EenSaam magazine van IJsselheem

Één Saam IJsselheem onderzoekt

Het terrein van Samen Zelfredzaam De eerste de laatste

1000 dagen

Samen Zelfredzaam: wat er moet/kan gebeuren

Arnold Messelink: ‘Kijk om je heen, denk mee en doe mee!’

Een beetje hulp bij het helpen

Feiten en cijfers 70+ influencers

Een uitgave van IJsselheem - magazine | Januari 2024

Inhoud Wat is onze rol Voorwoord: Karin Leferink

3

Josje van Duin: Na een jaar verkennen

5

Het terrein van Samen Zelfredzaam

6-7

What if it takes a village to grow old?

De eerste 1000 dagen/ de laatste 1000 dagen

8-9

Samen Zelfredzaam: verdieping en vertrekpunt

10-14

Leuke ideeën om wat er te doen is vorm te geven 14-15 De kunst van samen zelfredzaamheid - Hermien Mulder: Niet alles willen regelen!

- Hoe doet DemenTalent het?

- Huis van de Tijd uitgelicht

Een beetje hulp bij het helpen

18-20

Feiten en cijfers

22-23

Meer geluk en meer betekenis - Christa Stolk: Hoe rollen en relaties bijdragen aan geluk - Arnold Messelink: Doe mee!

- Ruth Deddens-Berentschot: Aan geluk werken

24-25

Wat betekent wat?

Definities Wat kan ik, wat kunnen wij doen?

16

Klik op deze symbolen in het magazine

In dit magazine vind je de volgende symbolen. Ze verwijzen naar interessante links waar je verder kan lezen, luisteren of kijken over de verschillende onderwerpen:

2

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Boek

28-29 32

Colofon

Symbolen Video

27

Blog

Website

Podcast

Voorwoord

Voorwoord Je leest een nieuwe vorm om je mee te nemen bij het onderzoek dat we doen bij het maken van de strategische keuzes van IJsselheem: een magazine met als onderwerp Samen Zelfredzaam.

Als mensen (te) weinig naar elkaar omkijken, doen ze eerder een beroep op professionele zorg.

IJsselheem ziet het als haar taak om de kracht van gemeenschappen nadrukkelijker aan te spreken door naasten, vrijwilligers en een breder sociaal netwerk te motiveren om een aandeel te blijven nemen in de zorg voor - of liever in het leven van - ouderen. En daarmee vaak ook de zorg voor ouderen. IJsselheem kan mensen toerusten en ondersteunen met kennis en vaardigheden, zodat zij zorgtaken op zich kunnen nemen en deze langer kunnen vervullen.

Als we ons een rol in het ondersteunen en toerusten van mensen ten doel stellen, was aan het begin van 2023 de vraag hoe we dat kunnen doen (vraag 1), nog een verkenning waard. Net als de vraag of én wat precies het werk is voor professioneel betrokkenen breed of voor onze organisatie specifiek (vraag 2).

Ik heb Josje van Duin gevraagd om dit terrein te verkennen. De weerslag van haar verkenning vind je in dit magazine.

Josje schijnt - ook in dit magazine samen met anderen – op diverse wijze haar licht op de materie.

Zij heeft het terrein verbreed, want Samen Zelfredzaam is een veelomvattend onderwerp.

Veel breder dan zorg alleen. Het magazine geeft als een caleidoscoop een beeld van het terrein weer. En is dus niet compleet. Ik nodig je uit om je caleidoscoop te blijven inzetten. Draai maar eens een tikje, ik ben benieuwd wat je ziet.

Veel leesplezier!

Karin Leferink

raad van bestuur

IJsselheem | Januari 2024

3

Waarom kunst / gedicht

Gedicht

Geluk Wij mensen, wij wensen Wij wetende wezens Wij willen, beminnen verzinnen en vrezen

Waarom kunst?

In dit magazine zie je veel foto’s van kunst maken en kunst beleven.

Bedoeld als subtiele herinnering om vooral veel kunst te beleven of te gaan maken.

Kunst spreekt de taal van emotie en nodigt uit tot anders kijken. Ook de maker brengt het plezier en voldoening. Ook al ervaar je niet het talent waar je van droomt, het maakt gezond(er) en gelukkig(er). Kunst leent zich bij uitstek voor het vertellen van verhalen en het vergroten van empathie. Het verdiept contact. Het stimuleert ook het aangaan van (andere) sociale contacten en op een indirecte manier vergroot het zo participatie en levendigheid.

Wij haten en houden Wij komen en gaan Wij breken en bouwen ons eigen bestaan Wij mensen, wij denken Wij voelen, doen pijn Wij willen, proberen

Foto: www.lotbo.nl

gelukkig te zijn

4

Lot Bouwes

ÉénSaam | samen zelfredzaam

1

2

Links

< Lees meer op deze websites

Redactioneel

Redactioneel Een terrein waar voor mij vooral de relaties centraal staan. Waar ik rondom mocht verkennen hoe de mensen in al die relaties het nog beter kunnen hebben. Hoe context en omgeving daar invloed op hebben. Waar het nog meer als vanzelf gaat om voor elkaar klaar te staan. Omdat er maar weinig meer geluk en betekenis brengt, dan dat. ‘t Samen zelf wel redden’ werden de woorden waar ik over sprak. Waarbij ik

‘t Samen zelf wel redden’

oprecht hoop dat we er vaardiger in worden. Kundiger. Om samen

zo te leven, op een manier waarbij elkaar helpen wat soepeler gaat.

Niet eenzaam maar één saam

Waar de zaken die ons van nature goed af gaan – even inspringen en meedenken – meer en meer plek krijgen. Wij gewoon zelf, onderling. Ook als lijven haperen en breinen vergeten.

Samen Zelfredzaam.

Een onderwerp om ook meer gevoel bij te krijgen, want het zal je maar gebeuren dat je het – ook samen met anderen – even niet redt. Dan kan je het maar beter onder de knie hebben; hulp vragen. Én ontvangen. Van nieuwe naasten en oude bekenden.

We hebben bedoeld jullie wegwijs te maken. Met voorbeelden die verbeelden. Met verwijzingen die wijzer maken. En suggesties

N

a een jaar verkennen, is het te gek dit magazine te mogen samenstellen. Mijn keuzes op de voorgrond te mogen plaatsen.

Om beeld, taal en voorbeelden het verhaal te laten vertellen van dat wat ‘het zo - samen - wel wat redden’ omvat. Zelf. Niet eenzaam, niet alleen, maar één saam.

die helpen. Voor iedereen die het aangaat. Voor iedereen die het interesseert. Want er is al zoveel. Soms lijkt het wel alsof alles er al is, maar dat we het alleen nog moeten ontdekken. Uitpakken.

Verspreiden en verbreiden. Leuk dat we dat samen gaan doen! ■

Josje van Duin

kwartiermaker/verkenner

Waarom kiezen voor ‘wij’?

In dit magazine heb je misschien soms de vraag Wie is de wij? Wie bedoel je?

Ik maak geen onderscheid tussen betaalde krachten of onbetaalde vrijwilligers. Niet tussen mensen van organisaties of mensen uit de straat. De titel mantelzorger maakt niemand lichter of vrolijker. Voor het talent dat er is, maakt het niet vaak uit of je betaald wordt of ‘alleen’ waardering krijgt. We hebben elkaar lief, of tenminste staan we elkaar bij. En daar ontstaat dan een groep bij.

Of is al een groep voor. Dat kunnen we netwerk noemen, maar buren, vrienden, oude bekenden of de groep “zij zijn ook van ….”: Dus in de meeste gevallen; is de wij jij en je groepje! Jij die je bekommert, jij die zich zorgen maakt, jij die wat kan doen. Deze groep(svorm) kan groot en klein zijn. Vastliggen, als los zand voelen, kwetsbaar zijn en heel nauw aan het hart liggen. Het kan bekend zijn, of helemaal nieuw.

IJsselheem | Januari 2024

5

Het terrein van Samen Zelfredzaam

Het terrein van Samen

Er zit een verhaal in elk mens

Zelfredzaam

In onze Nederlandse samenleving doen we het meeste beroep op professionele zorg in Europa. Met bijbehorend kostenplaatje. Ook vergeten we wel eens hoe graag we mens blijven én mee blijven doen, ook als er wat hapert. Dat kent ook een kostenplaatje.

IJsselheem heeft een rol in het ondersteunen en toerusten van mensen in de samenleving nu en in de toekomst. Hoe kunnen we dat doen? Dat was (eind 2022) een verkenning waard.

Want wie hier meer van weet, was onze aanname, kijkt anders naar het werk dat op dit terrein ligt voor onze eigen en met ons samenwerkende organisaties.

Persoonlijke inbreng

Én bedenkt mogelijk andere manieren

Wat ons in beweging brengt, verschilt.

om bij te dragen of te stimuleren. We

Er zijn - grofweg - drie soorten intrinsieke

hebben de verschillende definities én de

drijvers achter gedrag: Overtuigingen,

aspecten van samen zelfredzaamheid

Verlangens, Gewoonten. Daarnaast lijkt

in een schets met elkaar verbonden.

het dat we vanuit onszelf gedreven

Op basis van gesprekken, literatuur en

bewegen, maar veel vaker worden

ervaringsdeskundigheden. Onderzocht

we ‘onbewust’ uitgenodigd door de

vanuit de (kracht van) gemeenschappen

omgeving.

en individuele relaties die hierin plek

Het helpt om menstypen en drijfveren te

innemen.

kennen. Het helpt om factoren te kennen die helpen/uitnodigen dat je iets gaat

Net als de vraag of én wat precies het

doen of die dat juist belemmeren of in de

werk is voor professioneel betrokkenen

weg zitten.

breed of voor onze organisatie specifiek.

Die verkenning resulteerde in 2023 in een onderzoekende houding, in vele gesprekken, in verschillende initiatieven én uiteindelijk in meerdere antwoorden.

Zo ziet het eruit:

Context Directe omgeving

In relaties Persoonlijke inbreng

Persoonlijke inbreng

(Samen) leven en (samen) zorgen komt neer op de volgende wijsheden:

■ Er zit een verhaal in elk mens ■ Ik besta in de ogen van de ander

6

ÉénSaam | samen zelfredzaam

■ Waar je mee omgaat, word je mee besmet

■ Alles is met alles verbonden

ta Ik bese d in an g o en vder de an

Waar je mee omgaat, word je m e besmet e

Relaties

Directe omgeving

Context

Relaties zijn de kern van Samen

De directe omgeving is van belang voor

Context is altijd van belang, ook voor de

Zelfredzaam, want:

Samen Zelfredzaam en draagt positief

samen zelfredzame mens. Er speelt meer

• dat is waar de interactie plaatsvindt

of negatief bij aan de mate waarin

mee dan alleen dat wat direct zichtbaar

• de mens wordt (na/tegelijk met het

relaties worden aangegaan:

is. We worden ook omgeven door iets

vervullen van onze primaire behoeften) gedreven door onze behoefte ergens bij te horen (gezien te worden) en onze behoefte aan autonomie (vrijheid en eigen ruimte) • niets draagt zo bij aan welzijn als het goed doen voor een ander.

Relaties ontstaan van nature of uit gewoonte. Relaties die bij geboorte of

Alles is verbonden

dat groter is dan onszelf en onze directe

omgeving. Dan kan je denken aan de

• De groep waar je toe behoort krijgt als vanzelf aandacht (in tijd, geld

maatschappelijke of culturele context,

en energie).

maar ook aan de actualiteit. Of het weer.

• In je relaties en dus ook in de directe

factoren. Het is te herkennen aan het ‘yes

vervuld kunnen raken. We bedoelen

we can’ gevoel dat wel of niet aan een

de behoefte aan autonomie, aan

onderwerp ‘hangt’.

competent/vitaal voelen, aan verbondenheid.

bij geboorte van de ander zijn ontstaan,

• Een omgeving kan tot iets uitnodigen,

gaan de meeste mensen op natuurlijke

denk bijvoorbeeld aan de werking

wijze af. Er zijn in ieder geval andere

van de kleur van verkeersborden,

stofjes en dynamiek die die natuurlijke

het ‘meeneem’-rek bij de kassa en

band tot stand brengen. Relaties die uit

De context beïnvloedt de andere drie

omgeving is waar je behoeften

olifantenpaadjes.

gewoonte ontstaan, kennen ook zo hun

• Je verbonden voelen met iets uit de

eigen patronen. Elkaar dag zeggen bij de

omgeving kan sterk verschillen per

bakker, de buren die jaarlijks of maandelijks

persoon. Sterke identificatie leidt tot

iets ondernemen. Volleybalteams,

meer verbondenheid of ‘er toe behoren’.

schoolpleinmoeders, collega’s,

‘De omgeving kan tot iets uitnodigen’

treinvrienden, etc.

Naast de oorsprong van de verbinding, typeert de dynamiek van de relatie. Soms is er duidelijker ontvangende partij, of een gevende partij. Één die vraagt en één die biedt. Relaties ontstaan sneller dan je denkt, Ook bij een eerste vraag, ontstaat

Ik mag

Ik kan

er al een verbinding. Het aanbod om een kind mee te nemen naar zwemles, een taakje over te nemen op het werk, een jas

Ik deed altijd al

Ik moet

Wat drijft mij voorwaarts?

Waarom zou jij iets doen?

Hoe krijg je jezelf of een ander mee?

door te geven bij de concert garderobe, allemaal momenten die leiden tot relaties.

Tot uitwisseling. Ook relaties van een paar minuten (in de concertzaal), want voor het doorgeven van een jas, komt een glimlach retour.

Ik doen gewoo Ik wens

Ik durf

Door de drijfveer boven water te krijgen.

Gewoonten, verlangens of overtuigingen laten zich makkelijk vangen in dit simpele

ik wil

model. Zeker als je het woordje ‘gewoon’ er bijplakt.

IJsselheem | Januari 2024

7

What if it takes a village to grow old?

What if it takes a village to grow old?

Lynn Berger introduceert in haar boek

Bijvoorbeeld grootouders, ooms

omringd weten, niet ook te bieden in

‘Zorg’ het idee van coöperatieve

en tantes en vele anderen. Volgens

de laatste 1000 dagen. Er staat ons –

broedzorg. Broedzorg verwijst naar het

de primatologe Sarah Blaffer Hrdy

van nature – niets in de weg om ook

verschijnsel dat bij talrijke diersoorten

(en anderen) heeft deze vorm van

de ouderen dichter bij te halen en op

de jongen verzorgd worden door beide

collectieve broedzorg een belangrijke rol

te nemen in het leven waar zorg voor

of een van de ouders. Van coöperatieve

gespeeld in de evolutie van de mens.

elkaar gewoon is.

broedzorg is er sprake wanneer bij

Geen reden om de coöperatieve

de broedzorg ook andere individuen

broedzorg, waar we ons als vanzelf in

betrokken zijn dan de ouders.

de 1e 1000 dagen van ons bestaan mee

de eerste 1000 dagen

Kind Consultatiebureau Bedoeling van betrokkenen:

de laatste 1000 dagen

Oudere Casemanager

Bedoeling van betrokkenen:

dat het kind goed slaapt. Daarvoor is nodig dat ook de ouders goed kunnen slapen. En nemen ‘we’ maatregelen als dat niet zo is.

dat de oudere goed slaapt. Daarvoor is nodig dat ook de partner en/of de kinderen goed kunnen slapen. En nemen ‘we’ maatregelen als dat niet zo is.

Invulboekjes

Cliëntendossiers

(via kraamzorg/consultatiebureau).

(via zorgorganisatie).

Geboortebox

Palliatieve zorg pakket

met leuke en handige spullen.

met katheter, waakkoffer.

Dagboeken

Boeken

met voorgedrukte vragen en tips.

8

What if it takes a village to grow old?

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Kind

Oudere

Bestseller:

Bestsellers:

Onderweg naar

Onderweg naar

groter/meer/feestelijke mijlpalen

kleiner/minder/verdrietige mijlpalen

Elkaar leren kennen

Elkaar opnieuw leren kennen

Er komen vriendjes en vriendinnetjes bij.

Vrienden, broers en zussen en ook partners en andere naaste relaties vallen weg. Huisdieren blijven!?

Broertjes en zusjes. Huisdieren.

Soms in dezelfde fase en leeftijd.

Soms helemaal niet.

Je ouders hebben

9 maanden

Soms zitten anderen in dezelfde fase en leeftijd.

Soms helemaal niet.

Je naasten nemen (of hebben?) vaak weinig voorbereidingstijd.

voorbereidingstijd.

Die nemen ze vaak ook niet, omdat ze zich het niet realiseren

Die nemen ze vaak ook, omdat ze zich zo verheugen.

En omdat ze dat geadviseerd wordt.

ook (te) weinig geadviseerd. Wie dit op vele manieren bespreekbaar

Veel is nieuw (en wennen.

Dat noemen we ‘een sprongetje’).

Je kan wat van elkaar hebben

“Hij/zij is ook nog maar klein” Baby’s en kindjes zijn nog maar klein.

Je kunt kleintjes tillen en in een eigen draagbaar bedje laten rusten.

of ze onderzoeken niet wat er staat te gebeuren. Dat wordt maakt is Sander de Hosson, bijvoorbeeld in zijn boek Slotcouplet.

Veel is wennen (en nieuw).

Je kan wat van elkaar hebben

“Je kent elkaar al zo lang”

Oudere mensen zijn groot.

Je kunt ouderen lastig tillen en je kunt ze niet even ‘wegleggen’ of onderbrengen.

Bij logeren/oppassen geef je een ‘gebruiksaanwijzing’ mee

De natuur maakt dat je kind je nodig heeft.

Belangrijkste is er zijn en van daaruit zien wat nodig is.

Als kind(eren): De natuur maakt dat je ouder er is voor jou.

Het is heel natuurlijk om de kinderlijke blik op de wereld te volgen.

Dat lijkt om te draaien in die periode. Het is een kunst de ander ook (te blijven) zien en ervaren als je ouder/partner.

Het is heel natuurlijk om ouderlijke blik op de wereld (wijsheid, berusting, nostalgie) te volgen. Ook als partners wil je er van nature voor elkaar zijn en ben je dat ook.

Het is ingewikkeld als de opvattingen en gewoonten van de ander ineens ingrijpend veranderen.

Opvang bij crèches en peuterspeelzalen.

Opvang bij dagbesteding, respijtzorg en vrijwillige initiatieven

Bij buren, ouders en samen met vrienden.

om samen tijd door te brengen. Bij buren, kinderen en samen met vrienden.

IJsselheem | Januari 2024

9

Samen Zelfredzaam

Samen Zelfredzaam

10

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Verdieping en Vertrekpunt voor wie (ook) wil aansluiten In en tijdens een verkenning snappen hoe het zit en hoe het werkt, is nog wat anders dan ermee aan de slag gaan. Waar begin je? Wat doe je? Hoe pak je het aan?

Het is er ook al. In de straten en wijken. Voor passerende zorgverleners misschien niet zo snel zichtbaar, maar er wordt al met elkaar geleefd. En daar zit ook zorg in verweven.

Daarom kozen we de rivier als onze beeldspraak. Want hoe

Mede dankzij de vele inspirerende pioniers en onderzoekers

begin je aan iets nieuws als het er al is? Die rivier bestond al

werd snel duidelijk dat samen zelfredzaamheid een

en bestaat ook nog als wij weer weg gaan (tenzij we het heel

aangelegenheid is van de mensen zelf.

bont maken).

Het is niet ‘van’ de organisaties, het heet ook vaak voor de mensen zelf geen ‘zorg’. Samen leven, leefbaarheid, weten waar je terecht kan, elkaar een beetje helpen en wat gezelligheid (levendigheid) is gangbaarder.

1.

We nemen je mee:

1. ’t Is als het water, ’t gaat vanzelf en vindt altijd een weg ‘t Samen zelf redden is natuurlijk gedrag. Zeker samen

context) die dat op natuurlijke wijze laten verlopen, blokkeren of ons ervan afleiden. Daardoor loopt het soms stroever en soms soepeler. En natuurlijk is er ook plek voor de persoonlijke voorkeur om samen of zelf - dat moment - te leven.

redden we het wel, vooral als het als gewoon leven voelt. Dit geldt voor iedereen. En ook als we ouder worden en er met

Wij - als mensen en als organisaties - zien dat het zo is. Zo

de gebreken die ontstaan, een beetje hulp nodig is. Een ritje

gaat. Idealiter staan we erbij, kijken ernaar en applaudisseren/

naar het ziekenhuis. Een keer de boodschappen. Hulp bij het

waarderen/merken op. Ook als het niet 1-2-3 zichtbaar is.

oordruppelen en wie weet zelfs samen een glaasje om het de tijd te geven goed in te laten trekken. Omdat een beetje lachen, of juist samen huilen, het leven tot leven brengt.

Ons hele leven leren we om in verbinding te zijn, de ander te lezen en in te stappen op behoefte. Ook leren we – zij het iets stroever – om te ontvangen. Het zijn bewuste en onbewuste processen (overtuigingen, verlangens, gewoonten) en situaties (omgeving/

Ik red me wel. Ik red het wel.

En jij redt het ook. Want dat doen we nu ook al. Van nature en uit gewoonten. Geheel op eigen wijze.

IJsselheem | Januari 2024

11

2.

2. W e kunnen de bedding aanpassen of anderszins ‘opruimen’ en onderhouden We zien dat het werkt. Dat het als gemeenschap, als buren, als gezin best heel aardig en zelfs goed loopt. Een huissleutel. Het halen van de krant. Een appgroep. Een bellijstje. Een fijne plek.

Nieuwe avonturen. Een moeilijke ongemakkelijke vraag. Een blij onbezonnen antwoord. Natuurlijk redden we het. En wij helpen

W

e kunnen wel iets beter de bedding bouwen als

zorglandschap/zorgstelsel. Dat het makkelijker stroomt . De noodzaak om de draagkracht te vergroten en de kwetsbaren werkelijk te ondersteunen. Daar past een helpende en meanderende bedding mooi bij.

H

et werk of de functie waardoor er ruimte komt voor de kracht

van gemeenschap, krijgt meer en meer aandacht. Dit zijn mensen

– als mensen maar ook als professionals en organisaties – én we

die door de uitnodiging en de organisatie van verbonden groepen,

verstoren dat.

een nieuwe bedding weten te creëren. Als we daar ook ‘het vak’ aan toevoegen voor iedereen om (meer) te leren leren zorgzaam

Iets over de verstoringen en de opruimwijze:

te zijn en een omgeving maken die coöperatieve broedzorg ook voor en rondom ouderen stimuleert, dragen we met velen bij.

W

Ook vergemakkelen we de gemeenschapskracht als we meer

e mengen betaalde krachten, kaders & grenzen en

en eerder leren hoe het is om zorgzaam te zijn. Op school of bij ...

organisaties er – lukraak – doorheen. Door dat wat er al is. Die rivier

Zo dragen we met velen bij aan een omgeving die coöperatieve

die stroomt. Of knippen/plaatsen juist iets helemaal los van wat

broedzorg ook voor en rondom ouderen stimuleert.

er al is. Niet voorzichtig en stapsgewijs, maar met grove bewegingen. Met bakken goede intenties, maar ook mankerende manieren van doen. Deze verstoringen vragen om een nieuwe balans. Vragen erom teruggebracht te worden naar een plek in het systeem die bijdraagt. Omdat deze verstoringen leiden tot een andere loop van de rivier, terwijl dat misschien helemaal niet onze bedoeling was? De nabije betrokkenen verdienen evenveel

Zeker samen redden we het wel.

En samen creëren we telkens maar weer nieuwe oplossingen.

Het helpt als de bedding klopt.

Als de bakens goed staan.

Dat het kan stromen en wij niet worden opgehouden of tegengehouden.

plek. We hebben weinig echt groots te veranderen, maar we zullen vooral klein moeten bewegen waarbij de juiste zaken gekoesterd worden en mensen betrokken blijven en aangehaakt kunnen blijven. Ieder via z’n eigen haakje.

Senioren silent disco

12

ÉénSaam | samen zelfredzaam

H

et helpt als degene die zich bemoeit

met de bedding en de bakens, nabij is en de directe omgeving goed kent. Zo kunnen we – samen – steun, faciliteiten en helpende middelen beter kiezen. En de relaties en rollen van de samen ‘t zelf wel reddende mensen meer als vanzelf – van nature – laten verlopen.

3.

3. We kunnen het helpen makkelijker te laten stromen

Als jij de ziekte van Alzheimer krijgt, dan krijg je niet alleen iets.

Je verliest ook iets. Je hebt niet alleen een ziekte, je natuurlijke manier om met tegenslag om te gaan verdwijnt – in veel

We ervaren dat ‘t samen zelf wel redden snel gaat over het

gevallen – ook snel uit beeld (fietsen, frisse neus halen, in een

samen. Waarbij er ook duidelijk zelfstandigheid en autonomie is.

goed boek duiken, je zinnen verzetten). Én je omgeving verliest

Dus gaat het vaak over die balans. Wat beslis en initieer ik,

ook iets aan draagkracht, want zij maken ook verlies mee. Hier

en waar ben ik in verbinding? Ben ik in die verbinding

zijn regelmatig geen win–win- maar verlies – verliessituaties.

afhankelijk of onafhankelijk?

Zeker in eerste instantie.

Daarnaast gaat het dus over het samen in relaties. Mensen die

Gelukkig ook weer niet altijd. En valt er ook zeker in deze

samen dingen doen en ondernemen. Samen zijn ook. Het zal

situaties te winnen (aan veerkracht, aan helderheid, aan plezier,

voelen als samenleven, in al haar vormen: buren, zwaaiende

aan explicietere liefde). Want er is ook winst te vinden in ziekte

straatgenoten, toevallige ontmoeters, innige geliefden,

of tegenslag. Maar soms is veerkracht of plezier te ver weg en is

koele kinderen.

accepteren al heel wat.

Ik red me wel. Ik red het wel. Ja wij samen ook.

O helpt dit? Ja, dat brengt ons verder. Dat is fijn.

< Bekijk de video van Dirk de Wachter over ‘Hoe de Kunst van het Ongelukkig Zijn ons Leven kan Veranderen’

Hierin meebewegen én blijven streven naar een fijne dag voor iedereen, ook bij gebreken en haperingen, is én een doel én We weten dat wanneer er voor één van hen iets verandert,

een vaardigheid én een vak. Daar hebben veel mensen ervaring

ook de relatie verandert. We zien het daarom als ons werk die

in. Weten ze veel van. Ook als zich dat thuis afspeelt. Ook in de

relaties te ondersteunen, en niet alleen de één op één relaties.

beginjaren. Dat kan in nog veel meer vormen en andersoortige

Want dementie, kanker, Parkinson; het raakt de hele groep.

verhalen, dan dat er nu al is, beschikbaar en toegankelijker

4.

Het hele team en de hele cirkel.

worden gemaakt.

4. We kunnen ook persoonlijke nieuwe wegen en routes helpen met ontstaan (in routines of relaties)

weet te handelen. Of we richten het zo anders in dat het meer automatisch gaat. Makkelijker is. Leuker wordt.

Zeker op de plekken waar het stroef lopen van de relaties of sprake is van een stroeve (inrichting van de) omgeving, het samen zelfredzaam zijn in de weg zit. Want we weten dat ‘t samen zelf wel redden twee kanten heeft. Ja het is er al en gaat vanzelf. En we weten dat t ook mis loopt. Stroef loopt. Blijft

Niet iedereen leeft het leven zo dat er veel/voldoende ruimte is

steken. Dat hulp vragen soms heel moeilijk is. Dat hulp bieden

ook voor anderen om te zorgen. Ook niet alles hoeft opgelost. Of

én hulp ontvangen ook niet altijd, of niet in iedere context

kan opgelost. Ook vallen naasten weg, loopt het leven zomaar

of niet ieder mens gemakkelijk afgaat. En ook hapert het

op een bepaalde manier en zijn er niet zo heel veel relaties

ontvangen, want wie gelooft er dat alle hulp die geboden wordt, werkelijk voor hem of haar

voorradig. We kunnen wel een beetje meer helpen door nieuwe routines of nieuwe relaties te creëren. Het vraagt vaak maar een klein zetje.

Misschien kunnen we zelfs nog iets automatiseren. Dat is

We redden het wel. Ik red me wel.

O, kan het ook een klein beetje anders?

Dat ik dat nog mag leren!

En, dat ik jou nog mag leren kennen!

bestemd is?!

Gelukkig is die lijst van mogelijkheden om rollen, relaties en routines te veranderen of tot stand te

niet volledig maakbaar, maar misschien wel een beetje meer

brengen, eindeloos. Oplossingsgericht, op maat, positief en in

kneedbaar dan we voorheen wisten.

vertrouwen zijn daarin de kernwoorden. Technologie, gamificatie

Als het er niet vanzelf is, dan kunnen we het organiseren. Dat

en een bank van wederkerigheid kunnen daar aan bijdragen. Er

kunnen we op twee manieren doen; wachten tot iedereen

zijn zoveel dingen te verzinnen die helpen individuele energie/

het samen wil redden, en daar ook tijd voor maakt én er naar

tijd/ruimte/inzet weg te geven aan een ander. ■

IJsselheem | Januari 2024

13

Leuke Ideeën

Als er op zoveel lagen iets te doen is, wat is dan het werk? En hoe kan je dat vormgeven? De leukste nog vorm te geven ideeën of voorbeelden op een rij.

= Dit is nog geen realiteit

= Dit is er al

SRVwagen Een SRV- wagen doet de straat aan van meneer Van Dalfsen. Hij en zijn vrouw hebben dit moment gekozen en alle buren gevraagd om er een kijkje in te nemen om zich te laten inspireren, misschien wel voorlichten en iets van de beschikbare spullen uit de SRV-wagen mee te nemen. Dit zijn bijvoorbeeld vershouddozen (voor gemaakt eten), een verlengstuk van de tuinslang (voor sproeien), een leuk bordspel dat makkelijker is, zonder kinderlijk te zijn. De bus is gemaakt en bedacht door het buurtteam, de financiering is ontschot georganiseerd en de WMO-consulent is de drijvende kracht zonder chauffeur te zijn.

Boef jes en Barista’s Bij Boefjes en Barista’s - bedacht en gerealiseerd in Den Bosch - is iedereen welkom: van 0 tot 100+. Wij zorgen ervoor dat jong en oud een gezellige ochtend heeft samen. Dit doen wij door ontmoetingsplekken te creëren in woonzorgcentra, waar ouders en kinderen uit de buurt naar toe komen. Drie generaties gaan samen koffiedrinken, spelen, knutselen en bewegen en maken nieuwe vrienden.

Ouderencoach Er zijn 74 zelfstandige coaches aan de slag in de Gemeente Kampen.

1

2 < Vind een ouderencoach

< Vind een christelijke coach

Wat als hier twee of drie ouderencoaches zich aan toevoegen? (Life)coaches die ook het einde van een levenspad begrijpen. Die mee kunnen denken om de kleine en grote dromen waar te maken als je jezelf tot de ouderengroep vindt behoren. Die met tips en denkkracht paraat staan om de wensen voor bijvoorbeeld nieuwe vrienden, andere feestjes of aanpassingen in leefstijl mee tot werkelijkheid

brengen. Een beetje handig gezocht, zo gevonden (seniorencoach of christencoach). Leuker is als ouderen zelf zich aanbieden als coach.

Zoveel wijsheid, zoveel verbinding ligt er verscholen in relaties die nu nog niet ontstaan. Een basiscoachopleiding is rond 1000 euro.

Vloggen met minder budget praktisch haalbaar..

14

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Joan MacDonald

Influencers Er is zoveel te doen en te delen als je ouder wordt.

< Bekijk de introductie van zeven influencers boven de 70.

En niemand is het al eens eerder geweest; (echt) oud.

Joan MacDonald is sport influencer geworden (nu 77).

Foto: NRC - Jaimy Gail De Nederlandse Misja B maakt foto’s van iéts oudere vrouwen en mannen die ze op straat tegenkomt. Vrouwen en mannen die er goed gekleed en stijlvol uitzien. En zich met hun uitgesproken kledingstijl durven laten zien.

Hier is nog meer dan voldoende ruimte om te vullen door inspirerende,

Misja met haar dochter

kwetsbare en verhelderende personen.

Lokale stem geven aan wat kan.

Wat mag.

Wat er is...

Een podcast, een (lokale) tv show, een column in de Brug. Ook op meer lokaal terrein liggen kansen om kennis en ervaring te delen. Om te delen met tips, anekdotes en verhalen. Vanuit het perspectief als naaste, ervaringsdeskundige of expert. Er zijn nog zoveel social media plekken vacant.

Samen doen.

Met een vleugje kennis Een dame heeft het 1e coronavoorjaar de moestuin van haar (zieke) vader overgenomen en opgeknapt. Hij op een stoeltje in de zon en met aantekenblok. Zij met een spade en de handschoenen aan. Er zijn meer plekken en activiteiten te bedenken waar we nu YouTube voor gebruiken. Denk schoonmaken, klussen, koken.

Inclusief en van betekenis. Een rol van betekenis. Dat is hoe we het samen zelf prima redden. Van school naar huis lopen. Meefietsen naar het voetbalveld.

Luisteren naar muziekinstrument oefenen. Een hond uitlaten. Jong en oud.

Wat als we in de lokale supermarkt elke maandagmiddag om 16 uur ‘overgebleven’ klusjes en uurtjes hulp kunnen uitwisselen? Wat staat jou te doen, dat wel wat hulp kan gebruiken? Genoeg verbeter - en planborden experts die hier een (digitaal) handje bij kunnen helpen. Een soort briefjesbord nieuwe stijl.

Vragen voor elke organisator •

Is dit leuk?

•

Kan ik er iets aan aanpassen dat het ook voor anderen toegankelijk is?

•

Kan ik ruimte maken dat er nog iets anders kan ontstaan? Met anderen?

•

Wil er nog iemand helpen, aan wie ik eerder nog niet heb gedacht?

• Wat is de waarde? Moet het met tikkies of is de bank van wederkerigheid een mooie uitwisselplek?

•

Verbaas je je ergens over? Kan je er iets op verzinnen?

IJsselheem | Januari 2024

15

De kunst van samen zelfredzaamheid

De kunst van samen zelfredzaamheid ‘organiseren’ is dat het als vanzelf mag gaan.

D

at er grote bijdrage is van de mensen zelf. Dat het ook

Echt heel bijzonder is dat niet, leuke dingen verzinnen op

ervaren wordt als zelf gedaan en zelf tot succes gebracht.

bovenstaande wijze. Wat wij wel bijzonder blijven vinden, is als het er

Dat het aansluit bij wensen van de groep, straat, wijk,

allemaal in zit. Dat het lukt om te helpen zonder het over te nemen.

gelegenheidsgezelschap. Op de dag zelf, maar ook in de aanloop

Om te organiseren zonder de rol van de ander klein te maken. Om te

naar iets toe, en de berichtgeving naderhand. En ook dat er lol

organiseren waar de kwetsbaarheid, het haperende lijf of haperende

gemaakt wordt en dat er plezier wordt beleefd aan het elkaar

brein, ook gewoon plek heeft. Dat de groep die deelneemt zich niet

helpen of ondersteunen. Dat de ervaring voelt als “toch maar mooi

onderscheid van de groep die het organiseert, maar het één kan

gefikst zo”.

zijn. En tenslotte, dat het bijdraagt aan dat er ook een volgende keer georganiseerd wordt. Misschien wel met weer een beetje minder hulp van …

Hermien Mulder

‘Niet alles zelf willen regelen!’

V

erbaas je je ergens over? Kan je er iets op verzinnen?Hermien is vrijwilligerscoördinator voor

de IJsselheemlocaties in Zwolle. Ze heeft allerlei leuke voorbeelden van ‘gelijkgestemden’ die elkaar weten te vinden, van mensen in hun kracht zetten. Soms met een klein ‘zetje’, soms juist door het te laten ontstaan terwijl je op je

Interview Hermien Mulder

handen zit!

Busclubje “Ik vroeg een vrijwillige chauffeur op de bus of hij eens wat wilde ondernemen met een vrij depressieve man. Ze gingen samen wandelen, maar dat was niet zo’n

Om kwart voor 5 wilden ze weer terug zijn om een afsluitend borreltje met elkaar te drinken!”

dan en dan ben ik er weer, en dan hoor ik wel waar we naar toe gaan.

Ze maakten regelmatig uitjes, naar Elburg, Harderwijk of Urk. Dan eten ze een visje of een ijsje. Ze blijven dan in de bus zitten en voeren leuke gesprekken. Om kwart voor 5 wilden ze weer terug zijn om een afsluitend borreltje met elkaar te drinken!”

succes. Hij wilde er wel

16

met de bus op uit. De chauffeur vroeg hem of hij wat andere mensen

Feestavond organiseren

wilde meenemen. Dat wilde hij wel. Ze zijn toen met twee andere

Stichting Hart voor Zwolle ziet om naar eenzame, kwetsbare

mannen met de bus bij zijn huis gaan kijken. Daar werd net een

Zwollenaren door jongeren (18-35 jaar) te inspireren om zich in te

lama geboren. Dat was de start van meer uitjes. De chauffeur zei,

zetten voor deze stadsgenoten. Dit doen ze bijvoorbeeld ook voor

ÉénSaam | samen zelfredzaam

w

oudere waren er twee studenten. Er werd veel gekletst en

Talenten staan centraal

ze gingen bijvoorbeeld samen de stad in of iets bekijken. De

Een mooie invulling aan de wijze waarop je van betekenis

ouderen hebben er zo van genoten. Twee mannen hielden

kunt zijn, biedt DemenTalent. Ze stimuleren dat mensen met

een dankwoordje. Ze hadden er echt energie van gekregen

dementie vrijwilligerswerk gaan doen in de samenleving. Bij

en wilden wat terug doen, een feestje organiseren voor de

verenigingen, scholen, bedrijven, maatschappelijke organisaties.

studenten. Dus ik heb dat samen met een van die mannen

De talenten van mensen met dementie staan centraal. Inmiddels

georganiseerd. Hij kon het zo oplepelen wat er moest gebeuren,

doen mensen met dementie vrijwilligerswerk in zo ongeveer alle

want hij heeft altijd grote partijen georganiseerd. Hij deed ook

plekken/functies waar ook ‘gezonde mensen’ dat werk doen.

weer het openingswoordje. De studenten wisselden steeds van

Voorbeelden zijn:

ouderen. Hermien: “We gingen met een aantal ouderen naar het Academiehuis om anderen te ontmoeten. Per

tafel en merkten op dat de ouderen vrolijk en geïnteresseerd waren. En helemaal niet saai!”

■

Werken in de natuur/onderhoud gebouwen

■

Het runnen van een koffie-uurtje. Oudere inwoners

Eigen regie

drinken met elkaar koffie en worden ‘bediend’ door de vrijwilligers met dementie.

“Er is een organisatie die af en toe iets aanbiedt, zo ook deze keer, namelijk pottenbakken voor vijf mensen. Ik wist

■

Voorlezen op scholen

van een bewoner dat ze het leuk vond. Ik vroeg haar of ze

■

Actief bij de plaatselijke kringloopwinkel

zelf een groepje wilde samenstellen. Ze vroeg een dochter,

■

Als PR-medewerker (voorlichting over dementie, interviews geven e.d)

medebewoners en een oude buurvrouw. Echt een gezellig groepje. Wij zijn in eerste instantie zo geneigd om het allemaal

■

Hondenverzorging

te willen regelen. Maar nu bleef de regie bij de bewoner en

■

Zwerfafvalbrigade

heeft ze nieuwe vrienden gemaakt en oude relaties een nieuwe

■

Taalles geven.

impuls gegeven.”

Iedereen die daarbij betrokken is ontmoet elkaar in Huis van de Tijd. Professionals, mensen met dementie, mantelzorgers en familie of vrienden. Mensen met dementie bepalen samen de activiteiten, de professionals helpen om die activiteiten mogelijk te maken en bezoekers kunnen daarbij aanhaken. Bijvoorbeeld bij lunches, wandelingen, lezingen, museumbezoek of een vrijdagmiddag café.

Anne-Mei The:

“Het huidige aanbod van zorg richt zich te

Het Huis van de Tijd H

veel op de ziekte (dementie) en te weinig op de persoon (de binnenwereld) en de omgeving (de buitenwereld). Hierdoor wordt de wisselwerking in negatief opzicht versterkt en neemt de levenskwaliteit af.

Het vergeten en verwarren heeft invloed op de zingeving en het zelfvertrouwen, wat weer invloed heeft op relaties, sociale rollen en de omgeving. Mensen met dementie kampen dus met veel

et Huis van de Tijd is een plek waar het dagelijks leven

meer dan alleen de ziekte op zich. Door het stimuleren van de

met dementie centraal staat. Waar iedereen die bij

rollen en het vergroten van het netwerk, krijgt iemand zijn plek

dementie betrokken is elkaar kan ontmoeten en van elkaar

in de samenleving terug. Iemand wordt weer ouder, vriend(in),

kan leren. Het huis is ontwikkeld door Anne-Mei The, de

collega, teamgenoot… Ook niet-zorgprofessionals ondersteunen

grondlegger van Tao-of-Care in samenwerking met Cordaan

hierin. Door de terugkeer van sociale rollen staat de dagelijkse

en het Odensehuis. Het is ontstaan vanuit de behoeften om

leefwereld van de persoon met dementie weer centraal.

een plek van ontmoeting, gesprek en activiteit te creëren

Activiteiten komen tot stand vanuit persoonlijke interesse en

waar niet de dementie maar wie je bent en wat je kunt

motivatie en zijn niet het gevolg van de patiëntrol. De mens met

centraal staan.

dementie voelt zich weer mens.”

IJsselheem | Januari 2024

17

Een beetje hulp bij het helpen

Een beetje

hulp bij het

helpen ??

?

Tijdens de verkenningstocht viel op hoeveel tips er gegeven werden. Een greep hieruit vind je op deze en de volgende twee pagina’s.

Vragen stellen?

Een hele kunst H

et stellen van de hulpvraag is lastig, het stellen van de vraag of iemand hulp nodig heeft ook. Ken jij de

sukkelvraag? Dat is als je achter jouw vraag het woord ‘sukkel’ kan zetten. Dan is jouw vraag geen goede helpende vraag!

Bijvoorbeeld: ‘Waarom durf je het dan niet? Het is toch je eigen

Hart in de fik Michèle Sparreboom overdenkt in haar blog ‘Hart in de fik’ de dynamiek bij het hulp geven en hulp krijgen:

vader!’ Degene aan wie je de vraag stelt legt het oordeel van de

“Wat hulp vragen of hulp geven soms zo ingewikkeld en

vragensteller bloot en zorgt ervoor dat degene aan wie je het

wat het ook zo mooi kan maken. Hoe je als hulpgever

vraagt het gevoel krijgt zich te moeten verdedigen.

iemand in zijn kracht kan laten staan of iemand zielig maakt. Of dat je als hulpvrager jezelf ziet als

Wat kan je dan wel vragen, nou zoiets:

onvermogen of als krachtig. De meeste mensen zeggen altijd zo makkelijk, vraag hulp en zijn dan ook meer dan bereid om hulp te geven. Maar de manier waarop verschilt nogal. Ook zijn er mensen die zelf minder

■

Hoe voel je je nu?

goed zijn in zelf hulp vragen, maar wel jou als de beste

■

Hoe ga je er mee om?

kunnen vertellen wat jij dan allemaal zou moeten doen

■ Wat helpt jou nu het best?

en waar je overheen zou moeten stappen in hun ogen.

■

Wat zorgt ervoor dat je je beter voelt?

Wat ik eraan geleerd heb is: Bedenk wat het voor jou

Wat heb je tot nu toe al gedaan dat helpt?

makkelijk zou maken om hulp te vragen. Hoe jij zelf hulp zou vragen en in je eigen waarde blijft terwijl je die hulp

Tip!

“Bedenk wat het voor jou makkelijk zou maken om hulp te vragen.”

vraagt. Wat zou er gebeuren met jou wanneer iemand je gaat vertellen wat je wel of niet allemaal zou moeten doen of voelen. Dat maakt je denk ik ook een betere hulpgever.”

18

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Kaarten Stuur eens een kaartje • Verhuis je naar IJsselheem? Verhuis dan je familie, buren, vrienden en kennissen mee! Stuur een

Om over na te denken

Geven staat - in de meeste relaties in hoger aanzien dan ontvangen.

verhuiskaartje.

• Bij locatie Margaretha in Kampen zijn leuke

Ontvangen is echter – voor de meeste mensen – veel

kaarten gemaakt waarmee je de ander kan vragen

moeilijker en knapper dan geven. Terwijl, kunnen

of kan bedanken.

ontvangen levert je in de basis voedende relaties op.

• Wil jij met iemand een gesprek voeren over ouder

“Van betekenis zijn, ervaar je door een bijdrage

worden? Hier kan je een uitnodiging versturen:

te leveren aan andere mensen, terwijl je gelukkig wordt door wat anderen bijdragen aan jou.”.

Model

Een ander helpen. Stroef of soepel?

Dit is een model om het persoonlijker te maken. Waar sta jij met je eigen wensen en situaties. Je kunt er meerdere

Soepel

Zelf

Samen

relaties ‘plotten’. Of één relatie in verschillende situaties.

Onthoud hierbij vooral dat er geen goed of fout is; het is zoals het is. Natuurlijk kun je verlangen naar dat het anders gaat.

Mooi punt om ook iets anders te gaan doen. En erover in gesprek te gaan. Het helpt de ander die de vraag wil stellen;

Stroef

• Red je het? En hoe red je het?

• Wat wil je zelf doen en wat kun je zelf doen?

• Kun je nog wat steun of hulp gebruiken?

• Hoe belastbaar ben jij met de jouwen?

19

Hulp of ondersteuning vragen is niet makkelijk. Ook

Tips uit de praktijk (om hulp te krijgen en te accepteren)

is het niet vanzelf gemakkelijk om te ontvangen.

“Veel lieve mensen om je heen

“Nee joh hoeft echt niet; dat gaat nog prima. ”

verzamelen en vooral ook bezig

Eerlijk en kwetsbaar zijn in het geven én ontvangen,

blijven met anderen en die steunen

vraagt om een waar gesprek. We hebben twee

waar mogelijk.”

verhalen gekozen die allerlei zaken

“Beseffen dat je ook waardevol en

– ongemak - verwachtingen –

inspirerend kunt zijn voor een ander,

uitspreken – wensen – verlangens

ondanks of misschien wel juist met

– onhandigheid – in zich hebben.

de beperkingen.”

Podcasts

Ongemak

Veel luisterplezier! En vooral plezier ook met bespreken wat nog onbesproken bleef. Uit het boek

“Door hulp te aanvaarden en daarin soepel te zijn, blijft er tijd en energie over voor wat jij belangrijk vindt in je leven.”

“Praten hierover helpt om over gevoelens van trots heen te stappen.”

Als we nou eens allemaal voor lief kozen Naomi Ramaker

Waarom het zoveel gedoe is om een ander om hulp te vragen

“Je realiseren dat veel mensen het fijn vinden om iets voor anderen te doen en dat het hun voldoening geeft om hulp te bieden.”

Tips om sociale contacten te onderhouden en nieuwe contacten te maken Dit kun je doen als je je sociale contacten wilt

René Luisman somt voor ons op waarom we geen

verbeteren of als je nieuwe mensen wilt leren

hulp vragen.

kennen:

• Je bent bang om anderen tot last te zijn

• Bedenk welke mensen voor jou belangrijk zijn en

• Je wilt niet afhankelijk zijn van anderen

waarom.

• Je hebt het altijd alleen gekund, dus nu ook

• Geef deze mensen genoeg tijd en aandacht.

• Je ziet hulp vragen als zwakte of hulpeloosheid

• Ga naar plekken waar je mensen kunt ontmoeten.

• Je wilt alles zelf doen omdat het dan sneller en

• Doe mee aan activiteiten die je leuk vindt.

• Doe iets voor een ander of voor een goed doel.

beter gaat • Je denkt dat een ander het niet aankan

Bijvoorbeeld als vrijwilliger.

• Je voelt je schuldig

• Luister goed naar iemand met wie je goed contact wil.

• Je bent bang dat de ander ‘nee’ zegt

• Goede sociale contacten krijgen gaat niet vanzelf. Je moet er moeite voor doen en het kost tijd. De ander moet ook contact met jou willen.

Beautiful young people are accidents of nature but beautiful older people are works of art Eleanor Roosevelt

20

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Als het niet lukt om goede sociale contacten te maken Je kan hulp vragen: aan mensen in je omgeving met wie je al goed contact hebt en verder bijvoorbeeld aan je huisarts, een wijkteam, de gemeete of een psycholoog.

[ ADVERTENTIE ]

IJsselheem | Januari 2024

21

Feiten en cijfers

Feiten en cijfers Dementie

De kans op dementie neemt sterk toe met de leeftijd. Toch zijn er naar schatting 15.000 mensen met dementie < 65 jaar.

Mensen met dementie leven gemiddeld 6,5 jaar met de ziekte.

> 65

> 80

> 90

1 op de 3 vrouwen krijgt dementie.

Bij mannen is dit 1 op 7.

8%

25%

40%

Bron: Alzheimer Nederland

Cijfers gemeente Kampen als voorbeeld

Bron: CBS

19+13+2518 42+58 50+16+1519 Leeftijdsgroepen

Huishoudens

■ 0 tot 15 jaar: 10326

■ Westers totaal: 2437

■ Huishoudens totaal: 22526

■ 15 tot 25 jaar: 7219

■ Niet-westers totaal: 3401

■ Eenpersoonshuishoudens: 7270

■ 25 tot 45 jaar: 13831

■ Huishoudens zonder kinderen: 6636

■ tot 65 jaar: 13770

■ Huishoudens met kinderen: 8620

■ 65 jaar of ouder: 9645

22

Migratieachtergrond

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Positieve gezondheid

Hoe staan de mensen er in de gemeente Kampen voor?

Meedoen • Eenzaam: 44,9% • Sterk eenzaam: 13,1% • Emotioneel eenzaam: 28% • Sociaal eenzaam: 30,5% • Mist emotionele steun: 4,7%

Lichaamsfuncties Mentaal welbevinden • Ervaren gezondheid (58,8%) • Wekelijkse sporter: 45% (volwassenen: 49% en ouderen: 29%) • Overgewicht: totaal: 50,7% (matig: 35% en ernstig:15,7%) • Eén of meer langdurige aandoeningen: 31,4% • Dementie: 1,1% (650)

• Hoog risico angststoornis of depressie: 9,3% • Stress door werk: 11,2% • Stress door geldzaken: 6,3% • Stress door gezondheid: 6,6% • Psychische klachten: 21,3%

• Diabetes: 6,8% • Langdurige ziekte en beperkt: 27,7% • Chronisch last van klachten: 60,6%

• Suïcidegedachten wel eens: 9,3% • Suïcidegedachten (heel) vaak: 2,1%

• Chronisch last van moeheid: 24,7% • Chronisch rugklachten: 18,3% • Chronisch last been/heup/knie/voet: 17,6% • Slaapt (redelijk) goed: 83%

44%

44+56

voelt zich eenzaam

Zingeving • Vrijwilligerswerk: 32,3% • Minimaal 1 uur per week betaald werk: 64% • Mantelzorger: 14% • Mantelzorg geven per week: 7,1 uur

Kwaliteit van leven

• Zwaar belaste mantelzorger: 17,2%

32+68

• Moeite met rondkomen: 16,4%

32%

Ruim doet vrijwilligerswerk

Bekijk meer cijfers en feiten online.

• Hoge veerkracht: 42,4% • Lage veerkracht: 19,5%

Dagelijks functioneren • Kwetsbare ouderen: 16% • Eigen regie: 58,9%

IJsselheem | Januari 2024

23

Rollen en relaties

Meer geluk en meer betekenis,

juist als ziekte of kwetsbaarheid om de hoek komt kijken D

e wijze waarop je leeft, je invulling geeft aan je relaties én ontvangt, bepaalt de mate van welbevinden. Hoe meer ziek en hoe meer ongeluk, hoe meer mensen zich terugtrekken in eigen levens en eigen huizen. Daar ligt met de opgave langer thuis te wonen en de druk op de professionele zorg, geen lang houdbaar geluk.

En ook geen oplossing die het gedoe dat we verwachten (krapte arbeidsmarkt, minder tijd, meer zelf doen) op kan lossen.

Dus hebben we eropuit te gaan. Naar elkaar toe te trekken.

Contact en verbindingen te maken, waar we plezier uit halen.

Een beroep op kunnen doen. Juist als het even tegenzit. Of juist als nu, nu je nog een vol kopje hebt om uit te delen.

Met je kwetsbaarheid onder de arm erop uit, gaat niet van nature. Is niet makkelijk. Daarom onderstrepen wij hier het belang van het blijven zien van de mensen, ook als het een ziek of kwetsbaar mens is. Wat Christa, Arnold en Ruth verbindt; dat ze genieten van de diversiteit.

Rollen

“Van toegevoegde waarde/ van betekenis blijven heeft veelal te maken met de rollen die je hebt (gehad) in het leven. Deze kunnen veranderen in de jaren en kunnen ook op een dag variëren. Door iets te zijn,

Christa Stolk

te doen, wat bij jou past en waar jij goed in bent en je heel fijn bij voelt. Het lijkt van waarde, hoe meer druk er op verschillende rollen komt te staan door ziekte of tegenslag, om deze rollen naar voren te halen en te kijken hoe je daar toch samen handen en voeten aan kunt geven.”

Rollen en relaties

Relaties

Christa Stolk hield zich vanuit het programma Herontwerp Wonen bezig met de ‘bouwsteen’ Kleuren van de dag. “Samen geven we

“We staan allemaal met anderen in

kleur aan de dag. Altijd bedoeld om zelf én de ander een prettige

verbinding. Een mens heeft in zijn hele

dag te (laten) ervaren. En elke dag heeft een andere kleur.

leven heel wat relaties opgebouwd.

We hebben ‘ontdekt’ dat rollen en relaties daarin een hele belangrijke rol (blijven) spelen.”

1

2

Het helpt deze mensen niet uit beeld te laten verdwijnen bij grote levensveranderingen. En soms gebeurt dat wel, en ontstaan er vaak ook weer nieuwe relaties.”

24

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Arnold Messelink

‘Kijk om je heen, denk mee en doe mee’

Zelf inschrijven?

Kijk op www.netwerkmakers.nl >

A

rnold Messelink is de oprichter van Netwerkmakers. Hiermee wil hij een positieve impuls creëren voor de samenleving.

Ze creëren onder andere netwerkkringen, maar hebben ook andere mogelijkheden sociale netwerken te organiseren en te laten meedoen.

Eliaquin is een voorbeeld voor Arnold.

We weten soms niet eens hoe de buurman heet. We zijn van elkaar losgeraakt. En dat is precies wat ik wil aanpakken.

Ook – of misschien juist – in de vaardigheden en initiatieven

Want wat zou er veranderen als we weer wat meer

die daarvoor nodig zijn. De Netwerkmakers maken met

onderdeel zijn van elkaars leven? De achterbuurman die je

hun avonden het leggen van contact gemakkelijk, de

nooit spreekt tóch eens aanspreken, de oude buurvrouw van

bijeenkomsten leuk en de verbinding blijvend.

verderop vragen of je een boodschap voor haar kan doen of die moeder van school aanbieden dat je op haar kids wil

Arnold vertelt:

oppassen als ze omhoog zit. Het zijn uiteindelijk kleine acties,

“Iets waardoor iedereen zich gezien voelt. Iets waar

die tot grotere dingen kunnen leiden. Er zit een grote kracht in

mensen aan kunnen bijdragen gewoon door wie ze zijn.

ons als samenleving!”

Ruth DeddensBerentschot

Geluk is dat je

tot je recht komt als mens, in relatie tot anderen Ruth Deddens-Berentschot is als adviseur en projectleider

Onze definitie van geluk is dat je tot je recht komt als mens, in relatie tot anderen. Niet voor iedereen is dat echter even makkelijk. In samenlevingsvraagstukken staat daarom vaak de problematiek centraal en daarmee de vraag naar oplossingen van problemen. De rol van professional wordt daarmee de rol van probleemoplosser.

Veel leuker is het om bij te dragen aan het (her)vinden van die ene vervullende rol. Of die ene fijne plek en/of warme omgeving waarin de ander gezien wordt om wie hij/zij is. Waar eigen regie en plezier boven alle (zorg)doelstellingen en oplossingsgerichte benaderingen worden geplaatst. Waar het gesprek wat wel kan en waar het leuk van wordt, leidend is.” ■

verbonden aan De Geluksacademie.

“Net als geld kun je je tijd en aandacht maar één keer besteden. Door aandacht te geven aan wat je belangrijk en leuk vindt, aan wat goed gaat en met wie je je verbonden voelt, werk je direct aan je eigen geluk.

1

< Lees meer over geluk en over hoe een ecosysteem werkt

2

< Zie hoe alles met elkaar verbonden is

IJsselheem | Januari 2024

25

[ ADVERTENTIE ]

‘Een handje helpen is voor ons heel gewoon’

Hendri en Joyce Koster

iets voor

‘De contacten waren heel bijzonder.’

Ronald en Mike

jou?

Greetje ‘Wat ik doe, is voor mij een kleine moeite’

Bingo, bloemschikken of wandelen niets voor jou?

Vrijwilligerswerk kan ook wat anders zijn! Denk eens aan vissen, fietsen, klussen of een playlist maken. Op momenten dat het jou uitkomt. Wat past er bij jou?

www.ijsselheem.nl/vrijwilligers

26

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Word vrijwilliger in de ouderenzorg. Maak het leven van ouderen bij jou in de straat, wijk of plaats een beetje mooier!

Neem contact op met onze vrijwilligerscoördinatoren, bel: 088 - 33 9 44 00 of kijk voor meer informatie op onze website

Wat betekent wat?

Definities Gemeenschapskracht

Community building

Samen zelfredzaamheid

Wanneer mensen elkaar ergens mee

Community building is all about

Onze definitie

helpen. Dat als simpele definitie.

bringing people together and creating

Samen zelfredzaamheid is een (werk)

Anders gezegd is gemeenschapskracht

a sense of belonging. This can be done

terrein, een vaardigheid (in een

de positieve energie die vrijkomt als

in various ways, but the most common

bestaande of nieuw vorm te geven

mensen elkaar helpen om hun doelen te

methods include organizing events,

relatie) én een uitkomst.

bereiken door hun middelen te delen.

initiating joint projects, networking, and supporting each other.

Altijd bedoeld te duiden dat mensen zo – met elkaar - leven dat zij het leven

Bron: NLZVE >

Bron: Meltingspot >

kunnen leiden, wat zij graag willen en kunnen. Op basis van ervaringen, onderzoeken en inzichten komen we

Het is een proces, geen resultaat. Kiezen

tot vier basisbehoeften die in dat leven

voor de ABCD methode (in community

aanwezig zijn:

Het gaat om het samen leven in de

building) doe je om het overkoepelend

• Autonoom

buurt met een heterogene populatie.

doel te halen: het van binnenuit werken

• Verbonden

Jongeren en ouderen, ouderen zonder

aan een in economisch, cultureel en sociaal

• Competent (vitaal)

hulpvragen en ouderen met hulpvragen,

opzicht leefbare buurt, door sociale relaties

• Betekenisvol

hoogopgeleiden en praktisch

tot stand te brengen en onvermoede

In meer of mindere mate, dat is

opgeleiden. Zorg wordt geleverd als

capaciteiten van bewoners, organisaties en

persoonsafhankelijk.

die nodig is, maar het vertrekpunt

instellingen binnen de lokale gemeenschap

zijn burgers, hoe ze wonen en leven.

te mobiliseren. Hierbij werk je met dat wat

We menen dat er vijf zaken voor nodig

De kracht van iedereen wordt zoveel

er al aanwezig is in de gemeenschap; gaven,

zijn (voor die behoeften) die ook een

mogelijk benut en mensen helpen

vaardigheden en passies. Ook de culturele,

ander kan zien, bespreken of bieden.

elkaar waar het kan.

historische, economische en fysieke

Ruimte. Regie. Rol. Relatie. Ritme.

Zorgzame buurten

bronnen en middelen behouden of krijgen Bron: Movisie >

plek, op een manier dat ze worden gezien

We noemen graag nog twee inzichten.

en ervaren door de gemeenschap zelf.

Wat voor de één als leven voelt, is voor de ander ‘gewoon’ werk. Wat voor de één gewoon is om voor een ander te

Community care Zorg in de gemeenschap door de

Bron: Birgit Oelkers // ABCD methode>

doen, is voor een ander heel bijzonder.

Bijzonder om te doen, of heel bijzonder om te ontvangen.

gemeenschap. Zorg betekent hier ondersteuning van mensen bij het leven in - en deelnemen aan de samenleving

< Als er één man is die

(wonen en woonomgeving, onderwijs,

Samenredzaam

arbeid, verkeer en vervoer, vrienden

Samenredzaam betekent dat je er

andere mensen zijn, dan is

en kennissen, recreatie en vrije tijd,

niet vanuit kunt gaan dat iemand (een

het Dirk de Wachter

gezondheid) door de samenleving zelf.

oudere) de controle over zijn eigen leven

Het omvat samenwerking; is gericht op

pakt. Maar het gaat erom dat mensen

een wijk/buurt, bedoeld voor (ook) lange

elkaar kunnen ondersteunen.

termijnoplossingen en vindt plaats in de gemeenschap.

Bron: Weyond >

Bron: Beter Oud >

uitdraagt hoe belangrijk

Wat

?

Wat betekent

IJsselheem | Januari 2024

27

[ ADVERTENTIE ]

IJsselheem denkt mee, IJsselheem draagt bij IJsselheem denkt graag mee met mensen en organisaties wanneer het gaat om samen zelfredzaam zijn of het samen zelfredzaam uit te breiden.

En draagt daar zelf ook aan bij door aan te haken bij initiatieven, maar ook om zelf het onderwerp te agenderen en door zelf het initiatief te nemen. Een voorbeeld hiervan is de Fietsvierdaagse in Kampen.

Heb je een idee of vraag?

Neem gerust contact met ons op! info@ijsselheem.nl T 088 3394400

ijsselheem.nl

28

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Karin Leferink

Wat kan ik, wat kunnen wij doen?

A

an het eind van alle mooie verhalen, ervaringen en inzichten denk je misschien na over wat dat betekent voor jou. Of voor jouw ouders. Voor jou en je geliefde(n). Of juist voor ons als IJsselheem of andere organisaties. Voor ons als maatschappij.

Boemerang senior, een project voor en door senioren, locatie Reyersdam in Kampen; organisatie door WijZ (Welzijn Kampen), met medewerking van Quintus.

eenmalig of structureel is, voortkomt

Ook als dat om nieuwe dingen leren

uit een overtuiging goed te willen doen

vraagt.

of alleen omdat dat ene je leuk lijkt.

Je kunt ook daar een type test voor

Interessant is vooral ook te verdiepen

invullen. Want doe vooral mee op jouw

op hoe wij - als de directe omgeving

manier. Wat jou past. Dan is het leuk en

van velen - bijdragen aan het hebben,

blijft het leuk.

aangaan en onderhouden van ieders

Voor organisaties is mijn oproep: laten

relaties. Daar zijn we nog niet uitgeleerd,

we vooral aansluiten bij de initiatieven

schat ik zo in.

die al lopen. Want er is meer gaande, Wat ik heb gedaan en wat jij zou kunnen

dan wij soms zien. Of haal de barrières

Genoeg nog te verbeteren, groeien en

doen is het invullen van het spinnenweb

weg voor de groep die wel wil, maar

innoveren. We kijken er naar uit dat

van Positieve Gezondheid. Door dit in

nu niet verder komt. Die beweging

samen te doen! ■

te vullen krijg je een beeld van wat

hebben we samen te maken. Vele

belangrijk is voor jou. Denk eens na over

handen maken licht werk en vele kleine

de vraag wat belangrijk voor jou is als je

initiatieven maken samen een grote

ouder wordt. Wat is dan echt belangrijk?

beweging. Wij als IJsselheem neigen het

Als je moet kiezen... En wat kun je nu

voortouw te nemen, maar bel ons ook

kiezen dat daar voor kan zorgen?

vooral om aan te sluiten. Of te weten wat

Je kunt het ook samen doen. In dat geval, goed te weten dat we allemaal

Onze ervaring met ouder wordende mensen is breed

er speelt.

Onze

1

ervaring

< Kijk hier naar hoe organisaties in Brabant een antwoord formuleren

met ouder wordende mensen is

een andere rol voor onszelf zien in deze

breed. Er is vele mensuren ervaring met

beweging naar gemeenschapskracht.

ouder worden begeleiden en daarover

En dat is oké. Er komt sowieso positieve

te spreken. Om er het leven op aan te

energie vrij “als mensen elkaar helpen

passen, ook aan de ziektes die soms op

om hun doelen te bereiken door hun

dat pad verschijnen. Deze kunnen we

middelen te delen.” Dus of jouw bijdrage

leren te verdragen of te behandelen.

2

3

< Laat deze wolven je inspireren

< Meer weten over wat IJsselheem doet?

IJsselheem | Januari 2024

29

[ ADVERTENTIE ]

HBS Kampen

Thuis met zorg van IJsselheem ‘Thuis, met zorg van IJsselheem’ is een nieuwe vorm van wonen.

In de HBS Kampen komen woningen voor ouderen met een intensieve zorgvraag.

Waar u woont en leeft (samen met uw partner). Waar u zich thuisvoelt.

Uw vraag naar intensieve zorg kan IJsselheem opvangen met onze dienstverlening: Thuis met zorg van IJsselheem.

• Zelfstandig blijven wonen…

• met hulp van technologie …

• met hulp van uw sociale netwerk …

• en met hulp van de zorg van IJsselheem

hbskampen.nl ijsselheem.nl

30

ÉénSaam | samen zelfredzaam

Een/Saam, samen een

ÉénSaam, samen een “Als mensen elkaar helpen om hun doelen te bereiken door hun middelen te delen.”

Definitie Gemeenschapskracht

Boemerang senior, een project voor en door senioren, locatie Reyersdam in Kampen; organisatie door WijZ (Welzijn Kampen), met medewerking van Quintus.

IJsselheem | Januari 2024

31

Één Saam Samen Zelfredzaam

Colofon Deze uitgave is om in gesprek te komen over wat we verstaan onder Samen Zelfredzaam.

Samenstelling en redactie: Josje van Duin met Petra Visser Vormgeving: Brainstorm, IJsselmuiden

Met dank aan: Met dank aan alle mensen die hierover met mij wilden spreken het afgelopen jaar.

Vrijwilligers en initiatiefnemers Gea Overweg en Jaap Boersma, ‘t 8e Werk; Bart Bakker van Anders Denken Doen en Organiseren; Irene Blankvoort, HBS IJsselheem: Petra Cremers, Expertise Netwerk Systemic Codesign; Jannie van Duin, moeder; Ferenc ten Damme, Vers Bestuur; Wim de Jong en Dineke Diender, Zorgbelang Overijssel; Mary Doornweerd, IJsselheem; Bart van Duin, Stichting STAD Haarlem/ ‘t Gooi/ Alkmaar/ en andere steden; Mascha Egberts, Groeikracht; Ellen Groen, Mee Samen; Ivonne Huijsman, IJsselheem; Martin Klaver, Hier loopt alles lekker; Wethouder Bernard van den Belt , Gemeente Kampen; Wethouder Jan Peter van der Sluis, Gemeente Kampen, Jenna Kleingeld, Weyond; Peter Sieben, Weyond; Buurman Maus; Arnold Messelink, Netwerkmakers; Marjon van der Meulen, Marjon van der Meulen; Roeli Mossel, NNCZ; Lidewij Niezink, Emphatic intervision/Hanzehogeschool; Vivian Nijholt, Zon op alle Zaken; Gretha Oost, 1 Miljoen Mini Missies; Antoinette Reerink, Raad van Volksgezondheid en Samenleving; Gea Sijpkes, Humanitas Deventer; Tamara Pietersz, Gemeente Kampen, Mieneke van der Wal, De Beukelaar Groep; Wendy, verpleegkundige Ijsselheem/PGB; Daphne Wiersma, HvA lectoraat Kansrijke Schoolloopbanen in een Diverse Stad; Erjen Derks, Valtes, Marijne Liese, Samen Buurten Flevoland; Simone de Groot, GGD IJsselland.

Met dank aan alle mensen die samen wilden verkennen het afgelopen jaar: Ruth Deddens, Buro Zeggingskracht/Geluksacademie; Gerdien Wubbeling; Linda Meijer, IJsselheem; Dian Paasman, IJsselheem; Gosse Noppert, PGVZ; Pauline Hendrikse, PGVZ; Helen van der Haar, Gemeente Kampen; Marianne Eerkes, Gemeente Kampen; Arnold Messelink, Netwerkmakers; Stefanie Kost, IJsselheem Petra van der Werf, Icare; Anne Marth Kuilder, Bibliotheek Kampen; Lubert Bosman, Curadomi; Trudi Brink, Quintus; Yvonne Kleinbussink Gemeente Kampen; Anneke Westerhof WIJZ Kampen; Gea Overweg, t 8e Werk; Petra Stuitje, Delta Wonen

Nieuwe toevoegingen en inspiratie vind je op deze webpagina:

www.ijsselheem.nl/samen-zelfredzaam

ijsselheem.nl