VBB_34-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

in kaart brengen

10 Wat doe je

28 Sporenelementen

32 â&#x20AC;&#x2122;WKO draait

36 Potroos

met advies: Denk internationaal!

vragen aandacht in grondteelten

goed, maar heeft aandacht nodigâ&#x20AC;&#x2122;

weerbaar maken tegen meeldauw

Cover-nw.indd 1

19-08-15 11:04

The orchid professionals

ÂŽ

since 1933

De specialist in uitgangsmateriaal van orchideeĂŤn +31 (0)251 20 30 60

www.floricultura.com

616098_.indd 2

19-8-2015 10:39:11

B 14 ’B&Q kiest alleen het

allerbeste voor de tuin’

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Niet tegen elkaar ingaan, maar elkaar versterken’

Commentaar: Aansturen op technische oplossing ook goed signaal

Stelling: Politiek moet relatie met Rusland snel verbeteren

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

34 Onderzoek bollen leunt op diverse initiatieven

Ondernemen:

Ondernemen: Mooi advies, maar wat doe je ermee? Denk internationaal!

Column: Feico Smit, Oeganda

Vragen:

Afzet: ’B&Q kiest alleen het allerbeste voor de tuin’

Afzet: Hoge koers pond trekt exportomzet Engeland

Markt 20 20

Kiem gelegd voor marktvergroting OT-lelies

36 Middelen maken potroos weerbaar tegen meeldauw

Olaf van der Voort’

Capsicum last van resultaten uit het verleden

Afzet hebe start positief

Teelt 24

In beeld:

Gewasbescherming: Kasgeluiden

Bemesting: Sporenelementen vragen aandacht in grondteelten

Gewasbescherming: Licht als plantversterker?

Energie: ’WKO draait goed, maar heeft aandacht nodig’

Bolbloemen: Onderzoek bollen leunt op diverse initiatieven

Potroos: Middelen maken potroos weerbaar tegen meeldauw

Azalea:

Teelttips:

Column: Kees van Egmond

Nieuws 41 44

Service 44

Ingezonden brief: ’Niet hele sector staat achter promotie gay pride’

Kasgenoot: Agenda Voorplaat:

34 (2015)

Inhoud.indd 3

19-08-15 14:06

Opinie

fOtO: wOuter vellekOOp

’Niet tegen elkaar ingaan, maar elkaar versterken’

cvanderzwet@hortipoint.nl

„Voor die tijd werkte ik bij een reclame- en een it-bureau. Ik was van tevoren al gewaarschuwd. Ik moest geen torenhoge budgetten verwachten en dat klopte inderdaad. Toch waren sommige kwekers al best ver wat betreft marketing. Anderen zijn weer veel minder met dit soort dingen bezig en dat onderscheid zie je eigenlijk nog steeds. Het verschil is groot en als veiling heb je daar ook niet altijd grip op.”

„Het is zeker wel verbeterd, want telers zijn zich er veel meer van bewust dat zij hun product op een andere manier moeten vermarkten. Met de oprichting van de verschillende FPC’s is de invloed van de veiling ook groter geworden. Als FloraHolland zijn we betrokken bij de initiatieven die worden genomen om een product beter op de kaart te zetten.”

„Er valt zeker nog wel wat te verbeteren. De afgelopen jaren zaten FPC’s soms op een eilandje en kon het zo maar gebeuren dat verschillende productgroepen zich tegelijkertijd focusten op bijvoorbeeld de Franse markt. Dat werkt niet. Daar is nu meer afstemming over. Het wordt beter, we zoeken elkaar meer op. Je moet niet tegen elkaar ingaan, maar elkaar versterken. Er moet meer samengewerkt worden.”

„Allereerst Bloemenbureau, FloraHolland en de VBW. Samen kunnen er mooie campagnes ontwikkeld worden. Maar ook kwekers kunnen meer met elkaar optrekken. Nu denken telers dat zij een heterogeen product hebben, maar dat is niet waar. Zij telen een homogeen product. Veel consumenten zijn namelijk niet bewust op zoek naar een specifieke bloem of plant. Waarom dus niet samen iets doen? Bouquet Tales vind ik in dit kader een goed voorbeeld. Vijf FPC’s trekken gezamenlijk op en zetten samen een product in de markt onder een apart label.

Ik ben een groot voorstander van merken in de sierteelt. Het zou mooi zijn als er jaarlijks door de sector een aantal merken gelanceerd kunnen worden in een bepaald land. Maar daar is nog niemand klaar voor.”

„Het is best ingewikkeld om gezamenlijk een merk in de markt te zetten, want niet alle kwekers zijn marketeers. Zij zien het liefst hun eigen product terug in het schap. Bovendien, wie gaat dat merk verhandelen? Wie is eigenaar? We staan nu dus nog te vaak tegenover elkaar, terwijl het eigenlijk niet uitmaakt of de consument een tulp of een roos koopt. Natuurlijk zal de betreffende kweker daar anders over denken, maar het allerhoogste doel is om er samen voor te zorgen dat de taart groter wordt.”

„Natuurlijk is marketing voor een teler ook essentieel. Maar een consumentenmerk in de markt te zetten? Daar is een product over

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

sja, wat moet je nu denken van de almaar aanhoudende stroom berichten en met name de reacties daar weer op over de export van bloemen en planten naar Rusland. Het begon met een bericht dat de Russische fytosanitaire dienst stelselHollandse zendingen aantrof en daarom aanstuurde op strengere controles. Die controles zouden sterk belemmerend kunnen uitpakken voor de export op Veel Nederlandse betrokkenen reageerden schamper op het argument dat de Russen aandroegen (en nog steeds aandragen). Niet de beestjes maar

Opinie_NW.indd 4

politieke argumenten zouden aan de Russische vooral een relatie gelegd met de vliegtuigramp in Oekraïne. De Russen ontkenden dit vervolgens stelselmatig; het waren echt de beestjes. De Hollandse opstelling is de laatste dagen wel ineengeslagen en concentreren zich - naast het relatiebeheer - met name op de vraag hoe ’je kunt voorkomen, dat die beestjes in de zendingen zitten’. Ze zoeken naar een technische oplossing. Dat over politieke argumenten de frustraties eerder 34 (2015)

19-08-15 14:06

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Politiek moet relatie met Rusland snel verbeteren het algemeen gewoon te klein voor. Als teler zou ik me dus niet op de consument, maar op de handel richten. B2b-marketing dus. Telers moeten kiezen voor wie zij willen produceren. Planten voor Ikea? Prima keus, maar dat is een andere kwaliteit dan de vakhandel. Dat moet ook duidelijk gemaakt worden op de winkelvloer. Dat gebeurt nu niet. De consument moet weten wat hij in huis haalt en niet teleurgesteld worden. Marketing is ervoor om te zorgen dat het product tegen de juiste prijs op de juiste plek terecht komt.”

Nederlandse bloemen komen nog alleen Rusland binnen na een gron-

En dat bereik je door?

goederen naar Rusland. Alleen op die

„Telers moeten de eindklant opzoeken, het contact met de handel onderhouden, hun gezicht voortdurend laten zien en ervoor zorgen dat zij opvallen in een bepaald segment. Dát is marketing. Het gaat dus niet alleen om promotie, iets waar telers direct aan denken als zij het woord marketing horen. Het is meer dan dat. We moeten aansluiten op de behoeftes van de consument en ervoor zorgen dat hij meer bloemen en planten gaat kopen.”

acteren op de acties richting Rusland. Pas als er daadwerkestellen. Alles wat de eurolanden nu ook proberen heeft totaal geen zin gehad en

weer worden opgepakt.

respecteerd worden en niet tegen ons

rozenteler in Almere -

„Voor mij duurt dat te lang, ik wil nu verder. Ik heb mooie dingen gedaan en ik ben er trots op dat ik door dit bedrijf in de top 100 van marketeers terecht ben gekomen. Ook al zijn de budgetten misschien niet zo groot: als je als kweker op een creatieve manier omgaat met je product, kun je er zeker waarde aan toevoegen.”

strelitziateler in Zevenhuizen aanwakkert dan een oplossing in zicht brengt. Met deze strategie geeft Nederland óók een goed signaal af, waardoor de kans bestaat dat -

de export naar alle landen die strenge fytosa-

34 (2015)

Opinie_NW.indd 5

19-08-15 14:06

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

■ FloraHolland signaleert terugnitaire controles die Rusland sinds 11 augustus uitvoert op Nederlandse bloemen, zijn volgens FloraHolland merkbaar. „We constateren een terugloop in omzet van bepaalde bloemen waarvan er veel naar Rusland gaan. Bij chrysanten zagen we vorige week een omzetdaling ten opzichte van dezelfde week vorig jaar. We vermoeden dat de huidige situatie van de export van bloemen naar Rusland van invloed is”, aldus veilingdirecteur Vos. troles en het mogelijk weren van Nederlandse bloemen die beestjes of schimmels bevatten, niets met vlucht MH17 te maken. dat Rusland het een technisch probleem vindt, dat om een technische oplossing vraagt. „We moeten ervoor zorgen dat wat er niet in mag zitten, er ook niet in zit”, aldus VGB-directeur Roodenburg. nog geen andere interventies bekend dan vier uit Denekamp afkomstige vrachtwagens aan de grens met Wit-Rusland. Wel lijken er soms wat extra controles van documenten en lading te zijn. port gaat naar Rusland.

■ ODH adviseert scherminstallatie nú te controleren De Omgevingsdienst Haaglanden (ODH) adviseert belichtende glastuinders nú hun scherminstallatie te controleren op mankementen, eventueel onderhoud aan de installatie uit te voeren en de binnenzijde van het kasdek schoon te maken. Aanleiding voor het advies is de start van de wettelijk verplichte donkerteperiode op 1 september.

Caravanstalling in kassen: elke gemeente gaat er Nu de meeste mensen menig caravanstalling een drukte van belang. Caravans worden naar binnen gereden om gestald te worden voor de winterperiode. Steeds vaker gebeurt dat ook in kassen. Sommige gemeenten staan dat toe, ondanks het feit dat er op de bestemming glastuinbouw rust. Almere is daar een voorbeeld van. In glastuinbouwgebied Buitenvaart staat deze gemeente maximaal 8 ha caravanstalling toe om zo te voorkomen dat het gebied verpaupert door leegstaande kassen. Andere gemeenten houden er een strikter beleid op na. Zo kondigde Lansingerland onlangs aan geen caravanstallingen meer te accepteren in glastuinbouwgebieden.

■ Bayer komt in 2017 met biologisch insecticide

■ Klanten FloraHolland ontevre-

Bayer CropScience hoopt in 2017 de biologische insecticide Requiem op de markt te brengen. In de glastuinbouw is het inzetbaar tegen onder meer trips, luis en wittevlieg. Het optimisme is gebaseerd op de goedkeuring door Brussel van de toelating van de werkzame stof Terpenoid Blend QRD 460.

Klanten van FloraHolland zeggen zeer ontevreden te zijn over de wijziging in het keurbeleid in het algemeen. De betrouwbaarheid van kwaliteitsinformatie wordt als onvoldoende ervaren. Dat blijkt uit een in mei en juni uitgevoerd onderzoek van de veiling op de exportlocaties.

■ SDE+ voor warmtenet Alton ■ Jonge Landbouwersregeling

begin november open Naar verwachting zullen alle provincies op 2 november en uiterlijk op 9 november de Jonge Landbouwersregeling openstellen. De regeling sluit in december, waarna vier maanden nodig zijn om de aanvragen te beoordelen en toe te kennen.

■ Tot en met juli is de exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland vergeleken met miljard. De stijging is te danken aan de hogere exportwaarde van bloemen. De pot- en tuinop € 1,3 miljard.

Nieuwskort2.indd 6

■ Aardwarmtecentrale Agriport A7 Acht groentetelers in glastuinbouwgebied Agriport A7 nemen op 5 september hun aardwarmtecentrale, waarmee sinds een jaar wordt proefgedraaid, officieel in gebruik. De installatie, die twee doubletten telt, is met een vermogen van 26 MWth de grootste in de Benelux.

Als het Alkmaarse HVC-warmtenet in de toekomst wordt uitgebreid naar glastuinbouwgebied Alton bij Heerhugowaard, kan dat rekenen op SDE+ subsidie. Dat meldt het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord.

■ AWZI kan afvalwater Westlandse De afvalwaterzuiveringsinstallatie (AWZI) Nieuwe Waterweg in Hoek van Holland kan tegen betaling het met gewasbeschermingsmiddelen verontreinigde afvalwater van Westlandse glastuinders centraal zuiveren. Dat blijkt uit onderzoek van bureau Blueconomy in opdracht van LTO Glaskracht Nederland en het Hoogheemraadschap van Delfland. De kosten komen dan uit op € 2.137 per ha. Ter vergelijking: via 34 (2015)

19-08-15 14:59

and

anders mee om

Gelezen op Twitter FOTO: GERARD-JAN VLEKKE

t er

Hermen de Graaf (@hermendegraaf) op zondagochtend 9 augustus rond 3.00 uur een korte brand door kortsluiting in de belichtingsrobot. Met de installatie worden schimmels in het gewas met UV-licht bestreden.

■ ’Slimme’ kas rukt op in Azië De internationale markt voor ’slimme’ kassen kent in 2020 een waarde van $ 1,2 miljard en is dan jaarlijks met 14% gegroeid. Europa heeft het grootste marktaandeel, maar de groei vindt de komende vijf jaar vooral in Azië plaats, zo blijkt uit een studie van het Amerikaanse marktonderzoeksbureau Markets and Markets. Vooral slimme klimaatbeheersingssystemen en groeibevorderende ledbelichting zijn populair.

■ Chinezen zoeken Nederlandse bloementelers

de zuiveringsheffing betalen Westlandse tuinders nu € 292 per ha voor het lozen van hun afvalwater. De onderzoekers laten de vraag onbeantwoord welk deel van de kosten redelijkerwijs aan telers kan worden doorberekend.

■ Plantentrein Zweden gaat verder Het pilotproject van GreenCHAINge met gekoelde plantencontainers op treinen van Duitsland naar Zweden wordt voortgezet, zo is op 6 augustus bekendgemaakt. Vervoer per trein zorgt voor 65% minder CO2-emissie en is goedkoper dan wegtransport.

Het Chinese bedrijf Spring Garden uit de provinciehoofdstad Chengdu zoekt Nederlandse tuinders die snijbloemen, potplanten en plantgoed kunnen leveren voor een 130 ha tellend project. Meer info hierover is te vinden op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Bloemen kunnen parasieten bij zich dragen die schadelijk zijn voor bijen en hommels. Door de nationale en internationale handel worden deze parasieten verspreid, zo beweren entomologen van de Universiteit van Californië. De onderzoekers stellen daarom voor bloemen te steriliseren alvorens ze te verhandelen. Een bijenexpert van Wageningen UR noemt dat overdreven.

■ Actieve vulkaan geen bedreiging voor bloementeelt Ecuador

Het publiek lijkt een van de belangrijkste sponsoren te zijn geworden van het Varend Corso Westland. Collectanten haalden dit jaar een recordbedrag van € 43.400 op. De organisatie van het corso zoekt nog een nieuwe hoofdsponsor.

De bloementeelt in Ecuador ondervindt tot nu toe weinig last van twee kleine uitbarstingen van de vulkaan Cotopaxi vorig weekend. De vulkaan spuwt echter wel as en kan elk moment opnieuw uitbarsten. In Ecuador is om die reden de noodtoestand uitgeroepen, terwijl uit voorzorg omwonenden worden geëvacueerd. Bloemenkwekerijen in het gebied rond de vulkaan werken nog normaal. Vluchten naar Latacunga worden omgeleid via Quito of Guayaquil.

Bij Van der Drift Roses in Kwintsheul woedde 34 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

andre westendorp (@awestendorp) slechte zaak; Klanten FloraHolland zeer ontevreden over wijziging keurbeleid - Vakblad voor de Bloemisterij

Vd Voort Potplanten (@voortpotplanten) De eerste knoppen zijn zichtbaar! Volgende week beginnen we met het uitleveren van de eerste Azalea's.

Balliauw (@Balliauw) De Russische #roebel staat op laagste peil sinds 6 maanden door lage olieprijs en stijgende spanning in #Oekraine

Kees van Egmond (@KeesvE) Geen bloemen geveild vanmorgen door een gaatje tussen twee plantingen. Voelt toch een beetje als Paas- of Pinkstermaandag.

■

■ Publiek Varend Corso

■ Brand in belichtingsrobot

De pret in de samenwerking was wederzijds @lvanhorssen #FloraHolland - je gaat toch niet naar @NS_online hé?

Discussie op LinkedIn Politiek moet relatie met Rusland snel verbeteren Nederlandse bloemen komen nog alleen Rusland binnen na een grondige controle. De sierteeltsector heeft hier veel last van. Het heeft er alle schijn van dat Rusland hiermee druk wil zetten op Nederland om het onderzoek naar vlucht MH17 te staken. Of dit waar is of niet, het is verstandig om de politieke relatie met Rusland zo snel mogelijk te herstellen. Rusland onder druk zetten zal geen oplossing brengen; alleen meer leed, frustratie en economische schade. Wat vindt u?

19-08-15 15:00

Hoogeveen Plants analyseert risico’s

Onzichtbare risico’s -

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

e continuïteit van de onderneming staat bij Hoogeveen Plants uit Hazerswoude bij het maken van beslissingen op nummer 1. Echter, de huidige situatie in de agrarische sector houdt het bedrijf wel bezig. „Doen wij er alles aan om die continuïteit te borgen? Niet dat als we in de problemen komen, achteraf zeggen hadden we vijf jaar geleden maar onze bedrijfskoers aangepast”, verwoordt medeeigenaar Bob Hoogerdijk. Voor Hoogeveen Plants reden hiermee aan de slag te gaan.

Het management schakelt risicomanager Maria Dorresteijn van Risicare in voor de invulling. Wat gelijk al duidelijk wordt, is dat ze niet uitkomen op de klassieke risico’s als fytosanitair, weer, brand en afzet, maar risico’s waarvan het management weinig of geen weet heeft.

Hoogeveen Plants teelt en vermarkt vier productgroepen tuinplanten, te weten

Mening

’Minder sturen op onderbuikgevoel’

klimplanten, fruitplanten, bamboo-grassenvarens en helleborus. Dit doet het bedrijf op 19 ha verdeeld over acht productielocaties. Via exporteurs levert het bedrijf aan tuincentra, bouwmarkten en supermarkten door geheel Europa. Dit vergt een enorme planning van productie, ruimte, arbeid, verkoop en financiën. Uit de sessies van Dorresteijn komt als belangrijkste speerpunt naar voren dat als de cijfers van de afzonderlijke onderdelen nog beter aansluiten op elkaar en nog inzichtelijker zijn, er nog stappen te maken zijn. Andere, iets minder kwetsbare achilleshielen die naar voren komen, zijn dat iedereen zich aan afspraken dient te houden en dat niet elke persoon met zijn competenties op de juiste plaats zit.

Als risicomanager weet

3415risicomanagement2.indd 8

„Cijfers inzichtelijker krijgen en verschillende programma’s daarvoor op elkaar afstemmen, is makkelijker gezegd dan gedaan”, zegt Bart de Kort, junior financieel controller bij Hoogeveen Plants. Toch wordt met dit verbeterpunt aan de slag gegaan. Het order-, productie-, arbeidsregistratieen het financieel programma worden onder de loep genomen. Het orderprogramma werkt al vijf jaar naar tevredenheid, maar wordt niet optimaal benut. Voor 80% als De Kort moet inschatten. Ontevreden is het management ook niet over het productieprogramma, maar het draait in Excell waarvan geconcludeerd wordt dat dit niet het beste productieprogramma is. Tot de aanschaf van een nieuw productieprogramma wordt besloten. Niet direct, omdat eerst inzichtelijk moet zijn aan welke andere programma’s het nieuwe programma het best te koppelen is. 34 (2015)

19-08-15 11:04

Het arbeidsregistratiesysteem geeft aan wie hoeveel uur waar werkt. Alleen niet realtime. Inmiddels is zo’n registratiesysteem aangekocht en wordt getest op een van de acht productielocaties. De eerste resultaten stemmen tot tevredenheid. Op het financiele programma tenslotte heeft het management geen op- of aanmerkingen.

Dashboardprogramma De kunst is nu de vier programma’s aan elkaar te koppelen tot een zogenoemd dashboardprogramma, zodat invoering van cijfers in het ene programma gelijk de gevolgen duidelijk maakt voor de andere programmaonderdelen. De Kort geeft een voorbeeld. Het aantal opgepotte planten wordt ingevoerd, evenals hoeveel tijd dat kost. Allebei in aparte programma’s. Losstaand zeggen deze cijfers niet zoveel, aan elkaar gelinkt des te meer. Op die manier kan managementinformatie worden omgebogen naar stuurinformatie om daarmee de efficiënte te verbeteren en het rendement te verhogen.

mentleden van mening. Enerzijds omdat het bedrijf zich daartegen indekt met onder meer verzekeringen, anderzijds doordat ze goed in beeld zijn via diverse (kwaliteits) borgsystemen verbonden aan certificaten. „Zie je maar hoe belangrijk openlijk spreken over risico’s is. Niet dat nu de verschillende bedrijfsonderdelen zich op eilanden bevonden, zeker niet. Sommige gespreksonderwerpen kwamen echter minder aan de orde. Daar wordt nu structureel meer aandacht aan besteed. Dat maakt ons nog minder bedrijfsblind voor onze eigen risico’s”, meldt Hoogerdijk.

Meer dan sterkte-zwakteanalyse De sessies met Dorresteijn doen Hoogerdijk in eerste instantie denken aan een sterktezwakteanalyse van het bedrijf of personen. Analyses die ook Hoogeveen Plants houdt

In het kort -

Diverse productie- en afzetrisico’s passeren eveneens de revue, maar hoe bedreigend die zijn daarover verschillen de manage34 (2015)

3415risicomanagement2.indd 9

en waar mede jaarplannen op worden gebaseerd. Daar hield het echter wel bij op. Met risicomanagement is de aanpak veel grondiger en veel meer toekomstgericht. Sterkte-zwakteanalyses zijn er nu als het ware een onderdeel van. „Een sterktezwakteanalyse geeft inzicht in de bron van het risico; met risicomanagement wordt een bedrijf veel meer aangezet tot actie”, schetst Hoogerdijk.

Hoogeveen Plants wil met de ingezette koers een goed continuïteitsperspectief creëren, waarbij risicomanagement een belangrijke rol speelt. Het moet resulteren in een winwin-winsituatie met als doel een duurzamere werkgever, het duurzamer inzetten van medewerkers en een duurzamere leverancier zijn voor klanten. Wanneer dat punt is bereikt, vindt Hoogerdijk moeilijk aan te geven: „Er een jaartal aan plakken heeft weinig zin, want in velerlei opzichten zijn wij al jaren duurzaam bezig. Het is echter een continu proces met altijd verbeterpunten. Daarvan bewust zijn, is al een groot profijt. Om daar structuur aan te geven, is met risicomanagement een basis gelegd. Een basis die om aanpassing van de bedrijfscultuur vraagt en die tijd kost om te bewerkstelligen.” <

19-08-15 11:04

Mooi advies, maar wat doe je ermee?

Denk internationaal! -

jsleegers@hortipoint.nl

Peter Barendse, „Ik probeer mee te denken met klanten en kopers in andere landen. In Nederland kan nog steeds voor

Voor internationaal zakendoen heb je bepaalde kennis en skills nodig. Het is meer pionieren. En ook kostentech-

verpakking aan. We moeten echter niet alle kennis over de grenzen gooien zodat het

Eric Moor, phalaenopsisbreeder in De Lier: „Ik reis veel om onze orchideeën plantjes aan de man te brengen.

Mooie projecten, die regelmatig Nederlandse telers te koppelen aan ik dan de vraag: ken je een Neder-

gen dan voor opleiding en jarenlange -

naar groene vingers.

Fedor van Veen, alstroemeriateler in Schipluiden: „De groothandel en de retail verop de markt te veroveren. Dat is den ze vaak beleverd door Colombia.

Marco Daling, zomerbloementeler in Hoogersmilde: „De meeste telers hebben niet de omvang om zelf internationaal te

groter dan dat je geld verdient. In feite is de veiling daar voor. Je moet en dat je er bent op momenten dat

S-Internationaal.indd 10

34 (2015)

19-08-15 11:05

Jan Knook, biologische zomerbloementeler in Midden-Beemster: -

Marco Evers, anthuriumteler in Moerkapelle -

Daniel van den Nouweland, rozenteler in Waddinxveen: -

34 (2015)

S-Internationaal.indd 11

IllustratIe: Joef sleegers

19-08-15 11:05

Column Feico Smit f.smit@royalvanzanten.com

Oeganda

Pieter van Velden, freesiateler in ’s-Gravenzande: product dan de Nederlandse of de -

goedkoop kunnen produceren

Seizoen

toe aan een bloem. De Nederbollen geteeld in Normandië. Daar die er nog maar relatief kort is. Vroeger was

In Nederland is alles perfect ben ik een kwartier later terug. Ik ga niet in het buitenland produceren. De buitenlandse consument heeft

pot- en perkplantenkweker in De Lier: Tegenwoordig ga je naar White Sensation

„In Duitsland en Denemarken wor-

heel lang weekend alleen maar Oerend Hard

Ons contact met het buitenland -

Alle producten moeten hierheen

snap ik niet maar het publiek komt er in grote massa’s op af.

buitenlandse handel.

chrysanten- en asterteler in De Lier: Hier is het geloof big business en heeft de ene kerk meer status dan de andere kerk. Als je niet genoeg meebetaalt wordt je toch

nagedacht om in het buitenland te gaan produceren. Maar we hebben besloten om dat niet te doen. Nederland is het al lastig genoeg of je moet wel een heel goede

een ander die meer betaalt. Een goede

Gerard van Langen, vetplantenkweker in Heerhugowaard: tussen jong en oud.

„Internationaal denken is iets wat elke tuinder moet doen. In Nederland is het een half jaar goed weer en een half jaar slecht weer. Vetplanten hebben licht nodig. Daarom hebben we in Portugal

die mag het land niet in. Daarom

het hele jaar door kunnen produceren.

S-Internationaal.indd 12

34 (2015)

19-08-15 11:05

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

en hoe kom ik aan leerlingen?

iervoor bestaat de Subsidieregeling praktijkleren. U kunt een subsidiebedrag van maximaal € 2.700 krijgen per deelnemer die een beroepsgerelateerde opleiding volgt en bij u als werkgever een praktijkleerplaats en/ of werkleerplaats inneemt. Deze subsidie is een tegemoetkoming voor uw begeleidingskosten. U kunt deze subsidie ook aanvragen voor loon- of begeleidingskosten van een promovendus of technologisch ontwerper in opleiding (toio).

Om in aanmerking te komen moet u aan de volgende voorwaarden voldoen: ■ u bent een erkend leerbedrijf (vmbo/mbo) of een privaatrechtelijke rechtspersoon die door de onderwijsinstelling aangemerkt wordt als een goede begeleider; ■ u werkt op basis van een geldige (praktijkleer)overeenkomst. De beroepsopleiding van de leerling/student/deelnemer valt onder de gedefinieerde sectoren die onder deze subsidieregeling zijn aangewezen; ■ de beroepsopleiding is diplomagericht en is opgenomen in het Crebo of CROHO bij DUO; ■ de beroepsopleiding voldoet aan de kwaliteitsnormen die de betreffende onderwijswetgeving voorschrijft.

Wat betekent dit voor u? U vraagt achteraf na elk studiejaar voor de door u geboden begeleiding subsidie aan. De periode waarin u subsidie kunt aanvragen is van 2 juni tot en met 15 september 2015. U kunt de subsidie overigens alleen digitaal aanvragen. U heeft daarvoor een zogenoemde ’E-herkenning’ nodig.

IllustratIe: Peter moorman

U vraagt in 2015 subsidie aan voor het studiejaar 2014/2015: ■ vmbo en mbo: 1 augustus 2014 - 31 juli 2015; ■ hbo: 1 september 2014 - 31 augustus 2015; ■ promovendi/toio’s: 1 september 2014 - 31 augustus 2015. Wat vraagt u aan en wat komt in aanmerking? Een aantal gegevens worden gevraagd, zoals: wie is de werkgever, om welke student gaat het, om welke (mbo-bbl) opleiding gaat het en over welke periode van begeleiding en aantal weken gaat het. Deze periode en aantal weken begeleiding kunnen voor elke student verschillen. Verder zijn er per opleidingsvorm verschillende eisen.

U moet per deelnemer in uw administratie de volgende stukken hebben liggen: getekend praktijkleerovereenkomst, aanwezigheidsregistratie deelnemer, aantonen begeleiding en administratie behaalde kwalificaties/kwaliteiten. U hoeft deze stukken niet op te sturen, maar wel in uw administratie bewaren. U kunt worden gecontroleerd. De essentie is dat u alles aantoonbaar kunt weerleggen. < Alle informatie is beschikbaar via de website www.rvo.nl/subsidies-regelingen/subsidieregeling-praktijkleren. leo Hunink, Grant thornton, leo.Hunink@gt.nl

Vragen-1tekst.indd 13

19-08-15 11:05

Tim Clapp, bouwmarktketen B&Q:

’B&Q kiest alleen het allerbeste voor de tuin’ B&Q noemt zich de grootste retailer met tuinplanten van het Verenigd

Arno Engels

„Een ongelooflijk belangrijke rol. Tuinplanten zorgen voor veel aanloop in onze winkels. Vooral in het hoogseizoen, in maart, april en mei, maar ook in de rest van het jaar. We monitoren al elf jaar lang dagelijks welke producten aan de kassa worden gescand. Dan weten we ook hoeveel we nog in voorraad hebben en wat we opnieuw moeten bestellen.”

„We leren klanten steeds beter kennen. Uit marktonderzoek, van onze klantenservice, van reacties op Twitter en Facebook blijkt dat ze vooral hulp en advies nodig hebben. Een percentage van hen zijn enthousiaste tuiniers. Die weten meestal wel wat ze kopen, hoewel zelfs de experts geen experts zijn. Er komen best veel klanten bij ons bin-

nen voor de planten; niet specifiek voor een schroevendraaier of een doos spijkers. Maar wat ze weten is ongelooflijk basaal: ’Ik heb een plant nodig voor de tuin. Welke plant?’ Ze hebben een probleem dat ze willen oplossen, bijvoorbeeld: ’Ik heb een plekje in de schaduw, wat kan ik daar planten?’ Ze willen antwoord op simpele vragen.”

Wat betekent dat klantengedrag „Je hebt niet duizend planten nodig om een tuin goed te laten groeien. Mensen vinden het intimiderend en verwarrend als ze een groot sortiment zien in een winkel. Tuincentra zijn daarom niet aantrekkelijk voor mensen met weinig ervaring in planten, en tuinprogramma’s helpen ze ook niet. Men is nu bang dat planten doodgaan. Onze taak is daarom om de allerbeste variëteiten voor de tuin te kiezen. Niet bijvoorbeeld 40 verschil-

lende philadelphus, maar alleen de allerbeste groeiers, omdat die de beste kans hebben op overleven. Dat is het belangrijkste.”

Bedoelt u dan planten die be-

„Ja, bijvoorbeeld, want planten met een AGM zijn fantastisch. AGM staat op de productlabels, maar afgezien van de RHS-leden: niemand kent het merk. Voor ons is het testen en onderzoeken van sortiment heel belangrijk, want de resultaten helpen ons om het beste te onderscheiden van de rest. In mijn eigen tuin test en onderzoek ik ook. Ik ben zelf kweker geweest. Als in mijn tuin iets niet slaagt, dan slaagt het nergens.”

Meer dan driehonderd bouwmarkten B&Q heeft meer dan 300 bouwmarkten naar denkt dat minder bouwmarkten ook in

markten.

BenQ.indd 14

„Het doel van B&Q is altijd al geweest: we lopen in de retail voorop om milieuproblemen te helpen oplossen. De verkoop van FSC-hout was bijvoorbeeld ons initiatief, waarna iedere retailer volgde. Wat peat-free betreft weten we dat het mogelijk is. Al onze kwekers zijn de testfase voorbij, ze kweken al in potgrond zonder of met weinig veen. Houdbaarheid in de verkoop is daarbij belangrijk. Omdat we de natuur willen beschermen, hebben we in 2013 de toepassing van neonicotinoïden onderzocht in de gewasbeschermingsmiddelen die we verkopen. Als gevolg hiervan, en in lijn met EU-beperkingen, 34 (2015)

19-08-15 11:05

Foto: B&Q. inzet: arno engels

hebben we alle middelen uit de verkoop gehaald die clothianidin, imidacloprid en thiamethoxam bevatten. Deze drie stoffen zijn namelijk gelinkt aan de bijensterfte. In Amerika eist Home Depot van kwekers dat ze een neonicotinoïden-label bij de planten leveren, maar wij doen dat niet. Om eerlijk te zijn, veel teelten in het Verenigd Koninkrijk worden al biologisch beheerst. Britse kwekers moeten voor ons ook het BOPP-certificaat hebben (British Ornamental Plant Producers, red.). Dat toont voor B&Q aan dat kwekers zoveel mogelijk biologische bestrijding toepassen. Voor de Britse overheid is het fytosanitaire issue nu heel groot, dus we moeten plantgezondheid meenemen in ons beleid en we moeten onze verantwoordelijkheid nemen ten aanzien van import. Ik wil niet de man zijn die de volgende chalara importeerde. We zijn daarom voorzichtig met import.”

Op een Britse retailconferentie zei -

„Nee, we gaan absoluut niet alleen in het Verenigd Koninkrijk inkopen. We blijven 34 (2015)

BenQ.indd 15

importeren uit Nederland en Italië, waar al veel van onze import vandaan komt. Er zijn zeker klanten die alleen Brits gekweekte planten kopen, maar in ons inkoopproces is dat niet het belangrijkste. We gaan per gewas beoordelen waar we het best kunnen inkopen. Over poinsettia hebben we bijvoorbeeld al besloten. Tot vorig jaar haalden we dit gewas uit Nederland, maar vanaf nu uit het Verenigd Koninkrijk, omdat dat beter past in onze aanvoerketen. Tijdens transport is poinsettia namelijk gevoelig voor schimmelziekten. Vanuit Nederland zijn planten twee dagen onderweg voordat ze in onze winkels staan. Britse planten zijn één dag op transport, dus de kans op ziekten is dan veel kleiner.”

Wat bedoelde u met intensive „Ik haalde op de conferentie lavendel aan als voorbeeld. We verkopen lavendel van Britse kwekers en van kwekers op het continent. De houdbaarheid van continentale lavendel kan een probleem zijn, omdat die planten vanuit optimale teeltcondities in onze winkels komen waar de omstandigheden voor planten niet optimaal zijn. Het lijkt dan alsof we die lavendel van de intensive care afhalen.”

„Ja, ze bezoeken onze winkels. Voor Britse kwekers is dat ook gemakkelijker, omdat ze in de buurt zitten en omdat we rechtstreeks met ze zakendoen. Import uit Nederland gaat via Lemkes. Nederlandse kwekers komen nu ook hier met vertegenwoordigers van Lemkes, en daar ben ik blij mee. Maar we willen ook met Nederlandse kwekers meer rechtstreeks in gesprek gaan, hier op ons hoofdkantoor, of op hun kwekerij. Dat is goed voor het opbouwen van een langdurige relatie en voor beter onderling begrip.”

„Dat kwekers meer informatie online beschikbaar maken: alle feiten over hun producten, waar ze vandaan komen, hoe ze eruitzien in de seizoenen, hoe je ze in de tuin moet onderhouden. Kwekers hoeven het niet beschikbaar te maken, maar ik adviseer ze om het wel te doen. Want ik ben een inkoper, en B&Q is een retailer. Een goede retailer heeft productgegevens nodig van zijn leveranciers. Met zulke informatie zijn simpele vragen van klanten te beantwoorden. Daar gaat het om.” <

19-08-15 11:05

Export

Hoge koers pond trekt exportomzet Engeland Door de hoge koers van het Britse pond, een actieve rol van de retail en hersteld vertrouwen in de economie stijgt de Nederlandse exportomzet in bloemen en planten op Engeland fors. Dankzij betrouwbaarheid, service en snelheid kan de Nederlandse sierteeltsector in de groeiende vraag voorzien. Hermen de Graaf bloemisterij@hortipoint.nl

ot en met juli steeg volgens de VGB de exportomzet in bloemen en planten op Engeland met 17,5% tot â&#x201A;Ź 578 miljoen (zie tabel). De stijging is opvallend.

Tabel. Toptien exportlanden bloemen en planten totaal

Jan t/m juli 2015

Juli 2015

Waarde Mutatie

Een jaar geleden stokte de exportwaarde met een mager plusje van 1% op â&#x201A;Ź 492 miljoen. Uiteindelijk eindigde de export bijna gelijk aan de gemiddelde stijging van 2,4% net boven â&#x201A;Ź 800 miljoen (zie grafiek). Volgens aanvullende gegevens van de VGB, die de door Floridata verzamelde exportstatistieken analyseert, steeg de export van pot- en tuinplanten op Engeland met 26% tot â&#x201A;Ź 145 miljoen. Bij de snijbloemen kwam de toename uit op een plus van 15% tot â&#x201A;Ź 434 miljoen. Deze ontwikkeling is ook bijzonder. Tot en met juli is op totaalniveau de bloemenexport gestegen (+6,5% tot â&#x201A;Ź 2,2 miljard) en de plantenexport gekrompen (-2,7% tot â&#x201A;Ź 1,3 miljard).

Lagere euro Totaal alle landen â&#x201A;Ź 3.484.039

3,5

â&#x201A;Ź 346.723

5,4

Bron: Floridata/bewerking VGB

Totale exportwaarde van bloemen en planten vanuit Nederland naar UK vanaf 2000 en de eerste zeven maanden van 2013, 2014 en 2015. 1000.000 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0

â&#x20AC;&#x2122;00 â&#x20AC;&#x2122;01 â&#x20AC;&#x2122;02 â&#x20AC;&#x2122;03 â&#x20AC;&#x2122;04 â&#x20AC;&#x2122;05 â&#x20AC;&#x2122;06 â&#x20AC;&#x2122;07 â&#x20AC;&#x2122;08 â&#x20AC;&#x2122;09 â&#x20AC;&#x2122;10 â&#x20AC;&#x2122;11 â&#x20AC;&#x2122;12 â&#x20AC;&#x2122;13 â&#x20AC;&#x2122;14

%XPORTWAARDEÂŹXÂŹ ÂŹEURO Waarde x duizend euro Bron: HBAG/Floridata

â&#x20AC;&#x2122;13â&#x20AC;&#x2122;14 â&#x20AC;&#x2122;15 t/m juli

De lagere koers van de euro ten opzichte van het Britse pond is een belangrijke stimulans voor de gestegen bloemen- en plantenexport. In anderhalf jaar is de euro zoâ&#x20AC;&#x2122;n 15% minder waard geworden. ,,Dat werkt flink meeâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122;, stelt directeur Arco van Duyvenvoorde van Van Duyvenvoorde flowers & plants, ,,Wat we in Rusland zijn kwijtgeraakt, hebben we bij kunnen plussen in Engelandâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122;, beschrijft Exportwaarde x 1.000 euro hij de internationale ontwikkelingen in de bloemen- en plantenmarkt. Exportmanager Gert van der Vijver van exporteur Sjaak van der Vijver signaleert dat het merendeel van de exportgroei voor rekening komt van het retailsegment. Inkoopmanager Jan van Delft van Finlay Flowers bevestigt dat. ,,We hebben behoorlijke stappen gemaakt. Behalve de koers van het pond waren er ook productieproblemen in Afrika, waardoor

er meer vraag was naar bloemen uit Nederlandâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122;, noemt hij als een extra groeifactor.

Herstel Van Duyvenvoorde voegt daaraan toe, dat de Engelse economie eerder uit de economische malaise is gekropen dan op het Europese vaste land. ,,Er is meer vertrouwen en dat komt ten goede aan de bestedingen.â&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; Het is niet voor het eerst dat de Engelse exportmarkt voor Nederlandse bloemen en planten forse groeicijfers liet zien. Het record werd gevestigd in 1997 met een plus van 37%. Toen was het marktaandeel 9,5% om tien jaar later te pieken op 17,3%. Een jaar geleden lag het op 14,6%, dankzij de forse groei het afgelopen jaar is het marktaandeel twee procentpunten gestegen tot 16,6%. Een breed assortiment is een belangrijk pluspunt voor Nederland als leverancier. ,,We kunnen iedere dag zoâ&#x20AC;&#x2122;n 3.000 artikelen leverenâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122;, noemt Van Duyvenvoorde als voorbeeld. ,,Betrouwbaarheid, snelheid en service zijn ook heel belangrijkâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122;, vult Van Delft aan. De effecten van de strubbelingen bij de eurotunnel in Calais zijn volgens exporteurs uiteindelijk beperkt gebleven. ,,Veel vertraging en overschakelen naar transport per boot, dat welâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122;, aldus Van der Vijver. Exporteurs verwachten niet dat de huidige groei op Engeland lang aanhoudt. ,,Vanuit een sterke handelsbasis in de sierteeltsector hebben we kunnen profiteren van verschillende internationale marktontwikkelingenâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122;, stellen zij. <

Export.indd 16

19-08-15 13:33

M K Groene planten

Snijbloemen 2013

2014

2015

2013

2014

2015

130

160

2013

2014

2015

150

30 25 20

Middenprijs in centen

120 Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

Bloeiende planten

110 100

140 130 120 110 100 90

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 week

Ten opzichte van week 32 zakt de middenprijs met 2 cent tot 19 cent. Dat is respectievelijk 5 en 6 cent minder dan in 2013 en 2014.

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 week

De middenprijs moet 6 cent prijsgeven tot 106 cent en ligt daarmee 9 en 7 cent onder het niveau van week 33 in 2013 en 2014.

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 week

In week 33 daalt de middenprijs met 9 cent tot 112 cent. Dat is ruim onder de middenprijs in 2013 en 2014 in dezelfde week.

Simon van der Burg:

’Telen van tomatenzaad is een hot item’ Bedrijf: Timaflor Week: 33

Maandag „Prijzen vallen vandaag zwaar tegen, terwijl we de hele zomer niet mochten klagen. Omdat de luchtvrachttarieven behoorlijk hoger zijn stuurde iedereen minder bloemen, daardoor betere prijzen en een beter resultaat. Misschien gaat de zomer in Europa nu echt beginnen met temperaturen boven de 30°C. In Kenia is het lekker koel en weinig regen, goed weer voor het laatste onderhoud aan het gewas.”

Dinsdag „Er zijn van die dagen dat je het helemaal gehad hebt. We noemen het hier Afrika-moe. Doordat we niet aan het bouwen zijn, hebben we meer tijd om de puntjes op de i te zetten en dan kom je er achter dat niet iedereen zijn werk goed doet. Het resultaat is dat we afscheid hebben moeten nemen van drie mensen in het managementteam. En zodra dat is gebeurd, komen pas echt de verhalen los.”

Woensdag „Na rozen is het telen van tomatenzaad een hot item. Ik schat dat er al zeker twintig bedrijven hier mee bezig zijn. Veel mensen op een kleine oppervlakte en een hoge waarde per kilo zaad. Voor Kenia een fantastische business. Ook wij zijn benaderd door een Frans bedrijf. Een buur34 (2015)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 17

man ging er op in. Vandaag was daar de open dag. Het mag wat kosten, 6 ha kas met alles er op en eraan. Wel jammer dan dat 5 ha nog leeg staat. Ik ben blij dat ik daar geen geld in heb gestoken.”

Donderdag „Het herplanten is in volle gang. We hadden vanaf januari 2 ha per maand geplant en we zitten nog steeds op schema. 16 ha zijn gerooid, 12 ha staan inmiddels weer vol en in 6 ha worden weer bloemen geknipt. De bedoeling is om later nog 2 ha te doen en dan zijn we klaar voor dit jaar met 18 ha nieuw. In elke kas hebben we wel 1.000 m2 met nieuwe soortjes, elke veredelaar grijpt zijn kans. De vernieuwingen in het rozensortiment gaan elk jaar sneller, het lijkt wel topsport.”

Vrijdag „Bij Lolomarik zijn we nog aan het bouwen. Daarom moesten we beslissen welke soorten we er planten. Met mijn partner langs alle proeven bij Timaflor, en ja hoor we zijn er uit: een met heel grote knop en lage productie en een ander bestaand soort met meer productie, nieuw voor Lolomarik. Ondanks de zwakke euro en roebel wordt er in Kenia nog steeds behoorlijk uitgebreid. Als de economie in Europa aantrekt komt het helemaal goed.”

19-08-15 13:33

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 140

in procenten

120 100 80 60 40

Aanvoer index

33 week

Prijs index

Prijs snijbloemen daalde fors Tegenvallende prijzen in week 33. Vergeleken met week 32 daalde de gemiddelde snijbloemenprijs met 9%. Ten opzichte van 2014 was de prijsdaling met 19% nog sterker. In deze periode neemt de vraag normaliter toe in aanloop naar de eerste Russische schooldag. Het lijkt erop dat de strenge Russische controles invloed hebben op de prijsvorming, met name chrysant daalde sterk vergeleken met vorig jaar. In prijs daalde troschrysant (-33%), geplozen chrysant (-22%) en santini zelfs met 55% doordat er

19% meer aanbod santini was dan vorig jaar. Roos had het ook moeilijk. Bij 4% minder verkochte stuks zakte de prijs de grootbloemigen met 20%. Bij trosroos was de daling 36% waarvan er 17% meer werden verkocht. Prijsverlies bij kleinbloemige roos bleef beperkt met 13% bij iets minder aanbod. Er waren in week 33 maar twee producten in de top 15 die niet meer dan 10% in prijs daalden; hydrangea en lisianthus. De totale snijbloemenomzet viel in vergelijking met vorig jaar 19,5% lager uit.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110 100 90 80 70

Aanvoer index

33 week

Prijs index

Minder aanvoer kamerplanten In week 33 werden 7% minder kamerplanten aangevoerd dan vorig jaar. De prijs steeg licht met 2%. De totale kamerplantenomzet daalde met ruim 5%. Phalaenopsis had een belangrijk aandeel in de aanvoerdaling met 14% minder verkocht vergeleken met 2014. Het resultaat hiervan was een prijsstijging van 5%. De sterkste daler in stuks in de top 15 was de kamerhortensia; bij 38% minder aanvoer steeg de prijs met 23%. Ook de groene kamerplanten ficus (-18%) en dracaena (-26%)

bleven achter in stuks waarvan de prijs bij beide producten steeg met respectievelijk 4% en 16%. Stijgers in verkochte stuks waren er ook. Bij potchrysant lag de aanvoer 8% hoger, dit resulteerde in een prijsdaling van 10%. Bij anthurium kon de markt de aanvoerstijging met 5% goed aan; de prijs steeg 3%. Ook zantedeschia boekte een positief resultaat. Bij 19% meer stuks steeg de prijs met 1%. Dendrobium had de hoogste omzetstijging met 23% bij 37% meer verkochte stuks.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 130

in procenten

120 110 100 90 80

28 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 18

31 Prijs index

33 week

Zomerdip tuinplanten voorbij De vakantie en dus ook de zomerdip loopt ten einde. Dit is terug te zien in een stijging van verkochte stuks van 8% in vergelijking met de week ervoor. Ook in vergelijking met vorig jaar lag het aanbod hoger, namelijk een stijging van 6,5%. De prijs bleef in vergelijking met vorig jaar wel iets achter, namelijk een prijsdaling van 2%. Hydrangea op nummer 1 in de top 10 tuinplanten steeg zowel in aanvoer 6% als in prijs 4%. Op nummer 2 staat hebe waarvan het aanbod daalde met 16% en tevens de prijs met 1,5%. Net als

de week ervoor fors meer aanvoer platycodon. Een stijging van 65% meer stuks. Ondanks deze forse stijging in aanbod bleef de prijsdaling van platycodon beperkt met 15%. Calluna wordt de tuinplant van de maand september. Dit duwtje in de rug kan calluna wel gebruiken, want zowel de prijs (-10%) als het aanbod (-6%) lag in week 33 onder het niveau van vorig jaar. Positieve uitschieter bij de tuinplanten is lavandula; bij 32% meer aanbod nam de prijs met 13% toe. 34 (2015)

19-08-15 13:33

Ter Apel

Over de toonbank

Nederland

Sandra Hovenkamp:

FOTO: WERINGA PHOTOGRAPHY

’Ik wil de bloemen graag voelen en zien’

Naam: Het Groene Huys Locatie: Ter Apel Sortiment: 80% bloemen,10% planten en 10% aardewerk Specialiteit: creativiteit in het bloemwerk en de winkel Aantal medewerkers: 2

De vakantie zit er weer op? „Ja, de scholen zijn weer begonnen. In de vakantie zijn wij ruim twee weken dicht geweest. Dit bevalt ons goed, al neem je natuurlijk een gok. Als het niet zo mooi weer is, dan loop je klanten mis. Maar open blijven in

Standpunt

niet zo veel. Wij zijn ook actief op Facebook. Ik plaats daar regelmatig nieuwe producten of nieuwe presentaties op en daar reageren klanten op.”

Hoe gaan de verkopen?

Heeft u nog tips voor telers?

„Nu de scholen weer zijn begonnen, is het weer drukker in de winkel. In de vakanties zijn de klanten toch minder met hun huis bezig. Ik heb de winkel twee jaar geleden van de vorige eigenaar overgenomen en ik heb geen klagen. Het gaat goed. Het is heel belangrijk dat je er zelf ook lol in hebt. Als je dat niet hebt, straal je dat uit naar je medewerkers en uiteindelijk ook naar de klanten.”

„Ik ben altijd op zoek naar bijzondere bloemen of planten. Ik wil klanten verrassen en ik moet mij onderscheiden van de bouwen supermarkten. Ik sprak laatst een kweker en die vertelde mij dat het ook best mogelijk was om kleine aantallen direct af te halen. Dat wist ik niet. Die informatie is altijd welkom! Met Valentijn of Moederdag haal ik wel rozen bij een teler uit Klazienaveen. De prijs is dan voordeliger en ik heb de zekerheid dat ik een vers product heb. Misschien ga ik dat wel vaker doen.”

Waar koopt u in? „Ik koop een paar keer in de week in bij de groothandel in Erica of Eelde. Ik ben iemand die de bloemen wil voelen en zien. Ik wil toch graag even in de knoppen van de rozen knijpen. Om bloemen via internet in te kopen, moet ik nog een drempel over.”

En uw klanten? Bestellen die wel digitaal? „Via de verzendorganisatie krijg ik wel bestellingen binnen, maar vanaf de eigen website

U doet ook mee met de verkiezing van de Beste Bloemist? „We zijn verkozen tot winnaar van de provincie Groningen en dus doorgedrongen tot de finale. Het is harstikke leuk en het motiveert iedereen. Het versterkt de band. Je loopt weer een stapje harder en het levert meer bekendheid op in de omgeving. Mensen worden toch nieuwsgierig en komen een kijkje nemen in onze winkel. Dat is alleen maar leuk.”

’Waarom worden minder grote partijen bloemen in Herongen verkocht?’

Geert Geelen, voormalig cymbidiumteler, Velden

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

34 (2015)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 19

de zomervakantie, is ook best lastig. Je wilt een mooie bloemenstal hebben staan, maar als het mooi weer wordt, verkoop je weer geen bloemen. Nee, deze manier geeft ons rust.”

et aandacht heb ik het artikel van Ank van Lier gelezen in het Vakblad voor de Bloemisterij nummer 32/33 Ik heb er een vraag of opmerking over. In het stukje Achtergrond wordt het volgende geschreven: Perscoördinator Marion in ’t Zandt van Veiling Rhein-Maas geeft aan dat met name bij de snijbloemen in Herongen inderdaad minder grote partijen worden verkocht dan op de exportveilingen in het westen. Dat komt omdat 55% van de productomzet op de Veiling RheinMaas uit planten bestaat, vertelt ze. Daar zit bij mij dus nou net het pro-

bleem waar ik niet zo goed mee overweg kan. De perscoördinator van de veiling geeft dus als oorzaak van het minder verkopen van grote partijen snijbloemen op Veiling Rhein-Maas aan dat er 55% van de productomzet uit planten bestaat. Volgens mij is dat geen oorzaak omdat er hier bloemen met planten vergeleken worden oftewel appels met peren. Als ik geen antwoord weet op die vraag waarom er minder grote partijen snijbloemen verkocht worden dan gooi ik het gewoon op een andere boeg en ga ik gewoon over op planten. Ook vind ik 55% planten tegenover 45% bloemen

nou ook weer niet zo’n groot verschil om daar dan niets mee te doen en dus daar de conclusie uit te trekken dat hier niets mee gedaan hoeft te worden of gedaan wordt. Je mag best melden dat er minder grote partijen snijbloemen verkocht worden maar geef dan een fatsoenlijke oorzaak, niet een oorzaak die nergens op slaat. Ik zou dus van de veiling willen weten wat nou de echte oorzaak is van het feit dat er minder grote partijen snijbloemen worden verkocht en liefst zou ik ook nog willen weten wat ze daaraan gaan doen.

19-08-15 12:35

1.250.000

1.000.000

75.0000

50.0000

25.0000

Aziaten op hetzelfde niveau als vorig jaar. Volgend jaar wordt een toename van het aanbod verwacht.

„We doen in het retailsegment niet overdreven veel met LA’s. Maar als we promoacties doen, gaat het meteen om behoorlijke aantallen die we met vaste leveranciers vastleggen. De klok is daarvoor niet het goede inkoopkanaal”, omschrijft Peter Slingerland van Green Partners de markt voor LA-hybriden, waar hij de Aziaten ook toe rekent. Die samenvoeging is inmiddels volledig ingeburgerd: op sites van gespecialiseerde kwekerijen staan Aziatische cultivars als Marianne Timmer gewoon bij de LA’s. De aanvoer (klok en bemiddeling) stabiliseerde in vergelijking met 2014 tot en met juli op 54 miljoen stelen, voor een middenprijs van 40 cent per steel. Dat is

hetzelfde als vorig jaar en 5 cent meer dan in 2013. „Het is nooit genoeg, maar het kan er voor. Ondanks de hogere prijs die voor bollen moest worden betaald”, kijkt Paul Ravensbergen van Lilies of Life in Rijnsburg terug.

Omslag Gebaseerd op de uitbreiding van het areaal verwachten broeiers en bollenkwekers dat er volgend jaar een uitbreiding van het aanbod LA’s en Aziaten op stapel staat. De vernieuwing van het assortiment is vooral gericht op LA’s, al zijn er bij Floricode opvallend veel nieuwe Aziaten geregistreerd. Dat wordt voor een deel verklaard door snellere registratie van kanshebbers dan in het verleden, omdat alle

’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14

’13 ’14 ’15 t/m juli

Bron: VBn/FlorAHollAnd

Gemiddelde prijs in centen

Stabilisatie LA’s en Aziaten slaat om in stijging

1.500.000

Verkochte aantallen x duizend

Aanvoer en gemiddelde prijs Aziatische en LA-lelies samen op de Nederlandse veilingen vanaf 2000.

ketenpartijen met officiële artikelcodes willen werken. Ook met een serie als de Latino met het kenmerkende donkere hart, die tot nu toe direct is verkocht. „Het assortiment is oké”, vindt inkoper Gersom Wegman van OZ Export. „Alle kleuren zijn er, ook steeds meer gestippelde en nu ook dubbelbloemige”, complimenteert hij kwekers en veredelaars. Ravensbergen constateert evenwel, dat de beoogde meerwaarde van de stuifmeelloze dubbelbloemigen nog onvoldoende wordt gewaardeerd.

Onderscheid Veredelaars zijn voor broeierij en handel verder op zoek naar cultivars met een rijke uitbloei,

goede transporteerbaarheid, compactheid en snelheid. Sommige Aziatische types, zoals de oranje Tresor, blijken moeilijk te vervangen. De beoogde LA Esperit bijvoorbeeld heeft jaarrond niet de goede kleur en lijkt meer geschikt voor warmere landen. Net als bij de andere leliegroepen zoeken telers steeds meer naar eigen onderscheid. „Supra’s, die in een zwaardere kwaliteit worden aangeboden, zijn een goed voorbeeld”, vindt Wegman. De positieve effecten van een speciale presentatie blijken onder meer uit de instructie van een vakantievierende inkoper, die zijn tijdelijke vervanger meegaf ’alleen die in de blauwe hoezen’ te kopen. ,,Die zijn altijd goed.’’ ■

Kiem gelegd voor marktvergroting OT-lelies Met in de bloemenhandel nu nog een zeer bescheiden aandeel, is in de veredeling een stevige kiem gelegd voor vergroting van het aandeel OT-lelies. De markt is positief.

Foto: de GrAAF VAn der ZAnde

„Het is nu al een mooie groep, en als je ziet wat eraan zit te komen…”, is het verwachtingsvolle oordeel van inkoper Wilco van

Termeij van FleuraMetz over de nu nog bescheiden groep OT-lelies (soortkruisingen van Orientals en Triumphlelies).

„Het zijn nog geen aantallen, er is wel vraag”, weet Gersom Wegman, inkoper bij OZ Export. „Ook retailklanten informeren we over deze productgroep, om te laten zien wat er allemaal mogelijk wordt”, onderstreept Peter Slingerland van supermarktleverancier Green Partners de potentie van de OT-lelies. Prijstechnisch zijn ze voor de retail nauwelijks interessant: gemiddeld deden OT’s dit jaar bij FloraHolland 91 cent per steel bij een aanvoerstijging met 36% tot 6,5 miljoen stuks. In aantallen evenaren de OT’s dit jaar een productgroep als phlox uit Nederland, in omzet die van gladiolen.

Overvleugeling Orientals

het aandeel van de Orientals zal overtreffen, zoals de LA’s na zo’n twintig jaar de Aziaten in 2006. Veredelaars zien Orientals als halfproducten voor de verdere ontwikkeling van OT’s en relatief worden bij Floricode in deze groep de meeste nieuwe registraties verleend. „Wij voeren ze nu een jaar aan vanuit een nieuwe tuin en dat is goed gegaan”, aldus Raymond Vijverberg van QuaLily. Knopstand en -kleur, mooi blad en takopbouw zijn volgens handelaren de pluspunten van OT’s. „Ze komen wat sneller open, maar daar valt mee te werken”, vindt Wegman. Een nadeel blijft volgens Van Termeij de sterke geur. „Als ze dat eruit krijgen, is het helemaal top.” ■

Het is nog te vroeg om te veronderstellen, dat de OT’s ooit

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 20

34 (2015)

19-08-15 12:35

Bij hogere aanvoer houden Orientals prijs aardig vast

„In Rusland is het een toestand, maar in Italië is de buitenaanvoer afgelopen en doen we volop mee. En in andere landen is de vraag redelijk tot goed”, omschrijft inkoper Gersom Wegman van OZ Export de markt voor Orientals bij de klanten van OZ Export. Peter Slingerland, inkoper bij Green Partners, meldt dat de export van de exclusievere lelies als Orientals in Engeland enorm is gestegen. „En dat gaat nog meer worden”, verwacht hij. De lage koers van de euro ten opzicht van het Britse Pond helpt. Exporteurs op met name de oostkust van de Verenigde Staten merken ook meer vraag naar Hollandse Orientals omdat de Colombiaanse, die worden afgerekend in dollars, duurder zijn geworden. Wilco Termeij, inkoper bij FleuraMetz, constateert bij de cash-andcarry vestigingen een tegenvallende vraagontwikkeling. „In het begin van het jaar waren

ze duur en waren er relatief veel bladproblemen door virussen. De vraagtempering daardoor houdt aan.”

Foto: de GraaF Van der Zande

Bron: VBn/FloraHolland

Het is een gemiddelde, maar ondanks de 8% hogere aanvoer

Buitenaanvoer „De buitenaanvoer was verlaat en komt nu sneller los. De vraag in Rusland is weggevallen en het weer is te mooi. Dus nu is het moeilijk, maar de markt zal wel weer herstellen”, denkt teler Raymond Vijverberg van Qualily in Poeldijk en Maasdijk. „Er is blijkbaar voldoende vraag, het aanbod groeit en de diversiteit neemt toe”, stelt teler Jaap Moerman van Moerman Lilium in De Lier vast. Bij de vestigingen van FloraHolland steeg de aanvoer van Orientals tot en met juli dit jaar met 8% tot 90 miljoen stelen (klok en bemiddeling samen) en bleef de middenprijs op hetzelfde niveau van 66 cent per steel als vorig jaar, 1 cent meer dan in 2013. Het assortiment verbreedt

gestaag, met runners-up als witte Signum (van 28ste naar de zevende plek) en witte Ice Dreamer (van tachtigste naar 24ste plek). De roze Chelsey en White Spear worden voor de komende jaren gezien als kanshebbers.

Vermarkting Het heeft Moerman verbaasd, dat bij de Aalsmeerse en Naaldwijkse vestigingen van FloraHolland voor Orientals het GP+ veilen is ingevoerd. Grote partijen worden hierbij als eerste geveild, gedurende een pilotperiode van twee maanden. „Is dat niet het stimule-

ren van bulk, terwijl de markt diversificeert?”, vraagt hij zich af. De pilot is bedoeld om de veilduur te bekorten en daarmee de veelal dagelijkse prijsval aan het einde van de veilgroep in te dammen. „Dat loopt wel aardig”, vindt Wegman. Naast een stevige vraag en verbetering van de kwaliteit zijn de relatief goede resultaten bij Orientals te danken aan professionalisering van de marketing en presentatie. „Met de verkoop van ons pakket ben ik een groot deel van de dag bezig”, illustreert Vijverberg de omslag van productgericht naar oriëntatie op de markt. ■

Marktacties Promotie

Bloemendagen

Woonplant van de maand augustus: vrouwentong Woonplant van de maand september: vleesetende planten Tuinplant van de maand augustus: struikveronica (hebe) Tuinplant van de maand september: struikhei (calluna) PurE Seasonal Flowers zomer: paeonia, matthiola, antirrhinum, gladiool 21 mei - 21 nov Campagne Trending in de Tuin Mooiwatplantendoen.nl 21 mei - 21 nov Campagne Trending in the Garden Pflanzenfreude.de 22 aug Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: ceropegia African Parachute, TiSento, tuinbloeiers, Green is... SBS6, 17.00 uur.

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

3 aug - 30 aug: hortensia 31 aug - 1okt: chrysant 1 okt - 18 okt: alstroemeria 12 okt - 8 nov: lisianthus 2 nov - 29 nov: orchidee 23 nov - 27 dec: amaryllis

31 aug Summer Bank Holiday (GB) 1 sep Eerste schooldag (Rus, Pol) 13 sep Ziekendag (Ned, Bel) 20 sep Dank-, boete- en gebedsdag (Zwi) 24 sep Dank-je-wel Dag (Dui) 26 sep Dag van de Klant (Bel) 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) 1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 5 okt Dag van Leraar, een 10 voor de juf (Ned) 14 okt Lerarendag (Pol) 26 okt Nationale Feestdag (Oos) 28 okt Grootoudersdag (Rus) 31 okt Halloween (Ned, Bel, Dui, Fra, GB) 31 okt Hervormingsdag (Dui) 1 nov Allerheiligen 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 8 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg (Ned) 11 nov Bevrijdingsdag WOI (Fra)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

34 (2015)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 21

19-08-15 12:35

Analyse bloeiende planten Foto: FlowErForcE

Exporteur over

Capsicum last van resultaten uit het verleden Capsicum maakte een veelbelovende start, maar zette in week 32 op de klok een daling in. De positieve resultaten van de vo-

Bedrijf: FlowerForce BV, Honselersdijk Functie: commercieel directeur Belangrijkste afzetlanden: wereldwijd Inkoop: 70% klok, 20% rechtstreeks bij kwekers, 10% commissiehandel Aantal medewerkers: 26 vast en 6 flexwerkers

Sander van Veldhoven:

’Vraag naar kwaliteit stijgt in Bulgarije’ Hoe belangrijk is Bulgarije voor FlowerForce? „Bulgarije is al een kleine tien jaar een belangrijk afzetland voor ons. We leveren daar aan groothandelaren en marktverkopers. Die twee klantengroepen lopen overigens in elkaar over, want de meeste groothandelaren staan zelf ook op de markt. Het gaat er wat traditioneler aan toe dan in het westelijk deel van Europa.”

Welke bloemen verkoopt u er vooral? „Chrysanten, lelies en rozen. Verder verkopen we er eigenlijk de hele top tien van Nederlandse bloemen. Noviteiten? Ja, daar zijn ze gek op, net als op kennis over producten en technieken. Wij hebben er nu twee keer een productshow gegeven, in samenwerking met Nederlandse chrysantenveredelaars. Daarbij ging het niet alleen om nieuwe rassen, maar ook om de techniek van bloembinden. Beide shows waren een groot succes.”

Is er veel concurrentie? „De markt is wel zo’n beetje verzadigd. De concurrentie komt van Nederlandse collega’s en uit Italië en Turkije. Uit Turkije komen traditioneel veel anjers en gips. Bulgarije heeft ook eigen productie, al stelt dat niet veel voor en beperkt het zich tot de zomermaanden. Daarbij gaat het vooral om rozen, gladiolen en zomerbloemen.”

De prijzen van het sierpepertje capsicum kantelden bij een plotselinge sterke toename van de aantallen. Met de herfst in zicht, neemt de vraag naar het product langzaam toe, maar de kleine markt kan blijkbaar niet veel extra’s hebben. „De eerste maand zag de markt er gezond en positief uit. Maar juist in de periode dat in vorige jaren de prijzen stegen, gooide het extra gelegenheidsaanbod roet in het eten. Terwijl er begin week 32 nog maximaal 10.000 stuks per dag voor de klok kwamen, waren dat er in week 33 ineens 20.000”, constateert Edwin Overkleeft van kwekerij Overkleeft in Maasdijk. De prijzen leverden tot wel 25 cent in. Overkleeft en Kwintplant brengen sinds kort hun capsicum onder de merknaam Ornamenties op de markt, een concept voor siergroenten. „Met een verhaal achter de plant en een sterk concept, hopen we meer uit de markt te kunnen halen”, zegt Edwin Duijvestijn van Kwintplant.

Eetbare peper op stam Hoewel de meeste capsicum niet eetbaar zijn, brengt Globeplant dit jaar een eetbare versie op de markt: de Pepper tree. „Het is een geënte capsicum op een wilde onderstam, vooral bedoeld voor in de tuin, maar hij kan in de winter ook heel

goed voor het keukenraam staan. We brengen de plant onder het Kitchen Chef-concept op de markt en er wordt enthousiast op gereageerd”, geeft Jolanda Nieuwenhuijze van Globeplant aan.

Echt herfstproduct De vraag naar capsicum neemt nu langzaam toe. Dat merkt ook Johan Kroet van Salomo. „Het is een echt herfstproduct. Als de vakanties ten einde zijn en de dagen wat koeler worden, komt de vraag pas echt op gang. Vooral Duitsland houdt strikt de seizoenen aan en gaat er pas in september volop mee aan de haal.” Volgens Kroet kan de Pepper tree best interessant worden, maar de aantallen zijn nu nog te klein voor de retail. „De eetbare capsicum kan profiteren van de moestuintrend”, aldus de inkoper. Het zal wel moeilijk worden om het onderscheid te maken richting de consument, geven andere handelaren aan. Een capsicum is een capsicum, en als de ene wel en de andere niet eetbaar is, zul je dat goed moeten communiceren, zeggen ze. Ben Volwater van Zyon Group verkoopt maar weinig capsicum. „Bij onze supermarkt-klanten is het geen hardloper. Er zou wel meer interesse kunnen ontstaan als er een nieuwe, verrassende kleur bij zou komen.” ■

Hoe ziet u de toekomst in Bulgarije? „De supermarkt eist langzamerhand een groter aandeel van de bloemenverkopen op, maar het totale volume stijgt niet zo snel. Bulgarije heeft slechts zeven miljoen inwoners. Bovendien is er een behoorlijke kloof tussen arm en rijk. Voor een groot deel van de bevolking hebben bloemen geen prioriteit.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 22

100

3.000

2.600

2.200

1.800

1.400

2010

2011

2012

2013

2014

1.000

Verkochte aantallen x duizend

„De kwaliteit van Bulgaarse bloemen is matig. Dat betekent dat Nederlandse exporteurs er weinig van hoeven te vrezen, want de vraag naar kwaliteitsbloemen neemt in Bulgarije alleen maar toe. Heel veel bloemen worden er verkocht in de buitenlucht dus de houdbaarheid is er belangrijk. Verkopers beginnen te begrijpen dat ze baat hebben bij een goede kwaliteit.”

Gemiddelde prijs in centen

Telen de Bulgaarse kwekers kwaliteit?

Verkochte aantallen en middenprijzen capsicum op de FloraHolland-veilingen van 2010 tot en met 2014. 34 (2015)

19-08-15 12:35

Afzetzaken Foto: BureAuSierteelt

Analyse tuinplanten

Afzet hebe start positief

Foto: gerdien de nooy

„De verkoop van hebe loopt vooralsnog bijzonder goed”, steekt tuinplantenteler Fred van der Werf in Hazerswoude Dorp van wal. Hij wijst niet naar externe omstandigheden als verklaring: „Ik denk dat het komt door de kracht van ons product!” Plantenhandelaren, zoals plantenexporteur Micquel Groen in Hazerswoude Dorp, zijn nog geneigd de teler hierin gelijk te geven ook: „Het is nu helemaal het seizoen voor hebe. We doen er momenteel veel mee. Elk jaar meer, vermoed ik, want het product wordt steeds mooier. Er is veel ontwikkeling van nieuwe en verbeterde soorten. En van concepten als meer kleuren per schaal.”

meer dan tevreden over hebe dit seizoen. „De productkwaliteit is dit seizoen optimaal. En de vraag is goed.” Van Soest ziet vooral Addenda-hebe uitgesproken goed lopen. „Die hebben niet alleen een goed product, maar ook een goed marketingverhaal. Dat blijft bij klanten merkbaar hangen.” Natuurlijk zijn ook externe factoren van invloed op de huidige balans tussen vraag en aanbod bij hebe. Zo ligt de wisselkoers voor handel op Engeland, traditioneel belangrijk voor hebe, dit seizoen gunstiger dan voorgaande jaren.

Daarnaast is de productie in Noordwest-Europa door het koele voorjaar vertraagd. „Wij zijn anderhalf tot twee weken later dan normaal”, meldt Rudolf Hopmans van Natuurlijk Hopmans in Wieringerwerf. In de cijfers van FloraHolland tot en met week 32 is dat met een 17% kleiner verkocht volume goed terug te zien. Goede vraag bij minder aanbod leidt zo half augustus tot redelijke prijzen voor hebe. Telers hopen dat ook toenemend aanbod naar het eind van het seizoen goed wordt opgenomen door het aantrekken van export na de zomervakantie. ■

150

5.000

130

4.000

110

3.000

2.000

1.000

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Bij Javado is ook Cees van Soest

Verkochte aantallen en middenprijs hebe op de FloraHolland-veilingen van 2008 tot en met 2014. 34 (2015)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 23

Bedrijf: BureauSierteelt.nl Aanleiding: bloemengroet op de Bundesgartenschau Foto v.l.n.r.: Florian Seyd, Robert Roodenburg, Waltraud Tannerbauer (Geschäftsführerin Donaugartenschau) en Ueli Signer

Francine van Wijk „Wij organiseren in opdracht van VGB een Nederlandse bloemengroet aan de Duitse consument op de Bundesgartenschau (BUGA) in Premnitz, Duitsland, van 21-23 augustus. We hebben de arrangeurs Florian Seyd en Ueli Signer van The Wunderkammer Amsterdam benaderd om een paviljoen op deze buitententoonstelling te decoreren met bloemen. Het gebouwtje draagt de naam Grüne Küche waardoor de koppeling met eten snel gemaakt was. Zij laten een tafelschikking zien met bloemen en kleden de entree weelderig aan met bloemen: er worden 12.500 gerbera’s in verwerkt. We noemen het paviljoen ’The WunderKüche’.’’

„We werken samen met promotiegroep ColouredbyGerbera, die het product ter beschikking stelt. Ook hebben we medewerking van Koppert Cress die ons een variëteit aan cressen levert zodat we tijdens de demonstraties die de arrangeurs geven een hapje kunnen uitdelen aan het publiek onder het mom van: ’Enjoy all senses’. Ook in de demo’s is aandacht voor bloemen in combinatie met eten: hoe maak je zelf een leuk boeket of andersoortige versiering voor een gezellig gedekte tafel.Tijdens de demo’s geven we boeketten weg aan personen in het publiek die het goede antwoord weten op vragen over de gerbera. Ten slotte kan men aan de tafel plaatsnemen en zichzelf op de foto (laten) zetten als leuk aandenken of om online te delen.”

„We hebben een Duits pr-bureau ingehuurd om nationale, regionale en lokale vak- en consumentenpers te benaderen, op vrijdag 21 augustus is er een officiële opening met de directeur van VGB, Robert Roodenburg, en de directeur van de BUGA. Hiervoor worden Duitse journalisten actief uitgenodigd. We zetten daarnaast meerdere communicatiemiddelen in zoals nieuwsbrieven en de facebook- en twitteraccounts van ColouredbyGerbera, VGB, The Wunderkammer en FloraHolland. En we stellen natuurlijk ook zelf onze volgers op de hoogte van deze activiteit.’’

„We hebben vorig jaar voor de activiteit op de Landesgartenschau contact opgenomen met diverse kwekersgroepen en onder andere de promotiegroep ColouredbyGerbera reageerde enthousiast. Vanwege de beschikbaarheid, kleurenvariatie en het feit dat het een stevig product is, hebben we met gerbera het paviljoen toen omgetoverd in een Photo Booth en demo’s gegeven aan de bezoekers.”

19-08-15 12:35

heet water!

et is woensdag 12 augustus, vlak voor zonsopkomst. Het silhouet van de boortoren in het buitengebied van Brielle is in de langzaam wegglijdende duisternis niet te missen. Op de boorlocatie turen enkele mannen, getooid in oranje overall en witte bouwhelm, met ingespannen blik naar de pijp die in het tijdelijke bassin uitmondt. Rond zeven uur begint er opeens water uit te spuiten, water van 82ºC, de damp slaat er vanaf. Het is gelukt! Veertig dagen na het opbouwen van de boortoren, is het team van het Duitse KCA Deutag erin geslaagd het onderaardse heetwaterreservoir aan te boren, op zo’n 2,3 km diepte. Voor Paul Grootscholten van Globe Plant, voorzitter van de club van acht deelnemende telers aan het project, is het een gedenkwaardig moment. „We zijn hier heel erg blij mee! Zeker omdat we ondertussen al acht jaar lang aan dit project hebben gewerkt.” De tuinder vertelt dat er water omhoog komt met een debiet van bijna 340 m3 per uur. Omdat de installatie nog niet op vol vermogen heeft gedraaid, verwacht hij dat de capaciteit van de bron uiteindelijk op 400 m3 per uur zal uitkomen. Bij het oppompen van het hete water komt ook een kleine hoeveelheid gas mee omhoog, iets wat volgens Grootscholten niet ongebruikelijk is. „Het gaat om beperkte hoeveelheden, die we affakkelen.” Nu de boring succesvol blijkt te zijn, kan begonnen worden met de aanleg van leidingen naar de kwekerijen. De telers hopen dat daar nog eind dit jaar warm water doorheen zal stromen. < Tekst en foto: Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

Spread.indd 24

34 (2015)

19-08-15 11:01

34 (2015)

Spread.indd 25

19-08-15 11:01

K asgeluiden Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers

Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

’Te kort voor de winter om biologie in te zetten’ -

van de kas.”

onder controle houden.”

Richard

het staat met de aantallen van deze

Kwekerij VD Berg Gerbera Plaats: Berkel en Rodenrijs Teelt: 15 soorten mini-gerbera Oppervlakte: 4,9 ha

houden.

’Rups vraagt de meeste aandacht’ Marco van de Werken spuit normaal schimmels en bodeminsecten als alleen lichte vraat aan het blad.”

Marco van de Werken zomerniveau. Chemisch voorspuiten

en de kosten van zo’n extra behanPlaats: Brakel Kwekerij De Heuve: 3,8 ha chrysant onder 9.800 lux, waarvan 75% troschrysant Grand Pink en 25% santini (o.a. ’Rossi’)

Kasgeluiden-NW.indd 26

de baten. Vaak combineert Van de -

34 (2015)

19-08-15 11:01

’Tot week 35 kan trips spannend blijven’

Kees Kouwenhoven Adviseur gewasbescherming Royal Brinkman, o.a. roos

Het aantal telefoontjes en vragen over trips daalt, constateert adviseur Kees Kouwenhoven. „Trips nam de ven toe. De meeste telers hebben 1-2 keer gecorrigeerd, sommigen 3-4 keer. Ik adviseerde om geen blokbespuiting uit te voeren, maar te reageren op de schade die de trips veroorzaakt. Als er tien dagen na een behandeling nog tripsschade

in de kas. Het kon volgens Kouwenhoven de afgelopen periode omdat het invlieg van trips betrof. „Trips van buiten zit boven in het gewas

Tot week 35 kan het echter span-

Spint is door de combinatie warmte

Witte vlieg zorgt niet voor problemen. Meeldauw is het hele jaar al

eigen trips zit onderin. Daarnaast is die trips van buiten gevoeliger dan kastrips. Met Vertimec bovendoor spuiten kan je veel bereiken. De invlieg zal nu snel afnemen, want tegen regen kan trips niet goed.

Kouwenhoven merkt dat telers hun normering aanpassen. Waar een paar stippen meeldauw per blad twee jaar geleden nog werd betiteld als ’lichte aantasting’, vragen ze nu

fors toegenomen. Ze kropen tot in de knoppen en namen snel in aantal toe. Na bovendoor corrigeren met Scelta, Floramite of Cantack kregen

vragen. Met biologische luisbehoopgevende, positieve resultaten.

’Dit jaar meer tripsdruk dan in 2014’ Jos van den Berg heeft ziekten en plagen aardig onder controle. „Het gaat niet zo eenvoudig als vorig jaar, maar tevreden over het verloop van het gewasbeschermingsseizoen ben ik dit jaar ook. Vooral trips is een hardnekkigere plaag, maar zo

Jos van den Berg van kwekerij Sunshine Grow

onder de duim.” In de bewortelingsruimte van

tegen (echino)trips. De dubbele hoeveelheid swirskii-linten (zes in plaats van drie per strekkende

de afgelopen twee maanden nog een keer gespoten met Match. De

hibiscussen doen het aardig tegen trips en spint. Door de toegenomen tripsdruk heeft Van den Berg hier dit voorjaar toe besloten, maar over

extra met Actara. Dit middel werkt te verstorend voor het biologische evenwicht in de jonge hibiscussen. Wat betreft overige plagen is in

weer over op drie linten per strekkende meter. Swirskii doet goed

met Sluxx tegen naaktslakken heeft

Plaats: Voorschoten Teelt: hibiscus, schlumbergera en oleander Oppervlakte: 1,5 ha

was niet nodig.

kas en 4 ha land in Spanje voor afkweek oleander

tweemaal met Vertimec gespoten. greerde gewasbescherming in dit

voor het eerst swirskii-linten dit jaar. -

uitpakt. Tot dusver heb ik niet of genomen”, aldus Van den Berg. 34 (2015)

Kasgeluiden-NW.indd 27

19-08-15 11:02

Sporenelementen vragen aandacht in grondteelten Bij bloementeelten in de grond zien teeltadviseurs met name gebrek aan de sporenelementen ijzer en magnesium en overmaat aan mangaan. Ook calciumgebrek treedt regelmatig op, maar dat wordt vooral gezien als een klimaatprobleem.

Harmen Kamminga

ommige snijbloemen onder glas laten zich goed telen op een inert substraat of zelfs op water. De meeste bloementeelten staan om teelttechnische of economische redenen echter nog altijd in de grond. Ondanks jarenlange ervaring met de bemesting van deze gewassen, leiden vooral de opname van sporenelementen als ijzer, mangaan en magnesium soms nog tot teeltproblemen. Dat

bemesting Harmen.indd 28

blijkt uit een inventarisatie bij adviseurs in teelten van chrysant, lelie, lisianthus, freesia, alstroemeria en zomerbloemen. Het Vakblad vroeg zes teeltadviseurs naar de gebreks- en overmaatsverschijnselen die zij in hun praktijk het vaakst tegen komen. Elke adviseur legt eigen accenten. Toch lijkt vooral ijzergebrek in bloementeelten nog regelmatig op te treden (zie ook kader ’Opneembaar ijzer’), al dan niet in combi-

natie met mangaanovermaat of ’vermomd’ als magnesiumgebrek.

Bij het optreden van ijzergebrek speelt volgens zomerbloemenadviseur Henk van den Berg de keus uit diverse ijzerchelaten als meststof een niet te onderschatten rol. Bij chrysant en freesia noemen René Cor-

34 (2015)

19-08-15 11:01

Achtergrond

sten, senior adviseur chrysant, bouvardia en snijbloemen bij DLV Plant en Hans Pronk van Pronk Consultancy gebrekkige ijzeropname als gevolg van mangaanovermaat na grondontsmetting door stomen als meest in het oog springende gebreksverschijnsel. Tijdens het stomen wordt een deel van in de bodem aanwezig mangaanoxide omgezet in voor planten opneembaar mangaan (Mn2+). Jonge planten die veel mangaan te verwerken krijgen, nemen moeilijker ijzer op. Ook bij lelie zet adviseur Hans Kok van DLV Plant ijzergebrek bovenaan, met name in bodems met een pH van 7 of hoger, omdat plantenwortels dan minder in staat zijn hun omgeving te verzuren om ijzer opneembaar te maken.

Mangaan Mangaanovermaat na het stomen uit zich soms in bruinzwarte vlekjes langs de bladrand. In voldoende luchtige grond zal mangaan na het stomen weer snel oxideren tot voor planten niet opneembaar mangaanoxide en kan de ijzeropname normaliseren. In teelten van zomerbloemen komt teeltadviseur Henk van den Berg zowel verschijnselen van overmaat als van tekort aan mangaan tegen. „Bij veel gewassen blijkt de bandbreedte tussen te veel en te weinig mangaan klein.” Bij freesia kunnen ongunstige omstandigheden in de bodem na het stomen behalve tot mangaanovermaat heel soms ook leiden tot een overmaat aan de stikstofverbinding nitriet. „Heel soms loopt een pas geplante partij in zijn geheel niet uit, maar verrotten de knollen in de grond. Dan kan sprake zijn van nitrietvergiftiging”, aldus Pronk. Het magnesiumgebrek dat sommige adviseurs hoog op hun lijstje zetten, is volgens hen soms daadwerkelijk gebrek aan magnesium, maar blijkt soms ook ijzergebrek. „De symptomen van beide gebreksverschijnselen lijken erg op elkaar”, aldus Van den Berg. „En regelmatig is naast magnesiumgebrek ook sprake van ijzergebrek. Alleen het verhogen van de magnesiumgift heeft dan niet het gewenste effect.”

Calciumgebrek Veel teeltadviseurs zetten gebrek aan het hoofdelement calcium hoog in hun lijstje 34 (2015)

bemesting Harmen.indd 29

van meest waargenomen gebreksverschijnselen. Hans Pronk en Henk van den Berg laten het daarentegen bewust weg uit hun opsomming. „Calciumgebrek is zelden tot nooit een bemestingsprobleem. Calcium is in de bodem vrijwel altijd ruim voldoende voorhanden”, vindt Van den Berg. „Het is een klimaatprobleem. Voor de opname heb je actieve haarwortels nodig, voor het transport door de plant voldoende verdamping. Ontbreekt het aan een of beide, dan uit zich dat als calciumgebrek. In de meeste gevallen is verbetering van het kasklimaat de beste remedie. Bladmeststoffen voor calcium hebben geen enkele zin.” „Calciumgebrek heeft te maken met een slecht kasklimaat en speelt bij lelie met name tussen 25 en 50 dagen na planting, zo blijkt uit onderzoek in de VS”, stelt ook lelieadviseur Hans Kok. „Calciumgebrek in de bloem en het groeipunt speelt bij chrysant vooral in najaar en winter bij een afnemende verdamping”, meldt René Corsten.

Generatief Zelfs bij het gewas lisianthus, dat volgens teeltadviseur Dirk Jan Binnendijk weinig voedingsperikelen kent, zorgt gebrekkige opname van calcium nog wel eens voor problemen. „Lisianthus krijgt dagelijks veel water, wat het bijsturen van de voeding gemakkelijk maakt. Toch blijft de opname van calcium in periodes dat weinig wordt gelucht een aandachtspunt. Vooral bij gewas in de vijfde en zesde week van de teelt, als zo’n beetje de omslag van vegetatief naar generatief wordt gemaakt en de groei van nieuwe haarwortels vertraagt. Als dan te weinig calcium of te veel kalium of mag-

nesium wordt aangeboden, of het gewas door verstoring van de verdamping weinig calcium kan opnemen, kan dat resulteren in ’brandkoppen’.” Marco de Groot van Floriconsult Group noemt alstroemeria in de winter van nature een matige verdamper, waardoor ook in dit gewas gebrekkige opname van calcium op de loer ligt. Symptomen daarvan, zoals vochtblaadjes, worden echter vaak pas half februari zichtbaar. Daarnaast wijst De Groot er op dat de opname van calcium door alstroemeria verder kan worden geremd door de hoge giften van kalium en ammonium die in deze teelt gebruikelijk zijn. „Calciumgebrek kan bij alstroemeria leiden tot allerlei kwaliteitsproblemen, zoals vochtblaadjes, knopabortie en mogelijk ook breekstelen”, aldus De Groot. Ook het fosforgebrek dat wordt waargenomen is vrijwel nooit een gevolg van een tekort aan fosfaat in de bodem, maar veel meer een kwestie van verminderde opname door te weinig actieve wortels door lage bodemtemperatuur of andere klimaatproblemen.

Boriumgebrek Voor alstroemeria zet De Groot met boriumgebrek een verrassend sporenelement bewust op de eerste plaats. „Ik denk dat we de rol van sporenelementen zoals borium in de praktijk onderschatten”, legt hij uit. „De wetenschappelijke kennis over bemesting met sporenelementen voor siergewassen is beperkt. We hebben daar enkele jaren geleden voor alstroemeria eens literatuuronderzoek naar gedaan en weinig kunnen vinden. We weten dat sommige rassen van > alstroemeria tijdens de teelt gevoelig zijn

19-08-15 11:01

Vervolg van pagina ...

Voorname knelpunten De geraadpleegde adviseurs in dit artikel

Lisianthus

Freesia Groeiremming en bladvergeling door mangaanovermaat na stomen. Verrotte knollen door nitrietovermaat na stomen. Groeiremming en bladverkleuring

Brandkoppen door calciumgebrek.

Chrysant Groeiremming en bladvergeling

Alstroemeria Lelie Groeiremming en bladvergeling

Knopabortie/-verdroging door boriumgebrek. Kwaliteitsproblemen en breekstelen door calciumgebrek.

stomen. Groeistoornis in bloem en groeipunt door calciumgebrek. Fosforgebrek door te lage gift en beginnende wortelvorming ongeveer één Groeiremming en bladverkleuring door stikstofgebrek na toediening van groencom-

Magnesiumgebrek.

Zomerbloemen Mangaanovermaat of - gebrek. Magnesiumgebrek.

voor bloemknopverdroging of -abortie. Van gewassen als anjer en bloemkool is bekend dat boriumgebrek daarbij een belangrijke rol speelt. Ik veronderstel dat dit bij alstroemeria ook zo kan zijn.”

gebreks- of overmaatverschijnselen. Bemestingschema’s blijven compromissen. Toch maken bloementelers volgens hun adviseurs voedingstechnisch nog steeds stappen voorwaarts, door een meer pro-actieve houding en regelmatige gietwater- en bodemanalyses.

Rassenverschillen Verdere verfijning van bemestingskennis is in de ogen van teeltadviseurs nuttig. De grote variatie aan rassen in de meeste snijbloementeelten hindert die kennisontwikkeling. Verschillende rassen van hetzelfde soort kunnen uiteenlopen in bemestingsvoorkeuren en in gevoeligheid voor bepaalde

bemesting Harmen.indd 30

Bodemweerbaarheid Terwijl zo aan de ene kant de sturing op individuele voedingselementen toeneemt, zien de adviseurs telers van snijbloemen in de grond aan de andere kant sturingsmogelijkheden uit handen geven ten gunste van bodemvruchtbaarheid en bodemweerbaar-

heid. Allerhande organische materialen worden toegepast als bodemverbeteraars. Over de precieze samenstelling is vaak weinig bekend. Desondanks is bijvoorbeeld Henk van den Berg groot voorstander van deze benadering: „Vanuit de substraatteelt lijkt het misschien terug naar het verleden, maar het is de toekomst. Een gezonde bodem is een spaarpot waarin alle elementen in voldoende mate aanwezig zijn. Een actief bodemleven helpt de plantenwortels daar naar behoefte voeding uit op te nemen. Ik denk dat we vooral dáár meer kennis over moeten vergaren.” < 34 (2015)

19-08-15 11:02

Licht als plantversterker? Rood licht heeft invloed op zoek van Wageningen UR.

te verhogen door te sturen op de verhouding tussen rood en verrood licht.

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

e bestrijding van meeldauw ligt zwaar onder druk. Het middelenpakket is sterk afgenomen, de schimmel wordt snel ongevoelig voor werkzame stoffen, de emissie moet worden teruggedrongen en de spuitvolumes liggen aan banden. Voor alternatieve middelen is de benodigde registratie als gewasbeschermingsmiddel vaak een struikelblok. Zelfs het behoud van zwavel in het middelenpakket is nog onzeker. In de praktijk wordt vaak gestuurd op klimaatcondities zoals beheersing van vocht, maar dat kost veel energie. Geen enkele bekende oplossing is dus ideaal. Welke mogelijkheden zouden er nog meer zijn om meeldauw te beheersen, zonder dat er een dure registratie nodig is? Die vraag vormde de opdracht voor een onderzoek, dat onlangs is afgerond door Jantineke Hofland van Wageningen UR Glastuinbouw en Luc Stevens van Plant Research International. Het onderzoek is gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken.

Lichtkleuren Zeven jaar geleden zijn onderzoekers gaan experimenteren met licht tegen meeldauw. Eerst probeerden ze het met UV-C licht. Het nadeel daarvan is dat het alleen een contactwerking heeft. Het licht moet op de schimmelsporen komen, anders is het effect gering. „We wilden liever een systemische 34 (2015)

Rood licht 1 pag.indd 31

werking”, vertelt Hofland. Uit wetenschappelijke artikelen bleek dat rood licht iets tegen meeldauw zou doen. „We dachten aanvankelijk aan een directe werking. Maar nu we enzymen kunnen meten, weten we dat de plant geactiveerd wordt. Rood licht heeft bijvoorbeeld effect op de aanmaak van afweer-eiwitten, zoals glucanase. Hierdoor hebben sporen meer moeite om de plant te infecteren.” Wat er eigenlijk gebeurt is dat de plant voor de gek wordt gehouden. Hij komt in een verhoogde staat van paraatheid. Ook worden de celwanden versterkt en worden er binnenin de cellen stoffen als waterstofperoxide, fenolen en radicalen geproduceerd. Door al deze maatregelen kan de schimmel moeilijker binnendringen. Glucanase is daarbij te meten als indicator.

Zwakke planten minst gevoelig Ondanks een goede kunstmatige infectie van tomatenplanten met meeldauw onder optimale klimaatcondities voor sporenkieming, was de ontwikkeling van meeldauw in de kas zeer gering. „De planten waren zichtbaar minder gevoelig. Waarschijnlijk lag dat aan een overmaat aan SON-T licht. In de proefkas waren veel schaduwplekken, en om die op te heffen waren SON-T lampen opgehangen.” Hierdoor waren de relatieve verschillen tussen lichtbehandelingen lastiger te meten. Onder rood licht leek de aanmaak van de afweereiwitten het hoogst,

maar waren de planten ook iets meer gevoeliger voor infectie. De planten die meer verrood hadden gekregen, hadden het minst last van meeldauw. „We vonden daarnaast een sterke relatie met het bladgroen in de plant”, aldus Hofland. „Biotrofe schimmels doen het beter op planten die in staat zijn veel suikers te maken en mogelijk heeft dat hier ook een rol gespeeld.”

Combinaties Licht lijkt hoe dan ook een grote impact op meeldauw te hebben. „Daarbinnen kan men sturen met lichtverhoudingen en rekening houden met de bladgroenwaarden”, aldus de onderzoekster. „Op die manier willen we een model bouwen met vier bouwstenen, en daarvan de volgorde in kaart brengen: de totale hoeveelheid licht, de hoeveelheid bladgroen, de lichtkleuren en de voeding.” En wat gebeurt er als licht wordt gecombineerd met een plantversterker? Wordt dan de werking versterkt? „We weten dat sommige biostimulatoren de aanmaak van glucanase stimuleren. In eerder onderzoek in potrozen heeft dit tot positieve resultaten geleid. Het succes van groene middelen hangt dus af van de systeemaanpak en de combinatie van bestrijdingsmethoden”, concludeert Hofland. „De focus moet anders. Er hoeft niet één middel te zijn dat 100% werkt, maar een combinatie. De nadruk komt daarbij te liggen op preventief in plaats van curatief.” <

19-08-15 11:02

â&#x20AC;&#x2122;WKO draait goed, maar heeft aandacht nodigâ&#x20AC;&#x2122; warmte en koude (WKO), vaak als onderdeel van een semi-gesloten kas of beter kan. Drie telers vertellen over hun ervaringen. Ank van Lier

Ervaring

WKO.indd 32

34 (2015)

19-08-15 11:02

Foto: joEF slEEgErs

Ervaring

Gebruikersgroep 2013, in opdracht van het Productzoek uit naar de prestaties van en problemen met WKO-systemen in de tuinbouw. Hiervoor werden zo’n 25 tuinders met een WKO-installatie ders bleek tevreden over de werking ook verbeterpunten: het onderzoek

de bron soms kleiner dan gedacht, afgestemd op de capaciteit van de koude bron in de bodem thermisch Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten werd vorig jaar, met gebruikersgroep WKO opgericht. Acht telers wisselen hier kennis en om de rentabiliteit van de installatie te verhogen.

Mening

Phalaenopsisteler Gerben van Giessen uit Andel hoort ze regelmatig: geluiden van telers die problemen hebben met hun warmte-koudeopslag. Of die

van een groter geheel, waarin ook WKK’s,

ook warmte uit de grond moeten halen, te veel warmte met onze WKK’s, waardoor de warmtepomp uit ging. Het was echter lastig om de WKK’s minder te laten draaien, Van Giessen investeerde acht jaar geleden 150.000 kuub warmte en kou uit de grond haalt, en weer terugpompt. Omdat de teler meer behoefte heeft aan kou dan aan

met een hoger rendement geplaatst; deze maakt meer elektra en minder warmte. Daarnaast heeft Van Giessen een op-

spelen. Alleen wanneer alles klopt en in Van Giessen. De teler is van mening dat collega’s die investeren in een WKO vaak niet weten waar ze aan beginnen, en denken dat een WKO sowieso wel een energiebesparing zal

ook met vier WKK’s, zonne-energie en een zwembad.

Desondanks kan Van Giessen niet achter-

latie sinds de eerste dag zonder problemen.

alles optimaal draait en op elkaar is echter niet: we hebben deze inmiddels

behoefte om te koelen en gaan ervan uit dat hebben we in het verleden wel moeten

34 (2015)

WKO.indd 33

19-08-15 11:02

Onderzoek bollen leunt op diverse initiatieven Over tulpenonderzoek moet weer gesproken worden, na het opheffen van

van samenwerking die bollenonderzoek in de benen houden. Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

en miljoen euro. Zoveel geld is volgens KAVB-directeur Prisca Kleijn minstens gemoeid met het bollenonderzoek in 2015. Ze is positief verrast. „Ik heb de optelsom nog niet eerder gemaakt. Natuurlijk, het is niet de € 2,5 miljoen die telers van bloembollen jaarlijks via het PT bijeenbrachten voor onderzoek. Maar positief is dat een behoorlijk deel van het huidige budget vrijwillig door telers of initiatieven van telers bijeen wordt gebracht. En ik heb niet eens alle private initatieven in kaart gebracht.” De positieve balans van 2015 verdient enige nuancering. Op 1 juni werd namelijk bekend dat het Tulpenonderzoeksfonds (TOF) niet kon ’groeien’ van 25% naar 50% deelname van vakgenoten. TOF heeft zo’n

1,5 jaar bestaan (zie ook kader ’Onvoldoende steun’). In september 2015 bespreekt de productgroep tulp van de KAVB wat er zal gebeuren ten aanzien van tulpenonderzoek. Kleijn: „Ik hoop dat de productgroep zijn verantwoording neemt en zoekt naar een haalbaar alternatief.”

TOF was het tweede onderzoeksfonds dat binnen de KAVB werd opgericht. Het begon bij lelie en dit jaar zijn de fondsen van hyacint en zantedeschia gestart. Het viertal heeft gemeen dat het geld bijeenkomt door vrijwillige bijdragen van telers. Zij betalen € 40 (tulp), € 50 (lelie en hyacint) of € 300 (zantedeschia) per hectare voor deelname

Feiten

Onvoldoende steun tulpensector voor TOF KAVB en LTO-Groeiservice lanceerden het Tulpenonderzoeksfonds (TOF) eind 2013 om na het wegvallen van het Productschap zoek. Tulpenkwekers en -broeiers namen

vooral omtrent beheersing van de virussen TVX en TBV. Studiegroepen kregen steun en dit jaar is onderzoek naar waterzuivering opgepakt. areaal tulpen mee. Het bestuur van TOF wilde een groter draagvlak en minder

KAVB.indd 34

Een wervingscampagne ging dit jaar van

aan het fonds. Het relatief hoge bedrag bij zantedeschia houdt volgens Kleijn verband met het redelijk beperkte areaal van dit gewas, zo’n 170 ha. „Met € 300 per ha kom je toch op een redelijk onderzoeksbudget.” De vier productgroepen samen vertegenwoordigen dit jaar een areaal van 7.100 ha en zullen zo’n 3 ton vrijwillig afdragen.” In procenten is vrijwillige deelname het grootst bij lelie; ruim 70% van het lelieareaal in Nederland doet mee. Ruim 1,5 jaar geleden, ruim voor het definitieve einde van het Productschap Tuinbouw (1 januari 2014) wilden lelietelers zeker stellen dat er continuïteit bleef in het onderzoek omtrent het PlAM-virus. „De economische schade door PlAMV is groot. Er mocht daarom geen gat vallen in het onderzoek naar dit virus. We weten nu veel meer, maar ook in het derde jaar van het leliefonds is onderzoek bij lelie vooral gerelateerd aan PlAMV. Sinds 2015 is er tevens een samenwerking met stichting Regionaal Onderzoek Lelieteelt (ROL) in Noord- en Oost-Nederland. Zij hebben hun eigen budget.”

Samenwerkingsverbanden ha mee doen. Het bestuur hief daarom TOF en zichzelf op. Ze hoopt dat er andere manieren gevonden gaan worden om te maken. De productgroep Tulp van de KAVB praat daar in september over.

gebroeide stelen. Als maximale bedrage

Bij hyacint wordt dit jaar met steun van het fonds gezocht naar alternatieven tegen trips in de bolbewaring omdat het middel Actellic daarvoor niet meer ingezet kan worden. De productgroep zantedeschia heeft plannen gemaakt en zal begin oktober 2015 spijkers met koppen slaan. Belangrijk onderzoeksonderwerp is verzoling van knollen. Kleijn legt uit dat er de afgelopen jaren meer is gebeurd dan het oprichten van onderzoeksfondsen. „Er zijn nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan, zoals het Innovatie en Demonstratie Centrum 34 (2015)

19-08-15 11:02

Foto: HAns neeFjes

(IDC) voor bollen en vaste planten in Lisse. Sinds eind 2013 werken praktijk, onderzoek en onderwijs hierbinnen samen. Ze delen kennis via de website www.bloembollenweb. nl en ondernemers uit de Greenport Duin & Bollenstreek kunnen hier met hun vragen terecht. Soms leidt dit tot onderzoek. Het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkelingen (EFRO) van de EU financiert dit initiatief, net als de provincie Zuid-Holland.” Een voorbeeld van een project is ’Innovatieve teelt snijhyacint’, waar vier broeiers, PPO en studenten van TU-Delft bij betrok-

ken zijn. En in Noord-Holland onderzoeken drie KAVB-kringen samen met het bedrijf Incotec de mogelijkheden van het coaten van bollen voordat ze in het najaar de grond in gaan.

Crowdfunding Een recent initatief van telers en de KAVB is om onderzoek via crowdfunding mogelijk te maken. Vier bollentelers wilden de mogelijkheden van het desinfectiemiddel Nontox in water beproeven tijdens het koken, dom-

Achtergrond

productgroep bloementeelt opgericht

pelen, spoelen en pellen van diverse bolgewassen. KAVB-leden konden deelnemen aan dit onderzoek ’Schone Bloembollen’ als ze € 500 per bedrijf betalen. Uiteindelijk zijn er 25 deelnemers. Fabrikant Watter betaalt mee aan het onderzoek en er zijn kennisvouchers aangevraagd. „Als standsorganisatie willen we graag dit soort maatwerk voor onze leden mogelijk maken. We brengen daarnaast projecten onder in samenwerkingsverbanden met de overheid. Sectorbreed onderzoek naar meerlagenteelt in de broeierij is zodoende tot stand gekomen. En een leerstoel bloembollenfysiologie. Om maar een paar voorbeelden te geven. Voor een deel konden we voor deze projecten nog PT-reserves inzetten. In de toekomst zullen we andere bronnen dus nog meer nodig hebben. Duidelijk is dat we door samenwerking meer kunnen bereiken. Ook in onderzoek.” <

met die ’activiteit’ is er volgens KAVB-direcwelke effecten bollenteeltonderzoek heeft in

niet los van elkaar zien.” Binnen de product-

productgroepen bollen- en bloementeelt zantedeschia is geborgd via een beleidsmedewerker van de KAVB en enkele telers zitten in beide groepen. Leliebroeiers -

vertegenwoordigd, met name omdat veel

georganiseerd.

34 (2015)

KAVB.indd 35

In het kort Tulpenonderzoeksfonds TOF is opgeheven vanwege onvoldoende steun. Lelie, hyacint en zantedeschia kunnen

Een recent initiatief is om onderzoek via

19-08-15 11:02

Middelen maken potroos weerbaar tegen meeldauw Er bestaan diverse middelen die claimen dat ze het gewas weerbaar maken onderzoek van Wageningen UR Glastuinbouw. Weerbaarheid heeft echter compromis. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

manier? En welke combinaties zijn effectief? Voor de beheersing van meeldauw is dat onderzocht door Jantineke Hofland-Zijlstra, onderzoeker bij Wageningen UR Glastuinbouw. „Meeldauw is een handig modelsysteem voor beheersing van bovengrondse schimmelziektes. De schimmel gedijt namelijk alleen op een levende plant en moet zich dus aanpassen aan de gastheer. Dat biedt kansen. Kunnen we de gastheer zo sturen dat de kans op infectie afneemt? Bovendien leeft de schimmel bovengronds, waardoor hij alleen onder invloed staat van licht, temperatuur en vocht. Deze factoren zijn in een kas goed te sturen.” In het eerste onderzoek is gekeken welke producten op een preventieve manier de vitaliteit van het gewas bevorderen. De vol-

Foto: JoeF SleegerS

oals bij veel ziekten en plagen het geval is, is ook de bestrijding van meeldauw over een paar jaar geen 1-2-3-tje meer. Chemische middelen staan al langere tijd onder druk. Om over tien jaar nog commercieel te kunnen telen, moet de sector minder afhankelijk worden van gewasbeschermingsmiddelen, is de gedachte achter ’Het Nieuwe Doen in gewasbescherming’. De onderzoeksagenda is daarom niet meer zozeer gericht op de bestrijding van ziekten, maar op het weerbaar maken van gewassen. Verschillende fabrikanten en handelaren zijn ingehaakt op die trend. Er zijn allerlei middelen te koop die claimen dat ze de plant weerbaar maken. Maar welke middelen werken wel en welke niet? Op welke

gende stap is om te onderzoeken met welke contactmiddelen een infectie kan worden gecorrigeerd. Dat komt dus neer op een dubbele aanpak: preventief en curatief. Het onderzoek is vorig jaar uitgevoerd in potgerbera en kalanchoë, en dit jaar in potroos en pottomaat. Het onderzoek is een samenwerkingsverband met LTO Glaskracht Nederland en is gefinancierd met geld van het voormalige Productschap Tuinbouw. De producenten hebben de middelen aangeleverd. Het moet uiteindelijk gaan leiden tot een masterplan aanpak meeldauw.

Het onderzoek draaide om producten en meststoffen die afweerreacties van een plant kunnen versterken. Er kwamen alleen producten in aanmerking waarvan werd verwacht dat ze het risico van een aantasting met minstens de helft zouden verminderen. Die keuze is gemaakt na gesprekken met telers en op basis van de literatuur. De producten werden toegediend volgens voorschrift van de fabrikant. Bij deze manier van gewasbescherming is het belangrijk om op tijd in te grijpen en niet te wachten tot de symptomen zichtbaar zijn. In de praktijk wordt vaak pas ingegrepen als de infectie in volle gang is, omdat middelen beperkt mogen worden ingezet. „Als je dan groene middelen gaat toedienen, werken ze niet”, zegt Hofland. „Je moet beginnen zodra de planten op het bedrijf binnen komen, zodat de plant weerbaar is voordat infectie kan plaatsvinden.”

Trage besmetting -

Biomiddelen.indd 36

Voor het onderzoek zijn twee cultivars potroos gekozen: Bari en de buitenpotroos 34 (2015)

19-08-15 11:03

GrafIek: WaGenInGen Ur GlastUInboUW

Van de preventieve middelen werken Synvital exp1, Biogro exp1 en Serenade het best zonder dat het ten koste gaat van de productie. Hiervan is alleen Serenade toegelaten.

Rosa The Fairy. Deze cultivars stonden naast elkaar in dezelfde kas. Om de planten gedrongen te houden, was besloten om de bloemen niet te verwijderen. Bij binnenkomst in de kas kregen de jonge planten (5 weken oud) een preventieve behandeling. De controlegroep kreeg geen behandeling. Verder werden er ook behandelingen uitgevoerd met een chemisch middel en met ’INA’. INA is een synthetisch plantenhormoon dat de salicylzuurroute in planten activeert. Het heeft alleen een toelating voor onderzoek, maar laat goed zien wat het maximale niveau is van de natuurlijke afweerstoffen in een plant. Na drie weken werden de planten besmet met droge sporen van meeldauw door besmette planten in de kas te plaatsen. Van meeldauwsporen van roos is namelijk bekend dat de kiemkracht snel achteruit gaat bij blootstelling aan water. Om de groei van schimmels te bevorderen waren de Son-T lampen uitgezet en stond de RV op 85%. Toch bleek het lastig om de meeldauw snel te laten aanslaan. Mogelijk werd de kieming vertraagd door het vele zonlicht. Eerst raakten de bloemen geïnfecteerd. Een week later waren de bladeren aan de beurt. Op de buitenpotroos Fairy duurde het meer dan drie weken voordat de meeldauw zich goed ontwikkelde. De besmetting van tomaat ging veel sneller omdat deze sporen met water konden worden aangebracht.

Planten op scherp De behandeling met het plantenhormoon INA liet een goede remming zien van meeldauw. Hier was bijna geen spatje te zien, zelfs niet enkele weken na de laatste behandeling. INA zet de plant aan om meer natuurlijke afweerstoffen aan te maken, zo34 (2015)

Biomiddelen.indd 37

als glucanases en chitinases. Dit bemoeilijkt infectie van kiemende sporen. Doordat INA in sterke mate de afweerreacties aanschakelt kleeft er wel een nadeel aan: het kost nogal wat productie. De plantjes in het onderzoek bleven de helft kleiner dan de rest. Een te sterke sturing op afweer kan dus productie kosten. „Dat is de keerzijde van het weerbaar maken van de plant”, verklaart Hofland. „We moeten dus op zoek naar producten die de natuurlijke afweer enigszins verhogen, maar die niet de productie verlagen. Daarin bestaat een optimum.”

Welke middelen werken? Veel van de onderzochte middelen wisten de meeldauw aanzienlijk terug te dringen, zowel op de bloemen als op de bladeren. De meeldauw op de bloemen bleek een vroege indicator voor de meeldauw die zich een week later op de bladeren ontwikkelde. Van de preventieve middelen werken Synvital exp1, Biogro exp1 en Serenade het best (zie grafiek) zonder dat het ten koste gaat van productie. Exp1 betekent dat een stof onder een nummer is getest (experimental 1) omdat het nog niet is toegelaten. Serenade is onlangs toegelaten als schimmelbestrijdingsmiddel in een breed aantal gewassen, waaronder de rozenteelt, als onderdeel van de Green Deal. Curatief werkte Karma, een product op basis van kaliumwaterstofcarbonaat, goed. Een silicium houdende meststof, Bindzil, geeft slechts een lichte remming. Opvallend was dat Savitan, dat ontwikkeld is tegen aaltjes, geen remming gaf op de meeldauwgroei, ondanks de aanwezigheid van gestabiliseerd salicylzuur. In het onderzoek is enerzijds gekeken naar de groei van de meeldauw en ander-

zijds is de productie van afweerstoffen door de planten gemeten. Voor tomaat worden deze antistoffen deze zomer nog geanalyseerd. Bij rozen is die analyse lastig vanwege de fenolische stoffen in het plantsap. De werking van biostimulatoren lijkt echter redelijk vergelijkbaar voor roos en tomaat.

Puzzel met vele stukjes Dit onderzoek was erop gericht om te kijken of de stoffen überhaupt werken en of meeldauw voor het bepalen van plantvitaliteit een goed modelsysteem is. „In vervolgonderzoek willen we meer dingen meewegen”, zegt Hofland. „Op welke wijze kunnen wij de weerbaarheid van de plant het beste aanschakelen? Ook willen we kijken wat goede combinaties zijn van systemische en curatieve behandelingen.”. Uiteindelijk zal de ’groene’ meeldauwaanpak een puzzel worden met meerdere stukjes. Op dit moment is nog niet duidelijk welke stukjes dat zijn. „Maar het uiteindelijke resultaat kan heel effectief zijn”, verwacht Hofland, „als we het gehele systeem erop aanpassen.” <

In het kort

19-08-15 11:03

collega Olaf van der Voort’ In mei 2014 besluit azaleakweker Maurice van der Meer uit Kudelstaart zelf

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

an der Voort Potplanten uit Honselersdijk heeft deze week zijn eerste azalea op de markt gebracht. De verantwoordelijkheid over deze nieuwe loot aan het firmament laat eigenaar Olaf van der Voort graag over aan Maurice van der Meer. Niet onlogisch, omdat Van der Meer dit gewas ruim een jaar geleden nog teelde als zelfstandig ondernemer.

Crisis fataal Zoals zoveel bedrijven die rond 2008 zijn gaan moderniseren, is het begin van een langdurige crisis Van der Meer fataal geworden. Maurice van de Meer besluit in mei 2014 zijn azaleakwekerij in Kudelstaart te staken. Definitief gaat de stekker er een jaar later uit, omdat hij met financiers overeenkomt zijn kas nog ’leeg te telen’. Achteraf bezien zijn de grootschalige investeringen op een verkeerd moment gedaan. De prijsvorming van azalea trekt niet aan; het gewas belandt in een verder neergaande spiraal en stabiliseert niet zoals wordt ingeschat bij het maken van het nieuwe bedrijfsplan. De gebruikelijke aanloopproblemen lost hij op door een nieuwe bedrijfsvoering op te zetten. Hij breidt het Foto’s: Peter van Leth

In de zomer van 2008 verkast Van der Meer van Roelofarendsveen naar Kudelstaart. Hij wordt uitgekocht door de gemeente; een situatie die met zich meebrengt dat hij durft uit te breiden van 3 naar 4 ha glas en van 0,4 naar 2 ha containerveld. De vooruitzichten

zijn gunstig, mede doordat zijn azaleateelt redelijk voorspoedig verloopt. Op dat moment zijn er nog maar drie Nederlandse azaleakwekers die het teeltproces van wortel tot bloei uitvoeren. Naast Van der Meer zijn dat kwekerij Arends in Paterswolde en kwekerij Quinterra in Kwintsheul. Beide collega’s zijn dan al overgeschakeld op nevengewassen (zie kader pagina 40). Van der Meer houdt als enige teler tot op het laatst azalea als hoofdteelt aan. Niet alleen vermeerdert en teelt de glastuinder azalea, maar hij veredelt ook. Uit zijn koker komen de Mountain-typen als Himalaya, Mont Ventoux, Mont Blanc, Eiger en Tigra en enkele spiderachtige Splendida-typen. Op de nieuwe locatie blijft de azaleakweker rododendrons erbij telen.

In de koelcel van 0,2 ha passen 170 containertafels met in bloei getrokken azalea’s en enkele deense karren met speciale vormen.

3415azalearepo.indd 38

azalea’s op bevloeiingsmatten in de containertafels. 34 (2015)

19-08-15 11:03

B Van der Voort Potplanten. spathiphyllum (open afkweek, jaarrond), ludisia en azalea (alleen afkweek, beide seizoensgebonden) met het faillissement van Maurice van der Meer dreigt azalea nen. Leden willen dit zien te voorkomen. Toeval wil dat Olaf van der Voort op dat moment dubt over wat te doen met een tie overgenomen van een plantenkweker. Ideaal voor in bloei getrokken azalea’s.

Foto’s: Peter van Leth

Maurice van der Meer (links) en Olaf van der Voort trekken een half miljoen azalea in bloei in

personeelsteam uit en stelt een bedrijfsleider aan. En stapt over op het intensiever en logistiek complexer telen op rolcontainers. De druppel die echter bij Van der Meer de emmer doet overlopen, is de moeilijke afzet van rododendron in 2013 en 2014. Tot die jaren draait hij acht jaar een leuke marge op dit gewas. Door de kou en sneeuw in het voorjaar van 2013 in een groot deel van Europa is een goed afzetjaar verkeken. Niet nog zo’n extreem jaar, spreekt Van der Meer met zichzelf af. En als dat zich in 2014 toch voordoet, niet zozeer door weersomstandigheden maar door het failliet gaan van de Duitse bouwmarktketen Max Bahr, werpt Van der Meer de handdoek in de ring. Max Bahr is geen klant van de azaleakweker, maar door het faillissement worden rododendrons massaal op de veilingklok gedumpt met slechte prijsvorming tot gevolg. „Plezier in mijn werk ben ik ondanks alles blijven houden. Een buitenstaander zou zeggen dat mijn teelten mij genekt hebben, maar ik blijf zeggen dat de hele situatie mij de das heeft omgedaan”, typeert Van der Meer.

Over een andere boeg In zak en as gaat Van der Meer niet zitten, gesterkt door zijn collega’s bij telersvereniging Decorum. Zij behouden graag azalea binnen het assortiment. Ze staan open voor samenwerkingsverbanden; met verschillenden van hen knoopt Van der Meer gesprekken aan. Het potplantenbedrijf van Olaf van der Voort past echter met stip binnen het beoogde plaatje. Van der Meer heeft immers besloten zich nog enkel te richten op het in bloei trekken van azalea en niet meer op de productie ervan. De tijd die hem dat 34 (2015)

3415azalearepo.indd 39

bespaart, wil hij benutten om zich meer te concentreren op de afzet. Daarbij gebruikmakend van de expertise van Olaf. „Ik was altijd drukdoende om zoveel mogelijk eigen productie zien te slijten. De tijd schoot erbij in om nog meer klantgericht bezig te zijn, ook al voelde ik dat dit wel de koers is voor het perspectiefvol runnen van een glastuinbouwbedrijf”, stelt Van der Meer.

Toevalstreffer op juiste moment Van der Voort neemt in 2014 naast zijn bestaande productielocatie van spathiphyllum een voormalige jongeplanten-kwekerij over. Hij wil de kas bestemmen voor de productie van spathiphyllum en ludisia en de opkweek van jonge aardappels, waarbij de overgenomen klimaatcel van 0,2 ha weinig tot geen nut heeft. Totdat Van de Meer aanklopt. „Een koelcel is onderdeel van een azaleateelt niet van een spathiphyllumteelt. Als ik er al iets mee had willen doen voor mijn spathiphyllumteelt, zou ik aangewezen zijn op teelttechnische investeringen in onder meer belichting. Voordeel van de keuze voor azalea is dat een bloeiende plant met kleur toegevoegd wordt aan mijn assortiment, naast mijn witbloeiende spathiphyllum en ludisia”, schetst Van der Voort. Zowel Van der Voort als Van der Meer noemen het een toevalstreffer op het juiste moment. De voormalige zelfstandige azaleakweker komt bij Van der Voort Potplanten op de loonlijst. Besloten wordt een van de zes afdelingen van 0,3 ha geheel te gebruiken voor het in bloei trekken van circa 500.000 azalea’s in de periode van augustus tot mei. Zo bijten beide teelten elkaar niet qua kastemperatuur en interne logistiek. Van der Voort is ook niet bang dat trips overslaat van het ene naar het andere gewas. Hij weet de plaag goed onder

de duim te houden en in principe komen de halfwas-azalea schoon het bedrijf binnen.

Ook eigen soorten Al het halfwasmateriaal is afkomstig uit België; voor 80% van vaste leveranciers. Belangrijkste criterium voor Van der Meer naast schoon uitgangsmateriaal is uniformiteit. Hij koopt bij verschillende kwekers om risico te spreiden. Zijn eigen Mountaintypen komen er ook vandaan. Voordat grotere aantallen van zijn Splendida-typen de grens over komen, zijn er wel twee tot drie jaren verstreken. De kasruimte die Van der Meer bij Van der Voort tot zijn beschikking heeft voor het in bloei trekken van azalea is 0,3 ha; slechts 0,2 ha minder dan voorheen op zijn eigen kwekerij. „Vandaar dat ik vooralsnog 300.000 azalea minder in bloei trek. De start met 500.000 planten is mooi en zal niet snel worden opgeschroefd.” Hij voert ook nog alle typen en potmaten die hij kweekte in Kudelstaart, alleen in kleinere aantallen. Dus niet alleen potmaat 12, maar ook 9, 14 en 17 cm. Meer ruimte is er voor afwijkende vormen (pyramide, bogen en stammen) in potmaat 17. Het aantal kleuren per potmaat wordt minimaal zes. De azalea blijft gewoon onder het label Decorum te koop.

Klimaatcel wordt koelcel De klimaatcel wordt omgebouwd tot koelcel waar de azalea’s bij 2 tot 3oC worden bewaard, alvorens ze in een aparte ruimte er direct naast order klaar worden gemaakt. Het opslaan op containertafels gaat veel efficiënter dan op deense karren zoals Van der Meer voorheen deed. Kleine tot grote orders vormen geen probleem meer en ook het

19-08-15 11:03

Vervolg van pagina 39 samenstellen van mixen verloopt soepel. In de koelcel zouden 200 containertafels vijf hoog in vier banen zijn te plaatsen, ware het niet dat Van der Meer van één rij de onderste drie lagen weghaalt. Deze ruimte benut hij om deense karren te kunnen plaatsen met de specialere vormen in potmaat 17, die te hoog zijn om te kunnen worden gestapeld. Daardoor is er nog plaats voor 170 containertafels. Verder verloopt het proces nagenoeg hetzelfde als Van der Meer gewend was in Kudelstaart. Behalve dan dat de planten op de containertafels niet op een eb- en vloedsysteem staan, maar op bevloeiingsmatten. Teelttechnisch maakt het niets uit volgens hem. De eerste, soms de tweede watergift is nog wel bovendoor, maar eenmaal in de afdeling zijn de watergiften altijd onderdoor. Zeker in de eindfase is dat cruciaal, want in de bloemknoppen mag geen water blijven zitten. „Als de in bloei getrokken bloemen niet droog de koelcel in gaan, heb je kans op botrytis. En daar sta je zeker niet op te wachten. De RV mag niet oplopen in de koelcel”, meldt Van der Meer

Van der Voort Potplanten is sterk in daghandel en staat bekend om het ook kunnen leveren van kleine partijen, ook al is het een grootschalig potplantenbedrijf. Hiertoe is het bedrijf in staat, mede doordat het dicht bij de veiling zit. De azalea lift hierop nu mee. En met een korte teeltduur is goed en snel in te spelen op wensen van tussenhandel en eindklant. „Omdat azalea binnen het Decorum-assortiment niet is weggevallen, heeft dit geen klanten gekost. Er zijn alleen maar klanten bijgekomen uit het netwerk van Olaf. Veelal kleine, die nu soms hun deense kar weten vol te krijgen met naast spathiphyllum ook enkele azalea’s erbij. Onder een dak is dat nu snel rendabeler voor klanten”, vertelt Van der Meer. De focus bij de afzet ligt op de daghandel in het hoogste segment en ’service-retail’. Als het moet zijn drie tot vier keer per dag bestellingen door te geven. Actiematig is ook te draaien, maar daar gaat niet de voorkeur naar uit. Zo’n 5% van de azalea’s verschijnt voor de klok.

Achtergrond

Weer een Nederlandse azaleavermeerderaar minder -

de afgelopen maanden is gegroeid. „Er zullen heus wel momenten zijn dat ik me niet met azalea hoef bezig te houden. Dan zijn er binnen deze onderneming genoeg

andere activiteiten op te pakken waar ik als voormalig zelfstandig potplantenteler mijn bijdrage aan kan leveren”, aldus Van der Meer. <

Mening

’Vlag gaat niet uit’

De samenwerking tussen Van der Meer en Van der Voort verloopt stap voor stap. Ze verwachten dat die vruchten gaat afwerpen, gezien hoe het onderling vertrouwen

3415azalearepo.indd 40

34 (2015)

19-08-15 11:03

Nieuws

Het is lastig om de bloei bij viburnum met stuurlicht in plaats van met warmte te stimuleren. Dit blijkt uit onderzoek van Plant Lighting en Wageningen UR Glastuinbouw. Wel lijkt telen bij lagere temperatuur perspectief te bieden. Bij trekheester wordt in een korte periode 30 (viburnum) tot 40 (sering) m3 gas/m2 gebruikt om vroege bloei te induceren. Opstoken tot 36°C is dan niet ongebruikelijk; een warmtebehandeling om vervroegde doorbreking van de interne knoprust na een te korte koudeperiode te forceren. Van nature doorbreekt een langdurige koudeperiode die knoprust. In de literatuur zijn aanwijzingen dat dit ook door stuurlicht kan. Hiermee is volgens de onderzoekers van Plant Lighting en Wageningen UR Glastuinbouw 30% besparing op gas realistisch.

Geen trekduurverkorting

Een lagere teelttemperatuur leidde tot meer takkwaliteit, omdat meer knoppen de kans kregen uit te lopen. Er waren dus meer meerkoppers. Uit deze proef lijkt dus de conclusie te trekken dat een lagere teelttemperatuur een effectief middel is om bij viburnum de eerste knop minder dominant te maken ten opzichte van de andere knoppen. Een fenomeen dat al eerder is aangetoond bij het percentage meertakkers bij phalaenopsis. Zo is tevens te besparen op het gasverbruik. Sommige telers in de praktijk breken ook de eerst uitgelopen knop(pen) uit in de hoop dat meer onderliggende knoppen zullen gaan uitlopen. Wel een kanttekening: het relatief grote aantal gebarsten knoppen in de warme behandeling vertekent mogelijk het beeld over het oogstresultaat, omdat 1-koppers mogelijk meerkoppers hadden kunnen worden.

Hogewoning, onderzoeker bij Plant Lighting, en Arca Kromwijk, onderzoeker bij Wageningen UR Glastuinbouw, roept het onderzoek vragen op die interessant zijn beantwoord te krijgen. Zo zijn zij benieuwd of door het ’handmatig’ verkorten van de dagen in het najaar eerder knoprust wordt geïnduceerd bij Viburnum opulus ’Roseum’. Vervolgens zou dan de interne knoprust van de plant door middel van langdurige koude, eventueel in een koelcel, worden verbroken. Het uitlopen van de knoppen zou dan kunnen plaatsvinden bij een matige temperatuur, zoals in deze proef, waardoor de kans op meerkoppers voor een betere kwaliteit en hogere prijs groter wordt. Dit bespaart ook op stookkosten. <

Achtergrond

Viburnum telen bij een lagere temperatuur lijkt perspectief te bieden. Voor Sander

Foto: PlANt lightiNg

In alle proefkassen liepen de knoppen uit (zie kader). Daarom concluderen de onderzoekers dat ofwel 23˚C overdag al voldoende was om de knoprust te verbreken, of dat de knoprust al verbroken was. Het stuurlicht gaf weinig tot geen trekduurverkorting. Mogelijk omdat de knoprust al doorbroken was. Daarom werd niet duidelijk wat het effect is van stuurlicht. In ieder geval versnelde stuurlicht het doorbreken van de knoprust niet significant in de proef.

In de kas met de hogere teelttemperatuur begon de oogst één tot anderhalve week eerder. En in de koelere behandelingen duurde het 0 tot 4 dagen (belicht) tot een week (onbelicht) langer voordat meer dan 95% van de takken van goede kwaliteit geoogst was.

34 (2015)

3415prdnwshypericum1pag.indd 41

19-08-15 11:03

Teelttips Zomerbloemen na de oogst Veel zomerbloemen worden gesneden van vaste planten. Dit houdt in dat het afgeoogste gewas, de nieuwe basis is voor de oogst van het volgende jaar. Eigenlijk is het afgeoogste bloemengewas plotseling een nieuwe plantenteelt geworden, namelijk de plantenteelt voor de oogst van volgend jaar. Behandel deze teelt dan ook als volwaardige

ChrysAnt Aanzuren De pH van de grond is regelmatig onderwerp van discussie. Ten eerste over welke pH gaat het: de pH-KCl of pH-H2O. De bepaling van de pH in een oplossing van KCl geeft een nauwkeuriger waarde dan de pH bepaling in water. Meestal is

Anthurium 1 november Nog tien weken tot 1 november. Er zijn verschillende wegen naar een optimale productie voor die datum. Als jong blad jong wordt weggebroken, is het gewas in staat meer van zijn assimilaten in de bloemen te steken. De etmaal(plant)temperatuur

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 42

Astilbe

teelt. Schoon het op en voer weer een volledige bemesting uit. Zorg er voor dat deze bemesting niet te weelderig is, maar gericht op het vormen van een stug gewas dat voldoende is voor de groei van de ondergrondse plant. Zorg er voor dat de schimmelbestrijding serieus wordt uitgevoerd en ook een eventueel noodzakelijke bladbemesting toegepast wordt. Alles wat de plant

nu sterker maakt komt de kwaliteit van het gewas in het volgende seizoen ten goede. Verwaarlozing van de planten op dit moment, zorgt vrijwel zeker voor een tegenvallende weggroei en oogst in het volgende seizoen.

bemesting

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

de pH-H2O 0,2 â&#x20AC;&#x201C; 0,4 punten hoger dan de pHKCl. Voor chrysant is de streefwaarde een pH-KCl van 6,5. Daarnaast hoor je soms dat aanzuren van de mestoplossing bedoeld is voor het verlagen van de pH van de grond. Dat is niet het geval. De pH van een grond is door de bufferende werking van het klei-humuscomplex een vast gegeven. De waarde van de pH is met het bijmesten nauwelijks te verlagen. Waarom

dan toch met een zuurregeling aanzuren van de mestoplossing? De reden hiervoor is de aanwezigheid van bicarbonaat HCO3- in het gietwater. Bicarbonaat kan afkomstig zijn uit drainwater of slootwater. Te hoge gehaltes aan bicarbonaat kunnen de pH van de grond langzaam verhogen. Dat is de reden om met een zuurregeling een gedeelte van de bicarbonaat weg te zuren. Meestal wordt hiervoor salpeterzuur

gebruikt omdat dit goedkoper is dan fosforzuur. De salpeterzuur reageert met het bicarbonaat waarbij CO2 vrijkomt en water en het voor de plant opneembare nitraat. Met het toevoegen van salpeterzuur daalt de pH van de mestoplossing langzaam. Het streven is met de zuurregeling de oplossing weg te sturen met een pH van 5,5. Niet alle bicarbonaat mag weggezuurd worden; het streven is een buffer van

zorgt er voor dat een groter deel van de gevormde assimilaten word ingezet voor bloemproductie. De basis is natuurlijk een goede fotosynthese. De komende maand neemt buiten de straling ongeveer 40% af en de daglengte twee uur. Vooral met het vervangen van het jonge blad en het streven naar 10 PAR per dag, wordt het moeilijker om deze lichtwaarden te behalen. Vanaf begin augustus is het buiten vochtiger. Daarom

zal het ook op warmere dagen mogelijk moeten zijn het vocht in de kas op niveau te houden en mag vooral op bewolkte dagen meer licht worden toegelaten. Met sterilliumtesten kunt u de huidmondjesopening nagaan; kan de plant het licht werkelijk gebruiken voor de suikerproductie. Voor het aanhouden van voldoende etmaal(plant)temperatuur is het de komende weken nog mogelijk om de warmte-

straling aan het eind van de dag te gebruiken om de temperatuur in de kas te verhogen. Door later luchten en op tijd sluiten van de doeken kan deze warmte de etmaaltemperatuur verhogen. Daarnaast wordt voorkomen dat de temperatuur onder de stooktemperatuur zakt. Er wordt hier bewust gesproken over de etmaaltemperatuur van de plant omdat deze met minder instraling enkele graden lager kan liggen dan enkele weken terug

De bemesting van astilbe moet worden aangepast aan de geplande oogsttijd. Op dit moment moet er in de groeiende gewassen nog behoorlijk gejaagd worden om voldoende lengte te krijgen, terwijl de plantingen die pas laat in de nazomer bloeien, schraler bemest moeten worden. Een te weelderige bemesting kan leiden tot een vertraging van de oogst. Een paar dagen vertraging in deze periode, kan in het najaar een bloeiverlating creĂŤren van enkele weken. Deze vertraging kan er net voor zorgen dat de bloemen niet meer geoogst kunnen worden door een vroege nachtvorst. Plantingen die zijn bedoeld voor de bloei na eind september lopen allemaal dit risico.

0,5 mmol bicarbonaat aan te houden. Bij het instellen van een te lage pH van bijvoorbeeld 5,2 - 5,3 kan de pH doorslaan naar een pH < 4. Een mestoplossing de kas in sturen met een pH < 5,5 is gevaarlijk. Het kan schade geven aan het gewas en kan de bovenste laag van de grond ontkalken en leiden tot structuurbederf.

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

op een zonnige dag. Voor de planttemperatuur is vooral de temperatuur van het groeipunt van belang en het is waarschijnlijk dat deze nu steeds meer gelijk is aan de kastemperatuur. Op basis van de stand van het gewas en het nu veranderlijke weer kan worden gekozen welke weg naar een goede productie voor deze winter wordt ingezet.

Hans van Eijk, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094

34 (2015)

19-08-15 11:03

Schoffelen

PhalaEnoPsis licht en belichting Eind augustus is het niet altijd even gemakkelijk om op een bewolkte dag de gewenste lichtsom te halen. Houd een lichtniveau aan in de kas, ongeacht de instraling van buiten. Bij bewolkt, donker weer moet de belichting (deels) weer aan. Voor de verschillende afdelingen gelden lichtintensiteiten tusen lichtsommen per dag van Deze lichtintensiteiten zijn slechts een indicatie. Bepalend is de stand van het gewas. Een erg groeizaam gewas met een zeer donkergroene bladkleur kan meer licht ontvangen. Bij een gewas dat er wat fletser op staat, is de hoeveelheid licht juist wat verlagen een beter

Roos Gewasverzorging Vanaf de langste dag zeg ik altijd dat het najaar is. Wel kan het dan nog flink (na)zomeren. Maar half augustus is voor iedereen duidelijk, dat de lichtsom minder wordt, de daglengte afgenomen is en de maximum lichtsterkte niet meer boven de 800 tot 900 W/m2 uitkomt. De stand van de zon wordt lager en de lichtindringing in het gewas neemt af. Hoog tijd om er rekening mee te gaan houden. De rozen op of in het gewas gaan elkaar beconcurreren. Dat doen ze altijd al, maar bij afnemend licht en afnemende lichtindringing moet daar 34 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 43

idee. In de afkweek is het in augustus van extra belang om de lichtsommen te halen. De temperatuur ligt in deze maand in de kas vaak op het hoogste niveau, zeker wanneer er niet gekoeld kan worden. Het koeleffect van de luchtbevochtiging is te klein, om de temperatuur op het gewenste niveau van <22°C te houden. Om knopval te voorkomen, is het noodzakelijk om de planten genoeg licht te geven en zo kwaliteitsverlies te voorkomen.

Normaal gaat het krijt er de eerste weken van oktober af. Eerder verwijderen is in alle gevallen te vroeg, aangezien de zon in de maand september nog behoorlijk

de aandacht naar uitgaan. Loze takken en rommel moeten zo snel mogelijk uit het gewas geknipt worden. Omdat het vochtniveau in het najaar stijgt, is dat ook goed mogelijk. Het gewas moet beoordeeld worden op de kwaliteit, die de komende winter geoogst moet gaan worden. Hoeveel knippunten heeft een struik? Geeft dat een kwaliteit waarmee ik uit de voeten kan? De uitkomst bepaalt of er onderdoor geknipt gaat worden. Wanneer je zeven planten op een vierkante meter hebt staan en er zijn gemiddeld vijf knippunten per struik, komen er in één snee 35 scheuten. Heb je daarentegen vier knippunten per struik dan kom je op 28 scheuten per snee. Toch zakt de productie niet met 20% omdat de sneeduur

sterk is. Naast te veel licht wordt op een warme dag ook te veel warmte binnengelaten. Krijt verwijderen vóór half september betekent een te groot risico nemen. Normaal wordt 14-16 weken vóór de langste dag gekrijt. Logischerwijs dient deze termijn ook bij het verwijderen in acht genomen te worden (je komt dan uit op kalenderweek 40-42). Een gewas vanuit de zomer kan echter meer licht verdragen, en met krijt dient er te veel belicht te worden, dus in de praktijk wordt er normaal gezien in de weken 38-40 het krijt verwijderd.

Menno Gobielje, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094

afneemt. De rozen vangen meer licht en groeien dan sneller. Het moment van onderdoor knippen moet ook goed gekozen worden. Dit heeft invloed op de uitloopsnelheid, maar ook op de lengte die op dat moment geoogst wordt. Midden in de winter is de uitloop vaak wat moeilijker bij lage lichtintensiteit. Het werk moet dan al gebeurd zijn. Terzijde, ik memoreerde hiervoor al dat het vochtniveau toeneemt en dat de daglengte afneemt. Let er op bij spuiten in de avond dat het gewas niet te langzaam opdroogt. Het risico op botrytis neemt bij dit veranderende weer snel toe.

Johan Sonneveld, Adviesbureau J. Sonneveld, 06-46134453

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Rusland ’Want waar rook is, is meestal ook vuur.’ De woorden van David Jan Godfroid, correspondent van de NOS in Moskou, echoden nog na in mijn oren. Wat bedoelde hij daarmee? Dat de opstelling van Rusland kwam door de MH17 affaire? Of bedoelde hij dat er inderdaad trips in de bloemen zat? In de jaren tachtig bezong het Klein Orkest al treffend het communisme. ’Dat je bang en voorzichtig met je mening moet omgaan.’ Het IJzeren Gordijn is inmiddels opengeschoven, maar het communisme haal je niet zomaar uit het systeem. Rusland lijkt nog steeds een land te zijn waar je maar beter niet al te openlijk kunt zijn. Vraag Pussy Riot maar. Dan is het in Nederland heel anders. Daar varen boten vol met hetero’s, homo’s en lesbiennes tijdens de Gayparade door de grachten van onze hoofdstad. ‘Er wandelen mensen langs porno en peepshow.’ Inderdaad ja, ook dat klopt nog steeds. Maar het was vooral gezellig, als ik mijn timeline op Twitter moet geloven. Het zal best, maar om je als sierteeltsector nu te gaan afficheren met een optocht waarin ook een boot met grote opgeblazen penissen meevaart? Nee, dank u. Ik ben blij dat het er bij het gemiddelde bloemencorso wat minder platvloers aan toe gaat. Dat is mij reclame genoeg. Intussen lijkt de situatie in Rusland alleen maar te verergeren. Bracht het Vakblad ’s morgens nog het nieuws dat er weinig nieuws te melden was vanaf het oostfront, daar kwam ’s middags Nu.nl met het bericht dat er een zending bloemen verbrand was. Verbrand! Omdat ze mogelijk geïnfecteerd zouden zijn. Bedoeld werd waarschijnlijk dat er Californische trips in zaten. Beestjes. Je zou toch haast tegen die Russen zeggen dat ze de wodkafles wat vaker moeten laten staan? En natuurlijk, er zít trips in die bloemen. Ik geloof het vast. Maar dat is juist een teken van ons oog hebben voor het milieu! Je kan wel alles dood maken, maar dan haal je het MPS-A vignet niet meer! En Greenpeace wordt boos. Dus kom op, een beetje toleranter Vladimir! Alsof er in jullie land geen beestjes te vinden zijn. Nee, er is meer aan de hand daar. De vraag om een MH17 tribunaal? Dikke kans hoor. Of zou Poetin in zijn timeline van Twitter ook die foto’s uit Amsterdam hebben gezien…

19-08-15 11:03

Brieven

’Niet hele sector staat er achter’

Workshop Xylella beheersen

Arjan Zoutewelle reageert op de LinkedInstelling in vakblad 32/33, dat de sierteeltsector terecht kleur bekent met deelname aan de gay pride, en vindt het niet gepast om over de gehele sector te spreken. Zelf sla ik het verwilderde, exhibitionistische evenement met weerzin gade, en ik ben zeker niet de enige in de sector. Zich als sector verbinden aan zo’n omstreden evenement is niet de kant die we op moeten, wat de smaakmakers ook beweren. Zeker is dat niet de hele sierteeltsector deze uiting van de gaycommunity, en het deelnemen daaraan door de sector, een warm hart toedraagt. Versta mij niet verkeerd: ieder schepsel heeft van God ruimte op deze aarde ontvangen om daar te leven, maar niet alle levensuitingen zijn passend om zich bij aan te sluiten, zeker niet als sector met zo’n brede achterban. Daar zou ook het management van FloraHolland over moeten nadenken. Bloemen verkopen is goed, maar niet op alle manieren.

Aequor draagt taken over aan SBB

GO Café over loopbaanperspectief

Kennisevent voor leden Horticoop

Arjan Zoutewelle, potplantenkweker in Ridderkerk

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342 - 49 42 63, fax 0342 - 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

ColofonVBB-Brieven.indd 44

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

34 (2015)

19-08-15 11:03

Kasgenoten

C orrecties en aanvullingen Foto veredeling van Agriom In het artikel ’Veredeling levert wat de markt vraagt’ in het Vakblad nummer 32/33 staat op pagina 12 geen bronvermelding bij de foto. De foto is gemaakt door Agriom.

A genda Naaldwijk. Info: www.zomerbloemen-tentoonstelling.nl Najaarsbeurs Floralis, Boskoop. Info: www.floralisboskoop.nl Plantarium en Groen-Direkt, vakbeurs voor de boomkwekerij. Info: www.plantarium.nl Arenasessie: wegval of uitval, Wageningen UR, Bleiswijk. Info: www.wageningenur.nl Dag van de orchidee, 14.00-19.00, Seed meets Technology, bij Proeftuin

LTO Glaskracht Nederland

FOTO: JOeF SleegerS

Binnenland

Leeftijd: 40 Plaats: Monster Teelt: perkgoed en zomerbloemen Oppervlakte: 3,5 ha

Aad Zuijderwijk jr. U heet Aad, net als uw vader. Is dat handig?

ALV gewascoöperatie snijcymbidium, 's-Gravenzande. Kenniscafé potorchidee, 14.00-17.00. ALV gewascoöperatie roos, 13.00-18.30 uur, Bleiswijk. zoek naar Amerika. Webinar milieuzaken in de praktijk, 20.00-21.00, online. Tuinplantendag. Businessledenbijeenkomst, 12.00-16.00

Is uw winkel local for local? „Dat klopt. Consumenten vinden het leuk om door een kas te lopen en vragen te stellen

Particuliere verkoop in het Westland. Is dat geen water naar de zee dragen? „Ik denk dat 75% van de Westlanders nooit meer in een kas komt. Alle kassen zitten

Gewasbijeenkomst chrysant, 15.00-20.00 uur, Westland. Thema: gewasgezondheid. Themabijeenkomst water, emissie en techniek, 14.0017.00 uur, Aalsmeer/Lisse (8/10), Luttelgeest (13/10), Bommelerwaard (10/11), Westland (12/11), Limburg (24/11), Oostland (26/11),

Hoe onderscheidt u zich dan?

ze korting op de volgende pot. Klantenbinding en goed voor het milieu. Verder geven aan Proflora. Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl

leggen we uit dat ze ook meststoffen moeten meegeven. We moeten voorkomen dat de

Buitenland Florall, najaarsbeurs, Gent, België. Info: www.florall.be. Green is life, beurs, Warschau, Polen. Info: www.greenislife.pl Four Oaks, beurs, Cheshire, Verenigd Koninkrijk. Info: www.fouroaks-tradeshow.com Flormart, groene beurs, Padua, Italië. Info: www.flormart.it

Willen mensen wel betalen voor kwaliteit? „Dat gaat steeds beter. Als klanten hier voor het eerst binnen lopen, zeggen ze: ’Wat komt doordat ons product zo lang bloeit, van mei tot en met oktober. Als je netjes met

Wat vindt u leuk aan uw werk? „De diversiteit. We hebben meer dan honderd soorten perkplanten, en buiten het perk-

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

34 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 45

Foto’s

Filmpjes

19-08-15 11:04

616099_.indd 46

19-8-2015 11:15:42

616100_.indd 47

19-8-2015 11:14:10

616101_.indd 48

19-8-2015 10:39:12