrazują złożoność problemu i bariery jego łagodzenia. Każdy następny dzień przynosi kolejne nagłówki w gazetach: dziś otyłość, jutro ciąże wśród nastolatek, pojutrze dane o przestępczości... Problemy społeczne funkcjonują w obecnych czasach na zasadzie drzwi obrotowych. Gdy jeden znika, pojawia się następny. W większości są one traktowane w całkowitym oderwaniu od siebie. Otyłość jest problemem zdrowotnym, przestępczość to sprawa policji i tak dalej. Rząd wdraża więc nowe inicjatywy to tu, to tam – buduje nowe szpitale, daje więcej pieniędzy na policję i więziennictwo. Ale nadzieje na poprawę są niewielkie153. Ta pesymistyczna konstatacja, niestety, dotyczy także Polski. Dlatego tak ważne jest kreowanie innowacyjnych rozwiązań służących poprawie warunków funkcjonowania przedsiębiorstw i warunków życia ludzi. Charakterystyczna dla współczesnego świata dramatycznie wręcz naruszona równowaga zmusza do poszukiwania rozwiązań ukierunkowanych na symbiozę postępu ekonomicznego, społecznego i ekologicznego.

Wymóg równowagi Kwestia równowagi między różnymi sferami działalności ludzkiej od dawna jest przedmiotem analiz filozoficznych, socjologicznych, medycznych, a zwłaszcza ekonomicznych. Zarazem analizy tego zagadnienia w coraz większym stopniu mają charakter interdyscyplinarny. Relatywnie nowa, in statut nascendi, jest koncepcja równowagi życiowej. Równowaga życiowa ma charakter systemowy składa się na nią dodatni bilans na rożnych odcinkach, na przykład zdrowotnym, rodzinnym, zawodowym, społecznym, ekonomicznym154. Badania wykazują, że zachwianie równowagi na jednym odcinku może być kompensowane przez jej umocnienie na innych. Jednakże przeciągająca się w czasie nierównowaga odcinkowa może zaburzać równowagę systemową155. Tego typu przestrogi przewijają się w wielu publikacjach, co wskazuje, że klasyczne już pytanie Eiricha Fromma – mieć czy być – jest wciąż aktualne, zaś książka, a raczej rozprawa z pogranicza filozofii, psychologii Beck U.: op. cit. Zaborowski Z.: Równowaga życiowa. Rola samoświadomości i emocji, w pracy zbiorowej pod red. nauk. A. Motyckiej: Wiedza a uczucia, IFIS PAN, Warszawa 2003, s. 14. 155 Beck U.: op. cit. 153 154

160

Elżbieta Mączyńska

i socjologii, pod takim właśnie tytułem jest uważana za dogłębną analizę współczesnej cywilizacji156. Ten jeden z najwybitniejszych myślicieli XX wieku dowodził, że: Jeśli ludzie mają stać się kiedykolwiek wolni i przestać zasilać przemysł patologiczną konsumpcją, to niezbędna jest radykalna zmiana w systemie gospodarczym: musimy położyć kres obecnej sytuacji, w której zdrowa gospodarka jest możliwa jedynie za cenę istnienia niezdrowych istot ludzkich157. Negatywne i groźne tego następstwa dla ludzkiej egzystencji są przedmiotem licznych analiz, stanowiących swego rodzaju memento. M.in. niemiecki filozof Peter Sloterdijk przestrzega: Ziemia doskonale poradzi sobie bez nas, naszych jachtów i luksusowych kurortów. Nie jesteśmy jej do niczego potrzebni. To my jej potrzebujemy jako źródła zasobów i bazy dla naszej cywilizacyjnej szklarni. Dla człowieka z poprzednich epok historycznych, a tym bardziej z prehistorii, natura mogła z powodzeniem stanowić jedynie tło ludzkich dramatów. Uważano, że przyroda nigdy nie zareaguje. Porzucano odpady gdzie popadło, praktycznie bez żadnych konsekwencji. Wszak do dziś w niemieckich bagnach tkwią podkowy zgubione przez rzymską konnicę. Jednak minęły już szczęśliwe tysiąclecia ekspansji człowieka. Przyroda była zewnętrzną sferą, która pozornie bezszmerowo zasysała skutki naszych działań. Takie rozumienie natury należy już do bezpowrotnie minionej przeszłości. Nagle nasze przerzucanie problemów na przyrodę już nie działa, odpady do nas wracają, a szaleńcze przedsięwzięcia nie rozmywają się na odległych oceanach. Nieoczekiwanie okazuje się, że natura ma pamięć, że zbiera doświadczenia i pamięta o nas. Musimy teraz wziąć się za bary z niebezpiecznie pamiętliwą i – jak się może wydawać – zawsze mściwą przyrodą158. Dlatego też w polityce innowacyjnej przedsiębiorstw istotne jest uwzględnianie nie tylko interesów krótkookresowych lecz także długookresowych następstw rozwojowych oraz ryzyka jako nieodłącznego czynnika biznesu. Niezbędna jest zatem wieloaspektowa ilościowa oraz jakościowa analiza efektywności innowacji. Jednym z kryteriów efektywności polityki innowacyjnej jest rentowność nakładów innowacyjnych, w tym rentowności obrotów, stopa zwrotu aktywów i kapitału własnego. Rentowność nie jest kryterium wystarczającym, nie jest to też kryterium wolne od wad – oceniana na poziomie przedsiębiorstwa nie uwzględnia pozaekonomicznych efektów innowacji. Jednak zarazem rentowność jest koniecznym warunkiem intensyfikacji rozwoju innowacji. Determinuje bowiem wielkość wypracowywanych zysków stanowiących jedno z podstawowych źródeł finansowania innowacji. Fromm E.: Mieć czy być?, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 1995. Fromm E.: op. cit., s. 261. 158 Ratunek nie przyjdzie z góry. Nowe szaty świata, Tygodnik Forum, nr 14/2009. Por. też Sloterdijk P.: Du mußt dein Leben ändern. Über Anthropotechnik Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 2009. 156 157

Rentowność innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce

161

Rentowność przedsiębiorstw innowacyjnych w 2007 r., na tle sektora przedsiębiorstw ogółem Bazująca na danych przesłanych przez przedsiębiorstwa do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw oraz danych GUS, analiza wyników finansowych wykazuje, że rentowność tych przedsiębiorstw w 2007 r. była o dwa punkty procentowe wyższa niż w sektorze przedsiębiorstw ogółem (odpowiednio: 7,1% i 5,1% – por. tab. 1). Tabela 1 Rentowność netto przychodów w przedsiębiorstwach innowacyjnych na tle sektora przedsiębiorstw ogółem (%) Lata

Przedsiębiorstwa Innowacyjne

Sektor przedsiębiorstw ogółem

2005

9,1

3,8

2007

7,1

5,1

Źródło: Rocznik Statystyczny GUS, 2008, s. 584 oraz dane z ankiet przedsiębiorstw przesłanych do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w 2007 r.

Korzystny wpływ innowacji na rentowność przedsiębiorstw potwierdza też analiza danych przesłanych przez przedsiębiorstwa do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce od początku jej edycji, tj. od 2003 r. Przedsiębiorstwa z tej listy zwiększyły rentowność netto (czyli relacja wyniku finansowego netto do przychodów ogółem) z minus 3,5% w roku 2003 do 5,2% w roku 2005, a zatem w ciągu dwu lat nastąpił przyrost rentowności o prawie 8 punktów procentowych. Odzwierciedla to efektywnościowy potencjał przedsiębiorstw innowacyjnych, co potwierdzają też dane za 2007 rok. Ich analiza wskazuje zarazem na wysoce zróżnicowany poziom rentowności takich przedsiębiorstw oraz jej wysoką zmienność (por. tab. 2)159. O zróżnicowaniu rentowności świadczy wysoka rozpiętość między maksymalnym i minimalnym poziomem poszczególnych wskaźników oraz duże różnice ich poziomu w analizowanym okresie. Mimo wyraźnego obniżenia się średniego poziomu wskaźników rentowności w 2007 roku w porównaniu z rokiem 2005 – średnia rentowność inwestowania kapitału własnego w przedsiębiorstwach najbardziej innowacyjnych około dwukrotnie przekracza zwrot z inwestycji pasywnych wolnych od ryzyka, w tym np. z inwestycji w obligacje Skarbu Państwa. Wskaźnik rentowności netto kapitału własnego (ROE – return on equity – czyli relacja wyniku finansowego netto do kapitału własnego), utrzymuje się bowiem na poziomie 13,4% i 14,2% (por. tab. 2). Przedsiębiorstwa innowacyjne korzystały przy tym z dźwigni finansowej w formie kredytów i innych zobowiązań, o czym świadczy wyżAnaliza dotyczy tych przedsiębiorstw, które przesłały swoje dane do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw – dotyczy to 65 firm z tej listy. 159

162

Elżbieta Mączyńska

Tabela 2 Rentowność i produktywność najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w latach 2007 i 2005 Wskaźniki i ich poziom

ROS1

ROA2

ROT3

Inn/P4

2007

2005

2007

2005

2007

2005

2007

2005

Max

49,0%

113,8%

84,7%

64,8%

4,8

4,9

189,3%

113,3%

Min

–22,0%

0,0%

–24,2%

0,0%

0,3

0,1

0,0%

Średnia

7,3%

9,1%

9,4%

11,4%

1,3

1,5

16,9%

10,4%

Mediana

5,2%

5,5%

6,2%

7,5%

1,2

7,8%

3,6%

ROS (zysk netto/przychody), 2 ROA (zysk netto/aktywa), 3 ROT (przychody/aktywa), 4 Inn/P (nakłady na innowacje/ przychody). 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw.

szy poziom ROE w porównaniu z ROA (return on assets – czyli relacja wyniku finansowego netto do aktywów) oraz wskaźnik lewarowania na poziomie około 2 (mediana i średnia), co oznacza, że średnio przedsiębiorstwa najbardziej innowacyjne dysponowały majątkiem około dwukrotnie przekraczającym wartość kapitału własnego. Świadczy to też, że przedsiębiorstwa innowacyjne wykazują się zdolnością kredytową, która warunkuje możliwości pozyskiwania kredytów bankowych. Charakterystyczny jest przy tym spadek średniego poziomu wskaźnika rentowności netto przychodów (ROS – return on sale), co stanowić może jeden z przejawów realizacji strategii ukierunkowanej na większe obroty i szybszą rotację aktywów (ROT), kosztem zmniejszania marży i zysków jednostkowych. Efekty takiej strategii z reguły nie są jednak natychmiastowe lecz mogą zaowocować w przyszłości. O tym czy i jakim stopniu efekty te uzależnione są od stopnia innowacyjności przedsiębiorstw przekonują dane dotyczące wybranych firm, które przesłały swoje dane do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw.

Rentowność – innowacyjni rekordziści Analiza wyników najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw, wskazuje, że szczególnie wysoką rentowność osiąga przedsiębiorstwo LfC Sp. z o.o. z Zielonej Góry. Spółka ta to przodujący projektant i producent sprzętu medycznego do leczenia kręgosłupa. Jej czołowy produkt to system do leczenia schorzeń kręgosłupa – System DERO, wykorzystywany w specjalistycznych ośrodkach neuro-ortopedycznych. System ten zaowocował 12 patentami i 2 zgłoszeniami wynalazków. Liczba efektywnie przeprowadzonych operacji z użyciem DERO sięga ponad 23 tys. przypadków (do 2007 r.) i rocznie zwiększa się o 15–30%. Najbardziej innowacyjny produkt tej firmy to nowej gene-

Rentowność innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce

163

racji, dynamiczny stabilizator międzywyrostkowy – inSWing – stosowany jest w małoinwazyjnej chirurgii kręgosłupa. Wyrób poddany szerokiej ocenie światowych ekspertów (z USA, krajów UE) został uznany za najbardziej efektywny (stosowany w leczeniu największej liczby jednostek chorobowych) oraz najbezpieczniejszy wśród produktów medycznych do dynamicznej stabilizacji kręgosłupa lędźwiowego. Unikatowość wyrobu przyczyniła się ostatecznie do sprzedaży patentu do USA (w 2007 r.). Firmie LfC zaowocowało to licznymi nagrodami oraz certyfikatami krajowymi i międzynarodowymi. Wyniki finansowe LfC są spektakularnie korzystne (por. tab. 3) o czym świadczy 49% rentowność przychodów netto (ROS). Oznacza ona, że na 1 zł przychodów przypada 49 gr. zysku netto. Charakterystyczna przy tym jest wysoka dynamika rentowności (z 15,9% w 2005 r. do 49% w roku 2007). Dotyczy to także rentowności aktywów (ROA), która wzrosła z niespełna 65% w roku 2005 do prawie 85% w roku 2007. Wysoce korzystne wyniki osiąga też ASTEC Sp. z o.o. (także z Zielonej Góry). Obydwa te przedsiębiorstwa wyróżniają się wysokim udziałem w przychodach nakładów na innowacje. W przypadku LfC udział ten przekracza 23%, a w przypadku spółki ASTEC wynosi 10%. Te spółki rekordzistki przeznaczają na innowacje odpowiednio: 51,6% i 46,9% zysku netto. Jest to udział zbliżony do charakterystycznego dla przedsiębiorstw wysoce innowacyjnych, przedsiębiorstw potęg innowacyjnych. (Takim udziałem legitymuje się m.in. internetowa wyszukiwarka Google. W spółce tej przeznacza się na zasoby wiedzy, badania i rozwój ponad 80% rocznych, pokaźnych, miliardowych zysków). Właśnie tak wysoki udział nakładów na innowacje jest źródłem spektakularnych zysków i zwrotów kapitału. Charakterystyczny dla obydwu analizowanych spółek jest zarazem wysoki stopień wykorzystania ich majątku. Wyraża to wskaźnik rotacji aktywów (ROT), czyli relacja między przychodami a aktywami. W obydwu tych spółkach wskaźnik ten jest wyraźnie wyższy od średniego poziomu dla całej grupy (por. tab. 2 i 3). Przy tym spółki te charakteryzuje relatywnie niski poziom zadłużenia co wyraża się w niższym niż średni dla grupy poziomie wskaźnika lewarowania L, czyli dźwigni finansowej (relacja aktywów do kapitału własnego). Przedsiębiorstwa te na tle całej grupy są relatywnie nisko zadłużone, na co pozwalają spektakularnie korzystne wyniki finansowe i osiągane zyski. Korzystne zwroty z aktywów i kapitału oraz korzystną rentowność obrotów osiągają też inne firmy, które przesłały swoje dane do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw, w tym Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o. (wskaźnik ROE ponad 60%) a także APATOR S.A. oraz Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław” S.A. Jednak te przedsiębiorstwa nie mogą się poszczycić tak wysokimi nakładami na innowacje jak dwie spółki – rekordzistki pod tym względem (LfC i ASTEC – por. tab. 3). Strategia ukierunkowana na efektywne innowacje stanowi w warunkach globalnej niepewności podstawowy czynnik sukcesu i przetrwania w warunkach kryzysu.

164

Elżbieta Mączyńska

Tabela 3 Przedsiębiorstwa o najwyższym poziomie rentowności Przedsiębiorstwa Lata

ROS

ROA

ROT

Inn/P

2007

2005

2007

2005

2007

2005

2007

2005

LfC Sp. z o.o.

49,0%

15,9%

84,7%

64,8%

1,73

4,07

25,3%

23,4%

ASTEC Sp. z o.o.

21,2%

25,8%

71,0%

63,8%

3,35

2,48

10,0%

11,7%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych do List najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw.

Globalny kryzys – wyzwania innowacyjne Cytowany już Peter Sloterdijk, wskazując na medyczne i greckie konotacje słowa kryzys (greckie krisis oznacza przesilenie, decydującą walkę organizmu, z której ten albo wychodzi zwycięsko i przeżywa, albo przegrywa i umiera), dochodzi do z pewnością kontrowersyjnego wniosku, że obecnego stanu w gospodarce światowej nie można nazwać kryzysem. Albowiem – i co do tego wszyscy są zgodni – rezultatem obecnego kryzysu może być tylko kolejny kryzys. W najlepszym wypadku możemy odroczyć definitywne przesilenie albo – ściślej mówiąc – zastąpić ostateczne rozstrzygnięcie permanentnym kryzysem160. Autor ten, odwołując się do terminologii medycznej, podkreśla, że w obecnym porządku ekonomicznym obserwujemy chroniczną skazę. Dla kogoś, kto chronicznie cierpi na różne schorzenia – a to jest przypadek współczesnego społeczeństwa – nie ma już kryzysu mogącego doprowadzić do uzdrowienia. Pozostają nam jedynie działania, które tłumią lub ukrywają zagrażające życiu objawy pogorszenia. Poruszamy się w sferze medycyny paliatywnej, która nie leczy, ale jedynie łagodzi symptomy161. Wg Petera Sloterdijka, prawdziwym bohaterem neoliberalizmu jest Harry Potter, bowiem powieści o Harrym Potterze zawierają wizję świata pozbawionego realnych granic. Ten swoisty elementarz nakłaniał całe pokolenie czytelników, by odkryło w sobie czarodzieja. Nawiasem mówiąc, angielskie słowo potter znaczy garncarz, a to rzemieślnik wytwarzający puste naczynia. Dziś tylko nieudacznicy wierzą jeszcze w pracę, pozostali uprawiają garncarską magię i puszczają w ruch swe produkty pochodne162. Ta ironiczna konstatacja wskazuje na zagrożenia wynikające z naruszania proporcji i braku równowagi między zyskiem i nakładem pracy. Właśnie ta dysproporcja odcisnęła piętno na sposobie myślenia w minionych dziesięcioleciach. Rzesze ludzi chciały wyrwać się z realnego świata, w którym za 40 godzin pracy tygodniowo uzyskuje się zaledwie przeciętne wynagrodzenie, podczas gdy dzięki kilku godzinom magii można dołączyć do grona arcybogatych. Wynaleźliśmy niebezpieczne rachunki. Miejsce prozaicznych Ratunek nie przyjdzie z góry. Nowe szaty świata, Tygodnik Forum, nr 14/2009. Ibidem. 162 Ibidem. 160 161

Rentowność innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce

165

równań zajęła cudaczna arytmetyka. Rujnuje to poczucie adekwatności. Nasze rozumienie związków przyczynowo-skutkowych zostało tak samo zniszczone jak poczucie proporcji163. Przestrogą godną pogłębionej refleksji są też opinie Johna C. Bogla, znanego, doświadczonego inwestora finansowego z USA. W książce pod symptomatycznym tytułem Enough (Dosyć tego), odnosząc się do obecnego globalnego kryzysu globalnego i kierownictw korporacji, parafrazując sentencję Winstona Churchilla, J.C. Bogle gorzko konstatuje, że nigdy tak wiele nie było płacone za tak mało, wskazując tym samym na wynaturzenia w rachunku ekonomicznym, rachunku kosztów zewnętrznych (externalities) i zarządzaniu korporacjami164. Przedstawione opinie i kontrowersje wskazują zarazem na edukacyjne i innowacyjne wyzwania, związane z globalnym kryzysem. Wciąż jeszcze niestety trwa i nie jest jeszcze w pełni zdiagnozowany. Pojawiają się wciąż nowe, otwarte pytania, w tym pytania o ocenę innowacji i ich charakter. Rodzi się przy tym zasadnicze pytanie czy kryzys ten jest wyłącznie przejawem nieodłącznego w gospodarce rynkowej cyklu koniunkturalnego, czyli periodycznych, powtarzających się ze względną regularnością wahań, zmian aktywności gospodarczej, przejawem fluktuacji wokół trendu (czyli tendencji rozwojowej), polegających na okresowych zmianach wskaźników ekonomicznych charakteryzujących dynamizm gospodarki. Na tym tle występuje szereg kontrowersji. Nie brakuje bowiem opinii, że tak nie jest i że kryzys ten ma głębsze (nie tylko cykliczne) lecz systemowe podłoże, ale także podłoże technologiczne. Obszary niewiedzy, pytań i wątpliwości dotyczących obecnego globalnego kryzysu są niemałe. Ważne jest jednak ich identyfikowanie, albowiem największą barierą rozwojową staje się niewiedza o własnej niewiedzy. Bardzo przystaje tu myśl Konfucjusza: wiedzieć, że się wie, co się wie i wiedzieć, że się nie wie, czego się nie wie – oto prawdziwa wiedza, Wiedza taka niewątpliwie sprzyja innowacjom i ich rentowności. Potwierdzają to wyniki przedsiębiorstw najbardziej innowacyjnych.

163 164

p. 38.

Ibidem. Bogle J.C.: Enough. True Measures of Money, Business and Life, Wiley, USA 2008,

166

Marek Szyl

Marek Szyl Sieć Naukowa MSN

Innowacyjność przedsiębiorstw giełdowych w 2007 roku Badania przeprowadzone na grupie 375 przedsiębiorstw notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych i alternatywnym rynku NewConnect na koniec 2007 roku, pokazują że co piąta spółka giełdowa (21,1%) wykazała nakłady na prace badawczo-rozwojowe w postaci kosztów zakończonych prac rozwojowych (KZPR)165, 166. Na tle całej Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w 2007 roku, na której znalazło się 180 przedsiębiorców inwestujących w B+R, 44% tej grupy stanowiły przedsiębiorstwa giełdowe, analogiczny wskaźnik w 2006 roku oscylował wokół 32%. Różnica w intensywności przyrostu obu grup świadczy, że lokomotywą wzrostu inwestorów w B+R w analizowanym okresie były spółki giełdowe. Na rysunku 1 widać, że nie tylko istotna część łańcucha inwestorów B+R to przedsiębiorstwa giełdowe, ale również, że najwięksi inwestorzy w B+R znajdują się jednak poza rynkiem giełdowym.

Nakłady na prace badawczo-rozwojowe przedsiębiorstw giełdowych Suma nakładów inwestycyjnych na B+R przedsiębiorstw giełdowych zdecydowanie wzrosła. Na koniec roku 2007 przedsiębiorstwa wykazywały ponad 264 mln zł nakładów na B+R. Poprzednie badania wykazywały, że Koszty zakończonych prac rozwojowych definiowane zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 38, obejmują nakłady na prace rozwojowe spełniające definicje wartości niematerialnych i prawnych. Jako wielkość księgowa analizowana jest tylko w ujęciu netto, tj. po zamortyzowaniu. W tekście odnośnie tej pozycji zamiennie będą używane nazwy „nakłady na prace badawczo-rozwojowe”, „nakłady na B+R”,„koszty zakończonych prac rozwojowych” lub skrót KZPR. Jeśli w tekście jest mowa o innej postaci nakładów na prace badawczo-rozwojowe zostało to dokładnie opisane. 166 W obecnej edycji badania została zmieniona metodyka obliczania odsetka przedsiębiorstw giełdowych inwestujących w prace badawczo-rozwojowe. W poprzednich edycjach (Raport 2006 i 2007) brano pod uwagę zarówno nakłady wykazywane w bilansach na początku i jak i na końcu danego roku okresu badawczego i to zarówno w ujęciu netto jak i brutto. W trakcie bieżących prac badawczych brano pod uwagę tylko przypadki przedsiębiorstw, które na koniec danego roku wykazywały w bilansach KZPR w ujęciu netto. Jeśli zastosowalibyśmy taką metodologię dla poprzednich okresów badawczych, to odsetek inwestorów w B+R notowanych na GPW na koniec roku 2005 wyniósł 16,5%, zaś w 2006 roku 20,4%. 165

INNOWACYJNOŚĆ PRZEDSIęBIORSTW GIEŁDOWYCH W 2007 ROKU

167

na koniec 2006 roku suma tych nakładów wynosiła około 210 mln zł, zaś na koniec 2005 było to 140 mln zł. Wzrost w ostatnim okresie 2006–2007 nie wygląda już tak atrakcyjnie jeśli odniesiemy go do przyrostu przedsiębiorców inwestujących w B+R. Okazuje się, że prawie 26% wzrost tych nakładów wytłumaczyć można 36% przyrostem liczby inwestorów. Odwrotnie zjawisko można było zaobserwować w okresie 2005–2006, gdzie przyrost nakładów na B+R był bardziej dynamiczny niż przyrost liczby przedsiębiorstw inwestujących w B+R (odpowiednio 50% i 29%). Rysunek 1 Liczba inwestorów w b+r na gpw w warszawie na tle inwestorów w b+r Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w 2007 roku GPW Lista 500 ’2007

250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0

1 7 13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79 85 91 97 103 109 115 121 127 133 139 145 151 157 163 169 175

nakłady na B+R w tys. zł

300 000

liczba przedsiębiorstw Źródło: Opracowanie własne.

W analizowanym okresie 2005–2007 średnie nakłady na B+R przedsiębiorstw giełdowych dynamicznie wzrastały. W okresie 2005–2006 średnio koszty zakończonych prac rozwojowych wzrastały o 22%, zaś w okresie 2006–2007 o ponad 29%167. Gdy jednak porównamy średnie nakłady na B+R w okresie 2005–2007 względem poprzednich badanych populacji168 to obserwujemy już nieznaczny spadek tych nakładów. Wspomniana średnia na koniec 2007 roku wyniosła 3,35 mln zł, zaś grupa badana z poprzedniego badania charakteryzowała się kosztami zakończonych prac rozwojowych netto w wysokości 3,63 mln zł (por. tab. 1). 167 Należy tutaj podkreślić, że przyrost omawianych wielkości charakteryzuje wzrost kosztów zakończonych prac rozwojowych w danym roku. Średnio KZPR w 2006 roku przyrosły w ujęciu netto o 0,466 mln zł, w 2007 roku o 0,768 mln zł. Spółki giełdowe wykorzystujące MSR do sporządzania sprawozdań finansowych, podając kosztowe nakłady na B+R, pomijają tę wielkość lub też powiększają kosztowe nakłady o koszt amortyzacji KZPR. W wyniku takiego podejścia, jeśli nawet spółka wykaże kosztowe nakłady na B+R, to będziemy dysponować jednak niepełną lub zniekształconą informacją o tych nakładach za dany rok. 168 Analogiczne grupy przedsiębiorstw giełdowych objęte badaniem za lata 2005 i 2006.

168

Marek Szyl

Tabela 1 Średnie wykazywane nakłady na B+R przedsiębiorstw GPW (KZPR netto) na koniec danego okresu. Porównanie średnich w szeregu czasowym 2005–2007 oraz w układzie trzech kolejnych badań

Koszty zakończonych prac rozwojowych netto (w tys. zł)

2005

2006

2007

2 120

2 586

3 354

22,00%

29,67%

Raport 2006*

Raport 2007

Raport 2008

2005

2006

2007

2 226

3 629

3 354

63,03%

–7,5%

tempo zmian KZPR netto

Koszty zakończonych prac rozwojowych netto (w tys. zł) tempo zmian KZPR netto

* Objaśnienie – dolna część tabeli pokazuje średnie wielkości KZPR netto przedsiębiorstw giełdowych inwestujących w B+R zgodne z danymi zawartymi w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2007 roku, red. nauk T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2006, 2007. Źródło: Opracowanie własne.

Struktura zatrudnienia W badanej grupie przedsiębiorstw giełdowych na koniec 2007 roku dominowały duże przedsiębiorstwa (70%), co piąta spółka była średnim przedsiębiorstwem (20%) zaś małych podmiotów było niecałe 4% (por. tab. 2). Tabela 2 Struktura zatrudnienia badanej grupy przedsiębiorstw giełdowych na koniec 2007 roku Liczba Małe

Udział

3,8%

Średnie

20,2%

Duże

69,6%

Objaśnienie: definicja sektora MSP zgodna ze standardami europejskimi i prawem polskim (małe przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia nie więcej niż 49 pracowników, średnie od 50 do 249, duże powyżej 249 pracowników) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Listy 500’ 2008.

Struktura zatrudnienia analizowanej grupy spółek giełdowych inwestujących w B+R w okresie 2004–2007 nie uległa istotnym zmianom, z niedużą tendencją wzrostu udziału średnich spółek w analizowanej strukturze. Na całej Liście 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w 2007 roku dominują również duże przedsiębiorstwa (60%), chociaż struktura ta oka-

INNOWACYJNOŚĆ PRZEDSIęBIORSTW GIEŁDOWYCH W 2007 ROKU

169

zała się bardziej równomierna niż badanej grupy (wzrasta liczba małych przedsiębiorstw i co szczególnie istotne pojawiają sie przedsiębiorstwa mikro).

Trendy sektorowe Analiza struktury sektorowej pokazuje (por. rys. 2), że największym sektorem w badanej grupie pod względem liczby podmiotów na koniec 2007 roku, był sektor elektromaszynowy (20%) oraz sektor informatyczny (18%)169. Jednocześnie średnio spółka z sektora elektromaszynowego wykazywała nakłady na B+R na poziomie 1,93 mln zł, zaś z sektora informatycznego na poziomie 5,64 mln zł. rysunek 2 udział przedsiębiorstw inwestujących w b+r z gpw na koniec 2007 roku wg sektorów (w %) 4

2 2 2 20

4 4 4 4

8 9

przemysł elektromaszynowy informatyka przemysł metalowy inne ﬁnanse budownictwo materiały budowlane chemia handel przemysł lekki farmacja paliwa przemysł motoryzacyjny media

Źródło: Opracowanie własne.

Trzecim największym sektorem inwestującym w B+R był sektor metalowy, a średnio jedna spółka wykazywała 2,86 mln zł nakładów na prace badawczo-rozwojowe. Największe średnie nakłady na B+R wykazywała spółka z sektora finansowego było to ponad 14,5 mln zł, ale liczebność sektora stawiała ten sektor dopiero na 4 pozycji. Najmniej licznym sektorami pod względem liczby inwestorów w B+R okazał się sektory mediowy (2%), motoryzacyjny (2%), paliwowy (2%) i farmaceutyczny (4%), ale równocześnie spółki z tych sektorów wykazywały bardzo wysokie średnie pozycje kosztów zakończonych prac rozwojowych. Sektory zostały wyodrębnione według klasyfikacji GPW (http://www.gpw.gov.pl) oraz Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD). 169

170

marek Szyl

Największym sektorem pod względem zagregowanych nakładów na B+R okazał się sektor finansowy z dominującą pozycją banków, którego nakłady na B+R na koniec 2007 roku wyniosły ponad 87,4 mln zł (udział tego sektora stanowił 33% wszystkich inwestycji w B+R). Drugim, co do wielkości inwestycji w B+R, był sektor informatyczny z nakładami 78,9 mln zł (30%). Trzecim i czwartym sektorem były sektory elektromaszynowy (30,9 mln zł, 12%) i metalowy (28,6 mln zł, 11%). Pierwsze cztery sektory były zdecydowanymi liderami wzrostu i najbardziej intensywnie zwiększały swoje nakłady na B+R. Warte uwagi jest pojawienie się w rankingu inwestorów w B+R wspomnianych już sektorów farmaceutycznego i motoryzacyjnego. Rysunek 3 Struktura sektorowa przedsiębiorstw giełdowych wykazujących nakłady na badania i rozwój (KZpr netto) w latach 2005–2007 (w mln zł) ﬁnanse informatyka

KZPR netto 2007 KZPR netto 2006 KZPR netto 2005

przemysł elektromaszynowy przemysł metalowy chemia farmacja media przemysł motoryzacyjny inne materiały budowlane budownictwo paliwa handel przemysł lekki 0

100

mln zł Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych emitentów giełdowych za lata 2006–2007.

Analizując strukturę sektorową przedsiębiorstw giełdowych, można zauważyć, że uległa ona dość istotnej zmianie szczególnie w porównaniu z wynikami badań za rok 2006 (ale także 2005). Wówczas w inwestycjach w prace badawczo-rozwojowe, mierzone poziomem KZPR netto na koniec 2006 roku dominował sektor paliwowy, na drugim miejscu znalazł się sektor finansowy, dalej elektromaszynowy i chemiczny. Trudny do wyodrębnienia sektor farmaceutyczno-biotechnologiczny był z uwagi na liczebność przedsiębiorstw170, częścią sektora chemicznego. Sektor informatyczny był Badania przeprowadzone w ramach Raportu o innowacyjności gospodarki Polski w 2007, wykazały, że tylko jedna spółka z sektora farmaceutyczno-biotechnologicznego – Bioton – wykazała pozycję bilansową Koszty zakończonych prac rozwojowych. 170

Innowacyjność przedsiębiorstw giełdowych w 2007 roku

171

na koniec 2006 roku dopiero siódmym sektorem, zaś sektor metalowy szóstym. Struktura sektorowa polskich przedsiębiorstw giełdowych inwestujących w B+R na tle trendów światowych wygląda zupełnie inaczej. W Unii Europejskiej w 2007 roku największym inwestorem w B+R był kolejno sektor motoryzacyjny, farmaceutyczny i biotechnologiczny, informatyczny, przemysł obronny i chemiczny171. W ujęciu globalnym172 dominowały farmaceutyki i biotechnologia, informatyka i przemysł motoryzacyjny. Jeśli weźmiemy pod uwagę liczebność poszczególnych sektorów to sytuacja była bardziej zbliżona, chociaż rozkład przedsiębiorstw był bardziej równomierny. W ujęciu globalnym najwięcej inwestujących przedsiębiorstw pochodziło z sektora informatycznego (około 12%), farmaceutycznego i biotechnologicznego (11%) oraz z sektora elektromaszynowego (8%). Jak pokazują kolejne badania polskich przedsiębiorstw giełdowych inwestujących w B+R, w zależności od przyjętej metodyki liczenia, na giełdzie mimo kolejnych debiutów i szybko rozwijającego się rynku ofert publicznych (IPOs), od 20% do 25% przedsiębiorstw wykazuje nakłady na B+R. Z roku na rok wzrasta suma nakładów na B+R w ujęciu zagregowanym, natomiast można zaobserwować pewną stabilizację w ujęciu jednostkowym. Badania pokazują, że w polskiej rzeczywistości gospodarczej, rynek kapitałowy sprzyja podejmowaniu ryzyka towarzyszącego innowacjom i działalności badawczo-rozwojowej. Inwestorzy giełdowi doceniają podejmowanie w tym obszarze inicjatywy. Wystarczy podkreślić, że wartość rynkowa badanych spółek stanowiła na koniec 2007 roku 1/5 kapitalizacji rynkowej wszystkich spółek giełdowych a równocześnie rynek wyceniał kapitały własne zaangażowane w tych spółkach dwukrotnie wyżej niż średnio na całym rynku. Wartość wskaźnika C/WK173 dla badanej grupy na koniec roku 2007 roku wyniosła 5,09, zaś średnio na giełdzie ten wskaźnik wynosił 2,45. W ujęciu sektorowych nakładów na prace badawczo-rozwojowe w dalszym ciągu na Giełdzie Papierów Wartościowych dominują, takie sektory, jak informatyka czy przemysł elektromaszynowy. Co może szczególnie cieszyć, powoli na polskiej giełdzie krystalizuje się sektor farmaceutycznobiotechnologiczny inwestujący w badania i rozwój. Szczególnie duże wydatki na B+R charakteryzują sektor finansowy, co na tle globalnego rynku B+R jest sytuacją zupełnie odmienną174. 171 The 2008 EU industrial R&D Investment Scoreboard, European Commission, EU October 2008. 172 Ibidem. 173 Wskaźnik C/WK to stosunek ceny rynkowej jednej akcji do wartości księgowej przypadającej na jedną akcję. 174 Jak pokazują badania Komisji Europejskiej (European Commission, The 2008 EU...) sektor finansowy wyłożył na B+R w 2007 roku około 2,6% wszystkich globalnych nakładów na B+R (dla porównania, odsetek nakładów na B+R sektora finansowego z GPW wynosił ponad 33% wszystkich nakładów na B+R spółek giełdowych).

172

Marek Szyl

Ewa Krzywina Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Bariery innowacyjnej działalności przedsiębiorstw Na działalność innowacyjną przedsiębiorstw wpływają różnorodne czynniki – ekonomiczne, związane z wiedzą, rynkowe, które mogą uniemożliwić rozpoczęcie nowych projektów innowacyjnych, spowolnienie bądź przerwanie realizacji rozpoczętych wcześniej projektów175. Czynniki ekonomiczne dotyczą przede wszystkim niewystarczającej ilości środków finansowych własnych lub ze źródeł zewnętrznych oraz kosztów innowacji. Bariery związane z wiedzą obejmują brak wykwalifikowanego personelu, informacji na temat technologii lub rynków oraz trudności w znalezieniu partnerów do współpracy w działalności innowacyjnej. Natomiast takie aspekty jak opanowanie rynku przez dominujące przedsiębiorstwa czy niepewny popyt na innowacyjne lub całkiem nowe produkty bądź usługi należą do grupy barier rynkowych. Na działalność innowacyjną przedsiębiorstw mogą wpływać także inne czynniki, np. brak potrzeby prowadzenia działalności innowacyjnej, gdyż innowacje były już wprowadzone w latach poprzednich lub brak popytu na innowacje. Coraz więcej przedsiębiorstw docenia wagę projektów innowacyjnych w zwiększaniu pozycji na konkurencyjnym, nie tylko unijnym, rynku. W 2007 r. w porównaniu z badaniami z poprzedniego okresu zmniejszył się odsetek firm deklarujących, że ich projekty innowacyjne nie zostały rozpoczęte. W 2007 r. tylko ponad 23% przedsiębiorstw stwierdziło, że w tym okresie żaden projekt dotyczący innowacji w ich firmie nie był w ogóle rozpoczęty (lata 2004–2006176 ok. 30%). Zmniejszył się (o ok. 13 pkt. proc.) Analiza dotyczy czynników utrudniających działalność innowacyjną przedsiębiorstw na podstawie ankiet przesłanych do INE PAN przez firmy za 2007 r., zatem nie obejmuje okresu związanego z kryzysem finansowym. Kwestia dotycząca zmiany wagi tych czynników podczas światowego kryzysu finansowego w 2008 r. zostanie poruszona w następnym Raporcie o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 r. W ankiecie została wykorzystana metodologia badania działalności innowacyjnej przedsiębiorstw stosowana przez GUS w oparciu o kwestionariusz CIS stosowany w ramach badań międzynarodowego programu badawczego zwanego Community Innovation Survey (CIS) obejmującego kraje UE i EFTA oraz kandydujące do członkostwa w UE. 176 W 2007 r. informacje nt. barier wpływających na działalność innowacyjną przedsiębiorstw przesłało do Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN 69 firm należących zarówno do sektora usług jak i przemysłu. Informacje za lata 2004–2006 przesłało 112 firm, dlatego poniższą analizę można traktować jedynie jako zasygnalizowanie tendencji, jakie miały miejsce w badanym okresie. 175

Bariery innowacyjnej działalności przedsiębiorstw

173

odsetek przedsiębiorstw deklarujących przerwanie w trakcie realizacji już rozpoczętego projektu innowacyjnego. W 2007 r. udział ten wyniósł niewiele ponad 10%. Tylko niecałe 28% firm zadeklarowało, iż w 2007 r. choć jeden rozpoczęty projekt innowacyjny został poważnie opóźniony. W poprzednich badaniach firm takich było prawie 38%.

Czynniki ekonomiczne Brak własnych środków finansowych w porównaniu z poprzednimi badaniami nadal pozostał istotną barierą wpływającą na innowacyjność firm. W 2007 r. był to ważny problem dla prawie 65% przedsiębiorstw, przy czym ponad 27% ankietowanych uznało ten czynnik za wysoce istotny, a 36% – umiarkowany. Wysoki odsetek przedsiębiorstw deklarujących istnienie bariery własnych środków finansowych może być spowodowany wymogiem dużego udziału własnego przy korzystaniu z funduszy europejskich. Zmniejszył się natomiast odsetek firm deklarujących nieistotność tego czynnika. Dla ok. 7% firm (poprzednio 13%) nie miał on wpływu na innowacje, zwiększając jednocześnie udział przedsiębiorstw (choć nieznacznie) dla których bariera ta miała niskie znaczenie (ok. 5 pkt. proc.). Wydaje się jednak, że jest to czynnik ciągle mający znaczący wpływ na działalność innowacyjną firm. W porównaniu z poprzednim badaniem bariera związana z pozyskiwaniem środków finansowych ze źródeł zewnętrznych przez przedsiębiorstwa nadal istnieje, choć można było zaobserwować nieznaczne jej zmniejszenie. Na brak tych funduszy jako wysoce istotną barierę wpływającą na działalność innowacyjną w 2007 r. wskazało ok. 26% przedsiębiorstw (30% w latach 2004–2006). Niewiele więcej firm określało ten czynnik jako wpływający w stopniu średnim, bądź niskim177 (o ok. 4 pkt. proc. – 5 pkt. proc.). Zmniejszył się także odsetek firm, dla których czynnik ten był bez znaczenia. W 2007 r. stanowił on barierę dla ok. 10% przedsiębiorstw (15% w latach 2004–2006). Zatem firmy zdecydowanie wskazywały, że to brak środków własnych, a nie zewnętrznych stanowił w 2007 r. istotną barierę rozwoju ich innowacyjności. Zbyt wysokie koszty innowacji w 2007 r. stanowiły istotny problem dla ok. 32% ankietowanych (poprzednio 27%). Odsetek firm odczuwający wpływ tego czynnika jako umiarkowany lub niski zmniejszył się w niewielkim stopniu (ok. 4 pkt. proc.) – por. rys. 1. Waga czynników ekonomicznych w porównaniu z poprzednim badaniem prawie nie zmieniła się. Można zaobserwować bardzo niewielki wzrost znaczenia kosztów innowacji i nieznaczne zmniejszenie roli zewnętrznych środków finansowych. W przypadku środków finansowych własnych udział firm deklarujących ten czynnik jako ważny nie zmienił się, przy jednoczesnym nieznacznym wzroście odsetka ankietowanych przedsiębiorców, dla O niskim udziale wykorzystania kredytu bankowego w finansowaniu działalności innowacyjnej pisze M. Pawłowska. 177

174

Ewa Krzywina

których bariera ta miała niski wpływ. Wśród czynników ekonomicznych przedsiębiorcy uznali, że zbyt wysokie koszty innowacji, a następnie brak środków finansowych własnych są barierami wpływającymi w największym stopniu na ich innowacje. Rysunek 1 czynniki ekonomiczne utrudniające działalność innowacyjną w 2007 r. (w %) brak środków ﬁnansowych własnych brak środków ﬁnansowych zewnętrznych zbyt wysokie koszty innowacji

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

wysokie

średnie niskie znaczenie

bez znaczenia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r.

czynniki związane z wiedzą Większość ankietowanych przedsiębiorstw podobnie jak w poprzednim badaniu uznała brak wykwalifikowanego personelu za barierę, która w 2007 w niskim lub umiarkowanym stopniu wpłynęła na podejmowanie działań o charakterze innowacyjnym w ich firmie (70%). W 2007 r. udział firm, dla których brak wykwalifikowanych kadr miał wysoce istotne (oraz niskie) znaczenie na ich działalność innowacyjną, prawie nie zmienił się. Nieznacznie zmniejszył się odsetek deklarujących ten wpływ jako umiarkowany, zwiększając jednocześnie udział respondentów, dla których bariera ta nie stanowiła żadnego problemu. Brak informacji na temat technologii okazał się czynnikiem wpływającym w większości w niskim (prawie 44%) bądź umiarkowanym (ok. 20%, poprzednio ponad 28%) stopniu na innowacje, natomiast dla prawie 28% nie miał on żadnego wpływu. Badania pokazały, że w porównaniu z poprzednim okresem, udział przedsiębiorców wskazujących na niskie znaczenie bądź w ogóle na brak wpływu tej bariery, zwiększył się bardzo nieznacznie (o ok. 3 pkt. proc.). Tylko dla prawie 9% ankietowanych przedsiębiorstw czynnik ten stanowił wysoce istotny problem utrudniający działalność innowacyjną – w poprzednich badaniach wyniósł on ok. 6%.

BARIERY INNOWACYJNEJ DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIęBIORSTW

175

Kolejny czynnik utrudniający działalność innowacyjną – brak informacji na temat rynków – zdaniem ankietowanych firm w 2007 r. także w większości miał niski wpływ (ok. 40%) i w porównaniu z poprzednim okresem prawie nie zmienił się (ok. 2 pkt. proc.). Tylko dla ok. 9% firm czynnik ten miał wysokie znaczenie, przy czym udział firm postrzegających ten właśnie czynnik za wpływający w stopniu najwyższym na ich innowacje zwiększył się o ok. 4 pkt. proc. Niskie współczynniki dotyczące postrzegania bariery informacyjnej mogą świadczyć o tym, że ankietowane firmy działają w ograniczonym stopniu w sferze wysokich technologii i nie czują potrzeby śledzenia postępu technologicznego. Nieznacznie zmniejszył się odsetek przedsiębiorców wskazujących, że aspekt ten miał średni lub nieistotny wpływ na ich procesy innowacyjne (ok. 3 pkt. proc. – 4 pkt. proc.). Ponad połowa ankietowanych firm nie zgłaszała trudności w znalezieniu partnerów do współpracy – poprzednio takich firm było prawie 33%, a dla 13% – czynnik ten w ogóle był bez znaczenia (2004 – 2006 – ok. 19%). Równocześnie tylko dla prawie 9% był to bardzo istotny problem. Udział tych firm zmniejszył się o prawie 5 pkt. proc. rysunek 2 czynniki związane z wiedzą utrudniające działalność innowacyjną w 2007 r. (w %) brak wykwaliﬁkowanego personelu brak informacji na temat technologii brak informacji na temat rynków trudności w znalezieniu partnerów

60 50 40 30 20 10 0

wysokie

średnie niskie znaczenie

bez znaczenia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r.

Analiza pokazała, że istnieje grupa firm, dla których pozyskiwanie informacji jest coraz bardziej istotne. Liczba tych przedsiębiorstw rośnie, choć ich odsetek jest ciągle niewielki. Aby lepiej funkcjonować na konkurencyjnym rynku pozyskują one informacje o technologiach i rynkach oraz budują powiązania sieciowe. Firmy te w mniejszym stopniu odczuwają brak wykwalifikowanego personelu. Większość przedsiębiorstw uznała jednak

176

Ewa Krzywina

niedostatek personelu o odpowiednich kwalifikacjach za najpoważniejszą barierę. Na wysokie lub średnie znaczenie tego czynnika w 2007 r. wskazało prawie 40% przedsiębiorców. Następne w kolejności bariery dotyczyły braku informacji nt. rynków i trudności w znalezieniu partnerów do współpracy. Różniły się one jednak wagą, jaką przedsiębiorcy przywiązywali do danego czynnika (por. rys. 2). Ankietowane firmy lepiej radziły sobie w porównaniu z poprzednim badaniem z czynnikami w pewnym sensie związanymi z wiedzą. Głównie dotyczyło to trudności w znalezieniu partnerów do współpracy w zakresie działalności innowacyjnej. Udział tych przedsiębiorstw zmniejszył się o ponad 10 pkt. proc. Analogicznie, choć już nie tak znacznie – ok. 5 pkt. proc. – zmniejszył się udział przedsiębiorców, dla których brak odpowiednio wykwalifikowanego personelu lub informacji nt. technologii stanowił istotny lub umiarkowany problem.

Czynniki rynkowe W porównaniu z poprzednim okresem zmniejszyła się waga czynnika rynkowego dotyczącego opanowania rynku przez dominujące przedsiębiorstwa. W 2007 r. udział przedsiębiorców deklarujących ten aspekt jako wpływający w stopniu wysokim lub co najmniej umiarkowanym na ich innowacje zmniejszył się o prawie 15 pkt. proc. Jednocześnie o tyle zwiększył się odsetek firm, dla których bariera ta była bez znaczenia lub miała znikome oddziaływanie na ich innowacje. Więcej firm postrzegało niepewny popyt na innowacje bądź nowe produkty jako czynnik wpływający w znacznym stopniu na ich innowacje (ok. 6 pkt. proc). Nieznacznie mniej przedsiębiorców deklarowało umiarkowany wpływ tego czynnika (ok. 5 pkt. proc.). Pomimo tych zmian w 2007 r. niepewny popyt nadal pozostał barierą wpływającą w bardzo istotnym stopniu na innowacje przedsiębiorstw. Na wysokie lub średnie znaczenie tego czynnika w porównaniu z poprzednim okresem ciągle wskazywało blisko 65% przedsiębiorstw. Natomiast w porównaniu z poprzednim badaniem prawie nie zmienił się odsetek przedsiębiorców, dla których niepewny popyt nie miał lub miał bardzo znikomy wpływ na ich procesy innowacyjne. Wydaje się zatem, że firmy coraz częściej działają w warunkach konkurencyjnego rynku i bardziej obawiają się niepewnego popytu niż dominacji innych firm (por. rys. 3). Żaden przedsiębiorca nie uznał braku potrzeby prowadzenia działalności innowacyjnej w danym roku ze względu na wprowadzenie innowacji w latach poprzednich jako bariery, która utrudniałaby w bardzo wysokim stopniu ich działania. W poprzednich badaniach takich firm było blisko 3%. Jednocześnie dla prawie 45% przedsiębiorstw czynnik ten był bez znaczenia, a dla ok. 37% – wpływał w niskim stopniu. Tylko dla blisko 18% firm bariera ta stanowiła umiarkowany problem. Jednocześnie

BARIERY INNOWACYJNEJ DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIęBIORSTW

177

brak popytu na innowacje178 nie stanowił dla ankietowanych przedsiębiorców istotnego problemu. Czynnik ten wpływał raczej w stopniu umiarkowanym, niskim lub w ogóle nie oddziaływał na ich innowacje (po ok. 30% firm). Tylko dla blisko 3% przedsiębiorstw była to istotna bariera. Rysunek 3 czynniki rynkowe utrudniające działalność innowacyjną w 2007 r. (w %) opanowanie rynku przez dominujące ﬁrmy niepewny popyt

40 35 30 25 20 15 10 5 0

wysokie

średnie niskie znaczenie

bez znaczenia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r.

Niektóre ankietowane firmy wskazały także na inne bariery innowacyjności. Wśród nich zwracały szczególną uwagę na czynniki, na które przedsiębiorstwo nie miało wpływu, a które w sposób negatywny odbiły się na ich innowacyjnej działalności, np.: quasi-monopolistyczne mechanizmy na rynku promujące produkty przestarzałe; brak możliwości komercyjnego wykorzystania produktu, którego opracowanie powstało przy udziale środków UE; brak zachęt ze strony organów rządowych i samorządowych; brak innowacyjności u dostawców (np. tworzyw sztucznych); wzrost cen usług, materiałów (np. materiałów budowlanych), kosztów jednostkowych, wykonawstwa, aparatury kontrolno-pomiarowej; brak wpływu na technologię realizacji usług (budowa lub remont dróg). Przedsiębiorcy podkreślali także wpływ wielkości przedsiębiorstwa oraz zakresu zasięgu geograficznego dystrybucji na ich działalność innowacyjną. Pokonanie wielu z wymienionych barier jest dziś coraz częściej w zasięgu przedsiębiorstw poprzez innowacje organizacyjne, marketingowe czy też wykorzystanie technologii informatycznych (internet, e-commerce). Bariera ta może być podwójnie interpretowana przez przedsiębiorstwa jako brak popytu ze strony konsumentów lub pracowników firmy. 178

178

Ewa Krzywina

Wnioski i rekomendacje Na procesy innowacyjne przedsiębiorstw analizowane czynniki wpływały w różnym stopniu. Zdaniem ankietowanych przedsiębiorstw w 2007 r. miały one bardziej umiarkowany (bądź niski w przypadku czynników związanych z wiedzą) wpływ na innowacje. Przeszkodami o największym znaczeniu w działalności innowacyjnej wskazanymi przez ankietowane przedsiębiorstwa były bariery finansowe – dlatego innowacyjnym firmom pomocne byłyby bardziej dostosowane do ich potrzeb instrumenty finansowe 179, a następnie popytowe, przy czym ankietowani przedsiębiorcy uznali, że wpływały one bardziej w umiarkowanym niż wysokim stopniu na ich innowacje. Natomiast w grupie firm, które wskazały, że czynniki związane z wiedzą miały wysoki wpływ na ich działalność innowacyjną – częściej wskazywały one na trudności w znalezieniu partnerów do współpracy w zakresie takiej działalności, brak informacji nt. rynków bądź technologii, niż na brak wykwalifikowanej kadry. Istotne byłyby zatem programy wspierające transfer najnowszych technologii poprzez rozwój systemów informacyjnych dla przedsiębiorstw finansowanych z funduszy unijnych. Należy rozszerzać wiedzę nie tylko na temat standardów innowacyjności i rozwiązań im sprzyjających, ale także uczyć – praktycznych umiejętności z zakresu zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie – pracowników i kadrę menedżerską. Dużą rolę w kształtowaniu kreatywności kadry przedsiębiorstw może odegrać wspieranie przedsiębiorczości akademickiej180. Bardzo istotną rolę w zmniejszeniu barier innowacyjności może odegrać zmiana świadomości, postaw i mentalności nie tylko przedsiębiorców i instytucji, ale także pracowników, kształcenie na wszystkich poziomach oraz wykorzystanie kapitału społecznego i intelektualnego. Niezbędna jest współpraca nauki i gospodarki, powiązanie przedsiębiorstw z ośrodkami akademickimi, naukowymi i badawczo-rozwojowymi. Istotne są także zmiany w otoczeniu prawno-instytucjonalnym.

179 180

Szerzej na ten temat zobacz teksty M. Pawłowskiej oraz P. Krzywiny. Szerzej na ten temat zobacz tekst A. Żołnierskiego.

Bariery innowacyjnej działalności przedsiębiorstw

179

Małgorzata Pawłowska181 Narodowy Bank Polski

KREDYT A INNE FORMY FINANSOWANIA INWESTYCJI (W TYM B+R) Wyniki badań dotyczące innowacyjności polskiej gospodarki182 wykazały, że w celu pobudzania działalności innowacyjnej w Polsce należy przede wszystkim wdrażać i rozwijać mechanizmy ułatwiające finansowanie działalności innowacyjnej w przedsiębiorstwach (np. fundusze kapitału ryzyka czy specjalne kredyty bankowe)183. W celu realizacji powyższych działań polski rząd wprowadził szereg ustaw (mających wspierać rozwój działalność innowacyjnej w przedsiębiorstwach) oraz zainicjował szereg programów współfinansowanych ze środków UE m.in. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, który zakłada kompleksowe wsparcie innowacyjnych przedsiębiorstw w zakresie prowadzenia prac B+R. Instrumentem wprowadzonym przez ustawodawcę jest kredyt technologiczny184 dla firm udzielany wcześniej przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK), a od 1 stycznia 2009 r. przez banki komercyjne. Kredyt technologiczny ma być udzielany mikro, małym i średnim przedsiębiorcom przez te banki komercyjne, które podpiszą umowę o współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Banki komercyjne będą udzielać kredytu technologicznego ze środków własnych, natomiast BGK spłaci część zaciągniętego kredytu w formie premii technologicznej z Funduszu Kredytu Technologicznego185. Przedsiębiorstwa mogą przeznaczyć kredyt technologiczny wyłącznie na sfinansowanie inwestycji polegającej na zastosowaniu nowej technologii lub modernizacji wyrobów produkowanych o tę technologię, a środki własne przedsiębiorcy muszą stanowić nie mniej niż 25% kosztów kwalifikowanych inwestycji technologicznej finansowanej z kredytu technologicznego. Od 2007 r. Fundusz Kredytu Technologicznego jest zasilany ze środ181 Opinie wyrażone w niniejszym opracowaniu pochodzą od Autora i nie stanowią oficjalnego stanowiska Narodowego Banku Polskiego. 182 M.in. CIS4. 183 Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2002–2004, GUS. 184 Zobacz także tekst P. Krzywiny. 185 Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 116, poz.730), która zastąpiła Ustawę z dnia 29 lipca 2005 roku o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej.

180

Małgorzata Pawłowska

ków funduszy strukturalnych. Do kwietnia 2009 r. Bank Gospodarstwa Krajowego obsługiwał Fundusz Poręczeń Unijnych186. Z uwagi na istniejący kryzys finansowy w celu pobudzania akcji kredytowej wśród przedsiębiorstw, obecnie w BGK w trwają prace nad udostępnieniem nowych produktów poręczeniowych, w pierwszej kolejności w ramach Portfelowej Linii Poręczeniowej (PLP) oraz Poręczenia Portfela Kredytów (PPK). Przedsiębiorcy z sektora MSP będą mogli korzystać z poręczeń spłaty kredytów udzielanych w trybie portfelowym bezpośrednio w bankach kredytujących. Należy jednak zauważyć, że kredyt nie jest najważniejszym źródłem finansowania działalności innowacyjnej (w tym B+R), a polskie przedsiębiorstwa działalność innowacyjną finansują głównie ze środków własnych. W 2007 r. udział środków własnych w finansowaniu działalności innowacyjnej wynosił 74,8% (w 2005 r. 76,2%), zaś udział kredytów bankowych 14,3% (w 2005 r. 13,6%). Wyniki badania działalności innowacyjnej w przemyśle wskazują, że udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje produktowe lub procesowe w latach 2005–2007 wyniósł 36,7% podczas gdy w latach 2004–2006 wyniósł 42,5%187. Niski udział wykorzystania kredytu bankowego w finansowaniu działalności innowacyjnej (mimo nieznacznego wzrostu) wynika z tego, że zadłużenie polskich przedsiębiorstw w bankach pozostawało na niskim poziomie, w porównaniu z innymi krajami UE, niższa była również jego dynamika. W latach 2003–2006 wielkość kredytów wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa pozostawała stabilna, a kredyty na inwestycje wykazywały nawet tendencje spadkową. Dopiero od 2007 r. nastąpił w Polsce wzrost kredytów dla przedsiębiorstw, który utrzymywał się w 2008 r., obniżeniu ulegała natomiast dynamika depozytów (por. rys. 1).

Rozwój rynku kredytowego w Polsce i w krajach UE W ostatnich latach w krajach, które są nowymi członkami Unii Europejskiej obserwowano dynamiczny wzrost kredytów dla sektora niefinansowego, w tym dla przedsiębiorstw, związany z tzw. procesem doganiania (catching-up) krajów starej Unii Europejskiej. Najwyższą dynamikę kredyty dla przedsiębiorstw wykazywały w krajach nadbałtyckich (Estonia, Litwa, Łotwa) oraz na Węgrzech i Słowenii. Natomiast dynamika kredytów dla polskich przedsiębiorstw była niższa niż w innych krajach grupy tzw. wyszehradzkiej188 (V4) oraz niższa niż średnia krajów UE-25 i UM-12 (por. rys. 3 i 4). W 2006 r. relacja kredytów dla 186 Fundusz Poręczeń Unijnych (FPU) został powołany ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r., znowelizowana ustawa o FPU z 6 lipca 2006 r. obowiązywała od 7 października 2006 r. do 31 maja br.. Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, ustawy o Banku Gospodarstwa Krajowego oraz niektórych innych ustaw, zostały zlikwidowane: Fundusz Poręczeń Unijnych (FPU) oraz Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych (KFPK). 187 Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2005–2007, GUS. 188 Do grupy należą: Polska, Czechy, Słowacja i Węgry.

KREDYT A INNE FORMY FINANSOWANIA INWESTYCJI (W TYM B+R)

181

przedsiębiorstw do PKB w Polsce (por. rys. 2), była jedną z najniższych wśród krajów Europy Środkowo – Wschodniej i kształtowała się poniżej 15% (np. w Słowenii wynosiła 41%, w krajach strefy euro (UM-12) 45%189). Rysunek 1 Kredyty i depozyty dla przedsiębiorstw w Polsce (w mld zł) 250

200

150

100

depozyty kredyty

gru 96 cze 97 gru 97 cze 98 gru 98 cze 99 gru 99 cze 00 gru 00 cze 01 gru 01 cze 02 gru 02 cze 03 gru 03 cze 04 gru 04 cze 05 gru 05 cze 06 gru 06 cze 07 gru 07 cze 08 gru 08

Źródło: NBP.

Rysunek 2 Kredyty dla przedsiębiorstw w Polsce (w % PKB) 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Źródło: Obliczenia własnych na podstawie danych NBP. 189

Por.: World Bank EU8+2, Regular Economic Report 2007, s. 9.

182

Małgorzata Pawłowska

Rysunek 3 Przyrosty względne kredytów dla przedsiębiorstw (Polska a kraje V4, w %) 2002 40 2003 30 2004 20 2005 10 2002 400 2003 30 –10 2004 20 –20 2005 10 –30 0 –40 –10 Węgry Polska UM-12 Czechy Słowacja UE-25 –20 Źródło: –30 Obliczenia własne na podstawie danych EBC. Uwaga: wyższa dynamika kredytów w 2004 r. dla Polski wynika z aprecjacji złotego. –40 Węgry Polska UM-12 Czechy Słowacja UE-25 40 2002 Rysunek 4 2003 30 20 Przyrosty względne kredytów dla przedsiębiorstw (Polska a kraje UE-10 spoza grupy2004 V4, w %) 2005 10 400 2002 2003 30 –10 2004 20 –20 2005 10 –30 0 –40 –10 Czechy Węgry Polska Słowacja UM-12 UE-25 –20 –30 –40 Czechy Węgry Polska Słowacja UM-12 UE-25 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EBC.

Źródła finansowania polskich przedsiębiorstw Niskie wykorzystanie kredytów w Polsce potwierdziły wyniki badań ankietowych NBP, które wykazały, że podstawowym źródłem finansowania działalności inwestycyjnej (w tym B+R) jest kapitał własny (49,9% przedsiębiorstw dużych i 44,5% z sektora MSP, wskazało kapitały własne, jako najbardziej istotne źródło finansowania inwestycji w I półroczu 2007 r.)190. Zdaniem respondentów, kredyt bankowy stanowił drugie co do ważności źródło finansowania działalności przedsiębiorstw (por. rys. 5 i 7) i podstawowe źródło finansowania zewnętrznego. Zaczyna dynamicznie rosnąć, choć ciągle jest niewielka, ranga poza-bankowych źródeł finansowania zewnętrznego przedsiębiorstw (por. rys. 6 i 8). Informacja o Kondycji Przedsiębiorstw ze Szczególnym Uwzględnieniem Stanu Koniunktury w IV kwartale 2007, NBP, Warszawa 2007, s. 43–44. 190

183

KREDYT A INNE FORMY FINANSOWANIA INWESTYCJI (W TYM B+R)

Rysunek 5 Istotne źródła finansowania działalności inwestycyjnej dużych przedsiębiorstw wg rang (w %) bardzo istotne istotne mało istotne

1,7

factoring fundusze strukturalne

3,3 3,3 4,0

7,3 8,2

bardzo istotne istotne mało istotne

1,7

factoring pożyczki od przedsiębiorstw (w tym od sp. dominujących)

3,3 9,6 7,3 4,6 4,6

fundusze strukturalne leasing

3,37,5 4,0

pożyczki od przedsiębiorstw kredyt kupiecki (w tym od sp. dominujących)

9,6 9,9

leasing kredyt bankowy

8,2 17,5 4,6 4,6 23,4

7,5

kredyt kupiecki fundusze własne

23,4

17,5 30,3

9,9

kredyt bankowy 0

25 22,1 23,4 49,9

10 30,3 20

23,4

4022,1

21,9

Źródło: NBP, 2007.

fundusze własne

49,9

21,9

bardzo istotne istotne 20 30 40 50 60 70 80 akcje i udziały obejmowane 00,3 0,3 10 Mniej istotne źródła finansowania działalności inwestycyjnej dużych przedsiębiorstw mało istotne przez fundusze pe/ve

Rysunek 6

wg rang (w %)

papiery dłużne akcje i udziały obejmowane przez fundusze pe/ve

1,7

1,3

bardzo istotne istotne mało istotne

3,3

0,3 0,3

akcje notowane na rynku regulowanym papiery dłużne

2,7

1,3

1,7

akcje notowane na rynku regulowanym

2,7

1 3,3

1,3

4 1,3

Źródło: NBP, 2007.

Ważne miejsce w finansowaniu zewnętrznym miały pożyczki od przedsiębiorstw: kredyt kupiecki (trade credit) oraz kredyt od spółek dominujących (inter-company loans). Kredyt kupiecki, który eliminuje ścieżkę bankową i umożliwia kredytowanie wymiany handlowej między kontrahentami, był bardzo istotnym źródło finansowania inwestycji dla 9,9% przedsiębiorstw dużych oraz 13,3% z sektora MSP, zaś kredyt od spółek dominujących był bardzo istotny dla 9,6% dużych i 4,9% MSP (por. rys. 5 i 7). Warto

184

Małgorzata Pawłowska

Rysunek 7 Istotne źródła finansowania działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw wg rang (MSP, w %) bardzo istotne istotne mało istotne

2,5

factoring

3,1 2,8 2,2

fundusze strukturalne

3,4

2,5 4,93,1 2,8 4,6

pożyczki od przedsiębiorstw factoring (w tym od sp. dominujących)

bardzo istotne istotne mało istotne

2,7

2,2

leasing fundusze strukturalne

10,8 1,4 3,4

kredyt kupiecki pożyczki od przedsiębiorstw (w tym od sp. dominujących)

4,9 13,3 4,6

kredyt bankowy leasing

15,5 2,7

22,8

10,8

fundusze własne kredyt kupiecki kredyt bankowy

1,4

19,6

17,8 18,5 16,1

15,5 44,5 19,6

13,3

16,1

10 22,8

8,4 18,6

17,8 30 18,5

8,4

4,6 60

Źródło: NBP, 2007.

fundusze własne

44,5

18,6

4,6 bardzo istotne istotne 20 30 40 50 60 70 akcje i udziały obejmowane 0 0,6 10 mało istotne Mniej istotne źródła finansowania działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw wg rang przez fundusze pe/vc

Rysunek 8

(MSP, w %)

papiery dłużne akcje i udziały obejmowane przez fundusze pe/vc

0,8

0,6

0,8

0,6

0,8

bardzo istotne istotne mało istotne

0,6

akcje notowane na rynku regulowanym papiery dłużne

0,3

0,8

0 akcje notowane na rynku regulowanym

0,5 0,3

0,3

0,5

1,5

2,5

1,5

2,5

0,3

Źródło: NBP, 2007.

zauważyć, że przedsiębiorstwa szeroko wykorzystują kredyty wewnętrzne w Czechach, gdzie stanowią one przeszło 50% długu przedsiębiorstw191. Również ważne miejsce w finansowaniu inwestycji zajmuje leasing, który był istotnym źródłem finansowania inwestycji dla 7,5% dużych przedsiębiorstw oraz 10,8% MSP. W 2007 r. leasing dynamicznie rozwijał się, a war191

Por.: World Bank EU8+2, Regular Economic Report 2007, s. 9.

KREDYT A INNE FORMY FINANSOWANIA INWESTYCJI (W TYM B+R)

185

tość aktywów oddanych w leasing w odniesieniu do PKB stanowiła 2,8% (w 2006 r. 2,1%)192. Stosunkowo niewielki odsetek przedsiębiorstw (jedynie 3,3% oraz 2,2% MSP) wykazał, że fundusze strukturalne są bardzo istotnym źródłem finansowania inwestycji przedsiębiorstw, a przecież Polska wśród krajów członkowskich, otrzymała dostęp do największej kwoty funduszy pomocowych UE z czego w ramach programu Innowacyjna Gospodarka ok. 8,3 mld euro193. Dlatego, wydaje się, że rola funduszy strukturalnych w finansowaniu inwestycji innowacyjnych powinna rosnąć. Badanie ankietowe NBP wykazało niewielkie zainteresowanie factoringiem (jedynie 5% przedsiębiorstw dużych, a 5,6% przedsiębiorstw z sektora MSP wskazało to źródło finansowania jako bardzo istotne i istotne). W Polsce rynek factoringowy dopiero się rozwija, ale w ostatnim okresie bardzo dynamicznie. W 2007 r. obroty faktorów stanowiły 2,6 % PKB194, podczas gdy np. w Anglii 14% PKB, w Czechach 3,7%. W przyszłości należy oczekiwać większego zainteresowania tą formą finansowania zewnętrznego, szczególnie w grupie sektora MSP. Główną konkurencją dla kredytu bankowego są rynki kapitałowe, dzięki którym przy coraz niższych kosztach pozyskania środków, przedsiębiorstwo może znaleźć kapitał niezbędny do rozwoju działalności innowacyjnej. Wyniki badania wykazały jednak, że z tej formy finansowania inwestycji, w analizowanym okresie, skorzystał niewielki odsetek przedsiębiorstw. Należy jednak zauważyć, że w 2007 r., pomimo załamania koniunktury w drugiej połowie roku, polskie przedsiębiorstwa pozyskały na rynku akcji ponad 15,0 mld zł, co było rekordową wartością w bieżącej dekadzie195. Ponadto, w dniu 30 sierpnia 2007 r. GPW uruchomiła alternatywny system obrotu – rynek NewConnect, który umożliwia pozyskanie kapitału nawet małym podmiotom oraz spółkom o krótkiej historii działalności. Obrót na rynku NewConect dokonywany jest poza rynkiem regulowanym, a wymagania informacyjne wobec emitentów są niższe niż dla spółek notowanych na głównym rynku akcji w 2007 r. Całkowita wartość transakcji akcjami znajdującymi się w obrocie na głównym rynku GPW zwiększyła się o 42% i wyniosła 237,6 mld zł, zaś łączne obroty spółek notowanych na NewConnect wyniosły 151,5 mln zł196. Niewielki odsetek przedsiębiorstw wskazał, że papiery dłużne są istotnym źródłem finansowania działalności inwestycyjnej. Należy zauważyć, że w latach 2002–2007 nastąpił przeszło trzykrotny wzrost dłużnych papierów Rozwój Systemu Finansowego w Polsce w 2007 r., NBP, Warszawa 2008, s. 131. Suma środków z budżetu UE przeznaczona na realizację działań rozwojowych tj. Polityki Spójności oraz Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), wyniesie w latach 2007–2013 ponad 62 mld euro. Por.: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. 194 Rozwój Systemu Finansowego w Polsce w 2007 r., NBP, Warszawa 2008, s. 136. 195 Należy zauważyć, że giełda w Warszawie ma stworzyć pierwszy indeks tematyczny, który ma grupować spółki innowacyjne, co może wpłynąć na wzrost finansowania innowacji poprzez rynek kapitałowy. 196 Rozwój Systemu Finansowego w Polsce w 2007 r., NBP, Warszawa 2008, s. 293. 192

193

186

Małgorzata Pawłowska

wartościowych z 4,5 do 15,75 mld zł (jednak udział tego rynku w PKB jest wciąż niewielki – w 2007 r. 1,35% PKB, podczas gdy w strefie euro relacja wyniosła 20,3%)197. Wydaje się jednak, że przy zachowaniu tak szybkiego tempa wzrostu, obligacje korporacyjne powinny stać się ważnym źródłem finansowania przedsiębiorstw198. Instrumentem wspierającym finansowanie innowacyjnych inwestycji są fundusze venture capital/ private equity (vc-pe)199. Rynek vc-pe traktowany jest jako alternatywne źródło finansowania przedsiębiorstw, których działalność opiera się na unikatowej technologii lub produkcie, szczególnie z sektora MSP. Fundusze vc-pe inwestują w przedsiębiorstwa we wszystkich stadiach rozwoju zarówno w początkowej (early stage) jak również w fazie ekspansji (expansion stage)200. Ostatnio na świecie obserwuje się tendencję do finansowania przedsiębiorstw o ustabilizowanej pozycji na rynku, podczas gdy w przedsiębiorstwa we wczesnej fazie rozwoju inwestują coraz częściej inwestorzy prywatni tzw. business angels/angel financing201. Obecnie, polski sektor vc-pe jest ciągle jeszcze słabo rozwinięty w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Wartość inwestycji vc-pe do PKB, od kilku lat kształtowała się na poziomie ok. 0,1% (por. rys. 9). W 2007 r. wartość inwestycji zwiększyła się w porównaniu do roku poprzedniego ok. 90% i wyniosła 2,2 mld zł co spowodowało, że wartość vc-pe do PKB ukształtowała się na poziomie 0,19%. Źródłem pochodzenia środków zgromadzonych przez fundusze vc-pe był głównie kapitał zagraniczny (39,7% środków zgromadzonych stanowił kapitał z USA, a 60,3% kapitał z innych krajów europejskich)202. Fundusze vc-pe angażowały się w bardziej skompilowane transakcje (np. wykupy lewarowane203), a wcześniej angażowały się głównie w restrukturyzację przedsiębiorstw. Rozwój Systemu Finansowego w Polsce w 2007 r., NBP, Warszawa 2008, s. 275. Należy zauważyć, że po utworzeniu strefy euro, nastąpił gwałtowny wzrost emisji obligacji korporacyjnych: z 30 mld euro w roku 1999 do 170 mld euro trzy lata później (głównie ze względu na wzrost płynności oraz wzrost konkurencji w sektorze pośredników finansowych). Por.: Corporate Finance in the Euro Area – including background material, EBC, Occasional Paper, No 63/2007, p. 20. 199 Instytucje typu vc-pe dostarczają finansowego wsparcia nienotowanym na giełdzie papierów wartościowych przedsiębiorstw w formie udziałów w kapitale własnym firmy lub pożyczki z opcją jej przyszłej zmiany na udziały zwykle na okres od 3 do 7 lat, przedsięwzięcia finansowane przez tego typu fundusze charakteryzują się większym stopniem ryzyka, co daje możliwość ponadprzeciętnego zwrotu. 200 Pietraszewski M.: Proces inwestycyjny realizowany przez fundusze private equity, Wyższa Szkoła Humanistyczno – Ekonomiczna we Włocławku, Włocławek 2007, s. 35. 197

198

201 Główna różnica polega na innym pochodzeniu środków przeznaczonych do inwestowania, które w przypadku business angels/angel financing pochodzą od prywatnych inwestorów, którzy inwestują środki własne, natomiast w przypadku vc-pe są to środki powierzone.

Rozwój Systemu Finansowego w Polsce w 2007 r., NBP, Warszawa 2008, s. 143. Wykup lewarowany, czyli kredytowany (Leveraged Buyout) to transakcja, w której grupa kupujących – aktywni inwestorzy finansowi i menedżerowie – przejmuje kontrolę nad istniejącą spółką. 202

203

187

KREDYT A INNE FORMY FINANSOWANIA INWESTYCJI (W TYM B+R)

Rysunek 9 Rynek funduszy venture capital/private equity (vc-pe) w wybranych krajach (w % PKB)

0,17

0,16 0,11

0,18

0,11

0,08

0,16

0,15

0,09

0,06

0,00 0,01 0,01 0,03 0,01 0,04 0,01 0,04 0,01 0,05 0,02 0,04 0,03 0,04 0,02 0,05 0,02 0,06 0,04 0,06 0,04 0,06 0,05 0,06 0,04 0,07 0,06 0,06 0,04 0,08 0,02 0,11 0,04 0,09 0,08 0,10 0,04

0,16

0,26

0,34

faza początkowa faza ekspansji

Słowacja Węgry Grecja Polska Czechy Austria Szwajcaria Portugalia Włochy Niemcy Irlandia Belgia Francja Dania Norwegia Hiszpania EU Finlandia Holandia Wielka Brytania Szwecja OECD Korea (2) USA Islandia (1)

0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00

Źródło: OECD.

Należy zauważyć, że polscy przedsiębiorcy najniżej ocenili pod względem ważności finansowania inwestycji – fundusze vc-pe (jedynie 0,3% przedsiębiorstw dużych wskazało to źródło finansowania jako bardzo istotne i istotne, por. rys. 6).

Wpływ kryzysu finansowego na finansowanie przedsiębiorstw Niskie wykorzystanie kredytu bankowego w działalności inwestycyjnej (w tym na badania i rozwój) jest spowodowane m.in. jego niedopasowaniem od strony podażowej i popytowej oraz asymetrią informacji. Banki, czyli strona podażowa, chętniej udzielają kredytu dużym przedsiębiorstwom, które funkcjonują dłużej na rynku i mają odpowiednią historię kredytową. Większa część popytu zgłaszanego na kredyt pochodzi ze strony przedsiębiorstw z sektora MSP. Banki jednak z powodu ograniczonego dostępu do informacji o firmach z sektora MSP, nie chcą ponosić ryzyka niespłacenia kredytu, co w ostateczności kończy się odmową jego udzielenia. Dodatkowo utrzymujący się kryzys na rynkach globalnych sprawił, że ryzyko dla działalności systemu finansowego w Polsce wzrosło. Mimo, że w Polsce był stosunkowo niski udział kredytów do PKB204 oraz jakość portfela kredytowego od przedsiębiorstw (do końca 2008 r.) nie pogarszała się, to spadło zaufanie uczestników rynku międzybankowego i płynność krajowego rynku pieniężnego uległa znacznemu obniżeniu, co może nasilać zjawisko racjonowania kredytu bankowego wobec przedsiębiorstw. RacjonoNależy zauważyć, że kraje które wykazywały się wysoką dynamiką kredytów tj. kraje nadbałtyckie (Estonia, Litwa, Łotwa) oraz Węgry, odczuły skutki kryzysu finansowego dużo wcześniej niż Polska. 204

188

Małgorzata Pawłowska

wanie kredytów definiowane jest jako działanie podejmowane przez banki w obliczu ryzyka niewypłacalności kredytobiorcy oraz asymetrii informacji, niezależne od czynników zewnętrznych (takich jak np. restrykcyjna polityka pieniężna), w której bank jeśli stanie wobec nadmiernego popytu na kredyt, spośród grupy podmiotów ubiegających się o finansowanie i wydających się charakteryzować identycznymi cechami, jednym udziela kredyt, a innym nie. W sytuacji, gdy racjonowanie kredytów powoduje całkowite zaprzestanie akcji kredytowej przez instytucje finansowe, dochodzi do tzw. credit crunch. Początkowo, kryzys w Polsce dotknął głównie rynek kapitałowy i przejawił się w silnych spadkach na rynku akcji (nastąpiło przesunięcie w czasie, części pierwszych ofert publicznych IPO lub planów emisji akcji) oraz odpływie środków z funduszy inwestycyjnych. Ponadto, niektóre polskie przedsiębiorstwa zdecydowały się na przesunięcie w czasie planów emisji papierów dłużnych na rynkach międzynarodowych205. Jednak już pod koniec 2008 r. skutki kryzysu w Polsce zaczęły być coraz bardziej zauważalne i pojawiły się sygnały słabnięcia koniunktury gospodarczej, m.in. wyraźne pogorszenie rentowności przedsiębiorstw. W obecnym okresie kryzysu na rynku finansowym, banki zaostrzają206 warunki udzielenia kredytu nawet dużym przedsiębiorstwom, co potwierdzają wyniki z ankiety NBP kierowanej do przewodniczących komitetów kredytowych207. Wzrosła cena alternatywnych źródeł finansowania m.in. wzrosła cena kredytu kupieckiego, w związku ze wzrostem stawek ubezpieczeniowych na tego typu transakcje. W celu osłabienia skutków kryzysu m.in. poprawy sytuacji na rynku międzybankowym oraz pobudzaniu akcji kredytowej prowadzone są liczne działania antykryzysowe: Narodowy Bank Polski opracował tzw. Pakiet zaufania208, a Rząd RP prowadzi liczne działania legislacyjne m.in. nastąpiła zmiana ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (podwyższenie gwarancji depozytów do 50 tys. EUR)209. Na początku 2009 r. w wyniku silnej deprecjacji kursu złotego firmy, które zawarły z bankami umowy na złożone instrumenty pochodne (opcje niesymetryczne210) poniosły znaczne Raport o sytuacji banków w 2007 roku, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa 2008, s. 19. 206 Zaostrzenie polityki kredytowej polega m.in. na podwyższeniu marż kredytowych. 207 Przegląd Stabilności Systemu Finansowego, NBP, październik 2008, s. 27–28. 208 Działania zawarte w Pakiecie zaufania koncentrują się na osiągnięciu trzech celów: umożliwieniu bankom pozyskiwania środków złotowych na okresy dłuższe niż jeden dzień, umożliwieniu bankom pozyskiwania środków walutowych, zwiększeniu możliwości pozyskiwania płynności złotowej przez banki poprzez rozszerzenie zabezpieczeń operacji z NBP. Por.: Przegląd Stabilności Systemu Finansowego, NBP, październik 2008, s. 11. 209 Prowadzone są liczne działania rządów i banków centralnych krajów objętych kryzysem finansowym (por. Informacja o sytuacji banków po trzech kwartałach 2008 r., KNF, s. 9–10). 210 Firma stawała się nabywcą opcji typu put i jednocześnie wystawcą opcji typu call. Obie opcje były zawierane na innym kursie EUR/PLN. 205

KREDYT A INNE FORMY FINANSOWANIA INWESTYCJI (W TYM B+R)

189

straty, a niektóre ogłosiły upadłość. W związku z tym faktem, Rząd RP podjął prace legislacyjne w celu osłabienia skutków dla firm, w wyniku niekorzystnych kontraktów zawartych z bankami. Wydaje się jednak, że kryzys finansowy, jeśli tylko nie naruszy podstaw gospodarki, może pobudzić innowacyjność polskich firm. Nawet te firmy, które nie dysponują zasobami finansowymi pozwalającymi na badania i rozwój, w celu utrzymania się na rynku i zwiększania swojej efektywności działania, będą musiały szukać usprawnień procesowych i marketingowych. Ważne będą też inne mechanizmy niż kredyt bankowy, stymulujące wzrost kapitału dla innowacyjnych przedsiębiorstw, szczególnie zwiększenie efektywności wykorzystania funduszy unijnych.

190

Małgorzata Pawłowska

Nela Grądzka Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Innowacje tworzone przez konsumentów, klientów, użytkowników, odbiorców w latach 2005–2007 (Consumer Driven Innovation) Przedsiębiorstwa często dostrzegają szanse na poprawę swojej działalności innowacyjnej głównie w zwiększaniu nakładów na badania i rozwój (B+R), w liczbie patentów: krajowych, europejskich czy amerykańskich. Jest to typowe podejście podażowe do tworzenia innowacji. Z przeprowadzonego badania nad innowacyjnością gospodarki Polski w latach 2005–2007211 wynika, że firmy pomijają ważny czynnik, jakim jest klient: instytucjonalny bądź indywidualny. Jest to jedna z nisz, umożliwiających mniej kosztowny rozwój innowacji aniżeli nakłady na B+R. Firmy często nie monitorują sfery styku przedsiębiorstwa z użytkownikiem, mimo że ostatecznym kreatorem popytu są konsumenci – popytowe podejście do innowacji wydaje się istnieć w niewystarczającym stopniu w świadomości przedsiębiorstw. Badanie pokazuje, że więcej niż połowa ankietowanych przedsiębiorstw (53%) wprowadziła nowe lub istotnie ulepszone produkty albo procesy we współpracy z innymi przedsiębiorstwami, bądź z instytucjami naukowymi, czyli innowacje powstały na styku przedsiębiorstwo – klient, dostawca, odbiorca lub inna jednostka z zewnątrz organizacji. Więcej, niż co trzecia ankietowana firma (35%) samodzielnie wprowadziła nowe lub istotnie ulepszone produkty albo procesy – innowacje powstały wewnątrz organizacji. Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że najwięcej ankietowanych przedsiębiorstw ulepsza swoje produkty i procesy przy współpracy z jednostkami spoza organizacji. Jednostki te są podstawowym źródłem powstawania nowości oraz wynalazków. Można przypuszczać, że powodem takiego stanu rzeczy jest brak m.in. zasobów finansowych na szczegółowe badania niezwiązane z głównym profilem działalności przedsiębiorstwa oraz zasobów związanych z szeroko rozumianą wiedzą, np. wykwalifikowany personel, który jest w stanie sam kreować innowacje. Z tego powodu Na podstawie ankiet przesłanych do INE PAN do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku. 211

Innowacje tworzone przez konsumentów, klientów, użytkowników, ...

191

przedsiębiorstwa muszą szukać w swoim zewnętrznym otoczeniu partnerów, którzy pomogą im przy tworzeniu nowego lub ulepszonego produktu. Na podstawie badania trudno jest stwierdzić, w jakiej mierze nowe lub istotnie ulepszone produkty czy procesy w latach 2005–2007 powstały tylko z inicjatywy użytkowników. Nie da się określić także czy ulepszone produkty zostały stworzone wyłącznie przez same przedsiębiorstwa czy z inicjatywy klientów. Badanie Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) na temat Działalności innowacyjnej przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2005–2007212 przedstawia, że w latach 2005–2007 spośród ogółu przedsiębiorstw przemysłowych 21% współpracowało213 w zakresie swojej działalności innowacyjnej z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami (w górnictwie 23,8%, przetwórstwie przemysłowym 20,7%, a w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 31,6%). Oznacza to spadek w porównaniu z latami 2004–2006, kiedy współpracę taką deklarowało 23,9% przedsiębiorstw. Najbardziej ceniona przez przedsiębiorstwa była kooperacja z dostawcami wyposażenia, materiałów, komponentów i oprogramowania – wskazała tak prawie jedna trzecia spośród przedsiębiorstw współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w latach 2005–2007 (33,2%). Na dalszych miejscach znalazły się: przedsiębiorstwa należące do tej samej grupy (24,2%) i klienci (16,1%). Jest to wynik zastanawiający. Oznacza bowiem, że przedsiębiorstwa nie przywiązują wystarczającej wagi do powiązań łączących ich ze swoim otoczeniem zewnętrznym, jakim są klienci lub nie zdają sobie sprawy z możliwości, jakie płyną dla firmy z pobudzenia tego otoczenia. Potwierdzają to badania Sieci Naukowej MSN dotyczące innowacyjności gospodarki Polski w latach 2005–2007, które obejmują badanie czynników ekonomicznych, rynkowych i związanych z wiedzą, wpływających na działalność innowacyjną przedsiębiorstw. Powyższe czynniki według ankietowanych przedsiębiorstw miały bardziej umiarkowany lub niski – w przypadku czynników związanych z wiedzą – wpływ na innowacje. Badania wskazały, że przeszkodami o największym znaczeniu w działalności innowacyjnej były bariery finansowe, zbyt wysokie koszty innowacji i brak środków finansowych własnych214. Wyniki te potwierdzają podażowe podejście do innowacji oraz niską świadomość przedsiębiorstw płynących z możliwości wydobycia potencjału użytkowników. Podażowa teoria innowacji wywodzi się od Schumpetera Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2005–2007, 26.11.2008, s. 4, strona internetowa http://www.stat.gov.pl/gus/5840_5032_PLK_HTML. htm 213 Za GUS – Współpraca w zakresie działalności innowacyjnej z innymi jednostkami oznacza aktywny udział we wspólnych projektach dotyczących działalności B+R i innych rodzajów działalności innowacyjnej. 214 Szerzej na ten temat zobacz tekst E. Krzywiny. 212

192

Nela Grądzka

i zakłada, że zawsze istnieje pewien strumień wynalazków, które przedsiębiorstwa zamieniają w innowacje215. Schumpeter zauważa, że proces innowacji zachodzi niezależnie od procesów przemysłowych (biznesowych) i stawia tezę, iż nie występuje powiązanie, czy kontakt pomiędzy producentem innowacji, a przedsiębiorcą, potencjalnie zainteresowanym wynikami jego prac, przed zakończeniem procesu innowacji. Niewątpliwie jest to przeszkoda utrudniająca wejście innowacji na rynek, a co za tym idzie, zwiększenia konkurencyjności gospodarki216. Wobec powyższego, zadaniem przedsiębiorstw powinno być prowadzenie dialogu, wymiana informacji z klientami na temat doświadczeń z produktami, usługami i procesami (dotyczy to zarówno rynku B2B jak i B2C). Zdarza się, że klienci lub firmy na własną rękę ulepszają dany produkt, tak by odpowiadał ich potrzebom. W literaturze określa się to zjawisko demokratyzacją innowacji. Rozumie się przez nie fakt, że użytkownicy produktów i usług – zarówno firmy jak i indywidualni klienci – są w stanie tworzyć innowacje na własny użytek217. W ten sposób pojawiło się pojęcie User Driven Innovation (UDI), czyli innowacje tworzone lub animowane przez użytkowników. W. Burzyński podjął próbę przetłumaczenia tego pojęcia. Podkreśla w niej znaczenie miejsca powstawania UDI – innowacje tworzone przez klientów, których można poszukiwać wewnątrz organizacji, często ze wsparciem zewnętrznym lub na zewnątrz przedsiębiorstwa218. W literaturze zagranicznej występuje także inne pojęcie, które często używane jest zamiennie z UDI. Jest to Consumer Driven Innovation (CDI) – czyli innowacje tworzone lub animowane przez konsumentów i odbiorców, będących użytkownikami produktów lub usług. W temacie artykułu zostało użyte pojęcie Consumer Driven Innovation, z tego względu, że zdaniem autora lepiej oddaje istotę innowacji tworzonych na styku przedsiębiorstwo – klient B2B i klient B2C. Na podstawie danych GUS jak i badania Sieci Naukowej MSN nie da się jednoznacznie określić z czyjej inicjatywy została nawiązana współpraca dotycząca działalności innowacyjnej. Badanie GUS wskazało, że przedsiębiorstwa szukają innowacyjnych rozwiązań głównie u dostawców w zakresie wyposażenia, materiałów, komponentów i oprogramowania. Oznaczać to może, że przedsiębiorstwa są inicjatorami współpracy oraz że skupiają się głównie na innowacjach procesowych. Potwierdzać to może również Noga A.: Dominacja a efektywna konkurencja, Monografie i opracowania nr 380, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 1993, rozdział 1–2. 216 Proces innowacyjny, 6.6.2009, strona internetowa http://mfiles.pl/pl/index.php/Proces_innowacyjny 217 Hippel E.von: Responding to policy needs, democratizing innovation: the evolving phenomenon of user innovation, Science Technology and Innovation Indicators in a Changing World, OECD 2007, p. 121. 218 Burzyński W.: Popytowe podejście do innowacji (user-driven innovations), jako czynnik sukcesu w korzystaniu z funduszy unijnych, w: Tendencje innowacyjnego rozwoju polskich przedsiębiorstw, red. E. Okoń-Horodyńska, A. Zachorowska-Mazurkiewicz, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2008. 215

Innowacje tworzone przez konsumentów, klientów, użytkowników, ...

193

fakt, iż przedsiębiorstwa bardziej cenią aktywny udział we wspólnych projektach dotyczących działalności B+R i innych rodzajów działalności innowacyjnej dostawców niż klientów oraz to, że klienci B2C tylko w około 16,1% są cenieni przez przedsiębiorstwa, jako partner do kooperacji w zakresie działalności innowacyjnej, co stanowi tylko połowę w porównaniu do dostawców219. Badanie GUS nie określa pola współpracy przedsiębiorstw z klientami. Zadaniem przedsiębiorstw powinno być stworzenie takich bodźców, które pomogą w wydobyciu wiedzy na temat oferowanych produktów od podmiotów ze swojego otoczenia w celu ich ulepszenia. Firmy powinny dążyć do zmniejszenia asymetrii informacji występującej pomiędzy nimi a wspomnianymi podmiotami. Dzięki nawiązanej współpracy na rzecz innowacji może nastąpić dyfuzja wiedzy oraz kreowanie postaw innowacyjnych między firmami a ich otoczeniem. Zatem w proces powstawania innowacji należy włączyć każdego odbiorcę usług, produktów, procesów. Dzięki temu firmy mogą osiągnąć przewagę konkurencyjną nad podobnymi sobie podmiotami istniejącymi na rynku. Przepływ wiedzy pomiędzy konsumentami a firmami na temat doświadczeń z produktami, usługami, procesami w długiej perspektywie może przyczynić się do zmniejszenia kosztów powstawania wynalazków lub nowości – tworzenia innowacji. Dzieje się tak między innymi dlatego, że firmy nie muszą angażować ogromnych pieniędzy na badania i rozwój – pomysłów dostarczają im bezpłatnie sami użytkownicy lub klienci, którzy wiedzą najlepiej, czego brakuje im w danej usłudze, bądź jak ulepszyć istniejący produkt. Klienci mogą przyczynić się do zmniejszania nakładów na działalność innowacyjną poprzez włączenie ich do procesu powstawania innowacji, co w dobie kryzysu gospodarczego samo za siebie przemawia.

Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2005–2007, 26.11.2008, s. 4, strona internetowa http://www.stat.gov.pl/gus/5840_5032_PLK_HTML. htm 219

194

Nela Grądzka

Aleksander Żołnierski Sekcja Badań i Analiz Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Istotne kierunki wspierania przedsiębiorczości akademickiej w Polsce Uprawiana w Polsce polityka wspierania przedsiębiorczości akademickiej (PA) koncentruje się na trzech zasadniczych zagadnieniach: promocji PA, wsparciu za pomocą narzędzi programów operacyjnych oraz wprowadzanych zmianach w otoczeniu prawno-instytucjonalnym. Wsparcie przedsiębiorczości akademickiej jest realizowane zarówno przez państwo, jak i same uczelnie wyższe (np. poprzez parki naukowo-technologiczne, centra transferu technologii, inkubatory przedsiębiorczości). PA wspierają także fundusze venture capital i business angels. Przewidziano także liczne formy wsparcia przedsiębiorczości akademickiej, zarówno w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki, jak i Innowacyjna Gospodarka oraz w Regionalnych Programach Operacyjnych. Powstaje pytanie, czy działania te – o ile efektywne – spełniają pokładane w nich nadzieje. Przedsiębiorcy pytani o zasadnicze problemy w zakresie rozwoju firm odpryskowych, czy nadal niewielką współpracę ze sferą nauki czy B+R, wymieniają obszerny katalog problemów. Równocześnie spora grupa przedsiębiorców dostrzega sytuację permanentnej zmiany w globalizującej się gospodarce. Zmiana ta powoduje, iż kluczowym zagadnieniem staje się problem rozwoju i stałego postępu (np. w zakresie implementacji nowoczesnych technologii) ich własnych przedsiębiorstw. Pomimo barier (których katalog znaleźć można w większości opracowań dotyczących przedsiębiorczości akademickiej), a także ogromnych braków w zakresie wiedzy, kapitału intelektualnego, umiejętności menedżerskich polscy przedsiębiorcy wskazują na potrzebę rozwoju innowacyjnej przedsiębiorczości. Przedsiębiorcy wiedzą, że otaczający świat charakteryzuje zmiana i transformacja, a przedsiębiorstwa i ludzie powinni posiadać umiejętność dostosowywania się do tych zmian. W tym zakresie polskich przedsiębiorców charakteryzuje dosyć wysoki poziom intuicji (co do istnienia czynnika zmiany w otoczeniu i związanej z tym konieczności wprowadzenia zmian na poziomie tworzenia strategii i procesów zarządzania w przedsiębiorczości). Jednak menedżerowie wykazują dość ograniczoną zdolność do

Istotne kierunki wspierania przedsiębiorczości akademickiej w Polsce

195

identyfikowania konkretnych czynników determinujących innowacyjność. Wyobrażenie o zarządzaniu zmianą poprzez innowacje przebiega u przedsiębiorców w znacznym stopniu na poziomie konceptualnym (wizji, pomysłów) a nie na poziomie konkretnym – operacyjnym). Takie schematy myślenia nie dotykają jedynie przedsiębiorców, ale są także charakterystyczne dla populacji potencjalnych przedsiębiorców – obecnych studentów i młodych pracowników nauki. Dotychczasowe badania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości potwierdzają tę tezę. W kontekście komercjalizacji osiągnięć naukowych, podobnie jak w przypadku zdobywania niezbędnej dla rozwoju istniejących produktów czy usług wiedzy, znaczenia nabierają kwestie psychologicznych uwarunkowań innowacyjności (takie jak na przykład determinanty osobowościowe). W tym zakresie przedsiębiorcom brakuje niezwykle ważnych umiejętności takich jak krytyczne myślenie, metapoznanie twórcze, samoświadomość i samowiedza. Spore braki występują także w zakresie technicznych aspektów prowadzenia biznesu. Brak wiedzy formalnej przekłada się – z jednej strony – zarówno na bezkrytyczną recepcję pseudowiedzy i internalizację cudownych wzorców i recept, z drugiej na brak umiejętności efektywnego wyboru właściwych metod postępowania, planowania i strategii. Na taki stan świadomości przedsiębiorców wskazuje większość badań (dotykających głównie kwestii innowacyjności przedsiębiorstw sektora MSP w Polsce). Wyraźnie zaznacza się tendencja wypełniania braków wiedzy w zakresie kierowania przedsiębiorstwem, wiedzą potoczną, nieuświadomioną, pochodzącą głównie z poradników biznesowych i krążącą wśród kadr kierowniczych w postaci memów. W dobrze zarządzanych przedsiębiorstwach innowacyjnych istotnymi elementami klimatu są przede wszystkim bezpieczeństwo, wsparcie innowacji, klarowne cele i orientacja na zadanie wspierana przez współuczestnictwo i współpracę międzywydziałową (w odróżnieniu od wewnętrznej konkurencyjności rozumianej jako wewnątrzorganizacyjna walka obozów politycznych). Z drugiej strony, samemu tworzeniu innowacyjnych przedsiębiorstw w oparciu o kadrę naukową uczelni i przedsiębiorczych absolwentów sprzyja kształtowanie postaw innowacyjnych w nowopowstałych organizacjach (dodajmy: najczęściej w organizacjach działającej w oparciu o wykorzystywany kapitał intelektualny, strukturalny i relacyjny). Opiera się to także na specyficznej kulturze organizacyjnej cechującej się uczestnictwem, partnerskim stylem zarządzania (którego immanentną cechą jest udział w podejmowaniu decyzji), konsekwencją, wreszcie adaptacyjnością i misją. Aby kierować firmą w sposób efektywny z punktu widzenia wykorzystania potencjału intelektualnego kadr, aby móc wykorzystać te wszystkie możliwości wewnętrznego i zewnętrznego otoczenia (oraz wszystkie inne czynniki takie jak struktura, styl kierowania, itp.) niezbędnym jest posiada-

196

Aleksander Żołnierski

nie odpowiedniego kapitału ludzkiego (stanowiącego dzięki kapitałowi intelektualnemu: ludzkiemu, strukturalnemu i relacyjnemu istotny potencjał kompetencyjny). Z tego punktu widzenia ważnym zagadnieniem jest budowanie właściwych wzorców dla rozwoju PA. Powstaje pytanie, czy wzorce europejskie w zakresie PA, innowacyjności i przedsiębiorczości mogą zostać w Polsce efektywnie zaimplementowane. Wydaje się, że dotychczasowe działania polegające na promocji przedsiębiorczości akademickiej wśród studentów oraz absolwentów szkół wyższych, pomimo że realizowane na poziomie wielopłaszczyznowym nie staną się trampoliną dla efektywnego rozwoju PA opartej na innowacyjnych i nowoczesnych przedsiębiorstwach. Istotnym elementem wsparcia mogą być wspomniane programy operacyjne. Priorytet III Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka określa instrumenty niezbędne z punktu widzenia inicjowania działalności innowacyjnej MSP i wsparcia początkowych etapów wzrostu. Przewidziane instrumenty są adresowane w szczególności do tych przedsiębiorców, których przedsięwzięcia charakteryzują się wysokim poziomem innowacyjności, dużym potencjałem rynkowym oraz wysokim ryzykiem. W tym zakresie instrumenty wsparcia przeznaczone są także dla przedsiębiorstw typu spin off, zaś działaniem przewidzianym bezpośrednio na kreowanie przedsiębiorczości akademickiej, jest Działanie 3.1 (Inicjowanie działalności innowacyjnej). W zakresie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki przewidziane jest wsparcie na promocję działań innowacyjnych oraz na promowanie przedsiębiorczości akademickiej (a także na szkolenia i doradztwo dla pracowników naukowych zamierzających rozpocząć własną działalność gospodarczą). Wsparcie to zapisane jest w Priorytecie 8 (Regionalne Kadry Gospodarki, działanie 8.2 Transfer wiedzy). W zakresie Regionalnych Programów Operacyjnych przewidziane jest wsparcie w zakresie inwestycji zwiększających innowacyjność i przedsiębiorczość w regionach, jak również współpracę sfery badawczej z przedsiębiorstwami. Jednak poza zasadniczą kwestią, która odróżnia polski system wspierania PA od najlepszych zachodnioeuropejskich, jaką jest skala działania, niezbędnym wydaje się – co będzie niezwykle trudne i czasochłonne – wpływanie na zmiany postaw i mentalność. Choć działania na polu wspierania finansowego rodzących się przedsiębiorstw odpryskowych i rozwoju istniejących firm, dla których niezbędna staje się współpraca ze sferą nauki i B+R również są nie bez znaczenia. Wydaje się, że w długim okresie współpraca nauki i gospodarki jest jednak nieunikniona. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy wymaga dostępu do nowych rozwiązań i technologii generowanych w ośrodkach naukowych. W tym kontekście tak istotnym jest przekazywanie wysokiej jakości wiedzy, w tym przede wszystkim wiedzy z zakresu zarządzania.

Istotne kierunki wspierania przedsiębiorczości akademickiej w Polsce

197

Irena Błaszczyk Instytut Nauk Ekonomicznych PAN Kazimierz Zarachowicz Centralny Ośrodek Informatyki Statystycznej

Innowacyjne firmy według województw w latach 2005–2007 Analiza struktury regionalnej przedsiębiorstw objętych badaniem pod względem innowacyjności wskazuje, że nadal w czołówce utrzymują się województwa mazowieckie z wynikiem 20,4%, śląskie 20,4% i w 2007 roku dołącza do nich województwo pomorskie z wynikiem 10,2%. Przedstawiamy strukturę firm innowacyjnych wg województw w Polsce (por. tabela 1)220. Tabela 1 Struktura firm innowacyjnych według województw w Polsce w 2007 r. Województwo

Liczba firm

Udział (%)

dolnośląskie

8,2

kujawsko-pomorskie

5,1

lubelskie

3,1

lubuskie

3,1

łódzkie

2,0

małopolskie

7,1

mazowieckie

20,4

opolskie

3,1

podkarpackie

2,0

podlaskie

1,0

pomorskie

10,2

śląskie

20,4

Przedstawiona analiza jest dokonana na podstawie ankiet firm przesłanych do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w 2007 r. Czytelników zainteresowanych regionalnym wymiarem innowacyjności odsyłamy do rozbudowanych analiz w ramach 16. Raportów o innowacyjności województw, INE PAN, Warszawa 2008. Raporty te wskazują, że w poszczególnych województwach istnieje grupa firm innowacyjnych zarówno dużych, średnich jak i małych. 220

198

Irena Błaszczyk, Kazimierz Zarachowicz

świętokrzyskie

1,0

warmińsko-mazurskie

1,0

wielkopolskie

9,2

zachodniopomorskie

3,1

100,0

RAZEM

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet przysłanych od przedsiębiorstw do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r.

Podobnie jak struktura firm innowacyjnych w województwie mazowieckim, śląskim i pomorskim tak również kształtują się wielkości nakładów na działalność innowacyjną. Największe nakłady poczyniono w województwach mazowieckim, śląskim i pomorskim. Nakłady te należy rozpatrywać w okresie wieloletnim. Jednoroczna analiza może nieść ryzyko błędnych ocen i dlatego tabela 2 zawiera okres trzech lat. Tabela 2 Nakłady na działalność innowacyjną ogółem w latach 2005–2007 (tys. zł) Województwo

2006

2007

9 408

10 683

64 630

84 721

kujawsko-pomorskie

29 791

24 272

32 432

86 495

lubelskie

60 895

38 720

93 962

193 576

lubuskie

571

986

8 511

10 068

6 246

14 216

7 166

27 628

małopolskie

86 013

74 969

166 120

327 102

mazowieckie

140 231

2 025 389

405 140

2 570 760

723

89 749

186 381

276 854

17 050

33 316

28 467

78 833

1 133

4 181

10 712

16 026

pomorskie

276 637

322 345

53 437

652 419

śląskie

132 657

326 124

1 389 286

1 848 067

732

1 014

1 746

2 780

570

6 285

9 635

85 893

185 729

146 893

418 514

7 641

6 802

6 862

21 305

dolnośląskie

łódzkie

opolskie podkarpackie podlaskie

świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie

2005

Razem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet przysłanych od przedsiębiorstw do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r.

199

Innowacyjne firmy według województw w latach 2005–2007

Analogicznie przedstawia się sytuacja w zakresie nakładów na działalność badawczo‑rozwojową przedsiębiorstw. W czołówce utrzymuje się województwo śląskie i mazowieckie. Województwo pomorskie nie ma tak dużych nakładów w tym obszarze. Najniższy poziom nakładów na B+R wykazują nadal przedsiębiorstwa z województw podlaskiego, warmińskomazurskiego i świętokrzyskiego. Analizując wyniki z okresu 2005–2007 pozytywnie sytuacja ta zmienia się w województwie małopolskim. Wyniki analizy przedstawia tabela 3. Tabela 3 Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w przedsiębiorstwach w latach 2005–2007 (tys. zł) Województwo dolnośląskie

2005

2006

2007

Razem

5 155

4 448

4 750

14 353

kujawsko-pomorskie

22 958

20 064

12 983

56 005

lubelskie

34 763

18 089

46 222

99 074

lubuskie

250

537

1 056

1 843

4 594

7 866

352

12 812

małopolskie

54 416

60 710

105 477

220 603

mazowieckie

41 055

95 407

127 796

264 258

231

560

1 054

1 845

4 921

5 683

5 511

16 115

pomorskie

16 259

14 700

18 033

48 992

śląskie

33 292

71 898

314 315

419 505

666

944

1 610

100

120

160

380

34 407

24 115

28 481

87 003

7 567

6 443

6 281

20 291

łódzkie

opolskie podkarpackie podlaskie

świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet przysłanych od przedsiębiorstw do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r.

Ważnym aspektem w analizie regionalnej innowacyjnych przedsiębiorstw jest kapitał ludzki w tym obszarze. Zatrudnienie przedsiębiorstw w działalności B+R według stanu na dzień 31.12.2007 było najwyższe w województwie małopolskim i mazowieckim, powyżej 1 tysiąca osób. Najniższe zatrudnienie przedsiębiorstw w sferze B+R było w województwie warmińsko-mazurskim, opolskim, świętokrzyskim. Jedyne przedsiębiorstwo z województwa podlaskiego, które wysłało ankietę do INE PAN nie wykazy-

200

Irena Błaszczyk, Kazimierz Zarachowicz

wało zatrudnienia w działalności B+R. Utrzymywanie niskiego zatrudnienia w dziedzinie B+R ogranicza możliwości rozwoju innowacyjności w Polsce i eliminacji nierówności regionalnych. Wyniki analizy zatrudnienia w działalności B+R przedstawia tabela 4. Tabela 4 Zatrudnienie w działalności B+R ogółem w latach 2005–2007 (stan w dniu 31.12.2007) Województwo

Liczba osób 2005

2006

2007

kujawsko-pomorskie

119

143

145

lubelskie

265

331

344

lubuskie

łódzkie

małopolskie

796

1 089

1 232

mazowieckie

485

971

1 021

pomorskie

150

160

165

śląskie

262

354

422

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

142

115

116

zachodniopomorskie

203

548

677

dolnośląskie

opolskie podkarpackie podlaskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet przysłanych od przedsiębiorstw do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r.

Analizując wielkość nakładów na działalność innowacyjną i liczbę pracowników naukowo-badawczych należy stwierdzić, że największe nakłady na działalność innowacyjną w przeliczeniu na 1 pracownika naukowo-badawczego przedsiębiorstw były poniesione w 2007 roku w województwie małopolskim i śląskim. W oparciu o dostarczone dane dotyczące wielkości nakładów i ilości zatrudnionych w sferze naukowobadawczej przedsiębiorstw nie ma podstaw do oceny postępu w tym obszarze województw podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. Wyniki analizy przedstawia tabela 5. Podsumowując wyniki wybranych elementów analizy firm innowacyjnych w układzie terytorialnym należy stwierdzić, że utrzymuje się dyspro-

201

Innowacyjne firmy według województw w latach 2005–2007

porcja pomiędzy województwami. Przedsiębiorstwa z województw z tzw. ściany wschodniej zdecydowanie gorzej wypadają pod względem nakładów na działalność innowacyjną i badawczo – rozwojową oraz zatrudnienia w tych obszarach. Brak takich działań może powodować wzrost dysproporcji w rozwoju technicznym i technologicznym tych obszarów. Regionalne zróżnicowanie nakładów na B+R i działalność innowacyjną jest bardzo wysokie. Na tle wszystkich województw znaczącą rolę odgrywają województwa mazowieckie i śląskie. Jest to zapewne zasługą dużych aglomeracji: warszawskiej oraz śląskiej. Dalszej intensyfikacji działań w sferze innowacyjności wymagają województwa warmińsko-mazurskie i świętokrzyskie. W efekcie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, gdzie istotnym elementem polityki Komisji Europejskiej jest zmniejszenie nierówności regionalnych w krajach członkowskich (polityka spójności i konwergencji), dystans rozwojowy w regionach na tzw. ścianie wschodniej w długim okresie powinien ulec zmniejszeniu. Tabela 5 Nakłady na działalność innowacyjną na pracownika naukowo-badawczego przedsiębiorstw (tys. zł miesięcznie) Województwo

Badany okres 2005

2006

2007

dolnośląskie

35,8

55,6

18,0

kujawsko-pomorskie

50,3

50,6

24,6

lubelskie

18,1

14,3

15,9

lubuskie

3,5

13,7

8,0

łódzkie

23,9

69,7

1,5

małopolskie

62,1

74,4

109,9

mazowieckie

12,3

240,8

13,5

opolskie

3,9

1 246,5

14,6

podkarpackie

5,5

40,2

6,3

podlaskie

0,0

pomorskie

20,2

413,3

22,1

śląskie

18,9

114,2

96,3

świętokrzyskie

0,0

30,5

26,2

warmińsko-mazurskie

0,0

wielkopolskie

34,1

336,5

52,7

zachodniopomorskie

48,5

40,5

34,9

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet przysłanych od przedsiębiorstw do Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 r.

202

Irena Błaszczyk, Kazimierz Zarachowicz

Justyna Janik Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Innowacyjność w polskim przemyśle lotniczym W Polsce przemysł lotniczy ma 70-letnią tradycję. Jest on silnie skoncentrowany geograficznie, 75% produkcji i zatrudnienia w tym sektorze jest zlokalizowane na terenie południowo-wschodniej Polski (Dolina Lotnicza). Na potrzeby tego sektora w Polsce pracuje około 80 firm zatrudniających ponad 20 tys. pracowników. Produkowane są samoloty rolnicze, szkoleniowe, treningowe i dyspozycyjne, jak również helikoptery, szybowce, śmigłowce, części i akcesoria lotnicze. Znaczna część produkcji jest przeznaczona na eksport, głównie do USA, Wenezueli, Indonezji, Włoch, Grecji, Kanady, Hiszpanii, Niemiec, Korei Płd., Wietnamu. Działalność badawczorozwojowa skoncentrowana jest w trzech głównych ośrodkach: Warszawa – EDC (Engineering Design Centre) – współpraca GE Aircraft Engines, GE Polska i Instytutu Lotnictwa, Warszawa – Centrum Badań Materiałów i Konstrukcji – Instytut Lotnictwa (współpraca z Pratt&Whitney, General Electric), Bielsko Biała – Centrum Badawczo-Rozwojowe (komponenty silników lotniczych) AvioPolska. W 2007 r. nakłady wewnętrzne na działalność badawczo-rozwojową produkcji statków powietrznych i kosmicznych wyniosły 94 mln zł, co stanowiło 4,6% nakładów w sektorze przedsiębiorstw (por. tab. 1). Tabela 1 Nakłady wewnętrzne na działalność B+R Dynamika

Lata

Ogółem (w tys. zł)

Przemysł lotniczy (w tys. zł)

Udział przemysłu lotniczego w nakładach ogółem (w %)

Ogółem

Przemysł lotniczy

2007

2 047 522

94 186

4,6

115,7

106,6

2006

1 858 300

100 223

5,4

105

113,5

2005

1 770 168

88 335

5,0

100

Źródło: Obliczenia własne na podstawie Nauka i Technika, GUS.

Nakłady na działalność B+R w sektorze przedsiębiorstw wzrosły w latach 2005–2007 o 15,7%. W przemyśle lotniczym, w analogicznych

203

Innowacyjność w polskim przemyśle lotniczym

latach, wzrost ten był mniejszy (6,6%). Udział tych nakładów dla przemysłu lotniczego zmniejszył się z 5% w 2005 r. do 4,6% w 2007 r. Nakłady na działalność badawczą i rozwojową w przemyśle lotniczym rosną, ale wolniej niż w przemyśle ogółem. W 2007 r. liczba zatrudnionych w działalności badawczo-rozwojowej dla sektora przedsiębiorstw przekraczała 18 tys. osób. W stosunku do 2005 r. zatrudnienie wzrosło o 3,3% (por. tab. 2). Tabela 2 Zatrudnienie w działalności B+R Dynamika (w %)

Lata

Ogółem (liczba osób)

Przemysł lotniczy (liczba osób)

Udział zatrudnionych w przemyśle lotniczym (w %)

Ogółem

Przemysł lotniczy

2007

18 461

1 083

5,9

103,3

2006

18 194

1 164

6,4

101,8

101

2005

17 875

1 153

6,5

100

Źródło: Obliczenia własne na podstawie Nauka i Technika, GUS.

W przemyśle lotniczym zatrudnienie w działalności B+R w latach 2005–2007 spadło o 6%. Zmniejszenie nakładów na B+R w 2007 r. (por. tab. 1) miało wpływ na ograniczenie zatrudnienia. Według klasyfikacji OECD221 przemysł lotniczy jest zaliczany do przemysłów wysokiej techniki. Produkcja wyrobów wysokiej techniki przynosi największą wartość dodaną dla gospodarki. Bilans handlowy wyrobami wysokiej techniki od 2003 roku był ujemny we wszystkich sektorach z wyjątkiem lotniczego222. Udział wyrobów lotniczych w eksporcie wyrobów wysokiej techniki wzrósł z 8,8% w 2005 r. do 9,9% w 2007 r. (por. rys. 1). Odwrotnie import. Jego udział spadł o 1,6 pkt. proc. Dlatego w roku 2007 ukształtowało się dodatnie saldo bilansu handlowego wyrobami przemysłu lotniczego (321,2 mln zł.). Świadczy to o rosnącej pozycji naszego przemysłu lotniczego w świecie i unowocześnieniu przedsiębiorstw tego sektora. Spójrzmy na firmę, która w pierwszej edycji Raportu o innowacyjności gospodarki Polski w 2005 r. na Liście 500 najbardziej innowacyjnych polskich firm w 2004 r.223 zajmowała I miejsce i jest drugą co do wielkości Por. Hatzichronoglou T.: Revision of the high technology sector and product classification, STI Working Papers, 1997/2, OECD, Paris 1997 za: Nauka i Technika w 2007 r., GUS, Warszawa 2009. 222 O kształtowaniu się przewag komparatywnych firm z udziałem kapitału zagranicznego dla lat 1995 i 2006 w przemyśle lotniczym – zobacz tekst M. Weresy. 223 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2005 r., red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2005. 221

204

Justyna Janik

firmą pod względem zatrudnienia w przemyśle lotniczym w Polsce. PZL Świdnik zatrudnia ok. 4 tys. osób. Znaczna część produkcji skierowana jest na eksport. Sprzedaż wyrobów na eksport stanowi ponad 60% całej produkcji. Podstawową działalnością firmy jest produkcja śmigłowców i części zamiennych do śmigłowców. Firma produkuje również kadłuby i ich elementy, centrołapy, mechanizmy drzwi, stery kierunku, wykładziny przeciwogniowe. Odbiorcami wyrobów są firmy na całym świecie m. in. Aerospatiale (francuski producent śmigłowców, samolotów cywilnych i wojskowych, rakiet i systemów rakietowych i elektronicznych), Eurocopter (światowa firma produkująca śmigłowce, powstała z połączenia francuskiej Aerospatiale i niemieckiej DaimlerChrysler Aerospace AG), Agusta (włosko-brytyjska firma projektująca i produkująca śmigłowce), Latecoere (Francja), Dassault (francuska firma produkująca samoloty wojskowe, biznesowe i pasażerskie), Ratier-Figeac, Snecma (francuski producent silników do samolotów), Boeing (amerykański koncern lotniczy i kosmiczny). Podstawowym produktem PZL Świdnik jest wielozadaniowy śmigłowiec PZL-Sokół, produkowany w wielu wersjach np. pasażerskiej, VIP, transportowej, dźwigowej, policyjnej, sanitarnej, medycznej, ratownictwa górskiego, ratownictwa morskiego, wojskowej. PZL-Sokół otrzymał certyfikaty wg FAR-29, wydane przez organy nadzoru lotniczego Polski, Rosji, Niemiec, USA i Hiszpanii. Od 2004 roku wprowadzono również do sprzedaży śmigłowiec PZL SW-4, obecnie najbardziej innowacyjny produkt firmy, objęty ochroną patentową w zakresie kadłuba nadwozia, wirnika nośnego i łopat. Twórcami rozwiązań patentowych są pracownicy WSK PZL Świdnik. Śmigłowiec posiada certyfikaty Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego, Interstat Aviation Committee (MAK) oraz walidacje w Korei Południowej, na Ukrainie oraz w Chinach. PZL-Świdnik posiada Zakład Badawczo-Rozwojowy (ZBR) prowadzący prace przede wszystkim w zakresie sprzętu lotniczego. ZBR projektuje i rozwija własne konstrukcje śmigłowców: PZL-Sokół, PZL-Kania oraz PZL SW-4. Prawie jedna czwarta pracujących w działalności badawczo-rozwojowej całego przemysłu lotniczego zatrudniona jest w PZL Świdnik. Firma przeznacza na badania i rozwój ok. 12% przychodów ze sprzedaży. Firma brała udział w Sieci Doskonałości Wieloskładnikowe materiały oparte na wiedzy podwyższających trwałość i bezpieczeństwo konstrukcji (KMN-Noe) (6 Program Ramowy UE). Projekt był realizowany pod kierownictwem Instytutu Podstawowych Problemów Technicznych PAN. W skład sieci weszło 45 partnerów z instytutów badawczych, uczelni, dużych, średnich i małych przedsiębiorstw z 12 krajów Europy. Firma ta charakteryzuje się większym niż przeciętne dla polskiego przemysłu lotniczego zatrudnieniem w działalności B+R. Współpracuje z przedsiębiorstwami na całym świecie oraz z instytucjami naukowymi i uczelniami. Ponad połowę nakładów innowacyjnych stanowią prace badawczo-rozwojowe.

–8 000

–10 000

–12 000

–14 000 –13 301,5

Źródło: Nauka i Technika w 2007 r., GUS.

–6 481,3

–6 000

–83 87,8 –10 207,9

–4 000 –175,6

72,1 11,8 uzbrojenie

chemikalia

maszyny nieelektryczne

–689,7 –496,4 –423,9 –1 859,6 –1 655,9 –1 636,9

maszyny elektryczne

aparatura naukowo–badawcza

środki farmaceutyczne

elektronika – telekomunikacja

komputery – maszyny biurowe

–626,3 –706,5 –738,1

–1 336,5 –2 453,8

–2 508,1 –2 574,3 –3 062,4

–4 196,4

–2 000

–74 81,2 –74 40,5

0 12,5 sprzęt lotniczy 321,2

2 000

–196,6

Innowacyjność w polskim przemyśle lotniczym 205

Rysunek 1

Bilans handlu wyrobami wysokiej techniki w latach 2003, 2006, 2007 (w mln zł)

2003 2006 2007

206

Justyna Janik

Artur Chaberski Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Innowacyjność w polskich firmach rodzinnych na przykładzie Adamed Innowacyjność w małych i średnich firmach stanowi przedmiot zainteresowania nauki, biznesu, rządu, organizacji okołobiznesowych oraz instytucji międzynarodowych. Innowacyjne firmy zdolne są pokonać dystanse utrwalone przez dziesiątki lat. Wzrost konkurencyjności regionów dokonuje się dzięki innowacyjności firm oraz zdolności władz i instytucji do stworzenia im warunków rozwoju224. W Stanach Zjednoczonych to właśnie małe firmy – start-upy są źródłem nowych pomysłów i technologii. Często dzieje się tak dzięki warunkom działania i infrastrukturze sprzyjającej podejmowaniu ryzyka inwestycyjnego w R&D. Obecność wielu funduszy finansujących innowacyjne przedsięwzięcia, od aniołów biznesu począwszy, poprzez seed capital, aż po venture capital, pozwala zamortyzować finansowe ryzyko inwestycji w nowe technologie. Ponadto istnieją większe firmy gotowe kupować i rozwijać technologie wprowadzane przez mniejsze podmioty. W istocie funkcjonuje złożony proinnowacyjny ekosystem, w którym małe firmy zasilają innowacjami większe225. Niekiedy zdarza się, że wyrastają na duże jak Google, większość jednak nie pozostaje małymi lub średnimi firmami zasilającymi innowacjami giganty. W Polsce i Europie sytuacja ma się odmiennie. Nie istnieje tak proinnowacyjny ekosystem jak w USA, natomiast próba zastąpienia go programami wsparcia rozwoju nauki i technologii bardzo często kończy się niepowodzeniami w małych przedsiębiorstwach. Złożone procedury, biurokracja i wszelkie niedogodności, z jakimi wiążą się skostniałe unijne struktury, szczególnie mocno ujawniają się w przypadku sektora MSP. Dodatkową barierą jest panujący globalny kryzys gospodarczy, wpływający na ograniczenie inwestycji, a tym samym możliwości badawczo – rozwojowych. W Polsce pomimo mniej rozwiniętego zaplecza do prowadzenia programów badawczo-rozwojowych jest wiele firm, które dynamicznie rozwijają się w tym obszarze działalności. Jedną z nich jest znaczący na polskim rynku producent farmaceutyków, firma Adamed 226. Firma od samego Baczko T.: 500 najbardziej innowacyjnych firm, Gazeta Prawna, grudzień 2007, s. 3. Konferencja poświęcona innowacyjności w małych i średnich firmach podczas prezydencji francuskie w UE – strony internetowe http://www.ue-recherche-et-pme.oseo.fr oraz http://makroskop.polityka.pl/?p=88 226 Dziękujemy firmie Adamed za dostarczenie materiałów nt. przedsiębiorstwa uwzględnionych w artykule. 224 225

Innowacyjność w polskich firmach rodzinnych na przykładzie Adamed 207

początku zajmuje wysoką pozycję w rankingu 500 najbardziej innowacyjnych firm, a w szczególności należałoby podkreślić szybkie przesunięcie na Liście 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce z pozycji 68 w roku 2004 na pozycję 41 w 2005 r. i pozycję 11 w 2006227. Od kilku już lat Adamed znajduje się w pierwszej piętnastce największych firm na rynku leków na receptę w Polsce. Wizja rozwoju Adamedu jest zbieżna z obecnymi trendami na światowym rynku farmaceutycznym. Firma zarówno dynamicznie rozwija swoją obecność na rynkach międzynarodowych, jak i w oparciu o przychody z produkowanych przez siebie nowoczesnych leków generycznych prowadzi poszukiwania nad innowacyjnymi terapiami. Adamed jest jedną z niewielu polskich firm farmaceutycznych posiadającą rozbudowane zaplecze w postaci laboratoriów badawczych – chemicznych i biologicznych, zatrudniającą ponad 100 naukowców w działach badawczo-rozwojowych i ponad 700 pracowników w całej firmie. Już dziś Adamed współpracuje z najważniejszymi ośrodkami naukowymi i uczelniami w Polsce, m.in. Uniwersytetem Jagiellońskim, Warszawskim, Politechniką Gdańską Akademią Medyczną, Instytutem Psychiatrii i Neurologii. Od kilku lat priorytetem firmy są badania nad innowacyjnymi terapiami. Ten kierunek zostanie utrzymany w przyszłości. Adamed planuje poszerzać zakres prac badawczych, podejmując współpracę z kolejnymi uczelniami i ośrodkami naukowymi w całej Polsce. Będzie też dążył do pozyskania publicznego wsparcia dla najbardziej wartościowych projektów. Wzrost od małej firmy rodzinnej do jednego z najszybciej rozwijających się przedsiębiorstw farmaceutycznych w Polsce to sukces rodziny Adamkiewiczów, właścicieli przedsiębiorstwa i szybko rosnącej załogi. Przed kilkunastoma laty postawili na badania nad nowymi lekami. Dziś wiadomo już, że była to strategia najlepsza z możliwych. Przez ostatnie 5 lat Adamed wydał na poszukiwania nowych leków ponad 70 mln złotych228. Efektem dotychczasowych starań jest ponad 20 zgłoszeń patentowych na substancje aktywne i własne formuły leków229. W 2008 r. firma miała ok. 390 mln zł przychodów. Dla porównania w roku 1998 były to 22 mln zł, w roku 2003 – ponad 156 mln zł i rekordowo około 90 mln zł zysku netto w 2006 r., bijąc tym samym rekord z roku 2001, gdy firma osiągnęła 35 mln zł zysku230. Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2004 r. w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2005 r., red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2005; Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2005 r. w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2006 r., red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2006; Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2006 r. w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2007 r., red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2007. 228 Gracze Roku 2007 w Polsce wg Forbes, Forbes, nr 1/07, str. 22. 229 Strona internetowa http://www.adamed.pl/firma.asp?lang=pl 230 Strona internetowa http://manager.money.pl/ludzie/portrety/artykul/maciej;i;malgorzata;adamkiewiczowie,191,0,183231.html 227

208

Artur Chaberski

Adamed to jednocześnie firmą o międzynarodowym zasięgu, zarządzana przez grupę profesjonalnych menedżerów z bogatym doświadczeniem zarówno w polskich mniejszych podmiotach jak i dużych, międzynarodowych korporacjach. Laboratoria Adamedu: laboratorium chemiczne, centrum badań biologii molekularnej, centrum badań biologicznych i laboratorium technologii farmaceutycznych są w pełni dostosowane do wymogów Unii Europejskiej. Firma, jako jedna z pierwszych w Polsce, otrzymała certyfikat Dobrej Praktyki Wytwarzania – Good Manufacturing Practice (GMP)231. Adamed jest również jednym z założycieli utworzonej blisko rok temu Polskiej Platformy Technologicznej Innowacyjnej Medycyny. Zadaniem Platformy jest wytyczenie strategii rozwoju polskiej branży medycznej oraz podstawowych kierunków badań nad nowymi lekami w Polsce. Platforma zrzesza więc głównie polskie firmy inwestujące w badania nad poszukiwaniem nowych leków. W wielu przypadkach firma udoskonaliła proces ich produkcji. Adamed produkuje leki nowej generacji w istotnych grupach terapeutycznych m.in. w kardiologii, ginekologii, psychiatrii, gastrologii, pulmonologii i okulistyce. Większość preparatów Adamedu to leki na receptę. Podobnie jak wiele znanych firm farmaceutycznych na świecie Adamed produkuje tańsze odpowiedniki drogich leków. Dzięki temu pacjenci mają dostęp do najnowszych terapii. Premię zyskuje ten, kto pierwszy wejdzie na rynek z niską ceną. W ten sposób najłatwiej umieścić preparat na liście refundacyjnej. Adamed dąży do wynalezienia oryginalnego polskiego leku. Obecnie Adamed prowadzi projekty badawcze w trzech platformach badawczych, w jednej z nich badania prowadzone są w ramach konsorcjum naukowego. Znaleźli się w nim naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Gdańskiej Akademii Medycznej. Adamed prowadzi: Platformę metaboliczną – Polski lek innowacyjny w terapii cukrzycy typu II oparty na mechanizmie oddziaływania poprzez receptor PPARγ. Jako pierwsza polska firma farmaceutyczna Adamed przeprowadził projekt poszukiwania innowacyjnego leku – od pomysłu do końca badań preklinicznych we własnym Dziale Badawczo-Rozwojowym. Obecnie przygotowywany jest projekt do fazy badań klinicznych, Platformę onkologiczną – ONCO – 3CLA – biotechnologiczny kierowany lek przeciwnowotworowy. Złożony został wniosek o dofinansowanie projektu, w ramach programu Innowacyjna Gospodarka, Platformę neuropsychiatryczną – opracowanie polskiego innowacyjnego leku stosowanego w terapii schorzeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN) – schizofrenii, depresji, lęku. Przeprowadzono syntezę ok. 500 innowacyjnych molekuł i rozpoczęto ich badania biologiczne w warunkach in vitro (wyznaczanie profili wiązania do receptorów OUN). 231 Unijny i światowy standard dotyczący procesu produkcji, kwalifikacji personelu, przechowywania wyników badań oraz kontroli i dystrybucji. Certyfikat GMP świadczy o tym, że firma dba o zapewnienie czystości, bezpieczeństwa i wysokiej skuteczności leków, sprzętu medycznego oraz wszystkich procesów zachodzących w firmie.

Innowacyjność w polskich firmach rodzinnych na przykładzie Adamed 209

W 2008 roku Adamed zainwestował w rozwój dwóch innowacyjnych gałęzi badań. W nowo otwartej Pracowni Molekularnej i Biotechnologii zamierza wytwarzać potencjalnie terapeutyczne biomolekuły w ilościach niezbędnych do prowadzenia badań przedklinicznych, co w przyszłości umożliwi produkcję nowych leków w oparciu o rozwijane przez pracownię technologie. Jednocześnie w firmie powstała pracownia badań In Sillico, która umożliwia komputerowe modelowanie cząsteczek, służących dalszym badaniom. Proces modelowania cząsteczek z wykorzystaniem narzędzi informatycznych może znacznie przyśpieszyć prace nad nowymi lekami. W firmie planuje się także zacieśniać współpracę nauki z przemysłem. W tym celu firma przeprowadziła cykl spotkań z najbardziej prestiżowymi uczelniami z całej Polski, prowadzącymi badania naukowe w obrębie chemii, biologii i farmacji. W ramach programu W Poszukiwaniu Tej Złotej – Ogólnopolski Konkurs na Projekty Badawcze ogłoszonego przez Adamed w 2007 roku przeprowadzony został konkurs na najciekawsze projekty badawcze, które mogłyby zostać realizowane przy wsparciu firmy. Program skierowany jest do środowisk naukowych w Polsce – jednostek badawczych i naukowców z dziedzin medycznych, farmaceutycznych, biologicznych i biotechnologicznych. Adamed pragnie w ten sposób zachęcić naukowców i jednostki badawcze do zgłaszania pomysłów na projekty wpisujące się swoją tematyką w takie obszary poszukiwania nowych leków jak: onkologia, metabolizm, psychiatria i immunologia. Honorowy Patronat nad tą inicjatywą objęło Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. W przyszłości Adamed zamierza dalej rozwijać kontakty z najważniejszymi uczelniami i ośrodkami naukowymi w Polsce. Oznacza to kontynuację współpracy m.in. z Uniwersytetem Warszawskim, Jagiellońskim, Akademią Medyczną w Gdańsku i w Warszawie, Politechniką Gdańską, Instytutem Psychiatrii i Neurologii. Eksport Adamedu oparty na nowoczesnych lekach z przewagą patentową, obejmuje dziś 15 krajów: Czechy, Słowację, Węgry, Chorwację, Hiszpanię, Portugalię, Finlandię, Litwę, Estonię, Turcję, Ukrainę, Grecję, Bośnię i Hercegowinę, Albanię, Kuwejt. W 2004 roku amerykańska agencja FDA zarejestrowała wytwarzany przez Adamed przyrząd o nazwie Colpexin, a firma rozpoczęła przygotowania do wprowadzenia go na rynek USA. W 2006 r. spółka wprowadziła na polski rynek lek na bezsenność o nazwie Selofen232. W styczniu 2008 r. nowe leki Adamedu pojawiły się również w Turcji i Czechach, a w lipcu Olanzapina Adamedu trafiła do Estonii. Dotychczas Adamed zarejestrował Olanzapinę na Litwie, w Estonii, w Finlandii oraz Grecji. Pierwsze partie towaru trafiły już do aptek na Litwie i w Estonii. W 2008 roku firma bardzo dynamicznie rozwijała się na rynkach zagranicznych. Wartość eksportu wyniosła wówczas blisko 11 mln euro i wzrosła Strona internetowa http://manager.money.pl/ludzie/portrety/artykul/maciej;i;malgorzata;adamkiewiczowie,191,0,183231.html 232

210

Artur Chaberski

o 52,7% w stosunku do roku 2007. Adamed rozwinął sieć konsultantów medycznych na Ukrainie. Obecnie działają oni w największych miastach Ukrainy: Charkowie, Dniepropietrowsku, Doniecku, Odessie i Lwowie. Adamed jest firmą o rodzinnych korzeniach, spółkę stworzył w 1986 r. ojciec Macieja, Marian Adamkiewicz. Był on jednym z bardziej cenionych w Polsce ginekologów, inicjatorem powstania i jednym z założycieli Polskiej Izby Przemysłu Farmaceutycznego i Wyrobów Medycznych – Polfarmed. Dziś organizacja ta skupia ponad 200 firm farmaceutycznych i prowadzi działalność na rzecz ochrony życia Polaków. Dr n. med. Marian Adamkiewicz zajmował się badaniem problemów hormonalnych u kobiet zmagających się z niepłodnością oraz poszukiwał skutecznej terapii związanej z obniżeniem narządów rodnych. Jako pierwszy w Polsce opracował metodę dopochwowego podawania progesteronu, a następnie już w postaci leku wprowadził go do portfolio Adamedu. Obecnie ta forma podawania hormonu jest uznawana przez światowe autorytety medyczne za najbardziej bezpieczną z metod. Na początku założona przez niego firma produkowała środki antykoncepcyjne. Od początku zakład był bardzo nowoczesny, a jego założyciel starał się wykorzystywać wiedzę i doświadczenia zebrane podczas konferencji i sympozjów naukowych w Japonii, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Po kilku latach Maciej Adamkiewicz, lekarz chirurg, przejął od ojca niewielkie jeszcze wówczas przedsiębiorstwo i razem z żoną, Małgorzatą, doktorem nauk medycznych, lekarzem endokrynologiem zaczęli skutecznie inwestować. Wówczas rozpoczął się dynamiczny rozwój firmy, która zainwestowała w nowoczesny marketing, a potem we własne działy badawcze. Na początku Adamed specjalizował się w produkcji preparatów ginekologicznych i sprzętu medycznego, systematycznie rozszerzając ofertę. Momentem przełomowym w historii Adamedu był rok 1994, kiedy to produkcja została przeniesiona do nowoczesnego zakładu w Czosnowie koło Warszawy. Po dwóch latach firma przekształciła się w spółkę. W 1996 r. rozpoczęto produkcję preparatu uwalniającego hormony przez skórę, stosowanego w terapii zastępczej. Dla rozwoju firmy bardzo ważny był również rok 1998. Adamed wprowadził wówczas na rynek lek na nadciśnienie o nazwie Amlozek, wcześniej opracowując w swoich laboratoriach własną drogę syntezy substancji czynnej wchodzącej w jego skład. Amlozek znacznie obniżył cenę leku dla pacjenta i prawie całkowicie wyparł z rynku odpowiednik firmy Pfizer. W bardzo krótkim czasie lek zaczęło stosować około pół miliona Polaków. Dobre wyniki sprzedaży Amlozka zapoczątkowały dynamiczny rozwój firmy. Od tej chwili zachodnie koncerny farmaceutyczne musiały zacząć liczyć się z obecnością na polskim rynku nowego, silnego przeciwnika, który produkuje i sprzedaje leki znacznie taniej od nich. W roku 1997 firma wprowadziła na rynek nowoczesny plaster Estroplast, stosowany w hormonalnej terapii zastępczej, natomiast w roku 2000 lek ginekologiczny o nazwie Luteina oraz Xartan-lek na nadciśnienie. Kolejny sukces rynkowy przyniósł Adamedowi rok 2002, kiedy firma zarejestro-

Innowacyjność w polskich firmach rodzinnych na przykładzie Adamed 211

wała nowy, znacznie tańszy od zachodniego odpowiednika, lek na schizofrenię pod nazwą Zolafren. W tym czasie produkcja odbywała się już równolegle w drugim zakładzie Adamedu, położonym na terenie Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Koszt tej inwestycji wyniósł około 20 mln zł, a przedsiębiorstwo wprowadziło swoje produkty do Chorwacji i na rynki niektórych krajów Unii – Hiszpanii, Portugalii, Czech, Słowacji i Węgier. Kluczowym elementem podkreślanym przez wielu właścicieli firm, w budowaniu kultury innowacji jest wizja firmy, wpływ właścicieli konsekwentnie ją realizujących oraz programy wspierające innowacyjność. Odpowiada to doświadczeniom zarówno polskich jak i zagranicznych firm rodzinnych. Właściciele firm podobnych do Adamedu powinni być odbiorcami publicznych programów wspierających innowacje, gdyż wpływa to na uzyskanie przewagi konkurencyjnej w długim okresie czasu. Należałoby opracować odpowiednie programy wspierające transfer wiedzy z uczelni i dyfuzje najnowszych technologii do polskich przedsiębiorców opierając się o fundusze Unii Europejskiej oraz odpowiednie programy rządowe wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa233. Szereg programów PARP234 realizuje już niektóre z postulatów. Na uwagę zasługuje nowatorski projekt pilotażowy Firmy rodzinne. Projekt prowadzony do 31.12.2011 r. zakłada prowadzenie szkoleń i doradztwa w województwach, w których firmy rodzinne stanowią istotny element gospodarki. Najstarsze przedsiębiorstwa wywodzące się z firm o charakterze rodzinnym nie boją się kryzysu nawet takiego, który wstrząsa światowymi giełdami. Sekretem ich długoletniego trwania jest współpraca. Przewagą firm o rodzinnych korzeniach, zarządzanych lub kontrolowanych przez rodziny są długofalowe strategie. Szefowie takich przedsiębiorstw stawiają na ciągłość, wybór następców, rozkładają plany na wiele lat235. Przykłady takich firm jak ITI, TVN, Blikle, Konspol, Fakro, Onet, dr Eris, Solaris, Comarch czy Adamed, które będąc w czołówce swoich sektorów pobudzają do zainteresowania innowacyjnością firm rodzinnych.

Baczko T., Chaberski A., Lipiec J.: Perspektywy rozwoju biznesu rodzinnego w Polsce w świetle badań, referat na seminarium BCC, Warszawa, kwiecień 2007. 234 Programy zaprezentowane podczas seminarium Możliwości współpracy w ramach projektów własnych PARP, szczegóły na stronie internetowej http://funduszeonline.cmsmirage.pl/29890.dhtml 235 Przewrocka K.: Z rodziną najlepiej wychodzi się na firmie, „Przekrój”, nr 44/2008. 233

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w polsce

INSTYTUT NAUK EKONOMICZNYCH POLSKIEJ AKADEMII NAUK

SIEĆ NAUKOWA Ocena wpływu działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy

2 685 369 205 290

Poznań Turek

1 1

22 871 2 727

tys. zł 26 729 42 916 9 437 3 326 5 398 5 1 684 339 1 645 528 6 042 20 602 272 348 1 152 7 863 1 226 3 371 66 0,85 1,33

% 1,82 11,65 1,46 3,55 1,29 40,95 23,43 2,09 0,25 2,38 5,01 108,13 2,34 0,22 8,28 0,66 3,19 0,05

15 2 4 1 1 1 1

4 1 2

A A A A A B A A A B A A A A A A A A B A A

Innowacyjność procesowa A B B A A B B A A A A A B A A B A B A

Innowacyjność rynkowa A A A B A B B A A A A B C A A A A A A

A B A A

Nakłady na działalność innowacyjną

20,1 50,3

1;4;5 1;6;7 1 1;5 1;4;5 1;7 1;4;7 1 1;4;5 1;4;5 1 1 1;4;5;7 1 1 1;4;5 1 1 1;4;5

Źródło

% 24,8 13,3 86,8 –10,6 27,2 –85,0 –18,5 20,5 44,3 520,6 57,0 23,3 25,6 20,9 12,6 20,0 32,5 26,8

Patenty krajowe

tys. zł 1 470 334 368 448 645 665 93 563 418 519 12 7 188 16 240 659 525 22 180 120 539 19 053 11 614 470 532 251 94 951 186 482 105 605 142 060

Działalność B+R na sprzedaż 2007

Kontrakty UE w 7.PR

Warszawa Świdnik Bydgoszcz Toruń Rzeszów Wrocław Ożarów Mazowiecki Paczków Katowice Zielona Góra Warszawa Gliwice Warszawa Bielsko‑Biała Warszawa Gdynia Luboń Bielsko‑Biała Lubliniec

Miejscowość

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

N A N C N C A N N N N C C N N N N N N C N C N

A C A B B A C C C C C C B C C C C C C

Patenty

ABB Sp. z o.o. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL‑ŚWIDNIK S.A. Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz S.A. APATOR S.A. ZELMER S.A. ATON‑HT S.A. VIGO System S.A. FAMAD – Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłowych Sp. z o.o. ELEKTROBUDOWA S.A. LfC Sp. z o.o. Przemysłowe Centrum Optyki S.A. CMG KOMAG Centrum Naukowo‑Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej RADWAR S.A. FIAT AUTO POLAND S.A. Mennica Polska S.A. RADMOR S.A. LUVENA S.A. AVIO POLSKA Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Remontowe Energetyki ENERGOSERWIS S.A. Lubliniec 20 Grupa Kapitałowa GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A. 21 PROFIm Sp. z o.o.

Nazwa przedsiębiorstwa

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Kontrakty

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Lp.

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

LISTA 500 NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007 ROKU

214 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Fabryka Obrabiarek RAFAMET S.A. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. Microtech International Sp. z o.o. KGHM ECOREN S.A. Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Usługowe INTERMET Sp. z o.o. TECHNOKABEL S.A. Grupa LOTOS S.A. ADAMED Sp. z o.o. BOMBARDIER TRANSPORTATION (ZWUS) POLSKA Sp. z o.o. Fabryka Maszyn FAMUR S.A., GK Zakłady Górniczo‑Hutnicze BOLESŁAW S.A. Noma 2 Sp. z o.o. SIPMA S.A. JOPPOL Wojciech i Jacek Jopp Sp.j. INNOVA S.A. Zakłady Chemiczne ALWERNIA S.A. NOVOL Sp. z o.o. HYDROMEGA Sp. z o.o. ComArch S.A. KOPEX S.A., GK ZPUE S.A. Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego STOMIL SANOK S.A., GK HTL‑Strefa S.A. Seco/Warwick S.A., GK Zakłady Azotowe Puławy S.A. ASTEC Sp. z o.o. PGE Elektrownia Turów S.A. ISD Huta Częstochowa Sp. z o.o. ZMO GÓRBET Sp. z o.o. Centrum Leczenia Oparzeń

52 Fabryka Kotłów RAFAKO S.A.

22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51

Kuźnica Raciborska Warszawa Wrocław Lubin Człuchów Warszawa Gdańsk Czosnów Katowice Katowice Bukowno Katowice Lublin Poznań Izabelin Alwernia Komorniki Gdynia Kraków Katowice Włoszczowa Sanok Ozorków Świebodzin Puławy Zielona Góra Bogatynia Częstochowa Trzebinia Siemianowice Śląskie Racibórz 930 588

75 229 710 572 17 551 8 053 80 894 11 866 594 385 365 209 349 909 164 803 839 103 501 186 953 21 176 11 645 157 886 185 566 8 978 530 326 1 290 230 256 717 434 464 80 938 270 314 2 205 255 5 303 2 081 776 2 776 733 4 414 15 088 44,4

18,1 11,9 –13,1 13,0 22,4 2,0 13,1 18,2 50,5 42,4 15,0 10,8 33,4 –2,9 7,9 8,9 29,1 14,8 54,8 33,3 6,9 32,3 48,8 8,6 71,8 2,1 28,3 9,9 –0,1 1;6

1 1 1;6;7 1 1 1 1;4 1;5;8 1;4;5 2;4;5 1;4;5 1 1;6 1 1 1;5 1 1 1;6;7 2;6 2;5 2;5 2;5 2 2;4;5 1;6 1;4;5 1 1 1 0,08

7,40 0,43 0,83 20,61 18,22 0,49 1,15 0,68 1,63 0,43 0,05 9,96 0,05 0,04 1,54 35,95

862 686 1 546 1 850 96 599 6 268 2 963 2 959 1 322 1 155 1 103 528 1 014 1 003 68 5 424 774

1,99 1,63 13,31 4,78 0,90 0,04 3,30 2,13 0,11 0,25 1,16 1,47

1 494 11 551 2 337 385 730 4 802 12 736 4 450 1 003 2 037 1 200 2 740

2 4 5 1 1 1 1 4 4 1

A A A B B B A B B B B A A C A B A A B B B B B B B B B B B A C

B A B A C A A B C C A B A A B C B C C B C B C B B B A A B C A B

A B C A B A B C B B B A C A B A B A B B B C B B C B C B B B C

C C C C A C C C C C C C C C C C C C N N C C C N C N C C C C C

N N B N N N N N N N N N N C N N N N B N N N N N N N N N C N

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 215

Źródło 1 1;6;7 1 2 2;6 2 2 1 2 2 2 2;5 2;5 2 2 2 1 1;11 1 1 1 1 1 1;4;5

940 3 303 1 578 9 654 4 667 4 156 1 293 900 567 477 441 394 302 206 176 153 146 38 2 900 452 113 99 160

tys. zł 6,05 45,02 2,93 18,16 0,37 3,55 0,44 327,45 0,15 1,33 2,62 1,11 0,06 0,76 0,04 0,26 0,83 0,17 3,30 0,21 0,11 0,45 0,29

1 1 5

Patenty krajowe

12,3 –15,5 –6,5 33,1 18,0 34,0 98,1 1 274,3 38,6 22,4 26,5 –7,5 15,1 17,0 73,2 69,7 37,9 10,2 12,4 11,3 11,1 12,8 –14,5 –6,9

Kontrakty UE w 7.PR

15 548 7 336 53 827 53 157 1 272 723 117 191 293 379 275 385 553 35 821 16 861 35 442 473 996 27 146 400 512 58 563 17 567 24 309 87 746 216 631 101 798 22 247 55 504 2 780

tys. zł

Innowacyjność procesowa A C C C C C B C B C C C C C B B B B C B A A B B

Innowacyjność rynkowa B C B B B B C B B B B C B B B B B C A A B B B C

B A A B B B B C C B B B C B C C C N A C C C C C

Nakłady na działalność innowacyjną

Katowice Kutno Szczecin Wrocław Kęty Kobierzyce Gdańsk Warszawa Wieluń Człuchów Kraków Lubawa Lubzina Świdnica Gliwice Zawiercie Sopot Częstochowa Straszyn Warszawa Boguchwała Wrocław Olsztyn Katowice

Miejscowość

Działalność B+R na sprzedaż 2007

C C C N N N N N N N N C C N N N N B C C C C C B

Patenty

Przeróbka Plastyczna Na Zimno – BAILDON Sp. z o.o. ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o. TELZAS Sp. z o.o. TETA S.A. Grupa KĘTY S.A., GK ATM Grupa S.A., GK MERCOR S.A., GK MEDICALGORITHMICS Sp. z o.o. WIELTON S.A., GK RADPOL S.A. Quantum Software S.A. LUBAWA S.A. Fabryka Farb i Lakierów ŚNIEŻKA S.A., GK SONEL S.A. WASKO S.A., GK Optopol Technology S.A., GK INVICTA Sp. z o.o. Metal Union Sp. z o.o. DGT Sp. z o.o. Zakłady Przemysłu Cukierniczego MIESZKO S.A. Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej ZAPEL S.A. ARCHIMEDES S.A. Warmińsko‑Mazurskie Przedsiębiorstwo Drogowe Sp. z o.o. Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o.

Nazwa przedsiębiorstwa

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

N B N N N N N C N N N N N N N N N C N N N N N N

Kontrakty

53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76

Lp.

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

216 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

BIOWET Puławy Sp. z o.o. INOTEL S.A. Solaris Bus & Coach S.A. Fabryka Maszyn GLINIK S.A. ELDOS Sp. z o.o. ABG S.A., GK ATM S.A., GK

CIECH S.A. GK BIOTON S.A., GK MACROLOGIC S.A., GK COMP S.A., GK Zakłady Azotowe w Tarnowie‑Mościcach S.A., GK Rodan Systems S.A. LSI Software S.A. Zakłady Urządzeń Komputerowych ELZAB S.A., GK NOVITUS S.A. KOELNER S.A., GK Internet Group S.A., GK Infovide‑Matrix S.A. Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A. Sanwil Holding S.A., GK BETACOM S.A. Mostostal Zabrze – Holding S.A., GK ALCHEMIA S.A., GK Huta BATORY Sp. z o.o. INSTAL Kraków S.A., GK APLISENS S.A., GK ATREM S.A., GK ALUMAST S.A. SEMICON Sp. z o.o. Zakłady Koksownicze Zdzieszowice Sp. z o.o. PACK PLUS Sp. z o.o. Sp. k.

77 78 79 80 81 82 83

84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108

Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Tarnów Warszawa Łódź Zabrze Nowy Sącz Wrocław Warszawa Warszawa Kędzierzyn‑Koźle Przemyśl Warszawa Zabrze Warszawa Chorzów Kraków Warszawa Przeźmierowo Wodzisław Śląski Warszawa Zdzieszowice Wadowice

Puławy Poznań Owinska Gorlice Wrocław Warszawa Warszawa 3 414 979 270 942 43 083 180 280 1 294 672 18 600 9 843 66 432 73 334 541 535 248 496 224 937 1 658 089 47 767 143 873 682 591 756 788 469 618 214 779 41 213 52 383 13 766 15 093 2 875 263 28 433

31 353 6 668 436 237 14 067 467 650 260 066 57,1 25,7 12,3 31,1 6,3 15,0 49,9 2,9 23,7 28,5 55,0 195,1 14,6 2,6 69,2 40,5 77,5 14,9 15,2 14,2 33,9 59,7 19,1 23,3 88,0

2,9 90,5 –17,7 5,4 70,1 78,5 2 2 2 2 2;4;5 1;6 2 2 2 2 2 1 1;5 2 2 2 2 1 2 2 2 2 6;7;9;11 1;5;11 5

1 1 1;9;11 1;4 1;6 2 2 0,22 2,55 11,26 2,07 0,28 17,47 31,67 3,58 3,21 0,35 0,71 0,44 0,00 1,13 0,35 0,07 0,03 0,02 0,05 0,20 0,12 0,30 1,58 0,00

1,40 2,13 7,38 2,97

6 087 299 34 509 7 716 7 622 6 911 4 852 3 724 3 603 3 249 3 117 2 375 2 353 1 920 1 760 979 715 541 498 450 227 107 99 84 62 41 200 56

1,81

566

1 1 2 4

B A B C C C C C C B C C C C B C C C B C B C C C B B C B C B B B

C B A C B B B B B C B C B B C B B B B C C B B B B C B C B B C C

B B B B B B B B B B B C C B C C C C C C C C N N N

B C C A A B B N N N N C N N N N N N N C N N N N N N N N N N C C

C C C C C N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N C N N

N N N N N N N

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 217

Źródło 5 5 5 4;5 5 5 5;8 5 5 5 1 1 1 1 2 2 2 2 2;6 2 2 2 1 2 0,61 0,40 0,57 1,17 0,16 3,79 0,34 0,05 0,20 0,00 1,01 0,01

191 6 839 3 491 837 790 787 659 276 175 82 77

352

tys. zł 1 1 2 6 1 2 1 3 4 3

Patenty krajowe

56,7 45,8 38,5 38,4 26,8 23,8 21,7 19,0 16,8 15,2 57,4 4,1 24,0 12,5 29,6 23,1 53,4 17,1 19,3 157,7 20,7 50,1 4,8 35,8

Kontrakty UE w 7.PR

206 549 374 732 53 204 33 332 117 661 962 207 90 239 12 250 105 74 655 389 776 2 707 57 349 17 442 48 030 1 201 932 298 150 519 090 20 827 234 146 1 282 399 137 081 3 727 622 8 133 1 061 212

tys. zł

Innowacyjność procesowa B B B B B B B B B B B B C C N C C N C C C C B C

Innowacyjność rynkowa B B C C B C B C C C A C A C B C B B B B B B C B

N N N N N N N N N N C C C B B B C B C C C C C C

Nakłady na działalność innowacyjną

Kraków Płock Bukowno Jastków Katowice Mielec Panki Katowice Zielona Góra Kielce Kraków Łódź Bytom Rybnik Warszawa Katowice Poznań Kraków Tarnów Rzeszów Starachowice Warszawa Gdańsk Beaune

Miejscowość

Działalność B+R na sprzedaż 2007

C C C C C C C C C C C C C C N N N N N N N N N N

Patenty

NAFTOBUDOWA S.A., GK Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o., GK VII Przedsiębiorstwo ARKOP Sp. z o.o. SIGMA S.A. BIPROMET S.A., GK LEAR CORPORATION POLAND Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Sprzętu Ochronnego MASKPOL S.A. ArcelorMittal Poland S.A. II LUMEL S.A. DS SMITH POLSKA S.A. AUXILIUM Kancelaria Biegłych Rewidentów S.A. Fabryka Osprzętu Samochodowego POLMO Łódź S.A. PRINTY POLAND COLOP Polska Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. SYGNITY S.A., GK FERRUM S.A., GK KOMPUTRONIK S.A. EUROFAKTOR S.A., GK ABMSOLID S.A., GK ASSECO Poland S.A., GK Odlewnie Polskie S.A. Polimex‑Mostostal S.A., GK FES & Glob Tech Centrum Sp. z o.o. BELVEDERE S.A., GK

Nazwa przedsiębiorstwa

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

N N N N N N N N N N N C N N N N N N N N N N N N

Kontrakty

109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132

Lp.

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

218 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164

PONAR Wadowice S.A. ELEKTROTIM S.A. KOLTRAM Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Hydrauliki Siłowej HYDROTOR S.A., GK SYNTHOS S.A., GK Zakłady Urządzeń Kotłowych STĄPORKÓW S.A. SOLBET Sp. z o.o. TABOR SZYNOWY Opole S.A. Krakowskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa S.A. ELECTROLUX Poland Sp. z o.o. ZAP Sznajder Batterien Sp. z o.o. KLIMAPOL Sp. z o.o. SPETECH Sp. z o.o. SKS PIPES Kańczuga Sp. z o.o. Poszukiwania Naftowe Diament Sp. z o.o. REWA Sp. z o.o. ZCh Siarkopol Sp. z o.o. PROGRESS ECO S.A. INSTAL‑PROJEKT Gawłowscy, Ścierzyńscy Sp.j. PBS DGA Sp. z o.o. FMBiL Bumar‑Fablok S.A. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Okoniewscy VETOS‑FARMA Sp. z o.o. LAKMA STREFA Sp. z o.o. Zakład Produkcji Automatyki Sieciowej S.A. BOLOIL S.A. Transition Technologies S.A. Fabryka Sprzętu Okrętowego MEBLOMOR S.A. HJ HEINZ Polska S.A. Zakłady Tworzyw Sztucznych ERG w Pustkowie S.A. OPTEAM S.A. Wytwórnia Wyrobów Papierowych WORWO Sp. z o.o. Advanced Digital Broadcast Polska Sp. z o.o.

Wadowice Wrocław Zawadzkie Tuchola Oświęcim Stąporków Solec Kujawski Opole Kraków Warszawa Piastów Jastków Bielsko‑Biała Kańczuga Zielona Góra Błędowa Tyczyńska Tarnobrzeg Tuczępy Kruszyn, Włocławek Sopot Chrzanów Bielawa Warszowice Wolibórz Bukowno Warszawa Czarnków Krobia Pustków Rzeszów Wąbrzeźno Zielona Góra

52 648 87 446 57 493 85 873 1 861 266 84 364 329 349 239 135 57 249 2 337 151 177 741 54 048 15 805 35 686 162 440 17 569 187 003 15 380 46 170 20 923 139 565 11 832 61 004 92 402 74 016 30 498 28 765 407 110 270 568 51 063 20 346 64 064

16,9 20,7 21,4 13,1 58,8 66,1 63,1 57,8 52,9 50,1 45,3 42,1 38,1 35,6 34,0 33,6 33,2 31,7 28,7 27,8 26,9 23,6 23,2 22,4 20,8 19,1 18,1 17,6 17,3 17,0 16,7 16,6

2 2 4;6;8;11 2;11 2;11 5 4;5;8 5;8 5 7 3 5;8 5 5;8 3 4;5;8 3;5 5 5;8 7 3;4;5 4;5 5;8 5 4;5 4;8 5 3 4;5 7 4;5 5;6

66 59 697 11 11

0,13 0,07 1,47 0,01 0,00

1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2

1 1 1

B C B B B B C C C B B C C C B B C C C C C B C B C B C B C C C C

C C B B B C B B B C B B C B B C B B B B B C B C B B B B C B C C

C C N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N

N N N N N C C C C N N C C C N C C C C N C C C C C N C N C N C C

N N N N N N N N N C N N N N N N N N N C N N N N N N N N N C N N

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 219

186

Warszawa

Warszawa Warszawa Sochaczew Warszawa Wronki Warszawa Poznań Dobre Miasto Warszawa Warszawa Poznań Warszawa Kraków Przemyśl Sopot 10 320 018

384 816 1 038 923 4 819 252 3 229 239 1 318 044 16 652 134 41 398 112 489 8 423 2 551 14 046 115 382 93 102 33 148 5 039 –8,7

4,4 –33,4 –10,4 –16,0 8,4 9,6 4,9 46,1 21,6 –5,9 2 309,3 30,6 11,5 7,5 17,3 1;6;7;11

1 1 2;4 2 2 2;4 2 2 2 1;6 2 2 2 2;4 1

5 7 1;7 6;7 3;4;5 1;6

Źródło

171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185

43 078

18 941 9 022 7 464 3 041 1 132 783 342 329 306 292 107 83 21 5

944

tys. zł

0,38

1,82 0,19 0,23 0,23 0,01 1,89 0,30 3,91 12,00 2,08 0,09 0,09 0,06 0,10

171,95

1 1

Patenty krajowe

14,1 10,1 9,8 4,1 3,1 –6,9

4 1 1

Kontrakty UE w 7.PR

28 731 24 151 888 677 7 426 007 886 599 549

tys. zł

Innowacyjność procesowa B B B B C C A C C C C C C C N N N C C B N C

Innowacyjność rynkowa C N C C B C C C C C N C C C C C C C C N B C

C B B B B B B C B B B C C C C

N N N N N A

Nakłady na działalność innowacyjną

Gliwice Gdańsk Polkowice Warszawa Puchaczów Kielce

Miejscowość

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N N N N N N N N N N N N N N N

N A C C N N

N A

C N N N N N N N N N N N N N N

C N N N C C

Patenty

OPUS Sp. z o.o. Centrum Techniki Okrętowej S.A. SITECH Sp. z o.o. Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., GK Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii Sp. z o.o. Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. SIEMENS Sp. z o.o. BORYSZEW S.A., GK IMPEXMETAL S.A., GK AMICA Wronki S.A., GK PGNIG S.A., GK DGA S.A., GK Pol‑Mot Warfama S.A., GK eCARD S.A. NETIX Skrzypczyński, Krzysztofowicz Sp.j. DIVICOM S.A., GK WANDALEX S.A., GK Grupa Kolastyna S.A., GK Zakłady Automatyki POLNA S.A. Biuro Projektów i Zastosowań Systemów Informatycznych MICROSYSTEM Sp. z o.o. Telekomunikacja Polska S.A.

Nazwa przedsiębiorstwa

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Kontrakty

165 166 167 168 169 170

Lp.

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

220 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216

188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198

HYDROGEOTECHNIKA Sp. z o.o. METALODLEW S.A., GK Przedsiębiorstwo Wielobranżowe VET‑AGRO Sp. z o.o. MAKRUM S.A. LPP S.A., GK K2 Internet S.A., GK BLStream Sp. z o.o. KLIMAWENTEX Sp. z o.o. NEPENTES S.A. Stump – Hydrobudowa Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Budownictwa Elektroenergetycznego ELBUD – Gdańsk S.A. KH KIPPER Sp. z o.o. TALEX S.A. KOMSTER Sp. z o.o. INSTALEXPORT S.A., GK GESTIND Poland Sp. z o.o. Zakłady Pomiarowo‑Badawcze Energetyki ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. ALSTOM Sp. z o.o. ASCOR S.A. Zakłady Azotowe ANWIL S.A., GK BARLINEK S.A., GK PRONAR Sp. z o.o. PHARMENA S.A. TFP Sp. z o.o. ATENA Usługi Informatyczne i Finansowe Sp. z o.o. PPKiUG Kruszgeo S.A. Sandvik Mining & Construction Sp. z o.o. CEMAL Sp. z o.o. STALFA Sp. z o.o.

187 Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A.

Zagnańsk, Kielce Poznań Warszawa Warszawa Bielsko‑Biała Gliwice Warszawa Warszawa Włocławek Kielce Narew Łódź Kórnik Sopot Rzeszów Tychy Gorlice Sokołów Podlaski

Piotrków Trybunalski Kielce Kraków Lublin Bydgoszcz Gdańsk Warszawa Szczecin Rzeszów Warszawa Warszawa Sopot 65 587 134 117 7 576 143 696 122 004 36 979 1 573 783 9 594 2 824 799 488 361 508 471 4 415 259 833 44 131 105 522 172 577 18 457 106 372

26 479 136 505 20 750 60 368 1 274 332 25 991 17 756 39 596 86 232 80 403 32 457

260 063

69,2 64,3 60,4 59,0 51,9 47,2 43,2 42,7 42,7 41,4 37,1 37,0 36,4 31,7 29,2 28,4 26,7 26,4

36,3 16,8 17,8 17,2 56,3 69,9 67,2 18,3 29,0 114,6 86,3

–3,5

5;8 7 4 4;8 5 4;5 3;4;5 6;8 4;8 4 3 4;8 3 6;8 3 3 6;8 4;8

6;9;11 3;9;11 5;8;9;11 2;11 2;11 2;11 1;6;11 4;8;9;11 2;11 5;8 4

4;5;11 662 637 350 294 123 37 26 20 2

682 3,41 0,55 1,99 0,57 0,02 0,24 0,24 0,06 0,00

0,25

1 5 1 1

1 1

N N N N N N N N N N N

B C C C B C C B C C B C C B B C C C B B C C B B B B C B B

C B C B C B B C B C C C C C C C C B C C B B C C C C B C C

N N N N N N N N N N N N N N N N N N

N B

C N N N C C C N N N N N N N N N N N

N N C N N N N N N C N

N C N N N N N N N N N N N N N N N N

N N N N N N N N N N N

C N

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 221

BIOMED Wytwórnia Surowic i Szczepionek Sp. z o.o. GERLACH S.A. Otwarty Rynek Elektroniczny S.A. Przedsiębiorstwo Produkcji Farmaceutycznej HASCO – LEK S.A. ANGA Uszczelnienia Mechaniczne Sp. z o.o. AUTOLIV Poland Sp. z o.o. MALOW Sp. z o.o. DFM ZANAM LEGMET Sp. z o.o. METALBARK PP‑U Hydro‑Vacuum S.A., GK

24 484 35 593 27 764 137 925 28 180 458 350 111 849 239 056 28 454 76 315

16,6 15,7 15,5 14,0 13,7 13,4 13,3 13,2 9,6 9,4

4;5;7 4 6;8 4;5;8 4 3 1 3 1 3

3 3 5 3 7 5;8 7 4;5 6;7 6;8 5 6 6;8

Źródło

230 231 232 233 234 235 236 237 238 239

tys. zł

3 1

1 1 1 1

Patenty krajowe

24,8 22,8 22,6 21,2 20,6 20,5 20,4 19,1 18,6 18,4 18,0 17,8 16,7

1 1 1

Kontrakty UE w 7.PR

128 641 1 058 879 349 314 405 836 50 272 7 295 19 197 017 66 846 56 380 38 981 181 398 31 131 27 060

tys. zł

N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N

Innowacyjność procesowa C C C C C C C C C C C B B

Innowacyjność rynkowa B B C B C C B C C B C C C

C N C B C B C C C B B C C B B C C B C B

Nakłady na działalność innowacyjną

Poznań Warszawa Kędzierzyn‑Koźle Bielsko‑Biała Warszawa Rusocin, Łęgowo Lublin Nowa Sól Opole Pruszków Jasło Andrychów Gorzów Wielkopolski Lublin Drzewica Warszawa Wrocław Kozy Oława Suwałki Polkowice Nowa Wieś Wielka Grudziądz

Miejscowość

Działalność B+R na sprzedaż 2007

C N N C N N N N N N

N N C N N C N C N N C N N

Patenty

ELEKTROMONTAŻ Poznań S.A. Cyfrowy Polsat S.A., GK Fabryka Aparatury i Urządzeń FAMET S.A., GK ALUPROF S.A. BP TECHEM S.A. INMET‑HYDRO Sp. z o.o. PGE Polska Grupa Energetyczna S.A., GK Zakłady Jajczarskie OVOPOL Sp. z o.o. GEA Technika Cieplna Sp. z o.o. MTC Polska Sp. z o.o. Zakłady Tworzyw Sztucznych GAMRAT S.A. Andrychowska Fabryka Maszyn S.A. Zakład Mechaniczny MESTIL Sp. z o.o.

Nazwa przedsiębiorstwa

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

C N N N N N N N N N

N N N N C N C N C N N N N

Kontrakty

217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229

Lp.

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

222 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

KGHM CUPRUM Sp. z o.o. – Centrum Badawczo Rozwojowe Volkswagen Poznań Sp. z o.o. ATRA Sp. z o.o. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. RELPOL S.A., GK Zakład Elektroniki Górniczej ZEG S.A., GK HUTMEN S.A., GK ZETKAMA S.A. AQUA S.A. Zakłady Magnezytowe ROPCZYCE S.A., GK Zakłady Lniarskie ORZEŁ S.A. Kuźnia Glinik Sp. z o.o. GK TUP S.A., GK Ceramika Nowa Gala S.A., GK Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., GK Centrum Technologii Mobilnych MOBILTEK Sp. z o.o. ARINSTEIN Polska Sp. z o.o. PBG Sp. z o.o., GK

250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267

269 Fabryka Zmechanizowanych Obudów Ścianowych FAZOS S.A.

268 City Interactive S.A.

URBAN Polska Sp. z o.o. PTK Centertel Sp. z o.o. ORACLE Polska Sp. z o.o. Zabrzańskie Zakłady Mechaniczne S.A., GK POLPHARMA S.A., GK Fabryki Sprzętu i Narzędzi Górniczych Grupa Kapitałowa FASING S.A., GK Zakłady Metalurgiczne SILESIA S.A., GK Elektromontaż‑Rzeszów S.A., GK Bolesław Recycling Sp. z o.o. MINOVA‑EKOCHEM S.A.

240 241 242 243 244 245 246 247 248 249

Tarnowskie Góry

Żary Warszawa Warszawa Zabrze Starogard Gdański Katowice Katowice Rzeszów Bukowno Siemianowice Śląskie Wrocław Poznań Warszawa Warszawa Żary Tychy Wrocław Ścinawka Średnia Bielsko‑Biała Ropczyce Mysłakowice Glinik Warszawa Końskie Warszawa Kraków Słubice Przeźmierowo, Wysogotowo Warszawa 280 919

18 294

25 323 8 780 818 570 2 777 620 89 859 50 695 1 046 717 86 061 100 569 464 537 27 939 105 729 20 961 141 028 224 865 19 734 11 264 1 376 752

30 592 8 060 000 427 436 887 527 992 541 92 042 172 240 118 060 68 050 136 988

97,7

103,6

–17,7 1,1 –5,3 2,0 –5,3 –4,7 –40,3 6,3 4,2 35,9 –18,7 18,8 64,7 38,9 –11,3 641,6 173,0 104,2

8,6 7,0 6,7 6,5 5,7 4,3 4,0 3,6 2,6 –4,4

4;5

5;7 1;10;11 1 1;6 2 2 2 2 2 2;4 2 3;9;11 2;11 2;11 2;11 6 6 6;8

1 3 7 5 4;5 5 3;5 5 5 4

0,00 0,16 3,79 6,52 0,10 0,46 0,30 0,02 0,26 7,28 2,69 0,01 0,00

111 4 516 3 403 3 304 1 071 392 305 100 73 6 480 342 11 3

5 4 1 3 1 2 2

B B C B C B C B B C C B C N N C N C C N N C C C B C C C C C

C C C N C C C C N C N C C C C N C C C C C C C B C C B B C C

N C C B B B B C C C C N N N N N N N

N N N N N N N N N N B N N N N N N N N N N N N N N N N N

N N C N N N N N N N

C N

N N

C C C N N N N N N N N N N N N N N N

N N N C C C C C C C

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 223

Bratysława Puławy Jarocin Warszawa Warszawa Kraków Katowice Wałbrzych Wrocław Gdynia Kąty Wrocławskie Warszawa Bydgoszcz Łódź Płock Bydgoszcz Świdnica Balice Radomsko

272 ASSECO Slovakia S.A., GK

273 PROZAP Sp. z o.o.

274 JAROMA S.A., GK

275 GEMIUS S.A.

276 FAM S.A., GK

277 Grupa Can Pack S.A., GK

278 Przedsiębiorstwo Budownictwa Elektroenergetycznego ELBUD w Katowicach Sp. z o.o.

279 PRODAK KOSMETIK Sp. z o.o.

280 MEDICUS Aparatura i Instrumenty Medyczne Maciej Mazur Marek Mazur Sp.j.

281 STABILATOR Sp. z o.o.

282 PPW ARAJ Sp. z o.o.

283 Polskie Młyny S.A., GK

284 HANPLAST Sp. z o.o.

285 Zakłady Farmaceutyczne POLFA‑ŁÓDŹ S.A.

286 PKN Orlen S.A., GK

287 FROSTA Sp. z o.o.

288 SELENA FM S.A., GK

289 Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków‑Balice Sp. z o.o.

290 Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Radomsku

290 186

126 500

517 961

162 337

63 792 983

21 345

123 990

425 597

122 957

40 097

39 584

25 187

158 603

2 170 301

210 795

12 181

41 077

16 526

2 480 121

55 354

19,7

20,0

20,1

20,7

21,8

22,1

22,8

23,9

25,6

26,6

33,8

42,1

50,4

51,1

51,7

59,7

70,8

75,1

84,9

6;8

4;8

Źródło

Gdynia

tys. zł

Patenty krajowe

91,4

tys. zł

Kontrakty UE w 7.PR

1 455 222

N N N

C C C C C

C C C C C C C C

C C C C

B C C B B C C C C C C C

C N C

B N C

Innowacyjność rynkowa C B C C C

Innowacyjność procesowa B

Nakłady na działalność innowacyjną

271 Morska Agencja Gdynia Sp. z o.o.

Miejscowość

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N N

C N

N N

N C

N N

Patenty

Kielce

Nazwa przedsiębiorstwa

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Kontrakty

270 CERSANIT S.A.

Lp.

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

224 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

BOMADEK Sp. z o.o. Hodowla Roślin Szelejewo Sp. z o.o., GK Fabryka Maszyn i Urządzeń FAMAK S.A. Gastropol Group Sp. z o.o. Metro Warszawskie Sp. z o.o. ZE Dolna Odra S.A., GK Thomson Polkolor Sp. z o.o. ENERGOINSTAL S.A., GK Fabryka Dywanów AGNELLA S.A. Zakłady Chemiczne ZACHEM S.A., GK Becker‑Warkop Sp. z o.o. Canal Plus Cyfrowy Sp. z o.o. ZENTIS Polska Sp. z o.o.

StoGda Ship Design & Engineering Sp. z o.o. HK Zakład Automatyzacji Sp. z o.o. MOKATE S.A. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL‑Rzeszów S.A. PLIVA Kraków S.A. Nowy Styl Sp. z o.o., GK Kwazar Corporation Sp. z o.o.

FAP Pafal S.A. KGHM Polska Miedź S.A., GK Fabryka Okuć Meblowych STALMOT Sp. z o.o. SAUR NEPTUN Gdańsk S.A. BOT Elektrownia Opole S.A. Przedsiębiorstwo INTERMAG Sp. z o.o. EUROAFRICA Linie Żeglugowe Sp. z o.o., GK Zakłady Sprzętu Instalacyjnego POLAM‑NAKŁO S.A. Zakłady Chemiczne ORGANIKA‑SARZYNA S.A. PROCHEM S.A., GK

291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303

304 305 306 307 308 309 310

311 312 313 314 315 316 317 318 319 320

Trzebiachów Piaski Kluczbork Warszawa Warszawa Nowe Czarnowo Piaseczno Katowice Białystok Bydgoszcz Świerklany Warszawa Żelków Kolonia, Siedlce Gdańsk Dąbrowa Górnicza Ustroń Rzeszów Kraków Krosno Jaktorów, Budy Grzybek Świdnica Lubin Nidzica Gdańsk Brzezie k. Opola Olkusz Szczecin Nakło n. Not. Nowa Sarzyna Warszawa 102 502 13 494 128 48 272 144 313 1 823 757 24 766 312 987 14 580 427 489 237 737

9 031 75 673 96 568 574 483 440 718 883 901 26 270

140 151 21 525 103 470 39 295 190 843 1 470 524 515 558 167 966 122 929 916 911 194 711 899 494 230 160

5,9 4,9 4,0 2,8 2,5 2,3 1,2 1,1 0,0 –5,8

8,5 8,4 8,1 7,9 7,4 6,3 6,0

18,3 17,7 17,1 16,4 15,4 14,0 12,6 12,2 11,7 10,9 9,1 8,8 8,7

3;4 3;4;5 4;5 3 5 4;5 3 5 4;5 6;8

6;7 1 4;5 6;7 4;5 3;5 5;7

3 6;8 4;8 6;8 6;8 3 4;8 3 3 3 4;5 3 5

1 2 1 2 2 1

4 2 1 1

3 1

1 3 1

B B N C N C C B B C B B C C C B C

C N N C N N C N N C

C C C C C C C B C B C B B N C C C C C N

C C C C C C C C C C N C N

N N N N N N N N N N

N N N N N N N

N N N N N N N N N N N N N

N C C N C C N C C N

N N C N C C C

N N N N N N N N N N C N C

N N N N N N N N N N

C N N B N N C

N N N N N N N N N N N N N

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 225

OLE S.A. BIPROTECH Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Usługowo‑Handlowo‑Produkcyjne AMBIT Sp. z o.o. MIKROMA Sp. z. o.o.

84 214 3 253 12 355 75 800

32,9 32,7 30,7 28,8

–6,3 45,3 –4,2 16,0 28,8 –30,5 13,7 28,5 5,6 71,0 51,2 43,3 42,5 42,1 36,5 3 7 6;8 6

5;8 5 1 1;9 2 2;11 3;4;5;9;11 5;9;11 3;11 3;4;5;9;11 2;11 4;8;9;11 3;4;5;9;11 4;5 6;8 5 2 7 1

Źródło

340 341 342 343

2 246 133 7 108 3 977 1 995 1 256 1 065 915 600 259

tys. zł

0,14 6,63 0,12 2,09 0,38 0,78 1,62 1,69 0,30

1 2 1 1 2 1 1 1

Patenty krajowe

–22,2 –27,9

Kontrakty UE w 7.PR

119 119 17 397 94 129 155 634 3 168 590 110 700 424 463 94 977 64 012 45 614 90 236 39 139 1 621 17 801 66 350 24 498 401 257

tys. zł

N N C B C N N N N N N N N N N N N N N N N N N

Innowacyjność procesowa B C B N N C C N N C N C C N N N C N N

Innowacyjność rynkowa N N C N C C C C B N B C C C B C C C B

C C C N B N B N

Nakłady na działalność innowacyjną

Radom Poznań Bydgoszcz Warszawa Inowrocław Warszawa Katowice Żywiec Stalowa Wola Katowice Dąbrowa Górnicza Białystok Białystok Bogumiłowice Kraków Warszawa Rzeszów Strumień Poczesna, Nowa Wieś Poznań Kraków Białystok Września

Miejscowość

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N N N N

C C C N N N C C N C N N C C N C N N N

Patenty

International Tobacco Machinery Poland Ltd. Poznańskie Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego Poznań S.A. Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. Stołeczne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. Huta Szkła Gospodarczego IRENA S.A., GK MOSTOSTAL‑EXPORT S.A., GK Katowicki Holding Węglowy S.A., GK Żywiecka Fabryka Sprzętu Szpitalnego FAMED S.A. DRESSTA Sp. z o.o., GK ZNPW Remag S.A. ERG S.A., GK PROMOTECH Sp. z o.o. FPiU Bison‑Bial S.A. Wytwórnia Podkładów Strunobetonowych STRUNBET Sp. z o.o. ZDANIA Sp. z o.o. ENERGOMAR – NORD Sp. z o.o. Makarony Polskie S.A. WESOB Sp. z.o.o. PRESS‑GLAS S.A.

Nazwa przedsiębiorstwa

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

N C N N

N N N N N N N N N N N N N N N N N C N

Kontrakty

321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339

Lp.

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

226 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Fabryka Elektrofiltrów ELWO S.A. SOFTWARE MIND S.A. MDH Sp. z o.o.VI Centrum Badawczo‑Wdrożeniowe UNITEX Sp. z o.o. PETRO CARBO CHEM S.A. PPH Prymat Sp. z o.o., GK PLAST‑BOX S.A., GK ZDT – KOMAG Sp. z o.o. Telewizyjna Korporacja Partycypacyjna S.A., GK Morska Stocznia Remontowa S.A. NOVITA S.A., GK ICSO CHEMICAL PRODUCTION Sp. z o.o. Fabryka Aparatury Elektrycznej EMA‑ELFA Sp. z o.o. ASTROMAL Sp. z o.o.

AGROPHARM S.A. Elektrownia RYBNIK S.A. Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Handlowe UTEX Sp. z o.o. Huta Łabędy S.A., GK Delphia Yachts Kot Sp.j.III Wytwórnia Części Samochodowych KOMETAL Sp. z o.o. FERROSTAL Łabędy Sp. z o.o. Zamojska Korporacja Energetyczna S.A., GK BSH Sprzęt Gospodarstwa Domowego Sp. z o.o. Kopalnia Węgla Kamiennego KAZIMIERZ‑JULIUSZ Sp. z o.o. Mondi Packing Paper Świecie S.A., GK VECTOR Sp. z o.o. HSK DATA Ltd. Sp. z o.o. BALTON Sp. z o.o. Telewizja Polska S.A. QUINTO Sp. z o.o.

344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357

358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373

Pszczyna Kraków Łódź Gdańsk Gliwice Jastrzębie Zdrój Słupsk Mikołów Warszawa Świnoujście Zielona Góra Kędzierzyn‑Koźle Ostrzeszów Święciechowa, Wilkowice Leszczyńskie Tuszyn Rybnik Rybnik Gliwice Olecko Koszalin Gliwice Zamość Warszawa Sosnowiec Świecie Gdynia Kraków Warszawa Warszawa Radzionków 14 577 1 319 408 58 032 421 773 106 337 19 371 240 393 688 107 2 702 579 163 562 1 518 657 111 526 18 703 66 371 1 936 963 24 184

186 191 11 700 9 806 12 355 359 675 183 151 62 721 5 116 826 473 82 321 85 231 40 195 20 482 44 416

9,5 9,0 7,7 6,6 6,6 6,4 6,2 6,0 5,5 5,4 5,2 4,7 4,4 3,8 2,8 1,3

28,1 26,1 23,6 23,6 19,3 18,0 16,9 12,7 11,9 11,6 11,3 11,2 11,1 10,7

5 4;8 4;8 3 3 5 3;4 3 3 5 3 6;7 5;8 7 3 5;8

4;8 7 5 5 4 3 5 5 3 3 2 4;5 5 6;8

1 1 2 1 1

1 1 1 1 2 1

1 1

C N N N C C N C C C C C C B

C C B C C C B B C C C C C C C C

C C C C C C C N C C C N N N

N C N C C N N N C N C C C N C N

N N N N N N N N N N N N N N N N

N N N N N N N N N N N N N N

C N N N N C N N N C N N C N N C

N N C C N N C C N N N C C N

N N N N N N N N N N N C N C N N

N C N N N N N N N N N N N N

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 227

RESTAURO Sp. z o.o. Firma ROLESKI Marek Roleski Sp.j. IV Polifarb Cieszyn‑Wrocław S.A. ENERSYS Sp. z o.o. ALMA S.A. ITTI Sp. z o.o. Verax Systems Sp. z o.o. HECKMANN Polska Sp. z o.o. Zakład Produkcji Opakowań TARNOPAK Sp. z o.o. Med & Life Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Usługowo‑Techniczne GRAW Sp. z o.o.

386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396

23 727 72 124 438 911 165 324 27 365 4 408 7 763 5 064 4 024 22,4

–27,1 –27,9 –36,4 –41,6 –51,3

Źródło 7 3 4 6;8 7 6;7 7 7 5;10 5;10 5;8

5 5 3 4;5 3 5 5 5 3;7 4;8 3 7

tys. zł

1 1 1

1 1 1 1 1 1

Patenty krajowe

1,0 0,4 0,2 0,1 –0,3 –0,4 –1,3 –3,6 –3,8 –8,7 –10,5 –19,0

1 1 8 1 1

1 1

Kontrakty UE w 7.PR

174 874 30 386 248 507 25 511 184 377 60 600 31 804 110 121 3 030 550 76 116 793 718 27 204

tys. zł

Innowacyjność procesowa C C C C C N C C C B C C C C C B N N N C N C C

Innowacyjność rynkowa N N C N C C N N C N C N N C C N C N C N C N N

N N N N N N N N N N N

N N N N N N N N N N N N

Nakłady na działalność innowacyjną

Łódź Ksawerów Warszawa Warszawa Pabianice Poznań Łódź Zabrze Warszawa Katowice Warszawa Bielany Wrocławskie Toruń Zgłobice Cieszyn Bielsko‑Biała Poznań Poznań Poznań Krzeszyce Jasło Komorów Gliwice

Miejscowość

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N N N N N N N N C C C

C C N C N C C C N N N N

Patenty

Amcor Rentsch Polska Sp. z o.o. EMO‑FARM Sp. z o.o. Inco‑Veritas S.A., GK P.Z. HTL S.A. PZF Polfa S.A. Fabryka Wodomierzy POWOGAZ S.A. Firma Ortopedyczna MEDORT S.A., GK POWEN S.A. BUMAR Sp. z o.o. EMES MINING SERVICE Sp. z o.o. CTL Logistics S.A., GK BLACK POINT Sp. z o.o.

Nazwa przedsiębiorstwa

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

C N N N C A C C N N N

N N N N N N N N C N N C

Kontrakty

374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385

Lp.

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

228 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

426

416 417 418 419 420 421 422 423 424 425

397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415

Pojazdy Specjalistyczne Zbigniew Szczęśniak Soda Polska Ciech Sp. z o.o. Zakłady Lentex S.A. PBP Optel Sp. z o.o. PC Guard S.A., GK ENTE Sp. z o.o. ULTRATECH Sp. z o.o. Boart Longyear Sp. z o.o. Grontmij Real Estate Polska Sp. z o.o. SWISSMED Centrum Zdrowia S.A., GK IMP COMFORT Sp. z o.o. OPOCZNO S.A., GK Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie WAS WIETMARSCHER Polska Sp. z o.o. MPC‑MCO Sp. z o.o. CENTROZŁOM Wrocław S.A. SATEL S.A. Aluship Technology Sp. z o.o. Biuro Studiów i Projektów Energetycznych ENERGOPROJEKT‑POZNAŃ S.A. PANMAR Sp.j. Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. Biuro Projektów KOKSOPROJEKT Sp. z o.o., GK OLIVA Sp. z o.o. Zakłady Mechaniczne TARNÓW S.A. Walcownia Metali Dziedzice S.A. Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe ATUT Sp. z o.o. PCC Rokita S.A., GK GE POWER CONTROLS POLSKA Sp. z o.o. Sławski Zakład Przetwórstwa Mięsa i Drobiu BALCERZAK I SPÓŁKA Sp. z o.o. POLLENA‑AROMA Sp. z o.o. Warszawa

Krosno Warszawa Zabrze Gdynia Tarnów Czechowice Katowice Brzeg Dolny Kłodzko Sława

Jaworze Inowrocław Lubliniec Wrocław Poznań Gliwice Rzeszów Kąty Wrocławskie Poznań Gdańsk Świdnica Opoczno Kraków Lubicz Bydgoszcz Wrocław Warszawa Gdańsk Poznań

17 569

127 348 2 980 97 217 26 638 64 333 416 049 8 487 901 532 216 187 170 214

100 297 168 843 19 680 41 572 5 967 43 907 29 227 24 047 75 909 557 311 307 103 34 209 34 156 520 684 4 731 54 842 6 564

3,2

10,1 9,6 8,5 8,2 7,2 7,2 5,7 5,6 5,5 5,4

275,9 182,8 115,7 70,4 44,0 40,7 38,5 25,2 23,3 22,1 12,9 12,9 12,5 11,4 10,9

–5,5

7 6;7 4 7 5 3 5 3 5 4;8

1 1 3;5;9;11 6;7;9;11 2 6;8 6 4 6;8 2 6 4;8 6 4;8 6;8 1 5;7 6 4;8

700 220 3 213 800 0,22 1,80

1 2 5

1 1

1 1 1

3 1 N N N N N N N N N N N

C N C C N C N C N C

N C N N C C N C N N

N C

C C N N N N N N N N N N N N N N N N N

N N C N N N N N N N N N N N C C N C C

N N N N C C C C C C C C C C N C N N N C C N C N N N N N N

N N N B N N N N N N N N N N N N C N N

N N

N N N N C N C N C N

N N C N N N N N N N N N N N N N C N N

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 229

443 Maciej Kowalski Specjalistyczny Zakład Tapicerstwa Komunikacyjnego TAPS 444 Wadim Plast Sp.j. 445 ORLEN ASFALT Sp. z o.o. 446 PPHU DUDA‑BIS Sp. z o.o. 447 VALVEX S.A., GK 448 POLFARMEX S.A.

14 432 18 558 649 961 508 735 144 965 95 947

Michałowice Płock Sosnowiec Jordanów Kutno

–5,8 –6,4 –7,2 –8,0 –9,1

–4,6

Źródło 6;7 4;8 3;5 4;5 3

5;6

3 3 3 3 7 3 5;8 3;4;5 1 6;8 5;8 7 5;8 4;6 4 5

tys. zł

1 1

1 5 1 1 1

Patenty krajowe

3,1 1,3 0,6 0,5 –0,2 –1,0 –1,1 –1,4 –1,5 –1,7 –1,9 –2,1 –2,3 –2,4 –2,8 –3,4

1 1

Kontrakty UE w 7.PR

155 126 6 312 380 67 103 242 724 80 134 496 364 114 802 8 227 544 25 848 641 552 1 097 503 30 623 38 345 4 181 073 18 573 42 770

tys. zł

N N N N N N

C C C C C C C N N C N C C C C C

Innowacyjność rynkowa N C C N N N C

N C C C C

N N N N N N N N N N N N N N N N

Innowacyjność procesowa N C N C N C N N C N C N N C N N

Nakłady na działalność innowacyjną

Przechlewo Jastrzębie‑Zdrój Krosno Kraków Słupsk Wrocław Kielce Katowice Warszawa Bogatynia Trzebinia Brzeg Dolny Koszalin Katowice Gniew Sędziszów Małopolski Łódź

Miejscowość

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N N N N C N N N N N N C N N N N

N N C C N

C N N N N

C N

N N N N N N C C N N C N C N N C

Patenty

POLDANOR S.A. Jastrzębska Spółka Węglowa S.A., GK KROSGLASS S.A. MPWiK Kraków S.A. KAPENA S.A. Telefonia Dialog S.A. ISPOL Sp. z o.o. Kompania Węglowa S.A., GK MCX Systems Sp. z o.o. Kopalnia Węgla Brunatnego TURÓW S.A. Rafineria Trzebinia S.A., GK Rokita Energetyka Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Inżynierii Środowiska EkoWodrol Sp. z o.o. Południowy Koncern Energetyczny S.A., GK FAMA Sp. z o.o. Wytwórnia Filtrów PZL‑SĘDZISZÓW S.A.

Nazwa przedsiębiorstwa

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Kontrakty

427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442

Lp.

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

230 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479

ELMILK Sp. z o.o. Andoria‑Mot Sp. z o.o. Zakład Urządzeń Gazowniczych GAZOMET Sp. z o.o. EUROMETAL H.K.P. S.A. Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. PRD Lubartów S.A., GK Zakład Energetyczny Łódź – Teren S.A. Apator Rector Sp. z o.o. I GLOB‑PROFIL S.A. Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. EnergoProjekt – Katowice S.A. ZATRA S.A. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne JELFA S.A. LOTOS Jasło S.A., GK V Innowacja Polska Sp. z o.o. APS Energia Sp. z o.o. ALFA Systems Sp. z o.o. ESAProjekt Sp. z o.o. PIW Complex Sp. z o o. APERA Sp. z o.o. BioInfoBank Sp. z o.o. INTERCON Sp. z o.o. Safety At Sea Ltd. Oddział w Polsce Zakład Materiałów Ceramicznych ZMC Sp. z o.o. Rybnicka Fabryka Maszyn RYFAMA S.A. ELGO Lighting Industries S.A. ENERGO‑EKO‑SYSTEM Sp. z o.o. Rafineria Nafty GLIMAR S.A. Warszawskie Zakłady Radiowe RAWAR S.A. Fabryka Wsporników EUR NEPA Sp. z o.o.

449 QUARTZ S.A.

Nowy Dwór Mazowiecki Szczecinek Andrychów Rawicz Gliwice Mielec Lubartów Łódź Zielona Góra Bydgoszcz Warszawa Katowice Skierniewice Jelenia Góra Jasło Kraków Zielonka Brzeg Dolny Katowice Katowice Warszawa Poznań Łódź Gdynia Kraków Rybnik Gostynin Katowice Gorlice Warszawa Węgierki 59 895 144 833 34 405 24 728 115 403 89 616 903 270 8 256 61 839 1 413 807 68 594 9 227 108 186 208 827 366 19 520 63 650 3 027 33 940

5 414 –11,7 –12,3 –18,4 –21,2 –22,0 –23,8 –24,9 –25,7 –27,9 –29,2 –42,0 –43,3 –64,8 –73,0 1 265,7 19,6 5,4

–9,7 5 3 5 5 6;7 3 6;8 6;8 4;8 5;8 6 4 4;5 4;5 6;7;10 6;10 5;7;10 6;7 6;7 7 7 7 7 7 4;5 5 5 4;5 4;5 5

4;8 2 2 1 1 5 4 1 6 4 4 2 2 2

1 2 1 3 2 2 2 2 2 2

N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N

N C N N C N C N C C N C N N N C N N N N N N N N N N N N N N

N N N C N C C C N N C C N N N N N N N N N N N N N N N N N N

N C C N C C N N N N N C N N C C N N C N N N N N N N C C C C C C

N N N N C N N N N N N N N N B N C B B B B B B B N N N N N N

N N

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 231

Nazwa przedsiębiorstwa

Malbork

Gdynia Inowrocław Katowice Łódź Sulechów Jedlicze Warszawa Wałbrzych Czarnków Puławy Trzebinia Gdańsk Łódź Chełm 14 733

1 040 585 504 557 94 977 71 954 405 941 3 987 60 996 30 297 6 628 147 249 183 152 27 602 22 773

5 070 20 507

Kraków Kosakowo Kraków Płock

2,9

12,6 8,1 7,2 7,1 6,5 5,9 4,6 3,8 3,0

–17,4 6,6 –30,5 0,9

6;8;9;11 3;9;11 4;8;9;11 3;9;11 5;9;11 5 5 5 6;8 6;8 4;5 3 4;8 4

6;8 6;8 6;8 4;8

5 5

Źródło

tys. zł

3 157 1 295 1 065 707 250

tys. zł

0,25 0,27 0,78 0,99

1 1 1 1 1

2 2

Patenty krajowe

Warszawa Warszawa

Miejscowość

DziałalDziałalność ność badawcza B+R i na rozwojowa sprzedaż (B+R) 2007 2007

N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N

N N N N C N N C N C C N N N N N C C N C C C

N C C N C N N C N N N N N N N N N N

N N

N N N N N N N N N N N N N N

N N N N

C N

N N N N C C C C N N C N N N

N N N N

C N C N

Kontrakty Patenty Nakłady na działalność innowacyjną Innowacyjność procesowa Innowacyjność rynkowa Kontrakty UE w 7.PR

480 KAN J. Kaczan Sp.j. 481 Przedsiębiorstwo Wdrożeniowo‑Produkcyjne NEEL Sp. z o.o. 482 BEELC Polska Sp. z o.o. 483 OSOWAPLAST J i S Kobierscy Sp.j. 484 StatSoft Polska Sp. z o.o. 485 Przedsiębiorstwo Produkcji Elementów Budowlanych KONTENER Sp. z o.o. 486 Stocznia Gdynia S.A. 487 IZCh Soda Mątwy S.A., GK 488 REMAG S.A. 489 ZTK Teofilów S.A. 490 MB‑PNEUMATYKA Sp. z o.o. 491 Rafineria Nafty JEDLICZE S.A., GK 492 Zakłady POLCONTACT Sp. z o.o. 493 Zakłady Urządzeń Technicznych WAMAG S.A. 494 Seaking Poland Sp. z o.o. 495 ZD Echo‑Son S.A. 496 Fabryka Parafin NAFTOWAX Sp. z o.o. 497 Zarząd Morskiego Portu S.A., GK 498 Łódzkie Zakłady Metalowe LOZAMET Sp. z o.o. 499 Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie 500 Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Malborku Sp. z o.o.

Lp.

Przychody netto ze Dynamika sprzedaży sprzedaży i zrównane 2007/2006 z nimi 2007

232 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

– Poprzednia nazwa Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe RECTOR Marek Kurzawa, Marek Michalski Sp.j., II – poprzednia nazwa Mittal Steel Poland S.A., III – poprzednia nazwa Delphia Yachts Kot S.A., – poprzednia nazwa Firma ROLESKI Marek Roleski Sp. z o.o., V – poprzednia nazwa Rafineria Jasło S.A., VI – poprzednia nazwa Doktor Perner Sp. z o.o., VII – poprzednia nazwa NAFTOBAZY Sp. z o.o.

Źródło: 1 – dane z przedsiębiorstw przesłane w ankietach INE PAN, nakłady na B+R zgodne ze standardami OECD i GUS, 2 – dane ze sprawozdań przedsiębiorstw notowanych na GPW, nakłady na B+R zgodne ze standardem MSR 38, 3 – na podstawie Listy 2000 Rzeczpospolitej, nakłady na B+R zgodne ze standardem MSR 38, 4 – dane z badania patentów UP RP za 2006 rok, w przypadku braku źródeł 1, 2, 3 uzupełnione na podstawie KRS, 5 – dane z badania patentów UP RP za 2007 rok, w przypadku braku źródeł 1, 2, 3 uzupełnione na podstawie KRS, 6 – dane z badania kontraktów w 6 PR UE z KPK, w przypadku braku źródeł 1, 2, 3 uzupełnione na podstawie KRS, 7 – dane z badania kontraktów w 7.PR UE z KPK, w przypadku braku źródeł 1, 2, 3 uzupełnione na podstawie KRS, 8 – uzupełnione dane teleadresowa ze zbiorów INE PAN, 9 – uzupełnione dane finansowe ze zbiorów INE PAN, 10 – dane o przychodach ze sprzedaży oraz jej dynamice z roku poprzedniego, 11 – dane o nakładach na B+R oraz ich intensywności w odniesieniu do sprzedaży z roku poprzedniego.

Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku 233

ATON-HT S.A. MEDICALGORITHMICS Sp. z o.o. Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o. NETIX Skrzypczyński, Krzysztofowicz Sp.j. PHARMENA S.A. ATRA Sp. z o.o. WESOB Sp. z.o.o.

1 2 3 –5,9 37,0 –5,3 42,1

1;6 4;8 1 7

306

12,00

40,95 327,45

C C C C

B B C

N B C N

B C B

B N C N

B C C

N N C N

N N N C

A C N C B N

9 4 7 7

5 900

tys. zł

Patenty krajowe

2 551 4 415 570 24 498

1;7 1 1;4;5

Kontrakty UE w 7.PR

Warszawa Łódź Warszawa Strumień

Innowacyjność rynkowa

–85,0 1 274,3 –6,9

Innowacyjność procesowa

7 8 7

osoby

Działalność B+R na sprzedaż 2007

Patenty

12 275 2 780

tys. zł

Źródło

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Nakłady na działalność innowacyjną

Wrocław Warszawa Katowice

Miejscowość

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Kontrakty

4 5 6 7

Nazwa przedsiębiorstwa

Lp.

Zatrudnienie na koniec 2007 r.

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH MIKROPRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007 ROKU

234 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

80 894 103 501

Zielona Góra Gliwice Wrocław Lubin Człuchów Warszawa Katowice Poznań Izabelin Gdynia Ozorków Zielona Góra Trzebinia Siemianowice Śląskie Katowice Kutno

3 LfC Sp. z o.o.

4 CMG KOMAG

5 Microtech International Sp. z o.o.

6 KGHM ECOREN S.A.

7 Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe INTERMET Sp. z o.o.

8 TECHNOKABEL S.A.

9 Noma 2 Sp. z o.o.

10 JOPPOL Wojciech I Jacek Jopp Sp.j.

11 INNOVA S.A.

12 HYDROMEGA Sp. z o.o.

13 HTL-Strefa S.A.

14 ASTEC Sp. z o.o.

15 ZMO GÓRBET Sp. z o.o.

16 Centrum Leczenia Oparzeń

17 Przeróbka Plastyczna Na Zimno – BAILDON Sp. z o.o.

18 ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o.

7 336 51

15 548 75

15 088 162

4 414 26

5 303 42

80 938

8 978

11 645

21 176

8 053

17 551

19 053

22 180

16 240

235

129

242

181

237

104

–15,5

12,3

–0,1

9,9

71,8

32,3

29,1

–2,9

33,4

15,0

22,4

13,0

–13,1

23,3

520,6

20,5

1;6;7

1;6

2;5

1;6;7

1;4;5

1;4;7

3 303

940

5 424

528

1 322

1 850

862

1 200

730

385

2 337

20 602

528

339

1 684

tys. zł

45,02

6,05

35,95

1,54

9,96

1,63

20,61

7,40

1,16

0,90

4,78

13,31

108,13

2,38

2,09

23,43

Patenty krajowe

Paczków

Kontrakty UE w 7.PR

–18,5

A C

A A

A B

A A

Innowacyjność rynkowa

osoby

Innowacyjność procesowa

7 188

tys. zł

Źródło

A N

Patenty

2 FAMAD – Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłowych Sp. z o.o.

Miejscowość

Nakłady na działalność innowacyjną

Ożarów Mazowiecki

Nazwa przedsiębiorstwa

DziałalDziałalność ność badawcza B+R i rozwojona wa sprzedaż (B+R) 2007 2007

Kontrakty

1 VIGO System S.A.

Lp.

Przychody netto ze ZatrudDynamika sprzedaży nienie na sprzedaży i zrównane koniec 2007/2006 z nimi 2007 r. 2007

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007 ROKU

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE... 235

Człuchów Kraków Świdnica Zawiercie Sopot Częstochowa Straszyn Wrocław Olsztyn Puławy Poznań Wrocław Warszawa Łódź Zabrze Nowy Sącz Warszawa Przemyśl Warszawa

21 RADPOL S.A.

22 Quantum Software S.A.

23 SONEL S.A.

24 Optopol Technology S.A., GK

25 INVICTA Sp. z o.o.

26 Metal Union Sp. z o.o.

27 DGT Sp. z o.o.

28 ARCHIMEDES S.A.

29 Warmińsko-Mazurskie Przedsiębiorstwo Drogowe Sp. z o.o.

30 BIOWET Puławy Sp. z o.o.

31 INOTEL S.A.

32 ELDOS Sp. z o.o.

33 Rodan Systems S.A.

34 LSI Software S.A.

35 Zakłady Urządzeń Komputerowych ELZAB S.A., GK

36 NOVITUS S.A.

37 Internet Group S.A., GK

38 Sanwil Holding S.A., GK

39 BETACOM S.A.

143 873 107

47 767 197

248 496 155

73 334 177

66 432 213

9 843 81

18 600 110

14 067 105

6 668 15

31 353 227

55 504 138

22 247 230

87 746 221

24 309 184

17 567 84

58 563 207

27 146 200

16 861 124

35 821 205

69,2

2,6

55,0

23,7

2,9

49,9

15,0

5,4

90,5

2,9

–14,5

12,8

12,4

10,2

37,9

69,7

17,0

26,5

22,4

34,0

1;6

1;11

498

541

1 760

2 353

2 375

3 117

3 249

299

566

160

2 900

146

153

206

441

477

4 156

1 578

tys. zł

0,35

1,13

0,71

3,21

3,58

31,67

17,47

2,13

1,81

0,29

0,45

3,30

0,17

0,83

0,26

0,76

2,62

1,33

3,55

2,93

Patenty krajowe

117 191 36

Kontrakty UE w 7.PR

–6,5

A C

Innowacyjność rynkowa

Kobierzyce

osoby

Innowacyjność procesowa

53 827 92

tys. zł

Źródło

Patenty

20 ATM Grupa S.A., GK

Miejscowość

Nakłady na działalność innowacyjną

Szczecin

Nazwa przedsiębiorstwa

DziałalDziałalność ność badawcza B+R i rozwojona wa sprzedaż (B+R) 2007 2007

Kontrakty

19 TELZAS Sp. z o.o.

Lp.

Przychody netto ze ZatrudDynamika sprzedaży nienie na sprzedaży i zrównane koniec 2007/2006 z nimi 2007 r. 2007

236 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Wodzisław Śląski Warszawa Bukowno Jastków Katowice Kraków Łódź Bytom Kraków GDAŃSK Wrocław Zawadzkie Kraków Piastów Jastków Kańczuga Błędowa Tyczyńska Bielawa Bukowno Warszawa Czarnków Rzeszów

41 ALUMAST S.A.

42 SEMICON Sp. z o.o.

43 Przedsiębiorstwo ARKOP Sp. z o.o.

44 SIGMA S.A.

45 BIPROMET S.A., GK

46 AUXILIUM Kancelaria Biegłych Rewidentów S.A.

47 Fabryka Osprzętu Samochodowego POLMO Łódź S.A.

48 PRINTY POLAND COLOP Polska Sp. z o.o.

49 EUROFAKTOR S.A., GK

50 FES & Glob Tech Centrum Sp. z o.o.

51 ELEKTROTIM S.A.

52 KOLTRAM Sp. z o.o.

53 Krakowskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa S.A.

54 ZAP Sznajder Batterien Sp. z o.o.

55 KLIMAPOL Sp. z o.o. j.v.

56 SKS PIPES Kańczuga Sp. z o.o.

57 REWA Sp. z o.o.

58 Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Okoniewscy VETOS-FARMA Sp. z o.o.

59 BOLOIL S.A.

60 Transition Technologies S.A.

61 Fabryka Sprzętu Okrętowego MEBLOMOR S.A.

62 OPTEAM S.A. Poznań Poznań Warszawa

64 DGA S.A., GK

65 DIVICOM S.A., GK

66 WANDALEX S.A., GK

63 Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii Sp. z o.o. Kielce

Warszawa

40 APLISENS S.A., GK

115 382 164

14 046 16

41 398 154

549 13

51 063 84

28 765 190

30 498 157

74 016 117

11 832 80

17 569 80

35 686 66

54 048 35

177 741 232

57 249 180

57 493 185

87 446 191

8 133 20

20 827 58

17 442 54

57 349 240

2 707 21

117 661 243

33 332 107

53 204 61

15 093 34

13 766 44

41 213 191

30,6

2309,3

4,9

–6,9

17,0

18,1

19,1

20,8

23,6

33,6

35,6

42,1

45,3

52,9

21,4

20,7

4,8

17,1

24,0

4,1

57,4

26,8

38,4

38,5

19,1

59,7

14,2

1;6

4;8

4;5

4;5;8

5;8

4;6;8;11

4;5

6;7;9;11

107

292

783

944

697

790

352

200

0,09

2,08

1,89

171,95

1,47

0,07

1,01

3,79

0,61

1,58

0,30

0,20

B N

A C

A B

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE... 237

Szczecin Rzeszów Warszawa Warszawa Zagnańsk, Kielce Poznań Sopot Tychy Gorlice Warszawa Rusocin, Łęgowo Nowa Sól Opole Pruszków Nowa Wieś Wielka Żary Warszawa Katowice

70 KLIMAWENTEX Sp. z o.o.

71 NEPENTES S.A.

72 Stump – Hydrobudowa Sp. z o.o.

73 KH KIPPER Sp. z o.o.

74 TALEX S.A.

75 ATENA Usługi Informatyczne i Finansowe Sp. z o.o.

76 Sandvik Mining & Construction Sp. z o.o.

77 CEMAL Sp. z.o.o.

78 BP TECHEM S.A.

79 INMET-HYDRO Sp. z o.o.

80 Zakłady Jajczarskie OVOPOL Sp. z o.o.

81 GEA Technika Cieplna Sp. z o.o.

82 MTC Polska Sp. z o.o.

83 METALBARK PP-U

84 URBAN Polska Sp. z o.o.

85 ORACLE Polska Sp. z o.o.

86 Zakłady Metalurgiczne SILESIA S.A., GK

172 240 161

427 436 230

30 592 21

28 454 92

38 981 60

56 380 115

66 846 120 */

7 295 25

50 272 104 */

18 457 100

172 577 53

44 131 206

134 117 167

65 587 170 */

80 403 133 */

86 232 121

39 596 111 */

17 756 166

25 991 63 */

4,0

6,7

8,6

9,6

18,4

18,6

19,1

20,5

20,6

26,7

28,4

31,7

64,3

69,2

114,6

29,0

18,3

67,2

69,9

3;5

6;8

6;7

4;5

5;8

6;8

5;8

2;11

4;8;9;11

1;6; 11

2;11

tys. zł

0,00

0,06

0,24

0,10

Patenty krajowe

Warszawa

Kontrakty UE w 7.PR

17,3

B N

Innowacyjność rynkowa

69 BLStream Sp. z o.o.

osoby

Innowacyjność procesowa

5 039 18

tys. zł

Źródło

Patenty

68 K2 Internet S.A., GK

Miejscowość

Nakłady na działalność innowacyjną

Sopot

Nazwa przedsiębiorstwa

DziałalDziałalność ność badawcza B+R i rozwojona wa sprzedaż (B+R) 2007 2007

Kontrakty

67 Biuro Projektów i Zastosowań Systemów Informatycznych MICROSYSTEM Sp. z o.o.

Lp.

Przychody netto ze ZatrudDynamika sprzedaży nienie na sprzedaży i zrównane koniec 2007/2006 z nimi 2007 r. 2007

238 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Kraków Gdańsk Kędzierzyn‑Koźle Kraków Ksawerów

110 Centrum Badawczo-Wdrożeniowe UNITEX Sp. z o.o.

111 ICSO CHEMICAL PRODUCTION Sp. z o.o.

112 HSK DATA Ltd. Sp. z o.o.

113 EMO-FARM Sp. z o.o.

30 386 79 */

18 703 89

40 195 141 */

12 355 39

11 700 90

12 355 42

3 253 20

84 214 48

66 350 92

17 801 19

109 SOFTWARE MIND S.A.

45 614 225 */

Białystok

101 PROMOTECH Sp. z o.o.

64 012 217

424 463 179

108 Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowo-Produkcyjne AMBIT Sp. z o.o.

Dąbrowa Górnicza

Kraków

Stalowa Wola

99 DRESSTA Sp. z o.o., GK

100 ERG S.A., GK

9 031 40

107 BIPROTECH Sp. z o.o.

Gdańsk

98 StoGda Ship Design & Engineering Sp. z o.o.

230 160 26 */

Poznań

Żelków Kolonia, Siedlce

97 ZENTIS Polska Sp. z o.o.

140 151 201 */

123 990 170

106 OLE S.A.

Trzebiachów

96 BOMADEK Sp. z o.o.

Rzeszów

Bydgoszcz

95 HANPLAST Sp. z o.o.

40 097 82

105 Makarony Polskie S.A.

Gdynia

94 STABILATOR Sp. z o.o.

12 181 200

55 354 128

Warszawa

93 GEMIUS S.A.

104 ENERGOMAR – NORD Sp. z o.o.

Gdynia

92 Morska Agencja Gdynia Sp. z o.o.

18 294 66 */

11 264 20

1 621 20

Warszawa

91 City Interactive S.A.

Kraków

Słubice

90 ARINSTEIN Polska Sp. z o.o.

20 961 238

103 ZDANIA Sp. z o.o.

Warszawa

89 TUP S.A., GK

25 323 144 */

136 988 221

39 139 150

Wrocław

88 KGHM CUPRUM Sp. z o.o. – Centrum Badawczo Rozwojowe

102 Wytwórnia Podkładów Strunobetonowych STRUNBET Sp. z o.o. Bogumiłowice

Siemianowice Śląskie

87 MINOVA-EKOCHEM S.A.

–4,4

0,4

4,4

11,2

23,6

26,1

30,7

32,7

32,9

42,5

43,3

51,2

71,0

28,5

13,7

28,8

8,5

8,7

18,3

22,1

25,6

51,7

84,9

103,6

173,0

64,7

–17,7

5;8

4;5

6;8

4;5

4;8;9;11

2;11

3;11

6;7

2;11

5;7

600

915

1 256

342

1,69

1,62

0,38

2,69

B N

N B

B N

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE... 239

Bydgoszcz Krosno Gdynia

127 MPC-MCO Sp. z o.o.

128 PANMAR Sp.j.

129 OLIVA Sp. z o.o.

26 638 48 */

127 348 184

34 156 51 */

34 209 140

222 38 345 161 */

1 097 503

25 848 46

Koszalin

Lubicz

126 WAS WIETMARSCHER Polska Sp. z o.o.

75 909 220 */

24 047 82 */

Trzebinia

Świdnica

125 IMP COMFORT Sp. z o.o.

134 Przedsiębiorstwo Inżynierii Środowiska EkoWodrol Sp. z o.o.

Gdańsk

124 SWISSMED Centrum Zdrowia S.A., GK

29 227 72 */

133 Rafineria Trzebinia S.A., GK

Poznań

123 Grontmij Real Estate Polska Sp. z o.o.

5 967 30 */

80 134 220 */

Rzeszów

122 ULTRATECH Sp. z o.o.

4 024 20 19 680 49

Warszawa

Poznań

121 PC Guard S.A., GK

7 763 75

Słupsk

Gliwice

120 Przedsiębiorstwo Usługowo-Techniczne GRAW Sp. z o.o.

132 MCX Systems Sp. z o.o.

Jasło

119 Zakład Produkcji Opakowań TARNOPAK Sp. z o.o.

4 408 45

131 KAPENA S.A.

Krzeszyce

118 HECKMANN Polska Sp. z o.o.

8 487 30

Poznań

117 Verax Systems Sp. z o.o.

27 365 80

130 Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe ATUT Sp. z o.o. Katowice

Poznań

116 ALMA S.A.

–2,3

–1,9

–1,5

–0,2

5,7

8,2

10,1

12,9

22,1

38,5

40,7

44,0

115,7

275,9

22,4

–51,3

–27,1

5;8

6;8

4;8

6;8

5;8

5;10

tys. zł

Patenty krajowe

23 727 40 */

Kontrakty UE w 7.PR

–19,0

N N

Innowacyjność rynkowa

Toruń

osoby

Innowacyjność procesowa

27 204 100 */

tys. zł

Źródło

Patenty

115 RESTAURO Sp. z o.o.

Miejscowość

Nakłady na działalność innowacyjną

Bielany Wrocławskie

Nazwa przedsiębiorstwa

DziałalDziałalność ność badawcza B+R i rozwojona wa sprzedaż (B+R) 2007 2007

Kontrakty

114 BLACK POINT Sp. z o.o.

Lp.

Przychody netto ze ZatrudDynamika sprzedaży nienie na sprzedaży i zrównane koniec 2007/2006 z nimi 2007 r. 2007

240 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Płock Kutno Szczecinek Andrychów Zielona Góra Bydgoszcz Skierniewice Kraków Zielonka Katowice Kraków Katowice Kosakowo Kraków Czarnków Trzebinia Łódź

136 ORLEN ASFALT Sp. z o.o.

137 POLFARMEX S.A.

138 ELMILK Sp. z o.o.

139 Andoria-Mot Sp. z o.o.

140 Apator Rector Sp. z o.o. I

141 GLOB-PROFIL S.A.

142 ZATRA S.A.

143 Innowacja Polska Sp. z o.o.

144 APS Energia Sp. z o.o.

145 ESAProjekt Sp. z o.o.

146 Zakład Materiałów Ceramicznych ZMC Sp. z o.o.

147 ENERGO-EKO-SYSTEM Sp. z o.o.

148 OSOWAPLAST J i S Kobierscy Sp.j.

149 StatSoft Polska Sp. z o.o.

150 Seaking Poland Sp. z o.o.

151 Fabryka Parafin NAFTOWAX Sp. z o.o.

152 Łódzkie Zakłady Metalowe LOZAMET Sp. z o.o.

18 558 30

18 */

50 */

27 602 181 */

147 249 71 */

30 297 230 */

3 027 24

19 520 135

366 22

9 227 180

61 839 120

8 256 60

144 833 225

59 895 230 */

95 947 249

649 961 154

3,8

5,9

7,1

19,6

1265,7

–43,3

–27,9

–25,7

–12,3

–11,7

–9,1

–6,4

–5,8

4;8

4;5

6;8

6; 8

6;7

6;10

6;7;10

4;8

6;8

4;8

6;7

C C

N N

* Zatrudnienie za rok 2006.

– Poprzednia nazwa Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe RECTOR Marek Kurzawa, Marek Michalski Sp.j., II – poprzednia nazwa Mittal Steel Poland S.A., III – poprzednia nazwa Delphia Yachts Kot S.A., IV – poprzednia nazwa Firma ROLESKI Marek Roleski Sp. z o.o., V – poprzednia nazwa Rafineria Jasło S.A., VI – poprzednia nazwa Doktor Perner Sp. z o.o., VII – poprzednia nazwa NAFTOBAZY Sp. z o.o.

Michałowice

135 Wadim Plast Sp.j.

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE... 241

17 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. 18 Grupa LOTOS S.A. 19 ADAMED Sp. z o.o.

Turek Kuźnica Raciborska Warszawa Gdańsk Czosnów 710 572 11 866 594 385 365

205 290 75 229

2 685 369

Poznań

2 187 1 099 537

1 378 453

11,9 2,0 13,1

50,3 18,1

20,1

22 871 2 727 1 494 11 551 4 802 12 736

1 1 1 1 1;4 1;5;8

tys. zł 26 729 42 916 9 437 3 326 5 398 1 645 6 042 272 348 1 152 7 863 1 226 3 371 66

1,63 0,04 3,30

1,33 1,99

0,85

% 1,82 11,65 1,46 3,55 1,29 0,25 5,01 2,34 0,22 8,28 0,66 3,19 0,05

15 2 4 1 1 1

Patenty krajowe

1;4;5 1;67 1 1;5 1;4;5 1;4;5 1 1 1 1;4;5 1 1 1;4;5

Kontrakty UE w 7.PR

% 24,8 13,3 86,8 –10,6 27,2 44,3 57,0 25,6 20,9 12,6 20,0 32,5 26,8

Źródło

Działalność B+R na sprzedaż 2007

A A A A A A A A A A A A B A A A A A B

Innowacyjność procesowa A B B A A A A A A B A B A

Innowacyjność rynkowa A A A B A A A A A A A A A

A B A A A B B A B A C B

C C C

C C

A C A B B C C C C C C C C

Patenty

1 654

osoby 1 974 3 862 2 294 436 2 700 1 516 437 4 669 328 414 283 261 580

tys. zł 1 470 334 368 448 645 665 93 563 418 519 659 525 120 539 11 614 470 532 251 94 951 186 482 105 605 142 060

Warszawa Świdnik Bydgoszcz Toruń Rzeszów Katowice Warszawa Bielsko‑Biała Warszawa Gdynia Luboń Bielsko‑Biała Lubliniec

Miejscowość

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Nakłady na działalność innowacyjną

ABB Sp. z o.o. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL‑ŚWIDNIK S.A. Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz S.A. APATOR S.A. ZELMER S.A. ELEKTROBUDOWA S.A. Przemysłowe Centrum Optyki S.A. FIAT AUTO POLAND S.A. Mennica Polska S.A. RADMOR S.A. LUVENA S.A. AVIO POLSKA Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Remontowe Energetyki ENERGOSERWIS S.A. Lubliniec 14 Grupa Kapitałowa GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A. 15 PROFIm Sp. z o.o. 16 Fabryka Obrabiarek RAFAMET S.A.

Nazwa przedsiębiorstwa

Dynamika sprzedaży 2007/2006

N N N

N N

N A N C N N N N N N N N N

Kontrakty

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Lp.

Zatrudnienie na koniec 2007 r.

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH DUŻYCH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007 ROKU

242 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

20 BOMBARDIER TRANSPORTATION (ZWUS) POLSKA Sp. z o.o. 21 Fabryka Maszyn FAMUR S.A., GK 22 Zakłady Górniczo‑Hutnicze BOLESŁAW S.A. 23 SIPMA S.A. 24 Zakłady Chemiczne ALWERNIA S.A. 25 NOVOL sp. z o.o. 26 ComArch S.A. 27 KOPEX S.A., GK 28 ZPUE S.A. 29 Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego STOMIL SANOK S.A., GK 30 Seco/Warwick S.A., GK 31 Zakłady Azotowe Puławy S.A. 32 PGE Elektrownia Turów S.A. 33 ISD Huta Częstochowa Sp. z o.o. 34 Fabryka Kotłów RAFAKO S.A. 35 TETA S.A. 36 Grupa KĘTY S.A., GK 37 MERCOR S.A., GK 38 WIELTON S.A., GK 39 LUBAWA S.A. 40 Fabryka Farb i Lakierów ŚNIEŻKA S.A., GK 41 WASKO S.A., GK 42 Zakłady Przemysłu Cukierniczego MIESZKO S.A. 43 Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej ZAPEL S.A. 44 Fabryka Maszyn GLINIK S.A. 45 ABG S.A., GK 46 ATM S.A., GK 47 CIECH S.A. GK 48 BIOTON S.A., GK 49 MACROLOGIC S.A., GK 909 164 803 839 186 953 157 886 185 566 530 326 1 290 230 256 717 434 464 270 314 2 205 255 2 081 776 2 776 733 930 588 53 157 1 272 723 293 379 385 553 35 442 473 996 400 512 216 631 101 798 436 237 467 650 260 066 3 414 979 270 942 43 083

Świebodzin Puławy Bogatynia Częstochowa Racibórz Wrocław Kęty Gdańsk Wieluń Lubawa Lubzina Gliwice Warszawa Boguchwała Gorlice Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa

209 349

Katowice Bukowno Lublin Alwernia Komorniki Kraków Katowice Włoszczowa Sanok

Katowice

655 3 280 1 808 4 246 1 764 286 3 100 905 791 345 1 024 596 774 684 2 186 576 418 7 420 731 265

4 891 1 884 501 301 422 2 161 2 906 1 056 2 637

438

48,8 8,6 2,1 28,3 44,4 33,1 18,0 98,1 38,6 –7,5 15,1 73,2 11,3 11,1 –17,7 70,1 78,5 57,1 25,7 12,3

50,5 42,4 10,8 7,9 8,9 14,8 54,8 33,3 6,9

18,2

4 450 1 003 2 037 2 740 686 1 546 96 599 6 268 2 963 2 959 1 155 1 103 1 014 1 003 774 9 654 4 667 1 293 567 394 302 176 452 113 6 087 34 509 7 716 7 622 6 911 4 852

1;4;5 2;4;5 1;4;5 1;6 1;5 1 1;6;7 2;6 2;5 2;5 2 2;4;5 1;4;5 1 1;6 2 2;6 2 2 2;5 2;5 2 1 1 1;4 2 2 2 2 2

0,43 0,05 0,05 0,04 0,08 18,16 0,37 0,44 0,15 1,11 0,06 0,04 0,21 0,11 1,40 7,38 2,97 0,22 2,55 11,26

0,11 0,25 1,47 0,43 0,83 18,22 0,49 1,15 0,68

2,13

4 1 1 1

5 1 1 1 1

C C A A C B C B C B B B A A B C C B B C C B B A C C C C C B

B B B C A B B B B C B C C B A B B C B C B B A B C B B B B C

B B B B C B B B C B C C C C A B B B B B

B B A B A B B B B

N C C C C N N N N C C N C C C N N N N N

C C C C C N N C C

N N N N C N N N N N N N N N N N N N N N

N N N N N B N N N

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH DUŻYCH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007... 243

Tarnów Wrocław Warszawa Kędzierzyn‑Koźle Zabrze Warszawa Chorzów Kraków Przeźmierowo Zdzieszowice Kraków Płock Panki Katowice Zielona Góra Kielce Rybnik Warszawa Katowice Poznań Tarnów Rzeszów

52 KOELNER S.A., GK

53 Infovide‑Matrix S.A.

54 Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A.

55 Mostostal Zabrze – Holding S.A., GK

56 ALCHEMIA S.A., GK

57 Huta BATORY Sp. z o.o.

58 INSTAL Kraków S.A., GK

59 ATREM S.A., GK

60 Zakłady Koksownicze Zdzieszowice Sp. z o.o.

61 NAFTOBUDOWA S.A., GK

62 Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o., GK VII

63 Przedsiębiorstwo Sprzętu Ochronnego MASKPOL S.A.

64 ArcelorMittal Poland S.A. II

65 LUMEL S.A.

66 DS SMITH POLSKA S.A.

67 Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.

68 SYGNITY S.A., GK

69 FERRUM S.A., GK

70 KOMPUTRONIK S.A.

71 ABMSOLID S.A., GK

72 ASSECO Poland S.A., GK

644

1 358

1 067

2 564

309

839

1 282 399

234 146

519 090

298 150

1 201 932

48 030

389 776

74 655

4 609

449

435

426

2 871

275

712

650 */

12 250 105 13 029 */

90 239

374 732

206 549

2 875 263

52 383

214 779

649

1 855

157,7

19,3

53,4

23,1

29,6

12,5

15,2

16,8

19,0

21,7

45,8

56,7

23,3

33,9

15,2

14,9

77,5

40,5

14,6

195,1

28,5

6,3

2;6

5;8

1;5;11

1;5

2;4;5

659

787

837

3 491

6 839

191

107

227

450

715

979

1 920

3 603

3 724

tys. zł

0,05

0,34

0,16

1,17

0,57

0,40

0,00

0,12

0,05

0,02

0,03

0,07

0,00

0,44

0,35

0,28

2,07

B B B

B B B B B B B B C

C C C

B B B C C C C

B N C

C B B B

Innowacyjność rynkowa

469 618

2 750

1 710

540

2 252

4 413

Innowacyjność procesowa

756 788

682 591

1 658 089

224 937

541 535

1 294 672

% 31,1

Patenty krajowe

768

osoby

Kontrakty UE w 7.PR

180 280

tys. zł

Źródło

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N N

Patenty

51 Zakłady Azotowe w Tarnowie‑Mościcach S.A., GK

Miejscowość

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Nakłady na działalność innowacyjną

Warszawa

Nazwa przedsiębiorstwa

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Kontrakty

50 COMP S.A., GK

Lp.

Zatrudnienie na koniec 2007 r.

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

244 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104

Odlewnie Polskie S.A. Polimex‑Mostostal S.A., GK BELVEDERE S.A., GK PONAR Wadowice S.A. Przedsiębiorstwo Hydrauliki Siłowej HYDROTOR S.A., GK SYNTHOS S.A., GK Zakłady Urządzeń Kotłowych STĄPORKÓW S.A. TABOR SZYNOWY Opole S.A. ELECTROLUX Poland Sp. z o.o. Poszuk. Naftowe Diament Sp. z o.o. ZCh Siarkopol Sp. z o.o. FMBiL Bumar‑Fablok S.A. Zakład Produkcji Automatyki Sieciowej S.A. HJ HEINZ Polska S.A. Zakłady Tworzyw Sztucznych ERG w Pustkowie S.A. Advanced Digital Broadcast Polska Sp. z o.o. SITECH Sp. z o.o. Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., GK Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. SIEMENS Sp. z o.o. BORYSZEW S.A., GK IMPEXMETAL S.A., GK AMICA Wronki S.A., GK PGNIG S.A., GK Pol‑Mot Warfama S.A., GK Grupa Kolastyna S.A., GK Zakłady Automatyki POLNA S.A. Telekomunikacja Polska S.A. METALODLEW S.A., GK MAKRUM S.A. LPP S.A., GK

Starachowice Warszawa Beaune Wadowice Tuchola Oświęcim Stąporków Opole Warszawa Zielona Góra Tarnobrzeg Chrzanów Wolibórz Krobia Pustków Zielona Góra Polkowice Warszawa Puchaczów Warszawa Warszawa Sochaczew Warszawa Wronki Warszawa Dobre Miasto Kraków Przemyśl Warszawa Kraków Bydgoszcz Gdańsk

137 081 3 727 622 1 061 212 52 648 85 873 1 861 266 84 364 239 135 2 337 151 162 440 187 003 139 565 92 402 407 110 270 568 64 064 888 677 7 426 007 886 599 384 816 1 038 923 4 819 252 3 229 239 1 318 044 16 652 134 112 489 93 102 33 148 10 320 018 136 505 60 368 1 274 332

654 11 587 4 341 437 961 3 066 316 1 144 2 616 613 516 832 375 813 438 370 1 454 4 804 3 659 3 321 1 018 7 005 3 032 2 269 */ 29 088 460 526 259 25 468 444 380 725

20,7 50,1 35,8 16,9 13,1 58,8 66,1 57,8 50,1 34,0 33,2 26,9 22,4 17,6 17,3 16,6 9,8 4,1 3,1 4,4 –33,4 –10,4 –16,0 8,4 9,6 46,1 11,5 7,5 –8,7 16,8 17,2 56,3 2 2 2 2 2 ;11 2 ;11 5 5;8 7 3 3;5 3;4;5 5 3 4;5 5;6 1;7 6;7 3;4;5 1 1 2;4 2 2 2;4 2 2 2;4 1;6;7;11 3;9;11 2;11 2;11

0,20 0,00 0,01 0,13 0,01 0,00

1,82 0,19 0,23 0,23 0,01 0,30 0,09 0,06 0,38 0,55 0,57 0,02

276 175 77 66 11 11

18 941 9 022 7 464 3 041 1 132 342 83 21 43 078 637 294 123

1 1 1 1 1 2 2 1

1 1 1 6

B B B B B B B C B B C C B B C C C C B C C C C N C C C N C B B C

C C C C B B C B C B B B C B C C B B C A C C C C C C C B C C C B

C C C C N N N N N N N N N N N N N N N C B B B B B C C C N N N N

N N N N N N C C N N C C C N C C N N C C N N N N N N N N N N N N

N N N N N N N N C N N N N N N N C C N N N N N N N N N N A N N N

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH DUŻYCH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007... 245

Kielce Narew Kórnik Rzeszów Sokołów Podlaski Poznań Warszawa Kędzierzyn‑Koźle Bielsko‑Biała Lublin Jasło Drzewica Wrocław Oława Suwałki Polkowice Grudziądz Warszawa Zabrze Starogard Gdański

107 BARLINEK S.A., GK

108 PRONAR Sp. z o.o.

109 TFP Sp. z o.o.

110 PPKiUG Kruszgeo S.A.

111 STALFA Sp. z o.o.

112 ELEKTROMONTAŻ Poznań S.A.

113 Cyfrowy Polsat S.A., GK

114 Fabryka Aparatury i Urządzeń FAMET S.A., GK

115 ALUPROF S.A.

116 PGE Polska Grupa Energetyczna S.A., GK

117 Zakłady Tworzyw Sztucznych GAMRAT S.A.

118 GERLACH S.A.

119 Przedsiębiorstwo Produkcji Farmaceutycznej HASCO – LEK S.A.

120 AUTOLIV Poland Sp. z o.o.

121 MALOW Spółka z o.o.

122 DFM ZANAM LEGMET Sp. z o.o.

123 Hydro‑Vacuum S.A., GK

124 PTK Centertel Sp. z o.o.

125 Zabrzańskie Zakłady Mechaniczne S.A., GK

126 POLPHARMA S.A., GK

992 541

887 527

8 060 000

76 315

239 056

111 849

458 350

137 925

35 593

181 398

19 197 017

405 836

349 314

1 058 879

128 641

106 372

105 522

259 833

508 471

488 361

2 824 799

1 663

4 349 */

3 504

703

1 019

529

2 289

501

320

760

38 839

530

1 086 */

718

350

280 */

639

397

1 498

2 635

3 448

5,7

6,5

7,0

9,4

13,2

13,3

13,4

14,0

15,7

18,0

20,4

21,2

22,6

22,8

24,8

26,4

29,2

36,4

37,1

41,4

42,7

4;5

4;5;8

4;8

3;4;5

tys. zł

Patenty krajowe

Włocławek

Kontrakty UE w 7.PR

43,2

N B

C B

Innowacyjność rynkowa

1 843

osoby

tys. zł

Innowacyjność procesowa

1 573 783

Źródło

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N C N N

N N

Patenty

106 Zakłady Azotowe ANWIL S.A., GK

Miejscowość

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Nakłady na działalność innowacyjną

Warszawa

Nazwa przedsiębiorstwa

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Kontrakty

105 ALSTOM Sp. z o.o.

Lp.

Zatrudnienie na koniec 2007 r.

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

246 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

141 Fabryka Zmechanizowanych Obudów Ścianowych FAZOS S.A. 142 CERSANIT S.A. 143 ASSECO Slovakia S.A., GK 144 FAM S.A., GK 145 Grupa Can Pack S.A., GK 146 Przedsiębiorstwo Budownictwa Elektroenergetycznego ELBUD w Katowicach Sp. z o.o. 147 PPW ARAJ Sp. z o.o. 148 Polskie Młyny S.A., GK 149 PKN Orlen S.A., GK 150 FROSTA Sp. z o.o. 151 SELENA FM S.A., GK 152 Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Radomsku 153 Fabryka Maszyn i Urządzeń FAMAK S.A. 154 Gastropol Group Sp. z o.o. 155 Metro Warszawskie Sp. z o.o.

127 Fabryki Sprzętu i Narzędzi Górniczych Grupa Kapitałowa FASING S.A., GK 128 Elektromontaż‑Rzeszów S.A., GK 129 Volkswagen Poznań Sp. z o.o. 130 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. 131 RELPOL S.A., GK 132 HUTMEN S.A., GK 133 ZETKAMA S.A. 134 AQUA S.A. 135 Zakłady Magnezytowe ROPCZYCE S.A., GK 136 Zakłady Lniarskie ORZEŁ S.A. 137 Kuźnia Glinik Sp. z o.o. GK 138 Ceramika Nowa Gala S.A., GK 139 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., GK 140 PBG Sp. z o.o., GK

1 455 222 2 480 121 210 795 2 170 301 158 603 122 957 425 597 63 792 983 162 337 517 961 290 186 103 470 39 295 190 843

Kąty Wrocławskie Warszawa Płock Bydgoszcz Świdnica Radomsko Kluczbork Warszawa Warszawa

280 919

118 060 8 780 818 2 777 620 89 859 1 046 717 86 061 100 569 464 537 27 939 105 729 141 028 224 865 1 376 752

92 042

Kielce Bratysława Warszawa Kraków Katowice

Rzeszów Poznań Warszawa Żary Wrocław Ścinawka Średnia Bielsko‑Biała Ropczyce Mysłakowice Glinik Końskie Warszawa Przeźmierowo, Wysogotowo Tarnowskie Góry

Katowice

469 691 */ 4 741 300 964 631 */ 826 */ 500 */ 1 330

2 292 1 718 1 470 2 446 300

600

688 5 431 */ 42 234 935 1 789 424 396 1 134 647 512 407 300 3 519

401

23,9 22,8 20,7 20,1 20,1 19,7 17,1 16,4 15,4

91,4 75,1 51,1 50,4 42,1

97,7

3,6 1,1 2,0 –5,3 –40,3 6,3 4,2 35,9 –18,7 18,8 38,9 –11,3 104,2

4,3

3 3 3 3 3 3 4;8 6;8 6;8

4 2 2 3 4

4;5

5 1;10;11 1;6 2 2 2 2 2;4 2 3;9;11 2;11 2;11 6;8

111 4 516 3 403 1 071 392 305 100 73 6 480 11 3

0,00 0,16 3,79 0,10 0,46 0,30 0,02 0,26 7,28 0,01 0,00

B B B N N N C C N N C C B C C C C C C C C C C C C C C C C

C C C C C C C C C C C B C B C B B B B C C C C B C C C C C

N N N N N N N N N

N N N N N

N C B B B C C C C N N N N

N N N N N N N N N

N N N N N

C C N N N N N N N N N N N

N N N N N N N N N

N N N N N

N N N N N N N N N N N N N

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH DUŻYCH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007... 247

Świdnica Lubin Nidzica Gdańsk Brzezie k. Opola Szczecin Nowa Sarzyna Warszawa Radom Inowrocław Katowice Katowice

168 KGHM Polska Miedź S.A., GK

169 Fabryka Okuć Meblowych STALMOT Sp. z o.o.

170 SAUR NEPTUN Gdańsk S.A.

171 BOT Elektrownia Opole S.A.

172 EUROAFRICA Linie Żeglugowe Sp. z o.o., GK

173 Zakłady Chemiczne ORGANIKA‑SARZYNA S.A.

174 PROCHEM S.A., GK

175 International Tobacco Machinery Poland Ltd.

176 Huta Szkła Gospodarczego IRENA S.A., GK

177 Katowicki Holding Węglowy S.A., GK

178 ZNPW Remag S.A.

568

5 985

1 530

4 108

1 100 */

650

280

1 622

688

761

1 352

94 977

3 168 590

94 129

119 119

237 737

427 489

312 987

1 823 757

144 313

48 272

836 */

21 541

652

253 */

887

742 */

252

1 322 */

661

320 */

13 494 128 17 680 */

102 502

883 901

Krosno

167 FAP Pafal S.A.

96 568

166 Nowy Styl Sp. z o.o., GK

Ustroń

163 MOKATE S.A.

75 673

440 718

Dąbrowa Górnicza

162 HK Zakład Automatyzacji Sp. z o.o.

899 494

Kraków

Warszawa

161 Canal Plus Cyfrowy Sp. z o.o.

916 911

165 PLIVA Kraków S.A.

Bydgoszcz

160 Zakłady Chemiczne ZACHEM S.A., GK

122 929

574 483

Białystok

159 Fabryka Dywanów AGNELLA S.A.

167 966

164 Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL‑Rzeszów S.A. Rzeszów

Katowice

158 ENERGOINSTAL S.A., GK

515 558

–30,5

–4,2

–6,3

–22,2

–5,8

0,0

1,2

2,5

2,8

4,0

4,9

5,9

6,3

7,4

7,9

8,1

8,4

8,8

10,9

11,7

12,2

12,6

14,0

3;4;5;9;11

5;8

6;8

4;5

3;4;5

3;4

3;5

4;5

6;7

4;5

4;8

1 065

3 977

133

tys. zł

0,78

0,12

0,14

Patenty krajowe

Piaseczno

osoby

tys. zł

Kontrakty UE w 7.PR

1 470 524 2 393 */

Źródło

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N N N N N N N N N N N N N N C N N

C C B C B B B

C C C C

C C

N B C

N B C N C

N B

N C

N B B

C N B

C N C

Innowacyjność rynkowa C

N C

Innowacyjność procesowa C

N N N

N N

Patenty

157 Thomson Polkolor Sp. z o.o.

Miejscowość

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Nakłady na działalność innowacyjną

Nowe Czarnowo

Nazwa przedsiębiorstwa

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Kontrakty

156 ZE Dolna Odra S.A., GK

Lp.

Zatrudnienie na koniec 2007 r.

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

248 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Białystok Poczesna, Nowa Wieś Września Pszczyna Jastrzębie Zdrój Warszawa Świnoujście Zielona Góra Rybnik Gliwice Olecko Gliwice Zamość Warszawa Świecie Gdynia Warszawa Łódź Warszawa Pabianice Poznań Zabrze Warszawa Warszawa Zgłobice Cieszyn Inowrocław Lubliniec Wrocław Warszawa

179 FPiU Bison‑Bial S.A.

180 PRESS‑GLAS S.A.

181 MIKROMA Sp. z o.o.

182 Fabryka Elektrofiltrów ELWO S.A.

183 PPH Prymat Sp. z o.o., GK

184 Telewizyjna Korporacja Partycypacyjna S.A., GK

185 Morska Stocznia Remontowa S.A.

186 NOVITA S.A., GK

187 Elektrownia RYBNIK S.A.

188 Huta Łabędy S.A., GK

189 Delphia Yachts Kot Sp.j. III

190 FERROSTAL Łabędy Sp. z o.o.

191 Zamojska Korporacja Energetyczna S.A., GK

192 BSH Sprzęt Gospodarstwa Domowego Sp. z o.o.

193 Mondi Packing Paper Świecie S.A., GK

194 VECTOR Sp. z o.o.

195 Telewizja Polska S.A.

196 Amcor Rentsch Polska Sp. z o.o.

197 Inco‑Veritas S.A., GK

198 PZF Polfa S.A.

199 Fabryka Wodomierzy POWOGAZ S.A.

200 POWEN S.A.

201 BUMAR Sp. z o.o.

202 CTL Logistics S.A., GK

203 Firma ROLESKI Marek Roleski Sp.j. IV

204 Polifarb Cieszyn‑Wrocław S.A.

205 Soda Polska Ciech Sp. z o.o.

206 Zakłady Lentex S.A.

207 CENTROZŁOM Wrocław S.A.

208 Polskie Linie Lotnicze LOT S.A.

90 236

2 980

520 684

168 843

100 297

438 911

72 124

793 718

3 030 550

110 121

60 600

184 377

248 507

174 874

1 936 963

111 526

1 518 657

2 702 579

688 107

240 393

106 337

421 773

1 319 408

85 231

82 321

826 473

183 151

186 191

75 800

401 257

832

3 284

385

714

1 269

618

312

2 180

10 300

819

400

858

1 572

272 */

4 589

250

903

1 312

2 000 */

426 */

630

850

1 088

250

498

270

337

441

540

1 091

5,6

9,6

12,9

–5,5

–36,4

–27,9

–10,5

–3,8

–3,6

–0,4

–0,3

0,2

1,0

2,8

4,7

5,2

5,5

6,0

6,2

6,6

9,0

11,3

11,6

11,9

18,0

28,1

28,8

36,5

6;7

3;5;9;11

3;7

6;7

3;4

4;8

3;4;5;9;11

3 213

220

259

1,80

0,22

0,30

N N N N

C C C C C C C

C C

C C C C C

N B C

C C C C

N N N N N

N C N N N

C C N C C C C

C C C C

N N N C C

C N C

C N

N C

B N

C B N

C N

N N

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH DUŻYCH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007... 249

Brzeg Dolny Sława Przechlewo Jastrzębie‑Zdrój Krosno Kraków Wrocław Katowice Bogatynia Katowice Sosnowiec Mielec Lubartów Łódź Warszawa Katowice Gdynia Inowrocław Katowice Łódź

211 PCC Rokita S.A., GK

212 Sławski Zakład Przetwórstwa Mięsa i Drobiu BALCERZAK I SPÓŁKA Sp. z o.o.

213 POLDANOR S.A.

214 Jastrzębska Spółka Węglowa S.A., GK

215 KROSGLASS S.A.

216 MPWiK Kraków S.A.

217 Telefonia Dialog S.A.

218 Kompania Węglowa S.A., GK

219 Kopalnia Węgla Brunatnego TURÓW S.A.

220 Południowy Koncern Energetyczny S.A., GK

221 PPHU DUDA‑BIS Sp. z o.o.

222 Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.

223 PRD Lubartów S.A., GK

224 Zakład Energetyczny Łódź – Teren S.A.

225 Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

226 EnergoProjekt‑Katowice S.A.

227 Stocznia Gdynia S.A.

228 IZCh Soda Mątwy S.A., GK

229 REMAG S.A.

230 ZTK Teofilów S.A.

978

1 143

355 */

22 682

534 */

600

1 541

482

71 954

94 977

504 557

1 040 585

68 594

1 413 807

903 270

89 616

115 403

508 735

4 181 073

641 552

362

836 */

1 074 */

4 413

272 */

2 895

1 451

327

1 335

2 335 */

5 515

3 902

8 227 544 70 771 */

496 364

242 724

67 103

6 312 380

155 126

170 214

901 532

416 049

0,9

–30,5

6,6

–17,4

–42,0

–29,2

–24,9

–23,8

–22,0

–7,2

–2,4

–1,7

–1,4

–1,0

0,5

0,6

1,3

3,1

5,4

5,6

7,2

3;9;11

4;8;9;11

3;9;11

6;8;9;11

5;8

6;8

6;7

3;5

4;6

6;8

3;4;5

4;8

707

1 065

1 295

3 157

tys. zł

0,99

0,78

0,27

0,25

Patenty krajowe

Czechowice

Kontrakty UE w 7.PR

7,2

N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N

C N C C

N C

N C C

N C C N N C C

N N C

N C C

N C

C N N C C N N C N C C N

Innowacyjność rynkowa

870

osoby

Innowacyjność procesowa

64 333

tys. zł

Źródło

Działalność B+R na sprzedaż 2007

N N

Patenty

210 Walcownia Metali Dziedzice S.A.

Miejscowość

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R) 2007

Nakłady na działalność innowacyjną

Tarnów

Nazwa przedsiębiorstwa

Dynamika sprzedaży 2007/2006

Kontrakty

209 Zakłady Mechaniczne TARNÓW S.A.

Lp.

Zatrudnienie na koniec 2007 r.

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 2007

250 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Jedlicze Gdańsk Chełm

405 941 183 152 22 773

471 1 378 260 */

12,6 4,6 3,0

5 3 4

N N N C N C

N N N

C N N N N N

* Zatrudnienie za rok 2006.

– Poprzednia nazwa Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe RECTOR Marek Kurzawa, Marek Michalski Sp.j., II – poprzednia nazwa Mittal Steel Poland S.A., III – poprzednia nazwa Delphia Yachts Kot S.A., IV – poprzednia nazwa Firma ROLESKI Marek Roleski Sp. z o.o., V – poprzednia nazwa Rafineria Jasło S.A., VI – poprzednia nazwa Doktor Perner Sp. z o.o., VII – poprzednia nazwa NAFTOBAZY Sp. z o.o.

231 Rafineria Nafty JEDLICZE S.A., GK 232 Zarząd Morskiego Portu S.A., GK 233 Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH DUŻYCH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W 2007... 251

Innowacyjny produkt/ usługa przedsiębiorstwa PCMS – system monitorowania napędów statków (ang. PCMS = Propulsion Condition Monitoring System) SATEEN – nowoczesne środowisko testowania automatyki elektroenergetycznej (SATEEN = Substation Automation Testing Environment). FAST REACTIVE MOULDING – unikalne narzędzie symulacyjne 3‑D do modelowania, formowania reaktywnego żywic epoksydowych. LEWsystem APATOR

Ręczna szlifierka pneumatyczna SK125A9

3 Archimedes S.A.

5 ATON‑HT S.A.

Technologia MTT

4 ASM – Centrum Badań Polska Platforma Technologiczna i Analiz Rynku Sp. z o.o. Budownictwa

2 APATOR S.A.

Nazwa przedsiębiorstwa 1 ABB Sp. z o.o.

PCMS jest systemem służącym do monitoringu napędów typu AZIPOD napędzających największe na świecie statki pasażerskie. PCMS integruje dane pomiarowe pochodzące z różnych układów działających na statku i dzięki zaawansowanym algorytmom diagnostycznym, pozwala na wczesne wykrywanie potencjalnych defektów, a także umożliwia optymalizację zużycia energii w całym systemie składającym się z generatorów, rozdzielnic średniego napięcia, napędów i transformatorów. PCMS jest rozszerzeniem nagradzanego już m.in. przez Frost&Sullivan systemu diagnostyczno monitoringowego napędów średnich napięć powstałych w ramach programu badawczego ABB sterowanie i optymalizacja. SATEEN to nowoczesne środowisko programowe wykorzystywane w procesie wytwarzania w pełni automatycznego testowania produktów i systemów automatyki stacyjnej. Zostało ono opracowane w ramach programu badawczego Aplikacje systemów przesyłowych i dystrybucyjnych w ABB – źródła wewnętrzne Grupy. Środowisko używane jest w firmie ABB celem zapewnienia maksymalnej dokładności i powtarzalności testów gwarantujących bezbłędność działania testowanych produktów i systemów autom. FAST REACTIVE MOULDING – unikalne narzędzie symulacyjne 3‑D do modelowania, formowania reaktywnego żywic epoksydowych. Rodzina liczników i systemów przedpłatowych, obejmujących obecnie liczniki energii elektrycznej i cieplnej oraz gazomierze. System opracowany przez zespół konstruktorów APATOR S.A. pod kierownictwem mgr inż. Cezarego Mikowskiego. Głównymi odbiorcami produktu są zakłady energetyczne. Pozwala na współpracę ze wszystkimi systemami bilingowymi używanymi w Polsce. System umożliwia zakup energii poprzez telefon, e‑mail, SMS, jak i w sklepowej kasie oraz poprzez energomat zapewniający 24‑godz. zakup energii. W 2007 r. opracowano uniwersalne urządzenie przenoszące informacje między licznikiem a systemem bilingowym. Umożliwia ono dwukierunkową komunikację z każdym licznikiem energii elektrycznej (dowolnego producenta) bez konieczności instalowania w nim dodatkowych interfejsów. Nagrody i wyróżnienia: Godło Teraz Polska w 2006 r., EUROPRODUKT 2007, złoty medal 60th International Technical Fair, ELEKTROPRODUKT ROKU 2003, medal prezesa SEP, wyróżnienie na Energetycznych Targach ENERGETAB 2005. Ręczna szlifierka pneumatyczna SK125A9 to wyrób o nowej konstrukcji jednostki napędowej – silnika. Nowa konstrukcja silnika, dzięki zastosowaniu uszczelnień powierzchniowych między cylindrem a wirnikiem, pozwoliła na zwiększenie sprawności silnika – co w efekcie końcowym pozwoliło uzyskać o 60% większą moc wyrobu w stosunku do poprzedniego modelu przy wzroście jego masy o niespełna 20 %. Polska Platforma Technologiczna Budownictwa jest koordynowana przez ASM. Zrzesza ponad 100 partnerów (firm, instytutów naukowych, stowarzyszeń, związków, itp.) z sektora budowlanego. Współpracuje z Europejską Platformą Technologiczną Budownictwa. Do głównych zadań PPTB należy pozyskiwanie innowacji dla budownictwa oraz promocja polskiej innowacyjności na arenie międzynarodowej. Najważniejsze rozwiązania techniczne implementowane w skali technicznej: Unikalna metoda unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest – technologia MTT (Microwave Thermal Treatment). Sposób chroniony zgłoszeniem patentowym (P, PCT, zgłoszenie europejskie). Karbonizacja odpadów biologicznych, w tym odpadów przemysłu mięsnego, drobiarskiego, osady ściekowe itp. Proces

Krótka charakterystyka

LISTA INNOWACYJNYCH PRODUKTÓW/USŁUG NA PODSTAWIE ANKIET PRZEDSIĘBIORSTW PRZYSŁANYCH W 2008 ROKU

252 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

PNA2US

Badanie sprawozdań finansowych, usługi autoryzowanego doradcy

Łopatka turbinowa GEnx2b

6 ATRA Sp. z o.o.

7 AUXILIUM Kancelaria Biegłych Rewidentów S.A.

8 AVIO POLSKA Sp. z o.o.

Wieńce łopatek dyszowych turbiny niskiego ciśnienia zaprojektowane i przygotowywane do produkcji seryjnej w AVIO POLSKA w Bielsku – Białej przeznaczone są do produkcji najnowszego cywilnego lotniczego silnika świata General Electric GEnx‑2B do samolotów Boeing B 747–8. Projekt ma charakter innowacyjny w skali światowej. Podkreślenia wymaga fakt, że wyżej wymieniony moduł został w całości zaprojektowany w AVIO Polska a następnie będzie sprzedawany z wyłącznością na cały świat – jest to pierwsza sytuacja w polskim przemyśle lotniczym od ponad 50 lat, w której polskie przedsiębiorstwoopracowuje wyrób i technologię najnowocześniejszą na świecie w swojej dziedzinie. Osiągnięte parametry turbiny mają znaczący wpływ na osiągi silnika i wpływają na zmniejszoną emisją gazów tj. dwutlenku węgla i tlenków azotu poniżej wartości wyznaczonych limitami określonymi przez ACARE (Europejska Rada Doradcza ds. Badań w Aeronautyce) oraz zmniejszonym o ok. 15% zużyciem paliwa i obniżonym o 16 dB poziomem hałasu. Silniki te należą do najbardziej ekologicznych na świecie. Sprawność wieńców łopatek dyszowych poszczególnych stopni ma wpływ na sprawność całej turbiny, a tym samym na sprawność całego silnika. Zmniejszenie w porównaniu z innymi silnikami np. CF‑6 o ok. 15% liczby łopatek w wieńcach dyszowych każdego stopnia oraz zastosowanie przy produkcji łopatek nowo opracowanych materiałów konstrukcyjnych, które przy zachowaniu odpowiedniej wytrzymałości w warunkach podwyższonej temperatury charakteryzują się mniejszą gęstością miało wpływ na zmniejszenie ogólnej masy silnika. Opracowanie to sprostało zaostrzonym wymaganiom dotyczącym ochrony środowiska wynikającym z ustaleń międzynarodowych. Silniki tej rodziny mają być wprowadzone do eksploatacji w roku 2009, a ich parametry spełniają oczekiwania zawarte w wytycznych ACARE oraz w obecnie obowiązujących normach.

AUXILIUM w znaczny sposób w roku 2007 poszerzyło zakres odbiorców i klientów usług o nowe obszary badania oraz wielkość badanych jednostek. Jako spółka notowana na giełdzie pozyskała do badania Spółki z rynku kapitałowego oraz inne duże podmioty łącznie z NFZ. Audyt dużych jednostek oraz ich specyfika dały wzrost sprzedaży o ponad 65%. Pozwoliło to zdobyć nowe doświadczenia w zakresie badań sprawozdań finansowych oraz praktycznych umiejętności audytorów. Inną innowacją jest audyt wniosków unijnych. Ten obszar działalności będzie miał równomierny udział na rynku usług audytorskich w związku ze wzrostem wykorzystania środków unijnych. Firma podjęła również innowacyjną dla branży inicjatywę budowy sieci franczyzowej biur rachunkowych. Ponadto otrzymała w roku 2007 status autoryzowanego doradcy i jako jedna z pierwszych 15 firm w Polsce rozpoczęła świadczenie usług Autoryzowanego Doradcy rynku NewConnect.

PNA2US – Identyfikacja Urzędów Skarbowych na podstawie kodu pocztowego podatnika. Pomysł powstał w celu pomocy klientom‑biurom maklerskim zobligowanym pilnie do odprowadzania podatków od zysków kapitałowych swoich klientów do US. Biura nie mogły przekazać firmie ATRA Sp. z o.o. adresów klientów (dane wrażliwe – osobowe), ale mogły udostępnić ich kody pocztowe (PNA), do których przyporządkowano właściwe US. PNA2US jest wygodny i ceniony, ponieważ dostarcza potrzebnej informacji bez stwarzania ryzyka dla danych wrażliwych (dane adresowe/osobowe podlegają specjalnej ochronie). Nakłady: ~ 130 tys. zł zostały poniesione ze środków własnych. Klienci: 12 biur maklerskich, 7 banków, ok. 90 biur rachunkowych/podatkowych, działów personalno‑płacowych, firmy doradcze (PWC), ZUS, Urzędy Miast, PFRON, ORANGE, ERA, ... Cena: serwis internetowy jest bezpłatny, usługa = 200 zł + 0,50 zł × liczba kodów. Projekt: Michał Piątosa. Wzorcowa baza danych powstała 4 lata temu i jest ciągle doskonalona i aktualizowana. Technologia/rozwiązania informatyczne: Java, PostgreSQL, aplikacja webowa.

oparty na intensywnym nagrzewaniu odpadów mikrofalami w specjalnych reaktorach z kontrolowaną atmosferą. W wyniku procesu nie są tworzone żadne inne odpady, ani pośrednie ani końcowe. Oczyszczanie gazów wylotowych (spalinowych) z substancji niebezpiecznych, w tym: lotne związki organiczne (węglowodory, dioksyny, furany), odory oraz cząstki stałe (włókna azbestowe, sadza) itp. Wymienione procesy oczyszczania gazów są realizowane z wykorzystaniem dwóch odmiennych innowacyjnych metod, opracowanych w ATON‑HT S.A.

LISTA INNOWACYJNYCH PRODUKTÓW/USŁUG NA PODSTAWIE ANKIET PRZEDSIĘBIORSTW... 253

Klasyfikator pulsacyjny jest przeznaczony do rozdziału nadawy żwirowo‑piaskowej o granulacji 32–2 i 2–0 mm na dwa produkty oraz wydzielania zanieczyszczeń mineralnych i organicznych z pozyskiwanych kruszyw. Konstrukcja klasyfikatora jest rozwiązaniem innowacyjnym o zasięgu krajowym, a jego zasada działania opiera się na procesie wzbogacania grawitacyjnego minerałów i polega na rozwarstwieniu w pulsacyjnym ośrodku wodnym przygotowanej nadawy wg jej składu ziarnowego oraz gęstości składników. W klasyfikatorze został zastosowany innowacyjny system elektronicznego sterowania (SES), który poprzez wykorzystanie napędu elektropneumatycznego pozwala na dobór charakterystyki pulsacji wody w zależności do parametrów technologicznych nadawy oraz steruje odbiorem żwiru za pomocą impulsów elektrycznych podawanych przez czujnik pływakowy. Zastosowanie znajduje w zakładach produkcji kruszyw, żwiru i piasku, w klasie ziarnowej 32–2 mm do oczyszczania z wtrąceń mineralnych i organicznych.

12 CMG KOMAG

Klasyfikator pulsacyjny kruszyw naturalnych

Samobieżny Zestaw Przeciwlotniczy POPRAD służy do budowy obrony przeciwlotniczej baz i obiektów na małych odległościach. W ramach zestawu opracowano systemy przechwytu, śledzenia i kierowania ogniem do celów powietrznych. Zestaw wykorzystuje polskie rakiety GROM. Praca finansowana ze środków własnych. Zgłoszono 2 wnioski patentowe wewnętrzne. Sprzedano 4 szt. i są dalsze zamówienia ze strony krajowej i zagranicznej. Odbiorcą jest BUMAR Sp. z o.o. Nagroda DEFENDER na MSPO w 2006 r. Zastosowano nowe rozwiązania z zakresu automatyki przemysłowej, procesów automatycznego śledzenia celu na bazie obrazu, algorytmów dowodzenia i kierowania ogniem oraz procesów predykcji celu. Na bazie tych rozwiązań powstała praca doktorska pracownika firmy, obroniona na Politechnice Warszawskiej z wyróżnieniem.

11 Centrum Naukowo SZP POPRAD ‑Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej RADWAR S.A.

Pracownia hodowli komórek i tkanek wraz z bankiem tkanek

Przygotowanie ośrodka do wprowadzenia do standardu leczenia metod wykorzystujących najnowsze osiągnięcia inżynierii tkankowej i komórkowej, poprzez opracowanie odpowiednich procedur, wdrażanych w nowo otwartej Pracowni Hodowli Komórek i Tkanek in vitro. Zalicza się do nich metodę hodowli autologicznych keratynocytów w warunkach in vitro jako przeszczepu komórkowego. Ze względu na brak preparatu syntetycznego, który byłby w stanie zastąpić skórę, w przypadku braku możliwości zastosowania przeszczepu skóry własnej, optymalnym rozwiązaniem jest przeszczepienie autologicznych komórek naskórka. W procedurze tej wykorzystano najnowocześniejsze komercyjnie dostępne preparaty takie jak: klej fibrynowy czy koncentrat bogatoleukocytarno – płytkowy zawierający czynniki wzrostowe jako nośniki dla komórek naskórka. Natomiast nowo otwarty Bank Tkanek, jest w stanie zapewnić w przyszłości niezbędną ilość skóry allogennej koniecznej do przeszczepów pacjentom w razie wystąpienia zdarzeń masowych takich jak pożary dużych obiektów publicznych czy ataki terrorystyczne. Skóra allogenna stanowi najlepszy, aktualnie dostępny opatrunek biologiczny, który nie tylko chroni ranę przed utratą wilgoci i zakażeniami bakteryjnymi, ale także stymuluje gojenie się rany. Przeszczep allogenny w maksymalnie krótkim czasie od powstania rozległego ubytku skóry gwarantuje ustabilizowanie stanu pacjenta i pozwala na przygotowanie go do przeszczepu siatkowego skóry autogennej lub przeszczepu naskórka wyhodowanego in vitro.

Krótka charakterystyka

10 Centrum Leczenia Oparzeń

Innowacyjny produkt/ usługa przedsiębiorstwa Mini‑robot latający MS Eagle jest zautomatyzowanym śmigłowcem. Posiada komputer pokładowy umożliwiający autonomiczną stabilizację i nawigację opartą na systemie GPS. Po ręcznym wystartowaniu i przełączeniu w tryb automatycznej pracy, śmigłowiec wykonuje w czasie rzeczywistym komendy wprowadzane przez stację bazową za pomocą joysticka lub np. poprzez wskazanie punktu na mapie cyfrowej. Istnieje możliwość podłączania różnych ładunków o masie do 3kg (np. kamery video, aparatu cyfrowego, kamery termowizyjnej, lub termometru). Zarówno śmigłowiec jak i wyposażenie może zostać zaadoptowane do wymagań zadanej misji.

Nazwa przedsiębiorstwa

9 Biuro Projektów Platforma latająca MS Eagle i Zastosowań Systemów Informatycznych MICROSYSTEM Sp. z o.o.

254 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

19 Fabryka Osprzętu Samochodowego POLMO Łódź S.A.

18 Fabryka Obrabiarek RAFAMET S.A.

16 Fabryka Kotłów RAFAKO S.A. 17 Fabryka Maszyn GLINIK S.A.

15 Elektrobudowa S.A.

14 ELDOS Sp. z o.o.

13 DGT Sp. z o.o.

System DGT GSM4F, w skład którego wchodzą serwery DGT DPS oraz terminale abonenckie DGT FWT, przeznaczony jest do realizacji stacjonarnego dostępu abonenckiego do powszechnej usługi telekomunikacyjnej za pośrednictwem sieci GSM. Dzięki temu rozwiązaniu operator telekomunikacyjny może zaoferować usługę powszechną (telefon, faks, Internet) tam, gdzie było to niemożliwe ze względu na brak infrastruktury kablowej. Co więcej jest to rozwiązanie w pełni cyfrowe, pozwalające poza komunikacją głosową, na świadczenie usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu. System (łącznie z terminalami) powstał w laboratoriach DGT. Jest on użytkowany przez największego operatora telekomunikacyjnego w Polsce, który w ten sposób przyłączył do sieci kilkadziesiąt tysięcy abonentów. System swym zasięgiem obejmuje cały kraj. Rozwiązanie zostało nagrodzone złotym medalem targów Intertelecom w Łodzi w 2008 r. Płytki sztywno‑giętkie Płytki sztywno‑giętkie mają postać kilku płytek sztywnych połączonych ze sobą folią giętką z nadrukowanym układem połączeń i pól lutowniczych. Istota rozwiązania polega na eliminacji konwencjonalnych połączeń kablowych i łączówek pomiędzy płytkami sztywnymi na rzecz elastycznego pasma przewodzącego, przekazującego sygnały z jednej płytki sztywnej do drugiej. Segmenty sztywne płytki mogą być umieszczane pod dowolnym kątem względem sąsiadującego segmentu w granicach długości pasma giętkiego. W szczególności rozwiązanie takie umożliwia konstruowanie bardzo zwartych urządzeń elektronicznych z dużym wykorzystaniem przestrzeni wewnątrz obudów na skutek eliminacji kabli i złączy. Na opracowanie technologii przeznaczono 54 tys. EUR z EC, 137 tys. PLN z MNiSW oraz 186 tys. EUR nakładów własnych (program FLEXNOLEAD). Własnymi siłami ELDOS opracowano technologię, dokonano zakupów niezbędnych materiałów oraz wykonano dwie serie produktów dla jednej z wrocławskich firm elektronicznych. Rozdzielnica transformatorowa RT Rozdzielnica RT to rozdzielnica w osłonie metalowej, przedziałowa, skręcana. Została wykonana do zasilania linii trakcyjnych. Może być również stosowana w warunkach wnętrzowych w stacjach elektroenergetycznych o napięciu 660 V DC. Posiada zwartą budowę modułową, dzięki czemu umożliwia szybkie projektowanie i dobór pól. Posiada certyfikat Instytutu Elektrotechniki nr 0924/NBR/07. Osłony antyerozyjne w komorze Wprowadzenie nowych rozwiązań konstrukcyjnych i materiałowych do stref komory paleniskowej najbardziej narażonych na paleniskowej erozję. Urządzenie wiertnicze OH100, Urządzenie wiertnicze OH100 – do wykonywania kompleksowej usługi wiercenia otworów i zapuszczania przewodów do wymiaObudowa zmechanizowana Glinik 21/46POz ny ciepła, zamulania otworu – stosowane przy technologii pozyskania ciepła z ziemi przy użyciu pomp ciepła. Sprzedano 1 szt. do firmy Green Energy Solutions USA. Obudowa zmechanizowana Glinik 21/46‑POz o podporności 2x3056 kN – dzięki zastosowaniu nowej kinematyki obudowy można nią eksploatować pokłady o dużej różnicy miąższości, od 2,5–4,5 m. Posiada zmienną podziałkę, układ przesuwny o regulowanej długości, uchwyt do montażu wiertnicy (wzór użytkowy). Została przebadana zmęczeniowo na 26000 cykli, certyfikat badania typu WE. Posiada znak CE. Wykonano dwa komplety 167 + 134 sekcje. Tokarka karuzelowa KDC 700/800N Dwustojakowa tokarka karuzelowa sterowana numerycznie Typ KDC 700/800N przeznaczona jest do kompleksowej obróbki tokarskiej i frezarskiej elementów o średnicy do 8 m, wysokości 6 m i masie do 200 t, dla potrzeb energetyki jądrowej. Cechy szczególne obrabiarki: zwarta konstrukcja modułowa, wysoka dokładność geometryczna i sztywność, wysoka dokładność pozycjonowania. Sprzedano 3 szt. dla klientów we Francji, w budowie kolejne 3 obrabiarki KDC 700/800 N do Francji i Japonii. Cena podstawowa ok. 10 mln zł. Nakłady na B+R 1588048,76 zł. Dofinansowanie z MNiSW 714500 zł. w ramach projektu celowego. Nominacja do Godła Teraz Polska w XVII edycji Konkursu dla ciężkich tokarek karuzelowych z rodziny KCI i KDC. Nowe obudowy do turbosprężarek i nowe Firma produkuje sprężarki do pneumatycznych układów hamulcowych oraz części do nich, złącza do przewodów pneumatyczodmiany wałów korbowych między inny- nych jak też projektuje i kompletuje pneumatyczne układy do hamownia przyczep dla ciągników rolniczych. Poza tym jest wielmi dla VOLVO i SCANII koseryjnym producentem części do sprężarek powietrza oraz do turbosprężarek. Produkowane wyroby mają zastosowanie przede wszystkim w samochodach ciężarowych, autobusach i ciągnikach rolniczych.

System dostępu abonenckiego DGT GSM for Fixed

LISTA INNOWACYJNYCH PRODUKTÓW/USŁUG NA PODSTAWIE ANKIET PRZEDSIĘBIORSTW... 255

NOWA 500

Cervarix

LOTOS DYNAMIC DIESEL

Pojazd bezzałogowy dla wojskowych służb specjalnych

21 FIAT AUTO POLAND S.A.

22 Grupa Kapitałowa GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A.

23 Grupa LOTOS S.A.

24 HYDROMEGA Sp. z o.o.

Innowacyjny produkt/ usługa przedsiębiorstwa

Przelotowa wiertarko‑frezarka

Nazwa przedsiębiorstwa

20 FAMAD Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłowych Sp. z o.o.

Wykonanie pierwszego polskiego zawieszenia hydropneumatycznego. Uruchomienie produkcji zasilaczy z silnikami elektrycznymi zanurzonymi w oleju. Wykonanie projektu oraz wyprodukowanie ekologicznych myjek do baterii elektrycznych samolotów F16. Wznowiono produkcję zmodernizowanego zasilacza HEXE‑2.Po dopracowaniu technologii podjęto seryjną produkcję eksportową zasilaczy hydraulicznych dużej mocy, do 160 kW. Uruchomienie produkcji nowego typu wskaźników poziomu oleju z czujnikiem poziomu minimalnego. W 2007 roku firma złożyła jedno zgłoszenie patentowe P382663, dotyczące zastosowania tworzywa sztucznego w hydraulice wysokociśnieniowej. Uzupełnienie licznych nagród stanowi prestiżowa nagroda INE‑PAN „Kreator Technologii” wręczona nam podczas Gali Innowacyjności 2007. Do największych sukcesów 2007 roku zaliczamy ponadto: – znaczący wzrost eksportu, ciągłe udoskonalanie struktury organizacyjnej naszej firmy, co przekłada się na jej stabilny rozwój, – ciągłe generowanie potrzeb produkcyjnych, które zaspokajane są przez współpracujące z nami przedsiębiorstwa krajowe, – opracowanie pojazdu z funkcją przesyłania informacji do operatora, – wzrost obrotu o 35% i zatrudnienia o 12%.

Wprowadzenie na rynek oleju napędowego LOTOS DYNAMIC DIESEL o podwyższonych własnościach eksploatacyjnych. Projekt wdrożono przy udziale firmy zagranicznej oferującej specjalne dodatki do tego typu produktów. Sprzedaż w 2007 roku 2 514 ton.

Cervarix® zapewnia długotrwałą ochronę przed rakiem szyjki macicy związanym przyczynowo z wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 16 i 18. Wyniki badań wykazują 100% ochrony przez zmianami przedrakowymi oraz najdłuższy czas (prawie 6 i pół roku) utrzymywania się wysokich poziomów przeciwciał przeciwko HPV 16 i 18 po zastosowaniu szczepionki. Cervarix® został zatwierdzony w 55 krajach na świecie. Nowe dane wykazują, że Cervarix® zapewnia kobietom istotną ochronę nie tylko przed dwoma najbardziej powszechnymi, onkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (16, 18), ale z uwagi na reakcje krzyżowe również dwoma kolejnymi onkogennymi typami wirusa HPV (31 i 45). W szczepionce Cervarix® wykorzystano innowacyjny adiuwant AS04, który został specjalnie zaprojektowany w celu wzmocnienia odpowiedzi immunologicznej oraz wydłużenia okresu ochrony przed typami wirusów wywołującymi raka.

Nowa 500 została wybrana Car of the Year 2008, zdobyła prestiżową nagrodę Eurocarbody 2007 oraz 5 gwiazdek Euro NCAP, tj. najwyższą ocenę pod względem bezpieczeństwa w swoim segmencie – jest w niej 7 poduszek powietrznych montowanych seryjnie. Jest to pierwszy samochód kompaktowy, który szczyci się strukturą porównywalną – pod względem odporności na zderzenia czołowe – z pojazdami o znacznie większych gabarytach. Wszystkie montowane silniki zostały opracowane pod kątem zgodności z wymogami norm emisji spalin Euro 5, które wejdą w życie dopiero pod koniec 2009 r. Dwie z dostępnych jednostek napędowych‑1.2 Fire i 1.3 Multijet – wytwarzają odpowiednio 119 i 111g CO 2 /km. Już teraz silniki te mieszczą się w limicie 120 g/km, jaki Komisja Europejska zamierza wprowadzić w 2012 r. Fiat 500 oferuje także szereg rozwiązań zarezerwowanych do tej pory dla aut z najwyższej półki. Jednym z nich jest system Blue&Me TM Nav. System ten zostały już przystosowane po kątem uruchomienia w przyszłości szeregu usług jak: SOS, Emergency, Info Service i usług ubezpieczeniowych. Gama różnych akcesoriów i wersji tego samochodu zapewnia utworzenie ponad 500 tys. możliwych kombinacji. Znalezienie dwóch identycznych egzemplarzy będzie praktycznie niemożliwe.

Przedstawiona przelotowa wiertarko‑frezarka ma zastosowanie w przemyśle stolarki budowlanej przy masowej produkcji drzwi. Innowacyjność produktu polega na użyciu w nim napędów liniowych z zastosowaniem serwomotorów dających możliwość precyzyjnej obróbki i optymalnych parametrów skrawania. Ponadto w urządzeniu zastosowano nowe bezobsługowe typy prowadnic mogące pracować w trudnych zapylonych warunkach.

Krótka charakterystyka

256 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Drukarka IBM‑INNOVA 4610

Niskoemisyjna nowa technologia pracy kotłów energetycznych

HDTV

Blachy w gatunku S960QL

Heidelberg CD 102–7 (rok 2007), produkcja wykrojników za pomocą automatycznych giętarek do noży (rok 2006)

Metoda odzysku renu

25 INNOVA S.A.

26 Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o.

27 INOTEL S.A.

28 ISD Huta Częstochowa Sp. z o.o.

29 JOPPOL Wojciech i Jacek Jopp Sp.j.

30 KGHM Ecoren S.A.

Połączenie trwałości, szybkości i jakości mechanizmu termicznego firmy IBM z elektroniką naszej produkcji realizującą skomplikowane algorytmy przetwarzania danych zdefiniowane przez polskie przepisy dotyczące kas fiskalnych i wymagane przez rynek funkcjonalności produktu. Udany przykład kooperacji globalnej firmy technologicznej z lokalną myślą techniczną. W efekcie produkt nowoczesny, niezawodny o funkcjonalnościach dostosowanych do lokalnej specyfiki. W ocenie rynku najlepszy w swojej klasie (drukarki fiskalne do dużych systemów sprzedaży). 1. Niskoemisyjna nowa technologia pracy kotłów energetycznych (NOx mniejsze lub równe 200mg/nm3), pierwsza w krajowej energetyce, całkowicie oparta o metody pierwotne według czterech wynalazków z know‑how. Zastosowana w kotłach z narożną konfiguracją palników, rozszerzona poprzez zastosowanie w kotłach energetycznych z frontową konfiguracją palników. 2. Sposób i układ optymalizacji procesu wytwarzania i wykorzystania mediów energetycznych z turbogeneratorów zwłaszcza wysokiej mocy, wariant udoskonalony. 3. Dopracowanie i wdrożenie nowej technologii pracy kotłów energetycznych typu OPG 230 pod kątem podwyższenia ich sprawności, docelowo o 5%. Technologia chroniona czterema wynalazkami + know‑how. HDTV to jedna z pierwszych w Polsce telewizji umożliwiających odbiór programów w tzw. wysokiej rozdzielczości. Projekt został uruchomiony przez INOTEL S.A. w oparciu o nowoczesną sieć światłowodową i zakupioną platformę telekomunikacyjną CX‑600 Huawei. Umożliwia ona jednoczesną obsługę 38 mln połączeń telefonii internetowej VoIP, transmisję 128 tysięcy kanałów filmowych lub obsługę 200 tysięcy użytkowników Internetu i pozwala na zapewnienie przepustowości nawet na poziomie 640 Gb/s. Dzięki zastosowaniu zaawansowanej technologii, telewizja umożliwia nie tylko odbiór programów o jakości HD, ale także np. dostęp do Internetu za pośrednictwem telewizora i pilota. Dzięki temu z Internetu można korzystać tam, gdzie wcześniej nie było to możliwe. Telewizja obejmuje zasięgiem 40 000 gospodarstw domowych na obszarze Wielkopolski. INOTEL od wielu lat wprowadza na polski rynek innowacyjne technologie. Do tej pory spółka uruchomiła m.in. telefonię internetową VoIP a także zbudowała sieć umożliwiającą dostęp do szerokopasmowego Internetu. Gatunek S960QL to blachy konstrukcyjne ulepszane cieplnie o wysokiej granicy plastyczności, wykonane ze stali niskostopowej drobnoziarnistej. Dzięki zastosowaniu specjalnej obróbki cieplnej w procesie produkcji uzyskuje się wysoką wytrzymałość i odporność na kruche pękanie, dobrą spawalność, wytrzymałość zmęczeniową i odporność na różne mechanizmy zużycia ściernego. Blachy te stosuje się w konstrukcjach i urządzeniach o wysokich wymaganiach (niski ciężar własny i względnie duże usztywnienie) takich jak sprzęt do prac ziemnych, w transporcie i przemyśle zbrojeniowym. Zalety techniczno – ekonomiczne wyrobu powodują, iż blachy te cieszą się olbrzymim popytem na rynku krajowym i zagranicznym. W Polsce ISD Huta Częstochowa Sp. z o.o. jest obecnie jedynym producentem tego typu blach. Projekt wprowadza technologie o międzynarodowej skali innowacyjności. Technologia jest stosowana na świecie, dla firmy jest to zupełnie nowa technologia. ale również produkt handlowy. O jej ogromnych możliwościach produkcyjnych i najwyższym poziomie technologicznym decydują dwie potężne jednostki drukujące w formatach B1 i B2, po pięć kolorów w linii i z zastosowaniem lakieru dyspersyjnego. Ich marka – Heidelberg – to branżowy synonim jakości, wydajności i niezawodności. Wszechstronne uzbrojenie drukarni dopełnia dwukolorowa maszyna firmy Man‑Roland. KGHM Ecoren to jedyny producent w Europie renu z własnych źródeł, wykorzystujący do tego unikatową technologię: prowadzi odzysk renu z kwaśnych odpadów przemysłowych metodą hydrometalurgiczną. Metodę tą nagrodzono w 2007 r. złotym medalem na Międzynarodowych Targach Poznańskich. Ecoren odzyskuje rocznie 4,5 tony nadrenianu amonu (o zawartości 69,4% renu), który dostarcza międzynarodowym potentatom, takim jak Rolls‑Royce, Ultamet czy Sumitomo Metal Mining. Technologia ta została zgłoszona do Urzędu Patentowego w 2005 roku. Firma wspólnie z IMN wdraża obecnie nowatorską technologię

LISTA INNOWACYJNYCH PRODUKTÓW/USŁUG NA PODSTAWIE ANKIET PRZEDSIĘBIORSTW... 257

Lubofoska – modernizacja

Moneta srebrna kolekcjonerska

MXV5 / MXX10G

32 LUVENA S.A.

33 Mennica Polska S.A.

34 Microtech International Sp. z o.o.

Innowacyjny produkt/ usługa przedsiębiorstwa

Stabilizator międzywyrostkowy

Nazwa przedsiębiorstwa

31 LfC Sp. z o.o.

Lp oczyszczania siarczanu niklu, którą doceniła już Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (wyróżnienie w XI edycji konkursu Polski Produkt Przyszłości) oraz jury 36 Międzynarodowej Wystawie Wynalazków, Nowej Techniki i Produktów w Genewie (brązowy medal). KGHM Ecoren posiada też certyfikaty ISO w trzech obszarach: PN‑EN ISO 9001:2001 w zakresie zarządzania jakością, PN‑EN ISO 14001:2005 – zarządzania środowiskowego oraz PN‑N 18001:2004 – zarządzania BHP. Firma LfC przodujący projektant i producentem sprzętu medycznego do leczenia kręgosłupa w postaci Systemu Kręgosłupowego DERO (12 patentów, 2 zgłoszenia wynalazcze) używanego w specjalistycznych ośrodkach neuro‑ortopedycznych. Liczba efektywnie przeprowadzonych operacji z użyciem DERO sięga ponad 23.000 przypadków (do 2007 r.) i rocznie zwiększa się o 15–30%. Głównym wynalazcą jest prezes LfC, dr inż. Lechosław Ciupik. Najbardziej innowacyjny produkt to nowej generacji, dynamiczny stabilizator międzywyrostkowy – inSWing – stosowany w małoinwazyjnej chirurgii kręgosłupa. Wyrób poddany szerokiej ocenie światowych ekspertów (z USA, krajów UE) został uznany za najbardziej efektywny (stosowany w leczeniu największej ilości jednostek chorobowych) oraz najbezpieczniejszy wśród produktów medycznych do dynamicznej stabilizacji kręgosłupa lędźwiowego. Unikatowość wyrobu przyczyniła się ostatecznie do sprzedaży własności (IP) do USA w 2007 r. Stworzony w Polsce inSWing podbija sale operacyjne świata służąc leczeniu pacjentów na wszystkich kontynentach. Firma LfC oraz jej produkty były wielokrotnie wyróżniane m.in. SALMED’96 Złoty ESKULAP, Nominacja do Nagrody Gospodarczej Prezydenta RP, Niemiecko–Polska Nagroda Innowacyjna, I. Nagroda za Najbardziej Innowacyjny Produkt, czy Golden Euro 2008. Firma posiada międzynarodowe certyfikaty jakości ISO 9001:2000, ISO 13485:2003 oraz znak CE. W 2004 roku zmodernizowano instalację granulacji talerzowej, która uruchomiona była w roku 1995. Prace jak i inwestycje zostały nagrodzone: III nagroda Prezesa Rady Ministrów za wybitne krajowe osiągnięcia naukowo – techniczne, listopad 2002 r. Nominacja do nagrody gospodarczej województwa wielkopolskiego 2002 r. w kategorii wynalazczość w dziedzinie produkcji lub technologii – styczeń 2003 r. II miejsce za najlepszą technologię chemiczną na III Kongresie Technologii Chemicznej w Łodzi w 2003 r. Wyróżnienie Złotego Orbitala za efektywną działalność na rzecz zmniejszenia uciążliwości zakładu dla otoczenia. Monety Kolekcjonerskie roku 2007 oryginalne technologie w skali świata.I i II miejsce na świecie w kategorii „Oryginalna technologia” – konferencja „Coins 2008” w St. Petersburgu. Monety srebrne „Vincent van Gogh” – (emitent: Niue Island) – obustronny tampodruk w połączeniu z reliefem „rzeźbą” monety i cyrkoniami oraz „150 rocznica urodzin Konrada Korzeniowskiego/Josepha Conrada” – integralny hologram nie naklejany a wybity wprost na monecie (emitent: NBP). STREFA Karta Miejska – obsługa systemów miejskich i rynku pre‑paid. Też poza Warszawą rozwój nowych projektów w Lublinie, Suwałkach, Radomsku, Jaworznie – elektroniczna portmonetka ładowanie karty też na bilety jednorazowe. Jednoczesna obsługa biletów komunikacji oraz opłat parkingowych. Rozwiązanie to (jedno z niewielu na świecie) pozwala na łączenie przy pomocy jednego nośnika kilku funkcjonalności związanych z opłatami elektronicznymi. Otwarta platforma do wdrażania kolejnych elementów wraz z rozwojem miasta lub wzrostem potrzeb jego mieszkańców. Możliwość brania udziału w programach lojalnościowych. System MXV5/MXX10G stanowi warstwową architekturę, umożliwiającą zintegrowanie i korelowanie działania różnorodnych, zaawansowanych funkcji skanowania ruchu danych w sieci Ethernet, w tym funkcji opartych na porównywaniu wzorców, bazujących na zmianach zachowania ruchu pakietów oraz filtrujących. System zapewnia analizę transmisji danych przy daleko wyższych prędkościach przesyłu (10 Gb/s), niż oferowane przez obecne urządzenia. Realizację funkcji oparto na implementacji wybranych algorytmów wewnątrz struktur FPGA, aby wykorzystać zalety przetwarzania wielopotokowego. Efektywny podział zadań pomiędzy platformę programową i sprzętową umożliwił optymalizację działania algorytmów i uzyskanie przetwarzania strumienia danych w czasie rze-

Krótka charakterystyka

258 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Opracowanie technologii pomiaru i regulacji sił naciągu w cięgach kotłów fluidalnych

38 PGE Elektrownia Turów S.A.

40 Polska Wytwórnia Paszport biometryczny dla Litwy Papierów Wartościowych S.A.

39 Pojazdy Szynowe PESA Elektryczny Zespół Trakcyjny Bydgoszcz S.A. Holding ED74 BYDGOSTIA

Novakryl 510 VHS, Spectral KLAR 515 VHS

37 Novol Sp. z o.o.

35 Miejskie Wodociągi Woda pitna o polepszonych parametrach i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. 36 Noma 2 Sp. z o.o. UTA 3001

czywistym oraz osiągnięcie równoczesnego wykonywania indywidualnych i korelacyjnych zadań post‑procesowych. Nakłady B+R: 90 tys. zł, ilość sprzedanych sztuk (2007–2008): 3; średnia cena produktu: 66 tys. zł; użytkownik: University of Reading, UK. Polepszone parametry fizykochemiczne wody pitnej (innowacyjny wyrób); zmiany technologii filtracji z równoległej jednostopniowej na szeregową dwustopniową (innowacyjny proces); zgłoszenie stanu wodomierza przez Internet i SMS (innowacyjna usługa). Element nowatorskiego systemu SWD do powiadamiania, transmisji alarmów i wizualizacji dla zakładowych straży pożarnych. Rozwiązanie przedstawione do aprobaty technicznej. Jest podstawą do zgłoszenia przez Grupę Roboczą WG 15 Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego CEN projektu nowej normy europejskiej w ramach Komitetu Technicznego TC 72. NOVAKRYL 510 VHS, Spectral KLAR 515 VHS – rozcieńczalnikowe lakiery bezbarwne o zwiększonej zawartości części stałych, w porównaniu do konwencjonalnych lakierów dające mniejszą emisję rozcieńczalników do atmosfery, a tym samym spełniające wymagania Dyrektywy UE 2004/42/CE z 21 kwietnia 2004 r. o ograniczeniu emisji lotnych związków organicznych LZO, możliwość aplikacji w wersji 1,5 warstwy powoduje oszczędność czasu przy naprawie lakierniczej, sprzedano 4100 stuk, średnia cena 27,50, laboratorium badawczo‑rozwojowe Novol Sp. z o.o., głównie profesjonalni użytkownicy systemów mieszalnikowych. Opracowana technologia pomiaru i optymalizacji sił naciągu w cięgnach zawieszenia oraz sił podparcia komór paleniskowych, cyklonów i ciągów konwekcyjnych kotłów fluidalnych, spowodowała: zmniejszenie drgań komór ciągów konwekcyjnych, ograniczenie deformacji komory paleniskowej oraz wyeliminowała niebezpieczne ruchy boczne i skrętne komory paleniskowej. Podstawową zaletą proponowanej technologii jest możliwość pomiaru i regulacji sił naciągu bez potrzeby kosztowego zatrzymania bloku energetycznego. Przedsięwzięcie zrealizowano w ramach projektu celowego przez BOT Elektrownia Turów S.A., wspólnie z Politechniką Wrocławską. Nakłady na realizację projektu w wysokości 2 005 000 zł, zagwarantowała BOT Elektrownia Turów S.A. Elektryczny zespół trakcyjny serii ED74 jest pojazdem czteroczłonowym, którym może podróżować 450 pasażerów (w tym 202 na miejscach siedzących). Najważniejszymi zaletami jednostki jest napęd silnikami prądu przemiennego, z falownikami wykonanymi w technologii IGBT, mikroprocesorowy rozproszony układ sterowania pojazdu, jednoprzestrzenne wnętrze, klimatyzacja, wysuwane stopnie ułatwiające wysiadanie i wsiadanie z peronów o różnej wysokości, dwie toalety typu zamkniętego. Pojazd jest przystosowany do obsługi pasażerów z ograniczeniami ruchowymi w tym na wózkach inwalidzkich. Nad bezpieczeństwem pasażerów czuwają systemy monitoringu wewnętrznego i zewnętrznego z podglądem i automatycznym zapisem, zaś wszelkie niezbędne informacje przekazywane są podróżnym na wyświetlaczach oraz za pomocą automatycznego systemu audio. Istnieje również system komunikacji pasażerów z maszynistą (interkom). Pojazd wyposażony jest w system lokalizacji GPS. Zastosowanie systemów zabudowy modułowej daje każdemu zamawiającemu możliwość dowolnej aranżacji wnętrza. W roku 2007 zostało sprzedanych spółce PKP Przewozy Regionalne 11 takich pojazdów, pieniądze w połowie zostały pozyskane przez zamawiającego z Unii Europejskiej w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Transport. EZT uzyskał podczas targów TRAKO 2007 medal Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Litewski paszport biometryczny to zupełnie nowy produkt, różniący się od paszportu polskiego tym, że strona personalizowana dokumentu zawierająca mikroprocesor wykonana jest z tworzywa. Poza tym zastosowano w nim krzywe eliptyczne zapewniające lepsze zabezpieczenie. Dokument pozwala zidentyfikować tożsamość na podstawie cech biometrycznych takich jak siatkówka oka, linie papilarne, wizerunek twarzy. W przyszłości umożliwi automatyczną weryfikację tożsamości osoby na podstawie porównania jej cech biometrycznych z cechami obywatela legitymującego się danym dokumentem; nakłady poniesione na paszport biometryczny litewski w 2007 – 7,5 mln zł; źródła nakładów – własne; patenty – brak; ilość sprzedanych sztuk – tys. szt.; cena‑tajemnica handlowa; użytkownicy – organy administracji państwowej, obywatele; nowe technologie – technologia

LISTA INNOWACYJNYCH PRODUKTÓW/USŁUG NA PODSTAWIE ANKIET PRZEDSIĘBIORSTW... 259

Projekt Akademia Lasera/Sprzedaż Urządzeń Laserowych Eurolaser

Oparcie ON

Transformator 305 MVA

41 Printy Poland COLOP Polska Sp. z o.o.

42 PROFIm Sp. z o.o.

43 Przedsiębiorstwo Produk cyjno‑Remontowe Energetyki ENERGOSERWIS S.A. Lubliniec 44 Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Usługowe INTERMET Sp. z o.o.

Innowacyjne systemy PROTECTOR GUARD, PROTECTOR CRY, EKO‑DRUM

Innowacyjny produkt/ usługa przedsiębiorstwa

Nazwa przedsiębiorstwa

Innowacyjność w INTERMET jest priorytetem w strategii rozwoju firmy. Firma zrealizowała w ciągu trzech lat czternaście projektów, które zostały dofinansowane ze środków unijnych. Prace B+R prowadzone z Instytutem Technologii Drewna w Poznaniu oraz Wojskowym Instytutem Techniki Inżynieryjnej we Wrocławiu zaowocowały wprowadzeniem innowacyjnych technologii oraz innowacyjnych produktów. PROTECTOR GUARD i CRY są innowacjami w skali światowej, EKO‑DRUM jest innowacją w skali kraju. Produkty zostały zapisane w Rejestrze Wzorów Wspólnotowych Urzędu Harmonizacji Rynku w Alicante w Hiszpanii oraz w Chińskim Urzędzie Patentowym.

integracji układów scalonych bezstykowych, zastosowane rozwiązania – bezstykowe układy scalone, infrastruktura klucza publicznego. Akademia Lasera jest pierwszym w Polsce projektem adresowanym do właścicieli urządzeń laserowych, którego celem jest podnoszenie umiejętności z zakresu obsługi oraz efektywnego wykorzystania systemów laserowych. Printy Poland COLOP Polska jako jedyny dystrybutor systemów laserowych oferuje swoim klientom uczestnictwo w tego typu szkoleniu. Projekt udostępnia praktyczną wiedzę techniczną i marketingową, która pozwala maksymalizować efektywne wykorzystywanie urządzeń w biznesie. Autorem projektu jest prezes firmy Robert Baran. Projekt organizowany jest cyklicznie – dotychczas zrealizowano 5 edycji. Projekt organizowany jest przy współpracy z pracownikami Politechniki Śląskiej w Gliwicach – poprzez bezpośrednie uczestnictwo w szkoleniu oraz współtworzeniu części merytorycznej. Sprzedaż wielkoformatowych systemów Eurolaser – jedyne na rynku urządzenia, które posiadają jesdnocześnie funkcję precyzyjnego cięcia wielkoformatowych materiałów miękkich oraz funkcję plotera mechanicznego przystosowanego do obróbki m.in. PCV. System Eurolaser stanowi innowacyjną alternatywę dla pozostałych form obróbki materiału. Dzięki zastosowaniu tej technologii materiał nie wymaga dalszej obróbki co jest konieczne przy tradycyjnej – mechanicznej metodzie. Ze względu na wysoką precyzję i właściwości techniczne system umożliwia cięcie szerokiej gamy materiałów – zarówno jednostkowo jak i seryjnie – tworząc produkty dostosowane do aktualnych potrzeb rynku. System gwarantuje maksymalną niezawodność przy minimalnych kosztach utrzymania. Cechy dodatkowe: szeroki zakres materiałów poddawanych obróbce, dowolność kształtów, nieporównywalna precyzja, wysoka prędkość pracy urządzenia, łatwa obsługa, innowacyjny stół załadunkowy, brak ingerencji w strukturę materiału. Użytkownicy systemu: reklama, elektronika, produkty drewniane, klawiatury membranowe, tekstylia, przemysł samochodowy i inne. Wyróżnienia: System został nagrodzony Złotym Medalem Międzynarodowych Targów Poznańskich, które przyznawane jest produktom o najwyższej jakości oraz innowacyjności. Certyfikaty: Certyfikat jakości DIN EN ISO 9001:2000. Oparcie ON jest wykonane z polipropylenu z kółkami szklanymi co daje dużą elastyczność przy wysokiej wytrzymałości. W oparciu zastosowane są specjalne wkładki z tworzywa elastycznego, również w celu kontrolowania elastyczności. Oparcie jest zamocowane na sztywnym łączniku ze stopu aluminium, który służy jako łącznik oparcia z mechanizmem synchro jak i konstrukcję do mocowania mechanizmu regulacji oparcia (góra‑dół). W miejscu styku oparcia z łącznikiem zostały zastosowane dystanse kasujące luzy między współpracującymi częściami, dzięki czemu praca jest cicha i płynna. Ergonomiczne wygięcie oparcia podkreśla cienka tapicerka (zarówno tkanina jak i skóra), pokrowiec wypełniony pianką wylewaną poliuretanową. Transformator 305 MVA/400 kV dla Elektrowni BOT Bełchatów, energooszczędna jednostka, sprzedana jedna sztuka, zespół pod kierownictwem mgr inż. Michała Mnicha, produkt adresowany do elektrowni zawodowych i przemysłowych, wykorzystano nową technologię uzwojeń. Produkt otrzymał Medal Europejski przyznawany przez Business Center Club.

Krótka charakterystyka

260 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Taśmy walcowane na zimno ze stali automatowych

Radiostacja 35010

Owijarka ze stawiaczem bel Z‑583

48 RADMOR S.A.

49 SIPMA S.A.

MU-3

Owijarka bel Z‑583 służy do owijania folią bel (zielonka, siano, słoma) wykonanych z wykorzystaniem pras zwijających. Jest maszyną zaczepianą do ciągnika, samozaładowczą, która pracuje w układzie technologicznym przód‑tył, co umożliwia jej pracę w kierunku takim samym jak prasa zwijająca (wzdłuż pola), a nie poprzecznie. Wyposażona jest w stawiacz bel, który umożliwia stawianie bel na denku lub odtaczanie bel na ich powierzchni bocznej na pole. Elektroniczny sterownik z joystickiem w kabinie ciągnika obsługuje funkcje maszyny oraz podaje użytkownikowi podstawowe parametry. W 2007 roku sprzedano 11 sztuk w cenie 23159,2 zł. Odbiorcami były krajowe gospodarstwa rolnicze. Maszyna została wyróżniona Godłem Promocyjnym AGRO POLSKA 2008 dla owijarki bel Z‑583, przyznanym przez Międzynarodowe Targi INTERRES w Rzeszowie.

Radiostacja 35010 stanowi osobiste wyposażenie żołnierza i służy do łączności w ramach niewielkich sieci radiowych. Pracuje ona w systemie z rozpraszaniem widma DSSS z impulsowym nadawaniem pakietów danych cyfrowego sygnału audio oraz danych, z możliwością jego szyfrowania. Radiostacja umożliwia realizację cyfrowej łączności fonicznej simpleksowej i dupleksowej (połączenia konferencyjne) oraz transmisję danych z maksymalną prędkością 57,6 kb/s. Możliwa jest również jednoczesna transmisja mowy i danych z prędkością 19,2 kb/s. Urządzenie nadawczo‑odbiorcze radiostacji współpracuje z bezprzewodowym włącznikiem nadawania. Opracowanie radiostacji 35010 było współfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (49,9%).

Taśma stalowa walcowana na zimno ze stali automatowych typu 9SMnPb28, 11SMnPb30 lub 9SMn28. PPZ jest jedynym producentem w kraju taśm walcowanych na zimno z tego typu stali. Technologia produkcji opracowana przez zespół inżynierów zatrudnionych w firmie. Taśma stosowana jest do wyrobu między innymi kluczy wyższej jakości. Rozwiązanie nie nosi cech wynalazku, lecz stanowi know‑how firmy.

Nowo opracowane w PCO S.A. gogle noktowizyjne MU-3 są propozycją naszego przedsiębiorstwa do programu rozwojowego MON realizowanego pod hasłem wyposażenie wojownika XXI wieku. W skład wyrobu MU-3 wchodzi zestaw monokulara noktowizyjnego obejmujący niewielkich rozmiarów noktowizor oraz specjalne akcesoria, które umożliwiają skonfigurowanie urządzenia do obserwacji jednoocznej lub dwuocznej, dla bliskich i dalekich odległości widzenia, na oko prawe lub lewe, do mocowania na hełmie, na głowie bądź na broni, do współpracy z celownikiem holograficznym lub kolimatorowym. Ponadto urządzenie może pracować w warunkach oświetlenia rozciągających się od absolutnej ciemności (np. schrony), dzięki zastosowaniu miniaturowego oświetlacza na podczerwień, do pełnego oświetlenia dziennego dzięki zastosowaniu najnowszej, możliwej do seryjnego użycia generacji wzmacniaczy światła z funkcją autogatingu. Zastosowany w wyrobie wzmacniacz obrazu posiada unikalną cechę pozwalającą na uzyskanie czarnobiałego obrazu, co poprawia wyrazistość obrazu i możliwość rozpoznawania szczegółów (dotychczasowe urządzenia noktowizyjne generowały obraz w odcieniach zieleni). Prace B+R związane z opracowaniem wyrobu MU‑3 zostały sfinansowane wyłącznie z własnych źródeł PCO S.A. W 2006 roku wyrób pomyślnie przeszedł badania kwalifikacyjne w Wojsku Polskim i został przyjęty na wyposażenie Polskiej Armii. W 2007 roku rozpoczęto seryjną produkcję i sprzedaż monokulara MU‑3. Wyrób cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem ze strony Dowództwa Wojsk Lądowych, Jednostek Specjalnych MON oraz jednostek paramilitarnych (Policja, ABW, BOR, CBA, oraz Straż Graniczna). W roku 2006 MU‑3 był prezentowany na wielu międzynarodowych targach i wystawach. Spotkał się on z bardzo pozytywnymi opiniami i ocenami. Zakupem MU‑3 zainteresowane są Węgry, Czechy, Słowacja oraz Szwecja. Zamówienia na rok 2008 opiewają na kwotę 66 mln zł. Szacowana sprzedaż wyrobu w latach 2009–2012 zamknie się kwotą 35 mln zł. rocznie.

System monitorowania i zarządzania W ramach SPO WKP realizowany był projekt pod nazwą System monitorowania i zarządzania eksploatacją sieci wodociągów eksploatacją sieci wodociągów i kanalizacji i kanalizacji miasta Rybnik. Efektem jest neuronowy model sieci i niekomercyjne, prototypowe systemy informatyczne. Środki własne, z EFRR, krajowe środki publiczne. Konsorcjum z Politechniką Śląską w Gliwicach. Wartość projektu 662 tys. zł.

47 Przeróbka Plastyczna Na Zimno – BAILDON Sp. z o.o.

45 Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 46 Przemysłowe Centrum Optyki S.A.

LISTA INNOWACYJNYCH PRODUKTÓW/USŁUG NA PODSTAWIE ANKIET PRZEDSIĘBIORSTW... 261

Innowacyjny produkt/ usługa przedsiębiorstwa

Krótka charakterystyka

Solaris Urbino 18 Hybrid to niskopodłogowy autobus miejski z napędem hybrydowym. Autobus napędzany jest silnikiem spalinowym o małej pojemności oraz silnikami elektrycznymi zasilanymi bateriami. Baterie nie wymagają ładowania z zewnątrz, ponieważ są zasilane z energii wytwarzanej w procesie hamowania autobusu. Pojazd zużywa średnio o 24% paliwa mniej niż analogiczne autobusy z tradycyjnym napędem. Stocznia Szczecińska Opracowanie systemu alternatywnego Stocznia Szczecińska NOWA Sp. z o.o. zrealizowała prace B+R i wdrożyła wyniki badań w ramach: projektu celowego pt. Opracowanie NOWA Sp. z o.o. mocowania kontenerów na pokładzie systemu alternatywnego mocowania kontenerów na pokładzie otwartym na statkach B201 typu CON‑RO, w którym opracowano pod otwartym na statkach B201 typu CON‑RO. względem funkcjonalnym oraz ciężarowym konstrukcję prowadnic o odpowiedniej wytrzymałości i zminimalizowanej masie, dające Opracowanie i wdrożenie technologii wodo- w efekcie zwiększenie nośności statku, obniżenie kosztów materiałowych i wykonawczych. Nakłady poniesione: 3 394 421 zł.; projektu wania kontenerowca (B178‑III) bez części celowego pt.: Opracowanie i wdrożenie technologii budowy oraz wodowania jedn. B178‑III o długości przekraczającej długość pochylni dziobowej – o długości przekraczającej dłu- Odra Nowa. W ramach projektu wdrożono innowacyjną technologię wodowania statku bez części dziobowej na pochylni ON, której gość pochylni Odra Nowa w SSN Sp. z o.o. długość jest o ok. 17m mniejsza niż długość ww. jednostek. Nakłady poniesione: 1 042 655 zł. Świętokrzyskie Centrum Wniosek aplikacyjny na utworzenie W skład Regionalnego Centrum Naukowo‑Technologicznego zlokalizowanego w Podzamczu k. Chęcin będzie wchodzić Regionalny Park Innowacji i Transferu Regionalnego Centrum Naukowo Naukowo‑Technologiczny oraz Regionalny Inkubator Technologiczny. RCNT ma być miejscem spotkań nauki z biznesem, skupiającym Technologii Sp. z o. o. ‑Technologicznego w Podzamczu na swoim terenie, zarówno duże znane przedsiębiorstwa, jak też przedsiębiorstwa utworzone przez pracowników naukowych, studenk. Chęcin tów i absolwentów, instytucje otoczenia biznesu oraz jednostki naukowo‑badawcze świadczące swe usługi na rzecz przemysłu. RCNT będzie stwarzać warunki organizacyjne i logistyczne dla transferu osiągnięć nauki i nowych technologii do przedsiębiorstw oraz działalności badawczo‑wdrożeniowej. Centrum będzie tworzyło struktury informacyjne, doradcze i konsultingowe działające na rzecz przedsiębiorczości opartej na wiedzy, ułatwiające współpracę regionalnym firmom z Unią Europejską. Kluczowym dla powodzenia przedsięwzięcia jest wybudowanie Regionalnego Inkubatora Technologicznego, który będzie miejscem tworzenia firm typu spin‑off oraz start ‑up. RCNT ma szansę stać się jednostką kreującą kulturę innowacyjną w województwie świętokrzyskim. TECHNOKABEL S.A. Kable elektromagnetyczne, Opracowano konstrukcję, technologię oraz urządzenie do produkcji kabli elektroenergetycznych, ognioodpornych utrzymujących ognioodporne swoje funkcje w czasie pożaru przez 30 lub 90 minut. Całość była finansowana z własnych środków. Kable spełniały wymagania w badaniach prowadzonych w laboratoriach zagranicznych. Otrzymały certyfikat CNBOP oraz badań odporności ogniowej. TELZAS SP. z o.o. M‑SERWIS Przeznaczeniem systemu M‑SERWIS jest wspieranie dyspozytora sieci telekomunikacyjnej oraz administratora infrastruktury technicznej operatora wiedzą o: aktualnym statusie energetycznym wyniesionych, bezobsługowych obiektów telekomunikacyjnych, autonomii energetycznej obiektu, zagrożeniach środowiskowych, rekomendowanych przez Centrum Kompetencyjne M‑SERWIS działaniach prewencyjnych zwiększających bezpieczeństwo energetyczne obiektu. Rozwiązanie opiera się na analizie danych pochodzących z trzech niezależnych źródeł informacji o obiekcie: okresowych przeglądów prewencyjnych, systemu zdalnego nadzoru obiektu, zewnętrznych źródeł informacji (serwis producentów pozostałych urządzeń). Tramwaje Warszawskie Tramwaj niskopodłogowy (120N), Stanowisko PNK służy do dynamicznych pomiarów nacisków kół tramwajowych na szynę. Jest 1‑wszym takim rozwiązaniem Sp. z o.o. stanowisko do pomiaru nacisków kół w Polsce. Opracowane zostało przez firmę Dynamic‑Electric Stefan Pindera. Stanowisko jest stacjonarne i składa się z prostego tramwaju toru (odcinka pomiarowego) i aparatury pomiarowej zainstalowanej przy torze oraz w pomieszczeniu blisko odcinka pomiarowego. Pomiary nacisków kół tramwajów odbywają się w sposób automatyczny podczas przejazdu tramwaju przez odcinek pomiarowy. Po takim przejeździe otrzymuje się wyniki nacisków poszczególnych kół tramwaju. Realizacja pomiaru polega na generacji sygnału pomiarowego w czujnikach tensometrycznych zainstalowanych w szynach w czasie przejazdu kół tramwaju przez dany przekrój. Sygnał jest następnie przetwarzany i przeliczany do postaci wartości nacisków kół na szyny.

Nazwa przedsiębiorstwa

50 Solaris Bus&Coach S.A. Solaris Urbino 18 Hybrid

262 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Niechłodzony detektor podczerwieni, kamera termograficzna V‑50

Caddy Maxi

Nowe metody badań laboratorium objęte akredytacją

Śmigłowiec PZL SW‑4

Nawóz WE Nawóz NPK z magnezem i siarką 3,5 N, 8 P2O5, 15 K2O (2 MgO, 28 SO3) Niska zawartość chlorków

56 VIGO System S.A.

57 Volkswagen Poznań Sp. z o.o.

58 Warmińsko‑Mazurskie Przedsiębiorstwo Drogowe Sp. z o.o.

59 Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL ‑Świdnik S.A.

60 Zakłady Chemiczne ALWERNIA S.A.

Bezodpadowa technologia produkcji nawozu pozwala na przemysłowe, ekonomicznie uzasadnione, wykorzystanie materiałów odpadowych wytwarzanych w Zakładzie. Została ona opracowana przy współpracy z Instytutem Nawozów Sztucznych w Puławach. Poniesiono nakłady B+R w wysokości 195 941 zł, źródło wewnętrzne. Nawóz spełnia wymagania rozporządzenia WE nr 2003/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 13.10.2003 r. oraz uzyskał certyfikat zgodności wymagań jakościowych nawozu mineralnego wydany przez Instytut Nawozów Sztucznych w Puławach. Zawartości składników mineralnych pozwalają na wykorzystanie w rolnictwie, sadownictwie i ogrodnictwie, m.in. do uprawy rzepaku, roślin okopowych, warzyw, chmielu i tytoniu.

Śmigłowiec PZL SW‑4 objęty jest ochroną patentową w zakresie kadłuba podwozia, wirnika nośnego i łopat. Posiada przegubowy trzypłatowy wirnik nośny, którego piasta chroniona jest prawem ochronnym Nr Ru 59978. Łopaty wirnika nośnego są wykonane z kompozytu epoksydowo‑szklanego, a sposób wykonania łopat objęty jest patentem Nr 158176. Kadłub śmigłowca chroniony jest patentem Nr 189148 i objęty wynalazkiem PCT Nr PCT/PL99/00024, zaś podwozie płozowe śmigłowca chronione jest prawem ochronnym Nr Ru 59146. Twórcami ww. chronionych rozwiązań i technologii są pracownicy Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL‑Świdnik S.A: K. Bzówka, D. Lisowski, T. Górski, St. Płowaś, M. Profeta, Z. Dec, Z. Romaniszyn, S. Kowalski. Nakłady na B+R (źródła wewnętrzne i zewnętrzne) wyniosły 67,5 mln zł. Śmigłowiec PZL SW‑4 uzyskał Certyfikat Typu EASA.R.100 wydany przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA), Certyfikat Typu nr CT 243‑PZL‑SW‑4 wydany przez Interstate Aviation Committee (MAK) oraz walidacje KTCV 200704A w Korei Południowej, TB 0015 na Ukrainie oraz VTC 0217A w Chinach.

W 2007 w laboratorium badawczym WMPD wprowadzono 3 nowe metody badawcze i 2 – obliczeniowe objęte akredytacją. W 2007 r. koncerny STRABAG i BUDIMEX DROMEX uruchomiły w odległości 40 km od Olsztyna 2 duże wytwórnie mas. WMPD posiada stacjonarną wytwórnię w Gutkowie o wyd.160Mg/h, jednak masę ze względów technologicznych można przewozić na odległość do 90 km. Wymusiło to dokonanie inwestycji w postaci zbudowania od podstaw w okolicy Giżycka największej wytwórni w regionie. Zbudowano tam również kontenerowe laboratorium i wyposażono w elektroniczne urządzenia pomiarowe ‑kontrolne. Jest to pierwsza i aktualnie jedyna w regionie kontenerowa szybko przestawna otaczarka o najwyższej wydajności w regionie 240 Mg/h. Pozwoliło to na rozszerzenie możliwości wykonawczych Spółki praktycznie do wschodniej granicy regionu, a w 2007 r. kontrakty związane z pozyskaniem nowych rynków dały WMPD przychód w wys. 14 mln zł. Brak tej inwestycji i w/w przychodów spowodowałby radykalne zmniejszenie sprzedaży do ok. 40 mln zł.

Głównym atutem Caddy Maxi jest przede wszystkim bardzo duża przestrzeń ładunkowa (4,2 m3), dostępna z tyłu poprzez drzwi skrzydełkowe lub klapę tylną oraz z boku poprzez seryjne drzwi przesuwne umieszczone po prawej stronie samochodu (na życzenie dostępne są drugie drzwi przesuwne).

Firma specjalizuje się w produkcji niechłodzonych detektorów podczerwieni (innowacyjność – nie wymagają chłodzenia kriogenicznego) w oparciu o własne technologie, opracowane przez pracowników spółki pod kierunkiem prof. J. Piotrowskiego. Nagrody: 2006 r. Dyplom Ministra Gospodarki i Nauki za detektor PCI – 2TE‑13, Na targach Złote medale i wyróżnienia za nowy wyrób – Kamerę termograficzną V‑50. W 2005 roku Złoty Medal na targach EUREKA w Brukseli. W 2006 r. poza wprowadzeniem na rynek nowej grupy detektorów o parametrach o najwyższym poziomie światowym w VIGO zakończono realizację projektu celowego. Wynikiem projektu jest wdrożenie produkcyjne pierwszej polskiej kamery termograficznej. Kamera w 2007 r. została zgłoszona do Konkursu Polski Produkt Przyszłości i uzyskała wyróżnienie w kategorii wyrób przyszłości. W 2007 sprzedano 12 szt. kamer V‑50 na rynku krajowym. Klientami firmy są: USA, Kanada, Chiny, Japonia, Indie, Izrael i państwa UE. W Polsce głównym odbiorcą detektorów jest PCO S.A. i instytuty naukowe oraz uczelni wyższe. Podstawowym odbiorcą kamery V‑50 są uczelnie wyższe i instytuty naukowo‑badawcze.

LISTA INNOWACYJNYCH PRODUKTÓW/USŁUG NA PODSTAWIE ANKIET PRZEDSIĘBIORSTW... 263

Płyty z betonu szamotowego zbrojone włóknem metalowym

65 ZMO GÓRBET Sp. z o.o.

Bombonierka Chocoladorro

Osłony wielkogabarytowe

Stop ocynkowni czy WEGAL‑MOD

Innowacyjny produkt/ usługa przedsiębiorstwa

Odkurzacz Wodnik Aquario 819

Nazwa przedsiębiorstwa

61 Zakłady Górniczo ‑Hutnicze BOLESŁAW S.A. 62 Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej ZAPEL S.A. 63 Zakłady Przemysłu Cukieniczego MIESZKO S.A. 64 ZELMER S.A.

Lp W wyniku realizacji projektu opracowano kompozycję stopu cynku przeznaczonego do ciągłego i jednostkowego cynkowania ogniowego wyrobów stalowych. Wynalazcy: IMN Gliwice, ZGH BOLESŁAW S.A.,J. Wesołowski, B. Ochab, Z. Śmieszek, M. Indyka, A. Szary, J. Jasiński, L. Ciura, L. Stencel, M. Fatyga, Z. Lenartowicz, J. Bogdziewicz. Ceramiczne wielkogabarytowe jednoczęściowe izolatory osłonowe o maksymalnych wymiarach: wysokość do 2400mm, średnica do 650 mm. Wyroby charakteryzują się szeroką kombinacją cech elektrycznych i mechanicznych, wysokim stopniem niezawodności, są poszukiwane na rynku energetycznym. Izolatory mają pełne wyposażenie montażowe wg wymagań klientów. Bombonierka zawierająca czekoladki z nadzieniem chłodzącym (użycie aromatu coolingu) i rozgrzewającym (z dodatkiem chilli) – nowe smaki nadzień niedostępne do tej pory na rynku pralin. Dostępna w ok.22 tys. punktów sprzedaży detalicznej. Cena 11,54 zł. Odkurzacz Aquario typ 819 charakteryzuje się nowoczesnym, unikalnym wzornictwem, oraz innowacyjnymi rozwiązaniami technicznymi. Posiada dwa oddzielne moduły filtracyjne: suchy i mokry. W zależności od potrzeb, zanieczyszczenia wyłapywane są i gromadzone przez klasyczny worek na kurz lub też filtr wodny. Ich zamiana jest prosta i wygodna. Moduł filtra wodnego posiada dodatkowo praktyczną funkcję dmuchawy, która poprzez odwrócenie kierunku przepływu powietrza pozwala wykorzystać go do szybkiego osuszenia podłogi, ścian oraz innych wilgotnych powierzchni. Odkurzacz jest wyposażony w elektroniczną regulację mocy, zwijacz przewodu przyłączeniowego oraz filtr HEPA. Unikalny design, oraz zastosowane w tym urządzeniu rozwiązania techniczne, są chronione patentami, których właścicielem jest Zelmer S.A. Płyty z betonu szamotowego zbrojone włóknem metalowym o wymiarach 0,5m x 1,0m, grubości 20,25 i 30mm. Formowane metodą wibracyjną, wysuszone i wygrzane w temp. 600o C. Służą jako elementy do naczynia ceramicznego pieców grzewczych na paliwa alternatywne – słoma, brykiety drewniane, pnie, gałęzie. Produkowane głównie na eksport do Austrii i Niemiec, częściowo na rynek krajowy.

Krótka charakterystyka

264 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Definicje I. Badania i rozwój (definicje wg GUS) 1. Działalność badawcza i rozwojowa (badania podstawowe i stosowane oraz eksperymentalne prace rozwojowe, w skrócie B+R) są to systematycznie prowadzone prace twórcze, podjęte dla zwiększenia zasobu wiedzy, w tym wiedzy o człowieku, kulturze i społeczeństwie, jak również dla znalezienia nowych zastosowań dla tej wiedzy. Informacje dotyczące działalności badawczej i rozwojowej obejmują następujące grupy jednostek: jednostki naukowe i badawczo-rozwojowe (tj. jednostki, których podstawowym rodzajem działalności jest prowadzenie prac badawczo-rozwojowych, zaklasyfikowane wg PKD do działu 73 Nauka): placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk (PAN), jednostki badawczo-rozwojowe (tzw. JBR-y), tj. jednostki mające za zadanie prowadzenie prac badawczo-rozwojowych, których wyniki powinny znaleźć zastosowanie w określonych dziedzinach gospodarki narodowej i życia społecznego (podlegają różnym ministerstwom, w większości Ministerstwu Gospodarki i Pracy), działające na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (jednolity tekst 2001 Dz. U. Nr 33, poz. 388, z późniejszymi zmianami), inne, tj. jednostki prywatne, zaklasyfikowane według PKD do działu 73 Nauka. jednostki obsługi nauki (biblioteki naukowe, archiwa naukowe, stowarzyszenia naukowe i inne jednostki obsługi nauki); jednostki rozwojowe, tj. podmioty gospodarcze, przede wszystkim przedsiębiorstwa przemysłowe, posiadające na ogół własne zaplecze badawczo-rozwojowe (laboratoria, biura konstrukcyjne, zakłady rozwoju techniki itp.), prowadzące działalność B+R, głównie o charakterze prac rozwojowych, obok swojej podstawowej działalności; szkoły wyższe; pozostałe jednostki – m.in. szpitale prowadzące prace badawczo-rozwojowe obok swojej podstawowej działalności, z wyjątkiem klinik akademii medycznych (uniwersytetów) i Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego ujętych w kategorii szkoły wyższe oraz szpitali posiadających status instytutów naukowo-badawczych ujętych w kategorii jednostki badawczo-rozwojowe. 2. Nakłady na działalność badawczo-rozwojową obejmują nakłady bieżące poniesione na badania podstawowe, stosowane i prace rozwojowe oraz nakłady inwestycyjne na środki trwałe związane z działalnością B+R, niezależnie od źródła pochodzenia środków finansowych.

266

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Jest to wskaźnik określany w terminologii międzynarodowej jako GERD – Gross Domestic Expenditure on R&D. 3. Dane dotyczące zatrudnienia w działalności badawczej i rozwojowej obejmują wyłącznie pracowników bezpośrednio z nią związanych, poświęcających na tę działalność co najmniej 10% nominalnego czasu pracy. Do zatrudnionych w działalności B+R zaliczani są również uczestnicy studiów doktoranckich prowadzący prace B+R. Ekwiwalenty pełnego czasu pracy (EPC) są to jednostki przeliczeniowe służące do ustalenia faktycznego zatrudnienia w działalności badawczorozwojowej. Jeden ekwiwalent pełnego czasu pracy oznacza jeden osoborok poświęcony wyłącznie na działalność badawczo-rozwojową. Wyrób nowy jest to wprowadzony na rynek wyrób, którego charakterystyka technologiczna (techniczna) i (lub) zastosowanie są nowe lub różnią się w sposób znaczący od uprzednio wytwarzanych wyrobów. Wyrób zmodernizowany jest to wyrób już istniejący, którego właściwości techniczne i (lub) działanie zostały znacząco ulepszone poprzez zastosowanie nowych, doskonalszych materiałów lub komponentów w przypadku wyrobu prostego bądź poprzez częściowe zmiany w jednym lub większej liczbie podzespołów w przypadku wyrobu złożonego. Nowy lub istotnie ulepszony proces (innowacja technologiczna procesu) jest to zastosowanie technologicznie nowych lub istotnie ulepszonych metod produkcyjnych, obejmujące zmiany w wyposażeniu lub organizacji produkcji bądź kombinację tych zmian. Wyroby nowe lub zmodernizowane – wyroby wprowadzone do produkcji w ciągu ostatnich trzech lat. Po trzech latach wyrób starzeje się. Wskaźnik innowacyjności przemysłu to udział przedsiębiorstw, które wprowadziły przynajmniej jedną innowację technologiczną: nowy lub zmodernizowany wyrób, nowy lub ulepszony proces bądź innowację organizacyjno-techniczną, w ogólnej liczbie przedsiębiorstw.

II. Patenty i wynalazki (definicje wg Urzędu Patentowego) Wynalazek – nowe rozwiązanie problemu o charakterze technicznym, posiadające poziom wynalazczy (tzn. nie wynikające w sposób oczywisty ze stanu techniki) i nadające się do przemysłowego stosowania. Wynalazek chroniony jest patentem. Patent – prawo wyłączne udzielane na wynalazek przez właściwy organ krajowy (w Polsce przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej) lub międzynarodowy (np. Europejski Urząd Patentowy). Treścią patentu jest prawo wyłącznego korzystania z wynalazku na określonym terytorium (pojedynczego kraju lub grupy krajów), przez czas

Definicje

267

i na warunkach określonych w krajowej ustawie patentowej lub konwencji międzynarodowej. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku we właściwym organie krajowym lub organizacji międzynarodowej. Układ o współpracy patentowej – międzynarodowy układ zawarty w Waszyngtonie w 1970 r. pod auspicjami Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) w Genewie. 123 państwa będące aktualnie stronami PCT (PATENT CO-OPERATION TREATY) tworzą Związek, którego celem jest współpraca w zakresie dokonywania zgłoszeń patentowych, prowadzenia poszukiwań i badań wstępnych w odniesieniu do tych zgłoszeń, co ma ułatwić zgłaszającemu ocenę szans uzyskania ochrony patentowej na jego wynalazek w wybranych państwach stronach Układu.

III. Innowacyjność (definicje wg Podręcznika Oslo) Innowacja (innovation) to wdrożenie nowego lub znacząco udoskonalonego produktu (wyrobu lub usługi) lub procesu, nowej metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem. Działalność innowacyjna (innovation activities) to całokształt działań naukowych, technicznych, organizacyjnych, finansowych i komercyjnych, które rzeczywiście prowadzą lub mają w zamierzeniu prowadzić do wdrażania innowacji. Niektóre z tych działań same z siebie mają charakter innowacyjny, natomiast inne nie są nowością, lecz są konieczne do wdrażania innowacji. Działalność innowacyjna obejmuje także działalność badawczorozwojową (B+R), która nie jest bezpośrednio związana z tworzeniem konkretnej innowacji. Firma innowacyjna (innovative firm) to firma, która wdrożyła innowację w rozpatrywanym okresie. Innowacyjność firmy można zdefiniować na kilka sposobów. Podstawowa definicja innowacyjnej firmy mówi, że jest to firma, która wdrożyła przynajmniej jedną innowację, natomiast firma innowacyjna w sferze produktów lub procesów (product or process innovator) została zdefiniowana jako firma, która wdrożyła innowację w obrębie produktu lub innowację w obrębie procesu.

IV. Definicje ogólne Venture capital (ang.), kapitał wysokiego ryzyka, kapitał lokowany w nowe przedsięwzięcia związane z wysokim ryzykiem, np. wdrażanie innowacji oraz tworzenie małych i średnich przedsiębiorstw; venture capital umożliwia podejmowanie przedsięwzięć o wysokim ryzyku przez osoby nie posiadające wystarczającej ilości kapitału, np. wynalazców, organizatorów, przed-

268

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

siębiorców; przyspiesza to wzrost gospodarczy i zmniejsza bezrobocie. Mimo wysokiego ryzyka venture capital, w przypadku trafnej inwestycji, może przynosić bardzo wysokie zyski. Innowacje (łac.), nowości, rzeczy nowo wprowadzone, w gospodarce wdrażanie nowych technologii, organizacji i instytucji. Innowacje technologiczne są dzielone na: innowacje produktowe — wprowadzanie do produkcji nowych wyrobów i usług, oraz innowacje procesowe — zastosowanie nowych sposobów uzyskiwania tych samych wyrobów; innowacje technologiczne są następstwem postępu naukowo-technicznego. Innowacje organizacyjne i instytucjonalne są ściśle związane z przedsiębiorczością, stanowią jej nieodzowny element. Wdrażanie innowacji jest rodzajem działalności gospodarczej o szczególnie wysokim stopniu ryzyka, dlatego w rozwiniętych gospodarkach rynkowych wykształcono specjalne sposoby finansowania innowacji (venture capital). Postęp techniczny – proces doskonalenia metod wytwarzania, opanowywania nowych zasobów i produkcji nowych dóbr; jest rezultatem wdrożenia wyników prac badawczo-rozwojowych i wiąże się z ryzykiem, dlatego finansowanie postępu technicznego jest z reguły wspomagane przez państwo lub wykorzystuje specjalne źródła (venture capital), ze względu na rodzaj oszczędności nakładów czynników produkcji rozróżnia się postęp techniczny pracooszczędny lub materiałooszczędny.

Słownik do listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w polsce w 2007 roku Nazwa przedsiębiorstwa – skrócona nazwa przedsiębiorstwa, pozwalająca na jego identyfikację. Miejscowość – miejscowość, gdzie znajduje się siedziba zarządu firmy. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi – są to przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi (Formularz F-02 w 2007 r. Cz. II Dz. 2 w. 01) lub dane z ankiety MSN INE PAN albo z bazy danych INE PAN. Dynamika sprzedaży – liczona jako relacja zmiany przychodów ze sprzedaży w 2007 r. do roku poprzedniego, do przychodów ze sprzedaży w 2006 r., wyrażona w procentach. Działalność B+R – działalność badawcza i rozwojowa (B+R) Formularz PNT-02 za 2007 r. (Dz. 3 w. 02) lub koszty zakończonych prac rozwojowych (wg Ustawy o Rachunkowości) lub w przypadku braku danych – dane z ankiety MSN INE PAN albo z bazy danych INE PAN. Działalność B+R/Sprzedaż – jest to relacja nakładów na B+R do przychodów ze sprzedaży, wyrażona w procentach (odpowiednie pozycje z odpowiednich dokumentów). Patenty – przedsiębiorstwo uzyskało patent(y), które zostały zatwierdzone w 2007 r. (dane z Urzędu Patentowego RP) lub z ankiety MSN INE PAN. Kontrakty UE – przedsiębiorstwo miało podpisany(e) kontrakt(y) w 7.PR lub w innych Funduszach Europejskich. Przy ocenie innowacyjności rynkowej pod uwagę brana była dynamika sprzedaży, dynamika eksportu, dynamika zatrudnienia oraz ocena jakościowa najbardziej innowacyjnego produktu/usługi. Eksport – wartość sprzedaży na eksport (Formularz F-01/I-01 w 2007 r. Cz. I Dz. 1 poz. 03) lub dane z ankiety MSN INE PAN. Zmiana eksportu – jest to relacja zmiany sprzedaży na eksport w 2007 r. do roku poprzedniego, do sprzedaży na eksport w 2006 r., wyrażona w procentach. Zatrudnienie – liczba pracowników (stan w końcu okresu sprawozdawczego) (Formularz F-01/I-01 w 2007 r. Cz. I Dz. 1 Dane uzupełniające poz. 79) lub z bazy INE PAN, lub dane z ankiety MSN INE PAN. Zmiana zatrudnienia – jest to relacja zmiany liczby pracowników w 2007 r. do roku poprzedniego, do liczby pracowników w 2006 r., wyrażona w procentach.

Objaśnienia oznaczeń literowych w kolumnach innowacyjność rynkowa, innowacyjność procesowa, nakłady na działalność innowacyjną (maksimum 20 punktów): Jeżeli 2 spośród 3 wskaźników dynamiki były większe bądź równe od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 15 punktów. Jeżeli 1 spośród 3 wskaźników dynamiki był większy bądź równy od ich median wartości – 10 punktów.

270

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Jeżeli 2 lub 3 wskaźniki dynamiki były mniejsze od median – 5 punktów. Jeżeli brak było danych dla wszystkich wartości – 0 punktów. Ocena jakościowa najbardziej innowacyjnego produktu/usługi – od 1 do 5 punktów a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów. A – 16 i więcej punktów B – 11 – 15,99 punktów C – 1 – 10,99 punktów N – brak danych dla wszystkich wartości Przy ocenie innowacyjności procesowej pod uwagę brane były: ROA w 2007 r., dynamika ROA, udział nakładów inwestycyjnych w nakładach na działalność innowacyjną ogółem. ROA (stopa zwrotu netto na aktywach) – jest to relacja wyniku finansowego netto (dodatniego) do aktywów razem, wyrażona w procentach [Formularz F-02 w 2007 Cz. II (Dz. 2 poz. 65 minus 66/Dz. 1 kol. 2 poz. 75)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN. Dynamika ROA – liczona jako relacja zmiany wskaźnika ROA w 2007 r. do roku poprzedniego, do wskaźnika ROA w 2006 r., wyrażona w procentach. Udział nakładów inwestycyjnych na środki trwałe w nakładach na działalność innowacyjną ogółem – jest to udział nakładów inwestycyjnych na środki trwałe w nakładach na działalność innowacyjną ogółem, wyrażony w procentach Formularz PNT-02 za rok 2007 [Dz. 3 w. 07/w. 01)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN. Przy ocenie nakładów na działalność innowacyjną pod uwagę brane były: działalność B+R, działalność B+R/sprzedaż, działalność B+R/działalność innowacyjna ogółem. Działalność B+R/działalność innowacyjna ogółem – udział działalności B+R w nakładach na działalność innowacyjną ogółem, wyrażony w procentach Formularz PNT-02 za rok 2007 [Dz. 3 w. 02/w. 01)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN. Patenty (maksimum punktów 20) – objaśnienia: Patenty krajowe – w przypadku 1 patentu przedsiębiorstwo otrzymuje 5 punktów; powyżej 1 patentu – 10 punktów. Patenty zagraniczne (europejskie lub amerykańskie) – 15 punktów. W przypadku, gdy przedsiębiorstwo miało zarówno patenty krajowe, jak i zagraniczne punkty zostały tylko przydzielane za patenty zagraniczne. Ocena jakościowa najbardziej innowacyjnego produktu/usługi od strony zgłoszeń patentowych – od 1 do 5 punktów a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów.

Objaśnienia oznaczeń literowych: A – 16 i więcej punktów B – 11 – 15,99 punktów C – 1 – 10,99 punktów N – brak danych dla wszystkich wartości Kontrakty UE (suma punktów – maksimum 25) – objaśnienia: A – 15 i więcej punktów B – 11 – 14,99 punktów C – 1 – 10,99 punktów N – brak danych dla wszystkich wartości

SŁOWNIK DO LISTY 500 NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE... 271

Liczba punktów dla podpisanych kontraktów w 7.PR UE wyniosła: 15 punktów za 4 kontrakty i więcej 10 punktów za 2 – 3 kontrakty 5 punktów za 1 kontrakt 0 punktów za brak kontraktu Liczba punktów dla kontraktów w innych Funduszach Europejskich: 5 punktów za 1 lub więcej kontrakt z innych Funduszy Europejskich 0 punktów za brak kontraktów Przedsiębiorstwa, które miały podpisane kontrakty w 7.PR UE mogły maksymalnie uzyskać 20 punktów. W przypadku braku danych z ankiety MSN INE PAN – dane pochodzą z formularzy statystycznych PNT albo z bazy danych INE PAN. Jeżeli przedsiębiorstwa uzyskiwały taką samą ilość punktów to kolejność ich uzależniona była od nakładów na działalność B+R w 2007 r., następnie nakładów na działalność B+R w 2006 r., następnie dynamiki przychodów ze sprzedaży 2007/2006, a następnie dynamiki przychodów ze sprzedaży 2006/2005. Opracowali: Tadeusz Baczko, Ewa Krzywina, Marek Szyl

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw Nazwa przedsiębiorstwa ABB Sp. z o.o. ABG S.A., GK ABMSOLID S.A., GK ADAMED Sp. z o.o. Advanced Digital Broadcast Polska Sp. z o.o. AGROPHARM S.A. ALCHEMIA S.A., GK ALFA Systems Sp. z o.o. ALMA S.A. ALSTOM Sp. z o.o. ALUMAST S.A. ALUPROF S.A. Aluship Technology Sp. z o.o. Amcor Rentsch Polska Sp. z o.o. AMICA Wronki S.A., GK Andoria‑Mot Sp. z o.o. Andrychowska Fabryka Maszyn S.A. ANGA Uszczelnienia Mechaniczne Sp. z o.o. Apator Rector Sp. z o.o. I APATOR S.A. APERA Sp. z o.o. APLISENS S.A., GK APS Energia Sp. z o.o. AQUA S.A. ArcelorMittal Poland S.A. II ARCHIMEDES S.A. ARINSTEIN Polska Sp. z o.o. ASCOR S.A. ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o. ASSECO Poland S.A., GK ASSECO Slovakia S.A., GK ASTEC Sp. z o.o. ASTROMAL Sp. z o.o. ATENA Usługi Informatyczne i Finansowe Sp. z o.o. ATM Grupa S.A., GK ATM S.A., GK ATON‑HT S.A. ATRA Sp. z o.o. ATREM S.A., GK AUTOLIV Poland Sp. z o.o. AUXILIUM Kancelaria Biegłych Rewidentów S.A. AVIO POLSKA Sp. z o.o. BALTON Sp. z o.o. BARLINEK S.A., GK Becker‑Warkop Sp. z o.o.

Miejsce na Liście 500 1 82 127 29 164 358 100 466 390 205 105 220 414 374 175 451 228 234 457 4 469 103 465 258 116 74 266 206 54 128 272 47 357 212 58 83 6 252 104 235 119 18 371 208 301

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw

BEELC Polska Sp. z o.o. BELVEDERE S.A., GK BETACOM S.A. BioInfoBank Sp. z o.o. BIOMED Wytwórnia Surowic i Szczepionek Sp. z o.o. BIOTON S.A., GK BIOWET Puławy Sp. z o.o. BIPROMET S.A., GK BIPROTECH Sp. z o.o. Biuro Projektów i Zastosowań Systemów Informatycznych MICROSYSTEM Sp. z o.o. Biuro Projektów KOKSOPROJEKT Sp. z o.o., GK Biuro Studiów i Projektów Energetycznych ENERGOPROJEKT‑POZNAŃ S.A. BLACK POINT Sp. z o.o. BLStream Sp. z o.o. Boart Longyear Sp. z o.o. Bolesław Recycling Sp. z o.o. BOLOIL S.A. BOMADEK Sp. z o.o. BOMBARDIER TRANSPORTATION (ZWUS) POLSKA Sp. z o.o. BORYSZEW S.A., GK BOT Elektrownia Opole S.A. BP TECHEM S.A. BSH Sprzęt Gospodarstwa Domowego Sp. z o.o. BUMAR Sp. z o.o. Canal Plus Cyfrowy Sp. z o.o. CEMAL Sp. z.o.o. CENTROZŁOM Wrocław S.A. Centrum Badawczo‑Wdrożeniowe UNITEX Sp. z o.o. Centrum Leczenia Oparzeń Centrum Naukowo‑Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej RADWAR S.A. Centrum Techniki Okrętowej S.A. Centrum Technologii Mobilnych MOBILTEK Sp. z o.o. Ceramika Nowa Gala S.A., GK CERSANIT S.A. CIECH S.A. GK City Interactive S.A. CMG KOMAG ComArch S.A. COMP S.A., GK CTL Logistics S.A., GK Cyfrowy Polsat S.A., GK Delphia Yachts Kot S.J. III DFM ZANAM LEGMET Sp. z o.o. DGA S.A., GK DGT Sp. z o.o. DIVICOM S.A., GK DRESSTA Sp. z o.o., GK DS SMITH POLSKA S.A. eCARD S.A.

273

482 132 98 470 230 85 77 113 341 185 418 415 385 194 404 248 157 291 30 173 315 221 366 382 302 215 412 347 51 13 166 265 263 270 84 268 12 40 87 384 218 362 237 177 71 181 329 118 179

274

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

ELDOS Sp. z o.o. ELECTROLUX Poland Sp. z o.o. ELEKTROBUDOWA S.A. Elektromontaż Poznań S.A. Elektromontaż‑Rzeszów S.A., GK ELEKTROTIM S.A. Elektrownia RYBNIK S.A. ELGO Lighting Industries S.A. ELMILK Sp. z o.o. EMES MINING SERVICE Sp. z o.o. EMO‑FARM Sp. z o.o. ENERGO‑EKO‑SYSTEM Sp. z o.o. ENERGOINSTAL S.A., GK ENERGOMAR – NORD Sp. z o.o. EnergoProjekt‑Katowice S.A. ENERSYS Sp. z o.o. ENTE Sp. z o.o. ERG S.A., GK ESAProjekt Sp. z o.o. EUROAFRICA Linie Żeglugowe Sp. z o.o., GK EUROFAKTOR S.A., GK EUROMETAL H.K.P. S.A. Fabryka Aparatury Elektrycznej EMA‑ELFA Sp. z o.o. Fabryka Aparatury i Urządzeń FAMET S.A., GK Fabryka Dywanów AGNELLA S.A. Fabryka Elektrofiltrów ELWO S.A. Fabryka Farb i Lakierów ŚNIEŻKA S.A., GK Fabryka Kotłów RAFAKO S.A. Fabryka Maszyn FAMUR S.A., GK Fabryka Maszyn GLINIK S.A. Fabryka Maszyn Górniczych PIOMA S.A. Fabryka Maszyn i Urządzeń FAMAK S.A. Fabryka Obrabiarek RAFAMET S.A. Fabryka Okuć Meblowych STALMOT Sp. z o.o. Fabryka Osprzętu Samochodowego POLMO Łódź S.A. Fabryka Parafin NAFTOWAX Sp. z o.o. Fabryka Sprzętu Okrętowego MEBLOMOR S.A. Fabryka Wodomierzy POWOGAZ S.A. Fabryka Wsporników EUR NEPA Sp. z o.o. Fabryka Zmechanizowanych Obudów Ścianowych FAZOS S.A. Fabryki Sprzętu i Narzędzi Górniczych Grupa Kapitałowa FASING S.A., GK FAM S.A., GK FAMA Sp. z o.o. FAMAD – Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłowych Sp. z o.o. FAP Pafal S.A. FERROSTAL Łabędy Sp. z o.o. FERRUM S.A., GK FES & Glob Tech Centrum Sp. z o.o. FIAT AUTO POLAND S.A. Firma Ortopedyczna MEDORT S.A., GK

81 142 9 217 247 134 359 475 450 383 375 476 298 336 460 389 402 331 467 317 126 453 356 219 299 344 65 52 31 80 187 293 22 313 120 496 159 379 479 269 245 276 441 8 311 364 124 131 14 380

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw

275

Firma ROLESKI Marek Roleski Sp.j. IV FMBiL Bumar‑Fablok S.A. FPiU Bison‑Bial S.A. FROSTA Sp. z o.o. Gastropol Group Sp. z o.o. GE POWER CONTROLS POLSKA Sp. z o.o. GEA Technika Cieplna Sp. z o.o. GEMIUS S.A. GERLACH S.A. GESTIND Poland Sp. z o.o. GLOB‑PROFIL S.A. Grontmij Real Estate Polska Sp. z o.o. Grupa Can Pack S.A., GK Grupa Kapitałowa GlaxoSmithKline Pharmaceuticals S.A. Grupa KĘTY S.A., GK Grupa Kolastyna S.A., GK Grupa LOTOS S.A. HANPLAST Sp. z o.o. HECKMANN Polska Sp. z o.o. HJ Heinz Polska S.A. HK Zakład Automatyzacji Sp. z o.o. Hodowla Roślin Szelejewo Sp. z o.o., GK HSK DATA Ltd. Sp. z o.o. HTL‑Strefa S.A. Huta BATORY Sp. z o.o. Huta Łabędy S.A., GK Huta Szkła Gospodarczego IRENA S.A., GK HUTMEN S.A., GK HYDROGEOTECHNIKA Sp. z o.o. HYDROMEGA Sp. z o.o. Hydro‑Vacuum S.A., GK ICSO CHEMICAL PRODUCTION Sp. z o.o. IMP COMFORT Sp. z o.o. IMPEXMETAL S.A., GK Inco‑Veritas S.A., GK Infovide‑Matrix S.A. INMET‑HYDRO Sp. z o.o. INNOVA S.A. Innowacja Polska Sp. z o.o. Innowacyjne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe POLIN Sp. z o.o. INOTEL S.A. INSTAL Kraków S.A., GK INSTALEXPORT S.A., GK INSTAL‑PROJEKT Gawłowscy, Ścierzyńscy Sp.j. INTERCON Sp. z o.o. International Tobacco Machinery Poland Ltd. Internet Group S.A., GK INVICTA Sp. z o.o. ISD Huta Częstochowa Sp. z o.o. ISPOL Sp. z o.o.

387 153 333 287 294 424 225 275 231 203 458 405 277 20 57 183 28 284 393 160 305 292 370 44 101 361 325 256 188 39 239 355 407 174 376 95 222 36 464 76 78 102 202 151 471 321 94 69 49 433

276

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

ITTI Sp. z o.o. IZCh Soda Mątwy S.A., GK JAROMA S.A., GK Jastrzębska Spółka Węglowa S.A., GK JOPPOL Wojciech i Jacek Jopp Sp.j. K2 Internet S.A., GK KAN J. Kaczan Sp.j. KAPENA S.A. Katowicki Holding Węglowy S.A., GK KGHM CUPRUM Sp. z o.o. – Centrum Badawczo‑Rozwojowe KGHM ECOREN S.A. KGHM Polska Miedź S.A., GK KH KIPPER Sp. z o.o. KLIMAPOL Sp. z o.o. KLIMAWENTEX Sp. z o.o. KOELNER S.A., GK KOLTRAM Sp. z o.o. Kompania Węglowa S.A., GK KOMPUTRONIK S.A. KOMSTER Sp. z o.o. Kopalnia Węgla Brunatnego TURÓW S.A. Kopalnia Węgla Kamiennego KAZIMIERZ‑JULIUSZ Sp. z o.o. KOPEX S.A., GK Krakowskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa S.A. KROSGLASS S.A. Kuźnia Glinik Sp. z o.o. GK Kwazar Corporation Sp. z o.o. LAKMA STREFA Sp. z o.o. LEAR CORPORATION POLAND Sp. z o.o. LfC Sp. z o.o. LOTOS Jasło S.A., GK V LPP S.A., GK LSI Software S.A. LUBAWA S.A. Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., GK LUMEL S.A. LUVENA S.A. Łódzkie Zakłady Metalowe LOZAMET Sp. z o.o. Maciej Kowalski Specjalistyczny Zakład Tapicerstwa Komunikacyjnego TAPS MACROLOGIC S.A., GK Makarony Polskie S.A. MAKRUM S.A. MALOW Spółka z o.o. Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. MB‑PNEUMATYKA Sp. z o.o. MCX Systems Sp. z o.o. MDH Sp. z o.o. VI Med & Life Sp. z o.o. MEDICALGORITHMICS Sp. z o.o. MEDICUS Aparatura i Instrumenty Medyczne Maciej Mazur Marek Mazur Sp.j.

391 487 274 428 35 193 480 431 327 250 25 312 199 144 195 93 135 434 125 201 436 367 41 141 429 261 310 155 114 10 463 192 90 64 169 117 17 498 443 86 337 191 236 459 490 435 346 395 60 280

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw

Mennica Polska S.A. MERCOR S.A., GK Metal Union Sp. z o.o. METALBARK PP‑U METALODLEW S.A., GK Metro Warszawskie Sp. z o.o. Microtech International Sp. z o.o. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne S.A. w Krakowie Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków‑Balice Sp. z o.o. MIKROMA Sp. z o.o. MINOVA‑EKOCHEM S.A. MOKATE S.A. Mondi Packing Paper Świecie S.A., GK Morska Stocznia Remontowa S.A. Mostostal Zabrze – Holding S.A., GK MOSTOSTAL‑EXPORT S.A., GK MPC‑MCO Sp. z o.o. MPWiK Kraków S.A. MTC Polska Sp. z o.o. NAFTOBUDOWA S.A., GK NEPENTES S.A. NETIX Skrzypczyński, Krzysztofowicz Sp.j. Noma 2 Sp. z o.o. NOVITA S.A., GK NOVITUS S.A. NOVOL Sp. z o.o. Nowy Styl Sp. z o.o., GK Odlewnie Polskie S.A. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Radomsku OLE S.A. OLIVA Sp. z o.o. Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o., GK VII OPOCZNO S.A., GK OPTEAM S.A. Optopol Technology S.A., GK OPUS Sp. z o.o. ORACLE Polska Sp. z o.o. ORLEN ASFALT Sp. z o.o. OSOWAPLAST J i S Kobierscy Sp.j. Otwarty Rynek Elektroniczny S.A. P.Z. HTL S.A. PACK PLUS Sp. z o.o. Sp. k. PANMAR Sp.j. PBG Sp. z o.o., GK PBP Optel Sp. z o.o. PBS DGA Sp. z o.o. PC Guard S.A., GK PCC Rokita S.A., GK

277

15 59 70 238 189 295 24 499 409 323 289 343 249 306 368 353 99 326 411 430 226 109 196 180 33 354 92 38 309 129 290 340 419 110 408 162 68 165 242 445 483 232 377 108 416 267 400 152 401 423

278

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

PETRO CARBO CHEM S.A. PGE Elektrownia Turów S.A. PGE Polska Grupa Energetyczna S.A., GK PGNIG S.A., GK PHARMENA S.A. PIW Complex Sp. z o o. PKN Orlen S.A., GK PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. PLAST‑BOX S.A., GK PLIVA Kraków S.A. Pojazdy Specjalistyczne Zbigniew Szczęśniak Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz S.A. POLDANOR S.A. POLFARMEX S.A. Polifarb Cieszyn‑Wrocław S.A. Polimex‑Mostostal S.A., GK POLLENA‑AROMA Sp. z o.o. Pol‑Mot Warfama S.A., GK POLPHARMA S.A., GK Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. Polskie Młyny S.A., GK Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. Południowy Koncern Energetyczny S.A., GK PONAR Wadowice S.A. Poszukiwania Naftowe Diament Sp. z o.o. POWEN S.A. Poznańskie Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego Poznań S.A. PPH Prymat Sp. z o.o., GK PPHU DUDA‑BIS Sp. z o.o. PPKiUG Kruszgeo S.A. PPW ARAJ Sp. z o.o. PRD Lubartów S.A., GK PRESS‑GLAS S.A. Morska Agencja Gdynia Sp. z o.o. PRINTY POLAND COLOP Polska Sp. z o.o. PROCHEM S.A., GK PRODAK KOSMETIK Sp. z o.o. PROFIm Sp. z o.o. PROGRESS ECO S.A. PROMOTECH Sp. z o.o. PRONAR Sp. z o.o. PROZAP Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo ARKOP Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Budownictwa Elektroenergetycznego ELBUD – Gdańsk S.A. Przedsiębiorstwo Budownictwa Elektroenergetycznego ELBUD w Katowicach Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Malborku Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne JELFA S.A. Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Okoniewscy VETOS‑FARMA Sp. z o.o.

348 48 223 176 210 468 286 253 350 308 397 3 427 448 388 130 426 178 244 168 23 417 283 454 440 133 147 381 322 349 446 213 282 455 339 271 121 320 279 21 150 332 209 273 111 198 278 500 462 154

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwo Hydrauliki Siłowej HYDROTOR S.A., GK Przedsiębiorstwo INTERMAG Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Inżynierii Środowiska EkoWodrol Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Produkcji Elementów Budowlanych KONTENER Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Produkcji Farmaceutycznej HASCO – LEK S.A. Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe ATUT Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Handlowe UTEX Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Remontowe Energetyki ENERGOSERWIS S.A. Lubliniec Przedsiębiorstwo Produkcyjno‑Usługowe INTERMET Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Sprzętu Ochronnego MASKPOL S.A. Przedsiębiorstwo Usługowo‑Handlowo‑Produkcyjne AMBIT Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Usługowo‑Techniczne GRAW Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Wdrożeniowo‑Produkcyjne NEEL Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe VET‑AGRO Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Przemysłowe Centrum Optyki S.A. Przeróbka Plastyczna Na Zimno – BAILDON Sp. z o.o. PTK Centertel Sp. z o.o. PZF Polfa S.A. Quantum Software S.A. QUARTZ S.A. QUINTO Sp. z o.o. RADMOR S.A. RADPOL S.A. Rafineria Nafty GLIMAR S.A. Rafineria Nafty JEDLICZE S.A., GK Rafineria Trzebinia S.A., GK RELPOL S.A., GK REMAG S.A. RESTAURO Sp. z o.o. REWA Sp. z o.o. Rodan Systems S.A. Rokita Energetyka Sp. z o.o. Rybnicka Fabryka Maszyn RYFAMA S.A. Safety At Sea Ltd Oddział w Polsce Sandvik Mining & Construction Sp. z o.o. Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego STOMIL SANOK S.A., GK Sanwil Holding S.A., GK SATEL S.A. SAUR NEPTUN Gdańsk S.A. Seaking Poland Sp. z o.o. Seco/Warwick S.A., GK SELENA FM S.A., GK SEMICON Sp. z o.o. SIEMENS Sp. z o.o. SIGMA S.A. SIPMA S.A. SITECH Sp. z o.o. SKS PIPES Kańczuga Sp. z o.o. Sławski Zakład Przetwórstwa Mięsa i Drobiu BALCERZAK I SPÓŁKA Sp. z o.o.

279

136 316 439 485 233 422 360 19 26 115 342 396 481 190 122 11 53 241 378 63 449 373 16 62 477 491 437 254 488 386 148 89 438 474 472 214 43 97 413 314 494 45 288 106 172 112 34 167 146 425

280

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Soda Polska Ciech Sp. z o.o. SOFTWARE MIND S.A. Solaris Bus & Coach S.A. SOLBET Sp. z o.o. SONEL S.A. SPETECH Sp. z o.o. STABILATOR Sp. z o.o. STALFA Sp. z o.o. StatSoft Polska Sp. z o.o. Stocznia Gdynia S.A. StoGda Ship Design & Engineering Sp. z o.o. Stołeczne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. Stump – Hydrobudowa Sp. z o.o. Swissmed Centrum Zdrowia S.A., GK SYGNITY S.A., GK SYNTHOS S.A., GK Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii Sp. z o.o. TABOR SZYNOWY Opole S.A. TALEX S.A. TECHNOKABEL S.A. Telefonia Dialog S.A. Telekomunikacja Polska S.A. Telewizja Polska S.A. Telewizyjna Korporacja Partycypacyjna S.A., GK TELZAS Sp. z o.o. TETA S.A. TFP Sp. z o.o. Thomson Polkolor Sp. z o.o. Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. TRANSITION TECHNOLOGIES S.A. TUP S.A., GK ULTRATECH Sp. z o.o. URBAN Polska Sp. z o.o. VALVEX S.A., GK VECTOR Sp. z o.o. Verax Systems Sp. z o.o. VIGO System S.A. Volkswagen Poznań Sp. z o.o. Wadim Plast Sp.j. Walcownia Metali Dziedzice S.A. WANDALEX S.A., GK Warmińsko‑Mazurskie Przedsiębiorstwo Drogowe Sp. z o.o. Warszawskie Zakłady Radiowe RAWAR S.A. WAS WIETMARSCHER Polska Sp. z o.o. WASKO S.A., GK WESOB Sp. z.o.o. WIELTON S.A., GK Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., GK Wytwórnia Części Samochodowych KOMETAL Sp. z o.o. Wytwórnia Filtrów PZL‑SĘDZISZÓW S.A.

398 345 79 139 66 145 281 216 484 486 304 324 197 406 123 137 170 140 200 27 432 186 372 352 55 56 211 297 171 158 262 403 240 447 369 392 7 251 444 421 182 75 478 410 67 338 61 264 363 442

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw

Wytwórnia Podkładów Strunobetonowych STRUNBET Sp. z o.o. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL‑Rzeszów S.A. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL‑ŚWIDNIK S.A. Wytwórnia Wyrobów Papierowych WORWO Sp. z o.o. Zabrzańskie Zakłady Mechaniczne S.A., GK Zakład Elektroniki Górniczej ZEG S.A., GK Zakład Energetyczny Łódź – Teren S.A. Zakład Materiałów Ceramicznych ZMC Sp. z o.o. Zakład Mechaniczny MESTIL Sp. z o.o. Zakład Produkcji Automatyki Sieciowej S.A. Zakład Produkcji Opakowań TARNOPAK Sp. z o.o. Zakład Urządzeń Gazowniczych GAZOMET Sp. z o.o. Zakłady Automatyki POLNA S.A. Zakłady Azotowe ANWIL S.A., GK Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A. Zakłady Azotowe Puławy S.A. Zakłady Azotowe w Tarnowie‑Mościcach S.A., GK Zakłady Chemiczne ALWERNIA S.A. Zakłady Chemiczne ORGANIKA‑SARZYNA S.A. Zakłady Chemiczne ZACHEM S.A., GK Zakłady Farmaceutyczne POLFA‑ŁÓDŹ S.A. Zakłady Górniczo‑Hutnicze BOLESŁAW S.A. Zakłady Jajczarskie OVOPOL Sp. z o.o. Zakłady Koksownicze Zdzieszowice Sp. z o.o. Zakłady Lentex S.A. Zakłady Lniarskie ORZEŁ S.A. Zakłady Magnezytowe ROPCZYCE S.A., GK Zakłady Mechaniczne TARNÓW S.A. Zakłady Metalurgiczne SILESIA S.A., GK Zakłady POLCONTACT Sp. z o.o. Zakłady Pomiarowo‑Badawcze Energetyki ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej ZAPEL S.A. Zakłady Przemysłu Cukierniczego MIESZKO S.A. Zakłady Sprzętu Instalacyjnego POLAM‑NAKŁO S.A. Zakłady Tworzyw Sztucznych ERG w Pustkowie S.A. Zakłady Tworzyw Sztucznych GAMRAT S.A. Zakłady Urządzeń Komputerowych ELZAB S.A., GK Zakłady Urządzeń Kotłowych STĄPORKÓW S.A. Zakłady Urządzeń Technicznych WAMAG S.A. Zamojska Korporacja Energetyczna S.A., GK ZAP Sznajder Batterien Sp. z o.o. Zarząd Morskiego Portu S.A., GK ZATRA S.A. ZCh Siarkopol Sp. z o.o. ZD Echo‑Son S.A. ZDANIA Sp. z o.o. ZDT – KOMAG Sp. z o.o. ZE Dolna Odra S.A., GK ZELMER S.A. ZENTIS Polska Sp. z o.o.

281

334 307 2 163 243 255 456 473 229 156 394 452 184 207 96 46 88 37 319 300 285 32 224 107 399 260 259 420 246 492 204 73 72 318 161 227 91 138 493 365 143 497 461 149 495 335 351 296 5 303

282

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

ZETKAMA S.A. ZMO GÓRBET Sp. z o.o. ZNPW Remag S.A. ZPUE S.A. ZTK Teofilów S.A. Żywiecka Fabryka Sprzętu Szpitalnego FAMED S.A.

257 50 330 42 489 328

Spis tabel Tytuł

Strona

Indeks konkurencyjności międzynarodowej IMD, lata 1999–2003, kraje liczące ponad 20 milionów mieszkańców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Indeks konkurencyjności międzynarodowej IMD w 2006 r. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Indeks konkurencyjności WEF w latach 2007–2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Innowacyjność Polski w 2007 roku na tle wybranych krajów UE . . . . . . . . . . . . .

Czynniki wpływające na poziom konkurencyjności polskiej gospodarki . . . . . . . .

Wyroby wysokiej i średnio wysokiej techniki w handlu zagranicznym firm z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce: porównanie lat 1995 i 2006 (mln USD i %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Liczba zatrudnionych w działalności B+R w ekwiwalencie pełnego czasu pracy (EPC) w latach 1985–2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nakłady ogółem na działalność B+R na 1 pracownika naukowo‑badawczego w latach 1988 i 1994–2002 (w tys. zł.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Liczba studentów na 10 tys. ludności w wybranych krajach w latach 1990–2006 62 Niektóre wskaźniki dotyczące pozycji Polski w EU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych w latach 2004–2007 (ceny bieżące w mln zł) oraz ich struktura wojewódzka (w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Korelacja nakładów i wyników działalności B+R (korelacja Pearsona) . . . . . . . . .

Uprawy transgeniczne na świecie w latach 2000–2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Liczba zgłoszeń wynalazków w trybie krajowym oraz w trybie międzynarodowym PCT, które weszły w fazę krajową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Liczba decyzji o udzieleniu praw wyłącznych na wynalazki . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Udzielone patenty w 2007 r. – procentowo wg działów techniki, zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Patentową (MKP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Krajowe wynalazki i wzory użytkowe zgłoszone w Polsce oraz udzielone patenty i prawa ochronne w 2007 r. – wg województw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Zestawienie patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP polskim podmiotom gospodarczym w 2007 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Rentowność netto przychodów w przedsiębiorstwach innowacyjnych na tle sektora przedsiębiorstw ogółem (%) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Rentowność i produktywność najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w latach 2007 i 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

284

SPIS TABEL

Przedsiębiorstwa o najwyższym poziomie rentowności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Średnie wykazywane nakłady na B+R przedsiębiorstw GPW (KZPR netto) na koniec danego okresu. Porównanie średnich w szeregu czasowym 2005–2007 oraz w układzie trzech kolejnych badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 Struktura zatrudnienia badanej grupy przedsiębiorstw giełdowych na koniec 2007 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 Struktura firm innowacyjnych według województw w Polsce w 2007 r. . . . . . . . 197 Nakłady na działalność innowacyjną ogółem w latach 2005–2007 (tys. zł) . . . . . 198 Nakłady na działalność badawczo‑rozwojową w przedsiębiorstwach w latach 2005–2007 (tys. zł) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Zatrudnienie w działalności B+R ogółem w latach 2005–2007 (stan w dniu 31.12.2007) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Nakłady na działalność innowacyjną na pracownika naukowo-badawczego przedsiębiorstw (tys. zł miesięcznie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Nakłady wewnętrzne na działalność B+R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Zatrudnienie w działalności B+R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku . . . 214 Lista najbardziej innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku . . 234 Lista najbardziej innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Lista najbardziej innowacyjnych dużych przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku . 242 Lista innowacyjnych produktów/usług na podstawie ankiet przedsiębiorstw przysłanych w 2008 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

Spis rysunków Tytuł

Strona

Nietechnologiczne innowacje według sektorów jako procent całości firm w układzie krajów w latach 2004–2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Firmy współpracujące w procesie działalności innowacyjnej według wielkości jako procent wszystkich firm w latach 2004–2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Intensywność nakładów na B+R a dynamika sprzedaży firm innowacyjnych inwestujących powyżej 1 miliona zł rocznie w Polsce w 2007 r. . . . . . . . . . .

Wskaźniki ujawnionych przewag komparatywnych w handlu towarami wysokiej i średnio wysokiej techniki realizowanym przez firmy z udziałem kapitału zagranicznego: porównanie lat 1995 i 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nakłady na B+R w stosunku do PKB w latach 1975–2005 . . . . . . . . . . . . . . . . .

Migracje zagraniczne ludności z wykształceniem wyższym na pobyt stały w latach 1981–2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wskaźniki sukcesu 12 nowych państw członkowskich UE w konkursach 7.PR . . .

Nadane stopnie naukowe doktora w Polsce w latach 2006 i 2007 według dziedzin nauki (w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Udział działu NAUKA i działu SZKOLNICTWO WYŻSZE w wydatkach budżetu państwa w latach 1991–2007 (w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Struktura nakładów na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych wg rodzajów działalności innowacyjnej w 2007 r. (w %) . . .

Instytucje pomostowe w Polsce w 2007 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przestrzenne zróżnicowanie aktywności publikacyjnej w Polsce w latach 2001–2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Liczba artykułów z Web of Science w podregionach w latach 2001–2006 . . . . . .

Udział roślin GMO w produkcji rolniczej w Polsce w 2013 r. . . . . . . . . . . . . . . .

Udział odmian GMO w uprawie roślin rolniczych w Polsce w 2013 r. . . . . . . . . .

Porównanie procentowego rozkładu statystycznego podmiotów gospodarki narodowej i procentowego rozkładu firm innowacyjnych pomiędzy województwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Rozkład firm innowacyjnych w zależności od miejsca siedziby . . . . . . . . . . . . . . 147 Liczba inwestorów w B+R na GPW w Warszawie na tle inwestorów w B+R Listy 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w 2007 roku . . . . . . . 167 Udział przedsiębiorstw inwestujących w B+R z GPW na koniec 2007 roku wg sektorów (w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

286

SPIS rysunków

Struktura sektorowa przedsiębiorstw giełdowych wykazujących nakłady na badania i rozwój (KZPR netto) w latach 2005–2007 (w mln zł) . . . . . . . . 170 Czynniki ekonomiczne utrudniające działalność innowacyjną w 2007 r. (w %) . . 174 Czynniki związane z wiedzą utrudniające działalność innowacyjną w 2007 r. (w %) 175 Czynniki rynkowe utrudniające działalność innowacyjną w 2007 r. (w %) . . . . . 177 Kredyty i depozyty dla przedsiębiorstw w Polsce (w mld zł) . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Kredyty dla przedsiębiorstw w Polsce (w % PKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Przyrosty względne kredytów dla przedsiębiorstw (Polska a kraje V4, w %) . . . . 182 Przyrosty względne kredytów dla przedsiębiorstw (Polska a kraje UE-10 spoza grupy V4, w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Istotne źródła finansowania działalności inwestycyjnej dużych przedsiębiorstw wg rang (w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Mniej istotne źródła finansowania działalności inwestycyjnej dużych przedsiębiorstw wg rang (w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Istotne źródła finansowania działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw wg rang (MSP, w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Mniej istotne źródła finansowania działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw wg rang (MSP, w %) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Rynek funduszy venture capital/private equity (vc-pe) w wybranych krajach (w % PKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Bilans handlu wyrobami wysokiej techniki w latach 2003, 2006, 2007 (w mln zł) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

Infomacja o Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN

Pałac Staszica, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa inepan@inepan.waw.pl, http://www.inepan.pl

nstytut Nauk Ekonomicznych jest instytutem badawczym Wydziału I Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk. Został utworzony na podstawie uchwały Prezydium PAN z dnia 10 grudnia 1980 r., zatwierdzonej przez Prezesa Rady Ministrów dnia 5 stycznia 1981 r. Osobowość prawną uzyskał decyzją Prezesa Polskiej Akademii Nauk z dnia 7 października 1999 r. Najważniejszym zadaniem INE PAN jest prowadzenie badań naukowych w dziedzinie teorii ekonomii i analiz gospodarczych. Instytut zajmuje się również rozwojem kadr naukowych, upowszechnianiem wiedzy ekonomicznej i propagowaniem polskiej myśli naukowej za granicą. Wykonuje zadania powierzone przez Polską Akademię Nauk. Instytut Nauk Ekonomicznych prowadzi badania z zakresu: historii myśli ekonomicznej, polityki gospodarczej, analiz, prognoz i studiów strategicznych dotyczących gospodarki polskiej, analiz gospodarki światowej i integracji europejskiej z uwzględnieniem ich wpływu na rozwój gospodarki Polski, analiz wyników działalności polskich przedsiębiorstw. Wykonuje także ekspertyzy na zlecenie instytucji rządowych i pozarządowych. INE PAN zatrudnia czterdziestu pracowników naukowych pracujących w czterech zakładach: Mikroekonomii, Polityki Gospodarczej, Gospodarki Światowej oraz Ekonomii Instytucji. Wielu pracowników naukowych zajmowało lub zajmuje wysokie stanowiska w Parlamencie, Rządzie, Narodowym Banku Polskim, Komisji Europejskiej oraz Banku Światowym.

288

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Instytut posiada uprawnienia do nadawania stopni doktora, doktora habilitowanego oraz występowania z wnioskiem o nadanie tytułu profesora w zakresie nauk ekonomicznych. Rada Naukowa Instytutu sprawuje funkcje opiniodawcze, doradcze oraz inicjuje kierunki prac naukowych. Przewodniczącym Rady Naukowej jest prof. dr hab. Jerzy Osiatyński. Dyrektorami Instytutu byli: prof. dr hab. Józef Pajestka (1981–1990), prof. dr hab. Cezary Józefiak (1990–1993), prof. dr hab. Marek Belka (1993–1996), prof. dr hab. Urszula Grzelońska (1996–1999), dr hab. Zbigniew Hockuba, prof. UW (1999–2005). Obecnie funkcję tę pełni prof. dr hab. Leszek Jasiński, jego zastępcą ds. naukowych jest doc. dr hab. Paweł Kozłowski. W ostatnich 9 latach pracownicy Instytutu opublikowali 1412 prac, w tym 90 monografii i opracowań indywidualnych oraz 664 artykuły i rozdziały w książkach. INE PAN prowadzi także ożywioną działalność seminaryjną, w ostatnich 8 latach odbyło się 139 seminariów i konferencji naukowych z udziałem wielu naukowców, praktyków gospodarczych oraz przedstawicieli Rządu. Instytut od 2002 roku prowadzi Studium Doktoranckie. W 2007 r. uruchomił studia podyplomowe w zakresie rachunkowości, w 2008 roku studia Executive MBA, zarządzania zasobami ludzkimi, a także we współpracy z NBP studia podyplomowe bankowości centralnej i polityki pieniężnej dla dziennikarzy. Instytut wydaje także własne czasopismo – kwartalnik „Studia Ekonomiczne”. Instytut posiada 1 kategorię dla grupy jednostek jednorodnych N3 „Nauki społeczne, ekonomiczne i prawne” – według wykazu ustalonego przez Komisję Badań na rzecz Rozwoju Nauki Rady Nauki (pozycja nr 6 na liście) w dniu 30 czerwca 2006 roku oraz 14 grudnia 2006 roku.

Badania INE PAN

ajbardziej spektakularne przejawy działalności Instytutu dotyczą badań z zakresu analiz i prognoz makroekonomicznej sytuacji gospodarki Polski oraz badań nad polskimi przedsiębiorstwami. Są to badania, które poza Instytutem Nauk Ekonomicznych PAN nie są prowadzone w podobnej formie w innych jednostkach naukowych zajmujących się naukami ekonomicznymi. W pierwszym przypadku zespół badawczy monitoruje aktualną sytuację gospodarczą Polski, modeluje ją oraz opracowuje krótkookresowe prognozy podstawowych wielkości makroekonomicznych (na najbliższe dwa kwartały). Wyniki umieszczane są w raporcie INE PAN Gospodarka Polski – Prognozy i Opinie. Przedstawia on sytuację gospodarczą Polski ostatnich sześciu miesięcy, zawiera analizy kondycji poszczególnych sektorów tworzących PKB – gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, sektora rządowego, instytucji finanso-

Informacja o Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN

289

wych. W Raporcie znajdują się także komentarze bieżących wydarzeń gospodarczych, analizy wewnętrznych i zewnętrznych determinant wzrostu gospodarczego oraz spojrzenie na problemy związane z członkostwem Polski w Unii Europejskiej. Raport jest półrocznikiem, ukazuje się od 2002 r., każde jego wydanie jest prezentowane na konferencji naukowej z udziałem znanych ekonomistów i praktyków gospodarczych. Ponadto na przełomie roku zespół ogłasza swoje prognozy dotyczące podstawowych wskaźników makroekonomicznych na rok następny. W ramach prac o charakterze mikroekonomicznym w Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN prowadzone są badania nad polskimi przedsiębiorstwami. Mają długą, ponad 20-letnią tradycję (w Instytucie została opracowana i była publikowana w latach 1984–2005 Lista 500 największych przedsiębiorstw w Polsce) i obecnie koncentrują się na dwóch przedsięwzięciach: Pierwszym jest monitoring zmian efektywności funkcjonowania największych przedsiębiorstw produkcyjnych, usługowych i finansowych. Jest to prowadzone w sposób ciągły badanie nad mikroekonomicznymi fundamentami polskiej gospodarki, obejmujące ok. 80 000 dużych i średnich przedsiębiorstw. Pochodną tych badań jest Lista „Pereł polskiej gospodarki”. Jest to lista wiodących polskich przedsiębiorstw. Ogłoszenie odbywa się podczas uroczystej gali, na której wręczane są statuetki pereł i certyfikaty. Funkcjonuje także „Klub Pereł” grupujący przedsiębiorstwa będące laureatami konkursu. Lista Pereł jest publikowana w anglojęzycznym miesięczniku „Polish Market”. Druga forma badań nad polskimi przedsiębiorstwami – badania innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce jest najmłodszym przedsięwzięciem INE PAN dotyczącym badań mikro, małych, średnich i dużych firm działających w Polsce.

Program badań INE PAN nad innowacyjnością

rogram badawczy nad innowacyjnością polskiej gospodarki został uruchomiony w 2005 r. Jego pośrednim celem jest pobudzenie procesów innowacyjnych w polskiej gospodarce i pokazanie krajowych dokonań w dziedzinie innowacyjności oraz identyfikacja przedsiębiorstw najbardziej zorientowanych na rozwój. Dotychczas ukazały się trzy ogólnopolskie Raporty o innowacyjności gospodarki Polski w 2005, 2006 i 2007 roku opracowane przez grupę ekspertów reprezentujących czołowe ośrodki badawcze prowadzące badania z dziedziny innowacyjności w Polsce. Ośrodki te to oprócz INE PAN i koordynowanej przez niego Sieci Naukowej MSN m.in.: Główny Urząd Statystyczny, Krajowy Punkt Kontaktowy, Narodowy Bank Polski, Naczelna Organizacja Techniczna, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości,

290

RAPORT O INNOWACYJNOŚCI GOSPODARKI POLSKI W 2008 ROKU

Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Politechnika Warszawska, Szkoła Główna Handlowa, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Europejski Viadrina. Redaktorem naukowym wszystkich trzech publikacji był prof. Tadeusz Baczko. Najbardziej interesującym sferę praktyki wynikiem prac badawczych był publikowany w Raportach Ranking 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce, będący pierwszym w historii polskiej gospodarki rankingiem tego typu. Zainteresowanie rankingiem przyjęło konkretną postać: w latach 2005–2007 partnerem projektu był BRE Bank S.A. natomiast partnerem medialnym Gazeta Prawna. W 2005 i 2006 w Gazecie Prawnej publikowano cykl artykułów dotyczących innowacyjności. Ponadto przez trzy lata ukazywały się specjalne dodatki przedstawiające wyniki rankingu najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw. Wręczenie nagród laureatom Kamertonów Innowacyjności w trakcie pierwszej edycji odbyło się podczas uroczystej gali innowacyjności 13 grudnia 2005 r. w Sali Notowań Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. W latach następnych formułę gal innowacyjności rozszerzono, przygotowując spotkania regionalne. Odbyły się one w Gdańsku, Łodzi, Katowicach, Poznaniu, Sopocie i Wrocławiu. W sumie uczestniczyło w nich ok. 2000 osób. Gale Innowacyjności zostały ocenione przez Ministerstwo Nauki jako ważne dokonanie w promocji nauki. Honorowy patronat nad galami objęli przedstawiciele Komisji Europejskiej: w 2006 r. prof. Danuta Hübner – Komisarz w Komisji Europejskiej – odpowiedzialna za politykę re gionalną, a w 2007 r. dr Janez Potočnik – Komisarz odpowiedzialny za politykę naukowo-badawczą. Nad samymi raportami patronat honoro-

Informacja o Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN

291

wy sprawowało Ministerstwo Gospodarki oraz Prezes Polskiej Akademii Nauk. Ewolucji ulegał także sam raport. W drugiej edycji Raportu w roku 2006 została do niego włączona lista najbardziej innowacyjnych produktów i usług. Lista rankingowa zawierała indywidualne oceny innowacyjności przedsiębiorstw oparte o dane ilościowe oraz opinie ekspertów ze świata nauki i przedsiębiorstw odnoszące się do aspektów jakościowych. Załączono także podrankingi: najbardziej innowacyjnych firm mikro, małych i średnich. Ranking pokazywał firmy, które wykazywały się wysoką dynamiką sprzedaży w kraju i na eksport, zdolnością tworzenia miejsc pracy, wprowadzaniem nowych produktów i usług, efektywnością wykorzystania aktywów, nakładami na innowacyjność, uzyskanymi patentami oraz powiązaniami z instytucjami badawczymi w ramach programów europejskich. W edycji 2007 uwzględniono w badaniu ponad 20 tysięcy firm z Krajowego Rejestru Sądowego wykazujące wartości niematerialne i prawne oraz wyniki wspólnych badań z Uniwersytetem Europejskim Viadrina. Kolejnym krokiem było rozszerzenie formuły projektu w roku 2008. Opracowano wówczas 16 raportów regionalnych, oddzielnie dla każdego z województw Polski. Każdy z raportów wojewódzkich zawiera analizy regionalne oraz analizy mikroekonomiczne oraz listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w województwie, podlisty przedsiębiorstw w układzie duże, średnie i małe, listy innowacyjnych produktów i usług w województwie oraz listy ośrodków badawczo-rozwojowych i instytutów naukowych. Ważnym elementem raportów stały się też nowatorskie mapy innowacyjności (dostępne w innej formie także na stronie http://www.inepan.waw.pl/innowacje), przedstawiające przestrzenny rozkład firm innowacyjnych, a wykonane dzięki współpracy z pracownikami Instytutu Kartografii WGiSR UW. Opracowania te są unikatowymi publikacjami przeznaczonymi m.in. dla władz centralnych i regionalnych, w kontekście kształtowania polityki innowacyjnej kraju i regionów. Raporty zostały opublikowane przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych w postaci elektronicznej. Ich oficjalnej prezentacji dokonano na konferencji zorganizowanej przez PAIiIZ w jej siedzibie przy ulicy Bagatela w Warszawie.

Wybrane efekty programu badawczego

fektem badań prowadzonych nad innowacyjnością polskich przedsiębiorstw w latach 2005–2006 było wejście przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN do trzech konsorcjów badawczych prowadzących projekty typu FORESIGHT w latach 2006–2008:

292

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Narodowy Program Foresight Polska

2020 gdzie obok IPPT PAN i PENTOR RI, Instytut Nauk Ekonomicznych wchodzi do konsorcjum koordynującego projekt; konsorcjum ROTMED koordynowanego przez Instytut Biofizyki i Biocybernetyki PAN prowadzącego projekt „System monitorowania i scenariusze rozwoju technologii medycznych w Polsce”; konsorcjum FOREMAT koordynowanego przez Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN i prowadzącego projekt „Scenariusze rozwoju technologii nowoczesnych materiałów metalicznych, ceramicznych i kompozytowych”. Wejście do konsorcjów zaowocowało dalszym poszerzeniem tematyki badawczej, przede wszystkim o elementy dominujące w tematyce każdego z nich, oraz dało także konkretne umiejętności i doświadczenie w zarządzaniu przez Instytut dużymi projektami badawczymi, w tym współfinansowanymi ze środków europejskich (ROTMED i FOREMAT były projektami dofinansowanymi z EFRR w ramach działania 1.4 SPO WKP). Rozwinęła się także współpraca międzynarodwa w zakresie badań nad innowacyjnością. W ramach wieloletniej współpracy z Instytutem Ekonomii Rosyjskiej Akademii Nauk w 2008 roku Instytut opublikował książkę Polska i Rosja na drodze do innowacyjnego rozwoju pod redakcją naukową prof. Joanny Kotowicz-Jawor. O zagadnieniach związanych z innowacyjnością obydwu państw, w tym także i firm, dyskutowano także na posiedzeniu XVII sesji Stałej Komisji Ekonomistów PAN i RAN w 2007 roku oraz podczas wzajemnych wizyt studyjnych. Wspólnie z Siecią Naukową w ramach współpracy z Uniwersytetem Europejskim Viadrina oraz Deutsche Institut für Wirtschaftsforschung (DIW) realizowano w latach 2006–2007 badania nad znaczeniem czynników lokalizacyjnych, a efektywnością i innowacyjnością firm w Polsce i Niemczech Wschodnich. Efektem współpracy były publikacje w raportach o innowacyjności (regionalnych i ogólnopolskim z 2007 roku) oraz w wydawnictwach DIW w Berlinie. Inne rodzaje aktywności międzynarodowych w zakresie innowacyjności to: Instytut Nauk Ekonomicznych PAN został zaproszony jako wykonawca do międzynarodowej sieci European Techno-Economic Policy Support Network – ETEPS AISBL, Instytut został włączony do współpracy z siecią Komisji Europejskiej ERAWATCH, INE PAN także poprzez Sieć Naukową MSN brał udział w projekcie IRIM – Industrial Research Investment Monitoring, w ramach 6. Programu Ramowego Unii Europejskiej.

Informacja o Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN

293

Spośród osiągnięć Sieci Naukowej trzeba wymienić także nawiązywanie kontaktów z kilkudziesięcioma jednostkami zagranicznymi w kontekście składania projektów europejskich, a także konferencje z udziałem wybitnych światowych autorytetów z zakresu metodologii badawczej: z twórcą geometrii fraktalnej prof. Benoit Mandelbrotem oraz dyrektorem NESTI (National Experts on Science&Technology Indicators) w OECD dr Fredem Gaultem. W kontekście zastosowań praktycznych trzeba wymienić współpracę i rozmowy z firmą Market Street Associations z San Francisco w Stanach Zjednoczonych, która działa w rejonie Doliny Santa Clara (Doliny Krzemowej) i zajmuje się m.in. transferem technologii z jednostek badawczych do praktyki gospodarczej. Badania i system stworzony przez INE PAN miałyby stać się częścią tworzonej przez MSA platformy, dzięki której firmy z Doliny Krzemowej będą mogły szukać współpracowników i podwykonawców także i w Polsce. Wysiłki Instytutu zostały także docenione nie tylko od strony merytorycznej, ale także i od organizacyjnej. W latach 2006–2007 na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego prowadzony był program szkoleń „Promocja w Nauce”. Program badań nad innowacyjnością polskiej gospodarki Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN został wyróżniony, jako wzorcowy przykład współpracy nauki, biznesu i mediów. Jako case study był on przedstawiany na szkoleniach, został szczegółowo opisany w broszurze pt. Promocja w nauce oraz w dwujęzycznym folderze Kalejdoskop nauki 2007. Szczegółowy opis projektu jest także dostępny na stronie http://www. promocjanauki.pl, jako przykład skutecznej promocji w nauce i budowy wizerunku. W lipcu 2008 roku Instytut Nauk Ekonomicznych PAN wspólnie z Instytutem Wysokich Ciśnień PAN oraz Gminą Celestynów powołał do życia spółkę komandytową „Park Innowacyjny Celestynów Unipress”. Głównym celem spółki jest budowa na terenie Celestynowa nowoczesnego ośrodka badawczo-wdrożeniowego – Parku Innowacyjnego. Zakres działalności spółki będzie obejmował także przygotowywanie programów komercjalizacji zaawansowanych technologii. Spółka będzie mogła również brać udział w zakładaniu nowych firm, jako partner i inwestor. Naukowym zapleczem parku, poza naukowcami z PAN, będą także akademicy z Politechniki Warszawskiej, Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego, Akademii GórniczoHutniczej oraz Konsorcjum Fotoniki Krótkofalowej. Koszt budowy Parku Innowacyjnego będzie pokryty ze środków krajowych oraz europejskich.

294

Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

Sieć Naukowa „Ocena wpływu działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy” Pałac Staszica, ul. Nowy Świat 72,00-330 Warszawa msn@inepan.waw.pl, http://www.inepan.pl/siec

nstytut Nauk Ekonomicznych PAN jest koordynatorem Sieci Naukowej „Ocena wpływu działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy”. Uruchomienie w lipcu 2003 r. sieci naukowej miało na celu rozpoczęcie działań na rzecz zmniejszenia dystansu Polski w stosunku do najbardziej rozwiniętych krajów świata w sferze badań, rozwoju i innowacyjności. Podjęcie tych działań w formie sieci naukowej miało doprowadzić do znalezienia obszarów, gdzie działania kooperacyjne mogłyby przyczynić się do przyspieszenia procesu zmniejszania tego dystansu. W skład sieci wchodzą placówki o odmiennym profilu działalności naukowej – co umożliwia stworzenie infrastruktury, w tym narzędzi ułatwiających transfer technologii do praktyki gospodarczej oraz rozwój tworzącej ją kadry naukowej celem włączenia się w proces budowy gospodarki opartej na wiedzy. Obecnie w skład Sieci wchodzą cztery instytuty: Instytut Wysokich Ciśnień Polskiej Akademii Nauk, Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Instytut Organizacji Systemów Producyjnych Politechniki Warszawskiej. Ważną częścią aktywności Sieci MSN jest tworzenie powiązań z firmami innowacyjnymi w całej Polsce. Oprócz badań nad innowacyjnością prowadzonych wspólnie z Instytutem Nauk Ekonomicznych PAN aktywność Sieci skupiała się także na pomocy członkom w składaniu wniosków w 7 Programie Ramowym Unii Europejskiej, Programie Operacyjnym „Innowacyjna Gospodarka” realizowanym w latach 2007–2013, jak też pomocy w występowaniu o środki z krajowych grantów. MSN ułatwia członkom Sieci transfer opracowanych w Instytutach technologii do praktyki gospodarczej, głównie poprzez pomoc w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy placówkami badawczymi Sieci a przedsiębiorstwami. Sieć przejawia dużą aktywność międzynarodową, w latach 2004–2007 nawiązano kontakt z 35 instytucjami mającymi siedzibę poza granicami Polski.

Informacja o Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN

295

Sieć organizowała:

seminaria metodologiczne, seminaria prezentujące wyniki badań innych ośrodków, konferencje z udziałem wybitnych światowych autorytetów z zakresu

metodologii (Benoit Mandelbrot, Fred Gault). Sieć Naukowa MSN upowszechnia wyniki badań poprzez wydawnictwa: „Raport o innowacyjności gospodarki Polski”, Biuletyn MSN, MSN Working Papers, Research Bulletin. We współpracy z Instytutem Kształcenia Konsultantów Europejskich z Kalisza Sieć Naukowa MSN prowadzi cykl szkoleń prowadzących do uzyskania tytułu Konsultanta, Eksperta i Audytora Innowacyjności. MSN tworzy sieci eksperckie składające się z naukowców (m.in. ze Szkoły Głównej Handlowej, Politechniki Warszawskiej, Wydziału Ekonomii i Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN, Instytutu Biochemii i Biocybernetyki PAN, Instytutu Wysokich Ciśnień PAN, Narodowego Banku Polskiego i Głównego Urzędu Statystycznego) oraz z praktyków – przedstawicieli przedsiębiorstw reprezentujących najważniejsze sektory gospodarki narodowej.

oprac. M. Baranowski

Zespół autorski ma nadzieję, że opublikowanie Raportu w Europejskim Roku Kreatywności i Innowacji wzmocni społeczny proces tworzenia inicjatyw w obszarze innowacyjności.

RAPORT o innowacyjności gospodarki Polski w 2008 roku

RAPORT 2008

o innowacyjności gospodarki Polski w

roku

redakcja naukowa Tadeusz Baczko

Warszawa, 2009