Vrouwe l i jk t a le nt a a n Wa g e ningen UR:
grijp je kans! Over barrières en carrières
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
1
WAAROM DEZE BROCHURE? Het is slecht gesteld met de diversiteit van de wetenschappelijke top aan Wageningen UR. Het Vrouwennetwerk Wageningse Ingenieurs (VWI) heeft de Wetenschapswinkel van Wageningen UR een rapport laten maken met praktische adviezen voor management en leidinggevenden om deze situatie te verbeteren. Maar ook jij, als ambitieuze vrouw, kunt zelf veel doen.
2
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
1. NODIG: MEER VROUWEN AAN DE TOP
In 1877 studeerde Aletta Jacobs als eerste vrouw af aan een Nederlandse universiteit. Inmiddels is de helft van alle Nederlandse studenten vrouw, maar van elke honderd hoogleraren zijn er nog steeds negentig man. Deze brochure laat zien wat jij zelf als vrouw hieraan kunt doen. Op naar een groeiende, innovatieve Wageningen UR door meer vrouwen op hoge posities! Teams met vrouwen presteren beter
“ Binnen PSG hebben we streefcijfers vastgesteld voor het percentage vrouwelijke leidinggevenden. Nu is dat zo’n 12%, in 2014 moet dat 20% zijn. En die gaan we wel halen! ” (Ernst van den Ende, algemeen directeur van de Plant Sciences Group (PSG))
Uit onderzoek blijkt dat organisaties met een divers samengestelde top structureel beter presteren op belangrijke aspecten, zoals groei en innovatie. Met hun collaboratieve stijl van leidinggeven en aandacht voor luisteren en het zoeken naar win-winoplossingen voor problemen, zorgen vrouwen voor meer toegevoegde waarde in teams.
Streefcijfers Ook de politiek realiseert zich dit. In 2000 legde de Europese Unie in het Lissabon-akkoord vast dat het percentage vrouwelijke hoogleraren in 2010 in alle EU-landen 25% moest zijn. De Nederlandse overheid formuleerde in 2005 een voorzichtiger streefpercentage: 15% vrouwelijke hoogleraren in 2010. Deze streefpercentages zijn echter niet gehaald. Hoe komt dat, en – belangrijker – wat kunnen we er aan doen?
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
3
2. FEITEN EN CIJFERS Nederland raakt achterop Met gemiddeld slechts 14,8% vrouwelijke hoogleraren behoort Nederland tot de vier Europese landen met het laagste percentage vrouwelijke hoogleraren. In dit tempo halen we pas in 2025 de Europese norm van 25% die voor 2010 gesteld was. Een evenredige man-vrouwverdeling is nog heel ver weg: in 2060.
Wageningen University diep in de achterhoede
“ In dit tempo halen Nederlandse universiteiten pas in 2025 de Europese norm van 25% vrouwelijke hoogleraren, die voor 2010 gesteld was. ” (Monitor Vrouwelijke Hoogleraren 2012)
4
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
Aan Wageningen University is het nog droeviger gesteld: van de 14 Nederlandse universiteiten hoort Wageningen met 8,8% vrouwelijke hoogleraren bij de 2 slechtst scorende universiteiten. Wageningen is zelfs als enige universiteit gezakt vergeleken met 2003! Dit terwijl ruim de helft van het aantal afstudeerders aan de WUR vrouw is. Alleen de TUe scoort slechter, maar heeft in 7 jaar wel een flinke stijging gerealiseerd van 1,5% naar 5,7 % in 2010. De andere technische universiteiten hebben Wageningen in deze periode ingehaald. Hoe hoger op de wetenschappelijke carrièreladder, hoe meer vrouwen er weglekken. Met name de stap van universitair docent naar universitair hoofddocent (van salarisschaal 12 naar schaal 13) blijkt voor vrouwen aan de Wageningen University heel moeizaam.
Percentage vrouwelijke hoogleraren in EU27-landen in 2002 en 2010. Bron: Monitor Vrouwelijke Hoogleraren 2012 (Gerritsen et al, 2012)
25
Percentage vrouwelijke hoogleraren in 2003 en 2011. Bron: Monitor Vrouwelijke Hoogleraren 2012 (Gerritsen et al, 2012) 2003
2011
20
15
10
5
0
“ Er wordt vaak gezegd: we willen meer vrouwen aan de
top, maar het mag niet ten koste gaan van kwaliteit. Terwijl er zoveel onbenut talent onder vrouwen is. Ik zou die boodschap om willen draaien: we willen meer kwaliteit, dus we willen meer vrouwen aan de top.
”
(Thea Hilhorst, hoogleraar rampenstudies)
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
5
Oorzaken Zie voor een uitgebreid overzicht van de oorzaken van het geringe aantal vrouwen aan de wetenschappelijke top, het rapport Kansen voor vrouwelijk talent --Over carrières en barrières van vrouwen bij Wageningen UR. De doorstroom van vrouwen naar hogere wetenschappelijke posities aan Wageningen UR ligt niet aan een gebrek aan talent. Waar ligt het dan wel aan?
•
•
•
•
“ Vrouwen moet je heel erg overhalen. De belemmeringen
zitten vaak in hun hoofd. Je moet dus doorvragen om ze de drempel over te helpen.” (Ingrid van der Meer, clusterleider PRI Bioscience)
6
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
•
Vrouwelijk talent is nauwelijks terug te vinden in de vooral ‘mannen’netwerken waarbinnen informeel de werving plaatsvindt. Vrouwen hebben een andere manier van zichzelf positioneren dan mannen, en zijn daarmee ook minder zichtbaar. Het profiel van een senior onderzoeker of hoger is impliciet vaak erg mannelijk, waardoor het voor vrouwen moeilijker is om aan dit profiel te voldoen. Veel vrouwen worstelen met de balans tussen werk en privé. Enerzijds denken ze zelf dat een wetenschappelijke carrière moeilijk te verenigen is met de zorg voor kinderen, anderzijds verwachten leidinggevenden ook minder dat vrouwen de ambitie hebben voor een hoge wetenschappelijke functie. Die verwachtingen houden elkaar in stand. Het ontbreekt aan rolmodellen die vrouwen laten zien dat het combineren van een hogere wetenschappelijke functie met een gezinsleven wél mogelijk is.
Minder vrouwen aan de top leidt dus tot minder vrouwen aan de top. Aan jou als vrouw om hier verandering in te brengen!
3.
TIEN PRAKTISCHE HANDVATTEN
Natuurlijk moet Wageningen UR zorgen dat vrouwelijke wetenschappers even gemakkelijk doorstromen naar een hogere functie als de mannen. (Lees meer over hoe Wageningen UR dat kan aanpakken in het rapport Kansen voor vrouwelijk talent --Over carrières en barrières van vrouwen bij Wageningen UR. Maar ook jij als vrouw met ambitie kunt verschillende dingen doen om jouw weg naar de wetenschappelijke zo soepel mogelijk te laten verlopen. Hier tien handvatten om dat goed aan te pakken.
“ Meer vrouwen aan de top leidt tot meer vrouwen aan de top. ” (Thea Hilhorst, hoogleraar rampenstudies)
1. Wees je bewust van onbewuste mechanismen Ga na in hoeverre je je bewust bent van de onbewuste mechanismes die spelen rond gender. Hoe handel jij als vrouw in een door mannen gedomineerde omgeving? Hoe vind jij de balans tussen assertiviteit en vrouwelijkheid? 2. Stap over de drempels in je hoofd Mannen stappen eerder ergens op af, vrouwen willen eerder gevraagd worden. Vrouwen hebben eerder een duwtje in de rug nodig. Hoe zit dat bij jou? Heb jij het lef om het risico te nemen en fouten te maken? 3. Zoek de balans tussen jezelf en het collectief Ga na hoe de balans ligt in zaken die je voor je onderzoeksgroep doet, en zaken die je voor je eigen carrière doet. Ligt jouw nadruk op loyaliteit of op cv-building? Hoe vaak zeg je ‘nee’ als
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
7
“ Ik heb nooit heel gericht naar een functie toegewerkt. Dat is denk ik erg vrouwelijk, maar niet slim als je ergens snel naartoe wilt. ” (Ingrid van der Meer, clusterleider PRI Bioscience)
“ Het systeem van tenure track is heel erg gericht op het
opbouwen van een wetenschappelijk portfolio. Als je er door zwangerschap een tijdje uit bent, geeft dat een dip in het aantal publicaties. Dat is een tekortkoming van het systeem.
”
(Ernst van den Ende, algemeen directeur van de Plant Sciences Group (PSG))
“ Juist de flexibiliteit van de wetenschappelijke wereld is
ideaal voor vrouwen om werk en gezin te combineren: het is veel meer resultaatgericht, waardoor je prima je eigen tijd kunt plannen.
”
(Maaike Kroon, hoogleraar scheidingstechnologie, TU Eindhoven)
8
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
je gevraagd wordt iets te doen waar de hele afdeling baat bij heeft? Als je ‘ja’ zegt, wat moet daarvoor wijken? Houd je genoeg tijd over voor je eigen werk? Hoe doen je - mannelijke en vrouwelijke – collega’s dat? 4. Vraag om een mentor Een vrouwelijke mentor kan een goed rolmodel zijn, maar juist een mannelijke mentor is een goede ingang in belangrijke ‘mannen’netwerken. Een mentor is niet iemand die je wel even laat zien hoe het moet, maar iemand die deuren opent, ruggensteun verleent en vertrouwen geeft. Heb jij al een mentor als klankbord? 5. Denk vooruit en publiceer Als je al weet dat je hogerop wilt in de wetenschap, werk dan nu al aan je publicatielijst. Word je gevraagd om over een onderwerp mee te denken, of spreek je iemand die publiceert op jouw vakgebied? Bied aan om co-auteur te zijn van publicaties. 6. Maak heldere afspraken met je partner Kinderen of kinderwens? Juist de wetenschap leent zich uitstekend voor flexibel werken. Bespreek je carrièrewensen met je partner en maak heldere afspraken over de verdeling van de zorg. 7. Profileer jezelf Ga bij jezelf na hoe je je profileert: maak je jezelf voldoende zichtbaar? Vier je je successen en laat je ze zien?
“ Vrouwen laten zichzelf niet zo zien, ze wapperen niet zo met hun successen, dwingen minder snel dingen af. ” (Ingrid van der Meer, clusterleider PRI Bioscience)
“ Denk altijd een stapje vooruit en gedraag je alsof je de hogere functie al hebt. ” (Maaike Kroon, hoogleraar scheidingstechnologie TU Eindhoven)
“ Ik begrijp niet dat we hier een complete campus aan het
ontwikkelen zijn zonder kinderopvang! Dat moet toch relatief makkelijk te realiseren zijn. Als universiteit kun je je juist met dit soort dingen profileren.
”
(Ernst van den Ende, algemeen directeur van de Plant Sciences Group
8. Maak je wensen kenbaar Laat je aan je omgeving weten wat je ambities zijn? Zorg dat je leidinggevende weet over je carrièrewensen. Laat het weten als je graag hogerop wilt, ook als er geen vacatures zijn. 9. Spreek vrouwen aan die een rolmodel voor je zijn Heb je je altijd al afgevraagd hoe die succesvolle vrouw haar werk weet te combineren met haar gezin? Spreek haar aan! Dat kan natuurlijk op congressen of andere bijeenkomsten, maar bel ook eens iemand op. Zoek contact, word lid van een netwerk, bijvoorbeeld het Vrouwennetwerk Wageningse Ingenieurs. 10. Wees zelf een rolmodel Hoe gedraag jij je naar andere vrouwen in jouw werkomgeving? Gedraag je je als een ‘Queen Bee’, of ben je bewust een rolmodel voor andere vrouwen? Als vrouw ben je goed in het herkennen van vrouwelijk talent. Signaleer dat en help andere vrouwen om hun talent zichtbaar te maken!
(PSG))
“ Mensen identificeren zich met mensen van hetzelfde
gender, en heel moeilijk cross-gender. Vrouwen denken niet zo snel ‘ik wil zo worden als Mark Rutte’, maar eerder ‘ik wil zo worden als Femke Halsema’.
”
(Thea Hilhorst, hoogleraar rampenstudies)
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
9
10
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
COLOFON Datum: januari 2013 Auteurs: Chantal Steuten en Marjel Neefjes, Communicatiebureau de Lynx Illustraties: Martine Janzen, Communicatiebureau de Lynx Vormgeving: Annemarie Wijmenga, Communicatiebureau de Lynx Opdrachtgever: Vrouwennetwerk Wageningse Ingenieurs (VWi) De geïnterviewden in de kaders zijn werkzaam bij Wageningen UR, tenzij anders vermeld
OVER HET VWI Het VWi bundelt krachten van vrouwen die feeling hebben met de life sciences. Het netwerk wil vrouwen helpen zich verder te ontwikkelen, op persoonlijk en professioneel vlak. Daarvoor organiseert het VWI bijvoorbeeld een jaarlijks symposium, workshops en netwerkborrels. Verder organiseren deelnetwerken en themagroepen regionale bijeenkomsten en excursies. Word lid of volg ons via:
•
onze website www.vwi-netwerk.nl
•
de maandelijkse digitale nieuwsbrief ‘Flits’ (ook voor niet-leden)
•
de LinkedIn-groep ‘Vrouwennetwerk Wageningse Ingenieurs – VWi’ (ook voor niet-leden)
•
Twitter: @_VWi
•
Facebook www.facebook.com/vwiwageningen
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières
11
v
CHECKLIST
VO O R VR O UWE N M E T AM B I TI E
Hoe handel jij als vrouw in een door mannen gedomineerde omgeving? Ik ben me bewust van onbewuste mechanismen Mannen stappen eerder ergens op af, vrouwen willen gevraagd worden. Hoe zit dat bij jou? Ik stap over de drempels in mijn hoofd Hou je genoeg tijd over voor je eigen werk? Vergelijk eens met collega’s. Ik zoek de balans tussen mezelf en het collectief Heb jij al een mentor? Een vrouwelijke mentor kan een goed rolmodel zijn, een mannelijke mentor een goede ingang in belangrijke (‘mannelijke’) netwerken. Ik vraag om een mentor Wil je hogerop in de wetenschap, werk dan nu al aan je publicatielijst. Denk je mee over een publicatie? Bied aan om co-auteur te zijn. Ik denk vooruit en publiceer
Kinderen of kinderwens? Juist de wetenschap leent zich prima voor flexibel werken. Ik bespreek mijn carrièrewensen met mijn partner en maak heldere afspraken Maak je jezelf voldoende zichtbaar? Vier je je successen en laat je ze zien? Laat aan je omgeving weten dat je ambitieus bent. Ik profileer mezelf Weet jouw leidinggevende wat jij wilt? Maak het kenbaar als je graag hogerop wilt, ook als er geen vacatures zijn. Ik zorg dat mijn leidinggevende weet van mijn carrièrewensen Wie is jouw rolmodel? Spreek succesvolle vrouwen aan, niet alleen op congressen of andere bijeenkomsten, maar bel eens iemand op die je bewondert. Word lid van een netwerk. Ik zoek rolmodellen Signaleer talent en help vrouwen om dat zichtbaar te maken. Ik ben zelf een rolmodel
Supportersclub voor vrouwen met ambitie! www.vwi-netwerk.nl Volg ons ook op twitter, facebook en linked-in 12
Vrouwelijk talent aan Wageningen UR: grijp je kans! -- Over barrières en carrières