Księga abstraktów by IKBJ

Interdysycyplinarna Konferencja Badań nad Językiem 20 maja 2017

Księga abstraktów

Spis treści Abstrakty ............................................................................................................................... 3 Sesja referatowa ................................................................................................................ 3 1.

No chodź! – wyrażenie no w mowie dzieci w wieku 3-5 lat. ..................................... 3

Ocena stopnia przyswojenia struktur zdaniowych prostych przez dzieci w wieku od

24 do 40 miesięcy. ......................................................................................................... 3 3.

Tworzenie skróconej wersji Inwentarza Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMIK) przy

użyciu Item Response Theory ........................................................................................ 4 4.

Umiejętność definiowania u dzieci z niedokształceniem mowy pochodzenia

korowego........................................................................................................................ 5 6.

Charakterystyka podsystemu fonologicznego u dzieci z zespołem Downa - aktualny

stan badań ..................................................................................................................... 6 7.

Jak gramatyczne struktury w języku wpływają na percepcję czasu. ........................ 7

Glosolalia - między antropologią a psycholingwistyką. ............................................ 8

Wyrazić to, co niewyrażalne. Język metaforyczny a religijność. .............................. 8

10.

Wydajność czasowa komunikacji - porównanie języka polskiego i polskiego

języka migowego. ........................................................................................................... 9 11.

Możliwe modele literówek i błędów w tekstach polskich. .....................................10

12.

Analiza dyskursu publicznego: obraz imigrantów wobec języka polityki. .............10

13.

Język polskich kulturystów-youtuberów. .............................................................11

Sesja posterowa ...............................................................................................................12 1.

Obserwator czy twórca? Typy i konteksty reprezentacji podmiotu badawczego w

stylu naukowym. ............................................................................................................12 2.

Język jako koncept polityczny - czy arabski w ogóle istnieje?.................................12

Środki perswazyjne w reklamach prasowych magazynów kobiecych z perspektywy

relacji nadawcy i odbiorcy. .............................................................................................13 4.

Metafory a mowa autystyczna ................................................................................14

Abstrakty Sesja referatowa 1. No chodź! – wyrażenie no w mowie dzieci w wieku 3-5 lat. Mariola Białek Uniwersytet Warszawski

Niniejszy referat stanowi próbę przyjrzenia się funkcjonowaniu wyrażenia „no” w mowie dzieci w wieku 3-5 lat. Leksem „no”, mimo opisu, np. K. Ożoga (1985), A. Dobaczewskiego (1991, 1992, 1998), Z. Saloniego (1997), które zostaną przedstawione

wstępnej

części

wystąpienia,

skrzętnie

wymyka

się

jednoznacznemu skategoryzowaniu. „No” to wyrażenie powszechnie stosowane w mowie spontanicznej. Wspomniani wyżej badacze wykazują, że pojawia się ono w tekstach pełniąc różnorodne funkcje, m.in. segmentacji wypowiedzi, wzmocnienia rozkazów, potocznego potwierdzenia. Jednak czy leksem „no” występuje we wspomnianych funkcjach także w wypowiedziach dzieci, które są na etapie rozwoju mowy? W zasadniczej części referatu zaprezentowana zostanie analiza dostępnych w korpusie SPOKES wypowiedzi dzieci, wtedy też przyjrzymy się funkcjom, w jakich one występują. 2. Ocena stopnia przyswojenia struktur zdaniowych prostych przez dzieci w wieku od 24 do 40 miesięcy. Karolina Sindrewicz Uniwesytet Warszawski

Stopień realizacji schematów zdaniowych przez dzieci jest związany z poziomem opanowania poszczególnych podsystemów języka, szczególnie zaś z rozwojem

słownika.

Dziecko

bowiem

stopniowo

przechodzi

realizacji

jednoelementowych (wypowiedzeń nierozczłonkowanych) do struktur coraz bardziej rozbudowanych pod względem treściowym, a co za tym idzie i składniowym. Logopedzi coraz częściej zwracają uwagę na fakt, iż uznane normy rozwoju językowego przestają być adekwatne. Także rozwój systemu skłałdniowego wśród 3

badanych dzieci wydaje się, moim zdaniem, być na niższym poziomie, niż wynikałoby to z uznanych periodyzacji. Potwierdzenie tej hipotezy jest celem moich badań. W tym referacie spróbuję pokazać to, oceniając stopień przyswojenia struktur zdaniowych prostych/podstawowych przez dzieci w wieku 24-40 miesięcy. Do analizy wykorzystuję

materiał

językowy

zebrany

podczas

badań

przesiewowych

przeprowadzonych w trzech warszawskich żłobkach na grupie ponad 160 dzieci. Materiał stanowią wypowiedzi dziecięce produkowane podczas rozmowy swobodnej, odpowiedzi na pytania zadawane przez osoby prowadzące badanie oraz fragmenty opisu obrazków. W wystąpieniu zostaną omówione przykłady realizacji struktury, ukonstytuowanej przez czasownik rysować. 3. Tworzenie skróconej wersji Inwentarza Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMIK) przy użyciu Item Response Theory Marcin Kończyk Uniwersytet Warszawski

The

MacArthur-Bates

Communicative

Development

Inventories

(CDI)

stanowią parę powszechnie używanych kwestionariuszy, służących do oceny rozwoju zdolności komunikacyjnych u dzieci i niemowląt. O ich popularności świadczy fakt ogromnej ilości adaptacji językowych i kulturowych, wśród których znaleźć można przekłady na język albański, koreański czy kiswahili (Dale i Penfold, 2011). Mimo wielu praktycznych zalet korzystania z kwestionariuszy, główną wadą stosowanych obecnie wersji jest ich długość i niezadowalające właściwości psychometryczne. Sposobem na przezwyciężenie wymienionych słabości może stać się stworzenie komputerowej adaptacji testu (Computerized Adaptive Testing) przy wykorzystaniu teorii odpowiadania na pozycje testowe (Item Response Theory). Przeprowadzona w 2015 roku próba zastosowania owej metody dla angielskiej wersji testu przyniosła zaskakująco dobre wyniki, sugerujące możliwość skrócenia kwestionariusza do 25-50 pozycji przy zachowaniu odpowiedniego poziomu oszacowania badanej cechy (Makransky i in. 2015). Dokonanie to stanowi inspirację dla próby stworzenia podobnej, komputerowej adaptacji polskiej wersji CDI – Inwentarza Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMIK), tworzonej obecnie na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego w zespole pod kierownictwem dr Ewy Haman i dr Grzegorza Krajewskiego. W trakcie wystąpienia opisany zostanie proces

tworzenia powyższego narzędzia wraz z przedstawieniem wyników uzyskanych symulacji testowych dla wersji IRMIK-SiZ (Słowa i Zdania). 4. Umiejętność definiowania u dzieci z niedokształceniem mowy pochodzenia korowego. Renata Balcerzak Uniwersytet Warszawski

Celem referatu jest zwrócenie uwagi na trudności w umiejętności definiowania u dzieci z zaburzeniami mowy i języka. W tym celu posłużę się wynikami badań własnych przeprowadzonymi na przełomie 2015/2016r. na czteroosobowej grupie dzieci, między 5-10 r.ż., z niedokształceniem mowy pochodzenia korowego. W celu uzyskania próbek wypowiedzi pacjentów posłużyłam się podtestem "definiowania" z "Testu Słownika Dziecka". Do ich oceny zastosowałam skalę zaprezentowaną w tym narzędziu. Niskie wyniki testu pozwalają wyciągnąć wnioski na temat stopnia ukształtowania umiejętności definiowania, a także jak owe trudności wpływają na proces komunikacji pacjentów z tzw. afazją dziecięcą oraz ich codzienne funkcjonowanie. Dostarczają terapeutom wiedzy, jakie umiejętności językowe i komunikacyjne należy rozwijać i doskonalić w terapii logopedycznej. Na podstawie zebranego materiału przedstawię, w jaki sposób dzieci z wybranym zaburzeniem mowy budują definicje, który sposób tworzenia definicji dominował w wypowiedziach pacjentów oraz jakie błędy popełniali.

5. Znaczenie wieku rozpoczęcia akwizycji w procesie rozwoju językowego osób dwujęzycznych. Sylwia Eymann Universität Greifswald

Temat wielojęzyczności jest bardzo aktualnym zagadnieniem, które inspiruje liczne badania naukowe. Jednym z szeroko dyskutowanych aspektów jest znaczenie wieku rozpoczęcia przyswajania języków dla osiągnięcia długoterminowych i wymiernych korzyści językowych w obu językach (Herschensohn 2007, DeKeyser 2012 i in.). Tą problematyką zajmuje się między innymi polsko-niemiecki zespół naukowców w projekcie „KiBi“, w ramach którego są przeprowadzane badania z udziałem dzieci

polsko- niemiecko dwujęzycznych w wieku od 5 do 12 lat, które mieszkają w Polsce lub w Niemczech i reprezentują typ symultanicznej lub sekwencyjnej dwujęzyczności. Uczestnicy badań są podzieleni na trzy kategorie wiekowe ze względu na czas rozpoczęcia przyswajania drugiego języka. Takie podejście jest uzasadnione chęcią zabrania głosu w debacie na temat krytycznych okresów w procesie przyswajania języków i próbą odpowiedzi na pytanie, kiedy mają one miejsce dla wybranych kategorii gramatycznych (Schönenberger, Sterner& Rothweiler 2013, Rothweiler 2006). Badania uwzględniają zarówno uwarunkowania biologiczne dzieci w kolejnych etapach rozwoju, jak i uwarunkowania społeczne, związane ze statusem (język mniejszości/ większości) i prestiżem języka w danym kraju. Projekt koncentruje się na fenomenach gramatycznych, których użycie wymaga integracji wiedzy o języku i aspektów pragmatycznych, m.in. na argumentach zerowych. Podczas badań zostają wykorzystane takie narzędzia badawcze jak test powtarzania zdań, pytania typu forced-choice, test oceny gramatyczności zdań, test na rozumienie zdań, test MAIN, które pozwalają zbadać rozwój także młodszych dzieci i ocenić nie tylko ich kompetencje gramatyczne, lecz także intuicję i wyczucie językowe. Wyniki

dzieci

dwujęzycznych

będą

zestawione

wynikami

ich

jednojęzycznych rówieśników z Polski i Niemiec. 6. Charakterystyka podsystemu fonologicznego u dzieci z zespołem Downa - aktualny stan badań Karolina Nawrocka Uniwersytet Warszawski

U dzieci z zespołem Downa najbardziej zaburzone są czynności, które w rozwoju osobniczym kształtują się najpóźniej. Jedną z nich jest mowa. Celem wystąpienia jest przedstawienie aktualnego stanu badań na ten temat zaburzeń mowy u dzieci z zespołem Downa oraz próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób są nabywane fonemy przez dzieci z tą wadą oraz jakie wady artykulacyjne są dla

nich

charakterystyczne. Warunki anatomiczne

twarzy

(w tym

aparatu

artykulacyjnego - policzków, języka, warg, podniebienia) dzieci z tej grupy są odmienne i ma to duży wpływ na opanowanie systemu fonologicznego języka polskiego. Mowa dzieci z wadą genetyczną nabywana jest niesamoistnie, przez co dzieci z zespołem Downa do pełnego rozwoju potrzebują nieustannej stymulacji funkcji poznawczych, w tym mowy. W wystąpieniu chciałabym podkreślić ważny 6

aspekt, dość często pomijany w trakcie analizy problemu, czyli współwystępowanie niepełnosprawności intelektualnej. Zestawienie dwóch płaszczyzn – dysfunkcji anatomicznych oraz dysfunkcji intelektualnych - sprawia, że działania logopedyczne mają zakres interdyscyplinarny. Choć w wystąpieniu skupię się na podsystemie fonologicznym dzieci z zespołem Downa, pokażę też, że jednocześnie musimy pamiętać o rozwoju całościowym dziecka. Prezentowane wnioski zostały wysnute w oparciu o własne doświadczenia zawodowe. 7. Jak gramatyczne struktury w języku wpływają na percepcję czasu. Anna Celska Uniwersytet Warszawski

Ludwig Wittgenstein w swoim „Traktacie logiczno-filozoficznymi” pisał, że „granice naszego języka są granicami naszego świata”. Zainspirowana tym twierdzeniem postanowiłam przyjrzeć się relacji między opisem rzeczywistości, a nią samą. Przypadki języków takich jak piraha, czy nuxalk zdają się przekonywać o prawdziwości intuicji Wittgensteina. Ja w niniejszym artykule postanowiłam skupić się tylko na jednym czynniku wspólnym dla otaczającego nas świata i naszego go opisu, a mianowicie na czasie. Z pomocą ankiet przebadałam sposoby odczuwania czasu przez osoby mówiące od urodzenia w jednej grupie po polsku, w drugiej po angielsku. Zdecydowałam się na analizę właśnie tych dwóch języków z racji na znaczące różnice w gramatycznym ujęciu czasu. To, jak mi się zdaje, pozwoliło wyraźniej dostrzec różnice i ewentualne podobieństwa w percepcji rzeczywistości przez użytkowników polskiego i angielskiego. Na koniec warto wspomnieć także o kwestii tego, jak znajomość kilku języków, w wypadku tego artykułu znajomość polskiego i angielskiego, wpływa na zmianę postrzegania czasu. Może jest też tak, że językowe kształcenie się jednostki nie jest już tylko kwestią rozwoju osobistego, ale także przeobrażeniem wizji świata, w którym się żyje.

8. Glosolalia - między antropologią a psycholingwistyką. Adrianna Biernacka Uniwersytet Warszawski

Glosolalię opisuje się zazwyczaj jako rodzaj modlitwy polegającej na wypowiadaniu

ciągu

niezrozumiałych

sylab.

Jest

praktyka

typowa

dla

chrześcijańskich ruchów charyzmatycznych, do których zalicza się między innymi katolicką Odnowę w Duchu Świętym. Przez ostatnie dwa lata prowadziłam w takiej wspólnocie badania etnograficzne, w których skupiałam się na tym, jak ludzie rozumieją te praktyki i w jaki sposób się ich uczą. W ramach referatu skonfrontuję wyniki swoich badań z pracami psycholingwistycznymi na ten temat. Będzie to punktem wyjścia do szerszej refleksji metodologicznej na temat współpracy interdyscyplinarnej i ról, jakie poszczególne dziedziny nauki mogą odgrywać w analizie zagadnień związanych z religijnością. 9. Wyrazić to, co niewyrażalne. Język metaforyczny a religijność. Jan Błoński Uniwersytet Warszawski

Celem wystąpienia jest przedstawienie wyników badań nad związkiem religijności

skłonnością

myślenia

metaforycznego.

Wiele

aspektów

rzeczywistości i dziedzin ludzkiego życia wymyka się prostej werbalizacji. Jednym z nich jest religia – „Bóg”, który z samej swej istoty niedostępny jest „zwykłemu” rozumieniu, czy doświadczenia mistyczne, których w nie da się opowiedzieć ani przekazać. Naturalną potrzebą człowieka jest jednak znalezienie metody, by wyrazić to, co niewyrażalne. Jednym z kluczowych środków konceptualizacji treści mistycznych wydaje się metafora (rozumiana jako „mówienie o jednej rzeczy w kategoriach innej”). Prezentowane badania testowały hipotezę mówiącą, że osoby o dużej intensywności postawy religijnej częściej będą przejawiały spontaniczną tendencję do kończenia zdań w sposób metaforyczny. Wskaźnikiem intensywności postawy religijnej był wynik Skali Intensywności Postawy Religijnej (Prężyna, 1968), a wskaźnikiem tendencji do spontanicznego generowania metafor – wynik Testu Metaforycznych Zdań Niedokończonych (Bartczak, Bokus, 2013). W badaniu udział wzięło 60 studentów. Referat przedstawia metodologię, wyniki badań, ich teoretyczne uzasadnienie oraz dyskusję oraz inspiracje do dalszych poszukiwań badawczych. 8

10. Wydajność czasowa komunikacji - porównanie języka polskiego i polskiego języka migowego. Agata Karaśkiewicz Uniwersytet Warszawski

Problemem

badawczym

niniejszego

referatu

są

różnice

długości

wypowiedzi osób słyszących i posługujących się językiem polskim, oraz Głuchych migających w polskim języku migowym. Przedstawiany problem nie był wcześniej nigdzie opisywany, a zgłębienie go ma na celu określenie, czy polski język migowy jest tak samo wydajną czasowo formą komunikacji, jak język foniczny. Badania zostały przeprowadzone na dwóch grupach - osób słyszących i osób głuchych. Z uwagi na porównawczy charakter badań, członkowie obu grup byli starannie dobrani pod względem wieku, wykształcenia, płci i pochodzenia. Materiał był zbierany na podstawie procedur elicytacyjnych opracowanych przez Pracownię Lingwistyki Migowej Uniwersytetu Warszawskiego na potrzeby stworzenia Korpusu Polskiego Języka Migowego. Elementarną jednostką była narracja oparta na materiale wywoławczym. Podczas analizy otrzymanych wyników, istotnym problemem okazała się długość poszczególnych narracji w obu językach i prędkość przekazu informacji. Użytkownicy języków fonicznych tworzyli mniej zwięzłe, a zarazem bardziej rozbudowane i szczegółowe narracje. Widać to dokładnie w liczbie użytych zdań oraz wyrazów w przeciętnym zdaniu. Dodatkowo to Głusi potrzebowali znacząco mniej czasu na przekazanie tej samej informacji, co słyszący. Oznacza to, że polski język migowy jest przynajmniej tak samo efektywną formą komunikacji, jak język foniczny. Dzięki mnogości artykulatorów, przestrzenności samego języka i możliwości symultanicznego przekazywania informacji, język migowy wydaje się nawet być szybszą i bardziej syntetyczną metodą przekazywania treści. W związku z powyższymi wynikami i wnioskami, można swobodnie stwierdzić, że Polski Język Migowy jest w omawianym obszarze równorzędną formą komunikacji w stosunku do języka polskiego. Podczas referatu zaprezentuję metody zbierania materiału narracyjnego stosowane przez Pracownię Lingwistyki Migowej, omówię otrzymane wyniki badań oraz przedstawię ich analizę i wnioski w omawianym obszarze.

11. Możliwe modele literówek i błędów w tekstach polskich. Szymon Rutkowski Uniwersytet Warszawski

Błędy przy pisaniu, takie jak literówki czy użycie niepoprawnych form, mogą nie tylko utrudniać komunikację i przynosić wstyd piszącemu, ale i utrudniać maszynowe

przetwarzania

języka.

Stąd

czynione

często

założenie,

że

komputerowemu przetwarzaniu podlegają teksty poprawne. Poprawianie błędów to praktyczna funkcjonalność obecna od dawna na przykład w edytorach tekstu; podejście odwrotne, to znaczy przewidywanie możliwych błędów dla prawidłowo sformułowanej wypowiedzi, wydaje się niemal niepodejmowane. Pozwala ono jednak na wyjście od większej ilości informacji poza samą formą podejrzanego czy nieznanego wyrazu. W swojej prac wykorzystuję techniki przetwarzania języka naturalnego

i uczenia

maszynowego

modelowania

prawdopodobieństwa

wystąpienia różnych błędów dla danego tekstu, opierając się na materiale części Narodowego Korpusu Języka Polskiego. Badam zależność błędów od takich czynników, jak gatunek wypowiedzi, cechy morfosyntaktyczne i czysto formalne wyrazu. 12. Analiza dyskursu publicznego: obraz imigrantów wobec języka polityki. Kryspin Bober Uniwersytet Warszawski

Wystąpienie ogniskuje wokół obrazu imigrantów i uchodźców kreowanego przez język polityki, zwłaszcza w kontekście kategorii analitycznych proponowanych przez Laurę Polkowską oraz rozważań odnoszących się do przemocy symbolicznej Pierre'a Bourdieu. Wykorzystana w pracy socjolingwistyczna analiza dyskursu stanowić będzie próbę rozstrzygnięcia, w jaki sposób – tj. przy wykorzystaniu jakich strategii i środków językowych, retorycznych – politycy (elity symboliczne) budują swój stosunek do wskazanych kategorii społecznych. Punkt odniesienia stanowić będzie również krytyczna analiza dyskursu (CDA), w swojej istocie skupiająca się na społecznych nierównościach w dyskursie – wskazaniu strategii produkcji i reprodukcji asymetrii w relacjach władzy i społeczeństwa (zob. Duszak 1998; Fairclough i Wodak 1997;

van

Dijk

1998).

materiał badawczy posłuży

zapis fragmentów

przedwyborczych debat do parlamentu z 2015 roku, w których poruszane były wątki odnoszące się do imigrantów i uchodźców. 10

13. Język polskich kulturystów-youtuberów. Mateusz Derecki Uniwersytet Warszawski

W swoim referacie chciałbym się skupić na analizie językowej i semantycznej filmów z serwisu Youtube, których autorami są m.in.: Warszawski koks, Szelin5000, Szmexy i tym podobni. Podstawowe pytanie brzmi: czym charakteryzuje się socjolekt tej społeczności i jakie są jego najistotniejsze cechy. Czy można go określić mianem połączenia języka potocznego z elementami popularno-naukowego (posługiwanie się przez prezenterów terminologią z zakresu dietetyki, sportów siłowych i aerobowych) oraz czym będzie żargon ludzi chodzących na siłownię. Zwrócę także uwagę na używaną przez tę społeczność leksykę – z naciskiem na zapożyczenia z języka angielskiego – i ogólnie jak prezentuje się ich zasób słownictwa. Równie istotne będzie także zabarwienie ich wypowiedzi: sformułowania emocjonalne, wyrażające zmęczenie czy frustrację, używanie trybu rozkazującego lub przypuszczającego – dlaczego i jakie to pełni funkcje? Konsekwentne wypowiadanie się do widzów w drugiej osobie również zostanie przeze mnie zanalizowane i zinterpretowane. W tym miejscu postaram się wskazać także na ekonomiczność języka wymienionych wcześniej prezenterów, co jest charakterystyczne dla języka Internetu w ogóle. Pod koniec referatu odniosę się jeszcze do opisów obecnych pod filmami głównie pod kątem poprawności językowej w zapisie i postaram się odpowiedzieć na pytanie czy różnią się one znacząco od wypowiedzi ustnych poszczególnych prezenterów.

Sesja posterowa 1. Obserwator czy twórca? Typy i konteksty reprezentacji podmiotu badawczego w stylu naukowym. Magda Borysławska Uniwersytet Warszawski

Celem referatu jest refleksja nad postulatem bezosobowości stylu naukowego osiąganej przez niezaznaczanie przez autora swojej obecności na poziomie tekstu. Podstawowa funkcja językowej wykładni obecności autora w tekście spełniana jest poprzez stosowanie pierwszej osoby liczby pojedynczej (Kowalski, 2015), stąd też samo użycie zaimka osobowego lub dzierżawczego w tekście naukowym bywa niekiedy uznawane za symptom anaukowości. Z drugiej strony depersonalizacja przekazu

nie

powinna

być

postrzegana

jako

gwarancja

obiektywności

antyretoryczności stylu. Cele retoryczne dają się bowiem realizować wieloma środkami językowymi o działaniu wartościującym, np. intensyfikatorami czy stopniowaniem ostrości (Duszak, 2013, s. 43). Ujawnione „ja” może odgrywać rolę przewodnika po tekście (Kowalski, 2015, s. 133), jego producenta lub narratora (Steinhoff, 2007) i nie musi wskazywać na perswazyjną intencję nadawcy. W myśl krytycznej analizy dyskursu (KAD) pozycja badacza nie sprowadza się wyłącznie do roli analityka czy sprawozdawcy. KAD zakłada, że wiedza jest konstruowana społecznie i nie może być uznana za naukową, dopóki nie zostanie uprawomocniona przez instytucję, a badacz, jako reprezentant tej instytucji, jest aktywnym podmiotem zarządzającym procesem badawczym. Bezwzględne unikanie pierwszej osoby liczby pojedynczej jest niezgodne z tendencjami komunikacyjnymi w dobie rosnącego poziomu dialogiczności, mediatyzacji i polifoniczności stylu akademickiego (Duszak, 2005). 2. Język jako koncept polityczny - czy arabski w ogóle istnieje? Aleksandra Wójtowicz Uniwersytet Warszawski

W swoim referacie chciałabym przybliżyć koncept, jakim jest Modern Standard Arabic. Planuję posiłkować się w nim pracami naukowców takich jak Janusz Danecki, Józef Bielawski, John A. Haywood, Karin Ryding czy Sabine Prator. Głównym celem mojego referatu jest próba zarysowania możliwych odpowiedzi (i dalszych 12

wątpliwości) na pytanie, co było pierwsze: język czy państwo. W tym celu posłużę się przede wszystkim filologiczną metodą badania źródła historycznego, ale też badaniami statystycznymi i socjolingwistycznymi. W Europie bowiem pojęcie języka łączy się zdecydowanie z politycznością, która bardzo często równa jest państwowości. Istnieją, oczywiście, języki temu opisowi się wymykające, jednakże najcześniej o tym, czy coś uznane zostaje za język (a nie, na przykład, za dialekt) decyduje własnie ambicja polityczna społeczeności używającej danego sposobu wyrażania się. Z tego względu, jak twierdzi Faruk Abu-Chacra, można założyć, że arabski (stadardyzowany; MSA, jeden z oficjalnych języków Organizacji Narodów Zjednoczonych, oficjalny język krajów Ligi Arabskiej) również się temu opisowi wymyka. Po pierwsze dlatego, że - jak zauważa Kees Versteegh - jest nad wyraz polityczny (powstał on bowiem wraz z rozwojem arabskiego nacjonalizmu - w XIX wieku po kampanii napoleońskiej w Egipcie; alGabarati postanowił “wcielić” do języka kategorie polityczne, wtedy więc powstały pojęcia takie jak malakiyya muqayyada czy huquq ar-ra’iyya, czyli odpowiednio rząd konstytucyjny i prawa obywatelskie). Łączy się go więc wręcz automatycznie z szeroko pojętym interesem państw Ligi Arabskiej. Z drugiej jednak strony, nie wyraża on w żaden sposób arabskiej odmienności państwowej - w każdym kraju oficjalnie mówi się po arabsku, w rzeczywistości jednak: w dialektach. Winić mozna za ten stan rzeczy stan edukacji w krajach regionu, jest to jednak trywializacja tego fenomenu okazuje się bowiem, że w większości państw w szkołach naucza się nie w MSA, a w dialekcie. Tu więc pojawia się pytania: czym w takim razie jest MSA? I na nie planuję odpowiedź w referacie. 3. Środki perswazyjne w reklamach prasowych magazynów kobiecych z perspektywy relacji nadawcy i odbiorcy. Natalia Przybysz Uniwersytet Warszawski

Celem referatu jest dokonanie analizy środków perswazyjnych w reklamach prasowych skierowanych do kobiet, ze szczególnym uwzględnieniem relacji nadawcy i odbiorcy. Poprzedzeniem właściwej części referatu będzie krótkie omówienie specyfiki komunikatów reklamowych występujących w prasie. Ograniczenia treściowe powodują, że

w warstwie tekstu

widoczne jest duże natężenie środków 13

perswazyjnych. Co więcej, reklama prasowa musi spełnić liczne wymogi udanego komunikatu: musi być zwięzła, a zarazem interesująca; dopasowana stylistycznie do oczekiwań modelowego odbiorcy. Istotna wydaje się więc analiza relacji nadawca — odbiorca, której poświęcona zostanie pierwsza część referatu. Przedstawiona zostanie charakterystyka nadawcy wpisanego w tekst, a także zależność pomiędzy uosobieniem nadawcy, a oczekiwaniami konkretnego odbiorcy. Taka korelacja jest szczególnie widoczna na przykładzie prasy skierowanej do ściśle określonej grupy kobiet, np. matek czytających prasę dziecięcą lub kobiet zaangażowanych w zdrowe odżywianie. Druga część referatu zostanie poświęcona językowej analizie środków perswazyjnych dających możliwość fortunnego przekazu komunikatu w reklamie prasowej. Są to między innymi: mikroakty mowy, neologizmy, proces wyręczania odbiorcy w opisie świata przedstawionego. Zastosowanie tego typu środków w celu nawiązania interakcji pomiędzy nadawcą i odbiorcą sprawia, że tekst reklamy jest silnym nośnikiem perswazyjnym, a niekiedy nawet manipulacyjnym. 4. Metafory a mowa autystyczna Olga Tunkiewicz Uniwersytet Warszawski

Język autystyków nie służy nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych. W ich mowie nie występuje zaimek „ja” czy też „siebie” - często występuje zamiana na mówienie

trzeciej

osobie.

Trudności

występują

przyswajaniu

form

gramatycznych i rozumieniu metafor. Zaburzenia nie są jednorodne, pomimo że są charakterystyczne: np. w przeważającej ilości przypadków występuje echolalia. Jak wiadomo, język oparty jest na zdolnościach, m. in.: fonologicznej, składniowej, semantycznej czy też pragmatycznej. Trudności z pragmatycznym aspektem komunikowania się stanowią uniwersalną cechę autyzmu. Bez względu na to, jakie zdolności składniowe i semantyczne przejawia osoba z autyzmem, poziom jej zdolności pragmatycznych będzie niższy. Deficyty pragmatyczne prowadzą do nieumiejętności stosowania zasad, które regulują relację między mówiącym i słuchającym, czyli do nieumiejętności interpretowania wypowiedzi na podstawie kontekstu i odczytywania metafor. Pojawienie się metafory stanowi trudności w mowie autystycznej. Jej istotą jest rozumienie pewnego rodzaju rzeczy w terminach innej 14

rzeczy. Jest centralnym składnikiem posługiwania się językiem, wpływa na sposób postrzegania, myślenia i działania. Podczas wystąpienia przedstawiona zostanie mowa autystyczna ze wskazaniem jej głównych zaburzenia z jednoczesnym wskazaniem, dlaczego osoba z autyzmem słysząc, że ktoś wypłakał sobie oczy, szuka ich po podłodze. Cel wystąpienia stanowi też omówienie, dlaczego odczytywanie metafor stanowi trudności na gruncie porozumiewania się osób ze spektrum autyzmu.