VBB_11-2015 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Cover-nw.indd 1

11-03-15 14:54

VAKMANNEN IN HART EN NIEREN

Maak kennis met ons!

581968_.indd 2

11-3-2015 10:46:19

B 8 Provincies spelen grote rol in glastuinbouwzaken

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Er valt voor Nederland nog veel te winnen in Spanje’

Commentaar: Cruciaal om intenties te bezegelen met afspraken

Stelling:

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

10 ’Vraag van de Russische consument is onderschat’

Politiek: Provincies spelen grote rol in glastuinbouwzaken

Afzet: ’Vraag van de Russische consument is onderschat’

Afzet: Herstel startbaan zet druk op bloemenvervoer Kenia

Column: Angelle van Kleef, Canada

Vragen: Mag ik iemand ontslaan die de huisregels overtreedt?

Markt 18 18 19 20 21

Hoop op goed seizoen Bellis perennis

Teelt

26 Fosfaatnormen zitten nieuwe vergister in de weg

In beeld: Kippen tegen het onkruid

Energie:

Energie: Fosfaatnormen zitten nieuwe vergister in de weg

Water:

Roos: Kasklimaat kwaliteit Hollandse roos verbeteren

Tulp: Marktplan: Broeiers willen meer waarde toevoegen aan tulp

Kuipplanten: ’Met een gotenteelt betere kwaliteit en spreiding’

Teelttips: zomerbloemen, pioen, lelie, tulp, lisanthus, perkgoed

Column: Kees van Egmond

Nieuws

30 Kasklimaat kan kwaliteit

Hollandse roos verbeteren

’Groeiwensen’ van alstroemeria blootgelegd

Cupping in viool komt vaker voor Gewasbeschermingsmonitor is een feit

Toekomst voor lisianthus op kleikorrels? Platform: ’Te vroeg om te juichen over PIP’

Service 45

Kasgenoot: Jan Enthoven Agenda Voorplaat: Foto: Peter van Leth

11 (2015)

Inhoud.indd 3

11-03-15 15:42

Opinie

fOtO: ROy HORnsveld

’Er valt voor Nederland nog veel te winnen in Spanje’

afmiddelburg@hortipoint.nl

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

Opinie_NW.indd 4

11 (2015)

11-03-15 14:54

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Waterschapsverkiezingen -

Spaanse sierteelt uit. We deden ook plant van de maand, grootouderdag, de HOERA bloemengroet voor buitenlandse gasten

de Spaanse campagnes een van de meest

zomerbloementeler in Lisse agrariërs ook de grote betalers van de

voor tuinders. Want het aantal geborgde -

uitspoeling, controles om de Spaanse consument direct te beïnvloeden. Het is veel eenvoudiger om de bloemist te beïnvloeden die vervolgens de consument

verhouding in de eerste kamer, en dat

Herbert Wooning,

andere, is heel simpel en goed in de media.

voorstander van de sierteeltsector in het land inkleuren, dat is niet heel

ga kleuren. Politiek gaat helaas steeds

et afspraken

strelitziateler in Zevenhuizen cosmetische en chemische industrie.

goede gesprekspartner is en – beter nog – dat ook invloed op de inrichting van het

klein gedeelte van de begroting van de

kassengebieden toestaan. -

11 (2015)

Opinie_NW.indd 5

11-03-15 14:54

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

Hyacintentelers op bezoek in Achterhoek Zaterdag 7 maart vond zeven bloemisten uit de

■

maken afspraken over emissies

iedere bloemist was een hyacintenkweker aanwezig. Mark van Paridon uit

Het Hoogheemraadschap van Rijnland en LTO Glaskracht Nederland hebben op 10 maart afspraken gemaakt over hoe zij samen in de periode tot aan 2027 tot een nagenoeg nulemissie van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater vanuit de glastuinbouw willen komen. Gehoopt wordt dat ook gemeenten zullen aanhaken.

Bloemsierkunst Markerink in Zuthpen om vragen van de consument te beantwoorden. Zo kwamen er vragen over de geur, houdbaarheid en of je het onderste stukje steel nu wel of

■ B&Q importeert minder planten

daar heeft de promotiecampagne PurE seaso-

De Britse bouwmarktketen B&Q gaat minder tuinplanten importeren en wil meer product door Britse tuinders laten kweken. Dat kondigde de nieuwe hoofdinkoper Tim Clapp onlangs aan. In zijn vorige baan als hoofdinkoper bij tuincentrumketen Wyevale zorgde Clapp ook al voor meer inkoop van Brits product.

De groep bloemisten wilden eens wat dichter

invulling aan gegeven. Telers sponsorden deze dag bloemen en een deel van de opbrengst is bestemd voor het goede doel AYA. AYA helpt tegen kanker.

■

haalbaarheid BrightCluster Venlo Priva en de provincie Limburg gaan samen de haalbaarheid onderzoeken van een verzamelgebouw voor startende ondernemers in het tuinbouwcluster. Het project krijgt de naam BrightCluster Venlo en moet op het voormalige Floriadeterrein worden gesitueerd.

Het bedrijf brengt zelf € 120.000 in. Voor Jaroma Roses in Colombia is afgelopen jaar een nieuw type machine gemaakt met 21 sorteeruitgangen. Volgens Jamafa is dat een eerste stap naar vergaande automatisering bij rozentelers in Zuid-Amerika.

in Vilsteren. Een familiestatuut kan volgens de deelnemers een toegevoegde waarde hebben, zeker bij bedrijven waarbij meerdere generaties moeten samenwerken.

■ Kamp stimuleert snel internet in buitengebieden

De kentekenplicht voor trekkers zal gemiddeld € 450 per bedrijf kosten in plaats van € 600 zoals eerder berekend. Dat blijkt uit nieuwe berekeningen van verkeersminister Schultz. Bestaande voertuigen worden digitaal ingeschreven en hoeven niet apart gekeurd te worden. De kentekenplicht voor trekkers wordt naar verwachting in 2017 ingevoerd. Het rijbewijs voor trekkers (T-rijbewijs) gaat dit jaar op 1 juli in.

■ Kenteken trekker kost minder

■ MPS komt vanaf 16 maart met MY-MPS, het vernieuwde registratieprogramma voor MPSABC, waarmee het volgens de stichting voor de gebruiker overzichtelijker en eenvoudiger wordt om te registreren. MY-MPS vervangt MPS-ACTRES. Alle registratiegedeeltes in MY-MPS hebben een gebruikersvriendelijke opmaak. Op de persoonlijke pagina heeft de gebruiker in één scherm een totaaloverzicht van de diensten die hij afneemt. Het nieuwe systeem onthoudt invoerkeuzes wat bij een volgende invoer meer gebruikersgemak oplevert.

Minister Kamp (EZ) wil de uitrol van snel internet in buitengebieden stimuleren. Hij komt daarvoor met een pakket maatregelen dat inzet op goedkopere aanleg van vaste netwerken voor snel internet via kabel en glasvezel, en op het beschikbaar stellen van radiofrequenties voor zogeheten vaste draadloze internetverbindingen. Dat schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer.

■ Onderzoek naar toegevoegde

waarde familiestatuut ■ Crowdfunding voor nieuwe

rozenverwerkingsmachine De Jamafa Group uit het Limburgse Kelpen gaat via crowdfunding proberen € 250.000 op te halen voor de doorontwikkeling van een nieuwe machine voor de verwerking van rozen.

Nieuwskort2.indd 6

Hogeschool Windesheim, LTO Noord en het NAJK gaan samen onderzoek doen naar de toegevoegde waarde van een familiestatuut binnen familiebedrijven. Dat maakten de partijen op 5 maart bekend tijdens de afsluitende bijeenkomst over het project ’Boer zoekt roots’

■ ’Nieuw ontslagrecht kost ondernemers miljoenen’ Het nieuwe ontslagrecht dat 1 juli ingaat, kost ondenemers handenvol geld. Dat meldt het Financieele Dagblad deze week. De krant raadpleegde deskundigen om de gevolgen in kaart te brengen. Werknemers die na twee jaar ziekte arbeidsongeschikt raken, hebben volgens die wet toch recht op een transitie11 (2015)

11-03-15 14:55

FOTO: CORNELINE LANOOY

Gelezen op Twitter Ed Moor (@Ed_Moor)

■ Dirk Hogervorst, manager Strategie, Marketing & Business Development, vertrekt na ruim 25 jaar bij FloraHolland. Hij zegt toe te zijn aan een nieuwe uitdaging, waarbij zijn voorkeur uitgaat naar de (internationale) sierteelt. Het besluit van Hogervorst om te vertrekken, is in overleg met de veilingdirectie genomen. Wie hem gaat opvolgen, is nog niet bekend.

■ Air So Pure breidt uit Asplenium, Amina Dragon Tail en chlorophytum zijn toegevoegd aan het concept Air So Pure. Ze zijn afkomstig van VDE Plant uit Woubrugge. Air So Pure heeft de planten in januari bij Fytagoras Plant Science in Leiden laten testen. Alle drie de soorten scoorden een ruime 8 op de schaal van luchtzuiverende werking.

■ PPO: ’Verboden residu tuinplan-

vergoeding. Het Financieele Dagblad noemt de oorzaak een ’weeffout’ in de wetgeving die ondernemers een kostenpost van naar schatting € 150 miljoen oplevert.

■ Collecteren voor hartstichting Anthuriumkwekers hebben zich op 5 maart ingeschreven als collectant voor de Hartstichting. Zij gaan van 5 tot 11 april langs de deuren om geld in te zamelen. Anthurium wordt sinds vorig jaar gepositioneerd als de ’Plant met een Hart’. Nederlandse anthuriumkwekers zijn sindsdien officieel partner van de Hartstichting en zetten zich tot en met 2016 met plantenacties in voor dit goede doel.

■ Vrouwendag valt tegen voor bloemenhandel Internationale Vrouwendag op zondag 8 maart heeft dit jaar voor bloemenexporteurs niet tot veel extra omzet geleid, zo meldt de brancheorganisatie voor de groothandel in bloemen en planten VGB. De export naar Rusland en Oekraïne viel goeddeels weg, melden exporteurs. Vooral de vraag naar relatief dure bloemen en planten stagneerde volgens hen. Lees meer op pagina 10 en 11. 11 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

Het vorig jaar door Greenpeace aangetroffen residu van verboden gewasbeschermingsmiddelen op tuinplanten is mogelijk voor een aanzienlijk deel afkomstig uit het buitenland. Dat stelt PPO Wageningen UR in het recent gepubliceerde rapport ’Ketenanalyse residu gewasbeschermingsmiddelen’. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de KAVB, Anthos en de LTO Vakgroep Boomkwekerij en Vaste Planten. Voor het onderzoek zijn geen nieuwe monsters van tuinplanten genomen. De bevindingen van Greenpeace uit het voorjaar van 2014 zijn geanalyseerd.

■ Verplichte melding grondwateronttrekking in Limburg Glastuinders en pot- en containertelers die zijn gevestigd in het beheersgebied van de Limburgse waterschappen Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas, krijgen binnenkort te maken met nieuwe regelgeving die hun verplicht voortaan al hun bestaande grondwateronttrekkingen te melden bij het waterschap. Voor nieuwe grondwateronttrekkingen is voortaan een vergunning nodig. De provincie Limburg en de twee waterschappen werken aan een algemene regel en beleidsregel voor grondwateronttrekkingen. Het ontwerp daarvan ligt tot en met 13 april ter inzage bij de waterschappen.

@SionOrchids vandaag duizenden mensen op bezoek bij TIOS Taiwan en de meeste met een plantje naar huis heerlijk toch

Lucas Vos (@LucasVos_FH) @VVDAGV @arcadiachrysant @ FloraHolland bedankt voor de mooie ochtend. Dit was goed voor de sierteelt in Nederland

Arjan van der Veer (@vdvtweets Mooi te zien met hoeveel passie @ EduardterLaak aan @LucasVos_FH van @FloraHolland zijn bedrijf laat zien.

Stefan de Hoog (@Steefdehoog) De conclusie na 3 dagen bezoek Moskou is dat bloemen voor 8 maart als warme broodjes verkocht worden al is de Rus wel veel prijsbewuster nu.

peter de munck (@peterdemunck) Blijft een raar verhaal niks leveren en toch een rekening sturen #ocap #shell.

Discussie op LinkedIn Is Keukenhof een ideaal podium voor promotie? Deze week opent Keukenhof haar deuren weer. Het bolbloemenpark biedt enorme mogelijkheden voor de potplanten- en snijbloementelers om hun producten te promoten in de binnententoonstellingen. Wat een exposure zeg. Meer dan 800.000 bezoekers die gewapend met camera’s en actief op sociale media de mooiste plaatjes van bloemen en planten de wereld over sturen. Als telers daar geen tijd en geld in willen investeren. Of ligt dat anders? Veel telers laten Keukenhof links liggen en die zullen daar hun redenen voor hebben. Wat vindt u. Is Keukenhof een goed podium voor promotie of niet?

11-03-15 14:55

CDA-gedeputeerden beeldbepalend in glastuinbouwdossiers

Provincies spelen grote rol in glastuinbouwzaken In de afgelopen vier jaar hebben provincies opvallend vaak de regie naar

verspreid liggend glas. Vanuit dat oogpunt bezien, kunnen de Statenverkie-

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

uid-Holland, Noord-Holland, Gelderland en Limburg zijn provincies met relatief veel sierteelt onder glas. Terugkijkend op de afgelopen vier jaar zijn juist in deze provincies doorslaggevende beslissingen genomen in dossiers die door de betrokken partijen als toekomstbepalend zijn bestempeld voor de glastuinbouw. Markant voorbeeld is de provincie Gelderland. Provinciale Staten (PS) hebben daar een stevig debat gevoerd over de aanpak van de herstructurering van de tuinbouw in de Bommelerwaard. De Staten

Mening

grepen vorig jaar zelfs keihard in door de verantwoordelijk gedeputeerde zijn huiswerk opnieuw te laten maken. Uiteindelijk lijkt daarmee een jarenlang durende impasse te zijn doorbroken en staan tuinders in de Bommelerwaard aan de vooravond van een nieuw tijdperk.

Verspreid liggend glas Zuid-Holland, de provincie met het meeste glas, heeft altijd voorop gelopen als het om het opruimen van verspreid liggend glas

gaat. Nu de ruimte-voor-ruimte- en glasvoor-glasregeling niet het gewenste succes opleveren, loopt de provincie tegen de grenzen van haar kunnen aan. De verantwoordelijk gedeputeerde blijft echter tot het laatste moment energie in dit dossier pompen en laat – in overleg met betrokken partijen – een volle ideeënbus na waarmee een volgende coalitie haar voordeel kan doen. Ook in Noord-Holland is het een gedeputeerde geweest die voortdurend zijn betrokkenheid bij de glastuinbouw overbracht in

Hermen de Graaf, kandidaat-Statenlid CDA Noord-Holland:

Hermen de Graaf is kandidaat-Statenlid voor het CDA in Noord-Holland. Als inwoner van Kudelstaart, een dorp in de de bloemen- en plantenwereld.

Hoe kijkt uw partij tegen glastuinbouw aan? „Alleen in het verkiezingsprogramma van het CDA Noord-Holland staat tuinbouw – en de tuinbouwlogistiek en -handel – op de agenda. In de programma’s van

veelzeggend. Ook is het aan het CDA, Noord-Holland Noord in 2011 naast Aalsmeer de status van greenport heeft gekregen.”

Wat kan de provincie betekenen voor de sector? „De provincie gaat door met investeren in greenports als netwerkorganisaties. Via de Innovatiemotor heeft Noord-Hol-

vastgesteld. Nu moet er een uitvoeringsplan komen. Ruimte dus voor zowel -

ring binnengehaald uit Brussel. Dat gaat weer gebeuren. Deze innovatieprogram-

mers met nicheproducten. We steunen plannen voor CO2- en warmtenetten, willen de ruimte-voor-ruimteregeling oprekken en we lobbyen voor een tuinbouw- en veredelingsopleiding in samenwerking met Seed Valley.”

werken vaak samen met partners in andere sierteeltgebieden.”

Waar legt het CDA Noord-Holland de prioriteiten? „We zetten ons in voor revitalisering van

Waarom zou een glastuinder in Noord-Holland CDA stemmen? „Het CDA heeft als enige in álle Noord-Hollandse gemeenten afdelingen.

ons verkiezingsprogramma. Onze Holland Mister Greenport genoemd. We

de sierteeltregio Aalsmeer is onlangs

Statenverkiezingen.indd 8

11 (2015)

11-03-15 13:03

Foto: Quincy von Bannisseht

Wie denkt dat de provincie een bed-show is als het om glastuinbouw gaat, komt bedrogen uit. In provincies met veel glastuinbouw pen vier jaar beslissingen genomen door de Provinciale Staten.

de sector en zelfs een zesde greenport van de grond wist te tillen: Greenport NoordHolland Noord, waarin de glastuinbouwgebieden Agriport A7, Het Grootslag en Alton zijn gelegen. Maar ook de greenport Aalsmeer wist de gedeputeerde, met hulp van anderen, nieuw leven in te blazen.

regie naar zich toe in greenport Venlo. Waar de betrokken gemeenten er niet in slaagden de greenport tot een geoliede machine te maken, zet de provincie nu het mes in alle bestuurlijke structuren van het tuinbouwcluster. De greenport moet daardoor binnen tien jaar sterker, innovatiever en concurrerender zijn.

Greenport Venlo Een ander staaltje van provinciale politiek rond glastuinbouw werd vorig najaar vertoond. Toen trok de provincie Limburg de

CDA beeldbepalend Frappant is verder dat waar het CDA in de landelijke politiek aan belang heeft ingeboet,

Mening

de christendemocraten in de provincie – in elk geval waar het om glastuinbouwdossiers gaat – nog altijd een voorname rol spelen. CDA-gedeputeerden Govert Veldhuijzen (Zuid-Holland), Jaap Bond (NoordHolland), Jan Jacob van Dijk (Gelderland) en Patrick van der Broeck (Limburg) zijn beeldbepalend geweest met betrekking tot thema’s als herstructurering, verspreid glas en greenports. Nu op de genoemde dossiers knopen zijn doorgehakt, is het aan de nieuwgekozen Staten om de uitvoering op te pakken. <

Mening

Arie van Doorn, kandidaat-Statenlid SGP Gelderland:

’Provincie moet ruimte geven’ Arie van Doorn, kandidaat-Statenlid voor de SGP in Gelderland,

Voortrekkersrol provincie -

Flexibiliteit

11 (2015)

Statenverkiezingen.indd 9

11-03-15 13:03

Kwekers op marktbezoek in Rusland

’Vraag van de Russische consument is onderschat’ Lege groothandels in Moskou. Dat was het beeld in Moskou vorige week. Groothandelaren hadden dit jaar iets voorzichtiger ingekocht. Dit bleek bloemen en planten kopen.

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

hebben tijdens de bezoeken aan groothandelsmarkten, retailers en bloemisten weinig klaagzangen gehoord. Er zijn altijd verschillen, maar bij alle bezochte groothandels waren de handelaren positief verrast over de gerealiseerde verkopen. „We hebben gevraagd hoe zij de situatie nu ervaren, maar als je hier bent, dan merk je dat het helemaal niet zo erg speelt. Veel minder dan in Nederland”, vindt Meulemans. Dit jaar waren er wel verschuivingen binnen productgroepen. Zo is het aanbod van het duurdere segment wat kleiner en was tulp deze Vrouwendag heel goed zichtbaar in Moskou.

Heel veel tulpen „Niet normaal hoeveel tulpen ik gezien heb”, zegt ook Laurens Oudijk uit Moerkapelle. De gerberateler was voor het eerst in Rusland en wilde met eigen ogen zien

hoe zo’n dag beleefd werd. Oudijk vond het indrukwekkend. Er worden volgens hem ontzettend veel bloemen verkocht op zo’n dag. Gerbera is hij niet zo vaak tegengekomen. „Dit is een boeketbloem en er worden op deze dag heel veel monobossen verkocht. Soms hebben bloemisten het gewoon te druk om boeketten te staan draaien.” Het viel Oudijk ook op dat er bijna geen Nederlandse rozen werden aangeboden; het aanbod kwam vooral uit Colombia en Ecuador. Met name de transportkosten uit Nederland hakken er volgens hem flink in. In de periode rond Vrouwendag liggen de invoerrechten ook drie keer zo hoog dan in andere periodes van het jaar. „De beladingsgraad is belangrijk. Dan legt een gerbera het af tegen een tulp. Daarvan gaan er veel meer op een kar. Het is goed om over dit soort zaken na te denken en hoe je daar als kweker optimaal op in kunt spelen”, vindt Oudijk.

Foto: Robbin MeuleMans

istance Marketing organiseert elk jaar rond Vrouwendag een marktbezoek aan Rusland. Robbin Meulemans van dit marketingbureau geeft aan dat hij dit jaar met gezonde spanning afreisde naar Rusland. Hoe zou de Russische consument reageren in deze tijden van economische crisis? Volgens het hele reisgezelschap viel de handelsstemming 100% mee. „Klanten hebben dit jaar te voorzichtig besteld. De vraag van de consument was hoger dan dat ze verwacht hadden. Er was bijvoorbeeld een groothandel op 8 maart al dicht, omdat deze al helemaal uitverkocht was. Je kan het natuurlijk nooit helemaal goed inschatten van te voren. En beter een vrachtwagen te kort, dan te veel. Dit is veel positiever voor de stemming en je hoort dat er nu ook weer volop wordt bijbesteld”, meent Meulemans. De telers die mee waren naar Moskou

De groothandel had dit jaar iets voorzichtiger ingekocht dan vorig jaar. Misschien iets te voorzichtig, omdat sommige groothandelaren dit jaar helemaal uitverkocht waren.

Vrouwendag.indd 10

kopen en de consumenten in het weekend.

11 (2015)

11-03-15 13:04

Niet laconiek worden Bij Michel Dignum van Haakman Flowerbulbs en H&M Flowers uit Wervershoof heeft de reis ook een grote indruk achtergelaten. Hij en zijn collega vonden het bizar te zien hoeveel bloemen, en dan met name tulpen, worden weggezet rond zo’n dag. „Russen zijn zo enorm fan van bloemen en dat is echt super om te zien. Mannen, vrouwen, kinderen: iedereen wil gewoon bloemen hebben op zo’n dag”, vertelt hij. Ook zijn eigen tulpen heeft Dignum teruggezien bij de groothandel en daarnaast staat er volgens hem ook heel wat aan lokale productie, waar Haakman Flowerbulbs ook de bollen voor levert. Hij denkt dat er nog wel een kwaliteitsslag gemaakt kan worden. Het viel hem niet altijd mee hoe de tulpen erbij stonden. „Je ziet hele goede dingen, maar toch ook wel tulpen van mindere kwaliteit. Het is een vraagmarkt en ze raken de bloemen kwijt, dus je hoort er niet zo veel over. De Russische klanten hebben laat besteld en zijn met alle bloemen blij, maar de kwaliteit kan echt beter. We moeten er

niet te laconiek mee omspringen, maar deze markt echt koesteren.” Dignum geeft aan dat iedereen in de handen mag knijpen dat zo’n dag in Rusland bestaat en gevierd wordt. „Als ik zie wat er allemaal al met tulp gebeurt dan weet ik niet hoeveel rek daar nog in zit. Maar voor andere teelten is er denk nog wel heel wat te winnen”, verwacht Dignum.

Uitverkocht Een andere deelnemer aan het marktbezoek was potchrysantenteler Hans van Leeuwen van Lionplant uit Honselersdijk. Van zijn potchrysanten gaat naar schatting zo’n 80% richting Oost-Europa. Van Leeuwen geeft aan dat het een erg positief marktbezoek was en dat de stemming goed was. Er was volgens hem veel te voorzichtig ingekocht. „Vorig jaar bleven de groothandelaren met planten zitten en dat was toen geen zuinig verlies. Dit jaar zijn ze dus veel voorzichtiger te werk gegaan en hebben zij minder ingekocht. Tijdens ons bezoek zag je dat veel

producten al waren uitverkocht, zoals een potchrysant en phalaenopsis. De vraag van de Russische consument is iets onderschat. Maar beter zo, dan dat ze volgend jaar weer minder gaan bestellen”, is zijn mening. Van zijn producten was er de afgelopen weken flink wat weggegaan naar Rusland, maar deze heeft hij niet teruggezien. Bij de groothandel was het product weg en bij de bloemisten ook. „De mensen die wij gesproken hebben waren tevreden, want ze waren aardig los. Maar aan de andere kant merkte je ook wel een kleine ontevredenheid, omdat zij eigenlijk nog veel meer hadden kunnen verkopen. Crisis of niet; met Vrouwendag blijven de Russen blijkbaar gewoon bloemen en planten kopen”, vat Van leeuwen samen. Hij zag dit jaar ook veel lokale productie staan, bijvoorbeeld tulp, cyclamen en potrozen. Deze handel is niet gevoelig voor wisselende valutakoersen en zag hij in het schap staan van bijvoorbeeld Obi en Auchan. Van Leeuwen geeft aan dat de Nederlandse telers nog steeds keihard hun best doen om marktaandeel te behouden. „We doen al heel wat jaren zaken op deze markt en meedenken wordt gewaardeerd. De koers van de roebel is het laatste jaar flink gedaald en hierdoor hebben wij onze verkoopprijs ook iets aangepast. Samen moet je er iets van maken. Je kan elkaar wel de put in praten, maar ik denk dat het heel belangrijk is dat we hier in Nederland ook vertrouwen blijven houden in deze markt. Ik ben nu vier dagen hier geweest en ik heb vooral positieve geluiden gehoord. Dat gevoel wil ik graag vasthouden”, benadrukt Van Leeuwen. <

11 (2015)

Vrouwendag.indd 11

11-03-15 13:04

Herstel startbaan zet druk op bl Binnenkort gaat de enige startbaan van JKIA, het vliegveld van Nairobi, dertig het luchtvervoer van Keniaanse bloemen gaan leiden, verwachten forwarders. Het aanvoerproces van bloemen van de farm naar het vliegveld verandert enorm. Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

Kenyan Airport Authority schrapt geen passagiersvluchten of vrachtvluchten en heeft in samenspraak met de vliegmaatschappijen besloten om slottijden in te voeren. Vliegtuigen moeten binnen een bepaalde tijd opstijgen. Het is de eerste keer dat er met slottijden wordt gewerkt op JKIA. Op het vervoer van bloemen gaan de herstelwerkzaamheden veel invloed hebben. De vluchten met bloemen vertrekken ’s avonds laat of ’s nachts vanaf JKIA. Dit is vanaf 1 april niet langer mogelijk. De vertrektijden worden naar voren geschoven. Dit heeft ook impact op het hele logistieke proces dat voorafgaat aan het vertrek van de bloemenvluchten. Kwekers moeten hun bloemen aanleveren op het vliegveld. Controleinstantie Kenya Plant Health Inspectorate

Service (KEPHIS) en Kenyan Revenue Authority (KRA) hebben minder tijd om hun werk te doen.

Brieven Forwarders hebben reeds hun zorgen geuit naar hun klanten over de voorgenomen werkzaamheden op JKIA. Een van de forwarders, Kuehne+Nagel, heeft haar zorgen vorige maand omschreven in een brief naar iedereen die het aangaat. De brief is van directeur Myles Hechle. Hij zegt dat Kuehne+Nagel vreest dat de nachtelijke sluiting van de startbaan van Jomo Kenyatta International Airport een gigantische impact gaat hebben op het vervoer van versproducten.

Foto: GooGle earth

anaf 1 april gaat de startbaan op Jomo Kenyatta International Airport JKIA) van 0.00 uur ’s nachts tot 6.00 uur ’s ochtends dicht. Aan de baan worden tweeënhalf jaar lang werkzaamheden verricht. Bovendien worden nieuwe taxibanen aangelegd. Deze werkzaamheden hebben een grote invloed op het vliegverkeer dat vanaf JKIA plaatsvindt. In plaats van 24 uur is er lange tijd maar 18 uur beschikbaar om vliegtuigen te laten vertrekken. Dagelijks vertrekken er zo’n 35 tot 40 Boeings 747 met elk 100 ton bloemen en groente. In totaal - dus inclusief passagiersvliegtuigen - vertrekken er op een dag zo’n 45 tot 50 vliegtuigen en dat moet dus nu in een 25% kortere tijdspanne.

De startbaan van Jomo Kenyatta Airport waar het om te doen is. Dertig maanden lang gaat ze ’s nachts dicht.

startbaan-Column-1foto.indd 12

11 (2015)

10-03-15 16:11

Column Angelle van Kleef vankleef@kwic.com

op bloemenvervoer Kenia Hechle wijst erop dat passagiersvluchten voorrang gaan krijgen boven vrachtvluchten. Voor vrachtvluchten betekent het dat ze vier tot zes uur eerder dan het huidige schema moeten vertrekken. Voor 22.30 uur of na 7.30 uur. De eerste vrachtvluchten gaan vanaf 1 april om 20.00 uur vertrekken. Voor de Keniaanse telers betekenen de andere vertrektijden dat de bloemen veel eerder op het vliegveld moeten worden aangeleverd dan nu het geval is. Hechle schrijft dat Kuehne+Nagel alle leveringen van bloemen om 11.00 ’s ochtends binnen moet hebben. Hij geeft aan dat ze tijd nodig hebben om de trucks uit te laden, de bloemen te screenen met röntgenapparatuur, pallets opgebouwd moeten worden en de bloemen vacuüm gekoeld moeten worden. Volgens de forwarder is het ideaal als ze vanaf 1.00 uur ’s ochtends de bloemen kan ontvangen.

Koelkosten Q7 Air Cargo Brokers, een samenwerking tussen FloraHolland en Onyx Logistics, geeft in een brief aan klanten aan dat ook forwarder Airflo de aanleverperiode van 1.00 uur ’s nachts tot 11.00 uur gaat hanteren. Koelkosten voor bloemen die buiten deze tijden worden aangeleverd kunnen behoorlijk oplopen, waarschuwt ze. Voor kwekers hebben de andere aanvoertijden flinke impact op hun processen. Ze oogsten nu in de vroege morgen en koelen de bloemen enige tijd op de farm alvorens de bloemen ’s middags naar het vliegveld worden gereden. Forwarders starten dan rond 16.00 uur met opbouwen van de pallets. Vanaf 1 april moeten de kwekers op totaal andere tijden hun bloemen naar het vliegveld brengen. Waarschijnlijk brengen ze voor 11.00 uur een deel van de geoogste bloemen naar het vliegveld en volgt de rest de volgende nacht. Telers geven aan dat er op de kwekerijen genoeg koelruimte is om een deel van de bloemen op te slaan. Simon van der Burg van Timaflor: „Ik denk dat koelruimte geen enkel probleem is. Tijdens de aswolk kon iedereen de oogst van vier dagen opslaan.” Feit dat niet alle bloemen op de oogstdag gevlogen worden, betekent wel dat een deel van de oogst minder vers bij de klant zal arriveren. Het is nog niet duidelijk wat er gebeurt als een vlucht vertraagd is en vertrek binnen 11 (2015)

startbaan-Column-1foto.indd 13

de toegekende slottijd niet gehaald wordt. Het kan zijn dat vrachtvluchten dan weer uitgeladen dienen te worden en de vlucht pas de volgende dag plaatsvindt. Hechle noemt het een aannemelijk scenario dat het een vliegtuig niet lukt binnen de afgesproken tijd te vertrekken. Hij gaat ervan uit dat een vliegtuig inderdaad uitgeladen wordt en dat de lading in een koelcel op het vliegveld opgeslagen moet worden. Hechle zet vraagtekens bij de capaciteit van de koelruimte op het vliegveld. Hij vraagt zich bovendien af of het grondpersoneel van het vliegveld genoeg materiaal heeft om alle vliegtuigen tijdig te laden. En is er, met het oog op de kortere tijd om vliegtuigen in te laden, genoeg parkeerruimte voor alle vliegtuigen? Een vraag is ook welke impact het aanvoeren van de bloemen naar het vliegtuig of het eventueel ontladen van een vertraagd vliegtuig heeft op de kwaliteit van de bloemen. De vliegtuigen vertrekken nu veel eerder dan gewoon: het is in Nairobi op de dag en in het begin van de avond veel warmer dan ’s nachts. Niet alle forwarders zijn direct aan de startbaan gevestigd. Temperatuurbeheersing gaat een grotere rol spelen.

Canada

Winterperikelen Met de hoogste temperatuur van 0,8°C en de laagste van -34,1°C gaat februari de geschiedenisboeken van Ontario in als koudste maand in 97 jaar. Net als vorig jaar kregen we verschillende keren een Polar Vortex, ofwel lucht die via de noordpool over Ontario stroomde. Ook was er dit jaar op verschilviel dit nog enigszins mee, maar als je drie keer in een week sneeuw kunt ruimen treedt er toch wel een gevoel van verzadiging op. extra laag noppenfolie en plastic langs de gevels is geen overbodige luxe en behoedt het gewas voor vertraagde groei of bewarmte waar we die hebben willen: tussen gasverbruik op hetzelfde niveau als voorheen in Nederland. het verbruik groter is dan het transportnet aankan, kunnen sommige grootverbruikers na een waarschuwing afgekoppeld worden.

Meer direct Wat meespeelt is dat Keniaanse kwekers de laatste jaren meer direct zijn gaan handelen. Veel van deze handel vindt op het laatste moment plaats. Het is onvoorspelbaar geworden hoeveel ton bloemen wekelijks naar Nederland gaat. „Deed een kweker voorheen wekelijks bijvoorbeeld zijn hele productie van dertig ton naar Nederland, nu is dat de ene week 12 ton, de volgende week 26 ton en weer een week later 18 ton”, laat een forwarder weten die niet met naam genoemd wil worden. Voor forwarders maakt dat lastiger plannen. Om problemen met de vrachtvluchten vanaf 1 april te voorkomen gaan forwarders vanaf half maart oefenen met de nieuwe omstandigheden. Kweker Simon van der Burg van Timaflor maakt zich voorlopig geen zorgen: „Het zal even wennen zijn, maar geen probleem. Alles wordt vier uur naar voren geschoven, heeft iedereen zijn bloemen lekker op tijd. Dus eigenlijk zijn er alleen maar voordelen.” <

ondergrondse transportleidingen bevroren

was waar. In het ketelhuis was de vulleiding met stilstaand water bevroren. Hierdoor liep water weg en dit veroorzaakte de storing. Gelukkig kon daarna het probleem snel worden verholpen. we boven ons contract gebruikt hebben. In de kas hebben we van al die kou niet veel van gemerkt. Het enige wat door deze

dat is niet de bedoeling.

10-03-15 16:11

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Mag ik iemand ontslaan die de huisregels Ik heb een medewerker betrapt op het bezit van aan het werk was. het werk gebruikt. Maar ik vind het onacceptabel dat draagt. Kan ik hem om deze reden ontslaan?

Recent werd de geldigheid van een ontslag op basis van de huisregels beoordeeld door de kantonrechter in Hoorn. In deze zaak had de werkgever een medewerker op staande voet ontslagen omdat uit een test was gebleken dat de werknemer op de werkplek speed in zijn bezit had. De medewerker heeft vervolgens het ontslag aangevochten, waarop de werkgever (voorwaardelijk) om ontbinding van het arbeidscontract heeft verzocht.

Volgens de werkgever heeft de medewerker in strijd gehandeld met de duidelijke instructies van de werkgever die de aanwezigheid van drugs op de werkvloer verbieden. Doordat de medewerker aanvankelijk onjuiste verklaringen heeft afgelegd, heeft de werkgever ook het vertrouwen in de medewerker verloren. De medewerker heeft erkend dat hij speed in zijn bezit had, maar heeft aangegeven dat hij niet in de drugs heeft gehandeld of deze op de werkvloer heeft gebruikt. Tevens heeft hij altijd goed gefunctioneerd en heeft een ontslag verstrekkende (financiĂŤle) gevolgen voor hem.

1115vraag.indd 14

Beleid werkgever De rechter overweegt dat vaststaat dat de medewerker op de werkvloer in het bezit was van speed. De medewerker heeft erkend dat deze van hem waren. Speed is een harddrug waarvan het bezit volgens de Opiumwet verboden is. De werkgever voert als beleid dat aanwezigheid van verdovende middelen onacceptabel is. Niet alleen omdat handel in drugs verboden is, maar ook omdat het kan leiden tot gevaarlijke situaties op de werkvloer. Dat beleid is redelijk en niet in strijd met goed werkgeversschap. De werkgever had dit beleid ook bekendgemaakt. De medewerker heeft ter zitting bovendien erkend dat hij bekend was met dit beleid. De medewerker behoorde dus te weten dat het voorhanden hebben van de drugs op de werkvloer onacceptabel is voor de werkgever, zeker in het geval van harddrugs waarvan alleen het bezit al verboden is. Nu de medewerker toch speed voorhanden had op de werkvloer, heeft de werkgever terecht gesteld dat de medewerker daarmee het vertrouwen in hem ernstig heeft beschadigd. De rechter is weliswaar van oordeel dat een ontslag op staande voet een te

vergaande maatregel is, maar vindt in de aangevoerde redenen wel aanleiding om de arbeidsovereenkomst te ontbinden zonder toekenning van een vergoeding.

De rechter vond het belangrijk dat de werkgever regels hanteerde waarin duidelijk was vermeld dat de aanwezigheid van verdovende middelen op de werkvloer onacceptabel is en liet deze factor zwaar meewegen in zijn beslissing. Zeker wanneer dergelijke regels strikt worden gehandhaafd, kunnen overtredingen hiervan al snel een reden zijn voor ontslag. Ook opvallend is dat de rechter uitdrukkelijk verwees naar de ratio achter de betreffende regels (voorkomen van gevaarlijk situaties op de werkvloer). Het verdient dus aanbeveling om heldere (huis)regels te hanteren die bovendien kenbaar zijn gemaakt aan de medewerkers. <

Margot van Herwerden Houthoff Buruma, Amsterdam m.van.herwerden@houthoff.com

11 (2015)

10-03-15 16:11

M K

Let op: de lijnen lopen in het volgende jaar over zonder van kleur te veranderen. Groene planten

Snijbloemen ’12/’13

’14/’15

’13/’14

’12/’13

’14/’15

’13/’14

’12/’13

160

25 20

130 120 110

52 1

9 10 11 12 13 week

Een plus van 1 cent brengt de middenprijs in week 10 op 28 cent. In 2013 was deze eveneens 28 cent en in 2014 21 cent.

120 110 100 90

100 15

’14/’15

130

140

Middenprijs in centen

’13/’14

140

150

35 Middenprijs in centen

Bloeiende planten

52 1

9 10 11 12 13 week

Een daling van 3 cent tot 115 cent. Dat is ruim 12 cent minder dan in week 10 in 2013 en 1 cent minder dan in 2014.

52 1

9 10 11 12 13 week

De middenprijs geeft in week 10 5 cent prijs tot 94 cent en ligt daarmee respectievelijk 3 en 15 cent onder 2013 en 2014.

John Nevado:

’Toekomst rozenteelt Ecuador niet positief’ Bedrijf: I Love Roses Week: 9

Maandag „Oh, wat was het een Valentijnsdag. Een van de slechtste ooit. Ik denk dat de Ecuadoriaanse rozenindustrie haar ’Perfect Storm’ heeft ontmoet. De Oekraïense markt is weg en de Russische vraag is met minstens 50% gedaald. Ecuadoraanse bloemen bestemd voor Rusland worden voor lage prijzen in de VS en Europa verkocht. Tegelijkertijd stijgen de productiekosten hard. Deze week draait om de Russische Vrouwendag. Hopelijk redt deze feestdag de Ecuadoraanse farms.”

Dinsdag „Ik breng de dag door met mijn juridisch team. We hebben onze farms in Ecuador afgelopen jaar verkocht aan een groep Russen, maar bezitten nog steeds de rechten op onze merknaam en activiteiten met e-commerce in de VS. Je moet bewegen als de tijd er om vraagt en in Ecuador ziet de toekomst van de rozenteelt er niet positief uit. Onder andere salarissen zijn de afgelopen zes jaar jaarlijks met 10% gestegen. Wij focussen ons op USA, e-commerce en onze Afrikaanse belangen.”

Woensdag „Woensdag is mijn sociale media-dag. Deze keer richt ik me op de her11 (2015)

Markt-1-prijsbeelden-nw.indd 15

lancering van de directe verkoop in de VS via onze e-commerce kanalen. Ik geloof sterk in het toevoegen van waarde bij de verkoop via internet. Ik denk dat de tijd rijp is voor een ’ontwrichting’ van de online bloemenverkoop. Wie doet het?”

Donderdag „Het is mijn dag van de humor. Ik kijk naar de John Oliver show op YouTube. Onlangs ging hij op Twitter de strijd aan met de Ecuadoraanse president Rafael Correa. Als je ’John Oliver Correa’ googelt dan vind je het. Het leert dat je een talkshowgastheer die miljoenen kijkers heeft niet moet uitdagen.”

Vrijdag „Een van de beste restaurants van de wereld, Can Roca in Girona, Spanje, toont interesse in mijn bedrijf ILoveRoses.com. Zij willen onze gecertificeerde organische rozenbloemblaadjes op hun menu zetten. Net zoals we voorheen El Bulli beleverden voor vele jaren. Ik denk dat het aantoont dat wij in de bloemenindustrie open moeten staan voor het introduceren van onze producten op onverwachte plaatsen. Op die manier blijven we voor altijd ’top of the mind’ bij de consument.”

10-03-15 16:12

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jill Berens

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125 100 75 50 25

Aanvoer index

10 week

Prijs index

Meer aanbod, betere prijzen Week 10 noteerde positievere cijfers dan week 9. De aanloop naar Internationale Vrouwendag (8 maart) was korter en door de dalende omzet in Rusland lag de focus dichterbij in zonnig WestEuropa. De opmaat naar Engelse Moederdag is begonnen. De middenprijs van snijbloemen totaal steeg 17% vergeleken met dezelfde week in 2014. Deze goede prijsvorming bij 9% meer verkocht aanbod resulteerde in een omzetstijging van 27% ten opzichte van vorig jaar. De top 3 snijbloemen

volgde dezelfde beweging. Tulp zag bij 15% meer aanbod de prijs 6% stijgen. Grootbloemige roos steeg in stuks (7%) en nog meer in de middenprijs (12%). Troschrysant realiseerde met 44% meer verkochte stuks een prijsstijging van 26% en kwam in omzet 82% hoger uit. Ook santini kon de forse aanbodstoename (55%) aan, de middenprijs lag 9% hoger. Opvallend was de stuksgroei bij lelie OriĂŤntal (44%) met een 6% prijsstijging. Germini steeg 44% in prijs bij 8% meer aanbod.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125 100 75 50 25

Aanvoer index

10 week

Prijs index

Lagere prijzen bij meer stuks Ook bij de kamerplanten was sprake van laatste aankopen voor Vrouwendag en de aanloop naar Engelse Moederdag (15 maart). Het aanbod kamerplanten kwam ruim boven 100 punten uit en steeg 11% in week 10 ten opzichte van dezelfde week in 2014. Ondanks een 5% lagere middenprijs en wisselende prijzen realiseerden kamerplanten totaal een omzetstijging van bijna 5%. Phalaenopsis verkocht 7% meer stuks en leverde 5% in op de prijs. Potroos kon 39% toename

in aanbod net niet aan. De middenprijs zakte ruim 1% vergeleken met vorig jaar. KalanchoĂŤ steeg 32% in aanbod en bracht 7% meer op. Narcis bol-op-pot ving het 7% meer aanbod net op met een 1% prijsstijging. Hyacint lukte dat niet bij 18% meer stuks en leverde 11% in op de prijs. Een positieve uitschieter was azalea, de middenprijs steeg ruim 12% mee met het aanbod (16%). Dracaena werd 4,5% beter gewaardeerd bij 5,5% minder aanbod.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 200

in procenten

150

100

5 Aanvoer index

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 16

8 Prijs index

10 week

Aanbod nog niet op gang In week 10 liep de tuinplantenaanvoer weer fors achter op vorig jaar (-24%) en kwam ondanks het zachte weer nog niet op gang. Zowel handel als aanvoer was afwachtend. De 4% stijging van de middenprijs kon de achterlopende totale tuinplanten omzet (-21%) niet verzachten. Cumulatief tot en met week 10 liep de omzet van tuinplanten totaal nog 14% achter op dezelfde periode in 2014. In de top 10 noteerden alleen twee producten een plus in aanbod. Het buxusseizoen gaat van start met buxus, tuin-

plant van de maand april en de campagne Buxus Jeans of Garden. Buxus steeg 5% in aanbod en moest 1% op de prijs inleveren. Camellia deed het weer goed en bracht 2,5% meer op bij 36% meer verkochte stuks. Het violenseizoen kwam geleidelijk op gang. Met 29% minder aanvoer bleef de prijs stabiel. De verwachtingen zijn hooggespannen. Het primula seizoen verliep tot nu toe positief ondanks minder aanbod. In week 10 steeg de middenprijs 19% bij 21,5% minder stuks.

11 (2015)

10-03-15 16:12

Frankrijk

Over de toonbank

Olivier Dupon:

’Inschatten consument is het moeilijkste’

Besse sur Issole

extreme weersomstandigheden. Droogte, hitte, maar in de winter ook nachtvorst. Dat is precies het klimaat dat we hier hebben, enkele kilometers landinwaarts bij de Cote d’Azur.”

Zijn dit soort planten elders niet te krijgen?

Cécile en Olivier Dupon

Naam: Pépiniere de la Libre Locatie: Besse sur Issole Sortiment: 100% vaste planten Specialiteit: vaste planten voor droge tuinen Aantal medewerkers: één oproepkracht

Dit is geen doorsnee tuincentrum? „Inderdaad, wij richten ons op een specifiek gedeelte van de markt: tuinliefhebbers die zoeken naar vaste planten die het goed doen in

Standpunt

Hoe kwam u op dit idee? „We zijn zelf echte tuinliefhebbers, maar wat we zochten was vaak niet te koop, in elk geval niet in deze omgeving. De dichtstbijzijnde kweker van deze planten zit in de buurt van Montpellier, een kleine drie uur rijden. We dachten dus dat er hier wel een markt voor zou zijn, ondanks dat tuinieren hier in de buurt door de moeilijke omstandigheden niet zo populair is.”

„Het begin was niet eenvoudig, we hebben het wel een beetje onderschat. Maar inmiddels hebben we een flinke klantenkring; er zijn mensen die twee uur in de auto zitten om bij ons te kunnen kopen. We staan ook op markten in de buurt. Niet omdat het commercieel zo interessant is, maar meer als uithangbord. Het trekt mensen naar de kwekerij.”

Waar koopt u uw planten? „We kweken zo goed als alles zelf. We zijn tien jaar geleden in feite begonnen met wat zaad, een aantal moederplanten en een hectare land. Daarmee zijn we gaan testen qua teelt, maar ook qua verkoop. Waarna al snel bleek dat het inschatten van de consument het moeilijkste is! We weten nu na tien jaar beter wat goed loopt en wat niet.”

Wat zijn uw toekomstplannen? „Gestaag doorgaan. En we zijn van plan levende plantenpotten te gaan maken. Dat zijn poreuze betonnen potten met planten erin die na verloop van tijd een heel eigen leven gaan leiden met mossen, eigen vormen et cetera. Maar eens kijken hoe dat gaat lopen!”

’Iedereen moet blijven veilen’

H Daan Haket, pioenenteler Pijnacker

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

11 (2015)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 17

„Sommige wel, maar een groot gedeelte ook niet. Wij verkopen voor het grootste gedeelte planten die op het moment van verkoop niet in bloei staan. Voor de gangbare tuincentra zijn deze niet geschikt. Wij hebben een showtuin, dus we kunnen laten zien wat het wordt. Bovendien geven we adviezen waar de klant iets aan heeft. Bijvoorbeeld dat je in de zomer niet moet planten in ons klimaat. Een tuincentrum zul je dat niet horen zeggen.”

En …?

ierbij reageer ik op het standpunt van gerberateler Simon Zwarts die stelde dat door bemiddeling de klok steeds verder wordt uitgehold. Hij vindt dat een slechte zaak en ik ben het ermee eens. Wij teelden vroeger groenten en maakten mee dat de veilingklok verdween. We telen nu sinds achttien jaar bloemen en ik moet er niet aan denken dat de bloemenklok verdwijnt. Toen de klok er nog was in de groente kregen we altijd een redelijke prijs voor de tomaten. Toen de klok verdwenen was, hoorden we op vrijdag wat we kregen voor de producten die we maandag geleverd hadden. We kregen nooit meer wat we voor de klok kregen.

Kooplieden kochten direct en deden het niet voor de prijzen die voor de klok werden gegeven. Ik ben dan ook bang dat door het toenemen van bemiddeling in de bloemen de klok langzaam kapotgaat en de prijzen minder worden. Een handelaar geeft nooit de prijzen die hij voor de klok geeft. Ik merk het zelf. Als de pioenen duur zijn op de klok dan bellen ze op en bieden ze altijd 10 tot 15 cent minder. Bemiddeling maakt ook dat kooplui achterover kunnen leunen. Als een koopman vroeger 200 pallets 40’ers van komkommers nodig had, dan zat hij zenuwachtig op de klok en bood hij een stuiver meer als er niet al te veel stond. Nu regelt hij die

200 pallets op voorhand en betaalt hij nooit de hoogste prijs. Vervolgens kan hij op de klok achteroverleunen. Helaas wordt er – met name door de grootwinkelbedrijven – steeds meer direct gekocht en zo wordt de klok uitgehold. Bij sommige bloemen komt alleen de mindere kwaliteit voor de klok en dan gebruikt de koper die prijzen als referentie. Ik zou er heel veel moeite mee hebben als de veilingklok verdwijnt. Ik moet er niet aan denken dat ik rechtstreeks moet gaan verkopen. Dan stop ik er direct mee, maar het lijkt erop dat het vechten tegen de bierkaai is. Grote bedrijven verkopen steeds meer via bemiddeling. Ik vind juist dat iedereen moet blijven veilen.

11-03-15 14:55

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Prijsstijging niet genoeg bij grootbloemige cymbidium -

„De vraag is minder, vooral uit Rusland. En dat vertaalt zich in lagere prijzen”, meldt inkoper Richard Lamers van Premier & Blenheim over de markt voor grootbloemige cymbidium. Rick Peppelenbos, inkoper bij Heembloemex, karakteriseert de vraag als niet denderend. „De belangstelling in Frankrijk bijvoorbeeld loopt terug, waardoor dat komt zou ik niet weten.” Inkoper René Batenburg constateert bij de klanten van Barendsen een redelijk constante vraag. „Tot nu toe is het seizoen wel goed geweest.”

Gerekend vanaf augustus 2014 tot en met februari dit jaar is het aanbod grootbloemige cymbidium bij de vestigingen van Flo-

„We moeten anders presenteren, anders redden we het niet”, zegt teler Piet Hoogervorst van

raHolland met 9% gedaald tot 6,7 miljoen takken. Daarvoor werd gemiddeld € 3,38 per tak betaald en dat is 8 cent meer dan in dezelfde periode vorig seizoen. „Niet geweldig”, omschrijft Leo van der Meer van L.A. van der Meer in Sleeuwijk de voorlopige resultaten. „Mensen hebben geen centen meer en er zijn te veel bloemen. Er is vraag, maar zo goedkoop mogelijk hoor ik van de handelaren die we leveren.” Art van Wijk van Seven Orchids in Zevenhuizen wijst de teruggelopen vraag voor Internationale Vrouwendag op 8 maart als belangrijkste oorzaak aan voor de matige prijzen. „Er komt minder, maar de prijs verbetert onvoldoende.” Telers en leveranciers van uitgangsmateriaal verwachten dat

Mykali Orchids Int. in Bleiswijk. Zijn aanvoerseizoen vanaf 1 juli tot 14 februari zit erop en hij

de huidige aanvoerdaling dit seizoen aanhoudt. Dat betekent dat het seizoensaanbod voor het eerst sinds tien jaar geleden onder de grens van 12 miljoen takken komt. Toen eindigde de middenprijs op € 3,19, maar afgelopen seizoen werd in de tweede helft gemiddeld minder betaald. Dat geeft telers weinig hoop.

Er zijn ook niet veel signalen die erop wijzen dat voor het segment verpakte cymbidium meer bloemen uit de markt worden gehaald. De aanvoer hiervan kromp tot en met februari met 19% in stuks en de prijs verbeterde met 3,5%, maar dat is in verband met het doorrekenen

kwalificeert het als uitermate teleurstellend. Michael Groenewegen van de firma Groenewegen in Nootdorp vreest met Hoogervorst dat dit jaar weer kwekers van minicymbidium moeten stoppen als de prijsvorming niet verbetert. „De aanvoer krimpt al jaren, maar de prijs stijgt niet. Dat is een veeg teken.”

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Gerekend vanaf september vorig jaar tot en met afgelopen februari kromp het aanbod bij FloraHolland met 12% tot nipt 2,5 miljoen takken. Daarvoor werd net als vorig seizoen gemiddeld € 1,50 per tak betaald. Dat is 5 cent minder dan in 2012/2013 en 23 cent minder dan in 2011/2012, toen er 3,1 miljoen takken werden verhandeld.

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 18

van toegevoegde waarde lastig te vergelijken. Volgens telers en handelaren is de kwaliteit dit seizoen goed. „De uniformiteit in de doos is wel een verbeterpunt”, vindt Batenburg. „Vaak zie je dat van de zes stelen er vijf goed zijn en er net weer eentje minder is. Daarom doen we steeds meer direct.” Van Wijk die zelf veredelt, slaagde er afgelopen seizoen in voor het eerst alle weken te leveren. Bij de veredeling zoekt hij primair naar rassen met een hogere productie en beter gevormde, ronde bloemen. „Meer stelen per meter zijn belangrijk om de teelt kostendekkend te krijgen. Maar nieuwe soorten dringen langzaam door.” ■

Volgens inkopers Rick Peppelenbos van Heembloemex en Richard Lamers van Premier & Blenheim is de vraag naar kleinbloemige cymbidium afgenomen. Martin van Rijn, inkoper bij Van Dijk Flora, noemt minicymbidium een sterk artikel. „Maar we doen er hooguit actiematig wat in, af en toe bij Valentijn.” René Batenburg, inkoper bij Barendsen, signaleert in de klokhandel sterker fluctuerende prijzen. „Vooraan in de volgorde is belangrijker geworden dan de kwaliteit en het assortiment. Dat komt deels door KOA-kopers. Zij waarderen het betere aanbod niet.” Dat vindt Hoogervorst ook. „Onze investeringen in de afgelopen jaren zijn niet vertaald in betere prijzen.” ■ 11 (2015)

10-03-15 16:12

Foto: De GraaF Van Der ZanDe

„De vraag in Engeland is bij ons teruggevallen”, geeft inkoper Ernst Noort bij Heembloemex aan over de markt voor irissen. Inkoper Martin van Rijn signaleert in het retailsegment waar Van Dijk Flora aan levert, heel af en toe belangstelling voor irissen in Denemarken. „Meer niet”, stelt hij vast. Voor Internationale Vrouwendag afgelopen 8 maart zag Richard Lamers, inkoper bij Premier & Blenheim, de vraag wel oplopen. „Best veel gedaan, maar het was ook niet achterlijk duur. Voor alle zekerheid hebben we een deel direct ingekocht.” Erwin Dol van Barendsen: „We doen geen grote aantallen, maar wel elke dag.”

Aanvoer Na de aanvoerstijging in 2013 met 14% tot 82 miljoen stelen bij FloraHolland volgde vorig jaar een daling met 6% tot 77 miljoen stuks. Dat was mede het gevolg

van de gebruikelijke prijscorrectie. In 2013 werd gemiddeld 11 cent betaald, 3 cent minder dan de 14 cent in het recordjaar 2012 en vorig jaar gemiddeld 13 cent. Dat leidt dit jaar tot een hoger aanbod. Het bollenareaal klom afgelopen jaar alleen al van marktleider Blue Magic met 10%. „De bollen zijn goedkoper, er is meer beschikbaar, kassen moeten vol, dus dan weten we wat er dit jaar staat te gebeuren”, voorspelt Frank Slagter van M. Slagter & Zn. in Hoogkarspel. Zijn aanvoerseizoen loopt van 1 oktober tot in mei en als hij nu een conclusie moet trekken is het ’ronduit matig tot slecht.’ Ben Slagter van Fa. Slagter-Smit en Zn. in Lutjebroek is nog uitgesprokener. „Het is brandhout met de prijsvorming. We merken heel duidelijk dat er minder vraag in Rusland is, Engeland loopt ook niet soepeltjes.” Aan de kwaliteit ligt het volgens

200.000

150.000

100.000

50.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Verkochte stelen x duizend

De vraag naar irissen staat onder druk en het aanbod neemt toe. Illustratief voor het perspectief van de productgroep is dat veredeling is teruggeschroefd. De stemming is matig.

Gemiddelde prijs in centen

Overaanbod irissen fnuikend voor prijsvorming

Aanvoer en gemiddelde prijs iris op de Nederlandse bloemenveilingen in de afgelopen vijftien jaar (bron VBN/FloraHolland).

broeiers en handelaren niet, zeker nu zo goed als alle irisaanvoer wordt voorbehandeld. „Zowel voor de bollenteelt als de bloementeelt was het groeiseizoen goed”, is de verklaring van Frank Slagter.

Assortiment In het assortiment blijft Blue Magic het beeld bepalen. Alle veredelingsinspanningen ten spijt lijkt deze marktleider niet te overtreffen. „Vooral door de geschiktheid voor jaarrondaanvoer”, licht Ben Slagter toe. Frank Slagter voegt eraan toe dat de markt voor andere kleuren steeds klein bleek te zijn

en teelt net als zijn naamgenoot alleen Blue Magic. Veredelingsactiviteiten gericht op de broeierij in de Nederlandse kasteelt zijn de afgelopen jaren teruggeschroefd. Nieuwe rassen als Rio Grande, Buffalo, Amazone, Murray en Missouri worden dit seizoen op iets grotere schaal getest in de buitencultuur en teeltpotentie in andere productiegebieden. „Standaard bieden wij wel altijd verschillende soorten aan om de productgroep aantrekkelijk te houden. In kleine aantallen”, legt Dol uit. ■

Marktacties Promotie Woonplant van de maand maart: Franse geranium Woonplant van de maand april: klimop Tuinplant van de maand maart: vroege vaste planten zoals aquilegia Tuinplant van de maand april: buxus PurE Seasonal Flowers voorjaar: anemoon, hyacint, ranonkel, iris. sep-mrt ’15 Campagne snijorchidee, initiatief van telers, promotiecommissie en FloraHolland, coördinatie en uitvoering Fresh Retail 14 mrt Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini, freesia, sonatini en scilla, Favourite Roses, Green is… hedera wonder hangpot 24, livinstonia pot 12, dracaena Sun ray pot 12, Dracaena magenta pot 12, Cupressus Gold crest Wilma Duobol pot 14, pachira pot 27, TiSento, Franse geranium, viola, sense, Decorum assortiment met snijhyacint en azalea, aeschynanthus en pothortensia. SBS6, 17.00 u.

Bloemenagenda Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

1 - 22 mrt: ranonkel 9 - 29 mrt: anjer

30 mrt - 30 apr: gerbera 4 - 31 mei: pioenroos 1 - 28 juni: lelie 29 juni - 26 juli: zonnebloem

Bloemendagen 17 mrt St. Patrick’s Day (Noord-Ierland) 19 mrt Vaderdag (Ita) 3 apr Goede Vrijdag (Ned, Dui, GB, Oos, Zwi) 5 - 6 apr Pasen 12 apr Orthodox Pasen (Rus) 16 apr Secretaressedag (Ned, Bel, Fra) 23 apr St. George’s Day (Eng) 25 apr Bevrijdingsdag (Ita) 27 apr Koningsdag (Ned) 1 mei Internationale Dag van de Arbeid 4 mei Dodenherdenking (Ned) 5 mei Bevrijdingsdag (Ned) 8 mei Bevrijdingsdag WO II (Fra) 9 mei Dag van de Overwinning (Rus) 10 mei Moederdag (Ned, Bel, Dui, Ita, Oos, Zwi)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

11 (2015)

Markt-4-Snijbloemanalyses-nw.indd 19

10-03-15 16:12

Analyse bloeiende planten Foto: vAn dijk FlorA

Exporteur over Polen

Geen extreme prijzen voor azalea door Vrouwendag -

„Wij leveren bloemen en planten aan de grootschalige retail en dan vooral aan supermarktketens in het discount-segment, zoals we dat eigenlijk in al onze afzetlanden doen. In Polen gaat het om de wat grotere ketens, maar ook om fijnmazige belevering van kleinere supermarkten. We hebben in Polen enige tijd geleden een eigen verpakkings- en verdeelcentrum opgezet, daardoor is het haalbaar om ook deze kleinere supermarktjes rechtstreeks te beleveren.”

Het hele seizoen is al wat slapjes, geven kwekers aan. De productie neemt de laatste jaren in behoorlijk tempo af, zowel in België als in Nederland. Maar omdat ook de vraagkant onder druk staat, levert die ruimte in de markt nog altijd geen hoofdprijzen op. Terwijl azalea vorig jaar leuk meeliftte op Vrouwendag, was het nu wat minder. „Door de roebel-crisis liep het allemaal heel anders dit jaar. De markt wachtte lang af en ging pas op het laatste moment los. Qua stuks viel het nog wel mee, alleen liep het chaotischer en stegen de prijzen maar matig”, beschrijft Maurice van der Meer van kwekerij L.J. van der Meer in Kudelstaart. Hij constateert ook in algemene zin dat de rustige periodes van azalea langer worden en de pieken korter en heftiger.

Is Polen de kip met de gouden eieren?

Kleine maten

„Zo werd het een aantal jaren geleden wel voorgesteld, maar zo zou ik het niet willen noemen. Sinds een jaar daalt de koers van de zloty, waardoor buitenlandse producten duurder worden. Sowieso zien we dat de welvaart zich in Polen concentreert rond de grote steden en de kloof tussen arm en rijk groter wordt.”

Ook Paul Barendse van kwekerij Meerrust in Naaldwijk zag geen extreme prijzen voor Vrouwendag. „Ik zie de prijzen liever constant op een redelijk niveau dan al die pieken en dalen. Vrouwendag is een belangrijke dag voor ons product. Rusland deed dan misschien iets minder mee dit jaar, landen als Polen, Hongarije en Tsjechië trokken best weer hard aan onze producten.

Bedrijf: Van Dijk Flora Functie: algemeen directeur Belangrijkste afzetlanden: Duitsland, Frankrijk en Oost-Europa Inkoop: bijna 100% rechtstreeks bij kwekers Aantal medewerkers: 50

Marcel van der Hoeven:

’Polen biedt kansen, met een lange adem’ Aan wie levert u in Polen?

Geldt voor Poolse discounters alleen de prijs? „Die is belangrijk en dat gaat soms ten koste van de kwaliteit. In Polen geldt dit sterker dan voor de discounters in bijvoorbeeld Duitsland. De plaatselijke groothandel speelt daarop in door binnenlandse producten van lagere kwaliteit aan te bieden. Daar gaan de winkeliers vaak op in, ’local for local’ is in Polen belangrijk.”

De kleine maten draaiden beter dan de grote.” Volgens de kweker pakt Italië de azalea na een paar rustige jaren nu weer beter op.

Veel geannuleerd Pegroflora zag de vraag naar azalea richting 8 maart wel oplopen, maar niet zoals vorige jaren. Stefan van der Galien: „Veel werd op het laatste moment afgeroepen of juist geannuleerd. Het viel me op dat de prijzen in de laatste week eerder daalden dan stegen.” Verbeek en Bol ziet de vraag richting Engelse Moederdag iets toenemen. „Engeland is een belangrijke afnemer van azalea voor ons. Richting Moederdag kopen ze veel van Belgische producenten. Ze vinden dat ze daar goedkoper uit zijn voor betere kwaliteit. Vaak gaat die handel wel weer via ons”, zegt Bela Kelemen. Opex zag de vraag naar azalea de afgelopen jaren toenemen, maar bemerkt nu weer een krimp. Dion Overdevest: „De aantallen lopen weer terug, zonder duidelijke reden. De plant heeft helaas zijn imago tegen: hij moet iedere dag water hebben anders verliest hij snel aan sierwaarde. Een leuke aanwinst – helaas gedurende een korte periode – vind ik de gepatenteerde Christina. Die deed de afgelopen maanden goed mee.” ■

Hoe ziet u de toekomst in Polen? „Het zal nog even duren voordat Polen zich qua bloemenverkoop zal kunnen meten met de ons omringende landen. Ook moet je veel tijd steken in het winnen van vertrouwen. Dus nee, het beloofde land is het nog niet. Maar met een lange adem zullen we onze afzet er zeker kunnen uitbouwen.”

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 20

200

10.000

180

9.000

160

8.000

140

7.000

120

6.000

100

2010

2011

2012

2013

2014

5.000

Verkochte aantallen x duizend

„Je ziet dat de bloemenverkoop ook daar nog een ondergeschoven kindje is. Ze doen het beter dan de discounters, maar ook de duurdere supermarkten moeten nog grote stappen maken. Wij begeleiden onze klanten hier zo goed mogelijk in, met jaarplanningen en adviezen over consumentenpresentatie. Maar het gaat langzaam, specifiek display-materiaal is vaak al een stap te ver.”

Gemiddelde prijs in centen

En de verkoop bij duurdere supermarkten?

Verkochte aantallen en middenprijzen Rhododendron simsii op de FloraHolland-veilingen van 2010 tot en met 2014. 11 (2015)

11-03-15 12:47

Afzetzaken Foto: Pull Position

Analyse tuinplanten

Hoop op goed seizoen Bellis perennis De afzet van bellis komt wat later op gang dan vorig jaar. Te-

goed kan gaan draaien.

Foto: vAkblAd voor de bloemisterij

Hoop

Veel Perkgoedteler Jan van der Knaap in Honselersdijk heeft daar minder vertrouwen in.„De opbrengsten voor bellis vallen mij tegen. De vraag zal binnenkort best aantrekken, maar ik vermoed het aanbod net zo hard. Volgens mij staat er van bellis te veel.” Op de veiling zakten de prijzen na een licht oplopende markt op woensdag en donderdag, vrijdag bij een fors toenemende aanvoer weer wat weg. De middenprijs van 32,3 cent lag tot en met week 10 nog 12% onder het niveau van vorig jaar. ■

5.000

4.000

3.000

2.000

1.000

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Vanaf halverwege week 10 liepen de verhandelde aantallen van de tuinmadelief Bellis perennis bij FloraHolland op. Die beweging zette wat later in dan vorig jaar. Tot en met week 10 liepen de aantallen via FloraHolland daarom zo’n 7% achter op vorig jaar. „Alles is wat laat, maar dat is niet zo erg”, vindt Lau van der Hoorn, tuinplanteninkoper bij Intratuin Groencentrum. Voor Bocchi Flower komt een iets latere bellis volgens inkoper Leen de Jager mooi op tijd. „Klanten in Duitsland draaien het product nu ook al, maar betrekken het uit eigen land. Pas als het aanbod daar niet meer toereikend is, komt ons Nederlandse aanbod in beeld.” De gunstige weersverwachting voor week 11, doet De Jager vermoeden dat de handel in Hollandse bellis in de loop van week 11

Dat hoopt ook verkoper Eef Jansen van kwekerij Ewijk in Ressen. „De daghandel voor bellis verliep tot op heden normaal. Vorig jaar startte heel hectisch. Later zakte het helemaal weg. In 2013 was het hele seizoen slecht. Met goed weer op komst heb ik dit jaar goede hoop op een normaal seizoen.” Jansen noemt de vraag eind week 10 nog niet wild. „Kennelijk is iedereen nog voldoende bevoorraad. Bij goede verkopen komend weekend, zitten we volgende week wellicht in een heel andere markt."

Verkochte aantallen en middenprijs tuinplant Bellis perennis op FloraHolland-veilingen van 2008 tot en met 2014. 11 (2015)

Markt-5-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 21

Bedrijf: Lisianthus in Style Aanleiding: nieuwe kwekerij

Alwin Pippel Een nieuwe lisianthuskwekerij? „Mijn vrouw Adriana en ik hebben al vijf jaar een kwekerij in pluischrysant en zomerbloemen en we hebben vorig jaar een nieuw bedrijf erbij gekocht. Van oorsprong was dit een chrysantenkwekerij en deze hebben wij omgebouwd tot een lisianthuskwekerij. Vanaf week 7 zijn wij in productie gegaan.”

Vanwaar de keus voor lisianthus? „Mijn vader teelt jaarrond lisianthus en zodoende hebben we inzicht in de kostprijs en de opbrengsten van lisianthus. Natuurlijk hebben we ook naar andere teelten gekeken, de veilingcijfers erbij gepakt en gesprekken met kopers gevoerd. Op een gegeven moment vormt zich een beeld. Wij zien het meeste perspectief in de teelt van lisianthus, al kies je dan wat betreft teelt en investeringen niet voor de makkelijkste weg.”

Hoe positioneren jullie je in de markt? „Met marketingbureau Pull Position hebben we nagedacht over de te volgen strategie en positionering. Hier is L.I.S. uit naar voren gekomen, wat staat voor Lisianthus In Style. Wij willen ons onderscheiden op het gebied van kwaliteit en betrouwbaarheid. Om ons bedrijf te introduceren, hebben wij met Valentijn sieradendoosjes naar klanten gestuurd met daarin een lisianthus. Later hebben we bekendgemaakt dat L.I.S. de afzender was. We zijn langs kopers geweest en hebben een PowerPointpresentatie laten draaien op de klokken. Het is nu zaak dat we ons merk gaan opbouwen. Wij kunnen zeggen dat we topkwaliteit leveren, maar nu moeten we het waarmaken.”

Hoe gaat het tot nu toe? „De start is prima. De kwaliteit van lisianthus is goed en kopers zijn positief. We komen op een goed moment op de markt. We hebben kunnen profiteren van de extra vraag voor Valentijn, Vrouwendag en de Engelse Moederdag. Er is best wat uitbreiding geweest in deze teelt dus het is afwachten hoe het van de zomer gaat lopen.”

Hoe regelen jullie de afzet? „Wij hebben voor een dag in de week een Persoonlijke Verkoper in dienst. Hij gaat langs kopers en stelt hen de vraag of ze tevreden zijn of dat er nog iets beter zou kunnen worden. Op deze manier willen wij naamsbekendheid opbouwen. We zijn met 100% aanvoer voor de klok begonnen en inmiddels gaat er ook een klein deel via de daghandel weg. Directe handel is overigens niet ons doel. Ik geloof erin dat je je met topkwaliteit ook kunt onderscheiden voor de klok.”

11-03-15 12:47

Kippen tegen het onkruid Pioenenteler Jan Enthoven heeft wel een heel apart ’s-Gravenzande. Kippen en

e woelen de grond om en pikken weleens aan een plant, maar over het algemeen doen ze hun werk goed. De kippen en hanen in de kas van Jan Enthoven. Na een paar jaar tomaten telen startte hij zes jaar geleden met pioen. Hij kocht toen gelijk vijf kippen en een haan. Speciaal tegen het onkruid. „Ze halen een hoop onkruid weg, maar er wordt hier ook nog heel wat uurtjes geschoffeld in de kas”, luidt zijn beoordeling. Enthoven ervaart dat alle gezegden op de beesten van toepassing zijn. Als er wat kippenvoer gestrooid wordt dan zijn de hanen de eerste die erop afstormen en de andere ’vriendelijk’ laten weten dat zij de hoogste positie innemen in de pikorde. Het zijn echt haantjes-de-voorste. Ook zijn de dieren er als de kippen bij als hun baas of zijn ouders de kas binnenkomen. Als Enthoven de kas inloopt met Red Charm, de vroegste pioen in de kas, stormen de kippen en hanen enthousiast achter hem aan. Enthoven vindt de beesten gewoon leuk. Het is een hobby. „Vroeger bij het ouderlijk huis hadden we er ook een aantal buiten. Maar toen kwam er nog wel eens een vos langs...” Voor de voortplantingsdrift van hanen en kippen bestaat vast ook een gezegde, want de vijf kippen en de haan hebben in de loop der jaren gezelschap gekregen. 35 zijn er nu. Er waren er zelfs meer. Enthoven: „Ook heel wat kippen en hanen zijn naar de konijnenveiling gegaan. En dan weet je wel wat ermee gebeurt.” <

Tekst en foto: Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

Spread.indd 22

11 (2015)

11-03-15 12:47

11 (2015)

Spread.indd 23

11-03-15 12:47

Glastuinbouwdag Energy Matters:

’Flexibiliteit energie wordt

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

et is al een tijdje sappelen met de sparkspread. Het opgestelde vermogen stijgt al een paar jaar niet meer, en er wordt steeds minder stroom teruggeleverd. Binnenkort zijn veel machines aan een revisie toe. Wat is verstandig? Over een paar jaar zal het rendement van wkk verbeteren, voorspelden deskundigen op de glastuinbouwdag van Energy Matters. Een van deze optimisten was Ronald Huisman, hoofddocent economie aan de Erasmus Universiteit. Hij verklaarde waarom wkk nu slecht rendeert, en waarom dat in de toekomst beter zal worden. „Zonne- en windenergie hebben de energiemarkt behoorlijk op zijn kop gezet. Ze hebben namelijk geen variabele kosten en kunnen tegen elke prijs produceren. Ze drukken de producenten die wel kosten moeten maken voor brandstof uit de dayaheadmarkt”, verklaarde Huisman. „Daardoor dalen de prijzen van elektriciteit op de day-ahead- en termijnmarkten. Alleen bij veel vraag naar elektriciteit zijn de prijzen hoog, maar ook die piekprijzen dalen sterk wanneer er windenergie beschikbaar is.” Verder wordt de koppeling tussen gas en elektra minder duidelijk. Daardoor wordt de sparkspread nog slechter en worden de flexibele centrales die op gas stoken uit de markt gedrukt. „Dat heeft weer effect op de leveringszekerheid”, verwacht Huisman. „De kans op black-outs neemt toe.” Op langere termijn biedt dit kansen. Aangezien de leveringszekerheid afneemt, ontstaat de mogelijkheid dat producenten vergoedingen ontvangen om energiecentrales standby te laten staan. In de VS gebeurt dat al. „Flexibele centrales moeten het geld in een paar uur verdienen en kunnen de rest van de tijd stilstaan”, aldus Huisman. „Dat

EnergyMatters.indd 24

kan een extra inkomstenbron zijn voor wkk.” De vraag is overigens of de subsidies op duurzame energie zijn te handhaven als de stroomprijzen laag blijven of nog verder dalen. De overheid legt namelijk het verschil bij. Huisman betwijfelt of een nieuwe rechtse regering hier nog mee wil doorgaan.

Hoe de toekomst eruitziet weet natuurlijk niemand, maar er zijn wel verschillende scenario’s denkbaar. Huisman schetste er een paar. Een daarvan is een groei van de economie. „Als de economie groeit, zullen de prijzen van de CO2-emissierechten ook toenemen. Nu zijn die rechten nog erg goedkoop. Toen enkele jaren geleden kolencentrales werden gebouwd, was de voorspelling dat de CO2-rechten nu ongeveer € 40 per ton zouden zijn. In werkelijkheid is dat slechts € 7 per ton. Dat is dus erg laag.” De goedkope CO2-rechten spelen de kolen- en bruinkoolcentrales in de kaart. „Het gebruik van duurzame energie heeft nog niet tot een lagere CO2-uitstoot geleid”, vertelde Huisman. „Er wordt weliswaar meer zonne- en windenergie gebruikt, maar de tussenliggende perioden worden opgevuld met kolen en bruinkool. En een bruinkoolcentrale opstarten is niet bepaald schoon.” Op dit moment durven politici het nog niet aan, maar als de economie weer aantrekt zullen de CO2-rechten waarschijnlijk duurder worden. Daardoor worden kolencentrales duurder dan gascentrales. Dat biedt weer kansen voor wkk. Een ander scenario is een verschuiving in de politiek. Als de duurzaamheid belangrijker wordt, dan neemt het gebruik van

zonne- en windenergie sneller toe. In dat geval zal er meer behoefte ontstaan aan flexibele stroomlevering. Ook dat biedt goede kansen voor wkk op de onbalansmarkt. En als Nederland minder stroom gaat importeren en meer zelf gaat produceren, dan zal er ook meer vraag komen naar elektriciteit uit gascentrales. „Wkk heeft de toekomst in de flexibiliteit”, concludeerde Huisman.

De ondergrens van de elektriciteitsprijs bepaalt welke leveranciers er in de markt overblijven. Waar ligt die ondergrens? Als er veel aanbod is, wordt de ondergrens gemarkeerd door de kostprijs. „Bij baseload is de kolenprijs bepalend; die ligt rond de € 40”, zei Stijn Schlatmann, directeur van Energy Matters. „In piekuren is de gasprijs bepalend; die ligt tussen € 48 en € 56. De kostprijs kan nauwelijks meer omlaag. Misschien nog een heel klein beetje, want in 2016 wordt de kolenbelasting afgeschaft.” Echter, kolencentrales hebben het nu al moeilijk, en zullen het in de toekomst niet makkelijker krijgen. „Met de huidige prijzen worden de investeringen niet terugverdiend”, denkt Schlatmann. „Dit kan niet zo blijven. De opbrengsten moeten omhoog. Dat is in het voordeel van wkk.” In de toekomst zullen er uren zijn dat zonne- en windenergie samen met ’mustrun’ de totale energieproductie voor hun rekening nemen. ’Mustrun’ zijn centrales die dag en nacht stroom leveren, zoals in de industrie. Kolencentrales kunnen daar niet op schakelen. Eenmaal uitgeschakeld moeten ze 8 tot 12 uur uit blijven, en als ze aan staan moeten ze ook 8 tot 12 uur aan blijven. Anders draaien ze in de soep. Een 11 (2015)

11-03-15 12:47

uitschakelen, dan wel op- of afregelen, liefst binnen enkele seconden en in blokken van 20 MW.” Om die reden wil AgroEnergy haar klanten toegang bieden tot de regelmarkt van TenneT. Een tuinder kan dagelijks, en zelfs op uurbasis, aangeven of de wkk beschikbaar is om te regelen. Vervolgens bepaalt TenneT of en wanneer ze de wkk gaat afroepen. „Dit product biedt telers veel meer zekerheid”, aldus Rijkers.

alternatief zou zijn om de kolencentrales permanent te laten draaien en de energie te vernietigen, maar dat wordt al snel te duur. „Kolencentrales staan dus met de rug tegen de muur”, concludeerde Schlatmann. Een andere kans voor wkk ligt in de sluiting van de laatste Duitse kerncentrales in 2022. Daardoor neemt in Duitsland het overschot aan elektriciteit af en ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor de export van gasvermogen dat snel open afgeregeld kan worden. „Denk dus drie keer na voordat je je wkk weghaalt”, adviseerde Schlatmann. „Hij kan over een paar jaar weer rendabel zijn.”

Flexibiliteit benutten Hoe zou de tuinbouw de flexibiliteit van de wkk het best kunnen benutten? Fieke 11 (2015)

EnergyMatters.indd 25

Rijkers, hoofd productontwikkeling bij AgroEnergy, gaf aan dat dit in twee stappen gaat. „De eerste stap is optimaal inbieden op de dagvooruit markt, de APX. De APX is immers de beste prijsvoorspeller voor de onbalans de volgende dag. Als je je eigen behoefte aan warmte, belichting en CO2 goed kunt voorspellen, bij voorkeur een week vooruit, kun je een optimale positie innemen binnen de APX. Vervolgens kun je binnen de dag gaan sturen.” Op dit moment speelt de glastuinbouw vooral in op de passieve onbalansmarkt. Dit brengt onzekerheid met zich mee. „Netbeheerder TenneT heeft echter behoefte aan regelvermogen”, stelde Willem Bijlsma, directeur van Tenergy. „De glastuinbouw is een goede aanbieder daarvan. Maar de voorwaarde is wel dat je snel kunt in- of

In theorie zijn er volop kansen, maar de praktijk van de onbalanssturing is weerbarstig. Op de onbalansmarkt kunnen bijvoorbeeld de voorspelde prijs en de afgerekende prijs ver uit elkaar liggen. Volgens Bijlsma zijn dit geen incidenten. „Daar moeten tuinders heel alert op zijn.” Een tuinder in de zaal merkte op dat het bijna onmogelijk is om goed te sturen met elektraprijzen die alle kanten opschieten. „Het lijkt wel een casino.” Een collega zag problemen met het veelvuldig opstarten van de wkk. „Dat kost tijd en slijtage. De prijzen maken dit niet goed.” Het is heel lastig om op de juiste momenten aan en af te schakelen op de onbalans, erkende Bijlsma. Toch zijn er volgens hem wel trends in te ontdekken. Tussen 6.30 en 7.00 in de ochtend, tussen 7.30 en 8.00 en tussen 8.30 en 9.00 levert het meestal geld op. In de avonduren liggen de dure uren vaak tussen 22.00 en 22.30, tussen 23.00 en 23.30 en tussen 00.00 en 00.30 uur. Diverse bedrijven werken aan trendtools, waarmee tuinders hun wkk’s op de onbalans optimaal kunnen laten aansturen. <

In het kort ■ Zonne- en windenergie hebben de ■ ■

11-03-15 12:48

Fosfaatnormen zitten nieuwe v Nico Karsten uit Hoogwoud exploiteert al enkele jaren een vergister-WKK met warmtenet. Vorige week werd een tweede vergister met groen gasinstallatie – de eerste in de tuinbouw – officieel geopend. Het project draait echter niet zoals de broeier voor ogen had: de groen gas-capaciteit wordt niet volledig benut en de installatie levert nog weinig voordeel op. Ank van Lier

ico Karsten is een man met ambitie: hij wil na zijn dood herinnerd worden als degene die tulpenbroeiend West-Friesland energieneutraal maakte. „Het is te gek voor woorden dat groenafval van tulpenbroeierijen nu vaak over de grens wordt afgezet, terwijl we hier in deze regio veel energie uit kunnen winnen.” De ondernemer runt, samen met zijn broer Frank, het bedrijf Franico met meerdere locaties in West-Friesland. Irissen en tulpen zijn de belangrijkste gewassen. Karsten realiseerde in 2008 een eerste vergistingsinstallatie, samen met een veehouder in de buurt. Hierin wordt mest en groenafval van tulpenbroeierijen uit de omgeving omgezet in biogas. Karsten zet gebruikt dat voor zijn WKK en de warmte gebruikt hij

zelf of wordt verkocht aan haemanthusteler René Koning. Daarnaast levert de broeier stroom terug aan het net. Het bleef niet bij deze ene vergistingsinstallatie; afgelopen november werd een tweede vergister, inclusief groengasinstallatie, in gebruik genomen. Deze werd vorige week officieel geopend door de NoordHollandse gedeputeerde Jaap Bond. De vergister, die is gesitueerd bij de bedrijfslocatie van 2,5 ha in Hensbroek, kan jaarlijks 24.000 ton groenafval verwerken tot biogas. Het groenafval is afkomstig van tulpenbroeierijen in de omgeving, aangevuld met plantaardig afval van andere tuinderijen. Voor het verzamelen en vervoeren van deze biomassa is een ophaaldienst opgezet, die samen met de telers wordt bekostigd.

Hierdoor is dit groenafval goedkoper dan plantaardig afval dat van ver komt. Deze laagwaardige afvalstromen worden gecombineerd met hoogwaardige en dus duurdere reststromen als vet en glycerine. Dat is nodig om een covergistingsinstallatie optimaal te laten draaien.

Private investeerders Het biogas dat vrijkomt in het vergistingsproces wordt, via een techniek van membraanfiltratie, opgewaardeerd naar groen gas. Dit gas heeft dezelfde eigenschappen als aardgas en kan daarom worden teruggeleverd aan het aardgasnet; er is een SDE+subsidie toegekend voor elke kuub groen gas die wordt geleverd.

De nieuwe vergister met groengasinstallatie op de locatie van Franico in Hensbroek.

VergistKarsten.indd 26

11 (2015)

10-03-15 16:13

e vergister in de weg Deze subsidie vloeit niet terug naar Karstens portemonnee; voor de financiering van het project nam hij externe partijen in de arm. „Belangrijkste reden hiervoor was dat ik tot 2011, toen de plannen voor de tweede vergister ontstonden, nog geen euro had verdiend aan de eerste installatie. Het kostte enorm veel tijd en geld om deze te finetunen; ik dacht een Rolls Royce te hebben gekocht, maar het bleek een Trabant. Een dergelijk financieel risico wilde ik niet weer nemen. Daarom ging ik op zoek naar private investeerders.” Karsten vond de Provincie Noord-Holland, Ludan Renewable Energie en groen gas-producent Biogast Sustainable Energy bereid om geld te steken in het project. „Dit ging niet vanzelf: het heeft me enorm veel tijd en energie gekost om hen te overtuigen.” Hoewel Karsten dus geen eigenaar is van de installatie, werd de vergister wel grotendeels naar zijn idee ontworpen. Zo is de installatie onder meer uitgerust met een soort van mengput, waarin het plantaardig materiaal wordt vermalen tot moes. Daardoor kun je meer energie uit het groenafval halen. Karsten heeft de dagelijkse leiding over het project, en zorgt er onder meer voor dat de vergister goed gevuld blijft en eventuele storingen worden verholpen. Hiervoor krijgt hij een vergoeding, die is afgestemd op de winst of het verlies dat wordt gemaakt.

Geen afzet voor digestaat Op dit moment draait de groengasinstallatie nog niet op volle kracht en wordt slechts 225 kuub gas per uur geproduceerd. Dit heeft alles te maken met de weten regelgeving op het gebied van digestaat, het restproduct dat overblijft na vergisting. „Digestaat is een ideale bodembemester met veel waardevolle stoffen. Het digestaat van onze eerste vergister leveren we daarom aan akkerbouwers in de omgeving. Hiervoor betalen we wel € 10 per ton”, vertelt Karsten. „Maar de normen voor fosfaataanvoer zijn afgelopen jaar fors aangescherpt, wat het uitrijden van digestaat minder interessant maakt voor boeren. Hierdoor kunnen we het digestaat van de tweede vergister op dit moment niet kwijt en kunnen we niet op volle kracht draaien.” Karsten hoopt dat de vraag naar digestaat in augustus en september aantrekt, wanneer akkerbouwers groenbemesters inzaaien en hun land gaan bemesten. Daarnaast werkt hij, samen met de Universiteit van Amster11 (2015)

VergistKarsten.indd 27

Achtergrond

Digestaat beter benutten

Groenafval komt onder andere van tulpenton biomassa worden verwerkt tot biogas.

dam, aan een project om de mogelijkheden van digestaat beter te benutten (zie kader). „Hiermee hopen we het digestaat makkelijker kwijt te kunnen, en daarnaast een situatie te creëren waarin afnemers betalen voor digestaat in plaats van dat er geld bij moet. Verder bekijken we of het mogelijk is om digestaat af te zetten als biologische meststof. Dit kan ook potentie bieden”

Pas op de plaats De vergister en groengasinstallatie leveren Nico Karsten op dit moment relatief weinig voordeel op als het gaat om de energievoorziening op zijn eigen bedrijf. Dat was niet zijn insteek: zijn oorspronkelijke plan was om een deel van het opgewekte biogas te gaan verstoken in een biogasketel en daarmee het tulpenbedrijf in Hensbroek te verwarmen. „We hebben SDE+-subsidie ontvangen voor het opwekken van 450 kuub groen gas per uur. Sinds het indienen van de subsidieaanvraag, zijn de technieken echter fors verbeterd: door toevoeging van

bijvoorbeeld enzymen en bacteriepreparaten kunnen we nu wel 900 kuub groen gas per uur opwekken. Het is echter niet mogelijk om hierop SDE-subsidie aan te vragen; die wordt alleen toegekend bij nieuwbouw of uitbreiding van een vergister. Heel krom, maar zonder subsidie is de inzet van biogas voor ons niet interessanter dan gasstook. Voorlopig maken we dus pas op de plaats. Het enige voordeel wat we nu hebben is dat we het groenafval van onze locatie in Hensbroek niet meer hoeven af te voeren; dit scheelt 10.000 euro per jaar.” Karsten geeft toe enigszins gefrustreerd te zijn over de gang van zaken. „Iedereen heeft de mond vol van duurzame energie en maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar wanneer je met concrete plannen aan de slag wilt, word je van alle kanten tegengewerkt. Zelfs door de overheid en de banken. Maar ik blijf strijden voor een energieneutrale tulpenbroeierij in West-Friesland. Daarbij zet ik mijn schouders onder de realisatie van een hypermoderne superkwekerij met diverse agrarische producten – een soort agrarisch pretpark – in Agriport A7. Plannen genoeg dus.” <

In het kort

10-03-15 16:13

WUR Glastuinbouw test technieken voor spuiwaterzuivering

’Peroxide zonder UV-licht Verwijdering van gewasbeschermingsmiddelen uit lozingswater met alleen -

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

nieken door. Er is weer een fase afgerond, waarbij enkele technieken nader zijn getest. Het doel is om met zo min mogelijk kosten zo effectief mogelijk te zuiveren. Alle testen zijn uitgevoerd met standaardwater, waarin twaalf gewasbeschermingsmiddelen zitten in min of meer vaste concentraties.

Alleen waterstofperoxide Een van de technieken die zijn onderzocht is ’alleen waterstofperoxide’. In het verleden is dit onderzocht in combinatie met UV-licht. Maar ook zonder UV-licht blijkt dit mo-

gelijkheden te bieden. De resultaten waren nog wel erg wisselend. De afbraak liep uiteen van 10 tot 90%. Onderzoeker Jim van Ruijven heeft hier nog geen verklaring voor. „Blijkbaar komen sommige factoren erg nauw. De samenstelling van standaardwater kan bijvoorbeeld iets verschillen. We weten dat pH en ijzerconcentratie van invloed zijn op de chemie. Zuivering met peroxide is een goedkope techniek, die heel simpel lijkt toe te passen. Het is dan wel van belang dat alle factoren in de hand worden gehouden. Met een kleine afwijking in het water kunnen er grote verschillen ontstaan.” Foto: JoeF SleegerS

anneer de zuiveringsplicht van spuiwater ingaat is nog niet duidelijk, maar het is vrij zeker dat deze er binnen enkele jaren gaat komen (zie kader). Voor sommige gewasbeschermingsmiddelen, zoals Admire, geldt nu al dat ze alleen nog maar mogen worden toegepast als er niet wordt geloosd of als er een zuiveringstechniek wordt toegepast. Dit is op het etiket van het middel weergegeven en zal naar verwachting voor meer middelen gaan gelden. Ondertussen gaat het onderzoek bij WUR Glastuinbouw naar waterzuiveringstech-

Waterzuivering.indd 28

11 (2015)

10-03-15 16:13

Achtergrond Guus Meis, LTO Glaskracht Nederland:

„De glastuinbouwsector moet snel in bewe-

Er is geprobeerd om het resultaat te verbeteren door een enzym toe te voegen. Dat lijkt enig effect te hebben, maar gezien de grote verschillen is dat niet met zekerheid te zeggen. Wat wel duidelijk is geworden: de concentratie waterstofperoxide kent een optimum. Het is niet zo dat een hogere concentratie per definitie beter is. Als de concentratie namelijk te hoog wordt, gaat peroxide met zichzelf reageren. Waar het optimum ligt is niet bekend.

Collectief of individueel? -

Voordeel: waterzuivering met peroxide is in potentie een goedkope oplossing. Nadeel: het zuiveringsresultaat is erg wisselend en voorlopig nog niet toereikend.

Peroxide en UV Een techniek die opnieuw is onderzocht, is de combinatie van waterstofperoxide met UV-licht. Ditmaal werd er gekeken hoe de zuivering verloopt als het water meerdere keren door een UV-installatie van 500 mJ/ cm2 wordt geleid. Na acht keer liep de zuivering op tot 98%. Dit komt neer op een UV-dosering van 4.000 mJ/cm2 in totaal. Er hoefde slechts eenmaal H2O2 te worden toegevoegd. Voordeel: bij deze techniek kan de teler zelf kiezen hoe ver hij wil gaan met de zuivering. Voor een zuivering van 95% moet het water vijf à zes maal langs de UV-lamp. Nadeel: een nieuwe UV-installatie is duur, en de bestaande installatie heeft vaak niet voldoende capaciteit om – naast de dagelijkse ontsmetting – ook de spuiwaterstroom meerdere malen te zuiveren.

Ozon en UV Een jaar of tien geleden stond waterontsmetting met ozon in een kwaad daglicht vanwege de veiligheid. „Tegenwoordig zijn er echter systemen op de markt die veilig zijn”, zegt Van Ruijven. „Je moet dan wel een bedrijf in de arm nemen dat goed op de hoogte is van alle risico’s en maatregelen weet te treffen.” Het ozonapparaat dat in Bleiswijk is getest zuiverde het water batchgewijs. Dat 11 (2015)

Waterzuivering.indd 29

betekent: een bepaalde hoeveelheid water blijft net zo lang circuleren totdat het schoon is. Om te bepalen of het schoon genoeg is wordt de redoxwaarde gemeten; dat is een maat voor de hoeveelheid organische verbindingen. Als het water 100% schoon is, zijn alle organische verbindingen afgebroken tot CO2, H2O en stikstof. In de proef werd gezuiverd tot 98%. Voordeel: het is mogelijk om de mate van zuivering ook bij wisselende samenstelling van het lozingswater zeker te stellen. Nadeel: veiligheidsmaatregelen zijn erg belangrijk.

filter mee gaat. En wat is de meerwaarde van peroxide, ozon of UV voorgeschakeld voor het koolfilter? Ga je die investeringen terugverdienen als daardoor het filter langer mee gaat?” Voordeel: een koolstoffilter is relatief eenvoudig en goedkoop. Nadeel: het raakt verzadigd en moet na verloop van tijd worden vervangen en afgevoerd als chemisch afval. Dat is duur. <

In het kort Over enkele jaren moeten glastuin-

Een koolstoffilter kan het afvalwater in principe volledig zuiveren. In kortdurende proeven was de zuivering 99%. Dat zegt echter niet alles, want na verloop van tijd raakt het filter verzadigd en dan laat het meer door. „We gaan nu een duurproef opstarten”, zegt Van Ruijven. „We willen kijken hoe lang het

10-03-15 16:13

Kasklimaat kan kwaliteit Hollandse roos verbeteren Onderzoek wijst uit dat Nederlandse rozen niet altijd een vaasleven van zeven dagen hebben. Nieuw onderzoek toont aan dat de kwaliteit tot op zekere hoogte is te beïnvloeden met het kasklimaat. Per cultivar gelden andere optimale condities. De relatieve vochtigheid heeft vaak een bepalende rol. Jan Benninga, LEI-Wageningen UR

Jan.Benninga@wur.nl m.m.v. Henk Barendse (FloraHolland) en Marcel Raaphorst en Nieves Garcia (Glastuinbouw Wageningen UR)

resultaten van de dienst ’Vaasleven getest’ bij FloraHolland zien. Vooral in de periode vanaf half december tot half februari, kunnen partijen Nederlandse rozen niet

Foto: HaNs NeeFJes

waliteit is altijd het sterke punt van Nederlandse ten opzichte van buitenlandse rozen geweest, maar die voorsprong loopt terug. Dit laten de

voldoen aan de norm van minimaal zeven dagen vaasleven. Dat is nadelig, want vanuit de markt bestaat een toenemende vraag naar kwaliteitgaranties. In 2012 is het project ’Kwaliteitsplan roos’ van start gegaan. Een samenwerking tussen telers, FloraHolland en Wageningen UR (Glastuinbouw en LEI). Financiën kwamen van telers en de TopSector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen (Ministerie van EL&I). Belangrijkste drijfveer was om Nederlandse rozentelers gemotiveerd te krijgen om hun productkwaliteit naar een hoger niveau te brengen. In de winterseizoenen 2012/2013 en 2013/2014 zijn op acht bedrijven gegevens verzameld om zodoende grip te krijgen op de oorzaken van verschillen in kwaliteit van de rozenrassen Red Naomi! en Avalanche+. Grip krijgen houdt in dat de oorzaken van verschillen in vaasleven en knopopening zijn gekwantificeerd en verklaard. Gelijktijdig is gekeken in hoeverre de resultaten van ’Vaasleven getest’ bruikbaar zijn als signaal voor de productkwaliteit.

Vaasleven vaker onderzocht

Twee winterhalfjaren is gezocht naar relaties tussen het vaasleven van Red Naomi! (foto) en

RoosHoudbaarheidr.indd 30

Al in 1999 is een bedrijfsvergelijkend onderzoek uitgevoerd met 32 telers van First Red. Hieruit kwam dat een hoge relatieve luchtvochtigheid (RV) samenging met een minder lang vaasleven. En het toenmalige proefstation in Aalsmeer heeft in 2001 bij drie rassen de invloed van de RV (en vochtdeficiet) op vaasleven aangetoond, met substantiële verschillen tussen rassen. Er worden nu andere rassen geteeld en Nederlandse rozentelers zijn gemotiveerd om hun productkwaliteit naar een hoger niveau te brengen. In 2012 is het project ’Kwaliteitsplan roos’ van start gegaan met 4 telers van Avalanche+ en 4 telers van Red Naomi!. 11 (2015)

11-03-15 13:37

De cultivars vertegenwoordigen ruim 50% van de Nederlandse rozenaanvoer. Nevendoelstelling van het project is dat meer bedrijven met diverse rassen deelnemen aan de FloraHolland dienst ’Vaasleven getest’. De resultaten die dit oplevert kunnen gebruikt worden om de kwaliteit in de toekomst te verbeteren. Het uiteindelijke doel is dat aan kwaliteits (vaasleven) garanties in alle seizoenen kan worden voldaan.

Tabel: Invloed verandering1) in RV2), temperatuur en donkerperiode binnen 7 dagen voor oogst op het vaasleven van Red Naomi! en Avalanche+.

Cultivar

Verandering

Effect op vaasleven

Red Naomi!

Gemiddelde RV 5% lager

+1,1 dagen

T-fluctuaties >1°C 5 keer vaker

+ 0,7 dagen

Donkerperiode gemiddeld 1 uur langer

+ 0,6 dagen

Gemiddelde RV 5% lager

+ 1 dag

Avalanche +

1) De ’verandering’ is een waarde om het effect duidelijk te maken. Voorbeeld: per vijftal T-fluctuaties >1°C binnen 7 dagen voor oogst, neemt het vaasleven van Red Naomi! met 0,7 dag toe. Die fluctuaties gelden tussen twee opeenvolgende perioden van 10 minuten. 2) De gemiddelde etmaal RV heeft een hoge samenhang met de gemiddelde RV in de nacht.

Veertig rozen per bed In het winterhalfjaar van 2012/2013 en 2013/2014 zijn op de genoemde acht bedrijven om de veertien dagen 40 rozen per bedrijf geoogst uit steeds hetzelfde bed. Deze rozen hebben in de uitbloeiruimte van FloraHolland een standaard transportsimulatie ondergaan en het vaasleven is vervolgens gevolgd. Bloemen zijn afgeschreven als ze volgens de internationale norm geen sierwaarde meer hadden. De reden van afschrijven van bloemen is gedocumenteerd. Dit kan zijn door botrytis, bladproblemen, bent neck of veroudering. De deelnemende bedrijven hebben hun gewashandelingen gedocumenteerd en het klimaat is geregistreerd. De kwaliteit is tot uitdrukking gebracht in gemiddeld vaasleven, de vaaslevenindex zeven dagen en de bloemknopopening. De vaaslevenindex zeven dagen staat voor het percentage takken dat na zeven dagen nog niet is afgeschreven.

RV’s hoger dan 93%. In de laatste week voor de oogst gelden tevens enkele cultivarspecifieke factoren (zie ook tabel). Bij Red Naomi! is een verband aangetoond tussen vaasleven en het aantal (en de grootte van) temperatuurverschillen van meer dan 1°C tussen twee opeenvolgende perioden van tien minuten. Hoe meer grotere fluctuaties in temperatuur er zeven dagen voor de oogst zijn, des te langer het vaasleven. Dezelfde relatie is er ten aanzien van de vaaslevenindex. Bij Avalanche+ waren de verschillen in vaasleven tevens te verklaren door de duur van de donkerperiode: hoe korter de gemiddelde donkerperiode zeven dagen voor de oogst was, des te korter was het vaasleven. Dit verklaart 46,7% van de verschillen in vaasleven tussen partijen. De donkerperiode op de onderzochte bedrijven varieerde tussen 0 en 6,3 uur.

Invloed RV op vaasleven

Relatie met ’Vaasleven getest’

Zowel bij Red Naomi! als bij Avalanche+ is in de laatste week voor oogst een duidelijke samenhang aangetoond tussen vaasleven en RV: een hogere RV gaat samen met een korter vaasleven. Grofweg neemt vooral boven een RV van 83% in de nacht het vaasleven sterk af. De aangetoonde samenhang was sterker bij Red Naomi! dan bij Avalanche+. Wat hierbij voor RV geldt, geldt ook voor het vochtdeficiet. Het vaasleven van Red Naomi! varieerde tussen 3,4 en 17,1 dagen. Het vaasleven van Avalanche+ varieerde tussen 3,5 en 20,1 dagen. Vooral bij Avalanche+ maar ook bij Red Naomi!, waren bladproblemen een belangrijke oorzaak om de stelen af te schrijven. Knopopening is bij beide soorten voor ruim 50% verklaard en negatief beïnvloed door

De bedrijven die aan het project meewerkten, hebben in dezelfde periode ook deelgenomen aan de dienst ’Vaasleven getest’ van FloraHolland. De rozen voor ’Vaasleven getest’ zijn aselect uit de veilingaanvoer genomen en kunnen dus afkomstig zijn uit verschillende plekken in de kas. De correlatie tussen de gegevens van partijen uit één bed en die van vaasleven getest lag tussen de 44% (2012/2013) en 67% (2013/2014). Dit is een signaal dat de resultaten uit ’Vaasleven getest’ goed bruikbaar zijn als signaal voor de productkwaliteit. De volgende stap is volgens de onderzoekers om na te gaan of de modellen uit dit onderzoek betrouwbaar toe te passen zijn of dat bedrijfseigen modellen betrouwbaarder zijn. Gedacht wordt aan modellen die dezelfde factoren bevatten maar waarbij de

11 (2015)

RoosHoudbaarheidr.indd 31

invloed van deze factoren kan verschillen. Modellen om effecten van beslissingen in te schatten voor zowel kwaliteit als rendement, zorgen ervoor dat je keuzes in elk geval bewust maakt.

Vervolgstappen De kennis uit dit onderzoek kan als basis dienen voor kwaliteitvoorspellende modellen op bedrijfsniveau. Vanuit ’Vaasleven getest’ komen ieder jaar nieuwe gegevens beschikbaar, waarmee bedrijfseigen modellen, wat betreft hun betrouwbaarheid, kunnen worden versterkt. Dit leert telers de gevolgen van klimaatveranderingen voor de kwaliteit inschatten en daarmee wordt bereikt dat kwaliteit, tot uitdrukking komend in vaasleven, bewust in afwegingen kan worden betrokken. Punt van aandacht zijn klimaatverschillen in kas, die ertoe leiden dat er ook kwaliteitverschillen binnen partijen ontstaan. In de praktijk is het gewoonweg onmogelijk jaarrond een uniforme kwaliteit te realiseren. Waar het om gaat is dat vermeden kan worden om bijvoorbeeld onder een vaaslevenindex van zeven dagen te duiken en dat het gemiddelde niveau over de hele linie omhoog gaat. <

In het kort Des te vochtiger de kas, des te slechter het vaasleven van roos. Voor Red Naomi! is tevens temperatuur een bepalende kwaliteitsfactor. Een donkerperiode is positief voor het vaasleven van Avalanche+. De Vaaslevenindex is een goede indicatie van het vaasleven.

11-03-15 13:37

Broeiers willen meer waarde toevoegen aan tulp -

Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

olgens Jacco Kaarsemaker, projectleider Markt & Product bij FloraHolland, is dit het eerste marktplan nieuwe stijl. „De consument is nog meer dan voorheen centraal gesteld. Vanuit die gedachte zijn er gesprekken geweest met de FPC Tulp en tulpenstudieclubs, telersverenigingen en individuele telers uit diverse regio’s in het land. Samen hebben we de markt voor tulp geanalyseerd.” Uiteindelijk zijn zes knelpunten vertaald naar concrete activiteiten die medewerkers van FloraHolland in nauw overleg met de FPC Tulp uitvoeren. Hoofddoel is dat het aanbod

beter aansluit op de kansen en vragen in de markt. Productcoördinator Peter Edelaar: „Dat begint al bij de bollenteelt. Sommige cultivars zijn van nature vroeg in het seizoen beschikbaar. Maar wil de consument de bijbehorende kleuren wel in die periode? Zo ja, in welk land, hoeveel ongeveer en in welk afzetkanaal. Op basis van informatie uit de markt zoeken we naar antwoorden op dergelijke vragen, rekeninghoudend met de krachten en belangen die er zijn in de veredeling en de bollenteelt en -handel.” In de kaders de zes knelpunten, gestelde doelen en geplande activiteiten. <

Klok afstemmen op veranderend koperspubliek Knelpunt: Ruim de helft van alle tulpen wordt bemiddeld en de supermarkten nemen zo’n 25% van het klokaanbod af. De klok kreeg een andere rol en positie. Het heeft zich ontwikkeld tot inkoopkanaal voor de specialistische groothandel en bloemisten. retailer. Toch is de klok nog steeds ingericht

: Het klokaanbod optimaal positioneren voor het supermarktkanaal en voor de vakhandel.

Meer ’Consumenteninzicht’

tulp marktplan.indd 32

Knelpunt: Het is onvoldoende bekend wat per land en afzetkanaal gewenst is. Daardoor is er geen marktgerichte productie en uitval in de winkels. Info over het aankoopgedrag van consumen-

tot consument. Het wordt een soort bibliotheek. Input komt van onder andere van een consumentenpanel van 600

wanneer en waarom gewild. : Marktgericht produceren op basis van inzicht in aankoopgedrag van consumenten. : FloraHolland richt een kenniscentrum tulp op dat informatie gaat verzamelen uit de keten van bol

Engeland en Rusland. Ook trendbureaus zullen input leveren over (te verwachten) consumentengedrag op gebied van kleur. Tussen week 1 en 18 zullen per land circa 40 winkels bezocht worden in -

in woord en beeld informatie beschik-

tulpen. Daarnaast is er de zogenoemde Retailmatrix waarmee FloraHolland per mule de afzet van tulp in kaart brengt. Bloemistenpanels geven inzicht over dit De FH-database met transactiegegevens zal het Kenniscentrum gebruiken om zowel lopende het tulpenseizoen als achteraf marktbeelden en weekberichten

11 (2015)

10-03-15 16:13

Foto: FloraHolland

Nauwer contact tussen broeier en afnemer Knelpunt

Doel

Telers maakten samen met de FPC Tulp en FloraHolland een nieuw marktplan.

Sterke imago van tulp beter benutten

strategie, wensen en andere aspecten meer gaan delen. Activiteit Aalsmeer wordt gestimuleerd dat broeiers hun afnemers gaan inspireren met nieuwe

eigen concurrende argumenten met hen delen. FloraHolland helpt de broeiers met in-

Knelpunt veiling de zogeheten Meet & Greets organise-

omgezet. Doel Activiteit

Beter aanbod en vraag afstemmen

Onderscheid maken in aanbod

Knelpunt: Door weersinvloeden, wisselende data van

Knelpunt

waarin vraag en aanbod niet optimaal matchen. Vooral een Doel effect. Doel Activiteit: Op basis van broeischemaâ&#x20AC;&#x2122;s wordt het aanbod (volume) geprognosticeerd. Dat is afgelopen seizoen voor het eerst gedaan met informatie over 1 miljard stelen. De buiten-

Activiteit

moment worden in Europa 2,5 miljard stelen gebroeid, waarvan 2 miljard stelen in Nederland. De verwachting is dat broeiers en handelaren negatieve versto-

informatie vult FloraHolland aan met actuele weersinformatie in -

de consument. -

verhaalâ&#x20AC;&#x2122;.

11 (2015)

tulp marktplan.indd 33

10-03-15 16:13

’Met een gotenteelt betere kwaliteit en spreiding’ -

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

naar kuipplanten. De functies zijn meteen duidelijk: Los concentreert zich op de teelt, Van den Arend op de commercie. Het partnerschap blijkt een gouden greep. Ze breiden in 2005 uit naar 2 ha en kopen in 2006 twee kwekerijen erbij. Een ervan ligt in Erica, die echter in 2013 om logistieke redenen weer wordt ingeruild voor een kwekerij in Klazienaveen.

Als een van de eerste Nederlandse telers nemen Los en Van den Arend in 2006 de nieuwe kuipplant Sundaville in hun assortiment op. Een product dat sindsdien alsmaar in aantallen is gegroeid. „De groei van het bedrijf loopt er parallel mee”, stelt

Los. Begin maart kunnen ze de eerste al weer afleveren. Het is ook de Sundaville waar ze voornamelijk naar vernieuwingen in hun assortiment zoeken gevolgd door Diamantina. In de rest van assortiment stukken minder. Zo zijn dit jaar de Sundavillerassen Velvet Red, Red Star, Roze Star en Burgundy en Diamantinarassen Tourmaline en Aventurine in het assortiment opgenomen. Daarnaast zijn nu alle soorten Diamantina verkrijgbaar in zowel 17 als 19 cm-potten.

Traditioneel gestart Ze starten op de traditionele manier van kuipplanten telen op bevloeiingsmatten met inlineslangen. Stek wordt in januari besteld Foto’s: Peter van Leth

n 2003 strijken Martijn Los en Maurits van den Arend neer in Klazienaveen en beginnen de kuipplantenkwekerij Patio Plants op 1,3 ha. Niet de goedkope grond of acquisitie doet hen hier belanden, maar de strategie om veel ’vanaf tuin’ te kunnen leveren aan Duitse en Scandinavische klanten. Dit idee ontstaat in een kroeg in Pijnacker, waar ze als vrienden komen. „Ja, een beetje een omgekeerde wereld om op eigen initiatief de stap naar het noorden te maken. Op veiling Eelde hebben we zelfs een presentatie gehouden hoe wij onze toekomst in het gebied zien”, vertelt Van den Arend. Los zegt zijn werk op een kuipplantenkwekerij in Berkel en Rodenrijs vaarwel. Van den Arend maakt de overstap van paprika’s

Patio Plants teelt geen niches, maar kiest ook niet alleen voor de

1151patioplants repo kuip.indd 34

11 (2015)

10-03-15 16:13

B Patio Plants, Klazienaveen. Partners:

Foto’s: Peter van Leth

waarna ze gaan oppotten in mei, juni. Planten worden direct in de desbetreffende kap gezet en maar een keer wijder gezet. Vanaf juli tot en met november wordt er drie tot zes keer gesnoeid afhankelijk van de plant. Allemaal handmatig en in de kappen; niet via transportbanen in de verwerkingsruimte. Ook het indraaien om de gewenste vorm te krijgen, wordt in de kappen uitgevoerd. Een snoeimachine wordt weliswaar aangeschaft, maar uiteindelijk alleen nog maar gebruikt in solanum. „Onze ervaring is dat mechanisch snoeien kwaliteitsverlies geeft, vooral veel takbreuk. Solanum vormt een uitzondering, omdat het een hardere plant is die zich hiervoor wel uitstekend leent”, licht Los toe. De inzet van de snoeimachine is nog minimaal, omdat de oppervlakte met solanum op de kwekerij de laatste vier jaar meer dan is gehalveerd van 2 naar 0,7 ha.

Overgeschakeld op goten Als de partners in 2013 een voormalige rozenkwekerij overnemen, slopen ze in eerste instantie de goten eruit. Tot iemand ze vraagt waarom eigenlijk. Dit zet ze aan het denken en komen er alsnog op terug. Ze gaan de uitdaging van een geheel nieuwe teeltwijze aan en brengen de goten terug in de kappen. Maar dan niet 6 goten per kap als bij een rozenteelt, maar 12 goten per kap. Bij Patio Plants loopt het derde teeltseizoen op goten. „Het heeft wat voeten in de aarde gehad, zoals met elke bedrijfsvernieuwing, maar elk jaar gaat het beter. We zijn meer dan tevreden”, vertelt Los. De planten zijn eerder volwassen, zo’n drie tot vier weken. Hierdoor is een goede spreiding te realiseren. Verwarming onderdoor geeft een beter kasklimaat resulterend in betere kwaliteit. „Een gele Diamantina die moeilijk ver11 (2015)

1151patioplants repo kuip.indd 35

takt, komt op goten veel beter uit de verf”, noemt Van den Arend als voorbeeld. En niet in de laatste plaats zorgen goten voor een betere werkhouding voor het personeel bij teeltwerkzaamheden. Minpunt is dat goten alleen geschikt zijn voor de potmaten 17 (12/m2) en 19 (10/m2). Met deze potmaten worden wel dezelfde aantallen per kap gehaald als op de vloer.

Andere invulling van import De kuipplantentelers hebben als doelstelling om als eerste met Sundaville in Nederland op de markt te komen. Dat lukt met enige regelmaat, niet altijd. Het gotensysteem helpt daarbij, maar uiteraard ook het belichten van de kuipplanten in de winter en voorjaar. Op de nieuwste locatie hangt 8.000 lux en op de overige twee locaties 4.000 lux. „Sinds twee tot drie jaar hebben we import uit Spanje en Portugal voor vervroeging van de teelt niet meer nodig. Dat kunnen we nu zelf”, deelt Van de Arend mede. Qua belichten zijn zij niet de enige pioniers in de kuipplantenwereld, maar assimilatielampen boven de planten is nog steeds eerder uitzondering dan regel. Het aandeel import ligt nog steeds op 20 tot 25% van de omzet. Dus niet meer zozeer om er eerder mee op de markt te zijn, maar als aanvulling op hun assortiment als bijvoorbeeld oleanders. De kwekerij werkt met vaste Spaanse en Portugese leveranciers. Importplanten staan nog wel enkele dagen tot weken in de kas om te acclimatiseren. Ze gaan niet direct de handelskanalen in.

Eigen verkoper Los en Van den Arend zijn kritisch, ook naar zichzelf toe. Uit een sterkte-zwakte-analyse

is naar voren gekomen dat marketing niet hun sterkste punt is. Hier hebben ze gehoor aan gegeven door 1,5 jaar geleden Wilfred Pel als verkoper in dienst te nemen. Een ervaren kracht die zijn sporen heeft verdiend bij groothandelaar Lemkes. „En op het juiste moment, omdat onze verkoper bij FloraHolland promotie maakte en dan boet je toch aan kennis en ervaring in, ook al is het tijdelijk”, schetst Van den Arend. Het idee zoveel mogelijk ’vanaf tuin’ leveren hebben de partners niet losgelaten, maar is de laatste jaren mede door de crisis wel geslonken van 70 naar 50% van de totale afzet. Een kwart verschijnt inmiddels voor de klok. „Voor ons is de klok zeker geen dumpplaats, maar 10% van onze omzet voor de klok behalen is een gezondere situatie. Dacht iedereen er maar zo over, dan is de klok een krachtiger verkoopkanaal. Een stap in de goede richting zou zijn als iedereen van te voren meldt wat ze voor de klok zetten”, verwoordt Van den Arend. Het streven is zoveel mogelijk bij de retail vandaan te blijven en voornamelijk te leveren aan tuincentra en bloemisten. Pel slaagt daar aardig in. Nog meer planten gaan naar Duitsland en minder naar Denemarken.

Drie jaar geleden hebben ze geïntegreerde bestrijding omarmt en hopen over twee jaar nagenoeg volledig biologisch te kunnen telen. Dit jaar spuiten ze al geen neonicotoïden meer. Luisproblemen lossen ze met andere middelen op. „De reactie op het Greenpeace-rapport door afnemers vinden we overtrokken. In de praktijk geven ze er niet allemaal consequent gehoor aan. Het verbaast ons dat hun woorden niet overeenstemmen met hun daden”, zegt Los. <

10-03-15 16:13

Nieuws

’Groeiwensen’ van alstroemeria blootgelegd Tot 150 µmol licht kan alstroemeria behoorlijk efficiënt omzetten in groei. Bij hogere waarden neemt de benutting af. Veel telers hadden dit niet verwacht, bleek op een bijeenkomst van LTO Glaskracht. Boven 150 µmol lamp+daglicht is er volgens onderzoeker Sander Hogewoning bij alstroemeria een substantieel verlies aan rendement wat betreft lichtbenutting voor de fotosynthese. Hij vertelde dit woensdag 4 maart in Bleiswijk op een gewasbijeenkomst van LTO Glaskracht Nederland. Telers gingen meteen aan het rekenen en vroegen Hogewoning om hulp. Duizend lux is ongeveer gelijk aan 13 µmol licht, zo werd duidelijk. En als je lichtmeter op het kasdek 250 W/m2 aangeeft dan komt dat neer op zo’n 375 µmol licht in de kas. „Je kan de hoeveelheid buitenlicht vermenigvuldigen met 1,5 om te bepalen hoeveel groeilicht er bij het gewas komt. Dan ga je ervan uit dat het kasdek 30% licht tegenhoudt. Het zijn grove rekenregels, maar het geeft een beeld,” aldus Hogewoning. Hij gaf aan dat de prijs van geoogst product en de kosten voor elektriciteit uiteindelijk bepalen of het rendabel is om extra te belichten boven de 150 µmol.

Fotosynthese Het bedrijf van Hogewoning, Plant Lighting, heeft samen met het bedrijf Plant Dynamics al bij veel gewassen gemeten aan

de relaties licht, CO2 en fotosynthese. Binnen het programma Kas als Energiebron (de financier) gebeurt dat in het project ’Meer rendement uit belichting en CO2-dosering’. Dit project is afgerond voor negen gewassen. Alstroemeria is een van de vijf gewassen in fase II. De relatie licht en fotosynthese is jaarrond belangrijk volgens Hogewoning. In de zomer wil je weten wanneer een gewas stress krijgt – en dus minder assimileert – door te veel licht. In de winter wil je optimaal rendement halen uit de belichtingsinstallatie. Dan is het handig om te weten hoe een gewas met lichthoeveelheden op bepaalde momenten van een etmaal omgaat. Bij het bedrijf Together2Grow in De Lier is vorig jaar in augustus en november gemeten in de cultivars Rome en Virginia. Eind februari van 2015 volgde de derde meetronde. Van die laatste metingen zijn de resultaten nog niet exact bekend, maar Hogewoning vermoedt dat rustig opstarten met 50% van belichtingscapaciteit efficiënter is dan meteen ’volle bak’ de lampen aanzetten om 0:00 uur. „Het duurt bij Virginia 0,5 -1 uur voordat het gewas onder 60-90 µmol SON-Tlicht optimaal groeit. Bij Rome duurt het ongeveer 1 uur. Dat heeft te maken met de snelheid waarmee huidmondjes openen, maar er kunnen ook temperatuureffecten zijn. We moeten nog exact bepalen wat de beste strategie is bij het opstarten.”

Bioritme Teler Fedor van Veen zag dat zijn gewassen op een gegeven moment gewend raakten aan het tijdstip waarop hij de lampen liet branden. „Een kwartier voordat het licht aanging, kon je aan de fotosynthesemetingen zien dat het gewas als het ware wakker werd.” Hogewoning beaamde dat planten een bioritme hebben. Regelmatig switchen in belichtingstijden is daarom niet aan te bevelen. Eerder op de dag het assimilatielicht afschakelen is meestal wel raadzaam. Maar ook dan spelen meerdere factoren. Door het ontbreken van lampwarmte kan de kas- en gewastemperatuur bijvoorbeeld fors zakken en moet de verwarming aan. Die situatie is meestal niet goed voor de groei en energierekening. Over de relatie CO2 en fotosynthese kon Hogewoning al een feit melden. In augustus en november bleek dat alstroemeria aan 800 ppm CO2 voldoende heeft. Metingen onder 300 en 1.200 µmol PAR-licht gaf dit verzadigingspunt aan bij de twee testrassen.

Lysimeter Op het bedrijf van Fedor van Veen wordt nog meer gemeten. Sinds driekwart jaar is bij hem een lysimeter in de grond aanwezig. Van Veen doet mee aan het het zogenoemde ’lysimeter-project’ dat het PT financiert. Wageningen UR Glastuinbouw maakt daarin de waterstromen en de emissie bij grondge-

Prototype gereed van bollenplanter Fabrikant SchoutenBercomex pakt het automatisch planten van tulpenbollen op. Tijdens een open dag in week 10 was hun prototype te zien waarin een robotarm een centrale rol speelt.

De verf was net droog van de opstelling die SchoutenBercomex tijdens hun open dagen op 6-7 maart in Kampen liet zien. In hun nieuwe bedrijfshal in Kampen stond de OptiBulb SBO waarmee tulpenbollen automatisch geplant kunnen worden. Een prototype, waarvan de afstemming in software nog niet is afgerond. Mede daardoor werden niet alle bollen netjes geplant. Maar de bezoekers konden het plantprincipe goed volgen in de diverse demonstraties.

foto: HaNs Neefjes

Een bol per seconde Een complete installatie bestaat uit een invoer vanuit een kuubskist, een meetgedeelte waar de bollen middels camera’s beoordeeld worden en een plantgedeelte waar een robotarm de bollen een voor een oppakt. De robotarm was tijdens de open dag in-

Productpaginas-2-berichten.indd 36

11 (2015)

11-03-15 15:51

Bron: Plant lighting

vertelde over de enthousiaste reacties op een promotiecampagne met alstroemeria tijdens de IPM in Essen. Tweekleurige alstroemeria hebben de voorkeur en harde kleuren zijn favoriet. Bloemisten waarderen promotiemateriaal en zien als belangrijk pluspunt de goede houdbaarheid. Drie weken vaasleven is mogelijk volgens hen. Verbeterpunt is de presentatie in cashand-carries, de bladkwaliteit in de wintermaanden en de soms lange bloemstelen die alstroemeria te overheersend maken in een mengboeket. De bloemen moeten enigszins geopend zijn, vinden bloemisten. Daar denken handelaren anders over, zo werd duidelijk op de bijeenkomst. bonden teelten inzichtelijk. Bij negen andere bedrijven is al aangetoond dat door gebruik van lysimeters, drainmetingen, sensoren en verdampings- en groeimodellen, de watergift en bemesting geoptimaliseerd kunnen worden. Daardoor is er minder uitspoeling, al zijn er gebieds- en teeltspecifieke verschillen. Onderzoeker Wim Voogt legde uit dat nulemissie in grondteelt een utopie is. „Het is een open teeltsysteem. Alles valt of staat met het wateroverschot. Minder dan 5-10% overschot kan waarschijnlijk niet, vanwege de gelijkheid van het gietsysteem. Ook voor de gelijkheid van het gewas is enig overschot gewenst.” Bij kwel of inzijging heb je het wateroverschot niet in de hand. Bij Van Veen is daar

waarschijnlijk sprake van. Opvallend aan de eerste resultaten vindt Voogt de hoge waardes in de drain van EC (4,4), magnesium, sulfaat, calcium en stikstof. „Dat kan deels al in de bodem aanwezig zijn geweest. Van Veen hergebruikt nu 20% van het drainwater. Dat willen we verhogen. De gift gaan we verder optimaliseren en we gaan vochtsensoren inzetten. Om in de toekomst aan de zorgplicht te kunnen voldoen, is het wellicht mogelijk de mate van emissie alleen met vochtsensoren aan te tonen.”

gesteld om per seconde een bol te planten. Uiteindelijk moet de capaciteit hoger worden dan 3.600 stuks per uur, de snelheid die een persoon handmatig ook kan realiseren. Geschat wordt dat een standaardopstelling gaat bestaan uit drie robotarmen die de aangevoerde bollen gaan planten, zodat een capaciteit van 7.000 tot 11.000 bollen per uur mogelijk is. De OptiBulb kan 1 bolmaat tegelijk verwerken. Omschakelen naar ander ziftmaten is volgens de fabrikant echter zeer eenvoudig. De OptiBulb kan overweg met de maten 10 tot en met 14. De bollen worden steeds met hun neus op een rubber mat geplaatst. De gaten in die mat bepalen de plantdichtheid in de prikbak die uiteindelijk op de bollen wordt gedrukt. Dit principe is bekend van de automatische plantlijnen met handmatige opleg.

Bezoekers stelden vast dat er tijdens de demonstratie 13 rijen van 10 bollen van ziftmaat 10 geplant werden. In de praktijk is de plantdichtheid hoger; 11 bollen per rij. En hoe gaat de robot om met bollen die afwijkend van vorm zijn of spruiten hebben? Vragen waarop nog geen antwoord te geven is, maar belangrijkste uitgangspunt in de ontwerpfase is volgens de fabrikant dat er tijdens de verwerking in de machine minimale beschadiging kan optreden aan de bollen.

11 (2015)

Productpaginas-2-berichten.indd 37

Promotie Niet alleen teelttechnische zaken passeerden de revue in Bleiswijk. Matthijs Beelen

Ontwikkeling SchoutenBercomex is nog geen jaar actief aan de slag met de OptiBulb. Hoe lang de verdere ontwikkeling gaat duren, is nog niet bekend. Het bedrijf in Kampen stelt dat het planten van tulpenbollen een tijdrovend

Nieuw marktplan Henny Bruggeman van FloraHolland vertelde dat er gewerkt wordt aan een nieuw marktplan alstroemeria. Telers, handelaren, de FPC alstroemeria en veilingmedewerkers zijn volop bezig met het verzamelen van informatie uit de keten. Doelstelling is dat er meer marge komt voor Hollandse alstroemeria. Opvallend vindt Bruggeman dat er altijd een forse prijsdip is na Moederdag. „Is dat door concurrentie van het aanbod pioenen, of is er meer aan de hand? Dat moeten we weten om gerichte acties te kunnen uitvoeren. Najaar 2015 hopen we bekend te maken welke activiteiten we gaan doen met alstroemeria.” <

karwei voor de broeiers. Met de machine kunnen ze arbeidskosten besparen. Hoe die rekensom er precies uitziet is nog ongewis, want de prijs van een complete opstelling is nog niet bepaald. Bezoekers konden op een formulier invullen wat de waarde van de opstelling volgens hen is. Tevens konden ze kwijt om welke twee redenen de machine in vijf jaar terugverdiend kan worden. Enkele broeiers stelden dat er eigenlijk ook detectie op zieke bollen zou moeten kunnen plaatsvinden in de machine, zodat die bollen niet geplant worden. En planten in bakken met grond zou eveneens mogelijk moeten zijn. Het feit dat een machine niet vraagt om verlof of klaagt over werktijden, dat sprak meerderen aan. „Als hij netjes en snel kan planten voor een acceptabele prijs, dan is hij welkom”, vatte een broeier samen. <

11-03-15 15:51

Nieuws

Cupping in viool komt vaker voor LTO Glaskracht Nederland heeft de problemen rond ’cupping’ in violen geïnventariseerd. Wellicht dat de verzamelde informatie bij de diverse partijen leidt tot een laagdrempelige proef naar het ontstaan van cupping in violen. Dit deelde netcoördinator potplanten Arthur van den Berg mee op de bijeenkomst van de landelijke commissie eenjarige zomerbloeiers op 4 maart. Leden brachten een bezoek aan potgrondfabrikant Jiffy in Moerdijk. Met een voorspelling van de eerste lentedagen in het weekend van 7 en 8 maart lieten enkele kwekers verstek gaan. De bijeenkomst trok echter toch nog 25 belangstellenden. Netcoördinator potplanten Arthur van den Berg kaartte de net opgerichte gewascoöperatie aan, waarvoor nog steeds leden en niet-leden zich kunnen melden (zie kader).

Cupping violen Dit teeltseizoen is vaker ’cupping’ gesignaleerd in de teelt van violen, net zoals vorig seizoen. Dit blijkt uit een inventarisatie door LTO Noord Glaskracht. Bij cupping krullen de bladranden om, zodat het blad een kopje wordt. Opmerkelijk is dat kwekers die er vorig jaar last van hadden, dat nu soms niet hebben, of juist andersom. Het ontstaat onafhankelijk van gewasleeftijd en in zowel het vegetatieve als generatieve stadium van de plant. Het verschijnsel vertoont erg veel

overeenkomsten met krulblad bij tagetes, waarbij de oorzaken gezocht moeten worden in de RV in combinatie met voeding. Van den Berg is nu aan het polsen of een laagdrempelige proef is op te zetten naar het ontstaan van cupping in violen.

Krulblad tagetes Uit door DLV Plant uitgevoerd en PT gefinancierd onderzoek uit 2011 bleek dat alleen planten bij hoge RV (>80%) krulblad kregen. Uit de literatuur komen Ca-tekort, Fe- en Mn-overmaat (in combinatie met een pH <5,5) en het klimaat (onder andere hoge RV) als belangrijkste veroorzakers naar voren. Wanneer tagetes met krulblad in een klimaat staat met een lage RV is het in staat het krulblad te overgroeien. Licht gekruld blad herstelt, zwaar krulblad herstelt niet maar wordt overgroeid door nieuwe bladeren. Er is dan wel een achterstand in ontwikkeling. Planten die krulblad overgroeid zijn, leggen normaal knoppen en bloemen aan, hetzij met enige vertraging. Wanneer verlaging van de luchtvochtigheid geen optie is, kan de focus liggen op methoden om krulblad tegen te gaan onder meer via luchtbeweging en planttemperatuur. De plant dient verder actief gehouden te worden. Enerzijds om voldoende elementen op te nemen, anderzijds om een continue groei te realiseren. Maatregelen als extreem remmen, nat/droog telen en bij een hoge luchtvochtigheid worden als nadelig gezien.

Alternatieven voor Duits tuinturf De Duitse tuinturf wordt schaarser, dus zijn potgrondleveranciers op zoek naar alternatieven. Pieter van Dongen, salesmanager bij Jiffy, verwacht dat potgronden voor perkgoedtelers meer en meer zullen gaan bestaan uit Baltische tuinturf. Ook compost wordt steeds vaker ingezet, echter voor hooguit 20%. Voor enkele gewassen kan cocos en houtvezel gedeeltelijk interessant zijn, maar voor veel gewassen niet door de te luchtige samenstelling. Van Dongen raadt daarom aan deze grondstoffen proefondervindelijk in te zetten. Dat perkgoed helemaal op cocos telen niet onmogelijk is, bewijst het concept ’EasyGrow’ van de Engelse bouwmarktketen B&Q. Het vereist wel een aangepaste teelttechniek. In Nederland is er ook interesse om dit samen met eindklanten op te pakken, aldus Van Dongen, maar in beperkte mate. Cocos wordt vaak gebracht als een veel milieuvriendelijker alternatief dan veen. Dit is slechts voor een gedeelte waar, geeft ook Van Dongen toe. Het moet van ver komen; de zogenoemde CO2-voetprint is dus ongunstiger dan tuinturf.

Biologische binder Om bij het oppotten van zaaien stekmateriaal zo min mogelijk (wortel)breuk en vlotte verwerking met automatisering te garanderen, worden plantpluggen gebruikt. Zeker bij vroeg oppotten luistert binding in

Gewasbeschermingsmonitor is een feit

Foto: Peter vaN Leth

Ondernemers moeten aan de slag met de gewasbeschermingsmonitor. Begin februari is in het Staatsblad gepubliceerd dat de monitor het gewasbeschermingsplan vervangt. Met de monitor gaat een wens van LTO Nederland in vervulling.

In een gewasbeschermingsmonitor legt een geïntegreerde gewasbeschermingsstrategie.

prodnws Peter.indd 38

LTO Nederland heeft al vrij snel na het verplicht opstellen van een gewasbeschermingsplan in 2005 kenbaar gemaakt dat het plan niet op de praktijk is gestoeld. De brancheorganisatie vond het ondoenlijk dat met het plan ondernemers worden geacht vooraf hun geïntegreerde bestrijdingsstrategie uit de doeken te doen. Alsof ze in glazen bol kunnen kijken. Met de invoering van de gewasbeschermingsmonitor is dat nu verleden tijd (zie kader). Bovendien worden de administra-

tieve lasten verminderd in vergelijking met een gewasbeschermingsplan. De verwachting is dat de structurele (jaarlijkse) administratieve last ongeveer 5 uren (5 maanden à 1 uur per maand) zal zijn.

Eveneens in 2015 komen DLV en CLM tot de conclusie dat een gewasbeschermingsplan niet echt de leidraad van tuinders is voor hun geïntegreerde bestrijdingsstrategie. Als ze het al jaarlijks opstellen, laten ze het gedurende het seizoen links liggen, bevestigen diverse adviseurs waarmee ze hun gewasbeschermingsaanpak vooral afstemmen. Het plan is ook door veel onderne-

11 (2015)

10-03-15 16:14

Foto: Peter van Leth

Op 24 februari is de gewascoöperatie

de plug nauw. Uit milieu- en kostenoverwegingen worden grootschalige proeven gedaan met natuurlijke binders gebaseerd op minerale kleicomplexen. Voor een aantal gewassen/teelten is dit een goed alternatief, is de inschatting van Van Dongen: „Voor veel stekmateriaal is echter een nauwkeurig stekgaatje of zaaikuiltje van belang, hier is de toegevoegde waarde van de plantplug nog zeer groot. Met een biologische binder wordt niet zo’n mooi effect bereikt als bij een lijmplug. Voor sterkere gewassen als geranium zie ik wel toekomst, maar voor de minder sterke gewassen is er nog werk aan de winkel.” Of Van Dongen een toename constateert van grotere perkgoedtelers die de opkweek

in eigen beheer nemen, is hij veel minder uitgesproken. „Bij zelf zaaien is er misschien een lichte toename, maar bij zelf stek produceren stukken minder.”

Local voor local Alhoewel in de groenteteelt bespeurt de salesmanager dat produceren voor de lokale markt aan populariteit wint. Met name in Engeland, Duitsland en Frankrijk. „Voor Nederlandse siertelers is te hopen dat deze trend zich niet in hun sector manifesteert. Voor fabrikanten van vermeerderingssystemen en potgrond maakt het niks uit, die schuiven gewoon mee met waar de productie van planten is”, meldt Van Dongen. <

mers nooit serieus genomen, omdat het bij wijze van spreken op een sigarendoos is op te tekenen. In de evaluatie van de eerste nota duurzame gewasbescherming rapporteert het Planbureau voor de Leefomgeving dezelfde conclusies naar staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken. Voor de bewindsvrouw reden om samen met LTO Nederland en Agrodis naar alternatieven te zoeken. Met de gewasbeschermingsmonitor als resultaat.

Geen probleem De registratiesystemen die de meeste bloemisterijtelers gebruiken, sluiten

11 (2015)

prodnws Peter.indd 39

naadloos aan bij de verplichting van een gewasbeschermingsmonitor, redeneren gewasbeschermingsadviseurs. Zij zien dat als een compliment naar de sector toe, die het blijkbaar al jaren goed op orde heeft.

De hoop van de staatssecretaris is dat met name de achterblijvers deze duurzame manier van telen nu meer gaan omarmen. Het gros van de ondernemers heeft immers de omslag al gemaakt. <

10-03-15 16:14

Nieuws

Toekomst voor lisianthus op kleikorrels?

In de lisianthusteelt wordt naarstig gezocht naar een manier om de teelt uit de grond te halen. De redenen zijn bekend: minder emissie van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten, en minder energiekosten vanwege het stomen. Tijdens de landelijke lisianthusdag stond een bezoek aan de proef in het Improvement Centre op het programma. Hier worden twee systemen vergeleken. Na vijf teeltronden zijn al enkele conclusies te trekken. Het ene systeem bestaat uit kokos in worteldoek, dat als een soort golf is geplooid in betonijzers. De planten worden de eerste twee weken beregend, en krijgen daarna water via eb-vloed. Het ijzeren frame heeft het voordeel dat de wortels altijd genoeg lucht krijgen. Dat het werkt blijkt uit de goede stand van het gewas. Deze doet niet onder voor de praktijk. Een nadeel is dat de teeltwisseling erg moeizaam gaat. Het is lastig om overal bij te komen, en als het doek per ongeluk wordt

losgetrokken en de kokos eruit valt, is die plek niet meer te gebruiken voor de teelt.

Kleikorrels Het andere teeltsysteem bestaat uit kleikorrels op een waterdichte Erfgoedvloer. Ook hier krijgen de planten water via eb-vloed. Het systeem is afgekeken van Herman Ver-

voort in het Belgische Boechout. Hij teelt al langer amaryllis op kleikorrels, en sinds kort ook lisianthus en zomerbloemen. Qua teeltwisseling wijkt dit systeem weinig af van de gangbare teelt. Het wisselen gaat een stuk makkelijker dan in de betonijzers. De kleikorrels hebben echter ook nadelen. Zo verdampt het water uit de bovenste laag en blijven de voedingsstoffen achter. Daar-

Foto: JoeF SleegerS

Kleikorrels bieden mogelijkheden om lisianthus los van de grond te telen. Dat bleek tijdens de landelijke lisianthusdag, vorige week in het Improvement Centre. Er zijn nog wel enkele aanloopproblemen.

Platform: ’Te vroeg om te juichen over PIP’ Het Tuinbouwplatform Bommelerwaard is blij met de vaststelling van het Provinciale Inpassingsplan (PIP) voor de tuinbouw. „Maar het is nog te vroeg om te juichen”, aldus voorzitter Henk Kolbach. Groot winstpunt van de vaststelling door de Gelderse Provinciale Staten van het PIP is dat er, na bijna twintig jaar discussie, nu eindelijk duidelijkheid voor ondernemers is over de aanpak van de herstructurering van de tuinbouw in de Bommelerwaard, vindt Kolbach. Hoe het PIP echter zal uitpakken voor de tuinders in de intensiveringsgebieden hangt volgens hem af van de beleidsregels die de provincie nog vóór de zomer wil presenteren. „Die zijn bepalend voor het opstellen van zogeheten structurerende wijzigingsplannen waarbinnen bestemmen bij recht mogelijk is.” In de Bommelerwaard heeft de provincie Gelderland negen intensiveringsgebieden aangewezen (Brakel-Oost, Poederoijen, Zuilichem, Gameren, Kerkwijk-Bruchem,

ProductpagJoef-Q.indd 40

Hedel, Rossum en Kerkdriel), inclusief de twee reserve concentratiegebieden Zuilichem-Oost en Velddriel. Alleen in deze gebieden is de komende jaren uitbreiding van de glastuinbouw mogelijk via wijzigingsplannen. Gelderland streeft naar een zo beperkt mogelijk aantal wijzigingsplannen. Meest ideaal zou een aantal van negen zijn, oftewel: één plan per gebied. Deze plannen zouden voldoende ruimte moeten bieden aan de uitbreidingsbehoefte van de glastuinbouw, die voor de komende tien jaar op zo’n 150 ha wordt geraamd.

Bouwplannen De komende twee jaar staan telers in de Bommelerwaard, volgens Kolbach, voor een enorme uitdaging om snel tot uitbreidingsplannen te komen. Hoe meer individuele bouwplannen kunnen worden meegenomen in een wijzigingsplan, hoe meer tijd en kosten dat immers bespaart. „Maar welke

teler weet nu bijvoorbeeld al of hij in de komende tien jaar naar Velddriel zal verhuizen? De vraag is dus hoe concreet die bouwplannen moeten zijn. Daarover moeten de beleidsregels uitsluitsel gaan geven.”

Laatste grasspriet Kolbach hoopt niet dat de provincie op dit vlak tot op de laatste grasspriet zal willen bepalen waar wel of geen glastuinbouw zal mogen komen. „Hopelijk zal er ruimte zijn voor ondernemers om zelf te kunnen bepalen hoe groot hun bedrijf wordt en hoe dat eruit ziet. Dat moet je aan de tuinbouw zelf overlaten. De provincie hoeft heus niet bang te zijn dat een ondernemer op een enorm stuk grond een heel klein bedrijfje gaat bouwen, dat is niet realistisch. Bovendien worden zulke eisen ook niet aan industrieterreinen of nieuwe woonwijken gesteld. Gaat het om glastuinbouw, dan wordt ineens heel anders geredeneerd. Daar hebben we dus nog een flinke slag te maken.” 11 (2015)

10-03-15 16:14

door kan de EC bij de volgende gietbeurt aanzienlijk oplopen. Deze oplopende EC maakte het nodig om na elke teeltwisseling het gietwater te lozen. Het systeem is dus nog niet emissieloos. Misschien is het beter om de EC aan het begin van de teelt te verlagen. Dat kon echter niet omdat beide teeltsystemen hetzelfde water kregen. Een ander minpunt was de slechte start van de teelt. Op dit moment lopen de planten op kleikorrels een week achter bij die op kokos. Waarschijnlijk konden ze bij de start niet goed met hun wortels bij het water komen. Dit is mogelijk op te lossen door kleinere korrels te gebruiken en door vaker te gieten, opperde Marcel Raaphorst, onderzoeker bij Wageningen UR Glastuinbouw. Opvallend is dat er gedurende de vijf teeltronden nog geen fungiciden nodig zijn geweest. Er is fusarium aanwezig in het gietwater, maar die breekt niet door. Misschien is het toeval, mogelijk is het systeem weerbaarder dan een teelt in de grond.

Energieverbruik Een groot voordeel van beide systemen is dat er maar een dunne laag hoeft te worden

gestoomd. Zo kan het gasverbruik van 6 naar 1 kuub per m2 per teeltronde. Ook het gasverbruik voor de warmtebehoefte kan omlaag. Het doel was om dat te halveren van 40 naar 20 kuub per m2 per jaar. Omdat het gewas niet meer nat wordt bij de watergift, hoeft het ook niet meer drooggestookt te worden. Dat scheelt al veel energie en gewasbeschermingsmiddelen. Er waren alleen bespuitingen nodig tegen rupsen en sciara. Verder kan het energieverbruik omlaag door Het Nieuwe Telen, in dit geval met Ventilation Jets en drie schermdoeken. Een doek sluit onder 125W/m2, en twee doeken sluiten onder 75W/m2. Als de RV stijgt boven 85% gaan de Ventilation Jets aan. Vervolgens wordt er gelucht boven het gesloten scherm. Bij een RV boven 90% gaat de minimumbuis aan. Boven 95% wordt er een kier in het scherm getrokken. Het diffuse glas verdeelt het licht over de bladeren en de hoge drukverneveling zorgt ervoor dat de ramen langer dicht kunnen blijven. De besparing op elektriciteit is kleiner; de doelstelling ligt op 25%. In de winter heeft het gewas namelijk al het beschikbare licht nodig. „We proberen dus in de periode 3 tot

en met 10 minder licht te geven”, vertelde onderzoeker Marcel Raaphorst. Verder wordt er elektra bespaard door de belichting sneller stapsgewijs af te schakelen.

Geld vermeerderen Het onderzoek loopt nog door tot eind 2015. De gewascoöperatie lisianthus legt jaarlijks ongeveer € 75.000 bij. Dit is dan ook de grootste kostenpost voor de coöperatie. De totale kosten voor het onderzoek zijn vastgesteld op een kleine half miljoen per jaar. Dit geld wordt ingebracht door het ministerie van Economische Zaken, het PT en het project Samenwerken aan Vaardigheden. Ook zijn de bijdragen van telers en toeleveranciers in natura meegerekend. „We leggen zelf veel geld bijeen”, zegt Frank van Holst, voorzitter van de gewascoöperatie, „en met de bijdragen van andere partijen is het enorm veel meer geworden.” De vraag is nog hoe er moet worden omgegaan met de opgedane kennis. Het is immers praktisch onmogelijk om alle informatie af te schermen. „De leden van de gewascoöperatie zullen sneller geïnformeerd worden”, beloofde Van Holst. <

Het Tuinbouwplatform betreurt de afschaffing van de zogeheten nette overgangsregeling, die voor alle bedrijven in extensiveringsgebieden gold. Desondanks is de organisatie tevreden met de in het PIP geïntroduceerde maatwerkregeling, hoewel deze voor slechts zeven tuinbouwbedrijven in de extensiveringsgebieden van toepassing is. Voor drie van hen werd de regeling overigens te elfder ure aangepast. Daardoor blijft het bedrijf Steenovensland van Corstiaan van Alphen in Zuilichem in een intensiveringsgebied liggen. Het alternatief was dat deze chrysantenkwekerij de status solitair bedrijf zou krijgen, waardoor er risico’s op financieringsproblemen zouden kunnen ontstaan. Verder behoudt gerberakwekerij Mans in Hedel, evenals een kwekerij in Poederoijen, haar glastuinbouwrechten mocht een voorgenomen bedrijfsverplaatsing naar Tuil mislukken. 11 (2015)

ProductpagJoef-Q.indd 41

Quincy von Bannisseht

Maatwerkregeling

De sloop van verouderd glas in de Bommelerwaard zal de komende jaren plaatsvinden in zestien door de provincie Gelderland aangewezen extensiveringsgebieden.

Kolbach benadrukt dat de tuinbouwbelangenbehartiging, ook op landelijk niveau, de uitwerking van het PIP op de voet zal blijven volgen. „Veronderstel dat het de komende jaren zal lukken om tot structurerende wijzigingsplannen te komen, dan zal dat mogelijk de belangstelling wekken van andere provincies met veel glastuinbouw. Wij willen de glastuinbouw elders in Nederland daarvoor behoeden.”

Raad van State Begin april van dit jaar zal het PIP zijn aangepast op de aangenomen zienswijzen en amendementen. Indieners van zienswijzen krijgen bericht wanneer het plan ter inzage ligt. Zij hebben vervolgens zes weken de tijd om beroep aan te tekenen bij de Raad van State. Begin april is er ook duidelijkheid over het vervolg van het gebiedsproces. <

10-03-15 16:14

Teelttips ZomerBloemen Grondbewerking Grondbewerking is geen standaard bezigheid. Steeds als een grondbewerking meermalen op exact dezelfde manier wordt uitgevoerd, ontstaan hier problemen met niet doorlatende lagen. ■ Probeer diepe kerende grondbewerkingen zo veel mogelijk te voorkomen, omdat wel duidelijk is dat dit voor het bodemleven niet gunstig is.

lelie Bladluizen Bovengronds komen nu de eerste lelies van verse Hollandse bollen die niet meer in de Admire zijn ontsmet. Door de afwezigheid van het systemische werkende middel Admire is het belangrijk dat u regelmatig controleert op bladluizen. Let daarbij op krullende

Tulp Broeifust reinigen Voordat u de bakken voor de waterbroei ontsmet moeten ze worden gereinigd. Dit gebeurt met vuilfraisen om de bakken vrij te maken van organische resten. Hierbij is het ook van belang dat de buitenkant van de bakken wordt gereinigd en ontsmet.

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 42

pioen Tunnel

■ Denk na over wat u met de grondbewerking wil bereiken en ga niet achteloos te werk. ■ Probeer bijvoorbeeld als er gespit wordt een woelpootje net onder de spitlaag door te trekken. ■ Tracht de grond zo egaal mogelijk los te krijgen, waardoor deze van boven naar onder egaal vaster wordt. Ook een losse tussenlaag is een storende laag. In een

losse tussenlaag blijft het water van bovenaf hangen en komt het water er van onderaf niet doorheen. Een losse tussenlaag ontstaat vaak als er grond wordt geploegd met een zeer losse en droge toplaag. Grondbewerking verdient vaak meer aandacht dan het krijgt.

vette blaadjes, kromme knoppen en vervellingshuidjes op het blad. Bladluizen komen vooral voor op tochtige plekken in het gewas. Ook een gewas wat te droog staat is erg gevoelig voor luizen. Bestrijding is mogelijk met de volgende middelen per 100 m²: 5 g Pirimor; 2 g Plenum 50 WG; 2,5 g Calypso of Gazelle; 1,4 g Teppeki; 10 g Actara of 50 g Vertimec. Herhaal de bespuiting na 7 tot 10 dagen.

Wortelrot Veel telers planten vanaf de komende weken het laatste rondje lelies in de volle grond voordat er gestoomd gaat worden. Afhankelijk van de bodem en de voorvrucht kunnen problemen ontstaan met wortelrot als gevolg van phytophthora, pythium, rhizoctonia en trichoderma. De belangrijkste aanpak is zorgen voor een optimale bodem: geen verdichte lagen en een zoutconcentratie in de grond die niet te

hoog is (EC < 1,3). Voorkom natte plekken omdat dit onherroepelijk tot uitval zal leiden. Als deze zaken niet aan de orde zijn en u in de laatste fase van de vorige teelt al wortel- of stengelproblemen heeft waargenomen kunt u voor en na planten een chemische bestrijding uitvoeren. Gebruik voor het planten 2,5 tot 4 ml Aaterra per m². Zorg voor een gelijkmatige verdeling over de grond. Werk het middel 10 tot 15 cm diep in.

Spuit na planten 0,25 gram Ridomil Gold; 0,3 g Paraat of 5 tot 10 ml Proplant per m² of maak een oplossing met 0,15% Previcur Energie en regen dit in. Regelmatig gebruik van Ridomil Gold kan leiden tot resistentie van pythium tegen dit middel. Wissel dus af met andere middelen. Let op de gebruiksaanwijzing op de verpakking.

Tijdens het vullen van de bakken na het opplanten loopt water immers van de ene bak in de andere bak. Hierdoor kunnen schimmels en bacteriën die aan de buitenkant van de bak zitten, zich verspreiden en verslijming veroorzaken. Organisch materiaal dat na het reinigen achterblijft, kan door ontsmetting steriel gemaakt worden. Het ontsmetten van het broeifust kan op de volgende manieren: ■ Ontsmet de bakken met

1% formaline. De stank kan een probleem zijn, waardoor het vaak buiten wordt gedaan. Het beste is als de bakken na het ontsmetten goed opdrogen in verband met schade aan de wortels. ■ Ontsmetten met Jet5. Dit middel is minder schadelijk voor de gezondheid dan formaline. Het nadeel van Jet5 is dat het snel afbreekt. Het reageert zeer snel met vervuiling en organische stof. Afgelopen periode is het meerdere

keren voorgekomen dat de concentratie lager was dan men dacht. Het ontsmettende effect kan dan tegenvallen. De concentratie moet vaak gemeten worden of er moet vaak voldoende bijgevuld worden. Ook als het bad al een tijdje staat is het belangrijk om de concentratie te meten. Een concentratie van 1% is voldoende, maar in de praktijk wordt vaak 2 tot 3% gebruikt. ■ Eén uur stomen bij 60°C is ook voldoende, waarbij

rekening gehouden moet worden met de opwarmtijd.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Bij pioen in plastic tunnels gaan elk jaar dezelfde dingen verkeerd. Belangrijkste oorzaak is haast. Elke kweker wil het vroegst aan de markt zijn. De tunnels worden daarom zo lang mogelijk dicht gehouden. Hierdoor gaan echter bloemen verloren en krijgt botrytis alle kans. Een ander veel voorkomend probleem is te geringe watergift. Ook moet na opkomst direct gelucht worden, want klimaat is voor pioen zeer belangrijk. Gebruik zeker bij gevoelige cultivars zoals Duchesse de Nemours geen nieuw plastic en al zeker geen anticondensfolie. Dit folie is te helder en geeft te snelle temperatuursverschillen. Tevens is de RV onder anticondensfolie veel hoger dan bij gewoon folie. Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Hans Kok, DLV Plant, 06-20398266

Wees u ervan bewust dat in water altijd bacteriën en schimmels kunnen zitten die makkelijk op dood organisch materiaal groeien. Als dit te erg is, kan dus zelfs na ontsmetting verslijming ontstaan.

Alex Buis, Tulpenadvies, 06-42388337 Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070

11 (2015)

10-03-15 16:15

Schoffelen

LiSianthuS Co2 doseren Verschillende bedrijven hebben de beschikking over een grote CO2-doseercapaciteit. Bijvoorbeeld 130-150 kg/ uur/ha is geen uitzondering. Doordat de CO2-regeling een aan/uit-regeling is wordt bij de eerste de beste CO2vraag ’s ochtends veel CO2 ingebracht, terwijl er nog weinig CO2-vraag. De vraag is op dat moment laag het lage lichtniveau in combinatie met weinig ventilatie en hoge CO2-niveaus uit de nacht. CO2 doseren kan dan leiden tot te hogeconcentraties van 2.000 dpm of meer. Op een bedrijf met een fotosynthesemeter werd gemeten dat de fotosynthese de eerste uren van de dag

Perkgoed Start teelt Perkgoedkwekers doen er verstandig aan geleverde jonge plantentrays zo snel mogelijk af te stapelen en ze direct een schoonwaterbeurt te geven. Deze schoonwaterbeurt is niet alleen bedoeld om de grondcel te bevochtigen voor het oppotten, maar ook voor het snel aanpassen van de jonge planten aan het klimaat in uw kas.

Botrytis Bij rassen die gevoelig zijn voor de schimmel botrytis, zal uw leverancier ervoor kiezen om deze droog in transport te zetten. Dit kan er in resulteren dat bij 11 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 43

lager was dan verwacht. Dit bleek te komen door te hoge CO2-concentraties in de eerste uren van de dag. Het is daarom raadzaam pas te starten met CO2 doseren vanaf openen van het scherm.

ophanghoogte Co2 meetpunt Voor een juiste meting van de CO2-concentratie in de kas moet het aanzuigpunt van de CO2-meter net boven het gewas hangen. Metingen in de praktijk geven aan dat bij 15 cm hogere aanzuiging de gemeten CO2-concentratie 200 dpm lager is. Regelmatig zijn er discussies welke CO2-concentratie gewenst is voor lisianthus. Onder winterse omstan-

afstapelen deze planten slap zijn. Dit is echter beter dan een plant op celspanning te transporteren. Dan lopen planten tijdens het transport immers het risico aangetast te worden door botrytis.

Snel zuiver water Na het oppotten is het van belang dat de opgepotte planten zo snel mogelijk zuiver water krijgen. Verse potgrond heeft een zeer grote zuigkracht. Deze zuigkracht is zo sterk dat de wortelpunten van uw jong gewas worden droog getrokken. Dit resulteert in een ongelijke en moeilijke groeistart.

digheden is de optimale CO2-concentratie op donkere dagen 800 dpm en op lichte dagen 1.000 dpm. Als de verdeling in de kas matig is kan zonder risico de gewenste CO2-concentratie met 200–300 dpm worden verhoogd. Let er in deze tijd op dat de meetapparatuur is geijkt en de ophanghoogte van het CO2-aanzuigpunt goed hangt. Vervang op tijd versleten CO2-slangen. Wees ook alert op de aanwezigheid van grondwater in de centrale CO2-leidingen. Het komt voor dat hierdoor hele afdelingen te weinig CO2 krijgen.

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

houden van minimaal 15°C. Bij hogere temperaturen overdag, is het advies de nachttemperatuur te laten dalen tot 10°C. Laat daarentegen de temperatuur bij de start niet hoger oplopen dan 22°C. Vervolgens kan men een begieting toepassen met een schema gebaseerd op fosfor (P) om daarna snel over te gaan naar een generatieve bemesting.

etmaaltemperatuur Probeer bij aanvang een etmaaltemperatuur aan te

Frederik van de Bossche, Florensis, 078 623 3200

kees van egmond kees@kees-ineke.nl

kunst We zitten aan een lange tafel op hoge stoelen. Wij met z’n vieren met naast ons andere bezoekers. Vlakbij staat een reusachtige vaas met bloemen en takken. We proberen in te schatten of ze nep zijn. ’Ja, dat zijn échte bloemen hoor!’, verzekert de serveerster die onze bestelling opneemt. ’Voel maar!’ Het is zomaar een doordeweekse donderdag. Een planting is nog niet rijp genoeg, dus tijd om iets anders te doen. En dat komt heel goed uit, want juist deze weken is in het Rijksmuseum de expositie Late Rembrandt te zien. Werken die de schilder in de laatste jaren van zijn leven heeft gemaakt en die normaal gesproken verspreid zijn over het wereldrond. Maar nu, van februari tot en met mei, bijeengebracht in Amsterdam. Denk nu niet dat er een groot kunstkenner of -liefhebber achter schrijver dezes schuil gaat. Het feit dat ik op 48-jarige leeftijd voor het eerst bewust oog in oog sta met de Nachtwacht spreekt boekdelen. En ook het Melkmeisje van Johannes Vermeer was mij tot nu toe alleen bekend van plaatjes. Nee, ik ben meer zo iemand van ’dat moet je een keer gezien hebben’. Waarvan acte. Dat neemt niet weg dat ik geniet. Oké, niet als de fijnproever die alle ins en outs weet en herkent, maar wel als een bezoeker die voelt en ziet dat het om heel bijzondere schilderijen gaat. Hoe is het mogelijk dat iemand zó kan schilderen dat het levensecht lijkt? Dat geldt niet voor alles wat er hangt, maar wel voor veel. En wat ik nog het meest verbazend vind is de houdbaarheid van deze meesterwerken. Wij als tuinders zijn gewend dat onze producten na een paar weken tot maanden verdwijnen. Daarom produceren we steeds opnieuw. Maar deze schilderijen gaan eeuwen mee! En dan te bedenken dat Rembrandt er indertijd niet eens van kon leven. Hij ging failliet. De man moest eens weten dat je nu bij zijn werken over de hoofden kunt lopen! Want druk is het. We schuifelen in een rij langs de etsen, de pentekeningen, de doeken. Als je per ongeluk te dichtbij komt met je vinger (’Kijk, moet je dít zien!’) dan levert dat een reprimande op van een suppoost. ’Meneer! Wilt u afstand houden!’ Flitslicht is uit den boze. Het enige dat we mogen aanraken zijn de bloemen. In het restaurant.

10-03-15 16:15

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl. Reacties moeten maandag voor 9.00 uur binnen zijn. De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

Brieven

’Discussie octrooi op leven speelt ook in de sierteelt’ De televisie-uitzending van Zembla op dinsdag 3 maart over het voornemen van het Europees Octrooibureau te maken voor toekenning van octrooien op klassiek veredelde groenten en fruit, laat siergewassen rozenbottelkweker en -veredelaar Peter van de Pol uit Scherpenzeel op. zorgen maakt. Ik ben geen activist, maar voor dit onderwerp wil ik op de barricaden. In de uitzending van Zembla wordt uitgelegd hoe op dit moment door een klein aantal grote (met name van oorsprong chemische) concerns zoals Syngenta en Monsanto gepoogd wordt patenten/octrooien op leven te krijgen.

Verdelaars buiten spel Als dit mogelijk wordt kan een bedrijf vrij in de natuur voorkomende eigenschappen zoals ziekteresistentie claimen. Met zo’n patent kan men óf andere veredelaars buiten spel zetten óf geld verdienen aan het uitge-

ven van licenties op de eigenschap. Dit is ongewenst, en kan betekenen dat kleine(re) veredelaars hier bijvoorbeeld geen geld voor hebben. Dit gaat fundamenteel in tegen het systeem van kwekersrecht zoals we dat nu kennen. Een heel heldere uitleg over het verschil tussen octrooien en het kwekersrecht vind je op de website van Plantum. Met een octrooi kan één partij alle verdere veredeling op een soort blokkeren en zo de markt domineren. Ook Plantum verweert zich tegen octrooien op eigenschappen.

Voorbeelden genoeg Een concreet voorbeeld is een broccoli met een lange steel die dus makkelijker te oogsten is. Monsanto heeft een octrooi aangevraagd op de eigenschap ’lange steel’. Dit kan ook ons in de sierteelt raken omdat dit octrooi ook op andere brassicasoorten zoals sierkolen van toepassing zou kunnen blijken. Een ander voorbeeld is wittevliegresistentie in paprika waarop Syngenta octrooi aanvroeg. Het einde is zoek, en verschraling ligt op de loer: wie durft nog te veredelen/telen als je

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

1115colofon.indd 44

Druk op de ketel Eind maart/april wordt een uitspraak verwacht van de Hoge Kamer van het Europese Octrooibureau. Deze uitspraak gaat het verlenen van octrooien op leven goedkeuren of verwerpen. Er staat dus druk op de ketel. Verder verweer is mogelijk, maar het terugdraaien van een beslissing is natuurlijk minder gunstig dan een verwerping. Er is een petitie actief waar iedereen zijn/ haar mening kan laten horen. Teken deze petitie, meer dan 13.000 mensen hebben dat inmiddels gedaan. En schakel een breed netwerk in en beperk u niet alleen tot agrarische collega’s. Immers, als de positie van Nederland als een na grootste exporteur van agrarische producten onder vuur komt te liggen, heeft dat consequenties voor elke Nederlander. De inzet is hoog. Peter van de Pol, Scherpenzeel

De petitie staat op: http://petities.nl/petitie/ hart-voor-biodiversiteit-geen-octrooi-opleven

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342 - 49 42 63, fax 0342 - 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

zomaar een licentiefactuur kan krijgen van een van deze partijen?

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

11 (2015)

10-03-15 16:15

Kasgenoten

A genda Binnenland

FOTO: Arie-FrAns Middelburg

Werkgeversbijeen-

LTO Glaskracht Nederland

Leeftijd: 33 jaar Plaats: ’s-Gravenzande Teelt: pioen Oppervlakte: 1,4 ha

Regiobijeenkomst Westland, Monster. Algemene ledenvergadering gewascoö-

Jan Enthoven Je zat vorige week in Spanje? -

uur, locatie nog niet bekend. Jaarvergaderingen ledenbijeenkomst MidWaterdemonstratiedag, Dinteloord.

Keukenhof productpresentaties Geen pioenen meer? -

vroeg in het jaar de luchtramen dichtdoet om de temperatuur te laten oplopen in de kas

Wat doe je als je niet in de pioenen bezig bent? maa-17 mei amaryllis, bol-op-pot, bogen met lelies en cyclamen en begonia, 1-17 mei vaste planten, 7-17 mei lelie. Jongeren Kontakt. We doen aan de belangenbehartiging van jonge boeren en tuinders.

Vind je besturen leuk? Buitenland bloemen- en tuinbouwvakbeurs, Kiev, Oekraïne.

Omschrijf jezelf eens?

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

11 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 45

Foto’s

Filmpjes

11-03-15 12:48

581969_.indd 46

11-3-2015 13:11:33

581970_.indd 47

11-3-2015 13:58:57

581971_.indd 48

10-3-2015 17:02:46