1213-02 bbdh Verbeelding

332233333

beeld bij de hand digitaal www.beeldbijdehand.nl

2 Jaargang 40 - december 2012

Thema: verbeelding Lessen en lesideeĂŤn

beel

bij de hand

2

Digitale methode voor onderwijs in de beeldende vakken met lessen tekenen, handvaardigheid, textiel en kunst op alle onderwijsniveaus

12 13 ■ SCHOOLPLEINJUTTEN ■ grafische partituur ■ RELIEKDOOSJES

■ gezwam in de ruimte ■ MATERIE

Thema: verbeelding jaargang 40, 12/13 nr. 2, december 2012

bij de hand

beel beel

Digitale methode voor onderwijs in de beeldende vakken met lessen tekenen, handvaardigheid, textiel en kunst op alle onderwijsniveaus INHOUD

REDACTIONEEL Thema VERBEELDING Thema in beeld

LESSEN AVO Gezwam in de ruimte Jacintha Smulders Alternatieven AVO Reliekdoosjes Marisa van Dillen Alternatieven

BO Lekker knallen!

Marlous Bording e.a Alternatieven

AVO Driedimensionaal dansen Henk Janssen Alternatieven

Jaargang 40, nr. 2 DECEMBER 2012 COLOFON Uitgever StellaRuheProducties Mauvestraat 29d 1073 RG Amsterdam 020-6755738 info@beeldbijdehand.nl Redactie Stella Ruhe info@beeldbijdehand.nl Jacquelien de Jong Kleterstraat 12 3862 CA Nijkerk j.dejong@hsmarnix.nl

beeld bij de hand is een digitale uitgave van StellaRuheProducties Illegale verspreiding van nummers van en lessen uit beeld bij de hand en/of van onze andere uitgaven via cd’s, dvd’s of andere media en/of publicatie van nummers, lessen en/of onze andere uitgaven op websites met de mogelijkheid voor buitenstaanders anders dan abonnementhouder(s) om die gratis cq tegen betaling te downloaden en/of alle andere manieren van schending van het copyright, is strikt verboden. Bij constatering sturen wij de verspreider of de eigenaar van de betreffende site een naheffing voor de prijs van tenminste € 25.000,-!

© StellaRuheProducties 2012

2

3

3

6 8

9

11 13

15

16

19

AVO Een knuffelwand als troost Mariska Vrakking Alternatieven

20

AVO Lampen docentenkamer Marissa van Dillen Alternatieven

23

22

26

BO Een vroege Mondriaan Sonja Warbroek Alternatieven

27

AVO Grafische partituur Jacintha Smulders Alternatieven

30

AVO Materie Marie-José van der Sandt Alternatieven

29

33 34 37

BO Schoolpleinjutters Floor Willemze Alternatieven

38

Methode Nieuw: Onderwerpspecials Nascholingstrainingen Bbdh op opleidingsinstituten Abonnementen Hallo Wereld!

43 45 46 48 49 50

40

REDACTIONEEL Waar zouden we zijn als we geen VERBEELDING hadden, geen dromen over een andere, betere wereld. Zouden we dan nog steeds primitief aan het wezen zijn in grotten met dierenvellen aan om ons te beschermen tegen de kou en andere slechte weersomstandigheden? Gelukkig lopen we over van verbeelding, die ons gebracht heeft waar we nu zijn, omdat mensen zich iets anders konden voorstellen dan dat wat ze kenden.

Geweldig dat wij met een vak bezig zijn, waarin je je verbeelding alle kanten op kunt laten gaan. In je verbeelding is niets te gek of onmogelijk. Kinderen kunnen einden wegdromen en zich in hun fantasie in iedere denkbare situatie bevinden, soms fantastisch en sprookjesachtig, soms naar en nogal beangstigend. Die fantasie een uitweg bieden is een van de doelen van beeldende vakken. Gebruik maken van en realiseren wat onmogelijk lijkt. Daar heb je helemaal niet veel voor nodig. Het artikel over Schoolpleinjutten laat zien wat je van ogenschijnlijk niets kunt maken.

Op dit moment schrijf ik een boek over Visserstruien, die rond 1900 door vissers gedragen. Alle daarin met recht, averecht en kabels gemaakte patronen zijn ontleend aan de zee, de visserij en het dagelijks leven. Zo simpel, vol symboliek en verbeeldingskracht. Prachtig breiwerk, door vissersvrouwen en -dochters liefdevol gemaakt als ontspannende bezigheid in een uiterst moeizaam, onzeker en stressvol bestaan. Iedere breister vulde de per vissersplaats redelijk vastliggende patronen in met haar eigen creativiteit, waardoor iedere trui anders was, maar toch binnen het gegeven kader bleef. Een ongelooflijke zoek- en ontdekkingstocht naar bijna vergeten en heel bijzonder erfgoed die veel respect oproept voor deze vrouwen en mannen uit het eind van de negentiende en begin van de twintigste eeuw. Er is gelukkig weer veel belangstelling voor breien. Dat kan in tijden van crisis heel handig zijn, zelf breien met mooie wol is nog steeds goedkoper dan kopen, en ik hoop dat ook de scholen daar weer op inhaken. Want breien is een techniek die je jong moet leren en waar je je hele leven plezier van kunt hebben.

Stella Ruhe

De mens heeft altijd geprobeerd zijn gedachten, ideeën, gevoelens, angsten te verbeelden, waardoor ze tastbaar werden en daardoor beter te hanteren. Zonder je verbeelding, je voorstellingsvermogen, je fantasie zou je niet kunnen leven of overleven. Door verbeelding gingen mensen op onderzoek uit, maakten ze ontdekkingsreizen, deden ze baanbekende uitvindingen, maakten ze bloedstollende kunstwerken. Weergeven en vormgeven van je omgeving, je ideeën en gedachten en wie of wat dat behelsde, is van alle tijden, alle volken en culturen, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de oudste grottekeningen. Verbeelding leidt doorgaans tot verbetering van omstandigheden, maar ook tot verrijking van de geest en het leven zelf. Verbeelding kan ook bedreigend zijn: angst voor ongelukken, ziekte, tegenslag. Maar ook denken dat je beter bent dan anderen: wat verbeeld je je niet? Ongrijpbaar, mysterieus en voor sommige mensen beangstigend. Verbeelding leidt ook tot dromen en dagdromen, heerlijk rondstappen in een wereld die niet de jouwe is: andere culturen, andere levenswijzen, andere normen en waarden ontdekken. Verbeelding bestrijkt alle facetten van het leven. Overal vind je iets dat je zelf kunt interpreteren. Dat maakt het leven uiterst boeiend en verrassend.

BRAINSTORM THEMA: VERBEELDING ▪ beeld ▪ voorstellen ▪ voorstelling ▪ uitbeelden ▪ uitbeelding ▪ acteur ▪ theater ▪ cabaret ▪ lachen ▪ verdriet ▪ cultuur ▪ fantasie ▪ interpreteren ▪ interpretatie ▪ uitbeelden ▪ projecteren ▪ film ▪ verhaal ▪ decor ▪ muziek ▪ huis ▪ kasteel ▪ droom ▪ sfeer ▪ sfeerrijk ▪ vriendschap ▪ vakantie ▪ fietsen ▪ vliegen ▪ varen ▪ boot ▪ cruise ▪ plezier ▪ hooghartig ▪ kapsones ▪ verbeeldingskracht ▪ hypochonder ▪ ziekte ▪ ziekenhuis ▪ ster ▪ showbusiness ▪ bekende Nederlander ▪ televisie ▪ drama ▪ toveren ▪ tovenaar ▪ illusie ▪ illusionist ▪ goochelen ▪ goochelaar ▪ clown ▪ circus ▪ verkleden ▪ verkleedpartij ▪ feest ▪ Carnaval ▪ droomwereld ▪ droombeeld ▪ dagdroom ▪ vormgeven ▪ vormgeving ▪ design ▪ verbeelden ▪ vertellen ▪ liegen ▪ fantaseren ▪ creativiteit ▪ studie ▪ studeren ▪ onderzoek ▪ onderzoeken ▪ abstract ▪ abstraheren ▪ stileren ▪ gevoel ▪ wens ▪ wensen ▪ cultureel ▪ onderwijs ▪ scholing ▪ school ▪ opleidingsinstituut ▪ opleiding ▪ ontdekking ▪ ontdekkingsreis ▪ reizen ▪ ruimtevaart ▪ toekomst ▪ futurisme ▪ schilderkunst ▪ architectuur ▪ beeldhouwkunst ▪ grafiek ▪ toegepaste kunst ▪ anders ▪ afwijkend ▪ verheerlijking ▪ grenzeloos ▪ irreëel ▪ sprookje ▪ sprookjesfiguren ▪ paradijs ▪ ideaal ▪ hergebruik ▪ recycling ▪ metamorfose ▪ transformatie ▪ bedenken ▪ denkproces ▪ nadenken ▪ oplossingen ▪ watertanden ▪ eten ▪ koken ▪ culinair ▪ mengen ▪ uitvinding ▪ techniek ▪ horror ▪ Dracula ▪ overlevingsdrang ▪ trauma ▪ psyche ▪ psychologie ▪ angst ▪ verlamming ▪ nachtmerrie ▪ hypochondrie ▪ geluk ▪ ongeluk ▪ geest ▪ humor ▪ humoristisch ▪ gekkigheid ▪ mop ▪ toekomst ▪ kristallen bol ▪ roman ▪ fictie ▪ science fiction

thema in beeld

thema: verbeelding

3 2 12/13

2 12/13

4

thema in beeld

thema in beeld 5

Concertzaal Santa Cruz, Tenerife

2 12/13

Sol LeWitt, Haags Gemeentemuseum

Han Xin, ‘Spring, Summer, Winter and Fall’, Hongkong/Beijing

handvaardigheid 6 2 12/13

gezwam

AVO middenbouw

metaaldraad

in de ruimte

Jacintha Smulders

De foto's van het ruimtelijk werk 'Gezwam in de ruimte' lijken soms wel grafische tekeningen. De leerling kreeg de opgave, drie diktes ijzerdraad en twee lesuren om met een wikkeltechniek tot vorm te komen. De resultaten zijn ruimteomschrijvend en hun presentaties ervan inderdaad vaak gezwam. een klas 3-onderbouwopdracht waarbij vaardig-heden als het procesmatig werken in een dummy en het zelf een doel stellen centraal staan.

Meestal een erg leuke start van het schooljaar.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Zwammen heeft meer dan een betekenis: een beetje in de ruimte kletsen, maar ook talloze soorten paddenstoelen, waarvan de oesterzwam, de vliegenzwam en de tijgerzwam de bekendste zijn. Laat je inspireren door de titel van deze opgave. Lees de lijst met echt bestaande zwammen eens door.

Hoe zouden deze er in je fantasie uit kunnen zien? Werk het gegeven al schetsend en zoekend uit in je dummy. Hoe geef je dat ruimtelijk vorm met de wikkeltechniek in drie verschillende diktes metaaldraad?

metaaldraad

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ metaaldraad in drie diktes ▪ kniptang ▪ platbektang ▪ rondbektang Techniek: ▪ ruimtelijk schetsen ▪ wikkelen Beeldende aspecten: ▪ ruimteomschrijvend ▪ ruimte-innemend ▪ letterlijk – figuurlijk ▪ structuur Kg/Kb: ▪ zwammen in de natuur ▪ zwammen in PowerPoint en op internet

handvaardigheid

AVO middenbouw

7 2 12/13

KUNST KIJKEN De leerlingen bekijken op internet en d.m.v. een PowerPoint allerlei verschillende zwammen en hun structuren.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen zich laten inspireren door de titel Gezwam in de ruimte gecombineerd met de lijst met bestaande zwammen, kunnen daarmee al schetsend een ruimtelijke fantasievorm bedenken en een verslag maken van het ontwerpproces in een dummy. Hoe breed en diep is het onderwerp onderzocht? Welke beelden zijn erbij geplakt, geschreven en getekend?

■ De leerlingen kunnen hun ontwerp al buigend, vouwend, draaiend en wikkelend met metaaldraad tot een ruimtelijke vorm van 20 x 20 x 20 cm met zeggingskracht maken, die zelfstandig in de ruimte kan staan. Is het werkstuk ruimtelijk, getuigt het van zeggingskracht en vindingrijkheid en is het technisch goed uitgevoerd?

Jacintha Smulders, Sint-Oelbertgymnasium, Oosterhout

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Laat je inspireren door de titel van deze opgave.

Lees de lijst met echt bestaande zwammen eens door. Hoe zouden deze er in je fantasie uit kunnen zien? Hoe geef je dat ruimtelijk vorm met de wikkeltechniek?

■ Opdracht 2 In dummy Ontwikkel je ideeën al schetsend in je dummy.

Hoe breed en diep onderzoek je? Welke beelden plak, schrijf, teken je erbij? Hou in je dummy een logboek bij over je beeldend proces en maak een planning.

■ Opdracht 3 Ruimtelijk Al buigend, vouwend, draaiend, wikkelend maak je van metaaldraad een ruimtelijke vorm met zeggingskracht. Maximaal formaat 20 x 20 x 20 cm. Werk zodanig met metaaldraad dat je werkstuk zelfstandig en autonoom in de ruimte kan staan.

alternatieven 8

2 12/13

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool onderbouw tekenen en schilderen MIJN VERBEELDING Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ plakkaatverf ▪ kwasten Technieken: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ lijn ▪ kleur ▪ ritme KG/KB: ▪ afbeeldingen van abstracte schilderijen

Beeldende probleemstelling en opdrachten We kijken met de kleintjes naar een PowerPointpresentatie van abstracte kunst met onder meer schilderijen van Jackson Pollock. ‘Wat zie je in dit schilderij?’ is de vraag bij elk plaatje dat we zien. Daaruit komt nooit het antwoord ‘niets’. Ieder kind heeft wel een idee, want de verbeelding gaat meteen aan het werk. Als je een heel erg leuke gedachte hebt of juist een heel erg afschuwelijke, zou je daar dan met kleur een schilderij van kunnen maken? Zie je dan kleuren in je hoofd? Welke kleuren zou je kiezen bij iets heel leuks en welke bij iets heel afschuwelijks? Maak twee schilderijen van iets leuks en iets afschuwelijks.

Iedereen moet kunnen zien of het leuk of afschuwelijk is. Ze hoeven niets voor te stellen maar dat mag wel.

Basisschool bovenbouw handvaardigheid EEN FUTURISTISCHE AUTO Materiaal en gereedschap: ▪ metaaldraad ▪ soldeer ▪ solutie ▪ buigtangetjes ▪ soldeerbout ▪ vijl ▪ schuurpapier ▪ verf ▪ kwastje Technieken: ▪ buigen ▪ solderen ▪ verven Beeldende aspecten: ▪ lijn ▪ vorm ▪ ruimte KG/KB: ▪ afbeeldingen van voorwerpen van metaaldraad

Beeldende probleemstelling en opdrachten Een hele auto bouwen en vooral een futuristische auto bouwen kost niet alleen veel denkwerk, maar ook zeeën van tijd. Alleen niet als je die maakt van metaaldraad, dat makkelijk alle kanten met je meebuigt!

Ontwerp een futuristische auto met snufjes die jij daarin of –op zou willen hebben. Buig de auto in een plat vlak, maar zorg ook dat die zelfstandig kan staan. Gebruik metaaldraad, buig dat met de tangetjes die je daarvoor nodig hebt en soldeer delen aan elkaar met soldeer, solutie en een soldeerbout op de soldeerplek. Werk de gesoldeerde plekken netjes af met een vijl en schuurpapier en verf het metaaldraad in één kleur.

naar keuze

kunst beeldend

AVO bovenbouw

9

2 12/13

Iedere tijd heeft zijn eigen relikwieën. Vanaf de vroegchristelijke tijd werden mensen heilig verklaard en zelfs een (vermeende) splinter van een bot van een heilige werd als uiterst kostbaar beschouwd en vormde een bron van verering. Je kon die niet zonder meer ergens neerleggen. Daarvoor werden prachtige doosjes gemaakt, die in kostbare materialen en edelstenen zijn uitgevoerd.

De vraagstelling hier is wat voor jou een bijzondere relikwie is en hoe je die zou kunnen bewaren.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Reliekdoosjes, waarin overblijfselen, ofwel relikwieën van heiligen werden bewaard, waren doorgaans op een kostbare manier uitgevoerd.

Je vindt die in oude kerken en kathedralen. Ook in onze tijd hebben we relikwieën die we graag goed bewaren. Bedenk er enkele. Wat is voor jou een relikwie dat je wilt bewaren en waarvoor je een bijzonder doosje zou willen maken, waardoor het zichtbaar is en toch goed opgeborgen? Zorg dat je doosje een verband heeft in vorm en uitvoering met het relikwie dat daarin komt te liggen. Onderzoek en schets de mogelijkheden.

KUNST KIJKEN We kijken naar voorbeelden van reliekdoosjes uit de kunstgeschiedenis via een PowerPointpresentatie en op internet. De leerlingen zoeken naar hedendaagse relikwieën die symbool staan voor wat belangrijk is in hun leven en ons leven in het algemeen en kijken naar diverse verpakkingsmogelijkheden.

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ naar keuze Techniek: ▪ naar keuze Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ structuur ▪ decoratie ▪ naar keuze KG/KB: ▪ beeldmateriaal van relikwieën ▪ eigentijdse relikwieën ▪ verpakkingen

kunst beeldend 10

2 12/13

AVO bovenbouw

naar keuze

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen weten wat een relikwie is en waarvoor relikwieën werden gebruikt. Is dat het geval?

■ De leerlingen doen onderzoek naar wat hedendaagse relikwieën zijn of zouden kunnen zijn en leggen dat vast in een dummy. Is dat goed gedaan?

■ De leerlingen hebben een eigen relikwie gekozen en daar een passende verpakking voor ontworpen die daar qua vorm, materiaal, sfeer en uitvoering goed bij past. Voldoet de verpakking aan de gestelde eisen?

naar keuze

kunst beeldend

AVO bovenbouw sonderwijs

11 2 12/13

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Onderzoek het begrip relikwie en maak daarvan een verslag in je dummy. Let op de relatie van de relikwie en hoe die bewaard wordt. Denk na over wat voor jou en voor mensen in onze tijd relikwieën zijn. Schrijf dat op in je dummy.

■ Opdracht 2 Zoek een relikwie voor jezelf en ontwerp daarvoor een verpakking, een doosje waarin je dat kleinood kunt bewaren. Er moet een duidelijke relatie zijn tussen vorm, materiaal, sfeer en afwerking, de relikwie en datgene waarin je die gaat bewaren.

■ Maak een aantal ontwerpschetsen en zoek materiaal. Bewaar je schetsen en stukjes van het gekozen materiaal in je dummy.

■ Voer je relikwieverpakking uit en presenteer het afgewerkte omhulsel met de relikwie ter beoordeling, evenals je dummy. Let op de gestelde eisen en zorg dat je daaraan hebt voldaan.

Marisa van Dillen, Keizer Karel College, Amstelveen

alternatieven 12

2 12/13

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO onderbouw handvaardigheid VIER-KANTEN-DOOSJE Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ potlood ▪ triplex ▪ figuurzaag ▪ schuurpapier ▪ plakkaatverf ▪ penselen ▪ houten balkjes ▪ houtlijm Technieken: ▪ figuurzagen ▪ schuren ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ kleur ▪ ruimte ▪ constructie KG/KB: ▪ doosjes met een ‘verhaal’

Beeldende probleemstelling en opdrachten Je gaat met figuurzagen een doosje maken met een beeldverhaal: iedere kant heeft een uitstekend deel dat al iets vertelt over wat er op de aansluitende kant te zien is. Teken op papier vier vierkanten en maak daar een soort strip van. Laat aan éen, steeds dezelfde kant je tekening buiten het vierkant doorlopen me een figuur die deels in het vierkant valt en deels erbuiten. Dat deel wordt je nieuwe zijkant. Doe dat bij alle vier. Knip de delen uit en breng die over op triplex. Zaag ze zorgvuldig uit met een figuurzaag en schuur ze. Beschilder alle delen, ook de deksel en zet het doosje in de goede volgorde in elkaar. Lijm de delen op de bodem met in de hoeken kleine balkjes.

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen KARAKTERISTIEK Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ ecoline ▪ zwarte viltstift ▪ penselen Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ kleurcontrast ▪ vlak ▪ vorm ▪ lijn Kg/Kb: ▪ het huis van juf

Beeldende probleemstelling en opdrachten Een bezoekje thuis bij juf is natuurlijk hartstikke spannend! Hoe zou ze wonen? Waar staat haar huis en hoe ziet dat eruit? Is het hetzelfde als jouw huis of heel anders? In de hele Zaanstreek zien de huizen er anders uit dan in de oude nieuwbouwwijk waar de school staat en waar veel kinderen ook wonen. Ook de nieuwe huizen worden nu in de stijl van de oude Zaanse huizen gebouwd. Het huis van juf is zo’n Zaans huis dat aan het water staat. Het bezoek was heel gezellig en terug op school werd er meteen getekend met ecoline en viltstift. De vraag was of ze de buurt van juf konden tekenen. Hoe zagen de huizen eruit en waaraan kon je ze herkennen? En hoe zag de omgeving van het huis eruit?

vetkrijt

tekenen en schilderen

basisschool onderbouw

13

2 12/13

Lekker knallen!

Marlous Bording e.a.

Veel kinderen mogen met Oud en Nieuw even opblijven om naar het vuurwerk te kijken. Vooral op de kleintjes maakt dat veel indruk. Zodra ze na de Kerstvakantie terug op school zijn, praten we over wat ze allemaal gedaan en beleefd hebben.

Daarvan is na Kerstmis het vuurwerk doorgaans het leukste. Een prachtig onderwerp om te verbeelden in een zwart/kleurtekening met vetkrijt, waarin ze meteen ook iets over kleuren leren.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING We zijn alweer bijna in het Nieuwe Jaar. Dat begint op 1 januari. Het Oude jaar luiden we uit en het Nieuwe jaar heten we welkom met knallend vuurwerk. Misschien mocht je wel opblijven om naar het vuurwerk te kijken, of werd je daarvoor even wakker gemaakt. En, was het mooi? Met wasco kun je heel goed vuurwerk toveren: je kleurt met allerlei verschillende kleuren wasco de ondergrond van je vel in.

Daaroverheen doe je een laagje zwarte wasco tot je helemaal geen kleur meer ziet. Met een klein houtje kun je in de wasco tekenen en daardoor haal je de zwarte laag weg en komt de kleur die daaronder zit naar boven. Bedenk welke kleuren je gaat gebruiken onder de zwarte laag. Tover jouw vuurwerk!

tekenen en schilderen 14 2 12/13

basisschool onderbouw

vetkrijt

KUNST KIJKEN We kijken met elkaar naar een dvd over vuurwerk en de leerlingen vertellen wat zij zelf gezien hebben.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen vertellen hoe het vuurwerk met Oud en Nieuw eruitzag. Kunnen ze ook de details vertellen?

■ De leerlingen kennen de wascotechniek en kunnen daarmee hun vuurwerk verbeelden. Is dat goed gelukt en is nagedacht over de onderkleuren?

■ De leerlingen kunnen vuurwerk tekenen en de sfeer daarvan verbeelden. Is dat gelukt?

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ wasco ▪ tekenhoutje Techniek: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ lijn KG/KB: ▪ dvd over vuurwerk

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Hebben jullie vuurwerk gezien met Oud en Nieuw?

Vertel eens hoe dat eruit zag. Zou je vuurwerk ook kunnen tekenen?

■ Opdracht 2 Met wasco kun je toveren! Als je een heel vel vol met wasco kleurt en daaroverheen een laag zwarte wasco doet, kun je door er met een klein houtje in te tekenen weer de kleuren die eronder zitten naar boven toveren.

■ Opdracht 3 Maak een tekening met wasco van jouw vuurwerk met Oud en Nieuw.

Marlous Bording e.a., OBS De Komeet, Krommenie

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool onderbouw tekenen en schilderen VUURWERK Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ ecoline ▪ plakkaatverf ▪ wasco ▪ lijm ▪ kwasten ▪ penselen ▪ schaar Techniek: ▪ schilderen ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ vorm ▪ lijn KG/KB: ▪ dvd over het heelal, sterren etc.

Beeldende probleemstelling en opdrachten Oud en Nieuw is wel erg spannend. Er wordt gefeest met oliebollen en champagne en als het middernacht is, barst het vuurwerk aan alle kanten los. Als je mag opblijven om dat te zien en misschien met sterretjes te zwaaien, is dat natuurlijk fantastisch. Maar als je naar bed moet, kun je het later ook op de televisie zien.

Zou je een tekening kunnen maken van het vuurwerk? Wat laat je daar dan allemaal op zien? Vuurpijlen, knallers, siervuurwerk dat hoog in de lucht in prachtige kleuren uit elkaar spat? Wat zie je nog meer in de lucht? De maan en de sterren? Of zijn die helemaal verdwenen tussen al die kruitdampen? Je mag met viltstift tekenen en kleuren of met wasco als je dat leuker vindt.

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen FEESTJE Materiaal en gereedschap: ▪ gekleurd tekenpapier ▪ wasco Techniek: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ vorm KG/KB: ▪ uitnodigingen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Iedereen is een keer per jaar jarig en dan geef je voor je vrienden meestal een gezellig feestje. Je kunt ze natuurlijk vragen of ze willen komen, maar veel leuker is om ze allemaal een zelfgemaakte uitnodiging te sturen. Daarop kun je vertellen waar je feestje is, hoe laat het begint en wat jullie dan gaan doen. We maken allemaal een uitnodiging voor een feestje met gekleurd papier en wasco. Vouw daarvoor een velletje gekleurd papier dubbel. Je mag de voorkant versieren zoals je zelf wilt. Je kunt er een feesttaart op zetten, vuurpijlen, feesthoeden, slingers, alles wat je aan een feest doet denken is goed. Bedenk wel dat je er zoveel moet maken als het aantal vrienden dat je wilt uitnodigen: allemaal anders of allemaal hetzelfde, dat mag je zelf weten.

alternatieven

lesideeën

15

2 12/13

hout

.

dansen

Dansen is van alle tijden en van alle volken. Het hoort bij het leven. Dansen is voor de een ‘n vorm van sociale vrijetijdsbesteding en voor de ander een serieuze hobby of zelfs topsport. Dat laten huidige programma’s als ‘Dancing with the stars’, ‘Strictly come dancing’ en ‘So you think you can dance’ ons zien. Dansen doet iets met je lichaam en geest. Het houdt je fit en lenig. Je beleeft er plezier aan en je raakt er ontspannen door. Je kunt dansen in je eentje of samen met anderen. Dansen is een vorm van socialisatie en lichamelijke zelfexpressie.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Maak een ruimtelijke dansfiguur van triplex. Je mag zelf kiezen welke soort danser of danseres je wilt uitbeelden.

Bijvoorbeeld: een dansende hofdame, ballerina, stijldanser(es) of breakdancer.

KUNST KIJKEN

Henk Janssen

Aan de hand van de geschiedenis van de dans worden afbeeldingen van diverse dansvormen en dansstijlen getoond. Daarnaast maken de leerlingen kennis met verschillende kunstdisciplines waarbij dans verbeeld of vormgegeven wordt. Ze bekijken voorbeelden uit de schilder- en beeldhouwkunst maar ook fragmenten van (dans)films en theater. Theaterdans kan bijvoorbeeld bestaan uit klassiek of modern ballet, riverdance, operette of musical.

Vervolgens bekijken de leerlingen beeldmateriaal betreffende het thema ‘Dans’ in boeken en naslagwerken of via internet. Op You Tube kunnen ze filmpjes van dansstijlen en dansvormen bekijken en de daarbij behorende muziek beluisteren. Ze zullen dan ontdekken dat elke dansstijl gerelateerd is aan een bepaalde muziekstijl.

Van twee- naar driedimensionaal

handvaardigheid 16 2 12/13

AVO middenbouw

hout

DOELSTELLINGEN EN naar keuze middenbouw BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerling kan het thema ‘Dans’ op persoonlijke wijze verbeelden. Kun je duidelijk zien dat het een danser(es) is? Is er sprake van een echte danshouding? Kun je ook zien welke dansvorm of dansstijl verbeeld is, bijvoorbeeld volksdans, stijldans of ballet?

■ De leerling kan vorm- en beeldelementen juist toepassen. Zijn de vorm- en beeldaspecten goed toegepast, met name vorm, verhoudingen, maat, kleur en ruimtelijkheid?

■ De leerling kan op de juiste manier gebruik maken van materialen en gereedschappen.

Heeft de leerling de materialen en gereedschappen correct gebruikt?

■ De leerling kan de technieken, in het bijzonder de verbindingstechniek door middel van kepen op de juiste manier toepassen. Heeft de leerling de gebruikte technieken goed toegepast? Hebben de kepen de juiste breedte en lengte? Is het werkstuk netjes geverfd en afgewerkt?

■ De leerling kan een goede tijdsplanning en plan van aanpak maken en het eigen werk evalueren/kritisch beschouwen. Is er sprake van een goede voorbereiding, planning en zelfevaluatie?

handvaardigheid

AVO middenbouw

17

2 12/13

handvaardigheid 18 2 12/13

AVO middenbouw

hout

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ triplex ▪ plakkaatverf ▪ figuurzaagbeugel ▪ figuurzaagjes ▪ figuurzaagplankje met tafelklem ▪ figuurzaagsleutel ▪ spanner ▪ vijltjes ▪ schuurpapier ▪ verfkwasten ▪ potje water Techniek: ▪ zagen ▪ vijlen ▪ schuren ▪ verven Beeldende aspecten: ▪ ruimtelijkheid ▪ vorm ▪ verhoudingen ▪ maat ▪ kleur KG/KB: ▪ getoond en zelf verzameld beeldmateriaal

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Verzamel beeldmateriaal betreffende het onderwerp ‘Dans’. Maak enkele ontwerpen (minimaal 3), waarin duidelijk het door jou gekozen idee tot uitdrukking komt. Laat duidelijk zien welke soort danser(es) door jou verbeeld wordt. Let daarbij vooral op een goede danshouding. Maak een keuze uit de schetsen.

■ Opdracht 2 Neem de door jou gekozen dansfiguur op juiste grootte over op triplex. Zaag die uit de triplex.

Maak daarna dezelfde figuur nog eens.

Daarvoor kun je het beste de uitgezaagde figuur met een scherp potlood omtrekken op de triplexplaat. Teken vervolgens een middellijn op beide uitgezaagde figuren. Zaag langs de middellijn van de figuren een keep. De keep is even breed als het triplex dik is. De kepen worden tot halverwege de middellijn gezaagd in tegenovergestelde richting. Zorg dat de figuren gemakkelijk in elkaar schuiven tot een ruimtelijke vorm. Vijl zo nodig de vorm en/of de kepen bij en schuur het werkstuk glad.

Verf het werkstuk in passende kleuren en besteed aandacht aan details.

■ Opdracht 3 Schrijf een evaluatie over je werkstuk.

Henk Janssen Sint Maartenscollege, Maastricht De werkstukken zijn gemaakt door klas 2 (onderbouw AVO).

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO middenbouw tekenen en schilderen SWINGING CITY Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ ecoline ▪ potlood ▪ viltstiften ▪ penselen ▪ potje water Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ structuur ▪ kleur ▪ diepte ▪ verhouding Kg/Kb: ▪ afbeeldingen van hoogbouw

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als je denkt aan de stad, denk je ook meteen aan swingen: alles bruist en leeft daar op, onder, naast en door elkaar, 24 uur per dag. Er is een riant uitgaansleven, er zijn theaters, bioscopen, restaurants en er is druk verkeer van mensen, bussen, trams, auto’s en fietsers.

Waarom zien de gebouwen er dan vaak zo kleurloos en saai uit? Aan jou de opdracht de echte sfeer van de stad en het gevoel dat die stad bij je oproept weer te geven in een geschilderde tekening. Laat je verbeelding de vrije loop en transformeer jouw stad in beeld naar het gevoel en de sfeer dat het begrip stad bij jou oproept. Werk met ecoline , viltstift en potlood. Breng diepte aan en let goed op de verhoudingen van alle onderdelen.

Basisschool bovenbouw beeldende vorming OUT OF AFRICA Materiaal en gereedschap: ▪ houten panelen ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ acrylverf ▪ kwasten ▪ overheadprojector Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ lijn ▪ vorm ▪ vlak KG/KB: ▪ beeldmateriaal van Afrika ▪ Afrikaanse muziek

Beeldende probleemstelling en opdrachten Het jaarlijkse kunstproject op onze school staat in het teken van Afrika. We kijken naar dvd’s, naar natuurfilms over landschappen en dieren uit Afrika en we luisteren naar Afrikaanse muziek. De afscheidnemende groep acht bedenkt een musical met thema Afrika en een groepje leerlingen ontwerpt daarvoor het decor. Daarvoor gebruiken we een scherm dat uit twee houten panelen bestaat. Je maakt een tekening met een paar grote vormen (geen details) waaraan je meteen kunt zien dat het Afrika is. Jullie kiezen de beste tekening en vergroten die met een overheadprojector tot het formaat van de panelen. Teken de vormen na en schilder die in met acrylverf.

alternatieven

lesideeën

19

2 12/13

textiele vormgeving

stof

Een knuffelwand als troost Mariska Vrakking

20 2 12/13

AVO onderbouw

Als leerlingen uit de klas worden gezet om even af te koelen, moeten ze dat doen op een speciale plek in de school. Even een time-out lost vaak veel ellende op. Het was niet de meest aangename plek van de school met zijn kale stenen muren. Daarvoor bedachten we iets: een knuffelwand, van zachte textiel, die de stemming van de leerling vast gunstig zou be誰nvloeden.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Iedereen vindt het vervelend als hij uit de klas wordt gestuurd om even af te koelen en je te bezinnen waarom je je zo flauw gedraagt. De plek waar dat gebeurt is nou niet de vrolijkste en beslist geen verbeteraar voor je humeur. Daar kunnen we iets aan doen: we maken een knuffelwand voor die plek van zachte textiele vormen, die als troost kan dienen en waarvan je weer vrolijk wordt.

KUNST KIJKEN We zoeken leuke plaatjes en letters op internet en in tijdschriften die geschikt zijn om als vorm te gebruiken.

stof

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Zoek met elkaar op internet naar afbeeldingen die je geschikt vindt om als vorm in stof te gebruiken voor het maken van een onderdeel voor de knuffelwand, die bestaat uit geschakelde losse kussentjes van circa 10 x 10 cm in de vorm van je afbeelding.

■ Opdracht 2 Teken op een stukje witte katoen met watervaste viltstift het plaatje dat je wilt gebruiken, kleur het in en knip dat dubbel uit de stof met ruim 1 cm witte stof eromheen.

■ Opdracht 3 Speld de 2 delen op elkaar en stik die op de naaimachine vast op een opening voor de vulling na. Vul de vorm op met fiberfill en naai de opening dicht.

■ Opdracht 4 Hang alle losse kussentjes met klemmetjes aan elkaar tot rijen, die aan een bamboestok worden gehangen.

Mariska Vrakking Oostwende College, Bunschoten-Spakenburg

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ witte katoen of wit laken ▪ watervaste viltstiften of textielverf ▪ fiberfill vulling ▪ naaimachine ▪ wit garen ▪ klemmetjes ▪ bamboestok Techniek: ▪ tekenen ▪ naaien Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ vorm ▪ lijn KG/KB: ▪ afbeeldingen van internet of uit tijdschriften

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen op internet zoeken naar geschikte afbeeldingen om op stof te tekenen voor een kussentje van ca 10 x 10 cm voor de knuffelwand. Zijn de afbeeldingen geschikt voor het formaat?

■ De leerlingen kunnen een afbeelding overbrengen op een stukje witte stof en die inkleuren met watervaste viltstift of textielverf.

Zijn de tekeningen netjes en helder getekend?

■ De leerlingen kunnen de afbeelding met 1 cm ruimte dubbel uitknippen, op elkaar stikken met de naaimachine, opvullen, dichtstikken en ophangen met klemmetjes, aan elkaar en aan een bamboestok. Zijn de kussentjes goed in elkaar gezet en is er een fraai geheel ontstaan?

textiele vormgeving

AVO onderbouw

21 2 12/13

alternatieven 22

2 12/13

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO middenbouw handvaardigheid FANTASTISCH BOEKET Materiaal en gereedschap: ▪ klei ▪ onderlegger ▪ kleiroller ▪ mirettes ▪ kleimes ▪ potje water ▪ glazuur ▪ oven ▪ tonkinstokken Techniek: ▪ boetseren ▪ galzuren ▪ bakken Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ kleur ▪ ruimte ▪ reliëf ▪ structuur Kg/Kb: ▪ kleurenleer ▪ afbeeldingen van bloemen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Een bloem zegt van alles. Een boeket bloemen maakt vrolijk, laat dankbaarheid zien, geeft het oog plezier en ruikt als het goed is heerlijk.

Bloemen van klei, voortgesproten uit de fantasie, geven een extra dimensie aan het begrip bloem. Kijk goed hoe een bloem in elkaar zit, met hart, stamper, meeldraden en bloembladeren. Ga daar vanuit, maar doe er iets bijzonder mee: qua vorm, structuur, reliëf etc.. Rol de klei dun uit tot een plak en haal daaruit alle onderdelen van je bloem en zet die met kleislib aan elkaar. Maak onderaan een hulsje waarin een tonkinstok past. Gebruik reliëf om te decoreren. Laat alles goed drogen, glazuur en bak de bloem. Zet ‘m op de stok.

Beroepsonderwijs bovenbouw handvaardigheid IK HOUD VAN… Materiaal en gereedschap: ▪ chamotteklei ▪ mirettes ▪ kleimes ▪ draaiplateautje ▪ kleioven Techniek: ▪ boetseren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ textuur ▪ ruimte KG/KB: ▪ afbeeldingen van geboetseerde portretten ▪ keramiek ▪ abstracte beeldhouwkunst

Beeldende probleemstelling en opdrachten Voor deze kleiopdracht is het onderwerp Ik houd van… Een vrije opdracht die je naar eigen inzicht kunt invullen. Doe grondig (zelf)onderzoek en maak proeven en schetsen van zaken of mensen waar jij van houdt. Maak daarvan een logboek: beschrijf zowel je gedachtegang als de manieren waarop je onderzoek hebt verricht, aangevuld met illustraties en je schetsen. Zoek naar manieren waarop jij datgene of diegene waarvan je houdt op de beste manier in klei vorm te geven. Dat kan abstract zijn, maar ook concreet. Let zowel op de beeldende als op de technische kant. Zorg dat je gebakken beeld heel uit de oven komt, door te zorgen dat er geen lucht in de klei zit, waardoor die barst.

naar keuze

kunst beeldend

AVO bovenbouw

23 2 12/13

Lampen voor de docentenkamer

Marisa van Dillen

In de vernieuwde docentenkamer staat een prachtige tafel waaraan de docenten van het KKC zich even kunnen onttrekken aan de drukte van het klaslokaal. Even een andere ruimte, andere sfeer, andere gesprekken, ander licht op de situatie.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Boven de grote tafel in de docentenkamer ontbreekt een lamp.

Individueel en in groepjes maak je daarvoor een ontwerp dat aan de volgende eisen moet voldoen: 1. De lamp moet passen in de docentenkamer boven de houten tafel. 2. De lamp moet kunnen branden, het hoeft geen leeslicht te zijn, wel sfeerlicht.

3. De lamp bestaat gedeeltelijk uit gerecycled materiaal. 4. De lamp krijgt een naam. 5. De lamp moet goed afgewerkt en stevig

in elkaar gezet worden. 6. De lamp moet kunnen hangen.

De lampen worden beoordeeld door de commissie docentenkamer en afgevaardigden van de schoolleiding. De mooiste lamp 'wordt aangekocht' door de school en komt boven de tafel te hangen.

kunst beeldend 24

AVO bovenbouw

naar keuze

KUNST KIJKEN De leerlingen bekijken individueel de bovenverdieping van de docentenkamer, maken foto’s waarbij ze letten op de ruimte-indeling, kleuren, sfeer, de stijl van de inrichting.

Ze doen onderzoek naar lampen en maken op basis van de bevindingen vervolgens een moodboard van de ruimte en de lamp op karton (50 x 70 cm).

2 12/13

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen op basis van individuele waarneming van de ruimte-indeling, kleuren, sfeer, de stijl van de inrichting van de docentenkamer een moodboard maken en een lamp schetsen voor boven de grote tafel in de docentenkamer. Zijn het moodboard en de schetsontwerpen een afspiegeling van de waarnemingen en passend?

■ De leerlingen kunnen in groepjes een keuze maken uit 1 of 2 schetsontwerpen, in overleg een ontwerp kiezen, aanpassen of nieuw maken. Is dat gelukt?

■ Iedere groep heeft drie werktekeningen van de lamp gemaakt.

Is aandacht aan alle details besteed?

■ Iedere groep heeft materiaalproeven gemaakt op basis van opkomende vragen. Zijn de proeven goed uitgewerkt?

■ Iedere groep heeft voor hun lamp een affiche met belettering ontworpen en uitgevoerd. Spreekt uit het affiche en de belettering de sfeer van de lamp?

■ iedere groep heeft het definitieve ontwerp op basis van de gestelde eisen (zie beeldende probleemstelling) in daartoe geëigend materiaal uitgevoerd op ware grootte en ter beoordeling opgehangen boven de grote tafel in de docentenkamer. Past de lamp in de docentenkamer en voldoet die aan de gestelde eisen?

De winnaar!

naar keuze

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Individueel Bekijk de bovenverdieping van de docentenkamer, maak foto’s waarbij je let op de ruimte-indeling, kleuren, sfeer, de stijl van de inrichting.

■ Opdracht 2 Maak een moodboard van de ruimte en de lamp op karton (50 x 70 cm).

■ Opdracht 3 Maak minimaal 2 schetsen van verschillende lampen: verbeeld je ideeën voor het object in schetsen, het ontwerp hoef je niet uitgewerkt te zijn.

■ Opdracht 4 Groepswerk Maak samen eerst een keuze voor één of twee ontwerpen. Kies een van de schetsen of maak gezamenlijk een nieuwe ontwerpschets.

■ Opdracht 5 Maak drie werktekeningen van de lamp van verschillende aanzichten op A3-formaat.

■ Opdracht 6 Maak een aantal materiaalproeven (bij het werken aan de lamp ontstaan vaak ‘materiaalvragen’). Werk deze uit in minimaal 2 proeven.

■ Opdracht 7 Maak als groep een handgemaakt affiche (A2formaat) van de ontworpen lamp. Dat wil zeggen, een industriële tekening van de lamp, uitgewerkt met tekst!

■ Opdracht 8 Voer je lamp uit en hang die afgewerkt in de docentenkamer boven de tafel ter beoordeling door de commissie ‘Lamp’.

Marissa van Dillen, Keizer Karel College, A’veen

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ naar keuze Techniek: ▪ naar keuze Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ decoratie KG/KB: ▪ sfeer, ruimte, stijl en kleur van de docentenkamer ▪ onderzoek naar lampen en stijlen

kunst beeldend

AVO bovenbouw

25

2 12/13

alternatieven 26

2 12/13

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO middenbouw handvaardigheid (KERST)FEESTLAMPEN Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ gekleurd papier ▪ stevig karton ▪ lijm ▪ metaaldraad ▪ schaar Techniek: ▪ knippen ▪ snijden ▪ plakken Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ ruimte ▪ structuur ▪ ritme KG/KB: ▪ lampen en lampions

Beeldende probleemstelling en opdrachten Binnenkort vieren we Kerstfeest op school, waarbij we de school versieren met kersttekeningen en –decoraties, maar ook met zelfgemaakt lampen/lampionnetjes, want Kerst is ook het feest van het licht. Het ligt voor de hand om een typische kerstlamp te maken, maar dat doen we niet, want de lampen kunnen we dan ook nog voor andere feestelijke gelegenheden gebruiken om de school te versieren. Bedenk wat voor jou feestelijke kleuren zijn. De lamp moet vrolijk zijn, van papier en karton gemaakt en moet gedecoreerd worden. Je mag bijvoorbeeld een matje knippen uit glanspapier waar je ander, gekleurd papier achter plakt. Je mag franje gebruiken en wat je maar leuk vindt.

AVO middenbouw tekenen en schilderen NOSTALGIE Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ viltstift Technieken: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ vlak ▪ lijn KG/KB: ▪ afbeeldingen van stoelen uit de jaren tachtig ▪ de Memphisgroep

Beeldende probleemstelling en opdrachten In de jaren tachtig was je waarschijnlijk nog niet geboren, maar je kent vast wel de kleurrijke en barokke stijl van de architectuur en de gebruiksvoorwerpen van de Memphisgroep. Misschien hebben jullie daar zelf wel voorbeelden van in huis. Het Gronings Museum is daarvan een goed voorbeeld en de gebruiksvoorwerpen van Alessi. Verdiep je in boeken en op internet in de wereld van de Memphisgroep en maak een ontwerptekening voor een gebruiksvoorwerp, een stoel, een tafel, kopjes, servies etc. in hun stijl. Maar zoals dat met alle nostalgische ontwerpen is, geef er ook je eigen hedendaagse draai aan, waardoor het net weer anders is. Laat je dus inspireren en voel je designer.

acrylverf

onderbouw dat we met de hele Het Mondriaanproject school vorig jaar deden was een groot succes. De leerlingen van groep 3/4 die deze schilderopdracht uitvoerden, hadden, nadat ze uitvoerig zowel het vroege als het latere werk van Mondriaan hadden bekeken, de keuze om of in zijn vroege stijl of in zijn latere stijl een landschap te schilderen. Een deel koos voor de eerste benadering, een deel voor de tweede. Hier het werk van de leerlingen die voor het vroege werk kozen.

Sonja Warbroek

Een vroege Mondriaan BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Piet Mondriaan heeft in zijn leven op verschillende manieren geschilderd: naar de natuur en later abstract, ofwel in steeds simpelere vormen, totdat hij uiteindelijk alleen nog maar lijnen en vlakken en de kleuren rood, blauw, geel, grijs, zwart en wit gebruikte. Je gaat een schilderij maken in de stijl van Piet Mondriaan. Bekijk al zijn schilderijen eens goed en kies een van zijn stijlen. Schilder met grote vormen en een stevige kwast met acrylverf op het schildersdoek dat je gekregen hebt.

KUNST KIJKEN We kijken naar afbeeldingen en een dvd van het werk van Piet Mondriaan en letten goed op zijn verschillende stijlen.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kennen het werk van Piet Mondriaan en zijn verschillende stijlen. Is dat het geval?

■ De leerlingen hebben een stijl gekozen en daarin een schilderij gemaakt van een landschap.

Is het landschap zichtbaar in een van Mondriaans stijlen geschilderd?

■ De leerlingen kunnen direct met acrylverf op doek schilderen zonder vooraf eerst te tekenen. Is dat gelukt?

tekenen en schilderen

basisschool middenbouw

27

2 12/13

tekenen en schilderen

basisschool middenbouw

acrylverf

28

2 12/13

LEERINHOUD

OPDRACHTEN

Materiaal en gereedschap: ▪ schildersdoek ▪ acrylverf ▪ kwasten Techniek: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ vorm ▪ vlak KG/KB: ▪ Boeken over het werk van Piet Mondriaan ▪ dvd over het leven en werk van Piet Mondriaan

■ Opdracht 1 We kijken met elkaar naar boeken en een dvd over het werk van Piet Mondriaan. Kun je vertellen hoe hij schilderde en was dat altijd hetzelfde?

■ Opdracht 2 Kies een van de stijlen waarin Piet Mondriaan werkte en bekijk die manier eens goed. Wat valt je op in de stijl die jij gekozen hebt?

■ Opdracht 3 Maak een schilderij op schildersdoek met acrylverf van een landschap in de stijl van Piet Mondriaan die jij gekozen hebt.

Werk direct op het doek en gebruik grote vlakken en vormen.

Sonja Warbroek, OBS Jac. P. Thijsse, Renkum

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen AARDLAGEN Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ wasco Technieken: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ contrast KG/KB: ▪ kleurencirkel ▪ afbeeldingen van landschappen en rivieren van bovenaf

Beeldende probleemstelling en opdrachten De aarde is opgebouwd uit verschillende lagen, die je, als je de aarde als een taart zou kunnen doorsnijden, goed kunt onderscheiden. Als je van bovenaf van grote hoogte naar een rivier kijkt, zie je dat die niet recht naar de zee loopt, maar het landschap volgt, heel langzaam het land door zijn kracht vervormt en daardoor gaat meanderen, grillige bochten maakt. Als de rivier dat maar lang genoeg doet, zie je in de rivierwanden de verschillende aardlagen waar hij doorheen geslepen is, zoals in Amerika, de Grand Canyon. Maak een tekening met wasco met verschillende tinten van een kleur of twee naast elkaar liggende kleuren (zie kleurencirkel) van een meanderende rivier van bovenaf gezien en laat door middel van kleur verschillende aardlagen zien.

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen EEN LANDSCHAP IN DE HERFST Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ penselen ▪ bladeren ▪ glitters Technieken: ▪ schilderen ▪ afdrukken Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ vlak ▪ structuur ▪ helikopterperspectief KG/KB: ▪ landschappen ▪ bladvormen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Zodra de bladeren beginnen te vallen verandert het landschap om je heen: eerst ontstaat een schitterende kleurenpracht en na wat stormen zijn ineens alle bomen kaal. Op de grond liggen bladeren in de mooiste vormen en kleuren, waar je nog veel leuke dingen mee kunt doen. Verzamel bladeren in verschillende vormen en laat ze een paar dagen in de klas drogen. Het landschap dat je om je heen ziet, schilder je met plakkaatverf in vlakken op papier. Smeer een paar bladeren in met verf en gebruik de bladeren dan als stempel, waardoor het lijkt alsof ze vanuit de boom naar beneden aan het vallen zijn en jij erboven zit te kijken. In de nog natte verf strooi je wat glitters voor een mooie structuur.

alternatieven

lesideeën

29

2 12/13

AVO bovenbouw

plakkaatverf

30 2 12/13

Niet alle muziek is genoteerd in het gebruikelijke notenschrift. Moderne twintigste- en eenentwintigste-eeuwse componisten gebruikten veel ingewikkelder tekeningen om hun vernieuwende muzikale ideeën op papier te zetten. Ze maakten zogenaamde grafische partituren, waarin muziek op een andere manier visueel gestalte krijgt en waarin bijvoorbeeld beeldende aanwijzingen worden gegeven hoe de musicus de muziek moet uitvoeren of de luisteraar naar de muziek moet luisteren. Een boeiend uitgangspunt voor compositie met een grafische partituur over een stuk examenstof, die zelf of door anderen moet worden uitgevoerd.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING

KUNST KIJKEN Als inspiratie voor hun eigen grafische partituur lezen en bekijken de leerlingen het artikel ‘Muziek om naar te kijken’ van Frits van der Waa, bekijken het boek Notations21 van Theresa Sauer in het lokaal of op scherm en verdiepen zich in de begrippen partituur, grafische notatie, tempo, toonhoogte, melodie, toonduur, maat, ritme, klanksterkte, horizontale en verticale opbouw, sfeer, beweging, inhoud, programma, functie, doel, educatief.

Jacintha Smulders

In de Volkskrant stond een prachtig verhaal over grafische partituren die verzameld zijn in een boek van Theresa Sauer, die daarin andere muzikale notaties laat zien dan het normale notenschrift: Muziek om naar te kijken. Lees dat stuk aandachtig door. Ontwerp, maak en componeer een muziekstuk geïnspireerd op een stuk examenstof op formaat 50 x 30 cm of 30 x 50 cm waarin je op een grafische manier aan de musicus laat zien wat, hoe en waarmee hij jouw compositie moet uitvoeren. Verdiep je in het muziekanalyseschema waarin alle elementen binnen de muziek aan de orde komen. Maak woordspinnen, schema’s, sfeerbladen en begrippennetwerken. Lijst je partituur in, hang hem op en voer die uit, of laat die uitvoeren.

Grafische partituur

kunst beeldend

,

plakkaatverf

kunst beeldend

AVO bovenbouw

31 2 12/13

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen hebben zich verdiept in het begrip grafische partituur naar aanleiding van het artikel ‘Muziek om naar te kijken’, het boek Notations21, en het muziekanalyseschema. Is daar verslag van gedaan in de dummy?

■ De leerlingen hebben woordspinnen, schema’s, sfeerbladen en begrippennetwerken gemaakt en hun dummy gevuld met inspiratie en concepten.

Is er voldoende voorbereidend werk verricht en is dat zichtbaar in de dummy?

■ De leerlingen kunnen een compositie maken op basis van een stuk eindexamenstof en die in een grafische partituur weergeven. Hoe is de kwaliteit van het muzikale en het beeldende concept?

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ plakkaatverf ▪ andere tweedimensionale materialen ▪ penselen ▪ kwasten ▪ verfspatel ▪ schaar ▪ lijm Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen ▪ sjabloneren ▪ collagetechnieken ▪ andere tweedimensionale technieken Beeldende aspecten: ▪ passend bij de keuze van materiaal en techniek KG/KB: ▪ artikel ‘Muziek om naar te kijken’ van Frits van der Waa ▪ boek Notations21 van Theresa Sauer ▪ muziekanalyseschema

kunst beeldend 32

2 12/13

AVO bovenbouw

plakkaatverf

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Lees het artikel ‘Muziek om naar te kijken’ van Frits van der Waa aandachtig door. Bekijk het exemplaar van het boek Notations21 van Theresa Sauer. Verdiep je in het Muziekanalyseschema. Maak daarvan aantekeningen in je dummy.

■ Opdracht 2 Maak woordspinnen, schema’s, sfeerbladen en begrippennetwerken. Vul je dummy met inspiratie en teken daarin een aantal concepten.

■ Opdracht 3 Werk een van je concepten technisch, muzikaal, beeldend en inhoudelijk uit tot een grafische partituur.

■ Opdracht 4 Lijst je partituur in en voer hem zelf uit of laat iemand anders die uitvoeren.

Jacintha Smulders, Sint-Oelbertgymnasium, Oosterhout

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO bovenbouw handvaardigheid MOTIEVEN EN PATRONEN Materiaal en gereedschap: ▪ naar keuze ▪ IKEA spiegel Techniek: ▪ naar keuze Beeldende aspecten: ▪ structuur ▪ ritme ▪ herhaling ▪ deconstructie ▪ verkleining ▪ vergroting KG/KB: ▪ spiegels

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als vooropdracht voor een interieurproject van de examengroep HAVO-5 werd een onderzoek gedaan naar dessins en patronen in diverse materialen. Van het onderzoek werd verslag gedaan in een dummy. De opdracht was om van een bestaand patroon een deconstructie te maken en de afzonderlijke elementen tot een aantal nieuwe patronen te maken. Ook verkleining en vergroting van delen of gehelen konden daarbij een rol spelen. Een aantal nieuwe patronen moesten in een verrassende combinatie toegepast worden in bijvoorbeeld een IKEAspiegeltje.

Basisschool onderbouw tekenen en schilderen OP RUIMTEREIS Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ ecoline ▪ plakkaatverf ▪ penselen Techniek: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ vorm ▪ structuur KG/KB: ▪ afbeeldingen over het heelal, sterren, raketten, astronauten etc.

Beeldende probleemstelling en opdrachten André Kuipers gaat de ruimte in en blijft heel lang in het Ruimtestation. Hoe zou hij daar nou kunnen komen? Vast niet met de bus of de tram of met de auto of de fiets? Waarmee denk je dat hij zijn ruimtereis gaat maken?

Inderdaad met een raket. En kon hij gewoon een kaartje kopen voor zijn raketreis? Wat denk je? Heb je een idee hoe dat voelt in een raket en in het Ruimtestation? Zou jij dat zelf ook wel willen of blijf je liever met je twee beentjes hier op de grond? Zijn reis naar het Ruimtestation gaan we tekenen en daarna inschilderen met plakkaatverf. Gebruik je hele vel. Wat zie je allemaal als je in de raket zit en naar buiten kijkt? Vertel dat eens en kijk of je dat ook in je tekening kunt laten zien.

alternatieven

lesideeën

33 2 12/13

tekenen en schilderen

beroepsonderwijs/ AVO bovenbouw

verf

Marie-José van der Sandt

34 2 12/13

Niets is zo leuk als experimenteren met verf en andere materie. Het lijkt een beetje op maar wat ‘aanrotzooien’ zoals Karel Appel, maar in feite moet je daar weloverwogen mee omgaan, om er een goed beeld van te maken of iets mee te kunnen zeggen. Met cursisten van alle leeftijden experimenteerden we met halfreliëf, structuur en textuur uitgaande van verf en allerhande andere materie en maakten een abstract materieschilderij.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING ‘Ik rotzooi maar een beetje aan!’ is een uitspraak van Karel Appel die je bezig ziet tubes verf uit te knijpen op een leeg doek en met verf te gooien.

In feite was hij weloverwogen, maar in een razend tempo, bezig waardoor dat leek alsof.

Hij wilde de verf in reliëf op het doek, niet glad uitgesmeerd. Nou kost dat heel veel verf, daarom gaan wij in zijn geest reliëf creëren door er andere materie bij te gebruiken: stofjes met structuur en textuur, draden, lijm, kraaltjes, zand, veren, alles wat maar tot reliëf kan leiden op papier. Maak een spannende compositie.

KUNST KIJKEN We kijken naar de film over Karel Appel uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Er is ook gekeken naar werk van materieschilders als Daniel Spoerri en Anselm Kiefer.

verf

tekenen en schilderen

beroepsonderwijs/ AVO bovenbouw

35 2 12/13

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De cursisten kennen het begrip materieschilderij en hebben zich daarin verdiept door beelden en films te bekijken van Karel Appel, Daniel Spoerri en Anselm Kiefer. Is duidelijk wat met materieschilderen wordt bedoeld?

■ De cursisten/leerlingen hebben verf en andere reliëfgevende materialen gekozen, waarmee ze de beoogde effecten het best

kunnen realiseren. Is dat helder en zichtbaar?

■ De cursisten/leerlingen kunnen een compositie maken met verf en andere materie om reliëf, structuur en textuur te laten ontstaan. Is dat goed gelukt?

tekenen en schilderen 36

2 12/13

beroepsonderwijs/ AVO bovenbouw

verf

middenbouw LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ stevig aquarelpapier ▪ acrylverf ▪ penselen ▪ lijm ▪ zelf gezochte ‘materie’ Techniek: ▪ schilderen ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ compositie ▪ reliëf ▪ structuur ▪ textuur KG/KB: ▪ film over Karel Appel ▪ werk van Daniel Spoerri en Anselm Kiefer

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Kijk naar de film over Karel Appel en het werk van Daniel Spoerri en Anselm Kiefer. Kijk hoe zij omgaan met verf en materie om een boodschap te verbeelden in reliëf.

■ Opdracht 2 Doe onderzoek naar de effecten van verschillende materialen die structuur, textuur en reliëf toevoegen aan een schilderij. Maak daar verschillende proeven van.

■ Opdracht 3 Maak een abstracte compositie met jouw verhaal en maak daarbij gebruik van je experimenten in de proeven met materie om reliëf, structuur en textuur te laten ontstaan.

Marie-José van der Sandt CKE-school voor beeldende kunst, Eindhoven

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool onder-, middenbouw tekenen en schilderen VERHAAL IN ABSTRACT BEELD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ plakkaatverf ▪ kwasten ▪ waterpotje ▪ doekje Techniek: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ kleurcontrasten ▪ structuur KG/KB: ▪ schilderijen van Karel Appel

Beeldende probleemstelling en opdrachten We hebben gekeken naar de schilderijen van Karel Appel. Die leken wel een beetje op die van jullie, vind je niet? Op sommige schilderijen kon je zien wat hij geschilderd had, een kat of een ander beest, maar op andere schilderijen zag je alleen maar verf en kleur.

Kon je daar toch een voorstelling in zien of helemaal niet? Zo’n schilderij ga jij ook maken: een schilderij van verf, waarin je niet meteen herkent wat het voorstel als je ernaar kijkt, maar waarvan jij dat wel weet! Als alle schilderijen klaar zijn, gaan we er naar kijken.

Iedereen mag bij ieder schilderij vertellen wat hij of zij erin ziet. Als iedereen klaar is, mag jij vertellen wat jij geschilderd hebt. We zijn benieuwd of iemand dat gezien heeft.

AVO onderbouw handvaardigheid RELIËF IN EEN BEKERVORM Materiaal en gereedschap: ▪ chamotteklei ▪ boetseerhoutje ▪ kleimes ▪ kleiroller ▪ glazuur ▪ kleioven Techniek: ▪ boetseren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ textuur ▪ ruimte KG/KB: ▪ keramiek ▪ servies

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als je nog nooit met klei gewerkt hebt, is dit een leuke opdracht. Van klei worden heel veel gebruiksvoorwerpen gemaakt, zoals servies.

We gaan een bekervorm maken, die je als beker kunt gebruiken omdat we die van een laagje glazuur voorzien en gaan bakken, maar je kunt die ook iets groter maken, zodat je een vaas hebt voor bloemen. Aan een beker zit doorgaans een oor, zodat je de beker met warme vloeistof makkelijk kunt vasthouden. Je kunt ook aan twee kanten een oor maken. Om de beker te versieren, kras je met een boetseerhoutje motieven in de beker: daardoor ontstaat omgekeerd reliëf. Maak de beker van een uitgerolde plak klei, die niet te dik mag zijn.

alternatieven

lesideeën

37 2 12/13

beeldende vorming

basisschool onderbouw

gevonden materiaal

Ge誰nspireerd door het werk van straatjutter Krista Peters op Facebook zijn de kinderen zelf aan de slag gegaan. Ze maakten kleine, neergelegde schilderijtjes met gevonden voorwerpen van de straat en het schoolplein en fotografeerden die helemaal zelf: van troep op het schoolplein naar kleine kunstwerkjes.

38

2 12/13

Van troep op het schoolplein tot kleine kunstwerkjes Floor Willemze

KUNST KIJKEN De leerlingen bekijken het werk van Krista Peters om inspiratie op te doen. We stellen vragen als: welke voorwerpen en materialen zie je? Wat is er op het schilderijtje te zien?

De leerlingen kijken naar elkaars jutwerkjes. We vragen aan de klas of die ziet wat het voorstelt en welke materialen erin verwerkt zijn.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Kun je met gevonden voorwerpen en materialen van de straat en op het schoolplein een klein schilderijtje maken? Welke naam geef je het? En hoe zet je het op de foto?

gevonden materiaal

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ gevonden voorwerpen/materialen van het schoolplein en/of de straten in de buurt van de school ▪ fototoestel Techniek: ▪ ordenen ▪ neerleggen Beeldende aspecten: ▪ compositie ▪ structuur ▪ ruimte KG/KB: ▪ werk van straatjutter Krista Peters www.straatjutter.net

OPDRACHTEN

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen voorwerpen en materialen zoeken op straat en op het schoolplein die ze kunnen gebruiken om er een onbepaalde voorstelling van te maken. Is dat gelukt?

■ De leerlingen kunnen met de door hen gevonden voorwerpen en materialen kleine herkenbare afbeeldingen en/of schilderijtjes maken, die fotograferen en een naam geven. Is de met de gevonden materialen gemaakte afbeelding herkenbaar, zijn ze goed gefotografeerd en hebben ze een toepasselijke naam?

■ Opdracht 1 Zoek op het schoolplein voorwerpen en materialen die je kunt gebruiken voor het maken van kleine schilderijtjes.

■ Opdracht 2 Maak met je gevonden voorwerpen en materialen een schilderijtje.

■ Opdracht 3 Fotografeer het schilderijtje zo duidelijk mogelijk, recht van boven en geef het een naam.

Floor Willemze Godelindeschool, Naarden

beeldende vorming

basisschool onderbouw

39

2 12/13

alternatieven 40 2 12/13

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool onderbouw tekenen en schilderen DIT IS MIJN KAT Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ ecoline ▪ viltstift Technieken: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ vlak KG/KB: ▪ foto’s van katten en andere dieren

Beeldende probleemstelling en opdrachten Dieren leven meestal heel anders dan mensen.

Een kat is eigenlijk een nachtdier, dan gaat hij op jacht, en is overdag een beetje aan het suffen. Ik woon op eenhoog en wij hebben een balkon. Ik heb thuis een heel lieve kat, maar hij is soms een beetje dom; hij wil graag naar buiten en als hij op het balkon is, springt hij zomaar naar beneden in de tuin van de buren.

Maar hij kan nooit zelf omhoog komen. Dan moeten we hem vangen met brokjes. Hebben jullie ook zo’n kat of een lief dier dat vaak iets stoms doet? Teken je kat of dier en laat zien dat hij heel lief is, maar ook een beetje dom. Je mag tekenen met zwarte viltstift en alle vormen inkleuren met ecoline.

AVO onderbouw handvaardigheid MIJN OPA, MIJN OPA Materiaal en gereedschap: ▪ klei ▪ kleihoutjes ▪ onderlegger ▪ potje water Technieken: ▪ kneden ▪ boetseren Beeldende aspecten: ▪ structuur ▪ vorm ▪ reliëf KG/KB: ▪ geboetseerde koppen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Mijn opa, mijn opa, dat is zo’n lieve man! Hij is al een beetje oud, maar ik doe altijd leuke dingen met hem. Ik hou heel veel van mijn opa. Dat komt goed uit, want we gaan met klei het portret maken van iemand waarvan je heel veel houd: je moeder, je vader, je zusje, je broertje, je tante, je oom, je neefje of je nichtje. Of gewoon je beste vriend of vriendin.

Leg een hompje klei op de onderlegger die je voor je op tafel hebt liggen. Ga daar maar eens met je vingers in voelen. Klei is een beetje stug en een beetje vochtig. Hoe meer je er met je vingers aan voelt en op drukt, hoe beter het meegeeft. Maak je hand met water een beetje vochtig en duw en rol de klei net zolang, totdat je de vorm van een bol hebt. Daarin maak je het gezicht dat je wilt en maak je een hals.

beeld bij de hand als methode met leerinhoudspecials, leerinhoudspel, losse lessen en eigen materiaal Van je abonnement op beeld bij de hand digitaal heb je ongetwijfeld veel plezier in je lessen beeldende vorming. Toch kun je de schat aan lessen die je inmiddels hebt nog veel beter benutten dan je nu waarschijnlijk al doet. Maak van beeld bij de hand een eigen methode, die helemaal is toegesneden op jouw behoeften.

Naast de digitale kwartaalbladen geven wij ander materiaal uit, waarmee je in samenhang met de bladen een complete, maar vooral flexibele methode kunt samenstellen.

Leerinhoudspel Ideaal zou zijn als je alle lessen zelf bedenkt, die optimaal geeft en de leerling daarmee enthousiast ondersteunt in zijn beeldende ontwikkeling. Maar de dagelijkse routine werkt meestal anders. Je hebt weinig tijd en grijpt naar lessen die zich in de praktijk bewezen hebben en waarin je dus niet al teveel energie hoeft te steken. Na verloop van tijd verveelt dat en daalt je plezier in het vak.

Ben jij en/of je sectie of team toe aan een vakkundige oppepper om weer enthousiast met je leerlingen aan de slag te gaan, doe dan samen het leerinhoudspel. Daarmee word je op een speelse manier gedwongen van soms vreemde combinaties een beeldende les te maken, waar je zonder het spel waarschijnlijk nooit opgekomen zou zijn. Dat heeft elders al tot heel wat hilariteit geleid, met als resultaat dat het denken in vaste patronen aardig werd doorbroken. Én van het leerinhoudspel heb je jaar in jaar uit plezier!

Leerinhoud-, onderwerpspecials en losse lessen Soms heb je behoefte aan meer kennis omtrent materialen en technieken. Daarvoor zijn de leerinhoudspecials, waarin niet alleen alles staat over het betreffende materiaal en de technieken die je daar met leerlingen op verschillende ontwikkelingsniveaus mee kunt doen, maar waarin ook aandacht wordt besteed aan kunst in de vorm van veel beeldenpagina’s. Aan iedere special zijn voorbeeldlessen op verschillende niveaus gekoppeld. In de onderwerpspecials zijn tien lessen per onderwerp gebundeld, ingeleid door De leerinhoud en Beelden uit de kunst.

De lessen uit beeld bij de hand kun je helemaal naar jouw behoefte printen en ordenen: naar discipline, naar niveau, naar materiaal etc.

Om je collectie te completeren kun je daar losse lessen uit ons archief aan toevoegen. Maar vergeet er vooral niet je eigen materiaal tussen te stoppen: dat maakt jouw methode tot de beste!

Leerinhoudspecials, A4 omvang 42 blz., per stuk nu € 25,00 Het leerinhoudspel is ontwikkeld tijdens de begeleiding van docenten beeldend, die het moeilijk vonden buiten hun paden te treden en bijna altijd dezelfde opdrachten gaven. Daarvoor bleek het leerinhoudspel dé oplossing.

Door het spel met het hele team of met de sectie te spelen, heb je niet alleen leuke middagen, maar ontstaat een schat aan nieuwe, originele lesideeën, waardoor je weer extra enthousiast en gemotiveerd je lessen beeldend gaat geven. Een aanrader voor docenten(teams), die deze vakken heel belangrijk vinden!

Leerinhoudspel nu € 49,50. Met uitgebreide handleiding

Losse lessen per stuk € 7,50, per 5 € 35,00, per 10 € 65,00

beeld bij de hand basisschool met lessen en lesideeën uitsluitend voor de basisschool EEN TWEEDE EDITIE VAN EEN VERTROUWDE UITGAVE:

beeld bij de hand basisschool De vraag naar goede, originele lessen en lesideeën voor de basisschool die aan de kerndoelen voldoen, bleek zo groot, dat we vorig jaar besloten naast de gewone editie voor alle onderwijsniveaus een speciale uitgave te maken voor het primair onderwijs. Even flexibel en praktisch als beeld bij de hand, met dezelfde thema’s, maar met uitsluitend lessen en lesideeën voor de basisschool. In september 2010 verscheen het eerste nummer in een mooie, handige lay-out, met alle artikelen op twee tegenover elkaar liggende pagina’s en met een bovenbalk waarin aangegeven staat om welke discipline en welke technieken of materialen het gaat.

Alle uitgewerkte, in de praktijk getoetste lessen met afbeeldingen van leerlingenwerk zijn geordend naar onderbouw, middenbouw en bovenbouw. De lesideeën staan achterin en zijn op dezelfde manier geordend: in alle roze pagina’s staan de lesideeën voor de onderbouw, in alle turkooizen pagina’s staan de lesideeën voor de middenbouw en in alle gele pagina’s staan de lesideeën voor de bovenbouw.

Een abonnement op beeld bij de hand basisschool kost evenveel als een gewoon abonnement. Kijk daarvoor op de www.beeldbijdehand.nl, waarop je ook twee gratis te downloaden proeflessen vindt.

Om optimaal profijt van het abonnement te hebben, raden we je aan om als team een nascholingstraining aan te vragen, waarin we ingaan op het maken van jaarplannen voor de beeldende vakken met de kerndoelen als uitgangspunt, de leerinhoud gerelateerd aan het ontwikkelingsniveau van leerlingen, originele lessen maken in teamverband waarin ook vakoverstijgend gewerkt wordt. Doel is leerlingen creatief en probleemoplossend te leren denken, te leren kijken, onderscheiden en interpreteren, verbeelden en creëren en het ontwikkelen van fijne motoriek en ruimtelijk inzicht.

Voorbeeldpagina’s

NIEUW: onderwerpspecials Om het je makkelijk te maken én je tijd te besparen hebben we onderwerpspecials voor de basisschool en voor AVO/Beroepsonderwijs ontwikkeld. In iedere uitgave staan tien gebundelde lessen in diverse technieken en materialen, disciplines en niveaus (voor zowel de basisschool als AVO/Beroepsonderwijs zijn dat onder-, midden en bovenbouw), voorafgegaan door een inleiding over de leerinhoud en met een flink aantal pagina’s met beelden uit de kunst die betrekking hebben op het onderwerp. Je hoeft daarvoor niets meer eerst zelf uit te zoeken, dat hebben wij voor je gedaan. We gaan van start met twee populaire onderwerpen: Portret en Dieren. Prijs per stuk: € 30,00.

Voor de basisschool:

Voor AVO/Beroepsonderwijs:

NASCHOLINGSTRAININGEN BEELDENDE VAKKEN Behalve makers van beeld bij de hand zijn wij docenten en docentenbegeleiders die in opdracht van de Landelijke Pedagogische Centra langdurig docenten getraind en begeleid hebben bij het ontwikkelen en implementeren van de leerinhoud en nieuwe werkvormen voor de beeldende vakken.

Wij geven trainingen in het kader van de nascholing beeldende vakken, waarbij we het programma toesnijden op de behoeften van de docent, de vaksectie of het schoolteam. Wij geven de trainingen vanaf twee dagdelen met een of twee trainers. Die vinden plaats op aanvraag en op de eigen school. Per dagdeel berekenen wij een prijs vanaf € 450,00 ex. btw en reiskosten voor maximaal 6 deelnemers of € 75,00 per dagdeel per deelnemer bij meer. Trainingen kunnen bekostigd worden uit het nascholingsbudget voor docenten.

Lol in je eigen vak - de reden waarom je dat ooit bent gaan studeren - sneeuwt vaak onder in de dagelijkse lespraktijk. In een tijd van krimpende urenaantallen en dito budgetten kan een frisse kijk op deze vakken een groot verschil maken. Nieuwe input en enthousiasme motiveren je als docent , als vaksectie, als schoolteam en vergroten het plezier in lesgeven omdat je daarvoor nieuwe middelen en vaardigheden ontwikkelt. Wij noemen dat het vergroten van je CREACTIVITEIT. In een door beelden en beeldtaal gedomineerde maatschappij is leren kijken, onderscheiden en interpreteren voor alle leerlingen essentieel. Het ontwikkelen van een eigen beeldtaal waarin ze hun creatieve vermogens kwijt kunnen, is belangrijk voor hun gevoel van eigenwaarde. Want iedereen is creatief en kinderen zijn dat altijd, maar meestal is daarin onbedoeld meer afgeleerd dan ondersteund en ontwikkeld.

In de trainingen gaan docenten zelf en samen aan de slag. Trainingen zijn voornamelijk gericht op: ■ DE LEERINHOUD. Wat moeten de leerlingen kunnen (doelen) met betrekking tot materiaal, gereedschap, technieken, beeldende aspecten en kunstgeschiedenis/-beschouwing? Vaardigheden ontwikkelen en kennis van materialen, technieken, beeldende aspecten en kunstgeschiedenis/-beschouwing (leren kijken) is belangrijk voor creëren en verbeelden zonder dat uren werk verloren gaan omdat het werkstuk bijvoorbeeld door gebrekkige technische vaardigheden in elkaar stort. Dat ontneemt alle motivatie.

■ CREATIEF EN PROBLEEMOPLOSSEND LEREN DENKEN. Door middel van een aansprekende beeldende probleemstelling en een associatieve brainstorm prikkel je leerlingen tot onderzoek en het op een eigen manier beeldend oplossen van het gestelde probleem in samenhang met de eisen die vanuit de leerinhoud gesteld zijn. Leerlingen kunnen daarmee hun eigen beeldtaal ontwikkelen. Creatief en probleemoplossend leren denken is voor alle vakken van belang.

■ ORIGINELE LESSEN, SCHOOL- EN JAARWERKPLANNEN MAKEN. Met de kerndoelen als uitgangspunt een flexibel en veelomvattend schoolwerkplan voor de beeldende vakken maken, onderverdeeld in jaarplannen die aansluiten op het ontwikkelingsniveau van de leerlingen en dat waar mogelijk verhogen door het stellen van beeldende eisen. Lessen maken met behulp van het leerinhoudspel, waardoor je op een leuke manier gedwongen wordt buiten je eigen kaders te denken. Nieuwe lessen maken vanuit bestaand lesmateriaal dat naar het eigen niveau en naar de eigen discipline getrokken wordt.

■ VAKOVERSTIJGEND WERKEN IN SAMENHANG MET ANDERE VAKKEN. Projecten en lessen van andere vakken kunnen uitstekend dienen als uitgangspunt voor beeldende probleemstellingen, waardoor de leerling de samenhang tussen alle vakken leert ervaren.

De opbrengst van deze trainingen voor leerlingen, de vaksectie en de school als geheel is aanzienlijk: ■ Gemotiveerde docenten met een frisse kijk op het (beeldend) vak dat zij geven verhogen de kwaliteit van de lessen en dragen bij aan een hoger niveau en gevoel van eigenwaarde van de leerling.

■ Samenwerken en samen creactief zijn vergroten de onderlinge band binnen een team en daardoor het niveau van de lessen.

■ Weer plezier hebben in je eigen vak met nieuwe middelen en vaardigheden motiveert en verhoogt daardoor het niveau van de school als geheel.

Vraag een training telefonisch aan (020-6755738) of via info@beeldbijdehand.nl met vermelding van je naam, school en telefoonnummer. Dan bellen we je terug voor overleg. We doen een voorstel op maat en maken een offerte op basis van de behoefte van docent, vaksectie en/of schoolteam.

Maak op een professionele manier meer van je vak: doe met je team of vaksectie een nascholingstraining van

beeld bij de hand om je eigen vaardigheden te vergroten en onder meer een motiverend, uitdagend en goed doortimmerd deelwerkplan voor de beeldende vakken/beeldende vorming te maken.

Lees alles op de pagina hiervoor en meld je aan via het formulier op de website www.beeldbijdehand.nl/nascholing

De volgende

beeld bij de hand verschijnt in maart 2013 Thema: TIJD(GEEST) In juni 2013 verschijnt Thema: MIX & MATCH In september 2013 verschijnt Thema: VERSIEREN In december 2013 verschijnt Thema: ERFGOED AUTEURS Wij zijn altijd op zoek naar docenten/auteurs die originele lessen beeldende vorming, tekenen, textiele vormgeving, handvaardigheid, CKV en kunst geven. Wij bieden je graag een platform om jouw werk bekend te maken en je collega’s te inspireren. Heb je toevallig leuke lessen die binnen een van bovenstaande thema’s passen, stuur dan een mailtje naar info@beeldbijdehand.nl met een goede digitale afbeelding van een werkstuk uit de les die je zou willen publiceren en je ontvangt per omgaande de schrijfwijzer. Je mag ons ook meteen je tekst (volgens de indeling die wij gebruiken) en 6 tot 8 scherpe digitale beelden (300 dpi) van werkstukken mailen. Wij zien jouw bijdrage met spanning tegemoet. Na publicatie krijg je als vergoeding drie losse lessen van onze site www.beeldbijdehand.nl.

Wij behouden ons echter wel het recht voor artikelen te weigeren, in te korten, aan te passen of in een ander nummer te plaatsen dan het eerst verschijnende.