VBB_40-2014 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Zorgen om goed pensioen 10

Cover-nw.indd 1

16 Vos doet strategie

20 Nederlandse

34 Op stroom

FloraHolland uit de

producten op Alden Biezen

met CO2

01-10-14 15:36

Advertentie Bloemisterij 1_16 pagina.indd 1

600080.indd 2

4-6-2014 10:59:15

1-10-2014 10:32:42

B 13 Lelieteler Jacob Evers belandt achter de tralies

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Diagnostiek is meer dan toepassen van techniek’

Commentaar:

Stelling: Aardwarmte neem je af en moet je niet zelf produceren

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

16 ’We willen een leidende rol in promotie in Europa’

Energie: ’Opbrengst windmolens nu beter dan tuinbouwactiviteit’

Ondernemen:

Ondernemen: ’Aan pensioen denk ik niet’

Ondernemen: Lelieteler Jacob Evers belandt achter de tralies

Ondernemen: Handen niet op elkaar voor Wet Werk en Zekerheid

Column: Cok Harteveld, China

Afzet: ’We willen een leidende rol in promotie in Europa’

Afzet: Aandacht voor Nederlands product op Alden Biesen

Vragen: Hoeveel alimentatie kan ik betalen?

Markt 26

20 Aandacht voor Nederlands product op Alden Biesen

Betere resultaten door krimp aanvoer LA’s en aziaten

Hoop op een beter seizoen met hippeastrum

Aanbod medinilla gauw weer te groot

Markt heeft moeite met meer musa

Teelt 30

In beeld: Net een opwaaiend rokje

Gewasbescherming: Kasgeluiden

Lelie: Lelie compenseert ’lichtgebrek’ met CO2

Teelttips: euphorbia, perkgoed, lelie, narcis, groene/bonte planten

Column: Kees van Egmond

Nieuws

34 Lelie compenseert ’lichtgebrek’ met CO2

Waterzuivering, maar dan biologisch

Heibel over nieuw riool Bommelerwaard

Service 41

Kasgenoot: Ron Ammerlaan Agenda Voorplaat: Foto: Gerdien de Nooy

40 (2014)

Inhoud.indd 3

01-10-14 15:36

Opinie

’Diagnostiek is meer dan toepassen van techniek’ fOtO: Hans neefjes

hneefjes@hortipoint.nl

„Onze ervaring is dat een gesprek met degene die het zieke plantaardige materiaal aanlevert, heel verhelderend is. Het is goed om te weten waar dat materiaal geteeld is, of de ziekte pleksgewijs voorkomt en wat er in de teelt al tegen gedaan is. Tevens is het zinvol om het materiaal te voelen of ruiken. Op basis van een foto kun je vaak geen goede diagnose stellen. En om vast te kunnen stellen wat die onbekende witte beestjes in een krat leliebollen zijn, is een omschrijving niet voldoende. Een detailfoto zegt iets meer, maar voor de zekerheid is fysieke determinatie van het beestje gewenst.”

„Absoluut. Dat geldt ook voor degenen die de diagnoses maken. Wij hebben bij PPO een team van specialisten met jaren ervaring in de bloembollen, fruit, vaste planten en bomen. Regelmatig kunnen we op basis van kennis, dus zonder toetsing, vaststellen om welke ziekte of plaag het gaat.”

„Nee, zelfs al bevestigt een toetsuitslag hetgeen we visueel of op basis van voelen en praten al vastgesteld hebben. Je moet wel weten waarop, hoe, waarom en wanneer je toetst. Met een multiscan kun je in een keer wel 36 verschillende schimmels detecteren. Eigenlijk is die toets veel te goed. Alles wat er op de ’patient’ aanwezig is, dat komt naar voren. Welke schimmel de primaire veroorzaker is, dat geeft zo’n toets niet aan. Soms is het nuttiger om met zo’n multiscan uit te sluiten dat bijvoorbeeld rhizoctonia de boosdoener was.”

„In principe wel. We kunnen binnen vijf uur middels een PCR-toets, ofwel detectie op basis van DNA, een uitslag hebben. Bijvoorbeeld in het geval van snot in hyacint is het cruciaal om snel te weten welke bacterie het is. Alleen Erwinia chrysanthemi veroorzaakt het zogenoemde agressief snot. Als dat in een partij zit, dan moet je die niet vermeerderen en snel op zoek naar andere bollen.”

„Het kan altijd sneller, betrouwbaarder of eenvoudiger. PRI in Wageningen zet zich daar voor in. De groeiende aandacht voor gezonde voedselproductie is een belangrijke aanjager. Maar ook veredelaars/vermeerderaars werken steeds vaker met ELISA en Multiplex toetsen. Op de Open dag in Wageningen op 24 september gaf PRI aan dat de sierteelt voor hen een aandachtsgebied blijft als het gaat om de ontwikkeling en vermarkting van toetsen.”

„Een praktisch voorbeeld is de ontwikkeling van de zogeheten dipstick die PRI en PPO ontwikkelen. Het werkt sneller en simpeler dan de PCR-toets voor erwinia in hyacint. Je maakt een prutje van plantaardig materiaal en voegt daar een vloeistof bij. Vervolgens stop je een stick in dit mengsel die aan kan geven of de gewone of de agressieve bacterie aanwezig is. Telers kunnen dit allemaal zelf, maar niet iedereen wil met een pipet, buisjes en

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

n een interview in dit blad legt directeur Lucas Vos uit wat de strategie van FloraHolland moet gaan worden richting 2020. Die strategie staat nog niet

evenzeer uit andere ambities van FloraHolland. Zo stelt ze onomwonden dat ze zich moet ontwikkelen tot hét centrum van de promotie en marketing van bloemen en planten in Europa. Dat wil de veiling voor te zorgen dat consumenten bloemen en

beeld het loslaten van de leveringsplicht. Dat wordt de komende weken nader uitgewerkt; ook dan pas over te zeggen. Maar dat er ook op andere terreinen sprake is

Opinie_NW.indd 4

Dat betekent onder meer dat het danig afgeslankte Bloemenbureau Holland, dat onder het dak van de veiling opereert, verder gaat worden opgetuigd. Dat wil FloraHolland samen gaan doen met de handel. Om dat te realiseren moeten veiling en handel het wel met elkaar eens worden over de aanpak. 40 (2014)

01-10-14 15:44

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Aardwarmte neem je af en moet je niet zelf produceren sticks aan de slag. Wellicht moet de toets nog simpeler worden, zoals bij een zwangerschaptest.”

Het zelf exploiteren van een aardwarmtebron is voor een individuele

Is diagnositiek lonend voor PPO?

exploitatie van aardwarmte kan beter overgelaten worden aan kapi-

„Het is kostendekkend. Het aantal monsters daalt door het afnemende aantal bedrijven, het hogere kennisniveau bij teeltbedrijven en de multiscans en eenvoudige toetsen die andere partijen tegenwoordig aanbieden. Maar we merken dat er behoefte blijft voor onze kennis, PCR-toetsen en de mogelijkheid voor het uitplaten van ziek materiaal op voedingsbodems. Het zijn wel steeds vaker de moeilijke gevallen die we hier op tafel krijgen. Als telers of adviseurs er zelf niet uitkomen, dan schakelen ze ons in. Ons werk kan de sector overigens nieuwe kennis opleveren, vaak na aanvullend onderzoek. Zo werd meer bekend over verspreidingsroutes van TVX in tulp, nadat we constateerden dat dit virus ineens fors toenam en daar een verklaring voor gingen zoeken.”

Peter van der Plas, warmte heb ik nog niet het beste zelf exploiteren. Wel moet je er een paar ziet dat onze ministers hozen met geld in gezien de lage rente en de onrust in de geldmarkt. Kwekers moeten de regie

kunnen steunen om een goede toekomst -

Is een diagnose of toetsuitslag „De vraag is; hoe keihard wil je het hebben? Als je op basis van een paar bollen iets wilt zeggen over een hele partij, dan ontkom je niet aan de wetten van de statistiek. Ofwel, des te meer materiaal je toetst, des te betrouwbaarder de uitslag. Daarom ontvangen we liefst zoveel mogelijk materiaal. Als je alleen wilt weten om welke ziekte of plaag het gaat, is het beter om uit een partij alleen de zieke bollen of planten te halen.”

Piet Evers, leliebroeier in Moerkapelle en Luttelgeest goed nadenken. We weten dat energie een

geboord is. -

iristeler in Hoogwoud Een paar jaar geleden liep dat stuk. Wat Vos betreft hoeft de handel geen enkel

„Tien jaar geleden zouden aan een nog te bouwen

handel zitten. Telers en handelaren moeten juist

de stropdassen die alles tegenhouden. Later wilden we alsnog langs de weg

den Nuon nodig om het leidingwerk aan te leggen

40 (2014)

Opinie_NW.indd 5

de mensen in de kou zouden zitten.

heid en besparing op het milieu. Maar de stropdassen zien dat weer anders.”

01-10-14 15:44

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Ook Ecudoriaanse excursie op een van

■

apart rek op. Achter de dame die de geknipte rozen beoordeelt, want sorteren is mensenwerk in Ecuador. Het gros van de rozen verdeelt ze op basis van lengte,

Leden-kwekers van eenjarige zomerbloeiers van FloraHolland stemmen op 9 oktober over promotie. De stemming vindt plaats op een FPC-bijeenkomst. Het promotieplan houdt op hoofdlijnen in dat er gezamenlijk voor één seizoen tv-zendtijd wordt ingekocht.

■

het grote rek voor haar. Af en toe draait ze om naar een kleiner rek aan knoppen met minieme

veelal nog goed genoeg voor sommige klanten, zo viel te beluisteren. -

Koning Willem-Alexander heeft op 30 september het nieuwe onderzoekscentrum en hoofdkantoor van PlantLab in ’s-Hertogenbosch geopend. PlantLab houdt zich bezig met de groei van planten in zogeheten Plant Production Units, dat zijn afgesloten ruimten zonder daglicht.

4 oktober, ontvangen uit de hele wereld. De hoofdmoot teelt rozen, is dan uitbreiding in areaal.

■ Hollands Beste Bloemstylist krijgt een tweede seizoen. Het tv-programma, gepresenteerd door Kees Tol, noteert hoge kijkcijfers, reden voor SBS6 om er een vervolg aan te geven. In het programma gaan vijftien mensen met elkaar de strijd aan om de meest bijzondere bloemencreatie te maken.

één ontwikkelbedrijf. Verder heft de provincie het Greenport Venlo Innovation Center en de Stichting Greenport Venlo op, zo maakten GS op 23 september bekend.

■ ■

■ Bos Brothers in Hoek van Holland gaat mogelijk dicht. De groothandel in fruit, groenten, bloemen en planten, eigendom van de Engelse supermarktketen Morrisons, zet jaarlijks € 50 miljoen aan bloemen om.

■ De provincie Limburg zet het mes in de bestuurlijke structuren van Greenport Venlo. Door zo de regie over te nemen moet het tuinbouwcluster binnen tien jaar sterker, innovatiever en concurrerender zijn. De betrokken gemeenten zijn daar, volgens Gedeputeerde Staten (GS), in tekort geschoten. Ook zou er in de greenport nu nog te veel bestuurlijke drukte heersen. De provincie wil Development Company Greenport Venlo (DCGV) en Trade Port Noord (TPN) samenvoegen tot

Nieuwskort2.indd 6

het Westland en de herstructurering van verouderde glastuinbouwbedrijven.

De elektriciteitsprijs in Nederland is in het eerste halfjaar van 2014 met 11% gedaald. Dat is een flinke daling die bovendien groter is dan de daling in buurlanden Duitsland, België en Frankrijk, zo meldt landelijk netbeheerder TenneT. Sinds het najaar van 2013 is de elektriciteitsprijs in Nederland met bijna 30% gedaald. Doordat de stroomprijzen in Duitsland, België en Frankrijk ook zijn gedaald, maar minder dan in Nederland, zijn de marktprijzen van de landen meer naar elkaar toegegroeid.

■ Bert Tameling uit De Lier, directeur van Van der Waal & Partners, is op 23 september tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau benoemd. Hij ontving de koninklijke onderscheiding voor zijn inzet voor met name de opzet van grootschalige glastuinbouwgebieden in en buiten

Minister Kamp (EZ) stelt veel te zware eisen aan het verkrijgen van een algemeen-verbindendverklaring voor nieuwe producenten- en brancheorganisaties. De eisen van Kamp zijn zwaarder dan die van Brussel, zo stelt voorzitter Maat van LTO Nederland.

■ In navolging van KAS opent ook bloemistenconcept Naturals verkooppunten in de Markthal in Rotterdam. Daarbij vindt nauwe samenwerking plaats met Decorum Plants&Flowers. De Markthal – nu al bekend als ’koopkathedraal aan de Maas’ – is op 1 oktober geopend door koningin Maxima.

■ DLV Plant-GreenQ heeft een vestiging geopend in Kenia. Dat kondigde het bedrijf op 20 september aan tijdens de Naivasha Hor-

40 (2014)

01-10-14 14:26

FOTO: HANS NEEFJES

Gelezen op Twitter Teun van Turenhout (@TeunvTurenhout) ■

over fusie keuringsdiensten De Tweede Kamer heeft minister Blok voor Wonen en Rijksdienst teruggefloten als het gaat om zijn plan de plantaardige keuringsdiensten, waaronder Naktuinbouw, samen te voegen tot één zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) Plant. Kamerleden stemden op 23 september unaniem in met een motie van CDA’er Geurts en D66’er Schouw die de minister verzochten „in samenwerking met de betreffende plantaardige agrarische keuringsdiensten de borging van de publieke belangen in de governance structuur te verbeteren en de huidige uitvoeringstructuur in stand te laten”.

■

staat op internet

ticultural Fair, een van de grootste tuinbouwbeurzen in Afrika. DLV heeft nu vestigingen in: Nederland, België, Denemarken, Groot-Brittannië, Polen, Spanje, Turkije, Midden-Oosten, Ethiopië, Rusland, China, Japan en Costa Rica.

■ Plantion op lokale radio en tv Sinds 29 september zendt Plantion gedurende enkele weken reclamespotjes uit op de lokale radio en tv om het bereik van de campagne Kleurrijke Verhalen verder te vergroten. Tot nu toe is de veiling tevreden over de campagne, die in juni van start ging. Zo trekt www.kleurrijkeverhalen.nl maandelijks meer dan tienduizend bezoekers.

■ Bert Vegter verlaat Vakblad Bert Vegter, techniekredacteur bij het Vakblad voor de Bloemisterij, is na een dienstverband van ruim 36 jaar, op 30 september met vervroegd pensioen gegaan. De 64-jarige journalist begon zijn loopbaan bij het Vakblad in 1978 als redacteur Techniek. In de loop der jaren ontwikkelde Vegter zich tot specialist op het gebied van tuinbouwtechniek, energie en zomerbloemen.

40 (2014)

Nieuwskort2.indd 7

Op de website mooiwatbloemendoen.nl van Bloemenbureau Holland staat sinds 24 september film The Flower Effect. In deze korte film vindt de bijzondere Sophie een prachtige bos bloemen. Zijn ze van Paul, de man van haar dromen? De film wil mensen ervan bewust maken dat bloemen een positief effect hebben. Bloggers en redacties van vrouwenbladen hebben een boeket toegestuurd gekregen in de hoop dat zij over de film gaan schrijven.

■ Berelex 40 SG toegelaten in chrysant Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden heeft onlangs Berelex 40 SG, met de werkzame stof gibberilinezuur, als groeiregulator toegelaten in chrysant.

Er komt een 2e seizoen van Hollands Beste Bloemstijlist! #SBS Daar word ik vrolijk van!

joycelansbergen (@joycelansbergen) Gister een erg leuke en goede avond gehad in de @Pyramide_CC veel enthousiaste mensen #verleiding #bloemisten

LM Flower Fashion (@LMFlowerFashion) ondertussen in Amsterdam, @ fransenroses en @MeijerRoses op de roze loper in thema love #BeauMondeAwards @BeauMonde

Sandra Burik (@Sandra_Coert) Welke week is het nu? De week van de NEDERLANDSE roos! Mooi toch!

Fedor van Veen (@Together2Grow) Maandag 6 oktober is het de Dag van de leraar! Een dag bij uitstek om alle juffen en meesters te waarderen met... fb.me/3kiVfcMLL

Holstein Flowers (@HolsteinFlowers) Today, we visited @AldenBiesen #Fleuramour! What a great day...!! #impressed #florist #gerbera @ Fleurcreatif

Discussie op LinkedIn FloraHolland 2020. Wat denkt u? De nieuwe strategie van FloraHolland, FloraHolland 2020, is bijna daar. Ze is voor 80% klaar. Komende maand gaat de directie van de veiling het gesprek aan met medewerkers, klanten en aanvoerders en vraagt hen om input. Nou, kom maar op met die input. Wat moet volgens u de nieuwe strategie van FloraHolland worden?

01-10-14 14:26

Energiemarkt Het Vakblad brengt elke maand de ontwikkeling van de energieprijzen in de rubriek ’Energiemarkt’. Een deskundige analyseert de belangrijkste ontwikkelingen en een teler vertelt hoe hij met de markt omgaat.

Olieprijs Dollar per vat ruwe Brent-olie 120

Ervaring

Met vier compagnons beschikt rozenteler Jan Philippo, rozenteler in Kalmthout dat net over de grens bij Roosendaal ligt, over een windmolenpark, Mega Windy genaamd. Het park bestaat uit vier molens, waarvan er drie van Philippo en zijn mede-aandeelhouders zijn. Sinds december 2012 zijn de windmolens in bedrijf en volgens de rozenteler zijn de ervaringen over het algemeen goed. „In verhouding tot de hoge investering vallen de opbrengsten best mee. We houden er gelukkig wat aan over. Zeker als je dat vergelijkt met wat we de laatste jaren in de tuinbouw gewend zijn. Eigenlijk is dit momenteel beter dan onze tuinbouwactiviteit.” De jaarlijkse stroomopbrengst per molen is zo’n 4.500 megawattuur. Deze elektriciteit wordt aan het openbare net geleverd. De prijs

die Philippo en zijn compagnons daarvoor krijgen is in 2014 een behoorlijk stukje gedaald ten opzichte van 2013. Maar voor 2015 zijn de prijzen weer wat beter. Uiteraard hangt de stroomproductie af van de windsterkte. Daarin zijn behoorlijke variaties, maar gemiddeld genomen was 2013 een normaal jaar, en 2014 lijkt daar ook op aan te koersen. Technisch functioneren de windmolens over het algemeen goed. Eén molen vertoonde vrij veel storing, en inmiddels is dat opgelost. De apparatuur zit in een onderhoudscontract, en de aandeelhouders van Mega Windy hebben naar het functioneren van de molens weinig omkijken. Wat een beetje tegenvalt zijn wat problemen met omwonenden. Enkele mensen beweren dat ze geluidsoverlast hebben maar volgens Philippo tonen metingen aan dat er geen normen worden overschreden.

BrOn: FuTurEs.TrAdingChArTs.COm

’Opbrengst van onze windmolens nu beter dan tuinbouwactiviteit’

110

100

augustus augustus

september september

Gasprijs Contractprijs voor een jaar (2014) in cent/m3 26

augustus

september AgroBudgetgas

TTF

BrOn: EndEx.nl/AgrOEnErgy

Jan Philippo, rozenteler in Kalmhout, België:

Elektriciteit Contractprijs voor een jaar (2014) voor piekuren in euro/MWh 55 54

Analyse Powerhouse

Daggasprijs opvallend volatiel

52 51

Energiemarkt_nw.indd 8

50 49 48

augustus

BrOn: EndEx.nl

toevoer naar Europa gaan leiden. Maar het kan nog altijd wel, wat een serieuze impact op de gasprijs zou hebben – ook al zitten de Europese gasvoorraden op dit moment flink voller dan gebruikelijk in deze tijd van het jaar. Die voorraden geven overigens – als aanvoerverstoringen wél uitblijven – ruimte voor daling van de prijzen voor de winter 2014/15. De daggasprijs was de afgelopen maanden wel opvallend volatiel. Tussen 1 juli en 1 oktober steeg die van 15 naar ruim 21 €/MWh. De Endex baseload elektriciteitsprijs voor cal-15 steeg in de weken na de ramp met MH17 van 42 naar ruim 46 €/MWh. Sinds 1 september is de prijs gestabiliseerd; de markt wacht weer op richtinggevend nieuws. Deze stijging kwam vooral door het uitschakelen van een aantal Belgische kerncentrales. Hierdoor stegen de Belgische powerprijzen, wat de Nederlandse prijzen mee omhoog trok. Het verschil tussen de cal-15 prijzen in Duitsland en Nederland liep hiermee op tot 11 €/MWh. Eind augustus was de uitval van de Belgische centrales ingeprijsd, de markt stabiliseerde in afwachting van nieuwe signalen.

september

Sparkspread WKK-sparkspread voor 2013/2014 in euro/MWh, gebaseerd op de piekprijs elektra en AgroBudgetGas 22 21 20 BrOn: VAKBlAd VOOr dE BlOEmisTErij

De prijs voor een vat Brent-olie ligt aan eind september rond de 97 $/vat. Begin juli was dat nog ruim 112 $/vat, een daling van ruim 13%. Dat is opvallend, aangezien de geopolitieke situatie geen aanleiding voor een daling lijkt te geven. Op 17 juli werd vlucht MH17 boven Oekraïne neergehaald, en de VS zijn begonnen aan luchtaanvallen op IS in Irak en Syrië. De toch fors lagere olieprijs komt door de combinatie van het hoge aanbod (de conflicten in het Midden-Oosten raken de olieproductie nog niet ernstig) in combinatie met de lage vraag. Dat laatste wordt veroorzaakt door tegenvallende economische groei, met name in China en de EU. We kruipen uit de crisis, maar trager dan verwacht. Ook op de termijngasprijs had ’MH17’ geen grote impact. Het conflict tussen Rusland en Oekraïne kan voor Nederland van grote invloed zijn, aangezien veel Russisch gas door Oekraïne naar West-Europa komt. Aangezien de gasprijs voor cal-15 al enige maanden rond de 24-25 €/MWh schommelt, zijn handelaren blijkbaar nog niet erg bang dat de spanningen rond Oekraïne tot een verstoring van de gas-

19 18 17 16 15 14

augustus

september

Kijk voor de ontwikkeling van prijzen op langere termijn op de site van het Vakblad. Bekijk op de website ook iedere dag de ontwikkelingen van de OTC-stroomprijzen, de TTF- en AgroEnergy-gasprijzen, de olieprijs en de dollarkoers.

www.vakbladvoordebloemisterij.nl 40 (2014)

01-10-14 13:55

Russische boycot Nederlandse glasgroente van invloed op akkoord

foto: Peter vAn Leth

’Beter een beperkte eenjarige sociale partners stonden veel items voor de nieuwe cao Glastuinbouw. Echter rekening houdend met de

voor een eenjarige cao met beperkte aandachtspunten. Peter van Leth

Veel tekst verandert er niet in de cao Glastuinbouw. Sociale partners hebben gekozen voor

pvanleth@hortipoint.nl

e onderhandelingsgesprekken over een nieuwe cao Glastuinbouw kregen een geheel andere wending toen Rusland begin augustus bekendmaakte onder meer groenten uit Nederland te weren. Zeker voor glasgroentetelers vervloog toen de hoop op een gunstig teeltseizoen na toch al een niet florissant eerste halfjaar. LTO Glaskracht Nederland, PlantumNL, FNV Bondgenoten en CNV Vakmensen hebben daarop besloten te gaan voor een cao die met de financiële ruimte van bedrijven rekening houdt, maar tegelijkertijd de ontwikkeling van arbeidsvoorwaarden niet laat stilvallen (zie kader).

Minder afspraken dan gewenst „Liever een cao dan het ongewisse van een cao-loze periode. Normaliter gaan we voor een tweejarige cao, maar dat leek ons niet verstandig gezien de actualiteiten in de sector. Ongewijzigd verlengen van de huidige cao is ook nog even de revue gepasseerd, maar deze tussenvorm is een beter resultaat”, schetst werkgeversonderhandelaar Leo van der Zon. Na een gesprek met de regiegroep van werkgevers konden Jaap Bosma (CNV) en Henk Onstwedder (FNV) zich, door de Ruslandcrisis, vinden in een lagere looneis en uitstel van enkele van hun wensen. Als ’wisselgeld’ is doorgeschoven een gewenst dienstrooster van werkgeverszijde, waarbij uren gemiddeld worden waardoor minder toeslagen hoeven te worden betaald. „Onze 40 (2014)

caoGlastuinbouwl.indd 9

achterban is in ieder geval ontzettend blij dat oudere werknemers 20% minder mogen werken tegen inleveren van 10% van hun loon. Dit stond bovenaan hun lijstje”, meldt Onstwedder.

Geen uitstel nieuwe ketenregeling Door voor een eenjarige cao te kiezen, gaat de nieuwe ketenbepaling in de Wet Werk en Zekerheid in per 1 juli 2015. Er wordt dus niet gebruikgemaakt van uitstel tot 1 juli 2016. De nieuwe ketenregeling houdt in dat werknemers gedurende twee jaar maximaal drie tijdelijke contracten mogen worden aangeboden. Een ondernemer mag deze werknemers pas na zes maanden weer een nieuw tijdelijk contract aanbieden. In

(agrarische) cao’s zijn geen afspraken over uitzonderingen meer te maken. Voorheen hanteerden de agrarische cao’s een tussenperiode van 31 dagen. Van der Zon weet dat dit een harde dobber is voor veel ondernemers met onder meer oproepkrachten en inzet van studenten. Niet zozeer scholieren, want voor werknemers jonger dan 18 jaar geldt de regeling niet. Hij verwacht in de nieuwe onderhandelingen met de vakbonden eruit te komen dat de regeling is aan te passen naar zes contracten in vier jaar in plaats van drie contracten in twee jaar. Hiervoor biedt de wet openingen. Bosma bevestigt dat gesprekken hierover gaan volgen, maar vindt het voorbarig dat de wettelijke rek ook zal volgen. <

Achtergrond Hoofdpunten principe-akkoord De hoofdpunten uit het principe-akkoord ■ ■

■

regeling Gelegenheidsarbeid. Piekarbei-

■ ■

30-09-14 15:27

Oudedagsvoorziening lastig te regelen voor veel tuinders

’Aan pensioen denk ik niet, wel aan overleven’ Veel telers hebben momenteel de grootste moeite het hoofd boven water te houden. Nadenken over een goed pensioen of andere vorm van oudedagsvoorziening komt daardoor vaak op een lager plan te staan. Dat is zorgwekkend omdat het voor met name veertigers en vijftigers erg moeilijk wordt iets voor de oude dag te regelen als het slecht gaat met het bedrijf. Harmen Kamminga

het bedrijf mijn pensioen. Maar dat moet ik dan wel in de lucht zien te houden. Daar ben ik keihard mee bezig. Tachtig tot honderd uur per week. Zonder vakanties en met de stress die zoiets meebrengt in je

foto: Gerdien de nooy

ijn pensioen? Daar heb ik de boekhouder voor, reageert een 46-jarige rozenteler. Zijn huidige bedrijfssituatie en oudedagsvoorziening meet hij liever niet uit in de media *). „Eigenlijk is

privéleven. Zo bekeken heb ik misschien op mijn vijftigste hard genoeg gewerkt om met pensioen te mogen. Maar ik zie nog niemand een goed bod doen op mijn bedrijf. Ik houd me daar dus nu niet mee bezig. Ik moet overleven.” De rozenteler lijkt zich te generen voor zijn situatie. Toch is hij bepaald geen uitzondering, stelt Jaap van der Sar, tuinbouwadviseur bij Flynth adviseurs en accountants in Naaldwijk. „De meeste tuinbouwondernemers van tussen de veertig en vijftig jaar die wij spreken, kennen dit probleem. Veel van hen gaan er op dezelfde manier mee om. Wij maken ons daar grote zorgen om. We begrijpen die ondernemers wel. Als het schip water maakt, ga je niet kijken of straks de bar nog open is. Je zoekt een reddingsvest.”

’Doorgaan is vaak beter’

is voor veel tuinders niet langer een vanzelfsprekend vooruitzicht. Met name veertigers en

Pensioen.indd 10

Voor veel ondernemers in de sierteelt ligt dat reddingsvest volgens Van der Sar niet voor het grijpen. „De laatste tijd komen wij, samen met ondernemers, vaak tot de conclusie dat het beter is voorlopig door te gaan en te proberen het hoofd boven water te houden.” Op dit moment is het volgens hem een slechte tijd om als teler het bedrijf te verkopen. Een ondernemer moet heel veel toeleggen op de waarde die het bedrijf zo’n zes jaar geleden had. „Daar komt bij dat het schuldenniveau van de meeste bedrijven de laatste jaren niet is afgenomen. Veel bedrijven hebben op dit moment een negatief vermogen. Voor ondernemers in de aanloop naar hun oudedag, is het daarom vaak een kwestie van volhouden. Stel je pensioen 40 (2014)

01-10-14 13:56

„Ik beleef elke dag plezier aan het werk en

voorziening verwacht Knol meer van twee

uit, houd je kosten in bedwang en verlaag je schuldenniveau in afwachting van een gunstiger moment om uit te stappen.” Bij aanhoudende verliezen biedt ook deze strategie echter geen soelaas, geeft de adviseur toe. „Ook is onzeker in hoeverre de waarde van onroerend goed in de tuinbouw weer een positieve ontwikkeling laat zien.”

Oudedagsvoorziening verdampt

goede prijzen zouden zijn voor bloemen en planten.” Achteraf gezien hebben veel bedrijven volgens Van der Sar te grote risico’s genomen. „Wie niet heeft geïnvesteerd in nieuwbouw of schaalvergroting en nu op ’niet zo’n spannend bedrijf’ zit, lijkt voorlopig de dans te ontspringen. Maar dat is schijn, want ook die bedrijven hebben te maken met waardedaling van hun onroerend goed en met tegenvallende of negatieve resultaten.”

Voor een grote groep tuinbouwondernemers is de oudedagsvoorziening volgens Van der Sar in een paar jaar tijd verdampt. „Telers, maar ook hun financiers, gingen er – net als elders in de economie – tot 2008 vanuit dat bedrijven en grond alleen maar meer waard zouden worden en dat er

Van der Sar is vooral bezorgd over de eindveertigers en vijftigers onder de tuinbouwondernemers. „Ouderen hebben hun zaakjes meestal in betere tijden goed geregeld. Jonge

Adviseur Jaap van der Sar: „Achteraf hebben

kunnen betekenen en een bepaalde waarde

40 (2014)

Pensioen.indd 11

01-10-14 13:56

Gerberateler Paul Koop:

’Ik heb wel eens een koopsompolis afgesloten’ „Nadenken over pensioen komt later wel”, zegt Paul Koop (58), teler van gerbera in Den Hoorn. „In het verleden heb ik – in goede jaren – wel eens een koopsompolis afgesloten. Ik heb geen idee welke waarde die nu vertegenwoordigen. Ik ga er in feite

onzeker.”

Koop heeft een opvolger. „Het vermogen nen. Als oudere zal ik de komende jaren

gaandeweg uit elkaar lopen.” aan de orde. „De waarde is de laatste jaren gehalveerd. Dat wordt vast wel weer beter, maar zo hoog als het geweest is, wordt het misschien nooit meer.” -

ondernemers zijn zich goed bewust van de risico’s en stappen alleen in gezonde bedrijven. Zij hebben ook nog langer de tijd om iets op te bouwen.” Voor een late veertiger of een vijftiger die er nu niet in slaagt zijn bedrijf overeind te houden, ziet Van der Sar echter veel problemen. „Je zal op die leeftijd, na jarenlang keihard werken en een aantal jaren schuldsanering, met lege handen – vaak ook zonder pensioen – de arbeidsmarkt weer op moeten. Dan kun je nog zo’n kundige teler en ervaren ondernemer zijn, de arbeidsmarkt kijkt ook naar opleidingsniveau en

andere competenties. Passend werk in de tuinbouw is er weinig. En zelfs met een nieuwe baan blijft de tijd om weer pensioen op te bouwen kort.”

Hoewel Van der Sar verwacht dat het dieptepunt qua waardeontwikkeling van tuinbouwbedrijven is bereikt, kan hij niet voorspellen wanneer betere tijden voor de tuinbouw aanbreken. „Misschien moeten we nadenken over nieuwe manieren van ondernemerschap en eigendom in de tuinbouw.

Ik kan mij voorstellen dat samenwerkingsverbanden in de toekomst een grotere rol in het eigendom van tuinbouwbedrijven gaan spelen. Als bedrijven intensiever gaan samenwerken, ontstaan voor bedrijfsoverdracht en -beëindiging nieuwe mogelijkheden. Ook voor de oudedagsvoorziening ligt het vormgeven van meer collectieve oplossingen voor de hand.” Van der Sar verwacht niet dat ondernemers daartoe snel zelf het initiatief nemen. „In crisistijd geeft niemand dit prioriteit.” < *) De naam van deze teler is bij de redactie bekend, maar wordt in het artikel omwille van privacyredenen niet genoemd.

’Ik heb gewoon ontzettend veel geluk gehad’

exploitatie redden, maar je weet nooit welke redenen nog eens maken dat je misschien

hebben geregeld. „Toen ik een jaar of wat te maken met mensen die me hielpen met

het best gaaf vinden om nog eens met een -

slimme ondernemer ben, ik heb gewoon

We hadden alles meteen kunnen investeren

Pensioen.indd 12

den nieuw ben gestart. Maar of er straks nog iets over is, hangt toch helemaal af

bamboestokje op een tweedehands krukje aan de vaart kan ik ook heel gelukkig oud worden.”

40 (2014)

01-10-14 13:56

Lelieteler Jacob Evers belandt onterecht achter de tralies foto: Peter van Leth

Zaterdag 27 september 2014 zal leliekweker Jacob Evers niet snel vergeten. gert mee te werken aan een arbeidsinspectie. „Absurd en buitenproportioneel”, is

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

og even snel de laatste bossen lelies wegwerken, alvorens met zijn personeel te gaan bowlen en eten. Althans dat heeft leliekweker Jacob Evers uit Moerkapelle in gedachten vlak voor de middag op zaterdag 27 september. Het loopt echter heel anders als om half twaalf een inspecteur van Inspectiedienst SWZ zich onaangekondigd meldt. Het is op dat moment nog razend druk. Alle zeilen moeten worden bijgezet om op tijd met elkaar te kunnen vertrekken. Evers, die zelf ook bezig is met bloemen bossen, legt dan ook rustig zijn situatie uit en vraagt of in deze situatie de inspecteur tot een andere afspraak bereid is en dat hij bij een volgend onaangekondigd bezoek geheel tot zijn beschikking staat. De tuinbouwondernemer kan op geen enkel begrip rekenen van de inspecteur en dan wordt het van kwaad tot erger.

Nadat hij op het politiebureau een kop koffie heeft gekregen, moet hij zijn schoenen uitdoen, persoonlijke bezittingen afgeven om vervolgens in een kale cel te belanden. „Het leek wel of ik in een film terecht was gekomen. Die handelingen zie je op tv zo vaak voorbijkomen”, meldt Evers. Bijna een uur verblijft Evers in cel totdat een hulpofficier van justitie hem te kennen geeft dat de inspecteur niet bevoegd is hem zijn vrijheid te ontnemen. Als reden wordt hem opgegeven omdat hij in opleiding was. Van de kaart is Evers niet door de gang van zaken. Hij vindt het vooral absurd en buitenproportioneel. „Leuk was het natuurlijk niet en het doet toch iets met je. Het is echter tegelijkertijd spannend, omdat je je geen crimineel voelt. Blijft echter staan dat het in het huidige Nederland wonderlijk is dat door zo’n akkevietje een ondernemer achter de tralies verdwijnt.”

Achter slot en grendel

Geen excuses

Doordat Evers voet bij stuk houdt, verlaat de inspecteur het bedrijf. Om echter binnen het uur terug te keren met een politieagent. De gemoederen zijn inmiddels opgelopen en de communicatie verloopt minder prettig. Evers verzet zich echter niet tegen zijn arrestatie. Hij verlaat het bedrijfsterrein in een politieauto, iedereen in verbazing achterlatend.

Evers is niet van plan verhaal te gaan halen bij de Inspectiedienst SZW, ook al heeft hij nog veel vragen. Bijvoorbeeld over hoe lang hij had vastgezeten en welke boete hij had moeten betalen als de inspecteur wel bevoegd was geweest hem zijn vrijheid te ontnemen. Hij verwacht wel een excuses van de inspectiedienst. Daar hoeft hij niet op te rekenen, laat

40 (2014)

Crimineel.indd 13

SWZ-woordvoerster Annette Dijkstra weten. „De dienst reageert nooit op specifieke casussen. Dus ook niet op het feit of in deze situatie de inspecteur wel of niet bevoegd was. Ik ga er echter wel van uit dat hij correct heeft gehandeld. En dat hij zo te horen na menigmaal aandringen van zijn recht gebruik heeft gemaakt op toepassing van artikel 184 van het wetboek van strafrecht.”

Vaak spanningsveld Het zal de leliekweker niets verbazen als de inspectiedienst binnen de kortste keren weer op zijn stoep staat. Hij zal dan alle medewerking verlenen. „Ondernemers hebben niet graag inspecteurs over de vloer. Er is vaak een spanningsveld. Als ze een ondernemer een poot willen haken, is er altijd wel een regel te vinden die niet wordt nageleefd. Het zijn er ook zoveel. Ik heb geen goede ervaringen met inspecteurs, maar ik treed ze bij voorbaat niet vijandig tegemoet. Zij doen immers ook hun werk”, vertelt Evers. Zijn zeven kinderen begrijpen niet altijd, dat hij in een land als Nederland nog ondernemer wil zijn. Werkweken draaien van 60, 70 uur voor een niet exorbitant inkomen en dat in een land met geen ondernemersklimaat. „Mijn oudste kinderen hebben er daarom bewust voor gekozen om een andere route te kiezen. Maar wie weet durft de jongere generatie het straks toch aan.” <

01-10-14 11:28

Handen niet op elkaar voor Wet Werk en Zekerheid Aantrekken en ontslaan van werknemers moeten door de nieuwe Wet Werk

tuinders een doorn in het oog. pvanleth@hortipoint.nl

toelen waren er niet aan te slepen op de bijeenkomsten ’Wet Werk en Zekerheid, werk aan de winkel’ van Flynth adviseurs en accountants op 23 en 25 september. Eens te meer bleek dat deze nieuwe wetgeving elke werkgever treft en dat in de praktijk lang niet duidelijk is hoe. De belangrijkste stellingen van de bijeenkomsten op een rijtje.

Stelling 1: Invoering van WWZ op aantrekken van goed en passend personeel.

Stelling 2: Ik pas ervoor om de

In de WWZ is de aanzegtermijn nieuw. Bij tijdelijke arbeidsovereenkomsten van 6 maanden of langer geldt per 1 januari 2015 een wettelijk aanzegtermijn van een maand. De meeste telers zullen die aanzegtermijn in acht gaan nemen. En tijdelijke krachten schriftelijk erop gaan wijzen dat hun contract erop zit. Wat ze uit net werkgeverschap nu ook al veelal mondeling doen. Uitzonderingen zullen er blijven, bijvoorbeeld wanneer wordt ingeschat dat bij de mededeling een werknemer zich ziek meldt. Dan zal een boete overwogen worden door de werknemer later dan 1 maand voor zijn contractbeëindiging op de hoogte te brengen. De aanzegtermijn is trouwens makkelijk te omzeilen door in elk arbeidscontract standaard de zin op te nemen ’contracten worden niet automatisch verlengd’. Werknemers weten dan in principe direct bij aanvang van de werkzaamheden waar ze aan toe zijn.

Foto: Peter van Leth

Nee, vinden glastuinders over het algemeen. De wet werkt volgens hen averechts, ondanks lagere ontslagvergoedingen (transi-

dat verscheidene telers hun heil gaan zoeken bij nog meer inleenarbeid.

tievergoedingen). Die zijn in de sector veel minder bepalend voor de doorstroom van personeel. Grootste bottleneck is de nieuwe ketenregeling, waarmee ondernemers per 1 juli 2015 krijgen te maken. Die regeling houdt in dat werknemers gedurende twee jaar maximaal drie tijdelijke contracten mogen worden aangeboden. Een ondernemer mag deze werknemers pas na zes maanden weer een nieuw tijdelijk contract aanbieden. In (agrarische) cao’s zijn geen afspraken over uitzonderingen meer te maken. Voorheen hanteerden de agrarische cao’s een tussenperiode van 31 dagen. Inplannen van onder meer oproepkrachten of studenten die gedurende hun studietijd bijverdienen bij tuinders wordt als een dusdanige administratieve rompslomp gezien

Stelling 3: Door WWZ ga ik niet meer aan dossiervorming doen?

WetWerkZekerheid.indd 14

Dossiervorming ligt niet sterk in de aard van tuinders. Informeel werkoverleg wordt vaker gehanteerd dan structurele functionerings- en beoordelingsgesprekken. Echter in de nieuwe wet kan via dossieropbouw voorkomen worden dat bij een ontslaggolf goed functionerende werknemers ontslagen 40 (2014)

01-10-14 13:56

Column Cok Harteveld

Mening

cok@vandenberg-roses.com

China

Sandhya Chandoesing: â&#x20AC;&#x2122;Sector niet WWZ-proofâ&#x20AC;&#x2122; Als Sandhya Chandoesing, senior adviseur -

Procedures

worden. Via dossiers is dan aan te tonen dat ze onmisbaar zijn. Dit vereist wel frequente verslaglegging. Regels zijn er nog niet, en zeker nog geen jurisprudentie, maar deskundigen schatten in dat een jaarlijkse rapportage onvoldoende zal zijn en dat eerder gedacht moet worden aan een rapportage per kwartaal.

Over het algemeen zou daar in de tuinbouw geen aanleiding toe zijn. Er wordt vaak met een kleine vaste kern gewerkt, waarvoor moeite wordt gedaan om die aan het bedrijf te binden. Lagere transitievergoedingen maken ontslag wel laagdrempeliger, zodat incidenteel wel sneller zal worden besloten van een vaste werknemer afscheid te nemen.

Het aannemen en selecteren van mensen zal 40 (2014)

WetWerkZekerheid.indd 15

nog nauwer gaan luisteren met de nieuwe wet, is de algemene inschatting. Tuinbouwondernemers weten graag wat voor vlees ze in de kuip hebben en daarom graag een proeftijd afspreken. Bij arbeidsovereenkomsten korter dan zes maanden is bij de WWZ van een proeftijd geen sprake meer. Dat zal in de sector worden aangegrepen om arbeidsovereenkomsten met nieuwe werknemers te sluiten van zes maanden en een dag.

Niet alleen in nood verkerende ondernemers beschouwen de WWZ werkgeversonvriendelijk. In de praktijk zijn nog geen geluiden te horen dat tuinders er om staan te juichen. Sterker nog, in de sector wordt de wet weer duidelijk gezien als iets dat achter een bureau is verzonnen en weinig rekening houdt met praktijksituaties. Zeker niet met praktijksituaties in tuinbouwsectoren. Ondernemers vrezen toenemende administratieve rompslomp. <

01-10-14 13:56

InterviewVos.indd 16

40 (2014)

01-10-14 11:29

Directeur Lucas Vos over nieuwe strategie van FloraHolland:

’We willen een leidende rol in promotie in Europa’ In de conceptstrategie wil FloraHolland de marges van kwekers en klanten

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

n daar was vorige week het kernverhaal van de nieuwe strategie van FloraHolland. Twee A4’tjes geven een inkijk in de conceptstrategie van FloraHolland tot 2020. Een strategie die ontwikkeld wordt omdat de veiling haar kosten ziet stijgen en in de toekomst een blijvend positief bedrijfsresultaat wil realiseren. Bovendien was het onduidelijk wat de rol van de veiling is. In de conceptstrategie worden twee hoofdambities uitgesproken. Betere marges voor leden en hun klanten en meer consumenten die meer uitgeven aan bloemen en planten. De strategie geeft inzicht maar roept ook vragen op. Vooral over het hoe en met wie en de gevolgen van de deels nieuwe koers voor veiling, klanten, leden en medewerkers. Redenen te over om met Lucas Vos te praten, algemeen directeur FloraHolland. Vooraf tekent Vos aan dat het streven naar betere marges voor leden en klanten een hele verandering is ten opzichte van hoe de veiling er tot nu toe in heeft gestaan. „We deden het altijd voor onze leden en nu gaan we het voor beide partijen doen. Dat is anders.”

Terug naar de kern De ambitie om de marges voor kwekers en klanten te verbeteren wil FloraHolland waarmaken door de logistieke keten efficiënter te maken, kosten te verminderen en een open marktplaats te zijn. FloraHolland gaat terug naar de kern; een marktplaats zijn die zo efficiënt mogelijk ingericht wordt. Vos: „Niet alleen willen we de marktplaats zo efficiënt mogelijk inrichten, want dan 40 (2014)

InterviewVos.indd 17

verleg je de kosten naar andere punten in de keten. We proberen ook de kosten in andere schakels van de keten omlaag te krijgen.” De directeur doelt daarmee bijvoorbeeld op de aanvoer van bloemen en planten naar de marktplaatsen van FloraHolland. De bedoeling is dat de veiling – met vervoerders – daar meer regie in gaat nemen. Volgens Vos wordt nu de aanvoer van kwekers de keten in gedrukt. Een kweker bepaalt nu wanneer zijn producten naar de marktplaats worden gebracht. Dat moet anders, zegt Vos. De producten moeten pas komen wanneer er vraag is en gaan in dikke stromen naar de plaats van bestemming. Het kernverhaal vertelt ook waar de rol van FloraHolland ophoudt. Vos: „Op het moment dat de bloemen en planten verkocht zijn, zetten we ze bij de achterdeur van de klanten neer en komen we er niet meer aan.” Dit geldt ook voor buitenlandse kopers. „We staan open voor internationale koopkracht. Maar ze hebben wel iemand nodig die de producten naar hen toebrengt.” Vos vertelt dat het adviesbureau Roland Berger FloraHolland in 2011 adviseerde om zich vooruit in de keten te ontwikkelen en te kijken om een aantal taken van de handel zelf te gaan doen. „We hebben daar weer serieus naar gekeken. Maar we gaan dat echt niet doen”, zegt Vos stellig. Hij voert daar twee redenen voor aan. „Als wij dat zouden doen dan zou er een enorm verstorend effect op de markt optreden. Gevolg is ook dat we dan enorm intern gefocust zijn. Iedereen is dan weer bezig met FloraHolland, met wat we zouden moeten doen. We moeten juist naar buiten kijken.”

De tweede reden is dat de veiling er bedrijfseconomisch geen belang bij heeft om in de keten vooruit te gaan. „De marges van kwekers en klanten zijn laag. Die zijn gemiddeld 1 tot 2%. Gaan we het geld van de kweker investeren in iets waar zo’n lage marge op zit? Nee, natuurlijk niet.” FloraHolland zal in de nabije toekomst niet meer op eigen initiatief aan tafel schuiven bij retailer, aldus Vos. „Maar als marktpartijen ons erbij willen hebben dan komen we er graag bij. We spelen dan echt een faciliterende rol. We zijn niet meer de voortrekker.” Of FloraHolland zo ver zal gaan als category management houdt Vos nog in het midden.

Het nieuwe veilen Op de hub zal het veilproces anders ingericht gaan worden. Efficiënter. Het is noodzakelijk: kosten voor de veiling stijgen doordat het klokvolume afneemt. Een trend die zich zal doorzetten. „De trend gaat wellicht minder hard dan verwacht, maar FloraHolland verwacht niet dat het klokvolume in 2020 is toegenomen”, geeft Vos aan, die spreekt over het nieuwe veilen. Hij kan nog niet zeggen hoe het veilproces er uit gaat zien. „We willen niet ons ’ding’ opleggen.” Wat hij wel kan zeggen is dat de huidige manier van veilen niet meer uit kan. „Er wordt nu drie uur per dag geveild. Er wordt niet voldoende gebruik gemaakt van het systeem en de gebouwen. In 2015 gaan we met kwekers en klanten overleggen hoe we het veilsysteem gaan inrichten.” Een andere manier van veilen is aantrekkelijk voor klanten en de veiling, zegt Vos.

01-10-14 11:29

’We doen het voor leden én klanten’

De logistieke kosten gaan naar beneden en klanten hebben – in geval het veilproces later start – een betere propositie richting hun werknemers. Klanten vragen volgens hem om een verandering van het veilproces. Weerstand tegen landelijk veilen herkent hij niet. Probleem alleen is dat iedereen wat anders wil. „Maar als we klantgericht willen zijn dan zullen we de ideeën van klanten serieus moeten nemen.”

Open marktplaats FloraHolland wil ook een open marktplaats zijn. Twee weken terug schoten de adviesraden het ’niet lid niet veilen tenzij-beleid’ af. „Het is een illusie te denken dat bloemen en planten niet op de markt komen als ze niet via de veiling afgezet worden. En dan kunnen die producten maar beter via ons dan buiten ons om op de markt komen”, legt Vos uit. „Op de open marktplaats mogen alle aanbieders lid worden. Vroeger was een kweker een kweker en een klant een klant. Er was een strikte scheiding”, legt Vos uit. Nu hebben kwekers zich ontwikkeld, houden zich bezig met veredeling, toegevoegde waarde en gaan soms ook vooruit de keten in, in een handelsrol. En er zijn handelaren die zich met productie bezighouden. „Daarom houden we niet vast aan het strikte beleid dat alleen kwekers lid kunnen worden. Ook klanten die aanbod hebben kunnen aanbieden en zouden zelfs lid kunnen worden. We hebben twee belangen in huis.” Wat Vos betreft heeft de 100% afleverplicht voor leden niet de toekomst. „Dat is te veel uit macht gedacht en niet uit kracht. Voor veel aanbieders is het een te grote drempel. „Hoe verder weg een kweker van de veiling zit hoe minder logisch de 100% leverplicht is.” De veiling wil het lidmaatschap daarom zo inrichten dat leden niet alles via FloraHolland hoeven af te zetten maar een deel van de productie ook op een andere manier mogen verhandelen. Vos kan nog niet zeggen hoe groot dat deel wordt. Hij kan wel aangeven dat hoe meer een kweker via de veiling afzet hoe

aantrekkelijker het lidmaatschap wordt. Als voorbeelden geeft hij lagere tarieven en vooraan veilen. „De adviesraden vonden het ’niet lid niet veilen tenzij’ niet goed, maar ze vinden het wel verstandig dat het verschil tussen leden en niet leden groter worden. Per productgroep wordt gekeken hoe dat ingericht wordt.” Vos benadrukt dat een open marktplaats niet wordt ingevoerd om zoveel mogelijk volume naar de veiling te halen. „Een open marktplaats betekent niet dat de marktplaats niet gereguleerd wordt. Het belangrijkste is dat er een goede en stabiele prijsvorming is. Dat is de succesfactor. En natuurlijk hopen we dan dat er groei is en het volume toeneemt. Maar dat is dan een gevolg van.” Een voorbeeld van regulering is het excessenbeleid voor leden en niet-leden. In de pilot voor niet lid niet veilen tenzij beleid werd duidelijk dat excessen vaker door leden dan door niet-leden worden veroorzaakt. Overigens ligt er wat dit betreft bij de Deense aanvoerders een gevoeligheid, vertelt Vos. Onder Deense kwekers zijn er die excessen veroorzaken. „Met hen zullen we goede afspraken maken en daar keihard opvolging aan geven.”

Kernprobleem De tweede ambitie van FloraHolland is om meer consumenten meer bloemen en planten te laten kopen. Vos is ervan overtuigd dat hier het kernprobleem ligt van de sector. Sinds 2010, 2011 geven de consumenten in groot Europa (Europa inclusief Rusland) minder uit aan bloemen en planten, schetst Vos het probleem. „Iemand moet opstaan om de rol op zich te nemen dit te veranderen.” FloraHolland wil dit gaan doen. Daarom wil ze de beste kennis van markten en consumenten in huis hebben, een leidende rol in promotie in Europa op zich nemen en een innovatiecentrum zijn, staat in het kernverhaal verwoord. De leidende rol behelst meer dan generieke promotie van bloemen en planten, legt Vos uit. FloraHolland zal willen begrijpen wat de consument wil, vandaag en morgen, wat de trends zijn etc. consumenten zullen continu gemonitord worden via sociale media en consumentenpanels. Daarnaast zal FloraHolland ook op

macroniveau actief zijn. Hoe ontwikkelen de markten zich? Een deel van de taken werd voorheen door het PT uitgevoerd, maar dat is weg en FloraHolland neemt daar nu een rol in. Behalve consumenten en markten in beeld brengen wil de veiling generieke promotie doen. Een taak die voorheen bij Bloemenbureau Holland (BBH) lag. Maar met een budget van € 8 miljoen is haar invloed beperkt. Vos noemt de afname van het budget van BBH een verkeerde beweging die omgebogen dient te worden. „Ik betreur het heel erg dat het budget voor promotie zo geslonken is. Helaas is het deel van de handel ’door omstandigheden’ verdwenen.” Vos spreekt verder over innovatie en doelt daarbij op samenwerking met bijvoorbeeld de modebranch. „Hoe maken we crossovers met andere producten. Hoe zetten we bloemen en planten neer als sexy producten in diverse landen? Hoe krijgen we het voor elkaar dat planten een uiting zijn van groen, duurzaamheid en gezondheid?” Hoe het markten consumentenonderzoek en promotieactiviteiten van FloraHolland gestalte krijgen, daar kan Vos nog niets over zeggen. Het is voor de veiling wel iets nieuws, haar competenties liggen daar niet. „De eerste reacties zijn in ieder geval overweldigend”, aldus Vos. De adviesraden gaven zeer positieve feedback op de plannen. Om de activiteiten te financieren denkt Vos aan drie bronnen. Kwekers, klanten en externe bronnen. Die laatste bestaan uit bijvoorbeeld een John de Mol of andere mediapartners. Vos: „We laten echt vraag liggen. Het kan niet zo zijn dat een cadeaubon het populairste cadeau is.”

Verschuiving productie Vos verwacht dat er ondanks de krimp van de Nederlandse productie en de verschuiving naar het zuidelijk halfrond een belangrijke rol blijft weggelegd voor FloraHolland. Vos haalt de cijfers erbij. Van 2007 tot 2013 werd 35%van de Nederlandse aanbieders verdreven van de marktplaats door onder meer faillissementen of gebrek aan opvolging. Aan de vraagkant werd 29% van de Nederlandse bedrijven verdreven. Zet die trend door dan zijn er in 2020 57% minder aanbieders en 50% minder klanten. Het

InterviewVos.indd 18

01-10-14 11:29

aanbod verdwijnt duidelijk naar het buitenland. Volgens Vos blijft FloraHolland echter een logistiek zwaartepunt door aantrekkelijk te zijn voor buitenlandse telers onder meer vanwege de kennis en innovatie. De veiling verwacht buitenlandse telers te binden door zich in te zetten voor de logistieke keten, standaardisering en het oprichten van een virtuele marktplaats. „En we zullen kijken of we hubs moeten creëren in productiegebieden in het buitenland”, vult Vos aan. Bovendien zal de veiling actief naar internationale koopkracht kijken. „We zullen geen diensten voor buitenlandse kopers ontwikkelen, maar ze zijn welkom.” De nieuwe strategie moet het verdienmodel van FloraHolland sluitend maken. Vos: „We weten wat een efficiënte marktplaats is. Wat dat betreft weten we prima wat ons te doen staat. Aan de andere kant hebben we weinig kennis van markten consumenten-

onderzoek en promotie. Daar staan vraagtekens. Het moet rond gerekend worden. Daar zit een grote onzekerheid. Maar mijn hart zegt ’ja’ we moeten die kant op.”

Gedwongen ontslagen De nieuwe strategie zal consequenties hebben voor de werkgelegenheid bij FloraHolland. De veiling hoopt dat via natuurlijk verloop op te vangen maar sluit gedwongen ontslagen niet uit. Vos zegt dat er geen reorganisatieplannen klaarliggen. „We gaan het op de juiste manier doen, in samenspraak met klanten en kwekers, daarna weten we wat de consequenties zijn voor de werkgelegenheid en de vastgoedportefeuille.” Volgens Vos zijn werknemers slim genoeg om te zien dat het klokvolume afneemt en dat dat gevolgen heeft. „Ik weet ook dat de strategie nieuwe banen creëert. Naast marketing, pro-

motie en innovatie zette we in op ict. Ook daar zijn andere competenties voor nodig. Over welk vastgoed er afgestoten wordt kan Vos nog niets zeggen. „Dat er banen verdwijnen en dat we vastgoed afstoten is een consequentie van het feit dat consumenten in Duitsland, Frankrijk, Engeland, Rusland en andere Europese landen te weinig bloemen en planten kopen. Dat is een cruciaal probleem in deze sector. Als niemand dat aanjaagt en zorgt dat bloemen en planten ’first of mind’ komen, kom je in een dergelijke situatie terecht. Er vallen ontslagen, kwekers en klanten gaan failliet. We zijn jarenlang te intern gericht geweest en hebben te veel naar elkaar gekeken. Niemand was bezig met de eindconsument. Daar moet werk van gemaakt worden. En we moeten terug naar onze kerntaak: het zijn van een marktplaats en niet concurreren met onze klanten.” <

InterviewVos.indd 19

01-10-14 11:29

Aandacht voor Nederlands product op Alden Biesen Op Alden Biesen in België stonden van 26 tot en met 29 september Nederlandse bloemen en planten in de schijnwerpers op Fleuramour. Een uitgelezen mogelijkheid om voor weinig geld promotie te voeren bij Europese bloemisten en consumenten. Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

Kijk voor meer foto’s op:

www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Een ’sleep’ van anthuriums

Plaats van handeling van Fleuramour is het fraaie kasteel van Alden Biesen in Bilzen. Het Belgische plaatsje ligt zo’n 15 km van Maastricht af. Het kasteel, de kerk, de tuin en andere verblijven op het terrein zijn vier dagen lang door bloemstylisten versierd met met name bloemen. Fleuramour is toch vooral een bloemenbeurs. Planten nemen een bescheiden plaats in. Fleuramour wordt georganiseerd door de Belgische uitgever Rekad, dat de bladen Fleur Magazine en Fleur Creatief uitgeeft. Via deze bladen, die bloemwerk tonen aan bloemisten en consumenten, komt er zeer geïnteresseerd publiek uit diverse landen op de beurs af. Volgens Jomi Hemschoote van Rekad komen er, afhankelijk van het weer jaarlijks, tussen de 12.000 en 16.000 bezoekers. Deze editie kende de beurs mooi weer.

Opvallend was de ’lange sleep’ van de nieuwe rode snijanthurium Eterno van Anthura. De bloemen waren afkomstig van De Limburgse kweker Eugene Peelen, die de variëteit als enige teelt. Volgend voorjaar komt daar een tweede teler bij. Anthura voert al jaren promotie op Alden Biesen. Volgens Prins is het een goede manier om snijanthurium te promoten. Behalve dat er veel aanloop is op het kasteel, besteedt uitgever Rekad er door het jaar heen aandacht aan de arrangementen in haar bladen. „De combinatie van print en het event versterken elkaar. Ongetwijfeld wordt er ook op Facebook en dergelijke veel aandacht aan besteed. Een arrangement spreekt meer tot de verbeelding dan een boeket met anthuriums”, zegt Prins. „Dit brengt toch rumoer rond een nieuw ras. Voor ons is het belangrijk dat Eterno verderop in de keten bekend wordt. Bloemisten vragen om vernieuwing en dit is een rode die de huidige rode rassen overstijgt.”

foto: Arie-frAns Middelburg

Het kasteel Alden Biesen

Heel veel zomerbloemen Op Fleuramour was een grote rol weggelegd voor zomerbloemen. Het promotiecollectief van hortensia had de nodige bloemen geleverd. Stylisten maakten daar gretig gebruik van zoals in dit corset, waarin ook celosia was verwerkt. Opvallend is dat er talloze hortensiabloemetjes zijn gebruikt; een hels karwei. Daarnaast was op de binnenplaats van het kasteel flink uitgepakt met zomerbloemen. De bloemen waren, getuige een groot banier, geleverd door Summerflowers.nl, een promotie-initiatief van adviseur Henk van den Berg. Het initiatief is er naast en soms in samenwerking met Pure Seasonal Flowers, de zomerbloemenpromotie die via FloraHolland gestalte krijgt.

Aldenbiezen.indd 20

40 (2014)

01-10-14 13:56

Chrysant als blikvanger

Gerbera was rijk vertegenwoordigd in Alden Biesen. Het collectief Coloured by Gerbera leverde bloemen en ook Holstein Flowers deed dat op eigen titel. De bloemen van Holstein werden gebruikt voor een creatie in de slotgracht, diverse demonstraties en voor arrangementen in het kasteel. Als er inderdaad heel veel bloemisten op afkomen dan vindt Els van Staalduinen van Holstein Flowers het een goede promotie. „Maar daar hoor je verschillende verhalen over. Er lopen ook gepensioneerde stellen en huisvrouwen rond.” Zij roemt de demo’s omdat daar de naam van het bedrijf aan gekoppeld kan worden richting bloemisten. „Als onze gerbera’s in een arrangement worden verwerkt dan is het moeilijk om daar een identiteit aan te verbinden.” Holstein Flowers is al jaren actief in Bilzen. Dit jaar wat meer dan voorheen. „We zijn er dit jaar heen gegaan om actief te promoten.” Zo gaf directeur Leo Holstein maandags commentaar bij een demo met gerbera en beantwoordde hij vragen.

Foto: Arie-FrAns Middelburg

Een bed met gerbera

Chryson zat dit jaar voor voor een dubbeltje op de eerste rij op Fleuramour. Volgens Brigitte Hagen van de Concept Factory betaalden chrysantentelers zo’n € 1.500 in chrysanten om deelname aan de beurs te verzekeren. Daarnaast maakten de stylisten ook op eigen initiatief vaak gebruik van chrysant. Vorig jaar gaf Chryson meer geld uit; toen betaalden ze ook arrangeurs om creaties met chrysant te maken. Deze editie maakten stylisten ook wat afspraken met individuele telers voor sponsoring van chrysanten. Zo viel chrysant overal te bewonderen: bij de in- en uitgang van het kasteel, in de kerk en in de catacomben. De promotie houdt volgens Hagen niet op bij het kasteel. De kunstwerken met chrysant worden doorvertaald naar de bladen en sociale media en Chryson krijgt fotomateriaal waar ze gebruik van kan maken.

Merengues als warme broodjes Lokkertje in de rijschool was Super Serie Merengue van Schoneveld. Tegen inlevering van een bonnetje uit de plattegrond konden bezoekers de gefranjerde cyclaam van Schoneveld in een tasje voor slechts € 1,50 krijgen. De 3.000 Merengues vlogen als warme broodjes over de toonbank. Schoneveld, dat voor de tweede keer aanwezig was, zag ook een kamer van het kasteel ingericht worden met Merengue. Tevens viel de snijvariant van deze cyclaam te bewonderen. Volgens Tamara Janssen van Schoneveld gebeurde dit alles in samenwerking met Kwekerij Bergcamp en stylist Natalia Sakalova en de organisatie van Fleuramour. „De bloemstylist was heel gecharmeerd van de cyclaam.” Janssen vindt het goede promotie. Er loopt veel vakpubliek en dat doet ideeën voor toepassing van cyclamen op. Dat is belangrijk voor ons. Met Merengue, die anders dan standaard is, kan een bloemist zich bovendien onderscheiden.”

Bromeliaboom in de rijschool Potplanten waren weliswaar flink in de minderheid, maar ze ontbraken niet op Fleuramour. In de rijschool van het kasteel hadden Carl Grootscholte en Menno van Es van Floraplanet zich genesteld met de planten van 23 telers. Centraal in de ruimte stond de bromeliaboom met bromelia’s van Meeuwisse en Stofbergen. Hoofddoel van Grootscholte en Van Es was promotie van de planten. Daarnaast probeerden ze veel informatie uit de markt terug te krijgen. Bijvoorbeeld over een blauwe orchidee met blauwe ompot en een nieuwe hoes voor een potgerbera. De mannen van Floraplanet zagen zich door de organisatie verplicht om planten te verkopen. Dit willen bezoekers nu eenmaal, was het argument. 40 (2014)

Aldenbiezen.indd 21

01-10-14 13:56

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Hoeveel alimentatie kan ik betalen? ondernemer?

e hoogte van zowel kinder- als partneralimentatie is van twee factoren afhankelijk. Dat is enerzijds de behoefte van de onderhoudsgerechtigde aan een bijdrage in het levensonderhoud en anderzijds de draagkracht van u als onderhoudsplichtige.

Behoefte Om de behoefte te bepalen voor kinderalimentatie wordt aan de hand van tabellen en een rekenformule berekend welk bedrag ten tijde van het huwelijk maandelijks beschikbaar was in het gezin om te besteden aan de verzorging en opvoeding van de kinderen. Om die behoefte te berekenen dient eerst bepaald te worden wat zowel vader als moeder netto per maand binnen brachten. Voor de bepaling van de behoefte van uw ex-partner voor partneralimentatie wordt gekeken naar de bestedingen die gebruikelijk waren ten tijde van het huwelijk en de te verwachten bestedingen van uw ex-partner na echtscheiding. Een vuistregel is dat deze behoefte wordt bepaald op 60% van het netto-gezinsinkomen na aftrek van de kosten van de kinderen.

Netto-gezinsinkomen Zowel bij de berekening van de behoefte voor kinder- als voor partneralimentatie is het dus van belang om het netto-gezinsinkomen te berekenen. Bij werknemers is dit vrij eenvoudig te bepalen aan de hand van een loonstrook, maar bij ondernemers ligt dat gecompliceerder. Alhoewel bij de eenmanszaak/ VOF de winst- en verliesrekening en bij de BV het uitgekeerde dividend in combinatie met het salaris van de DGA een indicatie is voor het inkomen ten tijde van het huwelijk, wordt er vaak aansluiting gezocht bij de privéopnames vanuit de onderneming of in geval van een BV, de rekening-courantopnames. De werkelijke opnames door de ondernemer uit de onderneming geven immers weer wat de werkelijke netto geldstroom is

40vraaag.indd 22

IllustratIe: Peter moorman

geweest naar privé. Indien de privéonttrekkingen van jaar tot jaar sterk variëren wordt er over het algemeen met een gemiddelde over meerdere jaren gerekend.

Draagkracht Om te berekenen wat de draagkracht voor alimentatie is, is het van belang om na te gaan wat de te verwachten inkomsten en lasten zullen zijn na de echtscheiding. Voor een ondernemer wordt het te verwachten inkomen over het algemeen gebaseerd op de gemiddelde resultaten van de afgelopen drie jaar. Voor de ondernemer die een eenmanszaak of VOF drijft is dit betrekkelijk eenvoudig te bepalen aan de hand van de winst uit onderneming in de jaarrekening. Voor een DGA ligt het één en ander echter gecompliceerder. Het inkomen van deze ondernemer bestaat behalve uit zijn salaris ook uit dividend dat door de BV wordt uitgekeerd. Soms kiest de ondernemer er echter voor om geen dividend uit te keren terwijl er wel voldoende winst wordt gemaakt.

Voor de berekening van het inkomen van de DGA is het daarom van belang om na te gaan of de BV voldoende winst maakt om dividend uit te kunnen keren. Uiteraard is het daarom ook van belang om te onderzoeken of er voldoende liquide middelen aanwezig zijn en of de BV over vrije reserves beschikt. Indien dit het geval is, kan er ondanks het feit dat er geen dividend in het verleden is uitgekeerd, toch rekening worden gehouden met een dividenduitkering bij de berekening van de draagkracht.

Advocaat Omdat voor de berekening van alimentatie bij een ondernemer een juiste analyse gemaakt moet worden van de jaarstukken, is het belangrijk dat u een advocaat in de arm neemt die een gedegen kennis van dit vakgebied heeft zodat de alimentatie in overeenstemming is met uw financiële draagkracht. < mr. ing. J.a.J. (Jeroen) Hendriks, Vogelaar driks@vbsadvocaten.nl

40 (2014)

30-09-14 15:29

M K Groene planten

Snijbloemen '%&'

'%&(

'%&'

'%&)

'%&'

'% &*

&'% &&% &%% .%

'. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% )& )' lZZ`

Rond de weken 37, 38 en 39 in 2012, 2013 en 2014 schommelt het prijsniveau rond 23 cent. In week 39 ging er 1 cent af tot 22 cent.

'%&)

&)% B^YYZceg^_h ^c XZciZc

'%&(

&*%

&(% B^YYZceg^_h ^c XZciZc

B^YYZceg^_h ^c XZciZc

'%&(

&)%

Bloeiende planten

&(% &'% &&% &%% .%

'. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% )& )' lZZ`

Een plus van 1 cent tot 108 cent. De middenprijs in 2012 en 2013 lag respectievelijk op 116 en 111 cent.

'. (% (& (' (( () (* (+ (, (- (. )% )& )' lZZ`

De middenprijs stijgt 2 cent tot 110 cent. Dat is ver onder het prijsgemiddelde in 2012 met 125 cent en 122 cent vorig jaar.

Hans Driessen:

’Een week met 2.500 km op de teller’ Bedrijf: FloraHolland Week: 39

Maandag „Ik start de week in Naaldwijk. Ik heb een afspraak met twee collega’s over de inschrijving van een nieuwe internationale klant die ik vrijdag ga bezoeken. Aansluitend overleg ik met de product-coördinator mediterrane producten over hoe we de orders voor 2015 kunnen borgen bij één van mijn accounts. ’s Middag schuif ik aan bij een producttafeloverleg bloeiend seizoen. Ik eindig de dag met de laatste voorbereidingen voor een klantbezoek de volgende dag en kan ik nog enkele mails lezen en beantwoorden.”

Dinsdag „Een rit richting Frankfurt voor een meeting met zes Duitse klanten van FloraHolland. Samen met een collega presenteer ik de mogelijkheden van E-auction.”

Woensdag „In Aalsmeer heb ik een afspraak met de veilingmeester ’bloemenseizoen’ over droogbloemen. Eén van mijn klanten heeft gevraagd of hier een markt voor is. Daarna stap ik de auto in naar Naaldwijk voor een inspirerende toelichting van onze algemeen directeur Lucas Vos over de 40 (2014)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 23

vernieuwde en duidelijke koers naar 2020: Flowering the World Together, Planting Seeds of Opportunity for our Members.”

Donderdag „Een dag in Venlo op kantoor om alle actiepunten van voorgaande dagen uit te werken, mails te beantwoorden en nieuwe afspraken voor de komende weken voor te bereiden. Ik attendeer mijn klanten nog op de bijeenkomsten die voor klanten gehouden worden, waar Lucas Vos de nieuwe strategie toelicht. Aan het eind van de dag sluit ik via een videoconferentie aan bij een overleg over de invoering en het gebruik van Incoterms.”

Vrijdag „Weer vroeg uit de veren voor een rit naar Frankrijk. In de buurt van Antwerpen pik ik mijn Franssprekende collega op en reizen we samen door naar een nieuwe klant in de buurt van Parijs. Behalve uitleg over de inschrijving informeren wij de klant ook over de financiële mogelijkheden met SEPA B2B en de betaalde dienst die FloraHolland kan bieden om het mogelijk te maken btw-vrij te verrekenen. Om 21.30 uur ben ik weer veilig thuis na een week met ongeveer 2.500 km op de teller.”

30-09-14 15:29

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

39 week

Prijs index

Lichte aanvoerstijging, lagere prijs In week 39 lag de snijbloemenprijs net als de week ervoor onder het niveau van vorig jaar. Gemiddeld bracht een snijbloem 20 cent op, 2 cent minder dan in 2013. Door vooral meer aanbod gerbera steeg het totaal aantal verkochte stuks snijbloemen met 1%. De aanvoerstijging van gerbera mini en gerbera grootbloemig was respectievelijk 10% en 8%. Dit ging ten koste van de prijs. Zowel een steel mini als grootbloemig leverde een kwart minder op in vergelijking met vo-

rig jaar. Ook bij roos grootbloemig een prijsdaling. Bij een lichte aanvoerstijging van 2% daalde de rozenprijs met 14%. Over het algemeen waren de prijzen in week 39 bij de meeste snijbloemen lager, maar niet bij troschrysanten waar duidelijk meer vraag naar is. Ze noteerden een plus van 28% en santini leverde 12% meer op. Van de top 15 boekte lisianthus gevuld de meeste winst. Bij een aanvoerstijging van 11% en een prijsstijging van 18% kwam de lisianthusomzet 31% hoger uit.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

Aanvoer index

39 week

Prijs index

Prijs blijft onder niveau van vorig jaar De prijsindex kamerplanten toont de laatste vijf weken een licht dalende lijn. In week 39 is de prijs gezakt naar 4% onder het niveau van vorig jaar. Het aantal stuks is de laatste drie weken wel hoger. Phalaenopsis toont een stabiel beeld, zowel aanvoer als prijs is nauwelijks anders dan vorig jaar. De prijs van anthurium staat onder druk. De aanvoerdaling van anthurium met 15% kon een prijsdaling niet voorkomen, die daalde namelijk met 4%. Chrysanten doen het wel beter

in vergelijking met 2013. Bij 12% minder aanvoer steeg de chrysantenprijs met 6%. Een andere bloeiende kamerplant die beter werd betaald, was de potroos. De prijs steeg met 2% bij een aanvoerstijging van 10%. Ook de groene kamerplanten ficus en dracaena brachten meer op. De aanvoer van beide producten bleef wel fors achter waardoor de omzet ficus met 7% afnam en de omzet van dracaena zelfs met 18% daalde. De totale kamerplantenomzet daalde ruim 1,3%

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

34 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 24

37 Prijs index

39 week

Tuinplanten omzet daalt licht De tuinplantenprijsindex klom na een mindere week 38 weer wat uit het dal, maar was in week 39 nog wel 5% lager dan vorig jaar. Doordat de aanvoer 4% hoger lag, bleef de omzetdaling beperkt tot 0,7%. Veruit de grootste omzetmaker bij de tuinplanten in de verslagweek is calluna. De gemiddelde prijs van calluna zakte met 4% bij een aanvoerstijging van 11%. Bij skimmia bleef de prijs gelijk bij 9% meer aanvoer. Violen moeten het doen met een prijs die ver onder het niveau van vorig jaar ligt. Dat de prijsdaling

van 13 cent voor een belangrijk deel toe te schrijven is aan de aanvoerstijging van 35%, is niet onwaarschijnlijk. Van de top 10 tuinplanten was de prijsstijging van gaultheria het hoogst. Deze steeg met 12%, dit in tegenstelling tot hebe waarvan de prijs daalde met 12% bij 25% minder stuks.

40 (2014)

30-09-14 15:29

België

Over de toonbank Antwerpen

Yunus Durmus

’Nederlandse bloemen niet stabiel in kwaliteit’ sia en Ecuador-rozen zijn de hardlopers bij de bloemen. Van de planten doen skimmia, viburnum, hebe en veronica het nu heel goed.”

Verkoopt u rozen uit Ecuador?

FOTO: DE GROENE DROOM

„Ik heb in België nog een vaste leverancier van witte rozen, maar Nederlandse rozen verkoop ik niet. De koppen zijn klein en de kwaliteit is niet goed genoeg voor mijn veeleisende klanten.”

Geldt dat alleen voor rozen?

Naam: De Groene Droom Locatie: één in Noord- en één in Zuid-Antwerpen Sortiment: 50% snijbloemen, 10% glaswerk, 20% planten, 20% potten Specialiteit: hoge segment, zakelijk en particulier Aantal medewerkers: 8

Hoe is het najaar gestart? „Dankzij het mooie weer van de afgelopen weken, zie je dat mensen in een goede gemoedstoestand zijn. Dat bevordert merkbaar de verkopen. Het najaar is duidelijk beter van start gegaan dan andere jaren. Dahlia, horten-

Standpunt

Hoe komt dat denkt u? „Het zijn moeilijke tijden, dat begrijp ik. Ze zullen misschien bezuinigen op kwaliteit, maar dat vind ik onverstandig. Producenten moeten toch vooral blijven inzetten op topkwaliteit, specialisatie en innovatie. Ik hoop ook niet dat ze minder gaan stoken in de winter, want dat leidt tot vochtplekken in de bloemen.”

„Mijn advies is om producten die dertig jaar geleden werden geteeld en uit de gratie zijn geraakt, weer uit de kast te halen. Nostalgie prikkelt de consument, dat zie en merk ik aan alles. Er is weer een enorme hang naar de goede, oude tijd en alles wat daarbij hoorde.”

Past u uw prijzen regelmatig aan? „Ik heb al drie jaar stabiele prijzen voor al mijn producten. Ik evalueer elk jaar hoe de inkoopprijzen zich hebben ontwikkeld en of de verkoopprijzen aanpassing behoeven. Het heeft geen zin om wekelijks de prijzen aan te passen aan het grillige prijsbeeld in de markt. Wat ik in de winter duurder inkoop, moet ik zien te compenseren met de reserves die ik heb opgebouwd in de rest van het jaar.”

Is de concurrentie groot? „Omdat we ons op het hogere segment richten, hebben we weinig last van supermarkten of doorsnee bloemisten. Eén van mijn winkels is zelfs pal naast een Delhaize supermarkt gevestigd, maar we zitten elkaar absoluut niet in de weg. De bewoonster van het penthouse op de hoek, zal er niet over peinzen haar bloemen bij de supermarkt te halen.”

’Op naar een waardevast afzetinstrument in de toekomst’

Ina Tillema, Manager Commerciële Operatie FloraHolland

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

40 (2014)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 25

„Eigenlijk vind ik dat voor veel Nederlandse bloemen geldt dat de kwaliteit ver van stabiel is en dat de prijzen enorm onevenwichtig zijn. Dat zijn forse nadelen. Ik moet helaas vaak bloemen terugsturen. Het heeft ertoe geleid dat ik bepaalde kwekersnamen ben gaan mijden, want de problemen zijn vaak terug te leiden naar bepaalde producenten en hun beleid.”

Heeft u nog andere adviezen?

egelmatig komt ’de klok’ voor het voetlicht in het Vakblad. Nog veel vaker spreken we er over met onze kwekers en klanten. Voldoende kritiek is te geven op het operationele verloop en op de ontwikkeling van dit afzet- en inkoopinstrument, waarbij dit voor de een te snel en voor de ander te langzaam gaat. Ook kwekers die nog maximaal 10% van hun afzet via de klok realiseren, vinden het veilinstrument belangrijk. Klanten geven aan dat ze zich gedwongen voelen meer direct in te kopen. Maar een groot deel van hen, schat ik in, ziet dat graag anders. Tijd voor een fundamentele discussie. Het standpunt van vorige week van Ron Hooyman:

’FloraHolland met telers en kopers om tafel voor sterke klok’, drukt precies uit wat moet gebeuren. En het drukt ook uit wat FloraHolland in haar strategie ’het nieuwe veilen’ noemt. Veel ideeën zijn geopperd om het veilen beter te maken: landelijk veilen, planten-na-bloemen, af-tuin veilen, et cetera. En niet langer het volume maar een optimale prijs staat centraal. Het veilen moet anders. Vooruitlopend hierop heeft FloraHolland haar ambities ten aanzien van landelijk veilen eerder dit jaar bijgesteld: geen introductie in 2014, maar eerst samen met kwekers en klanten vaststellen wat het concept moet opleveren voor hen. Daarna pas bouwen en samen implementeren. De

komende maanden moeten wat mij betreft gaan over drie zaken. Ten eerste het doorvoeren van operationele wijzigingen, die gefundeerd bijdragen aan een stabielere prijsvorming op de klok. Ten tweede een goede, stabiele prijsvorming. Niet alleen bezien vanuit de klok, maar onderzoeken binnen de context van de volledige set aan afzetinstrumenten. Tot slot het samen slimmer inrichten van de commerciële en logistieke processen van kwekers en hun klanten, zodanig dat de ketenkosten voor hen significant verlaagd kunnen worden. Er moet nog veel gebeuren: van vaste waarde uit het verleden naar waardevast afzetinstrument in de nabije toekomst!

30-09-14 15:30

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Oriëntal en Longiflorum nu eindelijk beter betaald -

„De kwaliteit is goed, maar verschillend per kweker. Daardoor is het nodig door de aanvoer heen te lopen”, oordeelt inkoper Marc van de Beek van Hamifleurs over het actuele aanbod lelies. Joop Bakker, inkoper bij Verbeek & Bol, kan daar wel in meegaan. „De stevigheid van de Oriëntalstelen laat wel eens te wensen over, vooral als we de winterperiode weer in gaan”, voegt hij toe.

De aanvoer van Oriëntals op de vestigingen van FloraHolland lag met 97,5 miljoen stelen tot en met augustus op vergelijkbaar niveau als de twee voorgaande jaren. Gemiddeld werd hiervoor 65 cent betaald, 3 cent meer dan in 2013 en 2012. Daar kunnen

„De kwaliteit is jaarrond bijna altijd goed en van drie tot vijf kwekers kun je eigenlijk blindelings

geen verregaande conclusies uit worden getrokken. Zo is het aanbod buiten-Oriëntals afgenomen en het effect hiervan op de middenprijs is niet vast te stellen. „Wij zijn gestopt met de buitenteelt. Op dezelfde grond lelies telen kan eigenlijk maar eens in de vijf tot zeven jaar, anders loopt de kwaliteit toch terug. En we zijn verhuisd naar een nieuwe locatie waar we ons toeleggen op kasteelt”, legt Nico Vork van Leliekwekerij De Plas in Almere uit. Van de Beek is enthousiast over het assortiment Oriëntals. „Het wordt breder en elk jaar wat mooier.” Hans Roerig, inkoper bij Hans Visser Bloemen, vindt het kleurenaanbod te wisselvallig. „Constante beschikbaarheid in dezelfde kleurenmix is

kopen”, complimenteert inkoper Joop Bakker van Verbeek & Bol broeiers van de middelgroot-

beter, elke periode en ieder jaar is het weer anders”, constateert hij. Marktleiders in het belangrijke witte segment zijn Helvetia en Santander. Noviteiten als Nova Zembla, Premium Blond en Ice Clear vergroten hierin de keuzemogelijkheden. Met de winterteelt uit Chileense en Nieuw-Zeelandse bollen, betere faciliteiten en een hoger lichtniveau wordt de winterkwaliteit omhooggetild. Broeiers kunnen rekenen op kwaliteitsimpulsen van meer nieuwe OT-types, die aan een opmars in het grootbloemige aanbod zijn begonnen.

Minder Longiflorum De daling van het aanbod Longiflorum zet dit jaar door met een krimp van 17% tot en met

bloemige leliegroepen LA’s en Aziaten. Marc van de Beek, inkoper bij Hamifleurs, is het hiermee eens. „De grote, professionele kwekers hebben deze lelies naar een mooi niveau getild. Ze zijn goed bezig met nieuwe, aanvullende kleuren. En handhaven rassen die het assortiment blijven verrijken, zoals Tango.”

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Tot en met augustus dit jaar eindigt de middenprijs voor LA’s en Aziaten op 39 cent per steel, 6 cent meer dan in 2013 en 10 cent meer dan in 2012. „Zo zou het moeten zijn”, vindt Paul Ravensbergen van Lilies of Life in Rijnsburg. De aanvoerdaling met 6% tot 63 miljoen stelen tot en met augustus heeft meer oorzaken. Het bollenareaal is gekrompen

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 26

augustus tot bijna 18 miljoen stelen. Hiervoor werd gemiddeld 45 cent betaald, 7 cent meer dan in 2013 en 8 cent meer dan in 2012. De structurele afname lijkt dit jaar om te slaan in de lang verwachte verbetering van de middenprijs. „In de Engelse retail blijft de vraag naar longi’s onder druk staan, bij de andere groepen is deze stabiel”, aldus inkoper Piet de Munnik van Intergreen. Of rechtopgaande types als Watch Up en Illusive deze markt zullen overnemen van de zijwaarts bloeiende, met White Heaven als super bekende koploper, is voorlopig nog een vraag. ■

doordat partijen zijn vernietigd in de strijd tegen virusproblemen. De bollenexport is gestegen doordat lokaal minder wordt geteeld. Verder was de oogst 2013 tegenvallend. „En de vraag bleef op niveau”, licht teler Jacob Evers van Double Check Lily in Moerkapelle toe. „Maar volgend jaar kan het weer andersom zijn.” Net als Van de Beek is ook Bakker tevreden over het assortiment. „Een nieuwe roze, aanvullend op Brindisi”, geeft hij als voorkeur aan. De dieproze Cecina kan mogelijk in deze behoefte voorzien. „Nieuwigheden die goed door de handel zijn opgepakt, komen volgend jaar weer terug in ons programma. En we blijven regelmatig met aparte soortjes komen”, kondigt Ravensbergen aan. ■ 40 (2014)

30-09-14 15:59

Hoop op een beter seizoen met hippeastrum

„Als het aanbod echt toeneemt, komt de vraag ook weer los”, verwacht inkoper Marc van de Beek van Hamifleurs nu het hippeastrumseizoen voor de deur staat. „Jaarrond doen we redelijk goed mee, maar het blijft een najaarsen vooral een kerstbloem.” Inkoper Joop Bakker van Verbeek & Bol meldt dat de belangstelling voor hippeastrum jaarrond mondjesmaat is: „En in de zomer minimaal. Er komt pas vraag als het aanbod er in een breed assortiment is.” Hans Roerig, inkoper bij Hans Visser, denkt dat de exclusiviteit verloren gaat doordat hippeastrum jaarrond wordt aangeboden. „Zeker bij verkoop via supermarkten.”

Aanvoerprognose Volgens telers en leveranciers van uitgangsmateriaal is het lastig een prognose af te geven voor de klokaanvoer in het aanstaande seizoen. Het effect van doorstart

van noodgedwongen gestopte kwekerijen, de altijd ongewisse teeltomstandigheden en onduidelijkheid over wat er direct in het retailkanaal is verkocht, bemoeilijken voorspellingen. Afgelopen seizoen (september 2013 tot en met juni 2014) klom het totale aanbod met bijna 8% tot 45 miljoen stelen. De middenprijs zakte 2,5 cent tot 76,5 cent per steel in vergelijking met 2012/2013 en 6,5 cent ten opzichte van 2011/2012. Dat was het derde seizoen sinds de introductie van de verkoop per steel in 2002/2003, waarin het gemiddelde boven 80 cent eindigde. „Zeer matig”, is het oordeel van Frans Kouwenhoven van de gelijknamige kwekerij in De Lier. „Maar ik ben optimistisch voor het nieuwe seizoen. De economie in Duitsland draait goed en in Nederland wat beter. Dat zijn belangrijke markten.” Jan Knoppert van de verschillende kweke-

Foto: De GraaF Van Der ZanDe

In de aanloop naar de piekafzet voor hippeastrum hopen aanvoerders niet op een herhaling van de twee voorgaande seizoenen. De vernieuwing van het assortiment stokt.

rijen J.W. Knoppert en Zoon laat een ander geluid horen. „Door alle onrust in de wereld is er angst onder de mensen. Dan kopen ze minder luxe producten, zoals bloemen.”

Vernieuwing De vernieuwing van het assortiment stokt. „Wij hebben alleen maar proefjes met nieuwe soorten, geen aantallen”, geeft Kouwenhoven aan. Door het tegenvallende rendement in de afgelopen jaren en onzekere prijsvorming voor nieuwigheden is de belangstelling onder telers teruggevallen. Hoopvol zijn telers over de ef-

fecten van de promotiecampagne Amazing Amaryllis, die het tweede jaar ingaat. „Na het proefdraaien in Nederland vorig jaar rollen we dit nu uit in Duitsland en Frankrijk en een stukje Rusland”, vertelt Raymond van der Lans van kwekerij Liberty in Poeldijk. „We geven prijzen voor bloemisten die de meeste verkoopstijging met amaryllis realiseren en meten daarmee ook het effect van de acties”, belicht hij een van de onderdelen van de promotiecampagne. „Dit soort reuring is altijd goed voor de omzet”, is de ervaring van Van de Beek. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand oktober: chrysant Woonplant van de maand november: kerstcactus Tuinplant van de maand oktober: herfstplanten, najaarsbladheesters: leucothoe, photinia, viburnum, pieris, osmanthus Tuinplant van de maand november: helleborus PurE Seasonal Flowers oktober: anigozanthus PurE Seasonal Flowers november: euphorbia

tini), Pinot Blanc (troschrysant), snijheesters Magical. SBS6 17.00 uur 6 okt Een tien voor de juf. Geefmoment bloemen en planten door kinderen en ouders aan de leerkracht. www.een10voordejuf.nl 9 okt - 2 nov EU-campagne ’Vriendinnen kennen elkaars Lievelingsbloem’. Bloemenpromotie door Bloemenbureau Holland in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

sep-jan ’15 Campagne ’Amazing Amaryllis’, initiatief van telers, verenigd in FH-promotiecommissie, uitvoering Fresh Retail sep-mrt ’15 Campagne snijorchidee, initiatief van telers, promotiecommissie en FloraHolland, coördinatie en uitvoering Fresh Retail 4 okt Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: lisianthus, vaccinium Red Candy, mahonia Soft Caress, Hydrangea arb. Incrediball en Invincibelle, buxus, hedera wonder pot 13, hedera eva pot 13, areca pot 21, schefflera Gold capella pot 21 gevlochte stam, sanseviera Green flame pot 17, dracaena Golddream pot 24, dracaena Golddream pot 21, Pinus Picea Silver Crest. SBS6 17.00 uur. 5 okt De Bloemenoverval met onder andere: lisianthus Rosita Green and White, vanda, pluischrysanten Gagarin en Galactica, Peroni (san-

1 sep - 12 okt: chrysant 13 okt - 9 nov: orchidee 10 nov - 7 dec: lisianthus 1 dec - 28 dec: amaryllis

Bloemendagen 31 okt Halloween (Bel, Dui, Fra, GB, Ned) 1 nov Allerheiligen (Ned, Bel, Spa, Pol, Ita, Dui) 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 9 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

40 (2014)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 27

30-09-14 15:59

Analyse bloeiende planten Foto: gErDiEn DE nooy

Exporteur over Denemarken

Bedrijf: Verbeek Bloemenexport BV Functie: hoofd in- en verkoop Belangrijkste afzetlanden: Zweden, Denemarken, Zwitserland, Italië Inkoop: veilingklok en rechtstreeks bij vaste kwekers Aantal medewerkers: 16

Huig van der Plas:

’2014 is het keerpunt in Denemarken’ Hoe lopen de zaken in Denemarken? „De laatste tien jaar liep de omzet op Denemarken gestaag omhoog, maar de laatste twee, drie jaar kwam de klad erin. Dit jaar is een keerpunt. Door de goede prijzen in de zomer is de omzet gestegen, maar ook het aantal stuks. Hoge prijzen zijn beter voor iedereen: de kweker, de exporteur en zijn klant.”

Welke klantengroep bedient u? „Wij leveren voornamelijk aan bedrijven die gevestigd zijn op de groothandelsmarkt in Kopenhagen. Zij kunnen tot twaalf uur ’s ochtends bij ons bestellen voor levering de volgende morgen. De winkeliers kunnen de producten dus in de loop van de volgende dag in hun winkel hebben staan.”

Hoe staat het met de concurrentie? „Die is sterk aanwezig. Het zijn vooral de Nederlanders die er actief zijn. Lijnrijders krijgen het steeds moeilijker. Je ziet nu al dat ze het combineren met ritten naar Zweden, omdat het anders de moeite niet meer is. Ze worden ingehaald door de webshops, daar vinden ze een totaalpakket. Wij laten winkeliers rechtstreeks bestellen op onze webshop. Hun Deense leverancier, dus onze klant, zet de producten een-op-een door.”

Aanbod medinilla gauw weer te groot heden voor medinilla. Dat wil niet zeggen dat de productie met sprongen omhoog kan.

In de productie van Medinilla magnifica maken twee kwekerijen de dienst uit. Van enige afstemming van de productie tussen beide en van balans in vraag en aanbod blijkt echter geen sprake. Kwekerij Atlantis in Monster bracht dit jaar een uitgebreider aanbod op de markt. Volgens Marjolein Scheffers van Atlantis pakte dat niet goed uit. „We hadden begroot dat de markt zodanig zou aantrekken dat wij die met de meerproductie van een huurtuin van een hectare goed zouden kunnen bedienen. Dat is enorm tegengevallen, de markt is langer blijven kwakkelen. Die huurtuin stoten we daarom af, vanaf eind oktober produceren we weer normale aantallen.”

Vertrouwen Scheffers heeft er alle vertrouwen in dat het product zich snel zal herstellen. „Medinilla is een gewilde luxe plant en roze is een hippe kleur. Aan het product ligt het niet.” Kwekerij Laguna maakte volgens teler Chris Kester in dit voor medinilla onrustige jaar een pas op de plaats. Met voor elk segment een geschikte product/marktcombinatie, verwacht Kester op termijn vooral groei van onderscheidend nieuw assortiment, zoals de hardroze Flamenco.

Vernieuwend „Medinilla is voor ons best een belangrijk product”, aldus Vincent Homan van Intratuin Groencentrum. „Het is nog steeds vernieuwend en heeft voor de komende jaren zeker nog potentie.” Hij maant de producenten echter tot meer geduld. „Ja, ik zie groeimogelijkheden bij tuincentra en bloemisten. En het zal ook best dat medinilla in bepaalde landen nog niet zo bekend is als wel zou kunnen. Maar zoiets ontwikkelt zich heel geleidelijk.” Verder suggereert Homan dat een chic product als medinilla misschien even minder goed aansluit bij de huidige ’sobere’ tijdgeest. Dat Intratuin desalniettemin meer medinilla’s wist te verkopen, schrijft Homan nuchter toe aan enkele mooie promotieacties. Dit was mogelijk, omdat de prijzen de afgelopen maanden laag waren. De statistieken van FloraHolland bevestigen die beweging ook in het algemeen: de omzet voor medinilla steeg ten opzichte van 2013 met 4%, door 34% meer verkochte planten. De middenprijs daalde 21%. ■

Is het prettig zakendoen in Denemarken? „Jazeker, en dat los van het feit dat de vraag weer toeneemt. De mentaliteit ligt mij wel, ze gaan niet voor een paar centen op de loop. Als je altijd een paar centen per steel te duur bent, heb je uiteraard een probleem. Maar dan nog komen ze eerst een praatje maken, voordat ze verder kijken. Denen zijn trouwe klanten.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 28

&#%%%

&#'%%

-%%

&#%%%

+%%

-%%

)%%

+%%

'%%

)%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

'%%

Verkochte aantallen x duizend

„Rozen en tulpen zijn er het belangrijkst. De rozen die bedoeld zijn voor de supermarkt komen uit Afrika. Het zogenaamde bosjesgoed, dus rozen op tien. De groothandelaren die leveren aan de bloemist, gaan voor kwaliteit en krijgen dus Nederlandse rozen. Verder lopen gerbera en germini steeds beter en verkopen we er ook veel zomerbloemen en seizoensproducten.”

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Welke bloemen zijn er populair?

Verkochte aantallen en middenprijs medinilla op de FloraHolland-veilingen van 2010 tot en met week 38 van 2014. 40 (2014)

30-09-14 15:31

Afzetzaken Foto: noordAm plAnts

Analyse groene planten

Markt heeft moeite met meer musa

Foto: vAkblAd voor de bloemisterij

voor de groene plant musa. Handelaren noemen de grote kans op bladschade een aandachtspunt voor het product.

Het afzetseizoen van de bananenplant Musa is zo goed als afgerond. Ten opzichte van 2013 werd via FloraHolland dit jaar bijna 30% meer planten afgerekend. Effect op de omzet had die volumegroei nauwelijks. € 30.000 omzetgroei lijkt althans te weinig bij meer dan 100.000 stuks meer aanvoer. Producenten bevestigen dat. „Musa stond dit jaar flink onder druk”, aldus Petra Molenaar van Persoon Potplanten in De Lier. „De grotere maten worden wel gewaardeerd als eye-catcher in tuincentra en de betere bouwmarkt, maar de verkoop van dit product vergt elk jaar meer aandacht.”

Settelen

Bladschade Inkopers bij exporteurs en tuincentra hoor je daar overigens niet over klagen. Wel noemen zij een ongunstige prijs/volumeverhouding bij met name de grote maten. En de bladschade die musa tussen kwekerij en consument geheid oploopt. „Dat accepteert de consument steeds minder. Die wil een ’perfecte plant’, aldus Edward Meeuwisse van Profit Plant en Vincent Homan van Intratuin Groencentrum. Door de positionering als voorjaars- en zomerproduct komt musa in een tijd op de markt dat de handel ook volop alternatieven heeft. Sommige kopers melden ook in januari steevast al vraag naar musa te krijgen. ■

'%%

&#*%%

&-%

&#'%%

&+%

.%%

&)%

+%%

&'%

(%%

&%%

'%%.

'%&%

'%&&

'%&'

'%&(

Verkochte stelenx duizend

<Zb^YYZaYZ eg^_h ^c XZciZc

Teler Mart Zwinkels van de gelijknamige kwekerij in Honselersdijk voedde de markt dit jaar met meer musa’s in pot 17 en zit daarmee deels achter de uitbreiding in de

aantallen. „Het resultaat viel tegen. We hadden het anders ingeschat. De planten waren heel mooi, maar de vraag bleef achter. Ondanks dat we er veel energie in hebben gestoken.” Zwinkels heeft voor 2015 minder musa’s in 17 cm-potten gepland. „De markt voor musa moet zich weer settelen”, hoopt Zwinkels. ,,Wat er het ene jaar te veel is, kan bij dit product het andere jaar te kort zijn. Een wisselende groep leveranciers is van jaar op jaar meer of minder actief. Dat geeft veel variatie in de aanvoer.”

Verkochte aantallen en middenprijs musa op de FloraHolland-veilingen van 2010 tot en met week 38 van 2014. 40 (2014)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 29

Bedrijf: Noordam Plants Aanleiding: ’Vriend’ van ’Een 10 voor de juf’

Martine van der Meer „Wij hebben deze campagne vanaf de start ondersteund, omdat we dit soort initiatieven vanuit de sierteelt willen aanmoedigen. We zien mogelijkheden om jaarlijks meer vaste momenten te creëren voor consumenten om mensen in hun omgeving blij te maken met bloemen. Dit levert ons direct niets op, maar dat hoeft ook niet. De sector krijgt een steuntje in de rug; indirect hebben we hier allemaal baat bij.”

„Wij zijn ’vriend van’ dit initiatief, en hebben vorig jaar samen met Groenrijk De Carlton een kinderworkshop georganiseerd, waarbij kinderen iets mochten maken voor hun juf of meester. De kinderen van onze medewerk(st)ers kregen een waardebon om een bloemstukje te maken en dit op de dag van de juf of meester te overhandigen. Ook dit jaar mogen de kinderen weer wat moois gaan maken.”

„Betrokkenheid is één van onze kernwaarden. We vinden het belangrijk dat we als bedrijf betrokken zijn bij onze medewerk(st)ers, en ook andersom natuurlijk. Betrokkenheid vergroot het werkplezier. Behalve onze mensen, vinden we ook onze omgeving belangrijk. We steunen veel kleine lokale initiatieven die bij ons bedrijf passen.”

„We ondersteunen bijvoorbeeld ook het Varend Corso en de Zomerbloemententoonstelling. Ook doen we jaarlijks mee aan de fietstocht ’Dwars door de Kas’; hierbij fietsen mensen uit de omgeving door verschillende kassen bij telers om te zien hoe producten groeien. Een leuk initiatief dat steeds populairder wordt. Verder hebben we regelmatig schoolklassen die onze producten komen bekijken, het is leuk om aan kinderen te laten zien wat er gebeurt in de kas.”

„Niet direct, maar we vinden het belangrijk dat mensen weten wat er in de kas gebeurt en wat we als Nederlandse tuinbouw allemaal kunnen. Bloemen geef je op speciale gelegenheden, mensen worden er blij van en/of zijn er dankbaar voor. De beleving in de sierteelt zie je steeds meer opkomen. Door ’storytelling’ krijgen producten een meerwaarde. Dit is belangrijk! Op de televsie zie je gelukkig steeds vaker dat er op een andere manier omgegaan wordt met sierteeltproducten, je ziet deze producten terug op de catwalks en in etalages van winkels. Wij geloven er sterk in. Telers kom uit de kas, daar liggen de kansen!”

30-09-14 15:31

Net een opwaaiend rokje Deze weken komt de productie van de nieuwe cyclaam Petticoat op gang. De plant kenmerkt zich door een hangende bloemvorm. Oftewel: een opwaaiend rokje. De naam Petticoat is geboren.

et de nieuwe cyclaam Super Serie Petticoat hoopt Schoneveld Breeding het imago van de plant verder te verbeteren. „We willen consumenten verrassen en ervoor zorgen dat de plant weer hip en trendy wordt. Dat moet lukken, want de bloemvorm van deze plant is echt anders”, vindt Louis Kester van het veredelingsbedrijf. De aantallen van Petticoat blijven de komende twee jaar klein; dit jaar komen er circa 30.000 stuks op de markt en dat wordt het tweede jaar iets opgeschaald. De veredelaar wil samen met de kweker de verkoopprijs er de komende jaren ophouden en gezamenlijk keuzes maken ten aanzien van aantallen en partners in de keten. „We moeten wegblijven van de potmaat-prijsdiscussie. We starten met € 1,50 voor een 11 cm-pot. Bij de gefranjerde Merengue hebben we dit ook gedaan. We werden voor gek verklaard, maar het kán”, weet Kester inmiddels. Om de introductie kracht bij te zetten, wordt het schap van de vakhandel ondersteund met inspiratieen promotiemateriaal, in samenwerking met de VBW. Kwekerij Ten Have Plant heeft Petticoat sinds deze week in productie. Rob ten Have is positief gestemd over de marktpotentie. „De omgekeerde bloem is anders en de binnenkant is gevuld”, noemt Ten Have de onderscheidende punten op. Wekelijks zullen zo’n 2.000 stuks dit jaar de kwekerij verlaten. „Nu is deze cyclaam nog voorbehouden aan een selecte klantengroep, maar volgend jaar zal de plant breder beschikbaar zijn. Het is zaak de juiste balans in de markt te zoeken.” < Cindy van der Zwet

cvanderzwet@hortipoint.nl

Foto: Gerdien de Nooy

Spread.indd 30

40 (2014)

30-09-14 15:31

40 (2014)

Spread.indd 31

30-09-14 15:31

K asgeluiden Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter

Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

’Belangrijk dat correctie mogelijk blijft’ van Together2Grow. De daglengte

een wisseling van de wacht. De zwartebonenluis en de boterbloemluis, die de hele zomer niet te zien

Maurice Olsthoorn

„We moeten wel in de gaten houden

al in lage aantallen aanwezig, maar doordat er nog minder chemie wordt

Olsthoorn. De gewasbescherming op het

het begin richten ze zich op de oude -

luis. Die is succesvol bestreden met

aantasten. Het enige integreerbare middel dat echt helpt is Steward. Dat gaat voor de sierteelt een aantal

aphidoletes, aphidius, abdominalis Teeltmanager bij Together2Grow

bestaan”, vindt Olsthoorn.

Plaats: Westland Teelt: alstroemeria Oppervlakte: 7,5 ha een extra rondje cucumeris ingezet,

’Dopluis verstoort biologische aanpak’ lichte aantasting trips in de jonge

Op zich gaat het goed met de gewasbescherming, constateert één beestje dat hem echt zorgen baart, en dat is de platte dopluis.

het hart gespoten met Steward. laat zich tot nu toe alleen met breed

Arjen Verwer Plaats: Klazienaveen Teelt: minigerbera onder 7.000 lux Oppervlakte: 2 ha

„We hebben tweemaal behandeld -

Verwer daar met Scelta spuiten. Hier en daar zit nog steeds een

met Nimrod. Daarmee is de meeldauw aardig teruggedrongen.

eens tweemaal herhalen. Verder

gewas, om de dopluis zo goed we Vertimec toe tegen spint en mineervlieg.” Door deze intensieve behandeling Verwer wil echter nog even door-

Kasgeluiden-NW.indd 32

40 (2014)

30-09-14 16:01

’Tegen mijn principe in chemisch moeten ingrijpen’ -

Wim Plaats: Nieuwkoop Teelt: forsythia, pioen, zonnebloem, pluischrysant, hypericum Oppervlakte: drie locaties, samen 18 ha

zo lang geleden is er 120 ml per ten tegen met aantastingen, in de -

’Trips nam iets toe de afgelopen tijd’

Richard van Spronsen Adviseur gewasbescherming van Van Iperen -

40 (2014)

Kasgeluiden-NW.indd 33

30-09-14 16:01

Lelie compenseert ’lichtgebre k’ Takgewicht en stevigheid bij lelie blijven intact als een lager aanbod aan groeilicht wordt gecompenseerd met extra CO2. Er is 35% besparing op elektra gerealiseerd in een proef. Een vervolgproef moet aantonen of zelfs 50% besparing op stroomkosten mogelijk is. Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

extra doen, als voor het bereiken van het maximale takgewicht een begrensd aantal assimilaten nodig is. En vaak komt er uit de substraten in de teelt al veel CO2 vrij omdat organisch materiaal verteert. Gehaltes van ruim 1.000 ppm CO2 komen zeker ’s nachts en onder gesloten luchtramen makkelijk voor in kassen waar dit ’voedingselement’ niet gedoseerd wordt.

onderzoek. Wellicht kan dit effect ervoor zorgen dat met iets minder belichting en CO2 dosering eenzelfde takkwaliteit te behalen is als met optimale belichting zonder extra CO2. Een nieuwe onderzoeksvraag was geboren, waaraan nog twee onderzoeken werden gekoppeld. Want een lagere intensiteit SON-T resulteert vaak in lange, slappere takken. Rood/blauw ledlicht kan strekking remmen, maar mogelijk ook de bloei vertragen, daarom is tevens gekeken naar de juiste kleurensamenstelling ledlicht. Steun kwam van het programma Kas als Energiebron, gefinancierd door het Ministerie van EZ en het Productschap Tuinbouw, en ledfabrikant Valoya. De uitvoerenden waren Plant Lighting, Plant Dynamics, DLV Plant en PPO-Lisse (proefopzet en de conclusies zie kader).

Fotosynthese Zonder extra CO2, dus bij de 450 ppm die in de buitenlucht aanwezig is, is 78 µmol/ m2/s (6.000 lux) groeilicht de beste optie, zo concludeerden onderzoekers enkele jaren geleden. Maar extra CO2 verhoogt wel de fotosynthese bij Oriëntals, zo bleek uit later

foto: Plantlighting

eliebroeiers zien tot dusverre niet heel veel in CO2. In kassen zonder doseersysteem groeit het gewas vaak net zo goed als in kassen ’met’, dus waarom zou je kosten en tijd besteden aan CO2. Bovendien is lelie vrij gevoelig voor schadelijke rookgassen, mochten die met de zelf opgewekte CO2 meekomen. Verder wees eerder onderzoek uit dat CO2 doseren geen effect heeft op het takgewicht van Oriëntals. En bij LA’s en Longiflorums is er ’slechts’ 10% winst op takgewicht te behalen. Het zijn resultaten die ook in het vele onderzoek naar belichting vaker zijn genoemd en leiden tot de conclusie: de lelie stopt ’overaanbod’ aan aangemaakte assimilaten in de bol, en het aantal knoppen ligt al vast bij het planten. Dus waarom veel

leliezuinig.indd 34

40 (2014)

30-09-14 15:34

re k’ met CO2

Mening

’Licht beïnvloedt meerdere plantprocessen’

Vervolgonderzoek De voornaamste conclusie is dat een lagere lichtintensiteit met aanvullend CO2 evenveel assimilatenaanmaak – net zulke zware takken – oplevert als een hogere lichtintensiteit zonder extra CO2. Gunstig voor de portemonnee, want CO2 is goedkoper dan stroom. En bij 35% besparing op stroomkosten, heb je het in de lelieteelt over grofweg 30 kWh of 6 kuub gas voor de WKK per m2 in een jaar. Komend belichtingsseizoen willen de onderzoekers goede lelietakken telen en op jaarbasis 50% aan elektra voor assimilatiebelichting besparen. Dit project wordt wederom gefinancierd vanuit het programma Kas als Energiebron. De lelies worden in september geplant in twee kassen van GreenQ/DLV te Bleiswijk. Projectleider is Sander Hogewoning van Plant Lighting, Casper Slootweg (PPO) voert de metingen uit en Hans Kok (DLV) begeleidt de teelt.

De 50%-doelstelling is gekozen, omdat zo’n besparingsvoordeel bij goed resultaat waarschijnlijk sneller zal leiden tot aanpassing van de belichtingsstrategie in de praktijk. De onderzoekers verwachten dat het mogelijk is met een geïntegreerde aanpak; belichting (SON-T) en CO2 zo inzetten dat het gewas zo efficiënt mogelijk zijn maximale takgewicht bereikt. Een van de pijlers van het onderzoek is de eerder beproefde compensatie van minder lamplicht door extra CO2. Daarnaast zal aan het einde van de teelt minder belicht worden en bij veel instraling van de zon blijven ramen langer dicht zodat het CO2-gehalte in de kas hoger blijft. De kastemperatuur loopt dan op, maar dat achten de onderzoekers verantwoord mits er voldoende instraling is. Dit resulteert in een hogere etmaaltemperatuur, waardoor de trekduur moet worden verkort, hetgeen de energie-input per stengel nog verder verlaagt. Gebrek aan lampwarmte compenseert men via stoken.

. -

In de andere twee proefkassen zijn er drie lichtniveaus (40, 60 en 90 µmol/m2/s SONT), waarbij in de ene kas wel CO2 wordt gedoseerd, en in de andere niet. Mocht het totaalconcept in de eerstgenoemde proefkas niet slagen, dan bieden de andere twee kassen in ieder geval nog een herhaling. En

er is een uitbreiding van de vraag van vorig jaar, want nu is er wel ruimte om lelie bij de lagere lichtintensiteit (60 µmol/m2/s) zonder aanvullend CO2 te toetsen. Die teeltwijze komt in de praktijk vaak voor. Duidelijk moet worden of en hoe ver men terug kan in belichting door CO2 te doseren. <

Achtergrond

Twee proefkassen (144 m2

2 2 2

De conclusies

Totaalconcept

De technische doelstelling is om een energiezuinige teeltstrategie voor belichting van lelie te ontwikkelen. Dit is een totaalconcept waarin belichting, schermstrategie, stoken, CO2 en raamstand worden geïntegreerd. Er zijn drie proefkassen. In één proefkas wordt volgens dit totaalconcept geteeld. 40 (2014)

leliezuinig.indd 35

2 2

30-09-14 15:34

Teelttips Zomerbloemen

De aandacht bij de gewasbescherming ligt op dit moment helemaal op het beschermen van het gewas. Als er in deze tijd van het jaar schimmels in het gewas zitten, is het heel moeilijk om deze weer weg te krijgen. In de buitenbloemen gaat het nu om het vertrouwen dat de koper in het product heeft. Is dit door slechte kwaliteit eenmaal weg, dan is het

Perkgoed Na de zomerse maand september zijn alle gewassen, bestemd voor levering in het vroege voorjaar, aanmerkelijk harder gegroeid dan gewenst. Veel vragen bereiken ons over hoe de onstuimige groei te temperen. Voor violen geldt dat het goede weer een

narcis Planten of strooien Plant bij broei op kisten de narcissen rechtop. Strooien geeft slechte resultaten. Bij de broeierij in de vollegrond worden de bollen meestal gestrooid. Het rechtop planten geeft ten opzichte van strooien: ■ betere kwaliteit (minder kromme stelen en minder

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 36

euPhorbia

seizoen gewoon over. Zorg dus voor een goede preventieve gewasbescherming met middelen die geen residu geven. Voeg bij elke gewasbescherming minimaal 2 gr per l spuitvloeistof bitterzout toe. Deze meststof maakt het blad harder en beter bestand tegen de vochtige omstandigheden die er nu in de buitenteelt zijn. Voeg eventueel 2 gr ureum per l

toe voor de vitaliteit van de plant. Wachten tot een schimmelziekte zich aandient, is in deze tijd van het jaar geen optie meer.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

vroege knopzetting tot gevolg heeft. De kwekers die voor het vroege voorjaar geplant hebben, zien een niet gewenste knopzetting in een niet volgroeid gewas. De enige reactie hierop is niet al te generatief te bemesten en niet te droog te telen. Te vegetatieve groei kan dan worden geremd. Voor primula geldt ook, dat door het mooie weer van de laatste maand de gewassen erg gemakkelijk van start gegaan zijn. Ook hierin is groeiregulatie

de oplossing om te weelderige gewasgroei te temperen. Voor bellis, bestemd voor vroege afzet, geldt hetzelfde. De gewassen voor de wat latere afzet zullen de komende weken worden opgezet en hiervoor geldt het normale opkweekregime. Let vooral goed op de bemesting; de watergeeffrequentie gaat nu snel omlaag en de gewassen blijven wel opnemen. Stel een goede EC-gift in om te voorkomen dat in de eindfase de ge-

wassen te arm staan en er snel geel blad ontstaat. Remmen is een verhaal apart. Violen kunnen in het begin goed geremd worden met de mix Alar (Daminozide) en CCC. Doseer bij CCC niet te hoog. Dat geeft snel bladranden, in een latere fase bij een te weelderige groei kan de CCC vervangen worden door Bonzi (paclobutrazool). Primula kan ook goed geremd worden met Alar maar het gewas verdraagt ook heel goed Tilt.

Voordeel van Alar is dat het wat bloeivertragend werkt maar bij veel licht is dat effect beperkt. Rem bellis liefst met Alar en Bonzi. Tilt geeft bij bellis snel schade, vooral bij een wat hogere kastemperatuur. Voor al het remwerk geldt dat de planten goed volgezogen moeten zijn. Remmen op een te droog gewas geeft snel schade. Verder vragen ook klimaatinstellingen de aandacht bij groeiregulatie.

kans op los blad). ■ een gelijkmatiger gewas, daardoor minder kasdagen dus lagere energiekosten; ■ meer oogstbare bloemen per kg bollen (strooien kost 10 - 20% bloemen); ■ vermindering van het aantal losgetrokken bollen. Strooien kost vijf uur per 1.000 kg bollen minder werk. Maar het 10-20% verlies aan bloemen en de mindere kwaliteit weegt niet op tegen de arbeidsbesparing. Een goede planning door middel van

temperatuurbehandelingen is een betere oplossing.

Ongekoelde bollen zijn te planten tot half november. Voor bloei in maart-april is laat planten beter om strijken van het gewas in de kas te voorkomen.

■ een te hoge temperatuur en te lage RV in de kas.

Plant gekoelde bollen als de bodemtemperatuur 9°C is of na minimaal negen weken droge koeling. Een te hoge bodemtemperatuur remt de ontwikkeling van de bollen. Na negen weken droge koeling is te planten bij een bodemtemperatuur van maximaal 13°C. Opplanten in een bewortelingsruimte bij 9°C kan vanaf half september.

Euphorbia amygdaloides groeit in twee gedeelten. Het eerste deel groeit voor de winter en in het vroege voorjaar groeit de bloem pas door. Omdat het gewas dus groen de winter in gaat, is het belangrijk dat dit ziektevrij is (valse meeldauw) en niet te groot is. Hoewel een bemesting soms nodig is om vitaal de winter in te gaan, moet u deze wel aanpassen aan de gewasstand van dit moment. Pas op met enkelvoudige stikstofmeststoffen voor te weelderige groei. Geef, als stikstof nodig is, Multy K Mg. Amygdaloides moet voor de winter in het steungaas om te voorkomen dat het gewas ’s winter bij sneeuwval in elkaar zakt. Breng gaas aan voordat de bloemen gaan strekken.

Bloemverdroging (klappers) komt vooral voor bij de allervroegste broei. Oorzaken zijn onder meer: ■ te vroeg rooien (voor de laatste week van juni); ■ te kleine bollen gebruikt; ■ te kort 17°C of een te korte koudeperiode;

Schneider Youngplants, 06-53281711

verleng de koudeperiode van buiten gekuilde narcissen met een of twee weken als in een warm najaar de bodemtemperatuur lang boven 9°C blijft. ■ houd een kastemperatuur van maximaal 15°C en een RV van meer dan 90% aan in de kas. ■

DLV Plant, marktgroep bloembollen, 0252-688541 40 (2014)

30-09-14 15:34

Schoffelen

groene en Bonte planten teeltmaatregelen Bedenk bij het uitzetten dat voor een goede kwaliteit voldoende teeltruimte nodig is. Een te dichte gewasstand geeft een dun en slap gewas en vooral in de winter veel geel blad. De straling van de zon is nu geen probleem meer en schermen is alleen bij zeer hoge straling gewenst. Na 15.00 uur neemt de stralingsintensiteit snel af en de zon is dan een goede warmtebron.

gewasbescherming Vooral spint blijkt hardnekkig terwijl ook trips een blijvend probleem vormt. Geïntrigeerd bestrijden lukt bij veel bedrijven vrij goed maar nu de winter voor de deur staat is het goed om te scouten

lelie Belichting Om de teeltsnelheid zo lang mogelijk vast te houden, kan er stuurlicht gegeven worden zodat de lelies een daglengte ervaren van zestien tot achttien uur. Bij deze daglengte zal de vlotste knopaanleg en bloei gerealiseerd worden. Na half oktober zullen heel veel lelies zonder aanvullend licht niet meer goed worden. In de praktijk wordt er in oktober vijf tot tien uur (vijf uur begin en tien uur eind oktober) per etmaal belicht. Voor een optimaal effect van een daglengtebehandeling is een belichtingsblok voorafgaand aan de dag, of aansluitend aan de dag aan 40 (2014)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 37

en de hardnekkige haarden te bestrijden. Bij afnemend licht zijn veel predatoren minder actief en ontstaat er snel een onbalans. Botrytis is lastig aan te pakken omdat dit vaak diep in het gewas zit. De laatste jaren zijn er enkele nieuwe middelen tegen botrytis toegelaten met hoopgevende resultaten, maar het advies is om eerst een test uit te voeren op gewassen. Raadpleeg bij twijfel eerst uw leverancier. Wortelproblemen bestrijden is vaak een kostbare zaak en vraagt veel middel. Beter is goed te zoeken naar de oorzaak van deze problemen. De juiste pot en goede potgrond zijn vaak een betere oplossing dan het inzetten van middelen. Bij gewassen

met een gevoelige wortel kunt u overwegen om preventief wat middel aan de potgrond toe te voegen. Goede ervaring is opgedaan met het toevoegen van bijvoorbeeld Fenomenal. Met relatief weinig middel is dan een goed resultaat te boeken. Stem de dosering altijd af met uw potgrondleverancier. Wortelziekten bestrijden door een gewasbespuiting is weinig effectief. Beter is aangetaste vakken goed te behandelen door deze aan te gieten met bijvoorbeeld Paraat of Fenomenal. Houd hiervoor de adviesdosering van de fabrikant aan of stem dit af met uw adviseur of toeleverancier.

te bevelen. Hoe zwaarder de belichtingsinstallatie hoe minder uren nodig zijn om de groei erin te houden. Het hier genoemde aantal uren geldt voor installaties rond de 5.000 lux. Denk aan de lichtuitstootregels.

boven het gesloten doek. Dit kunt u doen door een buitentemperatuur (traject 10 tot 5°C) afhankelijke min luwzijde in te stellen en bij weinig wind en erg vochtige omstandigheden ook een vochtafhankelijke (traject 86 tot 94% RV) min windzijde. De ervaring met deze strategie is goed. Bij vochtige en zachte omstandigheden geeft een vaste doekstand van 98% de beste resultaten. Wanneer het buiten kouder wordt kan het doek beter geheel gesloten worden, want bij een vochtkier is er dan wel een groter risico op temperatuurverschillen en dus bloeiverschillen tussen voor in en achter in het vak vergeleken met een situatie zonder vochtkier.

Klimaat Bij koude nachten kan het zinvol zijn om gebruik te maken van het energiescherm. Zeker wanneer er in de nanacht niet wordt belicht, kan dit scherm een handig hulpmiddel zijn om de temperatuur bij heldere nachten niet te veel onderuit te laten gaan. Het is belangrijk wel te stoken om een dood klimaat te voorkomen. Afhankelijk van kastype en leeftijd kunt u het scherm zo tussen de 9 en 11°C buitentemperatuur laten sluiten. Probeer overmatig vocht af te voeren door te luchten

Arie van Bostelen, 06-51312208

Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Strategie ’Kom op, eet je bord eens leeg!’ ’Nee, ik hoef niet meer…’ ’Vanmiddag zeker al noedels gegeten?’ ’Ja, en een hamburger.’ Het is een gesprekje dat aan honderden eettafels gevoerd zal worden. Kinderen die geen trek meer hebben omdat hun buik al gevuld is met ander eten. Soms uit voorzorg, wat de pot schafte stond hen niet aan, soms ook omdat de verleiding ’s middags te groot was. Tja, je zult maar langs McDonald’s rijden op weg van school naar huis. Dat was vroeger wel anders. Toen kwamen schoolkinderen nog rammelend van de honger thuis. Een kaakje bij de thee kon er nog net vanaf maar pas om zes uur werd de echte trek gestild. Die was inmiddels zo groot dat zelfs rauwe bonen zoet smaakten. Hoe kunnen tijden veranderen. Deze gedachte komt bij me op als ik het FloraHolland 2020 Kernverhaal tot me neem. De maatschappij is veranderd staat daar te lezen. Geglobaliseerd en gevirtualiseerd. De wereld is een dorp geworden. En de veilinggemeenschap is daarin meegegaan. Was er vroeger nog duidelijk onderscheid tussen kwekers en kopers, nu vervult ieder daarin verschillende rollen. Ook kwekers richten zich tegenwoordig op de consument die uiteindelijk zijn product koopt. En uiteraard worden er in het rapport woorden aan de veilingklok gewijd. Dat het volume voor de klok zal afnemen omdat directe handel een steeds grotere plaats gaat innemen. Een onomkeerbaar proces. En dat dit consequenties gaat hebben voor de werkgelegenheid en de vastgoedportefeuille lijkt me wel duidelijk. Dat ene veilpunt gaat er komen. Afgedwongen door de praktijk. Ik ben bang dat er niets aan te doen is. De nieuwe tijd, net wat u zegt. Vroeger kwamen kopers ’s morgens naar de veilingklok om hun honger te stillen, maar die tijd ligt definitief achter ons. Er zijn tussendoor genoeg momenten om te eten. Omdat steeds meer kwekers hun producten rechtstreeks willen verkopen. Waarom zou je dan nog toehappen op de klok? Thuis los je dit probleem op door minder aardappels te schillen en een paar stronkjes witlof minder te koken. Scheelt ook nog in de huishoudportemonnee. En uiteindelijk verdwijnen je kinderen van tafel omdat ze op zichzelf gaan wonen. Zou het met FloraHolland ook zo gaan?

30-09-14 15:34

Nieuws

Waterzuivering, maar dan biologisch Op 26 september is het project ’Glas Zuiver Water’ gelanceerd. In het project wordt onderzocht of afvalwater afkomstig uit de glastuinbouw op biologische wijze en kosteneffectief is te zuiveren. LTO Glaskracht Nederland ziet meer heil in collectieve systemen tot waterzuivering dan een individuele zuiveringsplicht per 2016. Vandaar dat ze vier regionale projecten is gestart, waaronder het project ’Glas Zuiver Water’ in het glastuinbouwgebied Klazienaveen. Aldaar in het Business Center Klazienaveen (BCK) was op 26 september het officiële startschot. Voor projectuitvoerder Roland van Driel van Mycelco is het niet verrassend dat in dit tuinbouwgebied voor de biologische variant van waterzuivering gekozen. Zowel de gemeente Emmen als de provincie Drenthe dragen de biobased economy een warm hart toe.

chemicaliën af. Kort door de bocht gezegd, halen de schimmels de resten gewasbeschermingsmiddelen uit het water en breken ze af en de planten de nutriënten. Niet alle planten komen in aanmerking voor waterzuivering. Reeds 7 zijn uit 36 geschikte soorten geselecteerd om verder mee te experimenteren. Bakken met deze zuiverende planten zijn met elkaar verbonden

met slangen. De slangen zijn ervoor om de bakken leeg te laten lopen en om water rond te kunnen pompen door alle bakken heen. Verder staan er 1.000 liter-vaten om drie verschillende schimmels mee uit te testen. Bekeken wordt welke combinaties van schimmels en planten het meest effectief zijn en wat de doorlooptijd moet zijn. Ook wordt nagegaan of de schimmels voldoende

In het project ’Glas Zuiver Water’ wordt gebruikgemaakt van natuurlijke systemen die elkaar in de werking overlappen en versterken. Planten, schimmels en actieve koolstof nemen de nutriënten op en breken de

De gemeenten Zaltbommel en Maasdriel willen niet langer zelfstandig alle risico’s dragen die de aanleg van een apart rioolstelsel voor de tuinbouw in de Bommelerwaard met zich meebrengt. Dat hebben de twee colleges van B & W onlangs besloten. Nader onderzoek heeft volgens de gemeenten uitgewezen dat de juridische risico’s – en daarmee de financiele risico’s – van het € 10 miljoen kostende project niet goed zijn in te schatten. Het nieuwe stelsel is, juridisch gezien, geen openbare riolering. De kosten van de aanleg ervan zouden de gemeenten dan moeten verhalen op de deelnemende tuinders, wat juridisch ingewikkeld en risicovol is. Daarnaast kunnen tuinders niet juridisch verplicht worden aan te sluiten op het nieuw aan te leggen inzamelnetwerk voor drainwater. Ondanks het gewijzigde standpunt van de gemeenten gaat de stuurgroep – waarin ook LTO Glaskracht Nederland is vertegen-

prdnwsQuincyPeter.indd 38

Foto: Mycelco

Reeds gestart

In de kassen van het BCK staan bakken met daarin verschillende planten en schimmelsoorten die in interactie de vervuiling van afvalwater uit de glastuinbouw moeten aanpakken.

woordigd – gewoon door met het project. „We gaan nu bekijken of we tot een betere kostenspecificatie kunnen komen. In juli is een eerste, heel ruwe, inschatting van de kosten gemaakt, waarbij we op € 10 miljoen uitkwamen, maar er zijn nog wel mogelijkheden om tot lagere kosten te komen”, aldus milieudeskundige Guus Meis van LTO Glaskracht.

Meis wijst daarbij onder meer op de lengte van afschrijvingstermijnen en de draaitijd van het filter in de centrale zuivering van het systeem. „Hoe korter de afschrijvingstermijn, hoe hoger de kosten. Qua draaitijd van het filter zijn we er nu vanuit gegaan dat het filter de helft van de tijd uitstaat en dus jaarlijks zo’n 4.000 uur draait. Maar geen enkel bedrijf loost de helft van het jaar volcontinu de maximale capaciteit afvalwater. Ook op dit punt is nog optimalisatie mogelijk, die een kostendaling kan opleveren.”

Verder verwacht Meis ook effect vanuit het kwaliteitsnetwerk Grondgebonden Teelt, waarin telers kijken hoe ze gewasgericht water kunnen geven. „Vanuit dat project kunnen telers tot allerlei maatregelen komen waarmee ze hun hoeveelheid afvalwater kunnen terugdringen. Ook dat kan tot kostenbesparing in het systeem leiden”. De projectgroep gaat volgens Meis daarom als eerste kijken hoeveel afwaterwater nu daadwerkelijk verwacht kan worden op het systeem. „Tot nog toe zijn we uitgegaan van 0,5 m3/ha per uur, de landelijke standaardnorm waarop bijvoorbeeld ook Westland en Bergerden hun riolering hebben ontworpen. Misschien kunnen we echter wel van een lagere norm uitgaan.” Daarnaast zal ook nagegaan worden wat de mogelijkheden van subsidiëring zijn. „Daar is tot op heden nog te weinig aan gedaan. Wellicht zijn er subsidiemogelijkheden vanuit de deelnemende partijen – de gemeenten, waterbedrijf Dunea en Waterschap Rivierenland – en/of het ministerie van 40 (2014)

01-10-14 14:26

Uniek en innovatief Van Driel is verheugd dat de sector ook kiest voor een biosysteem naast hoog technische systemen, ook al staan biosystemen nog meer in de kinderschoenen. „De combinatie van waterzuivering, terugwinnen van nutriënten en gebruik van een combinatie van nog niet eerder in deze vorm gebruikte technieken, maakt dit project uniek en innovatief”, ventileert Van Driel. Voor technische oplossingen van waterzuivering is veel te zeggen, maar Van Driel stipt uiteraard de voordelen van een biosysteem graag aan: „In vergelijking met technische systemen is met een biosysteem niet alleen geld te besparen maar ook geld mee te verdienen. Reststoffen zijn namelijk wellicht

Infrastructuur en Milieu (I&M) of Brussel.” In de loop van 2015 zal volgens Meis echter een definitief besluit moeten vallen over de vraag of het project wel of niet uitgevoerd gaat worden. Tegen het eind van dit jaar hoopt de projectgroep – ondanks de opstelling van de gemeenten – overigens nog wel tot een Green Deal te komen met I&M, zoals oorspronkelijk ook de bedoeling was. Als die deal er is, houdt dat in dat de rijksoverheid het inzamelnetwerk en de centrale zuivering beschouwt als uitvoeringsvorm van de emissieloze kas, waarbij dus geen gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen worden geloosd.

’Tegenvaller’ Dat Zaltbommel en Maasdriel minder risico’s willen nemen in het project noemt Meis een tegenvaller. „Eigenlijk gaat het puur om de juridische definitie van het begrip ’openbare riolering’. Milieutechnisch gezien 40 (2014)

prdnwsQuincyPeter.indd 39

te vermarkten.” De aanschaf van een technisch systeem komt volgens Van Driel op € 60.000 met een jaarlijkse kostenpost van 20 tot 25% van dit bedrag aan onderhoud, arbeidskosten, vervanging en energiekosten. Biologische systemen variëren in prijs. Een traditioneel helofytenfilter in de orde van grootte van een vergelijkbaar omgekeerd osmosefilter kost circa € 20.000 tot € 25.000 met 5 tot 10% aan onderhoud. Een combinatiefilter op basis van schimmels met actief kool en planten kost circa € 15.000 tot € 20.000 met 5 tot 10% aan onderhoud.

Collectief en individueel inzetbaar Staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu houdt vooralsnog vast aan een individuele zuiveringsplicht per 2016. Ondanks dat 2016 kort dag is, verwacht Van Driel dat het project ’Glas Zuiver Water’ dusdanige informatie oplevert dat biologische zuivering op te schalen is naar praktijksituaties. Praktijksituaties waar biologische waterzuivering zowel collectief als individueel inzetbaar is om aan wettelijke normen te kunnen voldoen. „Zowel Klazienaveen als Erica biedt volop mogelijkheden voor de

aanleg van een natuurlijk filtersysteem. Een proefopstelling zal antwoord kunnen geven op de vraag hoe die er dan zou moeten uitzien. Deze biologische, duurzame zuivering van afvalwater kan voor de hele glastuinbouwsector en daarbuiten een voorbeeld zijn”, meldt Van Driel.

Opmaat naar gebiedsaanpak De kans dat er een gebiedsaanpak met biologische waterzuivering komt voor zowel Erica als Klazienaveen is geen utopie als de openingswoorden van de inleiders moeten worden geloofd. Cees Ruhé, regionaal voorzitter LTO Noord Glaskracht, sprak zijn hoop daar op uit, en kreeg bijval van zowel gedeputeerde Rein Munniksma van de provincie Drenthe als wethouder Bouke Arends van de gemeente Emmen. „Dit project is goed voor de ondernemers, maar ook voor het onderwijs en de werkgelegenheid in onze regio”, verwoordt Arends. Ruhé stelt zich het al voor: „In sloten rond onze bedrijven drijven straks vlonders met waterzuiverende planten evenals in de waterberging op de bedrijven om te kunnen voldoen aan de Kader Richtlijn Water.” <

foto: INGImaGe

resistent zijn tegen fungiciden die in de tuinbouw worden gebruikt. Het biofiltersysteem wordt ook in de buitenlucht beproefd. Straks in de praktijk zal niet elke glastuinder de ruimte in zijn kas hebben om het systeem te plaatsen. Van Driel schat de benodigde ruimte voor het systeem op 150 tot 250 kuub inclusief de noodzakelijke waterbuffer.

Dat het project rond een aparte riolering voor de tuinbouw in de Bommelerwaard tegen proble-

hebben wij een charmant systeem bedacht. Staatssecretaris Mansveld van I&M heeft de mogelijkheid van een Green Deal om juridische belemmeringen weg te nemen. Bovendien is in het Nationaal Bestuursakkoord Water afgesproken dat overheden bestaande wetgeving moeten aanpassen om charmante oplossingen mogelijk te maken. Je moet dus niet een ideale oplossing gaan

aanpassen naar een sub-ideale oplossing omdat bestaande wetgeving het niet toestaat.” Meis vindt dat de gemeenten meer vertrouwen aan de uitspraak van Mansveld hadden moeten ontlenen. „Maar als de risico’s alsnog kleiner kunnen worden gemaakt, ga ik ervanuit dat de gemeenten op hun besluit zullen terugkomen.” <

01-10-14 14:27

Nieuws

Europese Commissie introduceert

Jongerenregeling uitgesteld

De Europese Commissie introduceert een subsidieregeling voor internationaal georiënteerde, innovatieve mkb-bedrijven met de ambitie om te groeien. Dit zogeheten SME-instrument is onderdeel van het Brusselse programma Horizon 2020.

In oktober zou de Jonge Landbouwersregeling 2014 open gaan. Alleen lukt het niet de regeling dit jaar geregeld te krijgen. De openstelling wordt uitgesteld naar hoogstwaarschijnlijk eerste kwartaal 2015.

De subsidie is bedoeld om mkb’ers te ondersteunen bij de ontwikkeling van innovatieve oplossingen en het verkennen van nieuwe markten. Het SME-instrument – SME staat voor ’small and medium-sized enterprises’ – onderscheidt drie fases binnen projecten. Alleen voor fase 1 en 2 is subsidie beschikbaar. Voor fase 1 (haalbaarheidsstudie) is per project € 50.000 beschikbaar, voor de duur van zes maanden. Voor fase 2 (research & development of een demonstratieproject) is per project € 1 tot € 3 miljoen beschikbaar, tot maximaal 70% van de kosten, voor de duur van 12 tot 24 maanden. Voor fase 3 (commercialisatie) is geen subsidie beschikbaar. Subsidie kan voor elke fase afzonderlijk worden aangevraagd. Daarvoor zijn in 2014 en 2015 verschillende subsidieronden met

elk hun eigen deadlines, ook wel cut-off dates genoemd. In 2014 resteren er nog twee cutt-off dates: 9 oktober (fase 2) en 17 december (fase 1 en 2). In 2015 zijn er vier cut-off dates. Ondernemers kunnen individueel een projectvoorstel indienen, maar eventueel ook samen met andere mkb-bedrijven als partner. Andere organisaties, zoals kennisinstellingen, kunnen alleen via onderaanneming meedoen. Bij de beoordeling van projectaanvragen kijkt de Europese Commissie naar: excellentie van de innovatie (met benodigd risico); commercieel potentieel (de business case); economische impact; de potentie van het team om doelen te bereiken.

Informatie Meer Nederlands- en Engelstalige informatie over de subsidieregeling is te vinden op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (www.rvo.nl/subsidiesregelingen/speciaal-mkb-instrument-horizon-2020). <

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

QuincyPeter.indd 40

De nieuwe Jonge Landbouwersregeling 2014 hangt samen met invoering van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid dat per 1 januari 2015 geldt. Reden dat de inhoudelijke invulling van de regeling nog niet compleet is en nog ter goedkeuring moeten worden voorgelegd aan de EU. De Jonge Landbouwersregeling is niet meer alleen voor jonge boeren en tuinders na bedrijfsovername, maar ook toegankelijk voor leden in maatschap. Het eigen vermogen van de jonge boer of tuinder in het bedrijf is voor de hoogte van het subsidiebedrag mede bepalend. Op basis van het percentage eigen vermogen krijg je eenzelfde percentage van de aangevraagde subsidie. Bij volledige bedrijfsovername is het subsidiebedrag dus 100%. Het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) zet in op een tweede openstellingen in najaar 2015. Verschuiving heeft geen invloed op beschikbare budgetten. <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

40 (2014)

01-10-14 14:26

Kasgenoten

A genda

FOTO: PeTer van LeTh

Binnenland

LTO Glaskracht Nederland

Leeftijd: 49 jaar Plaats: Bleiswijk Teelt: chrysanten Oppervlakte: 5 ha

Ron Ammerlaan Wie staat rechts van u op de foto? -

Kunnen jullie samen goed door één deur?

En bevalt de toetreding tot Zentoo?

Themabijeenkomst biologische gewasbe-

Wat is het mooie aan chrysanten telen? Wat doet u in uw vrije tijd?

Buitenland Gaat u het Productschap Tuinbouw missen?

Heeft de klok zijn langste tijd gehad?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

40 (2014)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Foto’s

Filmpjes

01-10-14 14:29

KUMA II B.V. Industrieweg 17-21 • 4181 CA Waardenburg Telefoon +31 (0)418 - 652544 • Fax +31 (0)418 - 652084 E-mail sales@kumaplastics.nl

Bloempotten Opzetstukken Inpakstokken Aanverwante artikelen

Gereedschapen matrijzenmakerij Spuitgieten Recycling van kunststof

www.kumaplastics.nl

Vastzetsysteem betonplaat

BETONPAD VOOR CONTAINERVELD

BIMAR SERVICES B.V.

GEBRUIKTE TUINBOUWMACHINES & MATERIALEN

/i °\Êä{£ÈÊÎ ££{ÇÊUÊ v JÃV i iÛ Ã°

WWW.SCHELLEVIS.NL

Plantenringen PP 16, 20 en 25 mm Voor het snel en goed bevestigen van bloemen plantenstelen aan geleiding.

Voor uitgebreide informatie:

www.meten.nl

E-mail: info@nieuwkoopbv.nl Tel. 0297 325836

VA N K L I N K

STOOMKETELVERHUUR

WWW.HORTITRADE.COM

Bimar Services B.V. Tel: 06 47728544

www.bimar-leiden.nl

HOEK VAN HOLLAND T 0174 64 20 40 • KASSENSLOOP • (ROZEN)GEWASSEN UITRUIMEN • GEVRAAGD: ASSIMILATIELAMPEN EN WKK-INSTALLATIES •

Voor andere werkzaamheden vraag naar de mogelijkheden

WWW.MUSTANGDEMOLITION.NL

EVAL: voor elke situatie juiste installatie Een degelijk advies, prima service en een betrouwbare begeleiding… Samen met de klant bedenken onze technici steeds de beste oplossing. Daarbij kijken ze niet alleen naar het optimaal functioneren van installaties, maar ook naar betrouwbaarheid en energieverbruik. Installatieburo E VAL B.V.

600081.indd 42

· Voor alle asfalt op en rond uw bedrijf · Ook zuurbestendig asfalt voor uw voersilo's en voergangen · Wij doen ook vloeistofdichte asfaltvloeren met certificaat en keuring · Wij zijn onbetwist de asfalt en silo-specialist. · Reageer nu snel en wij komen bij u langs voor een geheel vrijblijvende offerte · Als u nu reageert voor 1 november, is de kleef-laag gratis bij een 2 lagen systeem tot 500 m²

;b[ajhej[Y^d_[a

Galglaan 11 s 2311 ND Rijnsburg Tel. 071 402 26 21 s eval@eval.nl

Ae[bj[Y^d_[a

www.eval.nl

Ab_cWWjj[Y^d_[a

VEBU V.O.F. Kasonderhoud - Glasreparatie - Goten smeren - Overspuiten - Goten reinigen - Diverse reparaties

MWj[hj[Y^d_[a Tel. 06-51 35 04 52 e-mail: buddys37@hotmail.com

1-10-2014 11:10:23

Never change a winning team “We gebruiken al jaren Florissant, naar volle tevredenheid. Het nieuwe Florissant 830 gaf aanleiding ook andere merken te overwegen. Na uitvoerig testen bleek Florissant 830 significant beter dan de rest. Zo houden we 5 tot 7 dagen extra vaasleven, er komen veel meer bloemen open en ze blijven beter op kleur. Bovendien zijn de biologisch afbreekbare ingrediënten mooi in lijn met onze MVO doelstelling.”

830

Marcel van der Lugt Lisianthus kwekerij Van der Lugt

Lisianthus kwekerij Van der Lugt levert al jaren bloemen met een zeer lange houdbaarheid. Florissant is één van de ingrediënten die dat mogelijk maakt. Wij zijn trots dat professionals zoals Van der Lugt kiezen voor Florissant 830.

Florissant 830 is biologisch afbreekbaar en geschikt voor alle snijbloemen, bespoedigt de wateropname en geeft extra energie. Bovendien is door de toegevoegde tracer gebruik aan te tonen.

info@florissant.nl - www.florissant.nl

600082.indd 43

1-10-2014 10:34:03

600083.indd 44

1-10-2014 11:09:10