VBB 34-2016

Bloemisterij Vakblad voor de

8

34 71e jaargang 26 augustus 2016

Haal het beste uit Poolse medewerker

8 Van der Wilt

12 Hoe verwerk je

26 Technieken

29 Blikvangers

Gerbera bestaat 40 jaar

kleine transacties efficiënt?

voor tijdelijke opslag energie

op Plantarium in Boskoop

Neder lands vakmanschap voor

www.empas.nl info@empas.nl +31(0)318 525 888

ADVERTEREN IN ONS THEMANUMMER

GEÏNTEGREERDE GEWASBESCHERMING Aandacht wordt onder meer besteed aan de grondbeginselen van geïntegreerde gewasbescherming en hoe ondernemers daarmee omgaan. Verder komt aan de orde in hoeverre de sector denkt met een systeemaanpak het middelenpakket verder te vergroenen en in de benen te houden.

Editie: nummer 39 Verschijning: 30 september Deadline: 23 september

UW ADVERTENTIE IN DIT THEMANUMMER?

Neem vrijblijvend contact op met Gert-Jan Bloemendal telefoon: 0342-494807, mobiel: 06-13514059 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

iedere tuinder

volg ons!

Bloemisterij Vakblad voor de

10 ’Vroeger was je tuinder, nu ben je ondernemer’

Opinie 4 Interview: ’Ondernemers vaak niet rouwig om cao-loos tijdperk’ 4 Commentaar: Poolse medewerker stelt waardering op prijs 5 Stelling: Kwaliteit is nooit 100% in regels te vangen

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

Bedrijf en afzet 8 Ondernemen: Cultuurverschillen leiden vaak tot miscommunicatie 10 Ondernemen: ’Vroeger was je tuinder, nu ben je ondernemer’

12 Over distribueren à la Schiphol en Alibaba

12 Afzet: Over distribueren à la Schiphol en Alibaba 14 Vagen: Is medezeggenschap organiseren voor werknemers verplicht?

Markt 18 Dianthus barbatus kan wel profiteren van marktimpuls 18 Aconitum in aanvoer en middenprijs voor op vorig jaar 19 Nederlandse grootbloemige roos brengt weer rendement 20 Aster: mooie zomer voor herfstproduct 21 Meer zekerheid bij lavendel zorgt voor meer omzet

Teelt 22 In beeld: Zoetekauw tegen de roetdauw 24 Gewasbescherming: Kasgeluiden

28 Bladspreiding voorkomt bladkiep tulp niet

26 Energie: Opslag wordt spil in duurzame energievoorziening 28 Tulp: Bladspreiding voorkomt bladkiep tulp niet 29 Beurs: Hitte geen spelbreker voor Plantarium 31 Column: Feico Smit, Oeganda 32 Perkgoed: Innovatieve bufferwagen geeft rust en overzicht 34 Teelttips: callistephus, chrysant, anthurium, phalaenopsis, roos, chrysant 35 Column: Kees van Egmond

Nieuws 36 Tijgermug in kas is niet strafbaar 36 Ziekteverzuim niet gedaald

32 Innovatieve bufferwagen geeft rust en overzicht

Service 37 Kasgenoot: Wouter Duijvesteijn Agenda Voorplaat: Foto: Peter van Leth

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

3

Opinie Henk Onstwedder, bestuuder FNV:

’Ondernemers vaak niet rouwig om cao-loos tijdperk’

FOTO: PETER VAN LETH

Ruim een jaar is er onderhandeld over de nieuwe cao Glastuinbouw. Vooral door de uiteenlopende standpunten over een alternatief voor de ketenbepaling in de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) voor seizoenswerk. „Veel ondernemers zijn niet rouwig om een cao-loze periode. Ze worden dan immers niet geconfronteerd met loonstijgingen”, aldus FNV-er Henk Onstwedder.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Wat bedoelt u dat na het afsluiten van de cao in 2014 er nog een rekening open stond?

Het WWZ-alternatief voor seizoenswerk is een goed alternatief?

Is die rekening nu vereffend?

Werkt de WWZ inmiddels in de praktijk niet averechts?

Hoe oordeelt u over de arbeidsomstandigheden in de tuinbouw?

Wat vindt u van de nieuwe cao?

Commentaar Peter van Leth vakredacteur pvanleth@hortipoint.nl

Poolse medewerker stelt waardering op In 2004 is Polen toegetreden tot de Europese Unie en sinds mei 2007 hebben Poolse medewerkers geen werkvergunning meer nodig om op Nederlandse bedrijven te werken. Sindsdien is het aantal Polen op bloemisterijbedrijven alleen maar toegenomen; het merendeel van het productiewerk wordt door hen gedaan. Anno 2016 achtte Kasgroeit het toch nog zinvol om een cursus ’Efficiënt werken met Polen’ te organiseren.

Is het dan zo beroerd gesteld met de waardering van Pools personeel? Ik denk over het algemeen niet. Poolse medewerkers complimenteren voor hun harde werken is echter niet voldoende. Het is

een misverstand dat Polen primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden het belangrijkst vinden, is de ervaring inmiddels op veel bedrijven. Ze stellen waardering het meest op prijs. Bij inleving in hun (werk)cultuur heeft verder zowel de Poolse medewerker als het bedrijf baat.

Elke arbeidsverhouding is voor verbetering vatbaar.

Diverse Polen hebben meer sturing nodig, omdat ze weinig eigen initiatief tonen. Ze knikken ja als hen wordt gevraagd of ze iets begrijpen, terwijl ze het juist niet begrijpen. Dit speelt sterk bij de oudere generatie, wat is toe te schrijven aan het communistische tijdperk. Toen werd elk risico vermeden Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl.

Reacties moeten maandag voor 9:00 uur binnen zijn.

De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

Is dat inleners kwalijk te nemen?

Stelling

Kwaliteit is nooit 100% in regels te vangen Hoe FloraHolland ook haar best doet, er komt nooit een rotsvast systeem waarmee kwaliteit 100% is te waarborgen. De kwaliteit van een natuurproduct is nu eenmaal niet in regels te vangen. Er blijven grijze gebieden en die vult iedereen op zijn eigen manier in. En daardoor zal er altijd een spanningsveld blijven bestaan tussen telers en handel.

Herbert Wooning, kweker van Nobile in Bleiswijk

Zijn de jaarlijkse uitkomsten van de Inspectiedienst SZW realistisch?

„Zoals de stelling aangeeft is er inderdaad altijd een grijs gebied.

Daar kunnen we het nog jaren over hebben, maar of we dan heel veel verder komen dan nu is maar de vraag.

Ik vind overigens dat het behoorlijk okee

is, zoals het nu gaat. En het kan ook gemakkelijk beter dan okee. Koop als handelaar gewoon bij een betrouwbare kweker en heb het er even over als er iets niet klopt. Geef het gewoon wat aandacht. Dat kan via de klok, of direct.

Kost wel zeker iets meer, maar dan heb je ook wat.”

John van der Hulst, alstroemeriateler in Wervershoof LTO wilde per se herbetredingsregels na spuiten in de cao opgenomen zien.

Waarom zijn ze er niet in gekomen?

„We hadden met zijn allen besloten dat de kwaliteitscontrole weer bij de kwekers moest liggen. Daar waren destijds gegronde redenen voor. Maar blijkbaar vond FloraHolland dat niet en werd er een interventieteam opgericht.

Nou heeft de term interventie eigenlijk nog nooit wat goeds gebracht, in welke sector dan ook. Er bestaat al een fantastische vorm van ’marktinterventie’,

en dat is de prijs. Elke kwaliteit heeft een prijs, en ook voor mindere kwaliteit is een markt. Kwekers vinden dat de prijs die zij krijgen voor hun kwaliteit veel te laag is. Aan de andere kant vinden kopers dat de prijs voor die kwaliteit veel te hoog is. Ik weet dan nog wel een mooi ’interventieteam’: voor te lage of te hoge prijzen. Ik denk dat dit team het razend druk krijgt maar niks bereikt. Dus laat kweker en koper kwaliteit lekker zelf uitzoeken.”

Piet Evers, leliebroeier in Moerkapelle en Luttelgeest

prijs die de arbeidsverhouding kon verstoren. Verder stuit soms de groepsvorming op onbegrip bij voornamelijk collega’s. Hierin is een taak weggelegd voor de werkgever om dit in goede banen te leiden.

Ten slotte is uitbuiting van Polen uit den boze. Uit een recentelijk onderzoek blijkt maar weer eens dat een NEN-gecertificeerd uitzendbureau niet alles zegt. Aan een tarief voor uitzendkrachten kan een ondernemer over het algemeen op zijn klompen aanvoelen of een buitenlandse medewerker conform maatschappelijke en cao-normen wordt betaald.

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

„Regels zijn goed, maar wij als Bredefleur hanteren daarnaast de ongeschreven regel dat we zelf garant staan voor het product. Want hoe kan je van een collectieve organisatie als FloraHolland verwachten dat ze de kwaliteit waarborgt van producten die ze niet teelt en die niet van haarzelf zijn? Dit gaat nooit. De kweker weet als geen ander hoe zijn product is, en zal daar naar eer en geweten mee moeten omgaan bij het aanbieden van zijn product. Dus kwekers, vul alle specificaties goed in.

Het is in je eigen belang.

Wie gaan die interventieteams betalen?

Er mag geen collectief geld naar toe voor een paar kwekers die liggen te slapen. FloraHolland is in mijn beleving alleen verantwoordelijk voor excessen.

Die moet zij traceren en laten terughalen door de kweker, of direct vernietigen.

Beste bloemen- en plantenhandelaren, als je een probleem hebt met de kwaliteit, moet je niet bij de veiling zijn, maar bij de kweker. En als die het niet met jou oplost, dan heeft op termijn toch echt de kweker een probleem en niet de veiling of de handelaar. De markt bepaalt en is de beste regulator.”

5

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander nieuws vindt u op www.vakbladvoordebloemisterij.nl.

n ’Tuinbouwrelatiedagen best bezochte beurs in tuinbouw’ Binnen de tuinbouw waren in de afgelopen twee jaar de Tuinbouwrelatiedagen in Gorinchem en Venray de best bezochte vakbeurzen.

Dat blijkt uit onderzoek van marktonderzoeksbureau AgriDirect onder vierhonderd land- en tuinbouwondernemers uit Nederland. Ruim driekwart van de Nederlandse tuinders bezocht in de afgelopen twee jaar een agrarische vakbeurs. Het vakbeursbezoek ligt daarmee in de tuinbouw lager dan gemiddeld, vergeleken met dat van andere agrarische sectoren. Van alle Nederlandse agrariërs heeft in de afgelopen twee jaar namelijk 81,3% een agrarische vakbeurs bezocht. De agrarische beurzen worden het meest bezocht door de varkens- en pluimveehouders (90,5%).

n Nieuwe weblectures over Het Nieuwe Telen Kas als Energiebron (KaE) komt met een serie nieuwe weblectures – korte internetfilmpjes waarin een docent iets uitlegt – over Het Nieuwe Telen (HNT). Waren er eerder dit jaar vier weblectures beschikbaar, inmiddels zijn dat er veertien en KaE belooft dat er nog meer aan komen.

n Xpol winnaar in Agrohandelsbemiddeling Xpol BV is door het Nationale Business Succes Award Instituut uitgeroepen tot winnaar in de Agro-handelsbemiddelingbranche. Met name de innovatieaanpak werd door de jury gewaardeerd. Xpol BV is een internationaal opererende business-to-business serviceprovider op het gebied van verse bloemen, groenten en kruiden, voornamelijk gespecialiseerd in producten uit Afrika.

n Haagse Hackathon zoekt app voor bloemenverkoop Zo’n driehonderd studenten, designers, developers, strategen en analisten doen op 2 en 3 september mee aan de Hackathon van Den Haag om daar oplossingen te bedenken voor onder meer vraagstukken uit de sierteelt. Zo besteedt de competitie aandacht aan de vraag hoe consumenten geprikkeld kunnen worden meer bloemen en planten te kopen. Mogelijk weten de deelnemers daarvoor een app te bouwen die gebruiktmaakt van slimme combinaties van data, software, hardware en design.

6

Promotie voor de groene plant Waterdrinker heeft in samenwerking met een aantal kwekers en de VBW voor bloemisten een Groene Plantenbox ontwikkeld. Van 21 tot en met 23 augustus zijn de boxen uitgedeeld aan bijna 280 bloemisten.

De Groene Plantenbox is een kant-en-klaar pakket van planten, promotiemateriaal en achtergrondinformatie die de bloemist zo in de winkel kan zetten. Met als doel dat bloemisten hun klanten duidelijk kunnen maken dat groene planten de sfeer verhogen en hip zijn, maar ook de lucht zuiveren en vochtiger maken.

Gedurende september wordt de gezonde boodschap rondom groene planten bovendien ondersteund door Vitamine Kamerplant, een actie van mooiwatplantendoen.nl.

n Lingewaard stelt subsidie glastuinbouw opnieuw open

n Subsidie voor fondsen ’technostarters’ 1 september open

Glastuinders in Lingewaard die willen investeren in innovatie, energiebesparing, klimaatregeling, teelttechniek en sensortechniek, kunnen daarvoor tot 7 september een beroep doen op de subsidieregeling ’Verduurzaming herstructurering glastuinbouw’. De regeling was eerder dit jaar ook al geopend. De regeling is specifiek bedoeld voor bedrijven in de intensiveringsgebieden Leutense Leigraaf en Rietkamp van het herstructureringsgebied Next Garden.

Het subsidiebudget is volgend jaar niet meer beschikbaar.

Fondsen die tuinbouwondernemers financieel steunen bij investeringen op het gebied van precisielandbouw, big data en robotica en verbeteringen van transparantie en efficiëntie in productie en logistieke processen kunnen vanaf 1 september gebruikmaken van de subsidieregeling Seed Capital Technostarters. In totaal is € 6 miljoen beschikbaar.

n Werkgroep Hagelschade kijkt ook naar asbestsanering De landelijke werkgroep Water- en Supercelschade Zuidoost-Nederland – waarin overheid en verzekeraars samenwerken om de gevolgen van de water- en hagelschade van 23 juni zoveel mogelijk te beperken – kijkt eveneens of bij de vervanging van schuurdaken asbest gesaneerd kan worden en zonnepanelen geïnstalleerd kunnen worden. Dat antwoordt staatssecretaris Van Dam (EZ) op Kamervragen van de SP. Hij stuurt later deze maand een rapportage naar de Kamer over de water- en hagelschade.

n Brabantse agrariërs overwegen kort geding hagelschade Een groep Noord-Brabantse agrarische ondernemers, onder wie ook enkele telers met kasteelten en buitenbloemen, overweegt een kort geding aan te spannen om verzekeraars te dwingen de hagelschade te vergoeden die ze hebben opgelopen door het noodweer van 23 juni. Dat meldt Henk Antonissen, een van de bedrijfsadviseurs die de ondernemers bijstaat.

Bij het ter perse gaan van dit vakblad was nog niet bekend of er daadwerkelijk een kort geding is aangespannen.

n ’Winkeliers ontdekken échte bloemen en planten’ Retailers hebben échte bloemen en planten ontdekt om hun winkel mee aan te kleden. Dat Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

FOTO: GERDIEN DE NOOY

Gelezen op Twitter

Tesselaar Alstro (@RickTesselaar) ling, waarbij de eindgebruiker centraal staat.

De deelnemende kwekerijen zijn: Groene Tint (anthurium), Leo van der Harg (potroos), Islandplant (hortensia), Globe Plant (cyclaam en gerbera) en Phalaenova (phalaenopsis).

 Glastuinbouwgebied Siberië werkt aan houtstook-WKK Glastuinbouwgebied Siberië werkt aan een houtstook-WKK die vanaf eind 2017 een aantal glastuinbouwbedrijven moet gaan voorzien van warmte. De opgewekte elektriciteit zal aan het net worden geleverd. Momenteel wordt bij vier bedrijven in het gebied geïnventariseerd of er interesse bestaat in warmte van de houtstookinstallatie. Over enkele maanden verwacht Wayland Developments, dat Siberië ontwikkelt en beheert, daarvan de uitkomsten.

schrijft (groen)stylist Verhoeff op Stylink.nl. „Botanical is op dit moment dé trend. Verschillende branches spelen daarop in door steeds vaker echte planten in etalage en productpresentatie te gebruiken.” Groen is volgens Verhoeff het nieuwe goud. Winkelketens als Sissy-Boy en Shoeby, maar ook elektronicagigant Apple maken gretig gebruik van planten en bomen in hun winkels.

 Zuid-Holland verstrekt € 2,6 miljoen MIT-subsidie aan mkb De provincie Zuid-Holland heeft onlangs in totaal € 2,6 miljoen aan MIT-subsidie voor innovatieadvies of een haalbaarheidsproject verstrekt aan 61 innoverende mkb’ers uit verschillende topsectoren, waaronder zes projecten uit de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen (T&U): ’Toepassing van innovatieve algenextracten in de tuinbouw’, ’Tulpenbroei, led de toekomst’, ’Smart handling’, ’Agritron’, ’Waterdeken voor broeikassen’ en ’GrowWizzKid’.

 Kwekers organiseren Voornse PlantenDag Op 15 september houden vijf plantenkwekerijen in het gebied Voorne op de Zuid-Hollandse eilanden, een open dag voor hun relaties. De dag staat in het teken van kennisuitwisseVakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Naktuinbouw (Naktuinbouw)

Ricardo Jansen (@Ricardojansennl)

Barendsen Aalsmeer (@barendsenexport)

 EZ verhoogt budget energiesubsidie EHG

Bab Star Jr. Bloemen (@bab_star)

Het ministerie EZ heeft het budget van de subsidieregeling Energie-efficiëntie en hernieuwbare energie glastuinbouw 2016 (EHG), die sinds 1 juli open is, verhoogd van € 7 miljoen naar € 12,2 miljoen. LTO Glaskracht Nederland had in mei al bij het departement op budgetverhoging aangedrongen. Als het budget op 22 augustus nog niet op is, zijn ook luchtbehandelingssystemen subsidiabel.

Lisette de Bruijn (@Lisetthea)

 Europees rozenareaal daalt Het areaal rozen in Europa is de afgelopen vijf jaar met 27% afgenomen tot 1.700 ha. In Nederland staat momenteel nog 238 ha roos, zo blijkt uit een inventarisatie van FloraHolland en rozenveredelaars. Duitsland, Spanje en Italië tellen bij elkaar circa 200 ha roos, waarbij het areaal in Italië het hardst afneemt. Verder blijkt uit het onderzoek dat 70% van de Colombiaanse rozenproductie naar de VS gaat.

Discussie op LinkedIn Kwaliteit is nooit 100% in regeltjes te vangen

 BBH maakt Tuinplanten van 2017 bekend Mooiwatplantendoen.nl gaat ook in 2017 verder met de campagne Tuinplant van de Maand, zo heeft BBH bekendgemaakt. Het gaat om: winterheide (januari), voorjaarsbollen op pot (februari), citrusboompjes (maart), clematis (april), mandevilla (mei), zomerbloeiende vaste planten (juni), zomerbollen op pot (juli), gentiaan (augustus), bolchrysant (september), viooltje (oktober), schijnhulst (november) en kerstplanten (december).

7

Efficiënter werken met Polen

Cultuurverschillen leiden vaak tot miscommunicatie Op menig tuinbouwbedrijf zijn er meer Poolse dan Nederlandse werknemers op de werkvloer te vinden. Daarbij zorgen cultuurverschillen voor meer miscommunicatie dan taal, meent Agata Wolters, eigenaar van Language Switch. De tijd en energie die een ondernemer besteedt aan cultuurverschillen verdient hij snel terug, is haar overtuiging.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

D Ja zeggen, nee bedoelen

Andere werkcultuur

Tips

Haal het beste uit beide werkculturen Bij Nederlandse en Poolse werknemers op hetzelfde bedrijf is het zaak het beste uit beide werkculturen te halen, meent Agata Wolters, eigenaar van Language Switch. Samen met Kasgroeit heeft zij enkele tips samengesteld om efficiënter samen te kunnen werken met Poolse werknemers. n Vertel over normen en waarden op het bedrijf, over de regels en gewoonten. n Poolse werknemers mogen meer initiatief nemen en Nederlandse werknemers mogen competitiever zijn.

Nederlandse werknemers kunnen leren van het nauwgezette werk van Poolse werknemers en hun toewijding. Maar het is goed voor Poolse werknemers om te weten dat je in Nederland ook fouten

8

mag maken. Laat hen weten dat het uw bedrijf ten goede komt als ze hun fouten toegeven en collega’s om hulp vragen.

bedrijf. En voor welke zaken ze bij wie moeten zijn.

Organiseer Nederlandse taalcursussen, die u als werkgever (deels) voor uw rekening neemt.

n

In communicatie met Polen is actief luisteren belangrijk, evenals vragen en doorvragen. Door kort en bondig te formuleren en gerichte feedback te geven, zal een Poolse medewerker uw instructies beter begrijpen. Controleer direct en ter plekke of hij of zij de instructie heeft begrepen. n

n Duidelijke instructies zijn ook te geven door bijvoorbeeld werkinstructies, stap voor stap, in het Pools, op grote borden op te hangen in de werkruimtes. n Laat Poolse werknemers weten welke machtsverhoudingen er zijn binnen het

n Haal af en toe een tolk op uw bedrijf om Poolse werknemers te vertellen over de Nederlandse werkcultuur. Maar ook bijvoorbeeld om de doelen van uw bedrijf over te brengen. n Houd er rekening mee dat Poolse werknemers gewend zijn aan een besluitvaardige werkgever. Zorg dat u in machtsverhouding boven hen blijft staan.

Stel ook duidelijke regels over drankgebruik. Anders wordt er misbruik gemaakt van uw sociale inslag.

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

FOTO: PETER VAN LETH

Productiewerk in de tuinbouw is de afgelopen jaren meer in handen komen te liggen van Polen.

Het is daarom verstandig hun mening over bedrijfsprocessen te stimuleren en serieus te nemen.

Poolse leiding

Mening

Mening

’Geen onderscheid maken’

’Bedrijfscultuur handhaven’

Sinds maart 2015 zijn twee Poolse uitzendkrachten, die al een paar jaar regelmatig bij potplantenkwekerij Sjaloom in Waddinxveen werkten, in vaste dienst gekomen. Ze zijn verantwoordelijk voor het aansturen van een groep Poolse uitzendkrachten. In het management is wel uitvoerig aan de orde gekomen of dit een verstandige zet zou zijn. Doorslag hebben gegeven hun ervaring, betrokkenheid bij het bedrijf en beheersing van de Nederlandse taal. „In de drie maanden dat ze even niet bij ons werkzaam waren, kwamen ze toch op de wekelijkse vrijdagmiddagborrel. Dit illustreert hun betrokkenheid. Afgezien dat moeilijk aan goed productiepersoneel is te komen, zou ook niemand van buitenaf hun ervaring hebben gehad”, schetst algemeen directeur Willem van der Voort.

Sjaloom heeft absoluut geen spijt van de genomen beslissing. Van der Voort sluit niet uit dat de komende jaren meer Polen in vaste dienst worden genomen. „Vast personeel is toch beter de bedrijfskoers duidelijk te maken en die wordt nu beter gecommuniceerd met Poolse medewerkers”, vertelt Van der Voort. Op de werkvloer is de aanstelling nagenoeg probleemloos aanvaard. Van der Voort had niet anders verwacht, omdat op het bedrijf geen onderscheid wordt gemaakt tussen vast- en uitzendpersoneel.

„Het mooie aan de tuinbouwsector is dat hij zo divers is, dat mensen uit alle windstreken er kunnen werken. Aan de andere kant is het een uitdaging om alle verschillen in taal en cultuur te overbruggen”, zegt HRM-adviseur Claire Bouman. Zij vindt het bijvoorbeeld belangrijk om afspraken te maken over de voertaal in het bedrijf. „Zo kun je beter sturen op kwaliteit en voorkom je dat groepen mensen worden uitgesloten. Er zijn veel bedrijven die hun medewerkers Nederlandse taalles geven.”

Vakblad voor de Bloemisteri34 (2016)

Wrijvingen Cultuurverschillen kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op de relatie tussen medewerker en leidinggevende. Het aanstellen van een buitenlandse teamleider kan tot culturele wrijvingen leiden. „Polen zijn bijvoorbeeld geneigd om meer autoritair leiding te geven, wat ongemakkelijk kan zijn voor de Nederlandse werkgever”, ziet Bouman. „Dat is niet per definitie slecht. Maar het is wel belangrijk om de bedrijfscultuur te handhaven.”

Overigens kunnen de cultuurverschillen binnen een bepaalde groep groter zijn dan tussen groepen, ervaart Bouman. „Je moet dus altijd naar het individu kijken, en oppassen met stereotypering.”

9

40, 50 of .. jaar actief als bedrijf. Hoe gaat dat? Deze zomer laat het Vakblad verschillende generaties van jubilerende familiebedrijven aan het woord. Deze week de vierde en tevens laatste aflevering in deze serie.

Van der Wilt viert veertigjarig jubileum

’Vroeger was je tuinder, nu ben je ondernemer’ Van der Wilt Gerbera bestaat deze maand veertig jaar. Nog voor zijn twintigste jaar startte Aad met ’zijn snoepwinkel’. Inmiddels heeft hij versterking gekregen van zijn zoon en dochter. Iets waar hij blij mee is. „Een bedrijf runnen is tegenwoordig complex. Er komt veel bij kijken. Met slim denken kun je tegenwoordig meer verdienen dan met keihard te werken.”

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

D

’We zijn met zijn allen veel meer fabrieksmatig bezig’

9.000 zaailingen

Fabrieksmatig bezig Uitvindingen

10

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Samen met zijn zoon Joris en dochter Tessa runt Aad van der Wilt de gerberakwekerij. In de loop van de jaren zijn zij veel fabrieksmatiger gaan werken. „Soms verlang ik nog wel eens terug naar die rustigere jaren.�

Bedrijfsgegevens Dominant

Bedrijf: Van der Wilt Gerbera Ondernemers: Aad (59), Joris (31) en Tessa (34) van der Wilt Teelt: minigerbera Plaats: Mijdrecht Oppervlakte: 3,2 ha

Nieuwe huisstijl Klok loterij

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

11

Over distribueren Ă la Schiphol en Alibaba De transacties in de directe handel worden alsmaar kleiner. Het heeft de aanvoerlogistiek tot een complexe opgave gemaakt, die menig kweker boven het hoofd groeit. Royal FloraHolland wil een rol spelen in het efficiĂŤnter maken van die logistiek. Hoe die rol eruit gaat zien, is nog niet duidelijk. Kwekers en handel doen alvast een voorzet met suggesties.

Astrid Zoumpoulis-Verbraeken bloemisterij@hortipoint.nl

D

15% kostenbesparing

Order picken opnieuw bekeken

12

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Michel Duijvestein van Zentoo:

’Waterdicht informatiesysteem cruciaal’ „Het is voor individuele kwekers niet meer te doen om op klantniveau te distribueren zonder je uit de markt te prijzen. De veiling zou daar een gro­ tere rol in moeten pak­ ken. Als je nu de veiling

laat distribueren kan dat alleen op karniveau.

En dan nog raken er karren zoek, worden producten verkeerd of te laat gelost. Er zal allereerst een goed, waterdicht informatiesys­ teem moeten komen rond de directe stromen, zodat er geen fouten kunnen optreden in de distributie en je als kweker je aflevertijden kunt waarmaken. Dan zal de veiling ook meerdere

partijen per kar moeten verwerken, zodat de transporten naar de veiling een betere bela­ dingsgraad en een gunstiger kostenplaatje krij­ gen. Ik vraag me af of FloraHolland dat plaatje voor elkaar kan krijgen. Minimale ordergroottes of een maximum aantal besteltijdstippen, zijn geen oplossing. Dat moeten we als kwekers niet willen.”

Wim Koolhaas van LKP Plants en Bromelia Specialist:

’Fijndistributie volgens Schiphol kofferafhandeling’ „In mijn visie gaan we er naar toe dat kleine partijen als bulk de kwe­ kerij verlaten en in dikke stromen naar de veiling gaan. FloraHolland ver­ zorgt daar de fijndistri­ butie, zoals Schiphol dat doet voor de koffers. Zoiets zou FloraHolland ook moeten ontwikkelen, voor bloemen en

voor bloemen apart. Een kar met 20 partijtjes komt dan op de veiling bij een loket aan, waar de traytjes met barcode­sticker op een trans­ portband worden gezet en voor Lemkes naar uitgang 12 gaan, voor Hamiplant naar uitgang 99. Daar komt alles van kwekers a, b en c bij elkaar en gaat het als een eenheid van verschil­ lende kwekers naar de koper toe. Daarbij ga ik er dan wel van uit dat we niet meer fysiek maar alleen nog informatie veilen. Zo kunnen

de klokorders gewoon mee met de directe handel, in datzelfde distributiesysteem. Ook moeten er dan strengere slottijden gelden voor bestellingen. Nu zie ik karretjes gaan waar 24 traytjes op kunnen, terwijl er maar 3 op staan.

We vervoeren dus een hele hoop lucht over de rijkswegen. We doen het gewoon niet efficiënt en dat onhandige gedoe gaat ten koste van onze opbrengst.”

Bob Moria van Waterdrinker:

’Aanvoerlogistiek is nieuwe schakel in de keten geworden’ „Voor ons is de fijnma­ zige, kleinschalige handel geen probleem. Wij zijn daar juist in gespeciali­ seerd. Wij kopen planten groot in, zetten die in de cash-and-carry en de webshop en verdelen het op bakniveau naar eigen klanten en andere exporteurs. Op het nieuwe Green Trade Cen­

ter gaan we dat nog verder uitbouwen. De grote fout die veiling en kwekers maken, is dat ze denken te kunnen fijnverdelen voor dezelfde prijs of een kleine opslag. Als de veiling een logistieke rol wil toe-eigenen in de directe handel, dan moeten ze daar ook wel de wer­ kelijke kosten van doorberekenen. De kweker moet in directe deals ook de meerprijs durven berekenen van kleine en last-minute orders.

Daar wordt te krampachtig over gedaan, uit

angst dat de klant dan niet koopt. Als het niet rendabel is, moet je het niet doen. De aanvoer­ logistiek is inmiddels geen service meer, het is een nieuwe schakel in de keten geworden.

Het is de nieuwe realiteit. Daar moeten we de logistiek en de kosten op afstemmen. Ik geloof niet in ongezonde economische modellen. Als het eenmaal eerlijk berekend wordt, zal blijken hoeveel klanten het nog echt zo fijnmazig uitge­ leverd willen hebben via deze kanalen.”

Robert Roodenburg, VGB:

’Derde transactiesysteem naast klok en Connect?’ „Ik zie de steeds klei­ nere orders in de directe handel niet zozeer als een probleem dat een oplossing van de veiling behoeft. Het is wat mij betreft puur marktwer­ king. Zolang het kan, gebeurt het. Als het een probleem wordt voor een kweker, kan hij er grenzen aan stellen of met prijzen spelen. Veel kwekers brengen Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

hun producten direct naar de klant, omdat ze de veilingdistributie niet snel en betrouw­ baar genoeg vinden. Maar het is ook logisch.

Elke schakel schakel tussent producent en afnemer kost tijd en vergroot de foutkans. De veiling geeft in de strategie 2020 aan dat in de aanvoerlogistiek heel wat ketenkosten zijn te besparen. Dat zou voor iedereen goed zijn, maar ik ben benieuwd hoe. Er bestaat geen systeem dat voor iedereen functioneert en wen­ selijk is, dus je zal verschillende modellen naast

elkaar moeten gaan creëren. Op basis van kostenmaker-kostendrager, marktwerking dus.

Misschien is een derde transactiesysteem een optie, naast dat van de klok en Connect. Of dat FloraHolland gaat heten, weet ik niet. Ook par­ tijen als Alibaba en Ebay kunnen daar een rol in spelen. Ik zie wel een regierol voor FloraHol­ land als het gaat om informatiesystemen die de logistieke keten kunnen verbeteren.”

13

Vragen Heeft u een vraag? Mail deze naar Peter van Leth, pvanleth@hortipoint.nl

Ben ik verplicht medezeggenschap te organiseren voor mijn werknemers?

Via medezeggenschap kunnen de werknemers invloed uitoefenen op het beleid en de gang van zaken in de onderneming waarin zij werken. Anderzijds krijgt de leiding van de onderneming via medezeggenschap belangrijke informatie vanaf de werkvloer. Wat moet een werkgever hiervoor regelen?

D ILLUSTRATIE: PETER MOORMAN

Instemming gewenst Diana Eleveld, adviseur cao en arbeidsrecht Werkgeverslijn land- en tuinbouw, 088 – 8886688, deleveld@ltonoord.nl

Is een schriftelijke arbeidsovereenkomst verplicht?

Ik weet dat een arbeidsovereenkomst mondeling overeen te komen is. Is schriftelijk vastleggen echter niet beter?

Drie voorwaarden

U Diana Eleveld, adviseur cao en arbeidsrecht Werkgeverslijn land- en tuinbouw, 088 – 8886688, deleveld@ltonoord.nl

14

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Markt Klok prijsbeelden Snijbloemen

Groene planten

Bloeiende planten

De aanvoer van snijbloemen lag 10,1% lager dan vorig jaar. De gemiddelde prijs steeg sterk.

Die kwam uit op € 0,28 op en dat is een stijging van € 0,09 ten opzichte van vorig jaar.

De gemiddelde prijs van groene planten lag op € 1,28. Een stijging van € 0,20 ten opzichte van het jaar ervoor. De aanvoer zat 17,3% in de min.

Bloeiende planten gingen voor gemiddeld € 1,49 van de hand. Dat is € 0,37 meer dan in 2015. De aanvoer was met een daling van 30% flink lager.

De week van de Keniaanse kweker

BRON: ROYAL FLORAHOLLAND

Simon van der Burg:

FOTO: SIMON VAN DER BURG

’Weinig bloemen voor een fantastische prijs’ Bedrijf: Timaflor Veiling: FloraHolland Week: 33

Maandag „Het is lekker fris buiten als ik wakker word. Het is 8°C en de temperatuur komt vandaag niet boven de 19°C. Ja, een winter zoals het hoort in Kenia voor juli en augustus. De laatste jaren waren warmer dan normaal.

Hadden we te veel bloemen in deze tijd. Dit jaar is weer ouderwets: weinig bloemen voor een fantastische prijs.”

Dinsdag „Zes maanden geleden werd ik benaderd door een Poolse phd-student aan de universiteit van Leiden voor een interview over de inbreng van Nederlandse investeerders in de bloemen in Kenia. Ik wilde er aan mee doen, want voor mij zijn bloemen voor export nog steeds de beste vorm van ontwikkelingshulp. Het gesprek in Nairobi was positief. Nu brengt ze een bezoek aan de kwekerij. Het Poolse meisje heeft de Hivos- en Zembla-pet tegelijk opgezet. Jammer, het einde van de samenwerking.”

Woensdag „Onze productie zakt nog iets en de prijzen gaan verder omhoog. Verleden jaar en dit jaar hebben we 38 ha vervangen. Al de jonge gewassen genieten van de koude nachten. Het is alleen afwachten of de nieuwe rassen in de smaak vallen, maar als ze lekker groeien is de eerste horde Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

genomen. Nu moeten ze onbeschadigd overkomen en als ze het op de vaas dan ook nog goed doen dan is iedereen blij.”

Donderdag „Ik krijg een e-mail uit Leiden van de professor van de Leidse student.

Wat is er misgegaan? Ik leg het uit en krijg het verzoek om een professor en een doctor uit Leiden te ontmoeten. Twee Nigerianen die zich ook bezighouden met het onderzoek van de bloemen in Kenia. Niet alleen de Poolse, maar ook deze Nigerianen wonen al jaren in Nederland en worden onderhouden door de Nederlandse staat. Ik denk dat wij als bloemenkwekers een onderzoek in Leiden gaan beginnen. Wij kosten geen geld, zij wel.”

Vrijdag „De week is niet compleet zonder een bezoekje van een veredelaar.

Vanwege de kou zitten we binnen. Wij horen alle nieuwtjes, in Nakuru en Ethiopië gaat het ook niet vanzelf. Het sortiment in Kenia is de laatste jaren flink op de schop gegaan. Kenia had tien grote soorten, nu staan er 150 waarvan er heel veel klein zijn. Je zal al die namen op je webshop moeten zetten. Bij rode rozen hebben winkeliers het nog over Baccara.

Wellicht moeten we rozen indelen op kleur, dan zijn we terug bij tien.”

15

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de verkochte stuks ten opzichte van vorig jaar. Week 1 + 2 van 2015 zijn samengeteld en worden als week 1 gezien. Week 3 = week 2, week 4 = week 3, week 5 = week 4, etc).

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

Snijbloemen Meer chrysanten voor hogere prijzen

in procenten

Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder

week

Kamerplanten Cyclamen is de uitschieter

in procenten

Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder

week

Tuinplanten Minder hydrangea voor meer geld

in procenten

Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder

week

16

Vakblad voor de BloemisterÄł 34 (2016)

Polen

Over de toonbank

Lukasz Marcinkowski:

’Nederlandse kwaliteit stelt zeer teleur op het moment’ nissen en zakelijke klanten. We onderscheiden ons met een een eigen stijl: puur natuurlijke composities met veld- en plukbloemen.”

Heeft u het druk nu?

FOTO:KWIATY&MIUT

„Het trouwseizoen is nu in volle gang, dat loopt van juni tot eind september. Huwelijken worden hier groots gevierd en aangekleed. De aanloop in de winkel is nu een stuk minder, want het is nog steeds vakantietijd.”

Lukasz Marcinkowski (links) en Radoslaw Berent

Naam: Kwiaty&Miut Locatie: Poznan Sortiment: 70% bloemen, 20% planten, 10% overig Specialiteit: huwelijken en begrafenissen Aantal medewerkers: 5

Wie en wat is Kwiaty&Miut? „Mijn partner Radoslaw en ik hebben deze winkel nu dik drie jaar. We verkopen zowel bloemen en planten als meubelen, decoratieartikelen, cadeaus en stoffen. Het grootste deel van onze omzet komt van huwelijken, begrafe-

Standpunt

Wat zijn de bestsellers? „Bij bloemen zijn dat dahlia’s, tuinrozen en delphinium op het moment. Van de planten verkopen we nu erg veel musa, vetplanten en pilea peperomioides. Vooral groene planten dus. Die zijn weer hartstikke hip.”

Waar koopt u in? „Ik koop in van de groothandel op de bloemenmarkt in Poznan en voor een deel van een Nederlandse webshop. Zo’n 70% van wat we verkopen, komt uit Nederland. De rest komt van Poolse kwekers. Vooral in de zomerperiode vragen klanten naar lokale producten, zoals dahlia, roos, alstroemeria, aster en perkplanten.

De kwaliteit van de Nederlandse bloemen is in deze periode zeer teleurstellend. En dat terwijl

de prijzen juist een stuk hoger zijn dan normaal.

Als het assortiment breder en de volumes van lokale producenten groter zouden zijn, zou ik vast en zeker meer van eigen bodem kopen.”

Wat kan beter? „Ik zou het op prijs stellen als op de dozen vermeld stond wanneer de bloemen geoogst zijn. Ergens in de keten blijven ze te lang hangen en dat is zonde, want we betalen dan de hoofdprijs voor iets wat ’over de datum is’.

Verder zou de tussenhandel – of kwekers zelf als de bestellingen direct gaan – hun provisie op handel naar kansmarkten met lage inkomens wat kunnen verlagen. Dat kan de vraag naar hun producten enorm doen groeien. Maar het is niet allemaal kommer en kwel hoor. Wij en onze klanten zijn super blij dat we via het Nederlandse productie- en handelscentrum toegang hebben tot een breed assortiment, het hele jaar door!”

U heeft een boek uitgegeven? „Klopt. Een inspiratie- en informatieboek over bloemen en planten. Op deze website krijg je een beeld van wat we gemaakt hebben: http://ustamagazyn.pl/2016/03/premiera-okwiatach/.”

’Wij zorgen voor regelmatige en betrouwbare aanvoer’

Eric Velthuyzen Manager Operatie Veilen, Royal FloraHolland

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over?

Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Martijn Los van Patio Plants slaat de spijker op zijn kop als hij zegt dat we met zijn allen de klok sterk moeten houden. Iedereen wil goede prijzen, balans tussen vraag en aanbod en betrouwbare kwaliteitsinformatie. Los geeft aan dat een goed werkende klok wordt bedreigd doordat producten van lagere kwaliteit in steeds hogere aantallen worden geveild. Waarom selecteert Royal FloraHolland haar aanvoerders niet strenger? Waarom zouden we niet alleen het beste van het beste toelaten op de klok? Het experiment ’Niet leden, niet veilen, tenzij’ in 2014 gaf veel inzichten in hoe we de aanvoer kunnen reguleren.

We stelden vast dat we een beleid

nodig hebben waarin we contractzenders toestaan, maar met duidelijke afspraken over soort product en aantallen. Daarbij hebben we ook het excessenbeleid aangescherpt.

Afwijkingen die zorgen voor excessen veilen we achteraan. Zo zorgen we voor regelmatige en betrouwbare aanvoer van contractzenders en van onze leden zelf.

Natuurlijk, als je het aan een veilingmeester vraagt, dan veilt hij of zij het liefste bloemen en planten van topkwaliteit. Vergeet echter niet dat er ook vraag is naar producten met een andere prijs-kwaliteitverhouding. Daarbij is het belangrijk dat de informatie over de kwaliteit klopt en gemakkelijk

kan worden aangeleverd. Het maakt dan niet uit of een plant in Nederland of Zuid-Europa is gekweekt. Voor elke aanvoerder gelden dezelfde voorwaarden en procedures. Royal FloraHolland hamert op 100% betrouwbare informatie. Bij elke partij moet betrouwbare informatie inclusief een actuele productfoto worden geleverd. We controleren en begeleiden kwekers en we herzien productspecificaties waar nodig. Ik geloof in het succes van deze aanpak en de bijbehorende investeringen. Om mij heen zie ik steeds meer aanvoerders die zich realiseren dat het bewust werken aan betrouwbare informatie hen succesvoller maakt op de klok.

17

Analyses snijbloemen

FOTO: EVANTHIA

Dianthus barbatus kan wel profiteren van marktimpuls Zowel Dianthus barbatus uit zaad als uit stek kan profiteren van marktimpulsen via verbreding van het assortiment. Dat is met vallen en opstaan al bewezen en vergt tijd.

Barbatus uit stek

Barbatus uit zaad

n

Aconitum in aanvoer en middenprijs voor op vorig jaar In vergelijking met vorig jaar is de aanvoer van aconitum hoger en dat ging niet ten koste van de prijsvorming. Structureel staat deze zomerbloem onder druk.

FOTO: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Structurele druk

n

18

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Nederlandse grootbloemige roos brengt weer rendement

FOTO: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Door iets hogere prijzen en lagere energiekosten levert de Nederlandse grootbloemige roos weer wat rendement dit jaar. En vooral dankzij de kwaliteit.

Aanvoerkrimp

Tulpen verdringen import

n

Marktacties Promotie

Bloemenagenda

n ’Voor wiens hart kom jij in actie?’, Nederlandse telers van snij- en

Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland n wk 33 - wk 35: snijhortensia n wk 36 - wk 38: dahlia n wk 39 - wk 42: chrysant n wk 43 - wk 45: lisianthus

potanthurium komen in actie voor de Hartstichting, 1 - 30 september n PurE Seasonal Flowers april-september: pioen, astilbe, asclepias,

dahlia, zinnia, helianthus, alchemilla, limonium, phlox, campanula, gladiool, leeuwenbek, eremurus, rubus, artisjok, anethum, allium, celosia n Balkonplant 2016: geranium, vanaf april mediacampagne n Terrasplant 2016: hibiscus, vanaf april mediacampagne n Woonplant van de maand augustus: cactussen n Woonplant van de maand september: hangplanten n Woonplant van de maand oktober: aglaonema n Tuinplant van de maand augustus: buddleja n Tuinplant van de maand september: pennisetum n Tuinplant van de maand oktober: leucothoe n 27 aug Rob’s grote tuinverbouwing met o.a. aeschynanthus,

TiSento, Favourite Roses, Green is…

Nog niet bekendSBS6, 17.05 uur.

Bloemendagen n 29 aug n 1 sep n 11 sep n 11 sep n 24 sep n 27 sep n 2 okt n 3 okt n 5 okt n 5 okt n 12 okt n 14 okt n 26 okt

Summer Bank Holiday (Eng, Wales, Noord Ierland) Begin Schooljaar (Pol, Rus) Ziekendag (Bel) Offerfeest (Spa) Dag van de Klant (Bel) Feest van de Franstalige culturele gemeenschap (Bel) Grootoudersdag (GB, It) Dag der Duitse Eenheid (Dld) Lerarendag (Ned, Rus) Sainte Fleur (Fr) Nationale Feestdag (Spa) Lerarendag (Pol) Nationale Feestdag (Oos)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

19

Analyse bloeiende planten FOTO: DIVFLO, AALSMEER

Exporteur over Caraïben

Aster: mooie zomer voor herfstproduct De markt waardeerde de aster deze zomer bijzonder goed. De beperkte hoeveelheden in de eerste helft van het seizoen vonden met gemak hun weg tegen betere prijzen dan vorig jaar.

Bedrijf: Divflo, Aalsmeer Functie: directeur-eigenaar Belangrijkste afzetgebied: Midden-Oosten Inkoop: 60% klok, 40% rechtstreeks bij kwekers Aantal medewerkers: geen

Dennis de Graaff:

Traditionele markten wachten af

’Persoonlijk contact is de basis’ De Caraïben, een interessant afzetgebied? „Ik vind van wel. Ik lever aan de groothandel en aan winkels, maar vooral aan wedding- en eventplanners. Dat is een aparte markt; zo heb ik eens voor € 25.000 bloemen geleverd voor een bruiloft waar veertien personen aanwezig waren. We moeten dus in de eerste plaats servicegericht zijn; de bruid bepaalt. We zullen een van de weinige exporteurs zijn die regelmatig in de weer is met kleurstalen. Je moet sowieso niet schrikken van gecompliceerde bestellingen.”

Zoals?

Meer vraag dan vorig jaar

„Grote aantallen hydrangea aan het eind van het seizoen of een heel aparte begonia die maar door één Engelse kweker wordt geteeld. Ik vind het een uitdaging om dat dan toch voor elkaar te krijgen. Mijn belangrijkste producten zijn uiteraard rozen, maar ook pioenen, hydrangea, tulpen en orchideeën. Voor dit soort bloemen in topkwaliteit kan ik gelukkig in Nederland goed terecht. Hortensia’s en pioenen van Nederlandse bodem zijn de beste ter wereld.”

Hierbij telt dus niet de laatste cent…

„Ja, prima zelfs. Ik ben de eigenaar en gelijk de enige werknemer van Divflo. Personeel huur ik in waar nodig en ik werk samen met andere bedrijven. Maar de kern van de zaak doe ik zelf en dat is het contact met de klant. Ook koop ik grotere orders meestal zelf in. Ik heb jaren gewerkt bij bloemenexporteurs en daarvan heb ik geleerd dat de lijnen korter moeten. Dat geldt niet alleen voor de Caraïben; mijn grootste afzetgebied is het Midden-Oosten en daar werk ik precies hetzelfde. Persoonlijk contact is de basis.”

20

Verkochte aantallen x duizend

Lukt dat allemaal, zo zonder vast personeel?

n

Verkochte aantallen en middenprijzen van aster op de Royal FloraHolland veilingen van 2011 tot en met 2015.

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

BRON: ROYAL FLORAHOLLAND

„Nee, het gaat erom dat je exact het goede product op tijd op de plaats van bestemming krijgt. Dat begint met topkwaliteit, ook al omdat de producten relatief lang onderweg zijn. Een eiland als St. Barths wordt niet rechtstreeks aangevlogen met een vrachtvliegtuig. De bloemen gaan daarom via St. Maarten met de boot naar St. Barths.”

FOTO’S: TAKII EUROPE

Afzetzaken

Analyse tuinplanten

Meer zekerheid bij lavendel zorgt voor meer omzet

FOTO: LAVENDEL ANOUK DARK PURPLE, SALM BOSKOOP

Lavendel schrijft bij Royal FloraHolland dit jaar een nieuw omzetrecord in de boeken. Van veel maten werden grotere aantallen verhandeld, terwijl prjzen gehandhaafd bleven.

Bedrijf: Takii Europe Aanleiding: Lancering Sunrich-Van Gogh’s Favorite

Harm Custers Waarom een keurmerk voor zonnebloemen? „In zonnebloemen zie je de balans doorslaan naar afzet via het grootwinkelbedrijf. De bloemist heeft moeite zich in dat geweld te onderscheiden.

We merken als veredelaar dat nieuwe rassen onvoldoende gewaardeerd worden. We vroegen ons af wat we zouden kunnen doen om bloemisten handvatten te geven om meer zonnebloemen op te nemen in hun assortiment en voldoende onderscheidend te zijn.”

Er is een partnerschap met het Van Gogh Museum? „Ja, de aanleiding daarvoor was vorig jaar toen we bij de opening een labyrint van zonnebloemen hebben gemaakt. Dit heeft geleid tot een sponsorovereenkomst omdat de link van het museum met zonnebloemen heel duidelijk is. Het museum is een heel sterk A-merk richting de consument in heel Europa. Sunrich Orange is heel bekend bij de bloemist.

Gezamenlijk kwamen we tot de conclusie dat het heel interessant zou zijn om onze merken te combineren. We hebben een co-branding opgezet van twee merken die elkaar versterken: Sunrich-Van Gogh’s Favorite

Goede balans Goed seizoen

Wat is Sunrich-Van Gogh's Favorite?

n

Verkochte aantallen x duizend

Verkochte aantallen en middenprijs van de tuinplant lavandula via FloraHolland van 2008 t/m 2015.

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

„Op dit moment zetten we de aller zwaarste kwaliteit Sunrich Orange onder dit label in de markt. We hebben daarvoor een multifunctionele verpakking ontwikkeld. De basis van deze verpakking zijn de posterkokers uit het Van Gogh Museum. We hebben daar een kartonnen geschenkverpakking van gemaakt met een plastic venster waardoor de zonnebloemen onderdeel worden van het schilderij van Van Gogh. In de verpakking zit een reservoir waardoor de bloemen op water vervoerd worden. De verpakking is om te bouwen tot vaas. Daarnaast hebben we ook losse verkoop van zonnebloemen en die hebben allemaal een merklabel om de steel. Tevens leveren we de bloemisten pos-materiaal zodat de bloemist het verhaal kan vertellen over Van Gogh en zijn liefde voor zonnebloemen.”

Hoe werkt de verspreiding? „Er draaien twee topkwekers in het project mee. Via Bab Star en de Bloemistenservice van FloraHolland is het merk bij 50 bloemisten in Nederland en in het Van Gogh Museum verkrijgbaar. Ook VBW is partner. Na deze introductie gaan we het volgend jaar breed introduceren bij nog eens 200 bloemisten in Nederland. Ook gaan we de Engelse, Duitse en Franse markt op. In de toekomst willen we ook exclusieve soorten via dit label in de markt zetten. We hopen deze soorten op die manier een betere kans te geven. We verwachten de totale zonnebloemenmarkt met Sunrich-Van Gogh’s Favorite verder te laten groeien.”

21

Zoetekauw tegen de ­roetdauw Een bij slurpt de zoete vochtdruppels van de knop van een cymbidium bij Star Orchids in ’s-Gravenzande. Dit vermindert de kans op roetdauw.

D

Tekst en foto: Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

22

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk?

Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers bloemisterij@hortipoint.nl

’Delphastus heeft ontzettend goed werk gedaan’

Arjen Verwer Plaats: Klazienaveen Teelt: minigerbera onder 7.000 lux Oppervlakte: 2 ha

In de kas van Arjen Verwer is de balans helemaal terug. Het heeft behoorlijk wat tijd en productie gekost, maar nu ligt de gewasbescherming weer op schema. „De roofkever delphastus heeft ontzettend goed werk verricht”, vindt de teler. „Hij heeft zich goed verspreid door de vakken met wittevlieg en de nabijgelegen vakken. Om hem door de hele kas te verspreiden hebben we bladeren geplukt en die naar ver-

der gelegen plekken gebracht waar encarsia het niet kan bijhouden.”

De mineervlieg is volledig onder controle door diglyphus, en spint wordt goed bijgehouden door feltiella. Ook de mijten zijn helemaal verleden tijd.

Zoals elk jaar rond deze tijd komt de trips de kas binnen vliegen. De tripsdruk is weliswaar laag in vergelijking met andere jaren, maar hij blijft gevaarlijk voor het jonge gewas. „We

bestrijden de trips eens in de veertien dagen in het hart van het jonge gewas. Dat is geen probleem, want daar is weinig biologie actief.” Links en rechts komt de trips ook in het omliggende, oudere gewas terecht.

Ook daar worden ze bestreden.

De rups is wel een puntje, zegt Verwer. Hij heeft deze twee keer bestreden met Nomolt bovenover het gewas. Tegen duponchelia voert hij bespuitingen uit met Turex in het hart van de planten.

Een week of zes geleden heeft Verwer de eerste dopluis gevonden. Daarbij heeft hij meteen de sluipwesp microterys uitgezet. „Daar zie ik nu wat resultaat van. Maar of dat genoeg is, moeten we nog even afwachten. Het is nog niet helemaal overtuigend.” Op de plekken waar nieuwe dopluis opkomt zet Verwer bladeren met microterys neer. „Het is nu een kwestie van de vinger aan de pols houden.”

’Bovengemiddeld veel rupsjes in onze omgeving'

Marco van de Werken Plaats: Brakel Kwekerij De Heuve: 3,8 ha chrysant onder 9.800 lux, waarvan 75% troschrysant Grand Pink en 25% santini (o.a. ’Rossi’)

24

Voor het derde jaar op rij is er in de omgeving van Brakel een bovengemiddelde infectiedruk van rups.

Marco van de Werken: „Van diverse collega’s in deze buurt hoor ik dat rups alle aandacht vraagt. Telers die een paar kilometer verderop zitten, bijvoorbeeld rond Zuilichem of Poederooijen, die hebben minder last van rups. Ik weet niet waar de vlinders en motten vandaan komen.

Dan moeten we onderzoek gaan doen bij bomen of ander openbaar groen hier in de buurt, of in buitengewassen die hier geteeld geworden.” Een strak bestrijdingsschema houdt de vraatschade heel beperkt.

Rupsen groter dan 2 cm worden niet gevonden. „Het lastigst is Floridamot, ofwel de spanrups met gele strepen aan de zijkant.” Van de Werken vindt met name langs het pad en bij gevels rupsjes. Hij wijt dit aan het padlicht en strooilicht dat langs de doeken doorschijnt.

Hij heeft nog geen vanglampen om motten te bestrijden, maar wil die mogelijkheid wel onderzoeken.

Meestal is het ’mottenseizoen’ begin september voorbij, maar de verwachte warme nazomer kan daar verandering inbrengen. „We blijven er bovenop zitten.”

De infectiedruk van spint, trips, mineervlieg en luis is laag. „Als trips tot week 40 goed onder controle blijft, dan is de kans groot dat je schoon

de winter ingaat. In theorie lukt dat als de tellingen op de vangplaten gemiddeld onder de drie per plaat per week blijven. Bij hogere aantallen in de nazomer is het beter om nu 1-1,5 ronde chemisch te bestrijden.

Rond week 47 start je de biologische bestrijding weer op. Eventuele opstartproblemen door residuen zijn in die periode minder nadelig dan in het voorjaar als de ontwikkeling van plagen sneller verloopt.

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

’Meeldauw komt hier en daar opzetten’

Kees Kouwenhoven Adviseur gewasbescherming Royal Brinkman, o.a. roos

Door het sterk wisselvallige weer komt meeldauw hier en daar weer opzetten. De combinatie Meltatox/ Collis wordt afgewisseld door Rocket, Frupica, Kenbyo/Silwet en in de zomer ook met Karma. Helaas komt de toelating van Kenbyo in roos te vervallen per 1 april 2017 zodat we weer een afwisselpartner kwijt raken. Hicure wordt in plaats van Collis ook aan Meltatox en Rocket toegevoegd om een langere duurwerking te krijgen.

Trips is over het algemeen erg rustig. Bij aantasting wordt Nemasys F gespoten totdat de schade verdwenen is. Voordeel hiervan is dat met de nematoden geen neveneffecten optreden tegen andere natuurlijke vijanden. Met zwaardere middelen los je soms het ene probleem op en krijg je er een ander mee terug.

Schild-, wol- en dopluis worden met enige regelmaat afwisselend be-

spoten met SBI, Plenum/Silwet en Teppeki/Silwet. De uitvloeier zorgt ervoor dat het middel beter met het plaaginsect in contact komt. Deze plagen worden meestal pleksgewijs behandeld. Met name Teppeki mag slechts enkele keren worden gebruikt.

Door gewone luizen zoveel mogelijk met inzet van sluipwespen aan te pakken blijft het middelgebruik ’binnen het etiket’. Bestrijding kan

grotendeels met inzet van biologie gedaan worden, zodat correcties beperkt hoeven te worden uitgevoerd. Kosten nemen wel toe bij regelmatige inzet van biologische luisbestrijders.

Tegen spint is extra phytoseiulus ingezet en soms ook chemisch gecorrigeerd, hierdoor blijft de schade minimaal. Wittevlieg is zeer rustig, encarsia houdt de boel goed onder controle

’Geen ander beeld door milde zomer’

John van Eijk Specialist gewasbescherming bij Biobest Nederland, o.a. in potplanten

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Net terug van vakantie hoort John van Eijk geen alarmerende berichten over problemen van potplantentelers betreffende de bestrijding van ziekten en plagen. „Het is vrij rustig op de bedrijven. Het weer is vrij gunstig geweest voor natuurlijke vijanden met gunstige RV, temperatuur en daglengte. Gelukkig geen droge schrale winden gehad die funest zijn voor een geïntegreerde plaagbestrijding. Deze milde zomer geeft

geen ander beeld dan de warmere zomers in voorgaande jaren. Het moet wel extreem warm weer zijn, wil de ontwikkeling van natuurlijke vijanden die van schadelijke insecten en mijten niet bij kunnen benen.”

Natuurlijk blijft alertheid gewenst, benadrukt de adviseur, vooral op trips, rupsen en luizen. Er blijven altijd telers die hun biologie even tijdelijk moeten stoppen om chemisch te kunnen corrigeren.

Het inzetten van Steinernema-aaltjes als ondersteuning van de biologische tripsbestrijding wordt steeds populairder en lijkt zijn vruchten af te werpen. „Dat wekt vertrouwen in een biologische bestrijding boven het gebruik van chemische correctiemiddelen. Er kan wel beweerd worden dat aaltjes inmiddels een hoger percentage doding veroorzaken, maar die ervaring moeten telers toch zelf opdoen”, vertelt Van Eijk.

De eerste kerststerren staan weer opgepot in de kas. Gezien de ervaringen met invlieg van wittevlieg op het einde van het vorige seizoen zijn verscheidene telers huiverig te beginnen met biologische bestrijding.

Zij geven de voorkeur preventief chemisch te beginnen en bij het rustig blijven van de wittevliegpopulatie alsnog over te stappen op natuurlijke vijanden. „De schrik zit er zo in dat het afwachten is hoeveel biologie er uiteindelijk ingezet gaat worden.”

25

Technieken ontwikkelen zich snel

Opslag wordt spil in duurzame Zon en wind hebben het nadeel dat ze niet altijd elektriciteit opwekken als daar vraag naar is. Een manier om dat probleem te omzeilen is de energie tijdelijk opslaan. Power to Heat is een bekend voorbeeld. Maar er is meer mogelijk. Op een bijeenkomst van Energy Matters in Diemen werd een aantal technieken voor energieopslag toegelicht.

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

D Power to Heat

De koelcel

26

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

energievoorziening

Batterij Power to gas

Power to Ammonia

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

27

Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

Bladspreiding voorkomt bladkiep tulp niet

Het effect van lichtsamenstelling in de broeierij. Hier de cultivar Purple Flag afgebroeid onder het beste (links) en slechtste lichtrecept, respectievelijk ’rood, blauw en verrood’ en ’verrood’.

Slechte spreiding van het blad bij tulp zou een grote oorzaak zijn van uitval door bladkiep. Onderzoek van Plant Lighting en Proeftuin Zwaagdijk toont aan dat die opvatting niet klopt.

Meerlagenteelt

I

Verrood belichting Lichtrecept

28

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Hitte geen spelbreker voor Plantarium Op de eerste dag van Plantarium, woensdag 24 augustus, was niet echt te merken dat bezoekers gebukt gingen onder de hitte. En beursmanager Jos van Lint verwachtte dat ook niet gedurende de rest van de beursdagen, ook al was de temperatuur gedurende alle vier de dagen boven de 30°C. Hans Neefjes en Peter van Leth bloemisterij@hortipoint.nl

Kijk voor meer foto’s op:

www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Natuurlijke insectenvanger

Zes jaar is Johan Jansen, eigenaar van SpecialPlant Zundert, bezig geweest een theeplant te kweken waarvan consumenten zelf thee kunnen trekken. Samen met theesommelier Twistea heeft hij het concept ’Tea by me’ ontwikkeld. Special Plant kweekt de theeplant Camellia Sinensis in potmaat 7 en 10,5 cm en levert die in blisters af.

Twistea brengt die al dan niet met toegevoegde waarden op de markt, zoals de plant in een theemok of met theeglazen en/of theezeef. Van de geplukte blaadjes is na droging binnen een dag groene, zwarte of witte thee te maken. Zover Jansen weet brengt hij als eerste de echte theeplant op de markt om zelf thee van te maken. Soortgelijke concepten zijn op de markt, maar dan gebaseerd op kruiden als munt of camille. „Daar is geen echte thee van te maken, hoogstens warm water met een smaakje”, verkondigt Lauri Beljaarts van Twistea.

Bij toeval kwam Chris van der Velde erachter dat het ’moerastuintje Swamp World’ van Van der Velde Waterplanten uitstekend geschikt is als muggenvanger. Hij testte namelijk een nieuw terrarium met vleesetende planten op zijn slaapkamer. De volgende dag waren alle planten dicht en was er geen mug meer te bekennen.

Toen zijn ze het idee verder gaan ontwikkelen. Onder meer door het terrarium te voorzien van ledlicht om vliegende insecten nog beter aan te trekken.

Direct onder de ledlamp zit een opening waar vliegende insecten naar binnen gaan. Swamp World is verder voorzien van een nieuwe mossoort (spaghum) die helpt het aquarium vochtig te houden. Van der Velde Waterplanten brengt drie versies op de markt: klein, groot en limited edition. Vooral de grote versie loopt storm bestaande uit drie planten (dionaea, trompetbeker en kobralelie) en twee soorten ledlicht (helder en blauw). Volgend seizoen (maart tot half oktober) verwacht Van der Velde enkele duizenden te kunnen vermarkten.

FOTO'S: HANS NEEFJES/PETER VAN LETH

Zelf ’echte’ thee kweken

Xylella-flyer uitgedeeld Op Plantarium is een flyer uitgedeeld die particulieren wijst op de enorme gevolgen voor telers en handel als zij plantmateriaal meenemen uit ZuidEuropa. Dit kan besmet zijn met het virus Xylella fastidiosa dat meer dan 400 waardplanten kent in onder meer tuin-, terras- en kuipplanten. Als een besmetting in Nederland zich voordoet, is de ramp niet te overzien.

Binnen een straal van 10 km wordt de handel van alle gevoelige waardplanten stilgelegd. „De flyer zal vooral op zaterdag worden verspreid wanneer de beurs open is voor particulieren, waaronder veel plantenliefhebbers. Ze worden niet onder hun neus geduwd, maar we hopen wel veel bewustzijn te kweken”, meldt Anneke van Dijk, adviseur fytosanitair beleid bij LTO Nederland.

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

29

Nieuwe ’sedum-achtige’ Teler Wim Sjouw van kwekerij Oudeweg West uit Zwartewaal toont in zijn rechterhand een ’veredelingsdoorbraak’. Het is de eerste Sedum×Orostachys-hybride ter wereld. Sjouw pikte hem op toen hij eind vorig jaar bij vermeerderaar Gebr. Th & W Alkemade op zoek was naar sedums voor de ’visuele markt’.

Compacte en kleurrijke sedums dus. „Ik teel al exclusieve pothortensia’s. De markt van hortensia staat echter onder druk. Daarom zocht ik iets anders, iets aparts. Sedum heeft bovendien als voordeel dat ze weinig mest en bestrijding nodig heeft.” Cultivars uit de SunSparkler-serie spraken Sjouw aan.

Hij heeft 12.000 stuks in 3-liter potten opgeplant. Een van de zes cultivars, 2.000 stuks, is de hybride SunSparkler×Sedoro Blue Elf. „Hij groeit trager dan de andere sedums. Daar moet ik in de teelt rekening mee houden. Ik hoop dat er meer kleuren komen van deze hybride, maar de klant bepaalt hoe groot de markt is. Mijn overige sedums zijn ook gewild.”

Pitchen met noviteiten Op ’Het plein van de toekomst’ mochten zeventien bedrijven en studenten in tien minuten hun ’Beste Idee’ presenteren. Het is een nieuw initatief van Plantarium en voor degene die de vakjury het meest overtuigt, is er een geldprijs van € 1.000 (voor studenten) of een mediapakket van hetzelfde bedrag (voor bedrijven). Op de foto legt Edwin Meijer van Garden Connect uit hoe je met Personal Marketing automatisch tips voor het planten en verzorgen van een aangekochte plant of boom kan versturen. „Een klant die zich registreert kunnen we ook melden wanneer hij zijn aankoop moet snoeien of voeden. Bij aankoop van een appelboom kunnen we rond de oogsttijd een recept voor appeltaart sturen.”

De zeventien ideeën waren zeer divers. Zo legde Adinnovations in Boskoop uit welke rol drones in kassen kunnen spelen. Het Wellant College toonde een plantenmuur waarmee met speciale apparatuur stroom is op te wekken. Maar er was ook info over een gietwagen van Dercks Gartenbau, het promotiecollectief Perennial Power voor vasteplanten.

Snelle echinacea Dertien weken geleden is hij opgepot, deze echinacea. Hij is veredeld door het bedrijf AllPlant en behoort tot diens serie SunSeekers. Uniek is dat deze serie geen winterkoude nodig heeft om te kunnen bloeien. Vorig jaar zijn de eerste cultivars geïntroduceerd, nu zijn er zes kleuren beschikbaar. Ieder land heeft namelijk zijn specifieke wensen als het om kleur gaat.

Visueel aantrekkelijke, bloeiende planten worden volgens een vertegenwoordiger van AllPlant steeds populairder. Uitgangsmateriaal van de SunSeekers is afkomstig van weefselkweek en daarom ziektevrij en uniform. Veredelaar/vermeerderaar AllPlant verhuist in oktober naar een nieuwe locatie in Heerhugowaard, waar 2,2 ha foliekas plus kantoorruimte is gebouwd.

Opkweek van uitgangsmateriaal zal daar gebeuren in 104-, 45- en 24-gaats trays.

30

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Column Weer ieder hortensialabel voor zichzelf

Feico Smit f.smit@royalvanzanten.com

Oeganda

Tijdens de eerste Nationale Hortensiaweek van 30 mei tot 6 juni trokken Forever&Ever en Magical Four Seasons nog gezamenlijk op om hun hortensia-assortiment onder de aandacht te brengen bij retailers en consumenten. Met eensluidend promotiemateriaal stond de hortensia in het algemeen en specifiek in de spotlights. Op Plantarium is niets van die gezamenlijke koers terug te vinden.

Begrijpelijk vinden vertegenwoordigers van beide labels, alleen om verschillende redenen. Maikel Loots van Forever&Ever vindt het nog te vroeg om buiten de Hortensiaweek ook samen te werken hoe graag hij dat ook zou zien: „Beide soorten hortensia vullen elkaar goed aan en elke marketingeuro is er een.” Sandra van de Knaap van Magical Four Seasons ontkent dat niet, maar ziet Forever&Ever toch meer als concurrent: „Als er dan in een tuincentra een hortensia moet worden gekocht, dan wel het liefst een van ons.” Hoe er ook over wordt gedacht, beide partijen slaan de handen toch weer ineen: in week 22 2017 wordt de Internationale Hortensiaweek georganiseerd.

Magical Four Seasons presenteerde haar eerste retailconcept. Voorheen stond alleen op de pot en het etiket de merknaam. Centraal in de ondersteunende POS-materialen

is een regenboog waarin verkleurende hortensia’s zijn te zien (foto onder), het kenmerk en verhaal achter hortensia’s van dit merk. „Door het verhaal uit te dragen, hopen we dat in de zee aan hortensia op de winkelvloer de consument gaat voor Magical Four Seasons hortensia”, meldt Van der Knaap.

Op de regenboog kunnen op twee kanten verkleurende hortensia’s worden getoond.

Forever&Ever wil als merknaam jaarrond op afzetkanalen bekend worden. Met hortensia met een afzetseizoen van half maart tot september gaan dat niet lukken. Vanaf 2017 wordt het assortiment van het merk verbreed (foto boven). In eerste instantie met patiocalla’s (negen kleuren in 3,5 l-pot), hibiscus paniculata (4 soorten in 5 l-pot) en pluimhortensia (vier kleuren). Daarmee wordt het afzetseizoen slechts iets verruimd. Dus de zoektocht blijft naar goede najaarsproducten en producten bloeiend in het vroege voorjaar. Loots denkt dan onder meer aan skimmia en camelia. Verder gaat Forever&Ever promotie gerichter afstemmen op verschillende doelgroepen: de consument zonder groene vingers en druk sociaal leven, de luxe consument die het tuinieren over laat aan een hovenier en de echte tuinliefhebber met veel vrije tijd.

In Afrika moet je vaak op visite en krijg je vaak bezoek. Kom je na het ochtendrondje het kantoor binnen wandelen zit er ineens een heel leger aan mensen op de sofa’s bij de receptie. Op de vraag aan mijn secretaresse of we de plaatselijke bushalte zijn geworden, zegt ze doodleuk: ’Deze mensen zijn van het beveiligingsbedrijf en komen voor een audit’. Ik kijk dan altijd verschrikt in mijn agenda en gelukkig heb ik altijd gelijk: het is een zoete inval audit. Dat zijn bezoekjes van mensen waar je helemaal niet op zit te wachten, die altijd zo maar uit de lucht komen vallen. Ze zitten er altijd zomaar op de meest ongelukkige tijd en vaak hebben ze heel erg weinig te zeggen.

Nou heeft dat wel enige uitleg nodig. Om hetgeen te zeggen waarvoor ze eigenlijk gekomen zijn hebben ze minimaal een uur aanloop nodig. Het gaat over de familie, over de boerderij die ze ook hebben met twee koeien, drie geiten en een paar kippen en of ik toch niet eens langs wil komen voor advies. Nederlanders schijnen in de ogen van een Afrikaan allemaal een expert te zijn in boerderijen.

Onze kippen geven in Nederland 50 eieren in de week, koeien geven een zwembad vol met melk, een vis weegt minimaal 3.000 kg, we halen wel 40 ton aardappels van een voetbalveld en ga zo maar door.

Wat ze zelf vaak niet beseffen is dat alle groenten die ze kweken zijn overgebleven als zaad of knol van vorig seizoen. Het allerslechtste aardappeltje wat hij echt niet kon verkopen heeft hij dit seizoen weer in de grond gestopt en vreemd genoeg valt de oogst weer tegen. Net als alle vorige jaren.

De kippen en koeien geven veel te weinig melk en eieren, omdat ze alleen maar droog gras te eten krijgen. Totaal geen krachtvoer. Nou heeft de beste man daar ook geen geld voor. Misschien moeten we het principe omdraaien. Eerst wat goeds planten en dan veel oogsten. Dat wordt een moeilijk verhaal.

Afgelopen zaterdag had ik een directeur op bezoek van een hele grote exporteur in Nederland. Ik ken hem van vroeger en dan maak je een aantal weken van tevoren graag een gaatje in je agenda. Ik kreeg even weer les in nieuwe mogelijkheden, marktkansen en ontwikkelingen.

Wat liggen Afrika en Europa dan nog ver weg van elkaar. Ik heb wel zoveel gehoord dat ik toch maar weer even op bezoek ga in Nederland.

Feico Smit, directeur Royal van Zanten Oeganda

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

31

Maurice Stals wint publieksprijs Innovatiefonds voor Telers

Innovatieve bufferwagen geeft Potplantenteler Maurice Stals uit Ell won onlangs de derde prijs van het Innovatiefonds voor Telers en ontving daarnaast de Publieksprijs voor zijn zelfontwikkelde bufferwagen voor plantentransport, die automatisch kan worden gevuld of geleegd met potten. „Het feit dat de potten nu ’naar de mensen toe komen’ brengt rust en geeft overzicht.”

Ank van Lier bloemisterij@hortipoint.nl

M

FOTO: ANK VAN LIER EN MAURICE STALS

Intensieve benutting

Maurice Stals zet de bufferwagen onder andere in voor het verplaatsen van planten uit de kas naar het containerveld of andersom.

32

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

rust en overzicht Bedrijfsgegevens Bedrijf: Kwekerij Stals, Ell Teler: Maurice Stals Gewas: Breed sortiment zomerbloeiers en perkgoed, hortensia, helleborus, knolbegonia en violen.

Bijzonderheden: Tot enkele jaren geleden was perkgoed de belangrijkste pijler onder Kwekerij Stals. Om zijn glasopstanden optimaal te benutten, teelt Stals sinds enkele jaren meer planten die ook buiten kunnen groeien. De kas wordt vooral benut voor op- of afkweek.

Stals levert aan Veiling Rhein-Maas, tuincentra en cash-and-carry’s.

Zelf ontwikkelen is een gok

Innovatieprijs Minder ’wandeltijd’

Vernuftige software

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

33

Teelttips CALLISTEPHUS Oogsten Het grootste probleem van callistephus (zomeraster) is de bladkwaliteit na de oogst. Hoewel de houdbaarheid van deze snijbloem gerust extreem goed genoemd mag worden, gaat het met het blad tijdens de periode dat de bloem in de keten zit wel eens fout. Als de bloemen nat worden geoogst en er te veel takken in een fust staan, verstikken de

ANTHURIUM Kurk Verkurking van de bloemen kan ontstaan bij jonge gewassen (groeipunt laag) of daar waar er wordt herbeworteld (regenleiding hoog) of is aangevuld. Kurk ontstaat door: n voedingszouten in de knop die zorgen dat de osmotische waarde te

ROOS Najaarsperikelen Na week 30 wordt normaal gesproken geen dekberegening of luchtbevochtiging gebruikt, maar er waren nu dagen, dat het toch nodig was. U moet nu wel meer op de luchtvochtigheid letten en minder op de temperatuur en de instraling. Als de RV zakt

34

ZOMERBLOEMEN Nazomer

bladeren en zijn ze lelijk voordat de bloemen bij de bloemenwinkel in het schap staan. Hoewel kopers graag dikke bossen hebben, is dit eigenlijk alleen maar negatief. Er zitten genoeg bloemetjes op een bos om iets schralere bossen te maken en iets minder bossen in een fust te zetten. Hiernaast moet dit product absoluut droog geoogst worden. Natte bladeren in een fust gaat

fout. Als de bloemen goed door de keten komen is de callistephus één van de best houdbare zomerbloemen die er bestaan. Het gebruik van iets schralere bossen en minder in een fust is dus ook een tip naar de handel. Een dunnere bos zonder reclames is veel interessanter dan een dikke bos met problemen.

hoog wordt. Door de zouten wordt water uit de cellen onttrokken en de jonge cellen worden beschadigd; n verdampend water zorgt voor energie-onttrekking aan de jonge bloemknoppen, deze kunnen dat niet aan en verkurken.

Oplossingen: n verlaag de gift EC, maar let op een te laag voedingsniveau in het medium richting het najaar; n geef schoon water met de regenleiding en

(hogere) voeding met de druppelleiding; n geef ’s avonds voeding mee, want de knoppen drogen in de nacht geleidelijk op en dus loopt de osmotische waarde niet te snel op; n voorkom dat de knoppen vaak nat staan en zorgen dat de kastemperatuur, ook in de nacht, op 20ºC blijft; n geef ’s middags de laatste broesbeurt(en) met schoon water. Hou wel de uiteindelijke EC in het oog.

Gewasonderhoud

onder de 60% en het VD richting de 10 gaat of daarboven, is vocht aanvullen nuttig. Probeer met belichten de lichtsom boven de 20 mol/m2 te houden.

Houd bij het watergeven rekening met de afnemende daglengte, de afnemende lichtsom en het gemiddeld genomen vochtiger weer in het najaar. Om de balans tussen vocht en zuurstof in de mat goed te houden, moeten de beurten misschien iets vergroot worden en de frequentie

iets omlaag. De watergeefperiode kan korter vanwege de kortere daglengte. Het ideale drainpercentage is voor iedere situatie anders. Controleer de vochtigheid van de mat regelmatig met een watergehaltemeter. Kijk naar de trend over meerdere dagen en naar de uniformiteit in een afdeling.

Bij bemesting moet er nu vegetatiever gestuurd worden. Een hogere EC is waarschijnlijk nog iets te vroeg, de ammonium

is vaak op basis van de wekelijkse analyses al aangepast. Sommige kwekers brengen de sulfaat iets omhoog om het nitraat iets lager te maken, andere kwekers voegen daarom calciumchloride toe. De voorkeur gaat uit naar de eerste optie.

Denk na over eventueel onderdoor knippen. Is het nodig om de kwaliteit op een voldoende hoog niveau te houden? Moet het gewasvolume verlaagd worden om in de winter

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

De nazomer is echt aangebroken. De nachten worden langer en vooral veel vochtiger. Gewassen die makkelijk last hebben van bladvlekken zullen hier beter tegen beschermd moeten worden. De periode waarin een plant sterk verdampt neemt af. De dagen zijn korter en als het blad in de ochtend langer nat blijft wordt er ook niets verdampt.

Hierbij komt nog dat de temperatuur afneemt en de zon minder intens is. Houd hiermee rekening met de watergift en de bemesting. Te veel bemesting en water in deze periode van het jaar kan vertraging van de afbloei betekenen.

Een paar dagen vertraging in deze periode kan in het late najaar twee weken verlating inhouden.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Bij de eerste gewassen is gestart met jong bladbreken. Vertel het personeel dat ze de komende weken het jonge blad van de kleine planten en stekken nog niet breken. Als dat wel gebeurt, dan zullen ze in de winter namelijk geen bloemen geven. De komende weken kunnen nog benut worden om planten die verkeerd gevallen zijn in de juiste richting te leggen en om de gewasdraden op orde te brengen. Maak bij

overtollig bladverwijderen de eerste grote slag door in het midden van het bed oud blad weg te halen.

Een goede begeleiding is essentieel omdat de neiging altijd aanwezig is om vooral aan de zijkant van het bed blad op te schonen. Het einddoel is om de gewasopbouw optimaal te houden en een maximale winterkwaliteit en productie te krijgen.

André Lont, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094

niet te veel kwijt te zijn aan onderhoudsademhaling?

Onderdoor knippen levert ook een langere roos op.

Tot slot: is de plaagdruk voldoende laag om met weinig behandelingen de winter door te komen richting komend voorjaar? Bij trips blijkt regelmatig dat er nog veel werk verzet moet worden om met vertrouwen naar volgend voorjaar te kijken.

Johan Sonneveld, Adviesbureau J. Sonneveld, 06-46134453 Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

Schoffelen

PHALAENOPSIS Botrytis Voorgaande jaren werd rond 1 september veelvuldig een plotselinge toename van ’pok’ stippen in de bloemen gemeld. De oorzaak moet gezocht worden in een toename van de hoeveelheid botrytissporen in de kas, onder andere vanwege de hogere luchtvochtigheid én meer kans op een snelle en grote daling van de bloemtemperatuur. Als de bloem natslaat is de kans op een botrytisinfectie groot. Het is belangrijk om in de bloeikas een hoge RV en een lage bloemtemperatuur te voorkomen. n Sluit de doeken bij instraling onder 70 W/m² om afkoeling van de bloem tegen te gaan. n Kier in gesloten doeken

CHRYSANT Halofog Op een aantal bedrijven wordt een deel van de gewasbescherming uitgevoerd met een Halofog, in plaats van met de spuitboom. Een Halofog is een vernevelapparaat dat, met hulp van steunventilatoren, in één keer 3-5 ha kan foggen. Het apparaat geeft een kleine druppelgrootte en is onderhoudsvriendelijk. Door de toepassing van perslucht kan de fog temperatuurgevoelige middelen zoals Botanigard goed verwerken.

Proeven met fluorescerende stof lieten een goede verdeling zien. De middelen zijn uitsluitend aan de bovenkant van het blad terug te vinden.

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

om vocht af te voeren. n Verhoog de bovenbuis met 20-25°C als de RV boven de 75% komt. n Streef naar een iets hogere kastemperatuur in de avond. n Lucht het vocht af door 2% kier in het luchtraam bij een RV boven de 80%. n Stop tussen 17:00 en 18:00 uur met bevochtigen.

Activiteit De dagen worden korter en de zon komt lager te staan.

Om groei en plantactiviteit te stimuleren is het belangrijk om overdag zoveel mogelijk natuurlijk licht te benutten en in de nacht voldoende te stoken in de onderbuis.

Streef vooral in de ochtend naar een hogere instraling. Verhoog de minimum

Petrischaaltjes met een voedingsbodem geplaatst tussen het gewas toonden een goede verspreiding en kieming van de schimmel Beauveria bassiana (de schimmel van Botanigard).

De werking van Botanigard via de Halofog is niet beter dan een gewasbespuiting, maar een goede vervanging.

Hiermee is 5-6 uur arbeid te besparen per week. Naast Botanigard zijn ook andere gewasbeschermingsmiddelen goed te verwerken met de Halofog. Vooral spint is het beste te bestrijden via een ruimtebehandeling.

Volwassen trips Alle roofmijten tegen trips pakken het eerste en/of tweede larvestadium aan.

Bij het voorspuiten de eerste twee weken van de teelt is het belangrijk om ook volwassen tripsen op te

buistemperatuur in de nacht. Met name wanneer de afdrogingsnelheid van het substraat afneemt is het nodig om de minimumbuis temperatuur met 5°C te verhogen.

Krijt verwijderen Wees voorzichtig met krijt verwijderen. In augustus verwijderen is in veel gevallen te vroeg. Begin september kan de zon nog veel kracht hebben midden op de dag wat kan leiden tot hoge kas- en planttemperaturen en vooral in een onrustig klimaat. Verwijder het krijt op z’n vroegst in de tweede week van september.

Ed Konijn, bureau IMAC Bleiswijk 010-5219094

ruimen. Met spuiten of inregenen van aaltjes worden de volwassen trips aangepakt. Na elke behandeling wordt 50-60% van de trips gedood.

Er zijn slechts een aantal chemische middelen die volwassen trips opruimen, dit zijn Decis, Mesurol, Winner, Actara, Conserve en Vertimec. Vanwege de nawerking op de biologie zijn Decis, Mesurol en Winner minder geschikt om mee voor te spuiten. Tegen trips wordt soms voorgespoten met Movento. Dit is een breedwerkend systemisch middel met nevenwerking tegen spint en luis. In verband op de nawerking op phytoseiulus kan het beste slechts één keer worden voorgespoten met Movento.

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Kwalificatie Hé, dat is gek… Geen kwalificatie voor MPS? Ik kijk nog een keer naar de kleurtjes op het scherm. Nee, het staat er echt. Bij ’Vorige kwalificatie’ zie ik een prachtige toren van Babel, maar bij ’Huidige kwalificatie’ lijkt het Ground Zero wel. Nul, niks, noppes, nada. Vreemd.

Ik heb toch vlak voor mijn vakantie alles netjes ingevuld? Dat hoorde bij die laatste klusjes die ik even voor het vertrek nog in orde moest maken.

Meterstanden opgenomen, kilo’s meststoffen ingevuld, de gewasbeschermingsmiddelcijfers verzameld, u kent het wel. Ja, ik weet het zeker.

Waar is het fout gegaan?

O, wacht! Ik weet het alweer! Periode 7 was nog niet afgelopen, dus toen ik op ’versturen’ klikte kreeg ik een foutmelding. Op dat moment dacht ik nog bij mezelf, niet vergeten als je terugkomt van vakantie om dat alsnog even te doen! Ja, dat geheugen van mij, het is af en toe net een vergiet. Aanhangers van het Vliegend Spaghettimonster-geloof zouden er jaloers op zijn. Snel maak ik de omissie goed. Twee weken later kan het gelukkig nog steeds. Nou, benieuwd of we nu wel in A+ terecht komen.

Want dat was wel een dikke tegenvaller, een halfjaar geleden. Toen bleek namelijk dat de deskundigen van MPS aan het schuiven waren geweest met de kleurtjes bij gewasbescherming.

Elke keer is het een gepuzzel om netjes binnen de groene, oranje en rode normen te blijven, maar vanaf periode 9 vorig jaar bleek er een wijziging te zijn. Het middel AAterra was van oranje naar rood verhuisd. Zeg maar dag met je handje tegen je MPS A+ kwalificatie. Ik voelde me als Yuri van Gelder die opeens te horen krijgt dat je geen biertje meer mag drinken. Een spelregelwijziging tijdens de wedstrijd. Lekker hoor.

Als ik een paar dagen later ook periode 8 verstuur werp ik nogmaals een blik op de certificeringspagina. Nee hoor, weer A zonder plus. Zelfs nog iets minder punten dan de vorige keer. Zo’n middel dat je elke planting gebruikt hakt er flink in. Tja, zolang we het mogen gebruiken tegen pythium neem ik die lagere kwalificatie toch maar voor lief. Je vraagt je af wie verzonnen heeft dat AAterra nu bij rood ingedeeld moet worden. Nieuwe inzichten? MPS zelf kan het niet uitleggen. Gek, heel gek.

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

35

Nieuws

Tijgermug in kas is niet strafbaar

Ziekteverzuim gedaald

Inspanningsverplichting

Teleurgesteld

Colofon

Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of

Redactie E-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl Hoofdredacteur Eric de Lijster edlijster@hortipoint.nl Vakredactie POLITIEK EN ECONOMIE Quincy von Bannisseht (071) 565 96 37, qvb@hortipoint.nl Peter van Leth (071) 565 96 88, pvanleth@hortipoint.nl MARKT EN AFZET Arie-Frans Middelburg (071) 565 96 87, afmiddelburg@hortipoint.nl Cindy van der Zwet (071) 565 96 30, cvanderzwet@hortipoint.nl

36

TEELT EN TECHNIEK Hans Neefjes (071) 565 96 38, hneefjes@hortipoint.nl Joef Sleegers (071) 565 96 42, jsleegers@hortipoint.nl

Uitgever Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van Hortipoint.

Schipholweg 1, 2316 XB Leiden, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: svs@hortipoint.nl, website: www.hortipoint.nl

Freelancers Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid ZoumpoulisVerbraeken Productiecoördinatie Jenny Mostert (print) (071) 565 96 33 Maarten Mulder (online) (071) 565 96 43

aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers wordt met nadruk aangeraden deze in-

Hortipoint is een activiteit van Stichting Vakinformatie Siergewassen

formatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en

Directeur Emile Blomme

Secretariaat Linda Laman (071) 565 96 78

Vormgeving Diseno vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy

volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs

de te gebruiken informatie te controleren.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze,

ABONNEMENTENSERVICE Een abonnement kunt u aanvragen bij de abonnementenservice van Abonnementenland via www.aboland.nl. Ook voor adreswijzigingen en opzeggingen kunt u daar terecht. Abonnementenland is telefonisch bereikbaar op 0900-2265263.Of via Twitter: stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Ook via www.vakbladvoordebloemisterij.nl/abonneren kunt u een abonnement aanvragen. Op deze website vindt u ook de prijzen van de verschillende abonnementen. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 8 weken voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of via de site. Ook voor informatie over een lopend abonnement kunt u contact opnemen met de abonnementenservice.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Accountmanager: Gert-Jan Bloemendal, (0342) 49 48 07, g.bloemendal@bdu.nl Media-adviseur: Martin ten Hoven, (0342)- 494291 Verkoopleider: Ron van de Hoef, (0342) 494 263, 06 51 80 63 25, r.v.d.hoef@bdu.nl

hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Druk: Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam

klimaatneutraal natureOffice.com | NL-215-194179

gedrukt

Dit vakblad is gedrukt op FSC®-gecertificeerd papier en klimaatneutraal geproduceerd.

Vakblad voor de Bloemisterij 34 2016

Kasgenoten

A genda 24-27 aug Plantarium, met dit jaar als thema ’Show it’, Boskoop. 9.00 - 18.00; za 9.00 - 16.00 27 aug Bloemencorso Vollenhove in Overijssel 1 sep Foto-expositie in opdracht van de nieuwe orchideecampagne ’Laat zien wie je bent’, door fotograaf Daniel Bruno Grandl, Art’Otel hotel in Amsterdam. Info: orchidsinfo.eu 4-5 sep Bloemencorso Zundert, Brabant.

6 sep Cursus FloraMondo,14.00 tot 15.30 uur, FloraHolland in Rijnsburg 7-8 sep FloraHolland Autumn Fair, Aalsmeer.

8 sep Bijeenkomst JAN, bezoek aan Philips, 14:30 in Venlo.

8 sep Zomerbloemen Event, 19:30-22:30, Oude Kerk in Naaldwijk.

8-11 sep Zoemerbloemententoonstelling ’Hollands Glorie’. Themabloem is dit jaar snijhortensia, Oude Kerk in Naaldwijk.

22 en 27 sep Cursus Naoogstgedrag van snijbloemen door Wageningen University & Research en Royal FloraHolland, 's middags in Aalsmeer.

Info: www.wageningenur.nl 22 sep No trend event over de trends van het jaar 2017, Sandra Könings, 12:00 uur, Dutch Innovation Factory in Zoetermeer.

23-25 sep Bloemenshow in de Laurentiuskerk in Heemskerk.

27-30 sep Seed meets Technologie, symposia en lezingen in proeftuin Zwaagdijk.

Info: www.seedmeetstechnology.com.

29 sep Cursus ’Succesvol vermarkten van AgriFood-producten’ bij HAS Hogeschool en Berenschot. Info: www.haskennistransfer.nl

LTO Glaskracht Nederland 30 aug Basiscursus Het nieuwe telen, Roelofarendsveen.

31 aug Basiscursus Het nieuwe telen, Zuidplaspolder.

2 sep Gewasbijeenkomst sering/viburnum, 14:00 – 17:30, Rutger Tas in Aalsmeer.

16 sep Gewasbijeenkomst pothortensia, 10:00-17:00 uur, België.

28 sep Tuinplantendag, 13:00-19:00 uur, locatie nog niet bekend.

Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl/agenda

Buitenland 1-3 sep Green is life, bloemen- en plantenbeurs, Warschau, Polen. Info: www.greenislife.pl 6-7 sep Four Oaks Trade Show, Cheshire, Verenigd Koninkrijk. www.fouroaks-tradeshow.com 14-16 sep Flowers Expo, Moskou 14-16 sep Flora Trade Show, Rimini, Italië

FOTO: BEYOND CHRYSANT

Binnenland

Leeftijd: 36 Plaats: Naaldwijk Teelt: Troschrysant Baltica (wit en geel) en Zembla (wit) Oppervlakte: 6,4 ha in Hoek van Holland en 3 ha in Naaldwijk Foto: Wouter (l) en Martijn (r).

Wouter Duijvesteijn Zomers weer deze week. Konden de chrysanten het verdragen? „Het was warm, dus de geoogste chrysanten kwamen met een iets hogere temperatuur de kas uit. Het is echter niet veel moeilijker dan in de rest van het jaar om ze terug te koelen tot de gewenste bewaar- en transporttemperatuur. Het kost hooguit iets meer energie en tijd. Sinds een paar jaar precoolen we de bloemen en ook het transport gebeurt in een geconditioneerd vrachtwagen. Koelen is bij ons een standaardhandeling en inmiddels is het ook behoorlijk ingeburgerd bij andere chryantentelers en bij bedrijven in de rest van de keten. Steeds meer klanten stellen koelen als voorwaarde.”

Levert koelen iets extra’s op? „Dat is altijd de hamvraag. Ik weet dat koelen goed is voor ons product. Dat wijzen uitbloeiproeven ook uit. Of precoolen ook leidt tot een betere prijsvorming, is lastig te bewijzen. Ons bedrijf Beyond Chryant blijft precoolen. Het is een van de onderdelen in ons kwaliteitsbeleid, net als zelfs stek bewortelen, regelmatige controle in het productieproces en zorgvuldig sorteren bij de oogst en verwerking van de bloemen.”

Wat is uw taak binnen Beyond Chrysant? „Ik ben verantwoordelijk voor personeelszaken, verkoop en algemene zaken. We doen nog niet veel aan actieve verkoop. Zo’n 40% van de productie gaat via vaste lijnen weg, dus dat is relatief eenvoudig. Klokverkoop is nu nog het belangrijkste voor ons. Met ons bedoel ik mijn broer Martijn en oom Paul. Samen met het personeel vormen we Beyond Chrysant.”

Hoe waren de prijzen deze zomer? „Voor chrysant was de zomer best goed. De eerste maanden van het jaar was de prijsvorming heel wisselend. Sowieso zijn er grote verschillen tussen de cultivars en kleurgroepen. Geel is dit jaar bijvoorbeeld veel minder waard dan wit.”

Veel weg van het bedrijf? „Ik ben bestuurlijk actief en dus wel eens weg, maar 80% van mijn tijd ben ik wel op het bedrijf aanwezig. Ik vind het ook leuk om samen met de medewerkers actief te zijn en met hen iets opbouwen. We hebben een behoorlijk grote groep vaste medewerkers en scholieren. Zij vervullen samen zo’n 70% van de arbeid.”

Trips onder controle?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Foto’s

Filmpjes

Vakblad voor de Bloemisterij 34 (2016)

„Lastig om daar iets over te zeggen. Als het lukt om trips in chrysant onder controle te houden, is het vaak meer geluk dan wijsheid. Er is geen sluitend systeem van aanpak.

Middelen vallen weg en biologie grijpt niet op alle fronten in. Daarom doen we mee met praktijkproeven. Er moeten oplossingen komen en de kennis over trips moet omhoog.”

37

KOEL- EN VRIESCELLEN SCHERPE PRIJZEN

erkend koeltechnisch bedrijf met servicepunt in NL

TEL: 0032-473535402 • WWW.CALSAN.EU

Groot assortiment uitgangsmateriaal • Euphorbia milii • Cupressus Wilma • Ficusvariëteiten • Sundaville • Kuipplanten en kruiden • Lavandula • Senetti

mvanveenbv.com | 0297 32 65 16

MACHINAAL OPPOTBEDRIJF

OPPOTTEN, POTTENPERSEN EN VERHUUR SINDS 1990 (26 JAAR) WWW.JOSVANDERHOEVEN.NL INFO@JOSVANDERHOEVEN.NL 06-54734323

Krijten en reinigen Tevens alle stoomwerkzaamheden Roelofarendsveen 071-3313356 • 06-22196960 info@klinkstoom.nl • www.klinkstoom.nl

Wij helpen u graag! tel: 06-18277073 www.sproeibedrijf-os.nl

E C N E I R E P EX

www.tuinenlandschap.nl/experience