Bloemisterij 50 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Bloemisterĳ Vakblad voor de

50 68e jaargang 13 december 2013

Bemesting luistert altĳd nauw 30

8 ’Sector heeft

10 Do’s en don’ts

14 FloraHolland

16 Telers Kenia

veel te bieden als werkgever’

bĳ webshops in de sierteelt

logistieke diensten zĳn onbegrensd

dupe van trage belastingteruggave

Cover-nw.indd 1

11-12-13 12:41

13 20 3

3 19

U zoekt ? Bel 0342 - 49 48 89 voor de advertentiemogelijkheden, wij geven u graag advies.

Bloemisterij Vakblad voor de

538854.indd 2

een uitgave van

11-12-2013 10:09:50

Bloemisterij Vakblad voor de

8 ’Glastuinbouw heeft veel te bieden als werkgever’

Opinie 4

Interview: ’Middelen én medicijnen uit afvalwater zuiveren’

Commentaar: Internationaliseren zonder te vervreemden: best lastig

Stelling: FloraHolland moet van liquiditeitsbijdrage afblijven

Nieuws 6

Een selectie van het meest recente nieuws

Bedrijf en afzet

13 Stoppen Max Bahr slecht voor Baas Plantenservice en telers

Ondernemen: ’Glastuinbouw heeft veel te bieden als werkgever’

Afzet: Webshops in de sierteelt: de do’s en don’ts

Afzet: Stoppen Max Bahr slecht voor Baas Plantenservice en telers

Afzet: FloraHolland logistieke diensten zijn onbegrensd

Afzet: Keniaanse telers dupe van trage belastingteruggave

Column: Victor van Dijk, Ecuador

Markt

16 Keniaanse telers dupe van trage belastingteruggave

34 Bladproblemen lelie zijn aan te pakken

Minigerbera ontworstelt prijsdruk met moeite

Achterstand grootbloemige gerbera blijft groot

Kleine kans op goed seizoenseinde Euphorbia fulgens

Amaryllis lapt crisis aan de laars

Krimp brengt skimmia nog niet in betere positie

Teelt 26

In beeld: De kas als kunstwerk

Gewasbescherming: Kasgeluiden

Bemesting: Neergeslagen elementen bereiken gewas niet

Bemesting: Overmaat schaadt, maar tekort ook

Lelie: Bladproblemen zijn aan te pakken

Teelttips: hypericum, lelie, gerbera, alstroemeria, chrysant

Column: Kees van Egmond

Vragen: Bedrijf overlaten aan iemand van buiten?

Phalaenopsis: ’Koele’ phalaenopsis verdraagt meer licht

Nieuws 40

Fabrikanten presenteren nieuwe natuurlijke vijanden

Service 41

Kasgenoot: Siem Knol Agenda Voorplaat: Foto: Joef Sleegers

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Inhoud.indd 3

11-12-13 15:41

Opinie Tiny Aerts, LTO Glaskracht Nederland:

’Middelen én medicĳnen uit afvalwater zuiveren’ De glastuinbouw ziet zich voor een groot aantal acute problemen gesteld. Zo moet over een jaar elk bedrĳf zĳn afvalwater zuiveren. Tegelĳk neemt de politieke invloed van de sector af. ’Daarom moet de sector op zoek naar slimme oplossingen’, meent Tiny Aerts, die bĳ LTO Glaskracht Nederland milieu en water in zĳn portefeuille heeft. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

Wat is het grootste probleem? „Vanaf 1 januari 2016 moeten telers apparatuur op hun bedrijf hebben om hun afvalwater te zuiveren van gewasbeschermingsmiddelen. Dat gaat gigantisch veel geld kosten. De totale investering voor de sector ligt in de orde van € 100 tot € 150 miljoen, heb ik op de achterkant van een sigarendoosje uitgerekend.”

meer medicijnen nodig. Dit zijn eigenlijk ’humane bestrijdingsmiddelen’ die in het oppervlaktewater terecht komen. De maatschappij zou dus ook een stuk moeten meebetalen aan de zuivering van afvalwater. De technieken om medicijnen uit het water te halen zijn dezelfde als om gewasbeschermingsmiddelen uit het water te halen.”

Is dit geen gepasseerd station?

Voelen de waterschappen iets voor deze oplossing?

„De vraag is of we de waterzuivering niet beter collectief kunnen oppakken. In de Bommelerwaard bijvoorbeeld, met 700 ha glastuinbouw verdeeld over zo’n 300 bedrijven, en gerekend met € 45.000 voor waterzuiveringsapparatuur met alles erop en eraan, zou de investering € 12 miljoen bedragen voor het hele gebied. Als we het afvalwater echter door de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RZWI) zouden laten zuiveren, zou dat maar € 3 miljoen kosten. Bovendien vind ik dat de maatschappij ook zijn verantwoordelijkheid moet nemen. De bevolking vergrijst en er zijn steeds

„Jawel. Op dit moment zijn we hierover binnen het Platform Duurzame Glastuinbouw in overleg met de Unie van Waterschappen en het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Zij willen onderzoeken of dit mogelijk is. Ook het waterschap AA en Maas, waar ik in het bestuur zit, staat niet onwelwillend tegenover een dergelijke oplossing. Als de glastuinbouwsector op deze manier zijn bijdrage kan leveren aan waterzuivering, en de maatschappij betaalt mee, dan snijdt het mes aan twee kanten. De glastuinbouw maakt minder kosten en er komen minder chemicaliën in het oppervlaktewater.”

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

Opinie.indd 4

Waarom staat gewasbescherming de laatste jaren zo onder druk? „De glastuinbouw doet het goed op het gebied van duurzaamheid, maar desondanks wordt de sector vaak in een kwaad daglicht gesteld, bijvoorbeeld in actualiteitenprogramma’s op televisie. Dat heeft er deels mee te maken dat wij een krimpende groep zijn. Het wordt steeds lastiger om een tegengeluid te laten horen. Bovendien zijn er steeds minder politici die voor ons lopen, want electoraal leggen we weinig gewicht in de schaal. Vroeger was het CDA een grote partij, maar deze is ook aan het minimaliseren. Het wordt dus moeilijk om onze belangen onder de aandacht te brengen.”

Wat kunt u daaraan doen? „Onze strategie is: op alle niveaus de gezagdragers aanspreken. Samen optrekken met de hele keten, dus VBN, VGB en Plantum. Zo hebben we laatst samen met het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (Ctgb) een bezoek gebracht aan vijf glastuinbouwbedrijven.

Internationaliseren zonder te vervreemd en:

p de ledenvergadering van FloraHolland is afgelopen donderdagavond ongetwĳfeld gesproken over de gang van zaken bĳ de veiling en de al eerder aangekondigde maatregelen om met name de ﬁnanciën weer op orde te krĳgen. Daartoe wordt momenteel de organisatie ingekrompen. Die aanpassing van de organisatie is nodig omdat er steeds meer transacties zonder de veilingklokken plaatsvinden. Daarmee derft de veiling aanzienlĳke inkomsten. Daarnaast heeft de veiling te maken met de internationalisering van haar ’wereld’. Het is dan ook begrĳpelĳk dat FloraHolland druk in de weer is om tal van commerciële en ﬁnanciële

diensten te ontwikkelen die betrekking hebben op het brede, internationale speelveld. Die dienstverlening is er op gericht om de leden in de best mogelĳke ’verkooppositie’ te brengen. Daaraan ontleent de veiling immers haar bestaansrecht. Zĳn leden zonder de veiling en tegen lagere kosten in staat – structureel – een beter resultaat te behalen, dan zou de veiling voor hen niet meer nodig zĳn. En de veiling heeft als opdracht van de leden om juist wel nodig te zĳn. Dat vinden ook de leden buiten Nederland. Die hebben dezelfde rechten als de Hollandse leden. En zo gebeurt het dat de veiling diensten ontwikkelt voor buitenlandse leden Vakblad voor de Bloemisterĳ 50 (2013)

11-12-13 15:34

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl. Reacties moeten maandag voor 9:00 uur binnen zijn. De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

Op die manier hopen we de opinie over de glastuinbouw te verbeteren.”

Lukt het om de opinie te verbeteren? „Het college was onder de indruk hoe duurzaam er wordt geteeld. Maar er speelt nog iets anders. Doordat we steeds duurzamer gaan werken, worden we minder interessant voor fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen. Een toelating aanvragen is verschrikkelijk duur. Voor fabrikanten wordt de verhouding tussen kosten en de revenuen een probleem. Daarnaast zijn een aantal grote gewassen, zoals roos, in de afgelopen vijf jaar sterk gekrompen. Fabrikanten gaan dus andere afwegingen maken.”

En dan is er nog de heretikettering… „Door de heretikettering van gewasbeschermingsmiddelen worden we vijftig jaar terug in de tijd geworpen. Sommige middelen mogen we nog maar drie maal per jaar toepassen, terwijl bijvoorbeeld een chrysantenteelt al zeker vijf ronden per jaar kent. De heretikettering komt nog eens dubbel zo hard aan omdat er in Europa geen ’level playing field’ is. In landen als Roemenië en Bulgarije zijn dergelijke restricties helemaal niet aan de orde. Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt daar helemaal niet gecontroleerd. Dat stoort enorm.”

Hoe stelt de milieubeweging zich op? „Stichting Natuur en Milieu is bij ons aangeschoven in het Platform Duurzame Glastuinbouw. Onze relatie wordt steeds beter. Ze zijn van oppositie naar medestander getransformeerd. De milieubeweging ziet dat de sector behoorlijk aan het verduurzamen is.” <

md en: best lastig (bijvoorbeeld zeetransport vanuit Kenia), waarop Nederlandse telers met een concurrerend product knarsetandend reageren. Of dat de veiling diensten aan buitenlandse kopers aanbiedt, waardoor Nederlandse exporteurs zich gepasseerd en beconcurreerd voelen. Daarmee is het dilemma van FloraHolland geschetst. Ze moet volop door in de internationalisering; ze wil daarin dé draaischijf zijn – dus liefst de regie hebben –, maar tegelijkertijd wil ze zich ook niet te veel vervreemden van voor haar toch interessante partners in de keten. Kortom: best ingewikkeld. Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Opinie.indd 5

Stelling

FloraHolland moet van liquiditeitsbijdrage afblijven FloraHolland financiert de reorganisatie, die € 20 miljoen kost, uit de liquiditeitsbijdrage. Leden en niet-leden krijgen de helft van deze bijdrage over 2013 niet terug. Volgens de statuten is deze beslissing te rechtvaardigen, maar in de praktijk wordt meestal voor een andere oplossing gekozen. En bovendien: tuinders hebben het al zo moeilijk. Daarom zou de veiling er beter aan doen een andere oplossing te kiezen.

Maurice van der Hoorn, orchideeënteler in Ter Aar „Is dit vanuit de banken gezien de weg van de minste weerstand? We krijgen nu individueel het liquiditeitsprobleem voorgeschoteld. Op een regiobijeenkomst wordt gewoon gezegd dat dit de beste oplossing is. Achteraf weten we allemaal hoe we het hadden moeten doen. Die grondafwaardering, dat is toch al een paar jaar bekend? Als je niet verkoopt, heb je geen verlies. Ik vind het kwalijk dat het

FloraHolland toch geld heeft gekost dat er twee exporteurs zijn omgevallen. Hier wil ik als lid van de coöperatie niet voor opdraaien, wij hebben al moeite genoeg met de eigen coöperatie op de been houden. Zijn de interne reorganisaties toekomstbestendig genoeg? Of moeten we volgend jaar afscheid nemen van Rijnsburg? We zullen snel moeten schakelen om zo efficiënt mogelijk te werken, misschien moeten we wel een stap overslaan.”

Jan Batist, gerberateler in Made „Als lid van de huidige RVC heb ik mee mogen beslissen tussen de weloverwogen keuzes die uiteindelijk genomen zijn en die ook nodig zijn om de reorganisatie te organiseren. Het zijn onsympathieke ingrepen die leden en veilingpersoneel raken in moeilijke tijden, maar noodzakelijk zijn voor een gezond resultaat in de toekomst. De bewering dat meestal voor andere oplossingen gekozen wordt, is niet juist. Situaties zoals deze zijn zelden voorgekomen. 1979 was zo’n uitzonderlijk jaar met extra afschrijvingen en onderhoud en met een rentelast die steeg van 12% naar 15%, plus de invoering van de

vijfdaagse werkweek. Ook toen is 0,5% van de liquidatiebijdrage gebruikt en een kleiner deel van de algemene reserve. Daarentegen zijn er ook jaren van directe teruggaven geweest. Dat zijn de mogelijkheden die de liquidatiebijdrage bieden. Naar aanleiding van opmerkingen dat mijn foto niet recent meer is, heb ik een persoonlijke keuze gemaakt tussen een nieuwe foto of stoppen. Na vele jaren dit met plezier gedaan te hebben heb ik voor het laatste gekozen en geef ik de pen door. Ik wens iedereen fijne feestdagen toe en hoop dat 2014 het begin wordt van financieel herstel voor vele leden en de veiling.”

Marc Aarts, ficuskweker in Prinsenbeek „De reorganisatie die momenteel speelt binnen de veiling is hoognodig en moet gefinancierd worden. Vreemd geld hiervoor aantrekken zou onverstandig zijn in de huidige markt. Om onze Coöperatie overeind te houden en gezond

te maken zullen wij als kwekers dus ook moeten bijdragen. Op deze manier heeft iedereen het minst last van deze kosten. Volgend jaar kan bij een eventueel verbeterde markt, de achterstallige teruggaaf extra worden uitgekeerd. Dat zou wel het streven moeten zijn.”

11-12-13 15:35

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander nieuws vindt u op www.vakbladvoordebloemisterij.nl.

n Handel spant kort geding aan tegen FloraHolland over tarieven Tweeëndertig handelaren eisen 19 december in kort geding dat FloraHolland de nieuwe kloktarieven niet per 1 januari 2014 invoert. Ze vrezen dat hun concurrentiepositie anders te veel beïnvloed wordt. De handelaren lopen met het kort geding vooruit op de bodemprocedure die volgend jaar maart plaatsvindt. Ze vrezen volgens de VGB – die de handelaren ondersteunt – dat nieuwe tarieven tot klantenverlies leiden, ook als de rechter de veiling later in het ongelijk mocht stellen.

n CNB-directeur op non-actief Algemeen directeur en bestuursvoorzitter Wouter Willems van bollencoöperatie CNB is vorige week op non-actief gesteld. Een woordvoerder van CNB kon bij het ter perse gaan van dit blad niet zeggen waarom Willems (55) op non-actief is gesteld. De enige reactie was: „Het is een interne kwestie.”

n FloraHolland rolt kwaliteitsbe-

leid verder uit FloraHolland is tevreden over de invoering van het nieuwe kwaliteitsbeleid bij yucca en snijcymbidium. De veiling gaat het beleid nu uitrollen over meer productgroepen. Daarvoor worden gesprekken gevoerd met verschillende productcommissies, waaronder FPC tulp, hippeastrum, bol- en knolgewassen, lisianthus, gerbera, anthurium en bloeiende kamerplanten. Bij welke van deze producten het nieuwe beleid als eerste wordt ingevoerd, is nog niet precies bekend.

n Brussel start aanpak uitbuiting werknemers Op 9 december is in Brussel afgesproken dat opdrachtgevers in de bouw niet langer weg komen met onderbetaling van werknemers uit andere Europese landen. Voor de bouw is afgesproken dat ook buitenlandse opdrachtgevers – net als binnenlandse werkgevers – verplicht zijn lonen uit te keren die in het land gelden waar buitenlandse werknemers gaan werken. Boetes op onderbetaling kunnen bovendien in een ander land worden geïnd. Verder kan bijvoorbeeld Nederland Polen

Nieuwskort2.indd 6

Geluksklaver als cadeau aan het einde van het ja Duitsers zijn er dol op. Geluksklaver. Tenminste, rond kerst en nieuwjaar geven ze elkaar een potje van dit bolgewas kado. Vaak met toegevoegde waarde. „Zo’n schoorsteenvegertje staat eveneens symbool voor geluk. Maar we steken ook nepflesjes champagne in de potjes. Wat je hier ziet gaat morgen naar een lokale markt. Het meeste bemiddelen of veilen we,” zegt teler Bart Nol. Maatschap Nol uit Oterleek teelt al 30 jaar de Oxalis deppi. Tot 2012 gingen alle bolletjes via de droogverkoop van de hand. Voor het tweede seizoen broeit het bedrijf in een huurkas een deel van de oogst af in 7 en 9 cm-potjes. „Een afnemer van bollen stopte ermee. Daarom broeien we nu zelf. Een leuke, snelle teelt.”

verzoeken inspectie te doen naar een bepaald bedrijf. Of deze afspraken ook gelden voor de landen tuinbouw is niet duidelijk. Nederland heeft met Polen, Roemenië en Bulgarije wel soortgelijke bilaterale afspraken gemaakt.

wordt toegepast in de glastuinbouw. Voordeel voor de ondernemers is dat ze alleen de financiering van kassen en installaties voor hun rekening hoeven te nemen.

n Santpoortberaad krijgt vervolg n ’Kroonjuwelen’ thema Zomer-

bloemententoonstelling in 2014 Het thema van de Nationale Zomerbloemententoonstelling in 2014 is ’Kroonjuwelen’. De organisatie wil daarmee de zomerbloem op koninklijke wijze in beeld brengen, daarbij verwijzend naar de diversiteit van de zomerbloemen, hun verschijningsvormen en uitbundige kleuren.

n Siberië kan met erfpachtconstructie aan de slag In glastuinbouwgebied Siberië bij Maasbree wordt 62 ha uitgegeven in erfpacht. Gedeputeerde Staten van Limburg hebben eind november ingestemd met deze financieringsconstructie. De pilot begint met drie tuinders die de grond verpacht krijgen van Wayland Developements die het in een later stadium verkoopt aan de provincie Limburg. Het is voor het eerst in Nederland dat erfpacht

Het Santpoortberaad gaat verder met de ontwikkeling van een faciliterende organisatie voor de Nederlandse sierteelt. Er moeten eerst wel duidelijke richtlijnen komen voor de nieuwe organisatie. Dit is de uitkomst van twaalf workshops die het Santpoortberaad in oktober en november heeft gehouden met kwekers en handelaren, die 5 december werd bekend gemaakt. De wens eerst richtlijnen op te stellen komt voort uit het feit dat er veel spanning is tussen FloraHolland en de handel. Handelaren hebben de indruk dat de veiling zich niet beperkt tot het verlenen van diensten, maar ook handelt.

n ’Schade sinterklaasstorm lijkt mee te vallen’ Schade in de glastuinbouw door de storm op 5 december lijkt volgens verzekeraar Interpolis Agro mee te vallen. Van de 175 schademeldingen op 6 december is ongeveer de helft Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 15:36

van het jaar FOTO: HANS NEEFJES

Gelezen op Twitter Nienke Flora @ NienkeFlora

Door de problemen in Noorwegen was het aanbod van gas vooral op de Britse markt lager dan normaal. Doordat het Britse pond ten opzichte van de euro sterk is, was het voor de Britten – volgens Powerhouse – aantrekkelijk de import vanaf het Europese vasteland te vergroten, in plaats van bijvoorbeeld gas uit lokale voorraden te halen. Daardoor werd de korte termijn gasprijs verder opgestuwd.

afkomstig uit de glastuinbouw. Er sneuvelden vooral ruiten. De totale schadeomvang wordt geschat op € 2 miljoen.

■ Veel insprekers verwacht op

inpassingsplan Bommelerwaard Provinciale Staten van Gelderland verwachten zo veel insprekers op het inpassingsplan Tuinbouw Bommelerwaard dat daarvoor op 19 december een aparte hoorzitting op locatie wordt belegd. Normaliter zouden mensen kunnen inspreken tijdens een gewone commissievergadering. De hoorzitting vindt plaats op de locatie De Heeren van Suylighem, Maas-Waalweg 15 in Zuilichem en begint om 18:30 uur. Op 22 januari staat het onderwerp op de agenda van de Gelderse Staten.

gen door storing Noorwegen’ De day-ahead TTF gasprijs is de afgelopen tijd licht gestegen. Oorzaak was een stroomstoring waardoor de productie van het Noorse Ormen Lange-gasveld tot en met afgelopen weekend werd onderbroken, zo meldde energiehandelsplatform Powerhouse op 6 december. Vakblad voor de Bloemisterĳ 50 (2013)

Nieuwskort2.indd 7

ZLTOPlantaardig (@ ZLTOPlantaardig) Volle zaal bij waterbijeenkomst LTO @Groeiservice en @ZLTOPlantaardig. Voorzitter @tinyaerts benadrukt belang water voor #glastuinbouw

■ Extra innovatiemakelaars

john boon (@J0HNB00N)

Er komen mogelijk vier extra innovatiemakelaars die telers gaan adviseren en helpen bij het opzetten van projecten op het gebied van: energie, biobased economy, duurzame productie en gezondheid & welbevinden. Op 4 december deelde het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) mee een ploeg van zes innovatiemakelaars te hebben ingehuurd op het gebied van duurzame productiesystemen (teelt & techniek en bodem & teelt), plantgezondheid, samenwerkende waardeketens en logistiek, water en internationaal. Eerder dit jaar had het TKI echter tien innovatiemakelaars beloofd. Het consortium is nog op zoek naar vier specialisten.

Veiling Holambra in Brazilië. Met multitransactieveilen, eigen min prijs. Volgens mij kunnen we daar wat van leren.

■ Addenda niet meer voor de klok

Op LinkedIn plaatst het Vakblad tweewekelijks een stelling. Door u aan te sluiten bij de groep van het Vakblad voor de Bloemisterij kunt u hier op reageren. De nieuwe discussie luidt:

In 2014 is Addenda niet meer voor de klok te koop. Zo wil de telersvereniging de toegevoegde waarde van het merk vergroten. Er zijn onderling afspraken gemaakt aan welke partijen de leden wel of niet mogen leveren. „In een servicesupermarkt mag Addenda terechtkomen. Wij denken dan graag mee met de eindklant. Maar een discounter of bouwmarkt blijft een no-go area”, aldus marketingmanager Corina van der Heiden. Eerder dit jaar maakte ook telersvereniging Air So Pure bekend dat zij hun planten niet meer herkenbaar voor de klok aanvoeren.

■ Strelitzia kiest voor promotie ■ Powerhouse: ’Gasprĳzen geste-

Wat een zaligheid, thuiswerken. Clockview aan, niet krabben, lekker bakkie, schiet mooi op met #kompas #fha #yam

Strelitziakwekers zeiden 4 december ’ja’ tegen de promotie van hun product. De komende drie jaar richt die zich op beurzen, social media en stimulering van de directe afzet. Ruim 96% van de stemwaarde van de strelitziatelers die hun stem uitbrachten, gaf haar fiat aan de promotieplannen . Van de 38 kwekers stemden er 24.

Peter Bakker (@ PBakkerPlantion) @Plantion veel belangstelling voor kerstarrangementen. Kwaliteitskeurmerk bij komende partijen bijzonder gewaardeerd. Bevordert transparantie.

Het Vakblad op LinkedIn

Tuinders moeten zich niet druk maken over gasprijs De komende jaren kan de tuinbouw best verder met aardgas. Kwestie van verstandig inkopen en risicospreiding. Ook kunnen WKK’s op termijn een grote bijdrage leveren aan energienetten vanwege hun flexibele inzet. Op den duur wordt daarom een betere sparkspread verwacht. De overheid pompt trouwens miljoenen aan subsidie in zonnepanelen, windenergie en aardwarmte. Op den duur kunnen die alternatieve energiebronnen gas vervangen. Dus tuinders: maak je niet zo druk over de gasprijs. Wat is uw mening?

11-12-13 15:36

Marco van Heukelingen:

’Glastuinbouw heeft veel te bieden als werkgever’ In 2011 is Marco van Heukelingen het welzijnswerk helemaal zat. Hij neemt twee jaar een time-out door fulltime het vaderschap op zich te nemen van zijn twee kinderen en zich te beraden over zijn toekomst. Zijn arbeidsvreugde hervindt hij in de tuinbouw. „De glastuinbouw heeft veel te bieden, ook voor mensen zonder directe affiniteit met de sector.” Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

an 1996 tot en met 2001 volgt Van Heukelingen de hbo-opleiding Cultureel maatschappelijke vorming aan InHolland in Den Haag. Vol passie aanvaardt hij een baan als sociaal cultureel jongerenwerker in een buurthuis in Rotterdam-Noord. Geen makkelijke job om als blanke twintiger te starten, omdat de tieners die hij moet begeleiden grotendeels een allochtone afkomst hebben. Toch weet hij hun vertrouwen te winnen en bloeit er iets mooi op. De voortgang die wordt geboekt tussen school, buurt en politiek, wordt om de haverklap teniet

gedaan door wisselend beleid vanuit de gemeente. Beleid dat zich ook steeds vaker kenmerkt door zakelijke streefgetallen die niet gestoeld zijn op de praktijk. „Door pappen en nathouden worden er geen resultaten geboekt. Resulterend in inefficiënt gebruik van belastinggelden. Helaas kan ik dit vooroordeel van veel Nederlanders niet tegenspreken, ook al doen op de werkvloer mensen hun stinkende best. Het zijn de vriendjespolitiek en de witteboordencultuur die het welzijnswerk de nek omdraaien”, aldus een gefrustreerde Van Heukelingen. Hij werpt de handdoek in de ring

Achtergrond

Mobiliteitscentrum nog steeds gewenst Het Mobiliteitscentrum Glastuinbouw is sinds 2009 onderdeel van de cao voor de glastuinbouw. Aanvankelijk werd afgesproken dat het mobiliteitscentrum alleen gedurende de looptijd van de cao 2009 – 2010 open zou zijn. Vervolgens werd bij het afsluiten van nieuwe cao’s telkens ook het Mobiliteitscentrum verlengd. Het doel van het Mobiliteitscentrum Glastuinbouw is het ondersteunen van mensen die in de glastuinbouw hun baan zijn kwijtgeraakt of dreigen kwijt te raken, bij het vinden van nieuw werk. Daarmee wordt hun kennis en

ervaring voor de sector behouden. Dat laatste is belangrijk, omdat er steeds meer behoefte ontstaat aan goed gekwalificeerd personeel, terwijl het aantal leerlingen dat een groene mbo-opleiding afrondt terugloopt. Er zijn het afgelopen jaar een groot aantal werkzoekenden ingeschreven (zie tabel). Dit toont aan dat de economische omstandigheden in de glastuinbouw er nog bepaald niet rooskleuriger op geworden zijn. Om die reden hebben de sociale partners besloten ook in 2014 de activiteiten van het Mobiliteitscentrum voort te zetten.

Tabel: resultaten van het Mobiliteitscentrum Glastuinbouw.

2009 / 2010

2011

2012

2013

Ingeschreven werkzoekenden

611

288

318

420

Succesvol uitgeschreven

305

251

218

294

Gemelde vacatures

474

255

254

372

De cijfers over 2009 en 2010 zijn gecombineerd, omdat het Mobiliteitscentrum in september 2009 geopend is. De cijfers over 2013 tonen het resultaat tot en met 15 november.

Mobiliteitscentrum_nw.indd 8

en houdt het welzijnswerk voor gezien. Daarbij speelde mee dat thuis bijspringen welkom is bij twee opgroeiende kinderen.

Adempauze van 2 jaar Het fulltime ouderschap geeft Van Heukelingen rust en voldoening. Na twee jaar biedt de thuissituatie echter hem weer de ruimte om een nieuwe uitdaging aan te gaan. Daarover heeft hij genoeg kunnen nadenken en de sector die het eerst bij hem opkomt is de glastuinbouw. Geboren en getogen in Moerkapelle brengt Van Heukelingen vanaf zijn zestiende in vakanties en op zaterdagen veel tijd door in kassen. Eerst op een potplantenkwekerij, later op een paprikabedrijf. Deze werkervaring leidt niet tot het kiezen van een groenopleiding. „Ik kom niet uit een tuindersgezin en in die tijd had wilde ik de wereld helpen verbeteren. Dan kies je niet voor een groenopleiding. Mijn ervaringen in de tuinbouw zijn daarop niet van invloed geweest. Integendeel, ik kijk met veel plezier terug op werken in de sector. Als ik ’s avonds thuiskwam, had ik al weer zin om de volgende dag weer te gaan werken”, schetst Van Heukelingen.

Makkelijker gezegd dan gedaan In de wetenschap dat de glastuinbouw staat te springen om geschoold personeel en dat Van Heukelingen de sector iets te bieden heeft, start hij zijn zoektocht in onder meer de glastuinbouw. Een gelopen race wordt het niet, komt hij al snel achter. In zijn zoektocht op het web belandt hij op de site van het Mobiliteitscentrum Glastuinbouw. In eerste instantie krijgt hij nul op rekest, omdat het centrum in principe alleen (boventallig) personeel dat onder de cao GlastuinVakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 12:26

Foto: Peter van Leth

Marco van Heukelingen begint aardig zijn draai te vinden bij plantenkwekerij Leo Ammerlaan. „Het was in het begin wel even aanpoten, maar inmiddels ben ik fitter dan ooit. De glastuinbouw heeft veel te bieden, ook voor mensen zonder directe affiniteit met de sector.”

bouw valt, begeleidt naar ander werk binnen de sector (zie kader). Dit weerhoudt een volhardende Van Heukelingen er niet van om toch telefonisch contact op te nemen. Hij wordt uitgenodigd voor een gesprek waarin hij zijn arbeidsverleden in de sector kwijt kan en zijn motivatie. Dat hij vanuit zijn vorige baan de ervaring meeneemt om mensen te kunnen coachen het beste uit zichzelf te halen. Dat dit kan leiden tot meer arbeidsvreugde en een verhoogde arbeidsproductiviteit voor een werkgever. Hij krijgt via het centrum diverse vacatures aangeboden waarop hij solliciteert, maar wordt vaak afgewezen. „Ik snap dat mijn cv veel vragen oproept en dat telers daar afwijzend op reageren. Jammer. Fijn is wel dat ze duidelijk en alert reageren in een brief of na een gesprek”, verwoordt Van Heukelingen. Ook is hij erover te spreken dat hij via het Mobiliteitscentrum informatieavonden en workshops mag bijwonen met gelijkgestemden en dat hij in de gelegenheid wordt gesteld sectorgerelateerde opleidingen te volgen. Bij één vacature blijft het niet bij één gesprek en dat is bij plantenkwekerij Leo Ammerlaan die op zoek is naar een teamleider.

Behoefte aan teeltvrije handen „Het is in onze sector niet moeilijk om aan productiepersoneel te komen. Het zijn de Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Mobiliteitscentrum_nw.indd 9

enkele teeltvrije handen bij het productieproces die mensen kunnen aansturen en motiveren waar onder meer een gebrek aan is in de sector”, beweert Ilone Ammerlaan. Ze vervolgt: „Ik roep al jaren dat op groenopleidingen te weinig aandacht wordt besteed aan leidinggevende vaardigheden, maar ook dat die werknemers even goed zijn te werven onder ontslagen personeel bij bijvoorbeeld TNT-Post of Siemens. Dus waarom niet iemand uit het welzijnswerk?” Ammerlaan snapt de terughoudendheid van collega’s wel, omdat zij ook de ervaring heeft dat een hoogopgeleide werkzoekende met veel ervaring vaak niet op zijn plaats is op een lager ingeschaalde functie. Dat weerhoudt het aannamebeleid van plantenkwekerij Leo Ammerlaan er niet van om het toch te proberen. „Hoogopgeleide werkzoekende kunnen hun draai in onze sector vinden als je ze genoeg uitdaging in de toekomst kan bieden”, motiveert Ammerlaan. Aan het sollicitatiegesprek van anderhalf uur met Van Heukelingen houdt zij eenzelfde gevoel over. Ze laat Van Heukelingen echter al tijdens het gesprek weten dat ze hem vooralsnog niet geschikt acht voor teamleider, maar wel als meewerkend voorman. Voor de functie van teamleider zijn volgens haar toch ’vlieguren’ nodig binnen het eigen bedrijf of een soortgelijk bedrijf. De oplossing wordt gevonden door een getalenteerd meewer-

kend voorman eerder dan gepland door te schuiven naar teamleider en twee meewerkende voormannen aan te nemen waaronder Van Heukelingen.

Fitter dan ooit Van de carrièremove heeft Van Heukelingen nog geen dag spijt. „In het begin heb ik wel even door een zure appel heen moeten bijten. Ik ben niet gewend continu in touw te moeten zijn en in de hoogste versnelling te staan. Ik stond ’s morgens met spierpijn op, maar ben nu echter fitter dan ooit. Mooi is te zien dat mijn teams beter zijn gaan presteren met hetzelfde plezier in hun werk zover ik kan beoordelen. Fijn om daar een steentje aan bij te kunnen dragen.” <

In het kort n De

glastuinbouw staat te springen om geschoold personeel. De deur staat echter niet zomaar open, heeft Marco van Heukelingen ondervonden. n Het Mobiliteitscentrum Glastuinbouw bemiddelt alleen personeel dat onder de cao Glastuinbouw valt. Bij een goede motivatie staat het centrum echter ook open voor werkzoekenden van buiten de sector.

11-12-13 12:26

Webshops in de sierteelt: de do’s en Digitaal zakendoen zit in de lift, ook in tuinbouwland. Webshops schieten als paddenstoelen uit de grond; steeds meer telers oriënteren zich op een manier om hun aanbod digitaal te presenteren. Welke mogelijkheden zijn er om een eigen webshop op te zetten? En wat zijn de kritische succesfactoren? Deskundigen geven hun visie. Ank van Lier bloemisterij@hortipoint.nl

op dit moment nog vooral de voorlopers die een eigen webshop hebben, geeft Marian Kester van DENK Communicatie in Poeldijk aan. „En dan met name in het potplantensegment, omdat deze telers doorgaans meer bezig zijn met marketing en verkoop. Maar we zien wel dat steeds meer ondernemers nadenken over een webshop. Zij merken dat de handel meer en meer raakt ingesteld op digitaal zakendoen en vragen zich af: moet ik hier iets mee?” De meeste webshops in de tuinbouw zijn gericht op de handel. Webshops voor de consument zijn er maar weinig, aangezien het meestal om kleine verkoopaantallen

gaat. „Dat geeft veel ’ruis’ en logistieke onrust en het afleveren is gecompliceerder.”

Grote diversiteit in webshops Of investeren in een webshop al dan niet interessant is, hangt onder meer af van wat u als teler wilt bereiken. Veel telers richten een webshop in de eerste plaats in voor bestaande klanten, die al jarenlang bij hen bestellen en bekend zijn met hun product en kwaliteit. Online kunnen zij 24 uur per dag, 7 dagen per week hun bestellingen plaatsen. „En als u een mobiele site of een app hebt, kan een handelaar zelfs onderweg illustratie: john jennissen

e sierteelt wordt steeds internationaler en digitaler, inkopen via internet is voor veel handelaren al heel gewoon. Het wordt telkens meer een must om als teler uw aanbod ook online zichtbaar te maken. Op deze manier hebben potentiële kopers te allen tijde toegang tot uw aanbod én kunnen ze ook foto’s inzien. „Hierin schuilt een meerwaarde ten opzichte van klantcontact via de telefoon of de fax”, zegt Hans van der Goes van Stream Fresh, een bedrijf gespecialiseerd in digitale verkoopoplossingen. Hoewel webshops steeds meer een ’ding’ worden in de tuinbouw, zijn het

Bestel een plant.indd 10

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 12:26

’s en don’ts zijn order doorgeven”, geeft Kester aan. Van der Goes benadrukt dat een webshop moet passen in de visie van een bedrijf; een ondernemer moet rechtstreeks in contact wíllen treden met zijn kopers. Daaraan ligt een strategische keuze ten grondslag. „In zijn algemeenheid kunt u stellen dat hoe breder uw assortiment is, hoe interessanter een webshop. Op deze manier kunt u (potentiële) klanten immers snel en eenvoudig laten zien welke verschillende producten u in huis hebt.” Een belangrijk aandachtspunt bij het opzetten van een webshop is de logistieke afhandeling van de digitale orders. U kunt dit zelf doen, maar u kunt er ook voor kiezen dit elders onder te brengen. Houdt u de afhandeling in eigen hand, dan moeten orders snel kunnen worden gescand, klaargemaakt en afgeleverd. „U kunt als teler kiezen voor directe aflevering bij de klant of dit via het distributiesysteem van de veiling laten lopen.”

Kennis over klant De meeste ondernemers gaan niet zelf lopen knutselen, maar besteden het bouwen en ontwerpen van een webshop uit. Zelf een webshop bouwen vergt namelijk behoorlijk wat digitale kennis. „En omdat je met een webshop een merk neerzet en een visitekaartje afgeeft richting de markt, is een professionele uitstraling wel belangrijk”, zegt Van der Goes. Behalve technische kennis vereist het bouwen van een goede website ook voldoende klantkennis. Omdat bij een webshop geen sprake is van ’live’ contact, moet u weten hoe uw klant in elkaar steekt en hoe deze zijn product uitzoekt. Selecteert hij phalaenopsis bijvoorbeeld op kleur, takken, bloemen of andere zaken? „Het is zaak deze zoekcriteria te verwerken in de menustructuur, zodat de klant snel kan vinden wat hij zoekt”, zegt Marian Kester. „Is dat niet het geval, dan haakt hij waarschijnlijk voortijdig af.” Het bouwen van een goede webshop is één, maar belangrijk is ook dat (potentiële) kopers uw digitale marktplaats weten te vinden. Ofwel: u moet geïnteresseerden de weg wijzen naar uw site. Sociale media kunnen hierin een belangrijke rol vervullen, zo is de visie van Kester. Op deze manier kunt u nieuwe producten onder de aandacht brengen en (potentiële) klanten naar uw > Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Bestel een plant.indd 11

Achtergrond

Webshop als verkoopkanaal en communicatiemiddel Maarel Orchids in Maasdijk heeft sinds 2012 een eigen webshop, die volgde op de introductie van een nieuwe huisstijl en website. De kwekerij heeft te maken met twee communicatiedoelgroepen - consumenten en zakelijke klanten- en wil deze allebei zo goed mogelijk bedienen. „Een webshop vormde voor ons de perfecte tool om de communicatie te stroomlijnen”, zegt Marcel Boom van Maarel Orchids. De orchideeënkwekerij koos ervoor om de webshop toe te spitsen op zakelijke klanten en hen via deze weg een keur aan informatie te bieden, in de vorm van gedetailleerde productfoto’s, productspecificaties, et cetera. „Plaats je dergelijke zaken op je gewone website, dan haakt de consument af. Door de webshop af te stemmen op de zakelijke klant en de actuele prijzen achter een inlogscherm te zetten, creëerden we op de website zelf meer ruimte voor sfeerfoto’s en algemene informatie. Kortom: met de webshop konden we de informatievoorziening richting de diverse doelgroepen beter inrichten.” De webshop van Maarel Orchids werd gerealiseerd in samenwerking met Jem-ID, op hetzelfde platform als FloraXchange. Hierdoor kan het bedrijf ook gebruikmaken van de functionaliteiten van dit online communicatieplatform. „We kunnen tegelijkertijd meerdere online catalogi vullen en een klantspecifiek assortiment aanbieden. Dat levert efficiencywinst op.”

Bestellingen doorgestuurd Het feit dat de webshop draait op FloraXchange heeft volgens Boom ook als voordeel dat bestellingen die in de webshop worden geplaatst meteen worden doorgestuurd als een-bestelling. Deze bestelling kan vervolgens worden verwerkt als iedere andere bestelling. Dit voorkomt een

grote verscheidenheid aan logistieke stromen binnen het bedrijf en daarmee extra kosten. De phalaenopsiskwekerij zet haar webshop niet alleen in als verkoopkanaal, maar ook als communicatiemiddel. Zo wordt de webshop als catalogus gebruikt om te laten zien wat Maarel Orchids te bieden heeft. Bijvoorbeeld tijdens een buitenlandse beurs of wanneer een verkoper onderweg is. „We verwijzen klanten uit de keten door naar distributeurs en groothandelaren, waar ons aanbod in de webwinkel staat. Zij plaatsen vervolgens de bestelling bij ons. Zo blijft een en ander overzichtelijk en efficiënt. Met deze werkwijze kunnen we ons assortiment dieper in de keten laten doordringen en ook in het buitenland ons visitekaartje afgeven. We zijn wat dit betreft niet meer alleen afhankelijk van de communicatie van onze distributeurs en groothandelaren. Daarbij krijgen we meer inzicht in wat de markt van ons vraagt.”

€ 2500 per jaar Voor het draaiend houden van de webshop en het gebruikmaken van de FloraXchange-functionaliteiten betaalt Maarel Orchids € 2500 per jaar. Wat de webshop precies oplevert, is volgens Boom moeilijk te zeggen. „De webshop is één radartje in een groter geheel. Feit is wel dat we hiermee beter zichtbaar worden in de markt en dat zal uiteindelijk zeker meer orders opleveren. Maar hoeveel, dat is onmogelijk te meten. Daarbij zien wij een webshop als een must, aangezien ook steeds meer groothandelaren en distributeurs een eigen webwinkel beginnen. Maak je het voor hen makkelijk om jouw aanbod digitaal aan te bieden, dan nemen ze dit eerder op in hun webshop. En dit vergroot absoluut je verkoopkansen.”

11-12-13 12:26

IllustrAtIe: John JennIssen

Achtergrond

’Gratis webshop blijkt lastig vindbaar’

webshop trekken. Overigens is het up-todate houden van uw webshop natuurlijk een must: dateert de laatste update uit 2011, dan zal niemand bij u kopen. Dit onderhoud kunt u als teler (deels) zelf doen, maar u kunt het ook uitbesteden. Heeft u geen mensen of tijd om uw webshop onder de aandacht te brengen, dan kunt u ervoor kiezen om uw shop onder te brengen op een verzamelsite van ‘kwekers-webshops’. Een voorbeeld hiervan is de site www. growerswebshop.com, die wordt beheerd door Steam Fresh. Hierbij gaat het om een soort commune van telers die hun producten digitaal vermarkten. „Wij zorgen dat alle afzonderlijk webshops naar behoren draaien en maken volop ’tamtam’ om marktpartijen naar de site te halen”, zegt Van der Goes.

Verkoopkanaal van de toekomst Beide deskundigen zijn ervan overtuigd dat webshops de komende jaren een verdere vlucht nemen binnen de sierteelt. Zij zien aan alle kanten dat de handel deze kant uitgaat; telers kunnen volgens hen niet achterblijven. „Een andere trend is dat sierteeltbedrijven steeds meer zelf betrokken zijn bij de verkoop van hun producten”, zegt Kester. „Een webshop kan dan een interessante manier zijn om producten onder de aandacht te brengen.” Van der Goes gaat nog een stap verder. „Over enkele jaren worden alle sierteeltproducten digitaal verkocht. Een webshop is daarom een van de verkoopkanalen van de toekomst.”<

Achtergrond

‘Digitaal voorraad delen verder uitbouwen’ Callateler Arschwin de Haas uit De Lier biedt zijn product sinds enkele jaren aan via enkele digitale platforms van handelsbedrijven. Op deze manier wil hij bestaande handelsklanten beter van dienst zijn en tegelijkertijd nieuwe klanten trekken. Dit werkt: het aantal digitale orders laat volgens De Haas een stijgende lijn zien. „We vinden het belangrijk om ons aanbod digitaal te kunnen delen; op deze manier kunnen we onze samenwerking met handelsbedrijven optimaal vormgeven. In feite doen we niets

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Bestel een plant.indd 12

meer dan hun webshop vullen met ons aanbod. De voorraad staat bij ons en niet bij de handelaar, waardoor hij minder risico loopt. Dat wordt als een belangrijk pluspunt beschouwd.” Een eigen webshop is voor De Haas geen must. „Dat is naar mijn idee alleen relevant wanneer je verderop in de keten levert, aan tuincentra, bloemisten of consumenten. Digitaal de voorraad delen met de handel is voor ons voldoende. Dit gaan we de komende jaren dan ook verder uitbouwen.”

Louise van der Ven van lisianthuskwekerij Flower XL in ’s-Gravenzande zette begin dit jaar een eigen webshop op, waar particulieren terecht kunnen voor monobossen lisianthus. Tot die tijd kon een bos lisianthus volgens Van der Ven nog niet online bij de teler worden besteld. De onderneemster deed daarom een cursus ’webshop bouwen’ en zette gratis de webshop www.mijnwebwinkel.nl/winkel/lisianthus-webwinkel/ op, via het webwinkel-platform mijnwebwinkel. nl. De shop is gelinkt aan de website van de kwekerij. Een gratis webwinkel blijkt echter moeilijk te vinden via zoekmachines. Hierdoor loopt het nog niet storm met de aanvragen. „In de toekomst wil ik onze webshop daarom verder professionaliseren”, zegt Van der Ven. „Daarnaast is het, om een webshop goed in de markt te zetten, belangrijk om veel promotie te maken. In deze moeilijke tijden heeft onze kwekerij echter eerste prioriteit; die vraagt veel tijd en energie. Maar ik blijf van mening dat een eigen webshop een must is, óók voor een bloementeler. Hiermee kun je niet alleen je product promoten, maar verkort je ook de logistieke keten. Dat komt de houdbaarheid nog meer ten goede!”

In het kort n Webshops voor kwekers worden steeds meer een must. n Veel telers richten hun webshop allereerst op bestaande klanten. n Belangrijk aandachtspunt is de logistieke afhandeling van digitale orders. n Bouwen van een website vergt kennis van de klant.

11-12-13 12:26

Stoppen Max Bahr slecht voor Baas Plantenservice en telers

foto: Ron BaRendse

Max Bahr wordt definitief niet in zijn geheel overgenomen. Dat is slecht nieuws voor leverancier Baas Plantenservice en kwekers. „Misschien kunnen we nog overeind blijven”, zegt Baas-directeur Ad van de Wijdeven.

Ron Barendse rbarendse@hortipoint.nl

a het eerdere faillissement van Praktiker, houdt ook dochteronderneming Max Bahr op te bestaan. Omdat een collectieve verkoop is mislukt, worden de filialen nu individueel of met een aantal bij elkaar verkocht. In totaal gaat het om zo’n 122 filialen van Max Bahr en ongeveer 130 Praktiker-winkels die al eerder in de verkoop gingen. Inmiddels is bekend dat Bauhaus 24 winkels van Max Bahr overneemt en Hagebau 14. „Voor Baas Plantenservice is het scenario waarbij Max Bahr in kleine stukjes wordt verkocht het slechtst denkbare”, aldus directeur Van de Wijdeven. Eerder hield de handelaar rekening met een overname door

Een dicht hek bij Baas Plantenservice. Het perspectief van het bedrijf is onduidelijk door het stoppen van Max Bahr.

Hellweg óf Globus van 125 filialen van Max Bahr en later met een scenario waarbij 75 winkels zouden worden overgenomen. In alle gevallen zou er volgens Van de Wijdeven voldoende perspectief zijn voor Baas Plantenservice om - weliswaar in een kleinere bezetting - door te draaien. Dat perspectief is er volgens hem bij het huidige scenario veel minder, maar de directeur is strijdvaardig: „Wij zijn intussen in gesprek met drie nieuwe retailklanten, waarvan ik de namen nog niet kan noemen. Dat zou onze concurrenten alleen maar alerter maken.” Volgens Van de Wijdeven is medio januari bekend of deze klanten kiezen voor Baas

Reactie ’Het is pijnlijk als eindklant wegvalt’ Kwekers zijn huiverig te reageren op het omvallen van Max Bahr. Volgens geraniumteler Lex van Zijl van P. van Zijl en Zn dat vestigingen heeft in Monster en ’s-Gravenzande wordt de ene kweker harder geraakt dan de ander. Sommigen leverden veel aan Baas, anderen weinig tot niets „Grote kwekers zullen er op geanticipeerd hebben. Zij zetten alleen perkgoed op dat ze al verkocht hebben. Kleine kwekers kunnen

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Max Bahr.indd 13

niet een stuk leeg laten liggen. Zij moeten nu op zoek naar andere afzetkanalen.” Van Zijl leverde ook ’wat’ aan Baas Plantenservice en heeft dit jaar hetzelfde opgezet als voorheen. Hoe dat gaat lopen moet volgens Van Zijl in het voorjaar blijken. „Het is pijnlijk als er iemand wegvalt, zeker als het een eindklant is. Het zal in het seizoen wel opgepikt worden, maar hoe, door wie en wat? Ik heb geen idee.”

Plantenservice als een van hun leveranciers. „Dat betekent dat we in januari ook kunnen kijken of we als bedrijf overeind kunnen blijven.” De verkoopomzet van Baas was in 2012 ongeveer € 100 miljoen; 40% boomkwekerijproducten, 40% perkgoed, 20% kamerplanten (met name phalaenopsis). Dit jaar was de omzet al lager.

Snelle doorstart is moeilijk Wat een snelle doorstart voor de handelaar moeilijk maakt, is dat de meeste retailers hun handel voor dit voorjaar al hebben vastgelegd. Dit voorjaar liggen er volgens Van de Wijdeven dan ook nog met name kansen bij het beleveren van winkels van Max Bahr die in kleinere aantallen zijn overgenomen. Verder richt het bedrijf zich vooral op de belevering van retailers vanaf de zomer van 2014. Van de Wijdeven: „Hoe pijnlijk het voor de kwekers is, hangt af van de manier waarop ze op de situatie hebben ingespeeld. Wij konden de kwekers geen garanties meer bieden en daarom hadden zij alle vrijheid om te handelen. Sommige kwekers hebben al via andere kanalen verkocht en sommigen hebben waar mogelijk minder producten opgezet. Een aantal heeft hun normale productie aangehouden en voor hen is de situatie wellicht het pijnlijkst.” <

11-12-13 12:25

FloraHolland logistieke diensten zijn onbegrensd FloraHolland verleent en ontwikkelt een aantal internationale logistieke diensten voor buitenlandse leden en Nederlandse leden. Om in een groeiend internationaler speelveld leden te binden, hun positie te versterken en om de draaischijffunctie van de veiling sterk te houden. Over zeecontainertransport, Q7 Air Cargo Brokers, Cool Rail Spain en Fresh Track. Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

Foto: FloraHolland

Zeetransport uit Kenia en Ethiopië in de maak

FloraHolland is in 2005 gestart met zeetransport van bloemen uit Colombia. Nu onderzoekt ze de mogelijkheden voor Kenia. Ethiopië volgt.

loraHolland realiseert al sinds 2005 in samenwerking met kwekers vervoer over zee. De belangrijkste reden dat importeurs en kwekers kiezen voor zeetransport is dat de kosten 30 à 40% lager zijn vergeleken met het luchtvervoer. Daarnaast is de CO2uitstoot tot bijna 80% lager, wat voor supermarktketens in Europa ook steeds meer reden is om zeetransport serieus te nemen. Dit jaar doet FloraHolland vanuit Colombia honderd containers naar Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Het gaat om anjers, alstroemeria en leucodendron. „We hebben

Logistiekdienstenfh.indd 14

geen leden in Colombia, maar we doen het zeetransport in opdracht van kopers in Europa. Daarbij zijn ook nieuwe kopers in Polen, Rusland en Engeland”, zegt adviseur ketenlogistiek Christo van der Meer. Hij geeft aan dat FloraHolland goed is in consolideren en de enige is die dat doet. „We verdienen er geld aan, dat is mooi meegenomen, maar het is ook bedoeld als leerschool voor zeetransport uit Kenia en Ethiopië waar veel leden gevestigd zijn.” Vanuit Kenia is er in juni een container rozen vervoerd over zee naar Nederland. Volgens

Van der Meer waren de resultaten veelbelovend. In januari wordt de test herhaald en als het dan weer goed gaat wordt zeetransport uit Kenia een dienst. Zeetransport uit Kenia is lastiger dan uit Colombia. Colombia heeft extreem goede faciliteiten voor zeetransport dankzij het transport van met name bananen. Er zijn bovendien geen stops onderweg. In dertien dagen is een schip in Nederland. Vanuit Kenia is dat twee keer zo lang. Het streven van FloraHolland is op termijn de aankomst van twee boten per week met bloemen uit Kenia. Dan gaat het naar schatting om 10 à 20% van de 120.000 ton die jaarlijks uit Kenia naar Europa geëxporteerd wordt. De veiling kijkt ook naar zeetransport uit Ethiopië. Het land ligt niet aan zee, maar heeft wel aandelen in de haven van Djibouti. De wegen en rails naar dat land worden momenteel opgeknapt. „Vanuit Djibouti zit je snel in Jeddah en van daaruit wordt iedere dag naar Noordwest Europa gevaren”, zegt Van der Meer. De reistijd scheelt een week met Kenia. „Als we een commitment hebben met de Ethiopische regering dan kan het snel gaan.” Overigens vervoerde FloraHolland in september een container anjers van Colombia naar de Japanse Flower Auction in Tokio dat doorgaans rozen uit Kenia bestelt via FloraHolland. „Toen ze een tekort aan anjers had klopte ze bij ons aan. Het is een perfect voorbeeld van ons wereldwijde sourcingnetwerk en logistieke dienstverlening.”

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

10-12-13 15:59

Luchtvrachttransport stap verder met Q7

n 2007 richtte FloraHolland een luchtvrachtgroep op in Kenia. De veiling kocht uit naam van twintig telers vrachtruimte in bij freightforwarders en ze richtte zich op tracking en tracing en op de koudeketen van bloemen die van Kenia naar Europa werden gevlogen. De vrachtgroep bestaat niet meer. FloraHolland heeft recent het bedrijf Q7 Air Cargo Brokers met een partner opgezet om leden in Kenia een betere logistiek te bieden. Marcel Orie, manager transport & systems van FloraHolland noemt Q7 een vrachtgroep 2.0. „We willen een stap verder en zelf bij luchtvrachtmaatschappijen luchtvracht in

gaan kopen.” Daarnaast organiseert Q7 het logistieke verdeelproces op de luchthaven van Nairobi, controleert en organiseert het zendingen voor de klok en directe transacties en verbetert het de koelketen en informatie-uitwisseling over de logistieke processen. „We kunnen nu met Q7 het hele logistieke traject verzorgen. Dat spreekt aan, dat zien we heel duidelijk.” Orie wijst erop dat de breakbulkfunctie verschuift naar Kenia. Steeds vaker worden daar bloemen verzameld en op klantniveau verdeeld. Orie ziet ook dat kopers kleinere partijen en Just

in time (precies op tijd) gaan bestellen. „De logistiek wordt daardoor complexer. Wij kunnen dat met Q7 goed faciliteren.” De activiteiten van Q7 beperken zich niet tot vervoer van Nairobi naar Nederland. Kwekers zetten steeds meer wereldwijd af vanuit Kenia. FloraHolland maakt bijvoorbeeld momenteel offertes voor een Zuid-Afrikaanse supermarktketen. De veiling zou ook graag in Ethiopië wat voor de kwekers willen betekenen in de luchtvracht. Echter een Nederlandse partij kan er niet consolideren; kwekers moeten er zelfstandig exporteren.

Tracking en tracing met app voor alle schakels

loraHolland heeft een tracking en tracing webapplicatie ontwikkeld voor de internationale sierteeltketen. De applicatie was aanvankelijk voor de vrachtgroep, maar er bleek ook buiten de groep interesse voor, aldus Marcel Orie. De applicatie is ontwikkeld als kwekersapp, maar ook andere schakels bleken er behoefte aan te hebben. Een kweker gaf voorheen via een spreadsheet aan forwarder, clearing agent en ontvangende partij aan wat hij stuurde. Onderweg kon er echter van alles gebeuren, de levering kon vertraging oplopen of de

geleverde partij kon afwijken van hetgeen beloofd was. Met Fresh Track krijgt elke doos op de kwekerij een unieke GS1-barcode en scant een kweker de dozen. De freightforwarder en de eindklant weten daardoor precies wat er komt en kan een boeking doen. Als de freigthforwarder de zending ontvangt scant hij op zijn beurt de dozen. De dozen worden gekoppeld aan een plaat in het vliegtuig. Tijdens de scanmomenten wordt informatie verspreid over de zending en waar deze zich bevindt. Dit is met name belangrijk voor de

ontvangende partijen, kopers en importeurs, die vaak slecht worden geïnformeerd over de details van zendingen. Orie legt uit dat de applicatie naast logistieke informatie ook andere informatie kan leveren over de transactie zoals de financiële afwikkeling. Fresh Track kan gecombineerd worden met een andere dienst van FloraHolland: Cool Chain Monitoring. Via dataloggers worden de transportcondities gemeten, hiermee kan een verbetering van de kwaliteit van de producten gerealiseerd worden.

Directe railverbinding Spanje en Nederland

n de Europese afzet van bloemen en planten bekijkt het project Cool Rail Spain, een initiatief van FloraHolland en partners als VGB en Bakker Barendrecht of er een directe treinverbinding mogelijk is voor versproducten tussen Rotterdam met Spanje. Spoorvervoer biedt een oplossing voor de groeiende behoefte aan duurzaam ondernemen bij retail en groothandel, de vastlopende infrastructuur en de stijgende brandstofprijzen. Tegelijk verlegt het de grenzen van bereikbaarheid. Het project GreenRail, dat in 2008 al door FloraHolland in samenwerking met de VGB werd geïnitieerd, bewees dat railtransport milieuvriendelijker, goedkoper en betrouwbaar is. GreenRail ging aanvankelijk naar

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Logistiekdienstenfh.indd 15

Milaan en kende dat project spin offs. Naar Berlijn en Polen bleef het bij proeven. Vanuit Luxemburg gingen planten met de lorryrail naar Spanje, met als nadeel dat er eerst naar Luxemburg gereden moet worden. „Daarom steken we met Cool Rail in op vertrek uit Rotterdam”, zegt adviseur ketenlogistiek Christo van der Meer. We werken samen met een grote groente- en fruitimporteur, Bakker Barendrecht, om de lijn twee kanten op te kunnen vullen. Bakker doet in het seizoen, dat vanaf eind november zo’n acht maanden duurt, 3.500 - 4.000 trucks vanuit Valencia. Het idee is om vijf keer per week in het winterseizoen bloemen en planten per trein naar Spanje te vervoeren. Het lastige is dat in Frankrijk de

spoorwegen in handen zijn van de overheid en dat de spoorbreedte Spanje anders is dan in Frankrijk. Van der Meer geeft aan dat Cool Rail in de fase zit van het inventariseren van verschillende concepten. „Hoe lopen de lijnen en wat doen we bij de grens? Worden de assen gewisseld of gaat de container op de Spaanse trein?” Momenteel krijgen aanbieders een verzoek om een voorstel in te dienen bij Cool Rail. Met VGB wordt in kaart gebracht wat het mogelijk volume is dat van het spoor naar Spanje gebruik kan maken. Van der Meer: „Een ambitieus doel is dat de trein volgend winterseizoen rijdt.”

10-12-13 15:59

Markt Klok prijsbeelden Groene planten

Snijbloemen 2011

2012

2013

2011

2012

140

Middenprijs in centen

120 110 100 90

39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 week

Met 26 cent is de middenprijs onveranderd gebleven ten opzichte van week 48. Dat is 1 en 2 cent meer dan in 2011 en 2012.

2013

2012

150

130

2011

2013

140

30 Middenprijs in centen

Bloeiende planten

130 120 110 100 90

39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 week

Een stijging van de middenprijs met 2 cent tot 104 cent. In 2011 was deze 113 cent en vorig jaar 106 cent in week 49.

39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 week

Een gestage daling van de middenprijs, nu met 3 cent tot 104 cent. Daarmee doet de middenprijs het beter dan in 2011 en 2012. Bron: FloraHolland

de week van de lijnrijder

Daniël van Egmond:

’Winkels zijn echt al in kerststemming’

Foto: SVS

Bedrijf: Van Egmond Bloemenhandel Week: 49

Maandag „Vandaag begin ik in Rotterdam, rijd daarna in Leiden en omgeving en eindig ik in Haarlem. Deze rit maak ik ook op woensdag en vrijdag. Ik merk dat de kerstkriebels bij de bloemisten al aardig de overhand beginnen te krijgen. Dat begint met hun bedrijfsklanten die traditiegetrouw de week na Sinterklaas ’in de kerst’ gaan. Dus deze week kopen ze voor de laatste keer bloemen dit jaar. Het is wat betreft verkopen een leuke dag.”

Dinsdag „Ik doe de omgeving van Leiden. Net als op donderdag. Bloemen worden met de dag minder, zo ook het assortiment en de vraag. Dus verkopen we maar kerstartikelen en groen. De prijsvorming van de bloemen is niet bijzonder, naar wat ik hoor. De bijartikelen en groen zijn niet vraaggebonden. We nemen dat af van Brabantse kwekers die aan de deur komen. De prijzen fluctueren heel weinig. De verkrijgbaarheid is goed. Dat komt doordat het nog niet koud is geweest. Vorig jaar was dat wel anders: toen hadden we al vorst en sneeuw achter de rug.”

Woensdag

beginnen. Winkels zijn nu echt in kerststemming met kaarsjes en lichtjes en blingbling. Ook de te verwachte storm die eraan zit te komen zorgt ervoor dat het niet druk is in de bloemen.”

Donderdag „Stilte voor de storm? De winkels zien weinig klanten en de klanten die kopen, kopen weinig bloemen. Ik zie dat bloemisten wel veel werk hebben in aanloop voor kerst. Met voorwerk en abonnementen die volgende week in kerstsfeer zullen zijn.”

Vrijdag „De verkoop loopt niet eens slecht ondanks dat het in de winkels toch niet druk is. We verkopen veel kerstgroen en bijartikelen en maar weinig bloemen. De prijzen voor bloemen zijn dan ook niet bijzonder. Alleen rode roos liep wat op aan het einde van de week. Verder geen gekke dingen. Maar dat is normaal voor deze tijd. Al met al draaide ik deze week geen lange dagen en was het niet spannend, maar het was wel een goede week voor de tijd van het jaar. Een week waarvoor ik vooraf zou tekenen, want normaal is het deze week niet veel. ”

„Het is nu echt kerst wat de klok slaat, ondanks dat Sinterklaas nog moet Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Markt-prijsbeelden-nw.indd 19

10-12-13 16:00

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Jacco van der Hoeven jaccovanderhoeven@ﬂoraholland.nl

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

49 week

Prijs index

Minder aanvoer, hogere middenprijs In week 49 bracht de gemiddelde snijbloem 2 cent meer op ten opzichte van dezelfde week in 2012. De totale aanvoer was lager, de aanvoer kromp met 6%. Ook de grootbloemige roos ging mee in dit beeld. Met een aanvoerafname van 10%, werd een 3 cent hogere middenprijs gerealiseerd. Ook de enkele tulp zorgde voor een aanzienlijk aandeel in de aanvoerafname. De aanvoer van de enkele tulp kromp namelijk met 16% en de prijs won twee 2 cent. De

prijsindex nam 8 punten toe, de gemiddelde prijs steeg dus met 8%. Lelie Oriëntal haalde met een dubbeltje meer een hogere prijs ten opzichte van 2012. Trosroos bracht een stuiver meer op dan in 2012 en Lelie Aziaat zelfs 15 cent meer. Amaryllis moest daarentegen ruim een stuiver inleveren, de aanvoer van amaryllis was in de verslagweek 11% hoger in vergelijking met vorig jaar. De gemiddelde bloemenprijs kwam uit op € 0,25 per steel.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

Prijs index

Kamerplanten aanvoer stabiel Voor zowel aanvoer, prijs en omzet gold een stabiel beeld binnen de kamerplantengroep. De prijs nam nog geen 0,3% toe. Wel is er een wisselend beeld te zien op productgewasniveau. Zo nam de gemiddelde prijs van cyclamen een dubbeltje toe in vergelijking met 2012, anthurium moest juist drie dubbeltjes inleveren. Phalaenopsis won 4 centen, amaryllis verloor juist 6 centjes. De aanvoer daalde met 0,5%. Vooral bij overige orchidee (-21%), poinsettia,

(-18%) en cymbidium (-15%) was er een daling te zien ten opzichte van dezelfde week in 2012. Aan de andere kant zijn van hyacint (+5%), amaryllis (+10%) en roos (+36%) meer stuks aangevoerd. Het kerstassortiment tekent zich nu redelijk af. Achter phalaenopsis zijn poinsettia, hyacint en amaryllis de grootste omzetmakers in de kamerplantengroep. Gemiddeld noteerde een kamerplant € 1,49; 1 cent meer dan vorig jaar in week 49.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012 150

in procenten

125

100

44 Aanvoer index

Blauw-Markt-Veilingbijdragen-nw.indd 20

47 Prijs index

49 week

Meer aanvoer, hogere middenprijs In week 49 nam de gemiddelde tuinplantenprijs met 5% toe in vergelijking met 2012. De kerstroos helleborus won een kwartje in middenprijs. De coniferen chamaecyparis en picea noteerden beide hogere middenprijzen in vergelijking met 2012. De heesters skimmia en gaulteria behaalden ook beide een hogere middenprijs. De enige tuinplant die een lagere prijs liet zien was ilex. De tuinplantenaanvoer nam met 14% toe. Vooral ilex (+32%)

en buxus (+24%) zijn aanzienlijk meer aangevoerd. Maar ook gaultheria (+11%) en helleborus (+9%) zijn meer aangevoerd. Een van de producten met minder aanvoer was met -2% skimmia. Helleborus is met een omzetaandeel van 20% veruit de grootste tuinplant. Gemiddeld leverde een tuinplant € 1,21 op; dit was 5 cent meer dan in dezelfde week van vorig jaar.

Vakblad voor de Bloemisterĳ 50 (2013)

10-12-13 16:00

Portugal

Over de toonbank

Hans Verhoeven:

’Portugezen zetten nu ook kamerplanten neer’

Guia

handel en retail af te zetten. Vervolgens hebben we ons gespecialiseerd in de import, preparatie, export en ook de teelt van palmbomen. In 2006 kwam dit tuincentrum erbij.”

FOTO: GIGAGARDEN

Hoe uniek is dit tuincentrum?

Naam: Gigagarden Locatie: Guia (Albufeira) Sortiment: bĳ levend groen: 70% tuinplanten, 30% kamerplanten Specialiteit: unieke formule Aantal medewerkers: 14

Hoe lang bent u werkzaam in Portugal? „Mijn broer Antonius en ik zitten al sinds de jaren tachtig in de plantenhandel in Portugal. We begonnen met het importeren van kamerplanten uit Nederland om die hier bij de groot-

Standpunt

Kamerplanten in Portugal? „Portugezen zijn niet gewend om planten in huis te zetten. De bouwstijl van de huizen leent zich er ook niet echt voor. Maar ze zetten ze wel in patio’s of hangen ze aan de buitenmuren en vooral in de nieuwe woningen met meer glas begint het binnengebruik nu toe te nemen. Daar hebben wij een belangrijke rol in gespeeld.”

Welke kamerplanten verkoopt u? „Vooral phalaenopsis, begonia, anthurium,

Komen uw planten uit Nederland? „Van de kamerplanten is dat 90%. Bij de tuinplanten gaat het alleen om aanvullend assortiment, zoals skimmia en calluna. Palmen komen van eigen kweek.”

Heeft u veel last van de crisis in Portugal? „De toch al lage koopkracht van de Portugezen is sterk afgenomen tijdens de achterliggende jaren. Daarbij verdubbelde de btw op planten zowat. De omzet van het tuincentrum kromp de afgelopen drie jaar met bijna 65%. Nu is er weer een stijgende lijn te zien. Veel concurrenten hebben de strijd opgegeven, onze btw is nu lager dan ooit, namelijk 6%, en onze unieke formule geeft ons het vertrouwen dat we weer bergopwaarts gaan.”

’Telefoneren over transport behoort tot verleden met HubWays’

H Henny van Hamersveld, Directeur HubWays NV

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterĳ 50 (2013)

Markt-Toonbark-nw.indd 21

„In het begin vroegen klanten of ze entree moesten betalen. Ze hadden nog nooit zoiets gezien als wat wij hier hebben opgezet. De weinige andere tuincentra hier zijn klein en provisorisch en verkopen puur tuinplanten. Wij maakten er een giga centrum van met een breed assortiment kamer-, tuin- en waterplanten, tuinmeubelen en -decoraties, thematisch ingedeeld en aangekleed. Het is voor de Portugezen een soort van pretpark.”

ficus en varens. Op dit moment verkopen we volop poinsettia en kerstarrangementen. We zijn al sinds begin oktober in de kerstsfeer, vooral vanwege de vele expats in de omgeving. Portugezen zelf beginnen deze week met hun kerstversieringen. Ook dat is pas van de laatste jaren. Voorheen hingen ze hooguit een dennentak op, nu zetten ze ook kerstbomen neer en kerststerren.”

et geluid van de telefoon irriteert me altijd een beetje. Ik word uit mijn concentratie gehaald. Je hebt natuurlijk de keuze om niet op te nemen, maar dan weet je niet wat je mist. Als ik zelf iemand moet bellen, stel ik het liever nog even uit. Even geen zin in een sociaal praatje, want ik heb het nog zo druk. Dit is eigenlijk juist zonde van de tijd, want alles wat je meteen regelt, is ook meteen weer uit je systeem en kun je verder. Wat een verademing dat je tegenwoordig zo veel met internet kan doen. Van het aanvragen van een nieuw paspoort tot aan het boeken van een vlucht en het maken van een afspraak met de tandarts. Op ieder moment van de dag

heb je de mogelijkheid om deze zaken direct te regelen. In de sierteelt schijnt dat niet zo te zijn, daar belt men liever met elkaar. De kweker belt aan het eind van de dag de dame van de planning om te zeggen dat de karren gereedstaan om opgehaald te worden voor transport. Vandaag zijn dat er vier. Hoeveel het er morgen zijn, dat ziet hij morgen wel weer. Zal de kweker niet schrikken als hij net voorovergebogen in zijn tuin de mooiste bloemen snijdt en zijn telefoon afgaat? Een koper aan de lijn. „Je bent te laat, ik heb mijn kar nog niet.” Wat een verstoring. Dat is het laatste waar hij nu mee bezig wil zijn.

Telefoneren behoort tot het verleden met de introductie van HubWays. Met HubWays is het mogelijk zowel het bestellen van transport als het opsporen van karren met behulp van internet te doen. Het kan ook met een telefoon, maar dan wel met een app op een smartphone. Administratieve rompslomp, het plegen van talloze telefoontjes en fouten bij het doorgeven van informatie behoren straks tot het verleden. HubWays biedt namelijk altijd online inzicht in de status, locatie en tijdigheid van transportopdrachten. Het is mijn wens voor 2014 om veel kwekers te begeleiden naar een digitale toekomst met HubWays.

10-12-13 16:23

Minigerbera ontworstelt prijsdruk onvoldoende Minigerbera’s komen niet onder de prijsdruk vandaan en daardoor is het rendement onvoldoende. Met nieuwe initiatieven proberen telers het tij te keren. De kwaliteit is goed.

„De kwaliteit is goed, vorig jaar ook al. De botrytisproblemen die we ooit hadden zijn al lang niet voorgekomen, al zijn er nog altijd kwekers die er een rommeltje van maken”, is het oordeel van inkoper Wilfred Dekkers van Premier & Blenheim over het actuele aanbod van kleinbloemige gerbera’s. Jaap Castricum, inkoper bij Henk Baltus Bloemenexport kan zich in het oordeel van Dekkers vinden. Inkoper Steef Hoogerwerff Kroon van Kurt Schrama noemt de kwaliteit echter wisselvallig. „Kleuren lijken in deze tijd van het jaar fletser en soms zijn de stelen heel licht.”

Twijfels over statistieken Volgens de statistieken van FloraHolland steeg de aanvoer van

kleinbloemige gerbera’s tot en met november dit jaar met 2% beperkt en bleef de middenprijs stabiel op 12 cent. Telers betwijfelen of de cijfers ook zo mogen worden geïnterpreteerd. De aanvoer van bosjes is spectaculair gestegen, maar in de statistieken tellen ze voor stelen. En de doordraai ligt dit jaar op 5%. Dat is hoog, terwijl de middenprijs wordt berekend over het aantal verkochte stelen. En telers melden dat dit jaar meer stelen na het knippen direct zijn gestort. Bovendien is mogelijk de afzet via het retailkanaal zonder de tussenkomst van de veiling als afrekeninstituut toegenomen. De bandbreedte tussen de laagste (8 cent) en de hoogste (14 cent) afgeronde middenprijs is

Verkochte stelen x duizend

Analyses snijbloemen

800.000

mini

700.000

grootbloem

600.000

mini

500.000 400.000 300.000

grootbloemig

200.000 100.000 0

’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11* ’12*

’11* ’12* ’13* t/m nov

Aanvoer grootbloemige en minigerbera’s op de Nederlandse veilingen in de afgelopen tien jaar (* = gegevens FloraHolland).

bij de top 25 via de klok bij de mini’s 6 cent. Bijna alle rassen in dit rijtje incasseerden een daling, variërend van 0,3 cent tot 2,4 cent. Behalve Masserati die een bescheiden plusje noteerde van 0,2 cent. Waarbij telers aantekenen dat de tegenhanger hiervan Suri een hogere productie heeft. Overigens is de prijsdruk bij de grootbloemige gerbera’s groter.

Areaal gedaald Volgens de jaarlijkse inventarisatie van veredelaar en vermeerderaar Schreurs is het areaal gerbera’s 6% gedaald tot 199 ha. Mini’s gaven een krimp van 11 ha tot 142 ha en grootbloemigen 3 tot 55 ha, waarbij september het peilmoment is.

Steeds meer directe inkoop is een duidelijke trend. Jaap Castricum van Baltus Bloemenexport schat dat de verhouding tussen klokinkoop en direct op fifty-fifty ligt en Dekkers koopt nagenoeg alle minigerbera’s direct in. „Niet alleen vanwege de kwaliteit, maar ook om in te spelen op wensen van klanten. Zoals kleinere aantallen per verpakking”, argumenteert hij. Telers introduceren verder alternatieve verpakkingen, zijn actiever met marketing en verkoopondersteuning en komen met noviteiten. „De marges moeten weer terugkomen”, motiveert Cees Lansbergen van LG Flowers in Delfgauw. n

Achterstand grootbloemige gerbera blijft groot De achterstand die grootbloemige gerbera qua prijsvorming en rendement heeft opgelopen, blijft groot. Meer directe afzet is een antwoord, maar dat lijkt onvoldoende.

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

„Over de kwaliteit van grootbloemige gerbera zijn we tevreden”, stelt inkoper Steef Hoog-

Markt-Snijbloemanalyses-nw.indd 22

werff Kroon van Kurt Schrama Bloemenexport. Voor Wilfred Dekkers, inkoper bij Premier &

Blenheim, is kwaliteit geen onderwerp. „Ik koop bijna 100% in bij een beperkt aantal kwekers voor maximale zekerheid.”

Prijsdruk Het ligt niet aan de kwaliteit, de aanvoerstijging is beperkt met 3% tot 154 miljoen stelen tot en met november en toch loopt de middenprijs voor grootbloemige gerbera achter, 2 cent minder dan in 2012. De bandbreedte tussen de laagste (12,2 cent) en hoogste (23,5 cent) middenprijs van de top 25 via de klokken van FloraHolland is groter dan bij de mini’s en de prijsdruk ook. De minst slechte middenprijs per cultivar is dit jaar 1,4 cent lager en de slechtste maar liefst 7 cent. De doordraai komt uit op 3,2%. Dat is minder dan de 5% bij de mini’s,

maar dat verschil is er altijd. Raken grootbloemigen uit de gratie? „In Engeland misschien wel, maar in Oost-Europa is de vraag groot”, weet Hoogwerff Kroon. Jaap Castricum van Baltus Bloemenexport: „In Duitsland neemt de belangstelling af.” Hij schat dat zijn directe inkoop van grootbloemigen inmiddels op 70% ligt. Peter Barendse van Barendse gerbera’s in Naaldwijk zag de directe afzet toenemen van 35% tot 50%, net als Schouten-Optifleurs in Amstelveen. Met nieuwe verpakkingen als de Fresh-Gerbera en meer promotie, zowel collectief als individueel, werken telers aan verbetering van hun marktpositie. „Als we de retail willen beleveren, kan dat het beste via samenwerking”, noemt Barendse als voorbeeld. n Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

10-12-13 16:01

Kleine kans op goed seizoenseinde Euphorbia fulgens

„Nog zo goed als niets”, omschreef inkoper Bram van der Meij van Bloomways eind vorige week de vraag naar Euphorbia fulgens. Bij de klanten van Kurt Schrama Bloemenexport is de belangstelling volgens inkoper Willem Guyt minimaal. „Echt jammer, want het is een mooie productgroep, zowel de vertakte als de rechte stelen. Elk jaar probeer ik het weer, maar eigenlijk zonder resultaat.” Inkoper Ruud van der Zwet van DGI meldt evenwel al veel fulgens te hebben verhandeld. „Steeds meer direct, is ons streven, zodat de klant versere bloemen krijgt en het voorraadrisico wordt geminimaliseerd”, vult hij aan.

Meer aanvoer De aanvoer van zowel vertakte als onvertakte Euphorbia fulgens is tot en met november dit jaar gestegen. De onvertakte groep klom fractioneel met 1% tot

1,9 miljoen stuks. De vertakte lieten een forse stijging zien, van 26% tot 2,9 miljoen stuks. Lex van Santen van de gelijknamige kwekerij in Maasdijk wijst er echter op, dat in januari dit jaar een behoorlijke stijging is geweest. „Het seizoen loopt vanaf september tot en met december, met soms een uitloop naar Valentijnsdag. En er is in het voorjaar ook aanvoer van een collega, maar die valt buiten het echte seizoen”, licht hij toe. Hoe dan ook staat de prijsvorming dit seizoen onder druk. Voor zowel de onvertakte veren als de vertakte tros-euphorbia werd gemiddeld 5 cent minder betaald, respectievelijk 25 en 31 cent. „Het wordt een klein beetje gecompenseerd door een hogere productie”, stelt Aad Bakker van kwekerij De Googh in Oude Wetering. „De periode tot kerst is te kort om de achterstand in te lopen”, verwacht Van Santen. Theo

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Per kweker lopen de verschillen uiteen, maar over de hele linie is er een kleine kans op een goede afloop van het huidige seizoen met Euphorbia fulgens. De vraag hapert.

Beerepoot van de gelijknamige kwekerij in Zwaag is optimistischer. „Wij veilen vanaf nu alleen nog maar veren. Als het weer in december meezit, kunnen we het seizoen nog goedmaken.”

Kortere piek Handelaren en telers constateren, dat de afzetpiek van Euphorbia fulgens steeds dichter op Kerstmis komt te liggen. „Vroeger kwam de vraag al in september op gang”, herinnert Bakker zich, „tegenwoordig veel later.” Verder zijn handelaren terughoudender en bestellen zij speciale artikelen als Euphorbia fulgens bijna uit-

sluitend nog op voorraad. De eis om de bloem niet beneden 12°C te vervoeren is een belemmering in de logistiek. Met een gemeenschappelijke website, beursdeelname en een label met gebruiksaanwijzingen proberen telers deze najaars- en kerstbloem te promoten. Het label wordt met ingang van dit seizoen meegestuurd met elke fusteenheid, niet per bos. De directe verkoop van euphorbia neemt toe, maar niet snel. „Prijzen kunnen per dag wel 20 cent verschillen. Dan is het moeilijk om afspraken te maken”, is de ervaring van Bakker. n

Marktacties Promotie Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana n Lentebloeier 2014: Narcissus Topolino n Bloem van de maand december: amaryllis n Woonplant van de maand december: hippeastrum n Woonplant van de maand januari: kentia palm n PurE Seasonal Flowers in december: eucharis n PurE Seasonal Flowers zet herfstbloemen centraal: scabiosa, calicarpa en skimmia n

27 feb - 2 mrt Huis & Tuin 2014 vergroot haar aantrekkingskracht met nieuwe floramarkt in WTC expo in Leeuwarden.

Bloemendagen n n n n n

n14

dec Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: Azalea Hortinno voor binnen, Christine matton(zalm), christine magic(bicolor), christine belli(wit) pot 16, Christine matton (zalm), Christine belli (wit) pot 13, bol-op-pot: tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini en freesia, dieffenbachia, camilla pot 17, Schefflera Nora op stam pot 21, Codiaeum Petra pot 21, Codiaeum Mrs Iceton pot 21, Hedera Pitsburg pot 17 120 cm rank, Phalaenopsis Alice gemengd, Fatsia Japonica, TiSento, Helleborus Gold Collection, aeschynanthus, Pinus picea Silver Crest, Ardisia Premium Bos. Snijbloem: gerbera. SBS6, 17.00 uur. n 18 jan Nationale Tulpendag, opening tulpenseizoen met pluktuin op de Dam, Amsterdam

n n n n n n n n n n

25-26 dec Kerstmis 31 dec Oudejaarsdag 1 jan Nieuwjaar 6 jan Driekoningen 7 jan Orthodox Kerstmis (Rus) 13 jan Orthodox Nieuwjaar (Rus) 21 jan Grootmoedersdag (Pol) 22 jan Grootvadersdag (Pol) 31 jan Chinees Nieuwjaar 2 feb Nationale flirtdag (GB) 14 feb Valentijnsdag 23 feb Mannendag (Rus) 2 mrt Grootmoedersdag (Bel) 3 mrt Rozenmaandag (Dui) 8 mrt Vrouwendag

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Markt-Snijbloemanalyses-nw.indd 23

10-12-13 16:01

Analyse bloeiende planten FOtO: VAn Dijk BlOEmEn

Exporteur over Oekraïne

Bedrijf: Van Dijk Bloemen Functie: verkoper Belangrijkste afzetlanden: Europa Inkoop: 30% direct bij kwekers, 70% op de veilingklokken Aantal medewerkers: 55

Dennis Postma:

’Hoge invoerrechten remmen export Oekraïne’ Hoe krijg je voet aan de grond in Oekraïne? „Zes jaar geleden kregen we een aanvraag voor levering van één doos bloemen in de week. Inmiddels is dat uitgegroeid tot elke week een flinke zending. We hebben voor deze klant een webshop gebouwd, waardoor zijn klanten online bestellingen kunnen plaatsen. Daardoor hoeft hij geen voorraad aan te houden.”

Is er veel concurrentie? „Er zijn meer collega’s actief in Oekraïne, maar dat is normale concurrentie. Waar we echt last van hebben, zijn de importeurs in Oekraïne die niet volgens de regels werken. De invoerrechten zijn er torenhoog en die ontduiken ze, dat is dus oneerlijke concurrentie. Rozen uit Ecuador bijvoorbeeld komen in Amsterdam aan en belanden zonder invoerrechten te betalen in Oekraïne. Sommige importeurs lukt dat, die hebben zo hun contacten.”

Zijn Ecuador-rozen belangrijk in Oekraïne? „Ja, wij importeren ze zelf ook, om ze vervolgens naar onder andere Rusland en Oekraïne te exporteren. Overigens produceert het land zelf ook aardig wat rozen. Naar Oekraïne verkopen we verder vooral veel tulpen, chrysanten en orchideeën. Bloemen worden in Oekraïne vooral gebruikt voor bruiloften en partijen.”

Amaryllis lapt crisis aan de laars De consument vergeet het woord ‘crisis’ als het om amaryllis gaat. De vraag piekt sinds 1 november heviger dan normaal. Bij de grote, zware bollen kampt men nu zelfs al met schaarste.

Amaryllis-producenten hebben geen tijd zich met doemdenken bezig te houden. De telefoons staan roodgloeiend en er is nog twee weken te gaan. „Crisis of niet, de consument haalt voor de kerst koste wat kost de traditionele gezelligheid in huis. Daar hoort een potje amaryllis gewoon bij”, zegt Leen Vreugdenhil van Vreugdenhil Bulbs&Plants in ’s-Gravenzande. Het seizoen begon dan misschien wat rustiger dan anders, na het keerpunt van Allerheiligen brak de piekvraag in alle hevigheid los. De klok krijgt maar weinig te verwerken en het aanbod in zware bollen kan de vraag nog maar met moeite aan. „De kwaliteit van de bollen uit Brazilië viel wat tegen dit jaar qua gewicht en grootte. Omdat er minder van voorhanden is, kan het richting kerst nog spannend worden voor de handel”, aldus Vreugdenhil. Ook Gebr. Van Velden in ’s-Gravenzande kan al niet meer aan alle vraag voldoen. „Vrijwel alle klanten nemen na 1 november grotere hoeveelheden af dan anders. We hebben gelukkig minder uitval dan vorig jaar en kunnen mooie bollen leveren, dus dat draagt bij aan de enthousiaste vraag. We moeten soms al nee verkopen.” De retail pikt er zoals gewoonlijk de éénknoppers en de kleine maten

uit, en verhandelt die bij voorkeur met toegevoegde waarde. Behalve het standaard-aanbod in keramiek, glas en speciale kerstverpakkingen, loopt ook de vraag naar de vorig jaar geïntroduceerde waxbollen goed. De bollen worden naar wens in kaarsvet van welke kleur dan ook gedoopt en krijgen zo een feestelijk karakter. William Dekker van Fertiplant: „Er gaat momenteel zo’n 20% weg met toegevoegde waarde, waarvan het grootste deel naar de retail gaat. De vraag is al drie weken erg goed, met name het standaard assortiment in rood en wit in potmaten 10,5 en 13.”

Meer vraag naar wit Ook Johan Kroet verbaast zich over het vraagbeeld. „Het gaat werkelijk heel hard nu. Er is beduidend meer vraag naar wit dan vorig jaar, en omdat daar juist relatief veel minder van is, ontstaat er schaarste. De kleur rood in de normale bolgrootte is nog altijd goed verkrijgbaar. De waxbollen doen weer aardig mee dit jaar, maar ik had er persoonlijk wel wat meer van verwacht. Afhankelijk van het weer en de vraag gaan we nog tot Moederdag door met amaryllis. Ook voor Valentijn en Vrouwendag is het een gewild product.” n

Gaat de kwaliteit dan niet achteruit? „Een chrysant is een sterke bloem, maar er zijn grenzen natuurlijk. Het zou mooi zijn als ze wat kwaliteitsbewuster werden en dat niet meer nodig was. Dat zal langzamerhand ook wel gebeuren. Voor de toekomst verwacht ik verder een gestage groei van het assortiment.”

Blauw-Markt-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 24

200

10.000

180

9.000

160

8.000

140

7.000

120

6.000

100

2007

2008

2009

2010

2011

2012

5.000

Verkochte aantallen x duizend

„Je moet er de juiste mensen kennen. Onze klant heeft een tijdje in Nederland gewoond, dus hij spreekt Nederlands en snapt wat wij willen. Hij komt de bloemen zelf halen dus de logistiek is eenvoudig. Maar de hoge invoerrechten blijven een probleem. Die zorgen ervoor dat we strak moeten inpakken. Normaal gaan er 80 chrysanten in een doos; wij moeten er 160 in doen.”

Gemiddelde prijs in centen

Is het een moeilijk exportland?

Verkochte aantallen en middenprijzen hippeastrum op de FloraHolland-veilingen van 2007 tot en met 2012. Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

10-12-13 16:02

Afzetzaken Foto: John Boon

Analyse tuinplanten

Krimp brengt skimmia nog niet in betere positie In 2013 werden bijna 30% minder skimmia’s verhandeld. De middenprijs bij FloraHolland steeg navenant, vooral omdat het aandeel kleine potmaatjes kromp.

Foto: SVS

lingmedewerkers geeft dat waarschijnlijk beter de eigenlijke trend in de markt van skimmia weer. „We hebben dit jaar redelijk tot goed verkocht”, meldt bijvoorbeeld Roland van der Werf van de gelijknamige skimmiakwekerij in Boskoop. „Maar tussen de regels door merk je dat skimmia’s nog altijd te weinig gevraagd of te veel aangeboden worden.”

Taaie markt De statistieken van FloraHolland voor de productgroep skimmia laten dit jaar een flinke schommeling zien. Tot en met week 48 was het verkochte volume, met zo’n 2 miljoen stuks, 29% kleiner dan in 2012. Een stijging van de middenprijs kon niet uitblijven. De € 2,27 van nu is dan ook 25% hoger dan in 2012. De kleinere aantallen zijn volgens ingewijden voor een belangrijk deel het gevolg van het faillissement van een Westlandse skimmia-leverancier in het vroege voorjaar van 2013. Daardoor was er met name minder aanbod in de potmaat 9, waar de prijzen ook het hardst van stegen.

Eigenlijke trend

250

5.000

220

4.000

190

3.000

160

2.000

130

1.000

100

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Bij de potten groter dan 15 cm daalden de prijzen daarentegen licht. Volgens kwekers en vei-

Inkopers voor tuincentra in Nederland geven aan dat tuinplanten bij hen dit najaar moeilijker lopen. Zij spreken van een taaie markt, waar voor de consument de prijs meer dan in voorgaande jaren doorslaggevend lijkt. „Zowat alle tuinplanten schrijven dit najaar negatieve cijfers”, relativeert Winfried Hoogenboom dat er ondanks fors minder aanbod toch geen tekort aan skimmia’s lijkt op te treden. Dat merkt ook teler Dennis van Eijk in Boskoop: „Het is een vreemde, onvoorspelbare markt. Er komt minder, maar toch blijft de handel moeizaam. Volgens mij houdt de consument dit jaar voor het eerst écht de hand op de knip. Ook na 2008 werden onze skimmia’s vrijwel altijd nog per kar besteld, dit jaar zijn het laagjes geworden.” n

Verkochte aantallen en middenprijs skimmia op de FloraHolland-veilingen van 2007 tot en met 2012. Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Blauw-Markt-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 25

Bedrijf: Mantel VOF Aanleiding: LTO Groeiservice-excursie naar Hongarije

Jan Mantel Wat heeft u gedaan in Hongarije? „Met leliebroeiers, tulpenbroeiers en chrysantenkwekers hebben we in Hongarije de sierteeltketen bekeken in en rond Boedapest. Kiosken, groothandelsmarkten als Flora Hungaria en supermarkten als Tesco, Aldi en Lidl. En we hebben een cymbidiumkweker bezocht.”

Wat was uw indruk van de lokale productie? „Lokaal wordt er best wat geproduceerd, zeker chrysant, maar ook tulp. Grootschalige bedrijven zijn er niet. Het gaat om kleinschalige, traditionele familiebedrijven met een hoge kostprijs en weinig investeringsdrang. Gas is er duur. In het land zijn geothermische bronnen en we leerden bij een bezoek aan de Nederlandse Landbouwraad dat men het gebruik van geothermie over het voetlicht wil brengen. Telers hebben ook te maken met een economie die niet goed draait. Hongarije exporteert geen grondstoffen en heeft een hoog btw-tarief.”

Het btw-tarief is hoog? „Het btw-tarief is 27%. Kwekers verdienen met name geld door zwarte handel. Ook importeurs hebben last van het hoge btw-tarief. Maar op de een of andere manier gaan er best veel bloemen die kant op. Zo zagen we vrij veel Nederlandse tulpen. Op groothandelsmarkten was wat leegstand. Er werd ons verteld dat dat voorheen niet zo was en dat hun omzet dit jaar lager is dan voorgaande jaren.”

Is het wat als afzetland? „Aanvankelijk dacht ik dat het net zo groot was als Polen, maar Hongarije heeft maar tien miljoen inwoners van wie een kwart geld heeft. De rest heeft moeite het hoofd boven water te houden. Mensen zijn er wel erg bloemenminded. Wat dat betreft zouden ze bloemen willen gebruiken.”

Kunt u wat met de reis? „Ik had eerst wel het idee om contacten op te doen en daar wat mee te doen, maar ik heb daar niet direct het ei van Columbus gevonden. Het is niet zo dat we nu veel tulpen gaan leveren aan Hongarije. We leveren overigens alles aan de veiling en misschien gaat daarvan al wat naar Hongarije.”

Gaat u vaker op marktbezoek? „Een aantal jaren terug ben ik op retailsafari geweest in Engeland en Duitsland. Keken we bij supermarkten hoe de bloemen erbij stonden. Dat kan nooit kwaad. Ik ga niet structureel op marktbezoek. Via de storecheck van FloraHolland kun je ook voor relatief weinig geld erachter komen hoe je bloemen erbij staan op de winkelvloer.”

10-12-13 16:02

De kas als kunstwerk Beeldend kunstenaar en fotograaf Arnold Beugelsdijk benadert de tuinbouw anders dan anderen. Hij heeft oog voor het lijnenspel van de kassen en de weerspiegeling van het zonlicht in het glas.

ijn favoriete tijdstip van de dag om te fotograferen in Westland is tegen het einde van de dag. Als de zon laag staat. Of zoals Beugelsdijk het zelf uitdrukt: „Het liefst ga ik erop uit met het late licht.” Zo tegen het vallen van de avond pakt hij zijn camera en stapt hij op de scooter. Tijdens het tochtje heeft de Monsternaar geen oog voor de productie, wat doorgaans een belangrijk aspect van de tuinbouw is. Nee, hij geniet van de grafische aspecten van de warenhuizen. Hij ziet de schoonheid in de spiegeling van de laagstaande zon in het glas, de tegenstelling van kleuren en het lijnenspel van de kassen. De diagonale lijnen van openstaande luchtramen of de horizontale en verticale lijnen van de kasroeden. Zo’n scootertochtje levert Beugelsdijk prachtige plaatjes op. Hij heeft een hele serie ’schilderijen’. Op een ervan wordt het gouden zonlicht op een kasgevel gecombineerd met de strakke lijnen van de zwarte rubberen strippen van de roeden. Achter het glas is het silhouet van een vogelkooitje zichtbaar en vlak voor de kas staat een laag houten hekje. Op een ander staat een gevel met daarachter de ronde lijnen van een watersilo, druppelt krijt langs een raam en komt een waterpijpje door het glas zetten. Neem nu de foto op deze pagina’s. Geschoten op een ’achteraflaantje’ in Poeldijk. Het zonlicht werpt een rozige gloed op het gehamerd glas. Andere ramen zijn lichtgeel. En erachter staat een oude stookketel. Nee, het is geen eenvoudige kasgevel, het is een kunstwerk. Auteur: Arie-Frans Middelburg

afmiddelburg@hortipoint

Foto: Arnold Beugelsdijk

Spread.indd 26

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

10-12-13 16:02

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Spread.indd 27

10-12-13 16:02

K asgeluiden Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk? Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers, Bert Vegter bloemisterij@hortipoint.nl

’We zijn de laatste restjes aan het opruimen’

Arjen Verwer Plaats: Klazienaveen Teelt: minigerbera onder 7.000 lux Oppervlakte: 2 ha

Arjen Verwer is nu zijn kas aan het ’schoonspuiten’. Een paar weken geleden was er een lichte toename van rupsen, maar na een behandeling met Steward is hier weinig meer van over. Twee vakken waar mineervlieg opkwam zijn behandeld met Trigard en de uitvloeier Zipper. Tegen de trips die deze zomer de kas is binnen komen waaien, wordt een mengsel ingezet van Vertimec, NeemAzal en een beetje uitvloeier

Silwet. Vertimec heeft een bredere werking en pakt ook mineervlieg, spint en trips mee. „Hiermee spuiten we regelmatig de halve kas, vooral de wat oudere vakken. De jonge gewassen zijn schoon van trips.” Verder ligt de nadruk op de bestrijding van wittevlieg. Het hele jaar is het niveau laag geweest, maar in de laatste maanden is het hier en daar wat opgekomen, vooral in de jongere vakken. Die vakken worden

elke veertien dagen met Admiral gespoten. Van de natuurlijke vijanden delphastus, swirskii en encarsia is nagenoeg niets meer te zien. „Volgend jaar zullen we deze gewoon weer opnieuw moeten inzetten”, denkt Verwer. Vijf weken geleden is er voor het laatst gefogd tegen meeldauw. Nu zijn er nog een paar plekjes over. „Deze proberen we weg te krijgen door vaksgewijs bij te spuiten met Nimrod, en eventueel met Topaz, in combinatie met zwavelen.” Voor een paar plagen loopt de biologische gewasbescherming nog een eindje door. Zo zijn er nog steeds feltiella en diglyphus te zien. „Het gaat goed”, constateert Verwer tevreden. „Waarschijnlijk zijn we tot eind januari aan het spuiten om de laatste restjes op te ruimen. Hier en daar zijn nog wat plekjes waar we iets aan moeten doen. Alles loopt volgens plan.”

’Alles een beetje bijhouden’

Guido Halbersma Adviseur gewasbescherming van Van Iperen, onder andere in roos.

Kasgeluiden-A.indd 28

Af en toe corrigeren. Dat is de werkwijze nu de winterperiode is aangebroken. „Soms hoor je wel eens dat het door de assimilatiebelichting altijd zomer is in de kas. Dat is een misvatting. De lampen geven groeilicht voor het gewas. Insecten hebben een ander lichtspectrum nodig. Bovendien ontbreekt vaak de juiste warmte en daglengte in de winterperiode. Je ziet daarom dat zowel de plaaginsecten als de biologische bestrijders in de winter trager ontwikkelen”, aldus adviseur Guido Halbersma. Op de meeste bedrijven zijn de plagen goed onder controle. De populaties zijn klein. Omdat biologische bestrijders even tijd nodig hebben om een opkomende plaag volledig aan te kunnen pakken, wordt meestal met een bespuiting gecorrigeerd. Tegen wittevlieg en luis is soms Plenum ingezet. Opkomende spintplekken zijn behandeld met Scelta of Cantack.

„Beide middelen pakken alle stadia van spint. Van Cantack zie je sneller effect. Bij Scelta moet je zeker een week wachten voordat je resultaat ziet. Maar het is effectief en heeft een duurwerking. Dus beide middelen worden gebruikt. Meestal is een bespuiting in deze tijd voldoende.” Halbersma heeft de afgelopen weken ervaren dat echinotrips eveneens met een bespuiting goed aan te pakken is. Dat betreft het

middel Conserve. „We zien 90-95% doding na een behandeling. Goed om te weten dat het zo goed werkt. De negatieve nawerking van 1,5 week op volwassen sluipwespen is nu niet echt aan de orde omdat de infectiedruk laag is. Bovendien zien we dat de zwarte, geparasiteerde poppen gewoon uit blijven komen.” Infectiedruk van meeldauw wisselt per bedrijf. Geïntroduceerde nieuwe middelen zijn bruikbare aanvullingen.

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 12:21

’De laatste trips vangen is moeilijk’

Ton de Geus Bedrijfsleider bij Leen Middelburg Chrysanten

Plaats: Maasdijk Teelt: troschrysant Oppervlakte: 9 ha

„Als we terugkijken op 2013 is het voor de gewasbescherming een goed jaar geweest. We zijn qua systemen hard vooruit gegaan. We zitten niet meer vast aan een middel of fabrikant. Alles kan overal gekocht worden, van verblazer tot een lint en van een aaltje tot aan chemie. Wij konden alles goed onder controle houden en hebben geen echte problemen gehad. We zijn goed schoon de winter uit gekomen, wat erg belangrijk is bij de start met biologische bestrijders. Hier konden we lang van profiteren, al blijft controle lastig zonder een echt goed tripsmiddel. Pas in juli, toen het erg warm werd, moesten we bijsturen met extra biologische bestrijders om het niet uit de hand te laten lopen. Dat ging best goed, maar we moesten uiteindelijk wel eerder schakelen van een biologische naar een chemische aanpak. De gewasschade nam

namelijk toe en er zijn nog steeds geen goede correctiemiddelen die biologie meer kans geven. Momenteel hebben we de spint, mineervlieg en luis goed onder controle. Trips blijft moeilijk. Vooral de wekelijkse tellingen van bijvoorbeeld 2 naar 0 tripsen per vangplaat halen is heel lastig. Omdat dit wel belangrijk is voor een goede biologische start, blijven we wekelijks spuiten

met vooral Botanigard. Chemische middelen willen we niet meer gebruiken om de biologie volgend jaar weer goed te laten starten. Begin januari gaan we de kosten weer vergelijken met de leden van onze telersverenging Zentoo. Om ook op dit gebied een beeld te krijgen van het afgelopen jaar. Alles bij elkaar opgeteld zal de strategie voor volgend jaar gaan bepalen.”

’Hopelijk geïntegreerd de winter door’

Jos van den Berg van kwekerij Sunshine Grow Plaats: Voorschoten Teelt: hibiscus, croton en oleander Oppervlakte: 1,5 ha kas en 4 ha land in Spanje voor afkweek oleander

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Kasgeluiden-A.indd 29

Op het potplantenbedrijf van Jos van den Berg is het heel rustig qua druk van ziekten en plagen. Zijn voorbereidingen zijn er op gericht om met een geïntegreerde aanpak de winter door te komen. Zijn aanpak met Teppeki tegen de in het najaar opeens opduikende wolluis in zijn crotons heeft goed uitgepakt. Spint heeft hij kunnen overlaten aan phytoseiulus en tegen trips zag hij helemaal geen aanlei-

ding om op te treden. De NeemAzalbespuitingen tot half oktober hadden voldoende werkzame stof in het blad opgebouwd. Nu neemt hij toch weer enkele tripsaantastingen waar, zodat hij de tweewekelijkse preventieve aanpak met Vertimec heeft opgepakt. „Ik heb begin november nog even getwijfeld cucumeris-linten uit te zetten tegen trips, maar heb daar vanaf gezien omdat eind december de crotons afgeleverd zijn.”

In zijn afleverbare hibiscusplanten heeft de potplantenteler ook geen spint waargenomen en lange tijd geen trips. De swirskii-linten doen hun werk. Van den Berg denkt in die zin dat NeemAzal beter werkt in croton dan in hibiscus, omdat croton langzamer groeit en minder nieuw blad maakt. In de resterende afleverbare planten (zes tafels) is Van den Berg door de geringe tripspopulatie dus toch weer genoodzaakt Vertimec te spuiten. Deze planten levert hij voor de prijsvorming pas weer af in januari. Met Vertimec hoopt hij ze schoon de winter door te krijgen, wat direct ook preventief werkt tegen spint. Een strategie die hij eveneens aanhoudt in de bewortelingsruimte met hibiscus. Hier heeft hij echter enkele slakvreterijen aangetroffen, zodat slakkenkorrels worden gestrooid. In de jonge hibiscusplanten rolt hij preventief swirskiilinten uit tegen trips en spint.

11-12-13 12:21

Neergeslagen elementen ber ei Gebrek- en overmaatverschijnselen door voedingselementen zijn te voorkomen. Dat begint met een goede kwaliteit van het uitgangswater. Vervolgens de aanmaak van de mestbakvulling en de controle op de pH, zowel in de voorraadbak als in het wortelmedium. Neergeslagen elementen bereiken immers het gewas niet.

Harry Stijger bloemisterij@hortipoint.nl

en evenwichtige bemesting begint met een goede kwaliteit uitgangswater. „Hoe minder voedingselementen het uitgangswater bevat, hoe minder je hoeft te compenseren of te verrekenen”, zeggen Peter Klein en Jaap Both van Horticoop. Zij adviseren om als eerste voor regenwater te kiezen en daarna pas voor bron- of osmosewater, vervolgens leidingwater en sloot- of oppervlaktewater als laatste. „Test het uitgangswater altijd door de pH en EC te meten. Iedere watersoort heeft namelijk een eigen pH-waarde en bicarbonaatgehalte, die mede bepalend zijn voor de pH.”

Meestal is de pH van het water te hoog. Van regenwater is de waarde veelal 6, maar als er krijt in zit wordt de pH hoger. Dit komt door het bicarbonaat in het krijt. Bronwater heeft een pH tussen 8 en 9; bij leidingwater is het 7, maar dat bevat wel veel bicarbonaat. Om het bicarbonaat te neutraliseren en de gewenste pH-waarde te krijgen, is aanzuren van het uitgangswater nodig. De EC van het water is eveneens van belang. „Als je al 0,7 EC in het slootwater hebt, kun je tot bijvoorbeeld 1 EC nog maar weinig meststoffen toevoegen. Gebrek aan bepaalde elementen is dan mogelijk”, aldus Klein, productmanager meststoffen.

Advies

Tips voor het maken van de A- en B-bak n Voor het oplossen van meststoffen en spoorelementen in voorraadbakken is een pH van 4 ideaal. n Gebruik in de winter warm water om voedingselementen op te lossen, anders kunnen ze uitvlokken of klonteren. n Los vaste spoorelementen op in lauw water, vijf minuten voordat ze in de

Praatjeplaatje 1.indd 30

voorraadbak gaan. n Spuit de voorraadbak schoon bij zware aanslag en neerslag, anders blijft er vervuiling in de leidingen en filters komen. n Zorg voor wekelijks nieuwe aanmaak om vervuiling in bakken tegen te gaan. Verlaag indien nodig de concentratie of het aantal kg meststoffen.

Meer aandacht mestbakvulling Om gebrekverschijnselen tegen te gaan, is het zaak om de voedingsstoffen goed op te lossen in de voorraadbak en ook in oplossing te houden. Veelal is de pH in de mestbakken te hoog, waardoor dat moeilijk gaat. Meststoffenspecialist Both: „Voor een minimaal 100x geconcentreerde voedingsoplossing proberen telers 100 tot 200 kilo meststoffen in 1.000 liter water op te lossen. Dat gaat niet optimaal met een hoge pH van 7. Voor het aanmaken van het concentraat is een lagere pH van 4 ideaal in de A- en B-bak. Dit is ook goed voor de spoorelementen in chelaatvorm, die bij een hoge pH neerslaan en bij een te lage pH van 2 worden afgebroken.” De vulling van de mestbakken vindt hij een ondergeschoven kindje: „Als je bij telers in hun mestbakken kijkt, zie je veel aanslag aan de zijkant, bezinksel op de bodem liggen en onopgeloste delen ronddrijven. In die bakken zit dan het ’eten’ voor de plant. Maar die neergeslagen stoffen komen nooit bij de plant.” Both adviseert telers om bij een zware aanslag of neerslag de bak schoon te spuiten, anders blijft er vervuiling in de leidingen en filters komen waar het voor verstoppingen kan zorgen. De tuinbouwtoeleverancier heeft een protocol opgesteld om de voorraadbakken Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 12:31

er eiken gewas niet Foto:JoeF SleegerS

Achtergrond

Schade door teveel aan zouten Door een teveel aan zouten kan schade aan het gewas ontstaan. Dit leidt tot groeiremming en een donkerdere kleur van zoutgevoelige gewassen. Vaak vormen bladranden en bladpunten het belangrijkste symptoom van zoutschade. Door onvoldoende transport van vocht en voeding (kalium en calcium) naar de uiterste punten van het blad of de naald sterven deze als eerste af. De zouten hoeven niet alleen voedingselementen te zijn, maar kunnen ook natrium en

op juiste wijze te vullen. Belangrijk punt daarbij is het voldoende aanzuren van het uitgangswater, zodat er makkelijker meer zouten in het water oplossen en in oplossing blijven. In de winter gaat met koud water en de mestbakken in een koude onverwarmde ruimte het oplossen van meststoffen moeilijker. Voor het oplossen is warmte nodig. Behalve aanzuren kan een roermechanisme helpen om een goede menging van de voorraadbak te krijgen en te houden. „Dit is nodig om de juiste hoeveelheid elementen te kunnen doseren. Anders krijgt de plant niet datgene wat de teler denkt te geven.”

Neerslag voorkomen Om aanslag en vervuiling van de voorraadbak tegen te gaan, is het raadzaam om wekelijks een nieuwe bakvulling aan te maken. Zeker in de winter, als er weinig water wordt gegeven. Koud water en een koude schuur doen de meststoffen in de bak uitzakken. Een langzaam stijgende pH-waarde in de bakken versterkt dit proces. Hier wordt de kwaliteit van de voedingsoplossing niet beter van. Vaste spoorelementen zoals koper, mangaan, zink, borium en molybdeen kunnen het beste vooraf (5 minuten) worden opgelost in lauw water, voordat ze in de voorraadbak gaan. Bij het gebruik van vloeibare Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Praatjeplaatje 1.indd 31

spoorelementen is dit niet nodig. Both: „Je ziet vaak het blauwe blokje koper in het water rond dwarrelen of op de bodem van de B-bak liggen. Koper heeft meer energie nodig om op te lossen. Als dat goed gebeurt is, kleurt het water blauw.” In de B-bak slaat fosfaat als eerste neer; in de A-bak is dat ’rood’ ijzer. IJzerchelaat in vaste vorm slaat weer eerder neer dan vloeibaar. Klein: „Wanneer alles goed is opgelost, blijven de bakken schoon. Als dat niet het geval is, zijn er maatregelen nodig.” Onder invloed van UV-licht worden sommige stoffen afgebroken, vooral ijzerchelaat. Daarom is het van belang om de mestbakken af te sluiten met een deksel. Telers die recirculeren en het drainwater na UV-ontsmetting hergebruiken, kunnen het beste vloeibaar ijzerchelaat (Fe Extra 5,5% of EDDHSA) gebruiken. Deze ijzerchelaten vervuilen de UV-lamp niet zoals rood ijzerpoeder dat wel doet. Rode ijzerchelaten (EDDHSA of EDDHA) zijn opneembaar tot een pH van 10.

EC- en pH meten Op de doseerunit stelt een teler in hoeveel voeding hij wil meegeven met het gietwater. Een EC-meter op de unit zorgt voor de controle. Om te weten wat er echt uit de druppelaar komt, is het verstandig om regelmatig

chloor in het gietwater zijn. Te hoge gehalten aan natrium en chloor in het groeimedium of voedingswater belemmeren de opname van voedingsstoffen en water. Ook kunnen zouten een te hoge EC in de pot veroorzaken, wat de wateropname bemoeilijkt. De hoge EC beschadigt ook de wortels, waardoor deze gevoelig worden voor wortelrot door pythium en phytophthora. Dit alles werkt groeiremmend en vermindert ook de vitaliteit van de plant.

aan het eind van het druppelssysteem de pH en EC te meten. „Als je bijvoorbeeld bovendoor water geeft, krijg je bij een te hoge pH residu op het blad. Dat gebeurt ook bij de wortels in het groeimedium, maar dat zie je alleen niet. Stoffen die neerslaan, krijg je niet in de plant en kunnen tot een gebrek leiden”, aldus de productmanager. „Vooral ijzer, mangaan en fosfaat slaan in elk groeimedium boven pH 6,4 snel neer. Er ontstaat dan bijvoorbeeld ijzerfosfaat en dicalciumfosfaat. Boven die pH-waarde zie je dan ook een verminderde opname door de plant. De planten moeten namelijk veel moeite doen om die verbindingen ’los’ te krijgen. Dat kost energie, die veel beter voor groei kan worden benut.” <

In het kort n Het is belangrijk om bij het klaarmaken van de meststoffenbakken een vast protocol te gebruiken. n Door het aanzuren van het uitgangswater lossen de meststoffen beter op. n Om afbraak van ijzerchelaten door zonlicht tegen te gaan, moeten de mestbakken worden afgesloten met een deksel.

11-12-13 12:32

Overmaat schaadt, maar tekort ook Zowel hoofd- als spoorelementen kunnen gebrek- of overmaatverschijnselen veroorzaken. De juiste diagnose stellen is niet altijd eenvoudig. Analyses van een gezond en een â&#x20AC;&#x2122;ziekâ&#x20AC;&#x2122; blad kunnen helpen. In jong blad zijn vaak de gebrekverschijnselen aan te treffen.

Harry Stijger bloemisterij@hortipoint.nl

IJzer Bij ijzergebrek ontstaat geelverkleuring van de jongste blaadjes in de kop van de plant. De chlorose gaat vanaf de bladrand naar binnen. De bladnerven blijven in het begin nog groen, maar bij ernstig aanhoudend gebrek verkleuren die ook geel tot wit. Bij ijzergebrek maakt de plant geen bladgroenkorrels (essentieel voor de fotosynthese) en nieuw blad aan. Hierdoor ontstaat ernstige groeiremming en blijft de plant klein. IJzergebrek lijkt op mangaangebrek. Het tekort is op te lossen met een bespuiting van een ijzer-bladbemester en een beetje mangaan, om mangaangebrek bij overdosis ijzer te voorkomen. Verder moet de pH in het wortelmedium niet te hoog zijn, dus rond pH 5,5.

Mangaan

Foto: relab den haan

Bij mangaangebrek ontstaat geelverkleuring van het blad onder de kop van de plant. De chlorose is egaal over het blad en de nerven blijven groen. De verschijnselen zijn het eerst zichtbaar op het jonge blad, pas later op het oude. Mangaangebrek lijkt op dat van ijzer. Bij overmaat ontstaan bruin-paarse vlekken op het oude blad. Later verspreidt het zich naar de randen. Mangaanovermaat remt het calciumtransport naar top van de plant. Dat geeft een bossige plant.

van de pH (lager dan 6,4) om het beter te laten opnemen. Een overmaat aan fosfaat heeft invloed op de opname van andere elementen, vooral sporen.

Calcium Foto: Wim voogt, Wur

ieronder een overzicht van het gebrek- of overmaatverschijnsel per voedingselement. Het eerste is het voornaamste element en zo aflopend naar de minst belangrijke. Voer bij een bladbemesting altijd eerst een proefbespuiting uit. De indeling en informatie zijn afkomstig van Horticoop.

Voor het oplossen van het gebrek: verlaag de pH in het wortelmilieu naar 5,5 tot 6 of bemest het blad met mangaan. Voer bij ernstige overmaat een bladbemesting met ijzer uit.

Calcium zorgt in de celwanden voor stevigheid. Het element maakt het blad harder en minder gevoelig voor schimmelziektes. Een tekort is zichtbaar in jonge bladeren en groeipunten, die glazig worden. Bij een groter tekort sterven groeipunten af. Met een bladbemesting kan het calciumtekort worden opgeheven, waarbij er wel meer calcium in de vrucht dan het blad komt. Een niet te hoge pH in het wortelmilieu voorkomt calciumgebrek. Een teveel aan calcium kan de opname van magnesium en kalium bemoeilijken.

Foto: VakBlad Voor de Bloemisterij

Fosfaat

Plaatjepraatje 2.indd 32

Foto: Wim voogt, Wur

Bij gebrek aan fosfaat ontstaat donkerverkleuring van oudere bladeren, die uiteindelijk afsterven. De paarsverkleuring begint meestal bij de stengel en rugzijde van de hoofdnerf. Bij ernstig fosfaatgebrek blijft de gewasontwikkeling achter. Dit is op te heffen met een fosfaatbemesting of een verlaging Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 12:22

kan de opname van magnesium en calcium belemmeren, waardoor gebrek aan die elementen kan optreden. Oplossing: kijk goed naar teeltfase en de verhouding NPK in de bakvulling. Foto: wim voogt, wur

donker. Soms is er misvorming van het blad of verbranding van de bladranden. Omdat het boriumgehalte per watersoort verschilt, dient de analyse van het water goed in de gaten te worden gehouden. Veel water geven om de worteldruk te verhogen bevordert de opname van borium.

Foto: wim voogt, wur

Zink

Magnesium Bij magnesiumgebrek verkleuren de oudere bladeren geel, van binnen naar buiten. De nerven blijven aanvankelijk groen. In ernstige gevallen geeft het necrose en vallen de gaten in het blad. Met een magnesium-bladbemesting is een tekort aan te vullen. Om gebrek te voorkomen, dient de magnesiumgift in balans met calcium en kalium te zijn. Bij overmaat aan magnesium ontstaat er calciumgebrek.

Sulfaat

Foto: wim voogt, wur

Sulfaatgebrek lijkt op stikstofgebrek. Het gewas blijft korter, wat ook het geval is bij overmaat. Het jonge blad vergeelt. Bij ernstig gebrek ontstaat een necrotisch beeld. Het tekort aan sulfaat is op te lossen met een gift van bitterzout of kalisulfaat. Omdat slootwater over het algemeen veel sulfaat bevat, moeten bij het gebruik daarvan meer

Stikstof

Kalium Een tekort aan kalium vermindert de celstrekking en geeft bruine punten aan de oudere bladeren. De necrose begint aan de bladrand en gaat naar binnen. Bij kaliumgebrek vertoont de plant een gedrongen en slappe groei en is hij gevoeliger voor ziekten. Te veel kalium geeft groeiremming en donkere gewaskleur. Soms kan dit gewenst zijn om plant af te harden. Een overmaat Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Plaatjepraatje 2.indd 33

zink toe aan de voedingsoplossing en los dit vooraf op in lauw water. Zinkovermaat veroorzaakt geelverkleuring in de top van de plant en ijzergebrek. Regenwater uit het bassin bevat vaak veel zink door gegalvaniseerde kasgoten. Geef in dat geval minder zink mee, en gebruik dan ook geen gechelateerd ijzer, omdat het chelaat zink extra beschikbaar maakt voor de plant.

stikstof worden toegediend. Een â&#x20AC;&#x2122;groeizamereâ&#x20AC;&#x2122; bakvulling is dan nodig om geen krengerige plant te krijgen.

Borium

Foto: relab den haan

Bij boriumgebrek sterven boven- en ondergrondse groeipunten af. Bij de jongere bladeren verdrogen eerst de randen; later trekt dat meer naar binnen. In sommige gewassen worden ook oude bladeren aangetast. Een tekort aan borium is met een bladbemesting borium op te lossen, vaak in combinatie met calcium om celwanden te versterken. Bij overmaat kleurt alleen het oude blad

Koper

Foto: wim voogt, wur

Foto: wi voogt, wur

Foto: wim voogt, wur

Stikstofgebrek geeft groeiremming, klein blad, vergeling en afsterving van de oudste bladeren. Een tekort is op te lossen met een stikstof-bladmeststof of plantaardige aminostikstof, die snel wordt opgenomen

en het blad glans geeft. De stikstofgift is afhankelijk van de groeifase van de plant. Door goed naar de gewasbehoefte te kijken, is een tekort te voorkomen. Overmaat aan stikstof geeft te lange internodiĂŤn en te weelderige groei.

Bij zinkgebrek ontstaan dwerggroei en kleinere bladeren. De middennerf van het blad wordt bleek tot wit. Zink trekt uit oude bladpunten weg. Voeg bij een tekort extra

Bij kopergebrek verwelken jonge bladeren en kunnen ze misvormen. Jonge bladeren krullen om (parapluvorming). De ontwikkeling van jonge knoppen gaat slechter en het gewas krijgt een donkergroene tot blauwachtige gloed. Dit is op te lossen door iets meer koper te geven. Koperovermaat kan ontstaan door koperen leidingen en tot vergiftiging leiden. Het verstoort de opname van ijzer.

11-12-13 12:22

Bladproblemen in lelie zijn aan te pakken Afgelopen winter en voorjaar zijn er veel bladproblemen geweest in lelie. Zowel in de volle grond als in de kisten en dan vooral in de Oriëntals. Enkele tips en aandachtspunten.

Hans Kok, team bloembollen DLV Plant h.kok@dlvplant.nl

Veelvoorkomende bladproblemen

eliebollen bevatten van zichzelf veel mineralen. Toch is extra voeding nodig om een kwalitatief goede lelie te kunnen broeien. Telers gebruiken zeer uiteenlopende bemestingsschema’s, maar die kunnen gebrek- en overmaatverschijnselen niet voorkomen. Vooral in de winter en het voorjaar treden bladproblemen op en dan vooral in de laatste fase van de teelt. Gebreksymptomen kunnen zich overigens ook voordoen in lelie als de teeltgrond voldoende mineralen bevat en het gietwater voldoende voeding. Dit kan verschillende oorzaken hebben. De EC in de grond kan te hoog zijn waardoor zoutschade ontstaat. De pH in de grond kan te hoog of juist te laag zijn. Ook het kasklimaat is in belangrijke mate van invloed op de kwaliteit van het blad. <

bladgroen geel van kleur en zijn de nerven groen. Dit beeld komt vooral voor op het moment dat de knoppen zichtbaar worden. IJzer is niet mobiel in de plant en daardoor is het gebrek zichtbaar in de laatst aangelegde bladeren of plantendelen. Op het moment dat de knoppen zichtbaar worden en uit gaan groeien wordt ijzer uit de aanliggende bladeren getrokken. Later in de teelt trekt het ijzergebrek weg en tegen het einde van de teelt is het vaak verdwenen. Op kalkrijke gronden met een hoge pH (>7) kan ijzergebrek ontstaan. Vaak is dit al snel na opkomst in de bladeren te zien. Zodra het gebrek wordt waargenomen kan een ijzerbemesting worden uitgevoerd. Op gronden met een hoge pH levert EDDHA (rood ijzer) het meest zekere resultaat op en de minste kans op bladverbranding. Het kan wel bruinrode vlekken achterlaten op het blad als het te snel opdroogt. Regen na het toepassen van chelaten altijd goed na. De belangrijkste maatregel die genomen moet worden in een volgende teelt is het verlagen van de pH in de grond. Dit kan door onbekalktetuinturf toe te voegen aan de grond.

e bladproblemen die zich voor kunnen doen zijn divers. Lang niet altijd is duidelijk welk mineraal het probleem veroorzaakt en of er sprake is van een gebrek of juist van een overmaat. Ook zijn er bladproblemen die worden geweten aan virus, maar die bij nader onderzoek geen virus blijken te bevatten. De meeste bladproblemen doen zich voor in de laatste fase van de teelt. Het gaat te ver om alle problemen te behandelen. Hieronder de oorzaak en aanpak van een drietal bladproblemen.

IJzergebrek IJzergebrek komt veel voor en dan vooral in de lelies uit de groep van de Oriëntals. IJzergebrek komt tot uiting in licht gekleurde koppen van de plant. Hierbij is het

Bij plotselinge weersomslag kunnen de zogenoemde halve maantjes ontstaan.

BladprobleemLelie.indd 34

Foto's: DLV PLant

Bruine bladpunten Bruine bladpunten ontstaan vooral in het voorjaar en dan in het bijzonder bij Oriëntals. Het ontstaan van bruine bladpunten kan meerdere oorzaken hebben. Fluor kan de oorzaak van bruine bladpunten en bladranden zijn. Fluorschade is te voorkomen door geen fluorhoudende meststoffen te gebruiken zoals superfosfaat en NPK-meststoffen.

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

10-12-13 16:03

Geef de vo niumf of een bladp groei als de overs Daarn gevol zijn in dage jes. A de ins bladp aan d extree Voora en he verda men o bruin

Bruin

Bruin staan den. toom voor i ontsta weer met v ping. een b het ko calciu

IJzergebrek komt relatief vaak voor in lelie, maar is goed te verhelpen

Kasklimaat, EC en pH spelen ook een rol

B Geef een eventueel benodigde fosfaatgift in de vorm van monokalifosfaat of monoammoniumfosfaat. Ook een overmaat aan borium of een tekort aan magnesium kan tot bruine bladpunten leiden in de laatste fase van de groei. Beperk of verminder de boriumgift als de streefwaarden in de grond worden overschreden. Daarnaast kunnen bladpunten ontstaan als gevolg van het klimaat. Lelies die geplant zijn in een periode met weinig licht en korte dagen hebben grote bladeren en huidmondjes. Als dan in het voorjaar de intensiteit van de instraling toeneemt, ontstaan de bruine bladpunten. De bladeren zijn niet gewend aan de hoge lichtintensiteit en verdampen extreem veel als niet tijdig wordt geschermd. Vooral de lelies langs de rand van het bed en het pad zijn extra gevoelig voor extreme verdamping. Door het gewas tijdig te schermen op dagen met veel instraling kunnen bruine bladpunten worden voorkomen.

Bruine bladpunten en halve maantjes Bruine bladpunten en halve maantjes ontstaan vooral bij Longiflorums en LA-hybriden. In de buitenbloementeelt is dit symptoom nog nooit gezien. Het doet zich vooral voor in de zomermaanden. Het probleem ontstaat namelijk na een omslag van donker weer met een hoge RV naar zonnig weer met veel instraling en extreem veel verdamping. In onderzoek is gebleken dat calcium een belangrijke rol speelt bij dit verschijnsel; het kon geheel worden voorkomen door veel calcium te bemesten.

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

BladprobleemLelie.indd 35

ij de aanpak van bladproblemen in lelie moeten de algemene teeltaspecten kasklimaat, EC en pH in orde zijn. Daarvoor gelden specifieke eisen bij lelie.

Zoutgehalte (EC) Lelie is een zoutgevoelig gewas. Hoge zoutgehaltes in de grond kunnen een negatief effect hebben op de taklengte en het takgewicht. Des te hoger de EC des te lichter het gewas en des te korter worden de takken. Een ander negatief effect van een te hoge EC in de grond is het effect dat dit kan hebben op de beworteling. Vooral de fijne haarwortels zijn gevoelig en kunnen verbranden bij hoge zoutconcentraties. Juist de haarwortels zijn van belang bij de opname van veel mineralen en in het bijzonder voor de opname van calcium. Mogelijk is de wortelverbranding er de oorzaak van dat door vermindering van de opname van mineralen de taklengte en het takgewicht afnemen. Als de EC in de grond te hoog is (> 1,2 à 1,3 mS/cm) is het raadzaam om de grond door te spoelen voordat er lelies worden geplant.

Zuurgraad (pH) Lelies kunnen op vrij veel bodemtypen in bloei worden getrokken, zowel in kalkarme veengronden als in kalkhoudende zand- en zavelgronden. De pH op die gronden kan sterk uiteen lopen. Een goede pH is voor de ontwikkeling van stengelwortels van de lelies van groot belang. Immers; hoe meer stengelwortels, hoe beter de takkwaliteit. Lelies uit de groep van de Aziaten, de Longiflorum en

de LA-hybriden groeien goed in gronden met een pH tussen de 6 à 7. Lelies uit de groep van de Oriëntal- en de OT-hybriden daarentegen doen het beter op gronden met een pH tussen de 5,5 en de 6,5. Een te hoge pH resulteert in Oriëntals vaak in lichte koppen omdat de plant moeilijk ijzer kan opnemen. Door de hoge pH neemt de oplosbaarheid van voedingselementen als ijzer en magnesium af. Voor een pH-verlaging zijn aanzienlijke hoeveelheden meststoffen nodig aangezien de bodem als buffer fungeert. De effectiefste pH-verlaging wordt bereikt door niet bekalkte tuinturf door de grond te werken.

Kasklimaat Ook al is in de grond voldoende voeding aanwezig en wordt met het gietwater voldoende voeding aangeboden dan nog kan het gewas gebreksymptomen vertonen. In dergelijke gevallen kan het zijn dat het vochtdeficit te laag is in de kas. Hoe lager het vochtdeficit, hoe beperkter is de verdamping en daarmee het mineralentransport. Juist het mineralentransport vanuit de grond naar alle plantendelen is belangrijk voor de groei en de takkwaliteit. De belangrijkste omstandigheden die een laag vochtdeficit in het gewas tot gevolg hebben zijn; een te hoge plantdichtheid, de watergift over het gewas heen en te weinig ventilatie. Deze omstandigheden doen zich vooral voor in het najaar en in de winter. Door in de winter niet een te hoge plantdichtheid aan te houden en op vochtdeficit te ventileren verbetert het kasklimaat.

10-12-13 16:03

Teelttips hyPEriCum Vorstpreventie Hoewel er nog erg veel vragen zijn met betrekking tot de vorstgevoeligheid van hypericum, zijn er wel enkele zaken die de schade in de winter kunnen versterken. Een belangrijke daarvan is het doodspuiten van onkruid in dit gewas. De nieuwere cultivars blijven in tegenstelling tot de oude soorten veel langer groen. Eigenlijk is het zo dat veel cultivars helemaal

frEEsia Plantopbouw Door het lage lichtniveau in de winter zijn de gewassen minder stevig dan wanneer deze vanuit het voorjaar of de zomer zijn geteeld. Problemen kunnen over enkele weken naar voren komen als het licht weer toeneemt. Vaak is er naast meer licht ook een lagere luchtvoch-

Chrysant Optimaliseren bemesting Op het gebied van klimaat zijn de afgelopen 10 jaar grote stappen in de chrysantenteelt gemaakt. Daarintegen is de bemesting stil blijven staan. Tijd voor verdieping met naast standaard grondanalyses ook plantsap- en spurway

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 36

ZOmErblOEmEn

nooit zonder blad staan. In de meeste gevallen staan er al nieuwe scheuten als het oude blad nog niet geheel is afgevallen. Dit maakt het vrijwel onmogelijk om een bespuiting uit te voeren zonder de plant te belasten. Het oude gewas weghalen kan weer zeer nadelig zijn tijdens periodes van droge vorst. Soms moet de vraag worden gesteld, of de vorstschade die er

de afgelopen jaren is ontstaan, echt alleen door de vorst komt of dat de telers de vorst een handje hebben geholpen om het voor zichzelf wat praktischer te maken. Let er dus bij elke teeltmaatregel goed op of u geen zijdelingse zaken extreem slecht behartigt.

Opschonen van gewassen

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

tigheid (bijvoorbeeld bij vorst) waardoor de planten te veel gaan verdampen. De komende dagen kenmerken zich echter door relatief zacht weer. Benut dit door (ruimer) te luchten om vocht af te voeren en de kastemperatuur niet te hoog te laten oplopen. Als vocht afgevoerd wordt, kan de plant makkelijker verdampen. Dit stimuleert de verdamping maar ook de wortelvorming. Daardoor heeft het gewas over enkele weken een voldoende

actief wortelpakket. Zo lang de RV in de kas boven 85% is, kan met het zachte weer juist gebruik gemaakt worden van het tegenlucht. Echter als het schraler weer wordt, gebruik dan geen tegenlucht meer. Door actief met de luchtramen te werken is de opbouw van de plant goed te sturen en zijn problemen met haakverdroging in de naaste toekomst te voorkomen. Voorkom dat wortels afsterven. Door de grond

zo gelijk mogelijk vochtig te houden ontstaan de minste problemen. Zodra de grond te droog is, zullen wortels afsterven. Als dan de grond weer natgemaakt wordt is de kans groot dat de plant van de wortel gaat. De penwortel kan dan gaan verrotten. Controleer zeker twee keer per week de grondvochtigheid.

analyses. Laatsgenoemde methoden kunnen extra inzicht geven in de beschikbaarheid van voedingselementen voor de plant. Beide houden meer rekening met de antagonistische werking tussen elementen. Enkele voorbeelden van antagonistische werkingen zijn: n Fe > < Mn n Ca > < K n Ca > < NH4 n P > < Fe Bij een spurway analyse wordt het wortelmilieu

nagebootst. Het monster toont de beschikbaarheid van elementen voor de plant in het wortelmilieu. Plantsapanalyses, mits correct genomen, kunnen goed inzicht geven in welke voedingselementen de plant op dat moment opneemt. Bij een plantsapanalyse is het belangrijk om voor 9.00 uur een analyse van jong en oud blad te nemen, op een dag dat er niet is gegoten of gespoten met een gewasbeschermingsmiddel.

Zoals gezegd, beide analyse methoden kunnen extra inzicht geven, maar moeten zeker niet stand-alone worden gezien. Het is de combinatie van analysemethoden die extra inzicht en verdieping geeft.

Veel telers willen hun vasteplantengewassen zo schoon mogelijk de winter in hebben. Regelmatig wordt een gewas dan ook voor de winter helemaal schoon gemaaid. Belangrijk voordeel van deze handeling is dat het onkruid dan goed is te bestrijden. Nadeel is dat de plant op deze manier is ontdaan van zijn natuurlijke afweer tegen de winterse omstandigheden. Bij erg veel regen slaat de grond makkelijk dicht en bij droge vorst heeft de wind direct invloed op de kale grond. Let dus altijd goed op de neveneffecten van de handelingen die u voor de winter uitvoert.

Gewasbescherming In de winter is het lastig om luis te bestrijden. De temperatuur in de kas is

Een voorbeeld Recent is een probleem met slecht blad onderin het gewas in de tweede fase van de teelt verklaard met behulp van een combinatie van de analyse methoden. Het standaard 1:2 grond-

laag. Er is weinig activiteit bij zowel de luis als de plant. Vaak worden de luizen laat ontdekt. Zeker als plantvakken afgedekt worden met doek of plastic, worden de luizen slecht ontdekt. Controleer om deze reden dan ook regelmatig onder het doek. Vroegtijdig een bestrijding uitvoeren voorkomt uitbreiding van luizen en hiermee problemen met een virusaantasting. Hans Pronk Consultancy, 06-21231991

monster zag er perfect uit, om in te lijsten. De spurway analyse liet echter een slechte beschikbaarheid van het element kali zien. En ook in de plantsapanalyse van jong en oud blad kwam naar voren dat kali vanuit het oude blad naar het jonge blad werd getransporteerd. Bijsturen van de bemesting door een extra kaligift kan dan een oplossing zijn. RenĂŠ Corsten, DLV Plant, 06-53374539 Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 12:24

Schoffelen

alstrOemeria Winters weer Inmiddels is het wat meer winters geworden; ’s nachts vorst en overdag een waterig zonnetje met een koele en droge buitenlucht. Bedrijven die de RV buiten kunnen meten hebben het wellicht al opgemerkt: de RV buiten kan hoog zijn, maar het AV (absoluut vocht) is dat niet. Dat is maximaal 5-6 g/m3, terwijl het AV in de kas 12-13 g/m3 kan zijn. Het vochtverschil tussen binnen en buiten is dus groot. Dit betekent dat er vrij makkelijk vocht kan worden afgevoerd door gebruik van een minimum raamstand luw. Hiervoor is het niet eens nodig om te stoken. Ook boven een gesloten doek kunt u luchten om vocht af te voeren. Dit veroorzaakt min-

Gerbera Condens tegen doek Sinds een verduisteringsdoek in een gerberakas gebruikt wordt als energiedoek, zijn er grote stappen in energiebesparing gemaakt. Er kan echter één nadeel aan dit doek kleven: het bespaart te veel energie. Tijdens nachten met temperaturen rondom het vriespunt of lager en veel uitstraling daalt de temperatuur boven het doek sterk. Dit geldt eveneens voor de doektemperatuur zelf. Heeft u twee doeken op een apart dradenbed en ligt het andere doek boven het verduisteringsdoek, dan moet dit doek ook gesloten worden. Ook wanneer dit Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 37

der temperatuurverschillen dan onrustig kieren. Lucht niet meer dan 25% boven het doek om windschade aan het doek te voorkomen. Dan kunt u beter een vaste kier (max 4%) op buitentemperatuur instellen, afhankelijk van de energiedichtheid van het doek. Wees wel voorzichtig met makkelijk luchten overdag. Door de lage buitentemperatuur stijgt het VPD en daalt de planttemperatuur sterk als er te veel gelucht wordt. Dit hoeft niet positief te zijn voor fotosynthese en verdamping. Vergroot de P-band van de luwe zijde en stel een maximum raamstand in van maximaal 10%. Stel een lichtverhoging op de ventilatie in van 3°C om de warmte van de zon

binnen te houden. Benut de warmte en de straling van de lampen optimaal deze maand. Doe dit door in de ochtenduren het energiedoek niet voor 9:00 uur open te laten lopen. Het led-onderzoek Gerbera heeft uitgewezen dat de witte onderkant van het doek zo’n 10 µmol PAR van het lamplicht weerkaatst. Het doek openen terwijl het buiten nog donker is, is dus een verlies van fotosynthese. Sluit het doek minimaal 1-1½ uur voor zononder om te voorkomen dat de planttemperatuur al weer te veel daalt. Zorg dat het doek volledig gesloten is voordat de lampen uitgaan.

een klimaatdoek betreft met open bandjes. Dit klimaatdoek bespaart dan wel niet zo veel energie, het beperkt wel de uitstraling van het verduisteringsdoek. Hierdoor zal de temperatuur van het verduisteringsdoek minder ver dalen. Weet dat de bloemtemperatuur mede bepaald wordt door de temperatuur van het onderste doek. Hoe kouder het doek des te kouder de bloem. Bij veel uitstraling kan de doektemperatuur dalen tot onder de condensatietemperatuur van de kaslucht. Dit is in de ochtend merkbaar wanneer er condensdruppels van het doek vallen bij het openlopen. Condens is alleen maar te voorkomen door het doek niet al te ver af te laten afkoelen. Dit is te realiseren door de temperatuur boven het doek te ver-

hogen. Hiervoor moet een kier in het verduisteringsdoek worden getrokken. Dit zorgt eveneens voor een betere vochtafvoer. Wanneer er een kier in het doek getrokken wordt en er niet meer energie de kas in gaat, zal de (etmaal) temperatuur dalen. Wanneer een koude nacht gevolgd wordt door een zonnige dag moet overdag geprobeerd worden een hogere kastemperatuur te realiseren. Doe dit door de ventilatietemperatuur zo hoog te zetten zodat er niet meer op temperatuur wordt gelucht. De ramen mogen alleen nog open op een minimum stand, afhankelijk van de buitentemperatuur.

Marco de Groot, Flori Consult Group, 06 54 69 52 74

Martin van der Mei, Flori Consult Group, 06-22 68 47 92

Kees van egmond kees@kees-ineke.nl

Ophouden ’Zal ik die temperatuurmeter even ophangen bij de meetbox?’ ’Ja, dat is goed. Dan schroef ik het kastje alvast open.’ ’Moet ik er dan even bijblijven?’ ’Nou, als je dat wilt doen, graag!’ Er zijn van die momenten, dan voel je dat er iets niet klopt. Dan kom je ’s morgens in de kas en zie je in de verte iets als een schaduwband in een kap. Gezichtsbedrog, denk je eerst. Maar als je verder loopt, dan blijkt er meer aan de hand te zijn. Een hele rij lampen die uit staat. Per ongeluk het knopje op handbediend? Nee, het is een kapotte zekering. Of je vindt een drainput die volstaat. Kapotte dompelpomp. Zo zag ik op de klimaatcomputer ook iets vreemds. Drie afdelingen netjes op temperatuur met een warme pijp, maar ook een afdeling met een heel lage RV en een hogere temperatuur. En geen warmtevraag, maar wel koud buiten. Dat is gek, denk je dan. Hier klopt iets niet. Misschien een vastgelopen ventilatortje? En dus loop je even later je gewas in. Hm, toch wat meer bladrandjes dan de afgelopen weken gebruikelijk was. Maar de ventilator snort rustig. Niks aan de hand blijkbaar. Ho, wacht eens even. Een paar dagen geleden. Toen vroeg de vertegenwoordiger van de plantenleverancier waarom er geen kiertje in het lucht stond. Toen was de RV ook al zo laag, bleek uit een controleblik op de klimaatcomputer. Zou er dan toch…? De servicemonteur haalt zijn spullen tevoorschijn uit de auto. Gereedschap, een temperatuurmeter, een apparaatje om de bedrading door te meten. ’Kijk meteen alle afdelingen maar na voor de zekerheid.’ Ja, dat heb je op een al wat oudere tuin, dan gaan er geen weken voorbij zonder reparaties. Het is niet anders. Dat houdt niet op. En het wordt al snel duidelijk, de gemeten temperatuur klopt niet. De natte en de droge bol wijken te veel van elkaar af. Maar het is bij te regelen. Hoe? Geen flauw idee, dat is aan een alfa als ik ben niet uit te leggen. En of het dan daarna wél klopt? Ik hoop het. Maar zeker weten doe ik niks. Zoals met veel draait ook dit om vertrouwen. Ik neem afscheid van hem. Weer iets opgelost. Op naar de volgende reparatie. Die zie ik ’s middags. Een rij luchtramen ligt dicht. Het houdt ook inderdaad nooit op…

11-12-13 12:24

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Bedrijf overlaten aan iemand van buiten? Dertig jaar geleden heb ik mijn bedrijf opgericht. Ik weet dat ik mijn bedrijf ooit weer zal moeten loslaten. Maar hoe bereid ik het bedrijf daarop voor als ik geen opvolging heb in de familie? Is iemand aantrekken van buiten raadzaam?

IllustratIe: Peter moorman

ij een bedrijfsopvolging geldt: denk vooruit en begin op tijd. Het klinkt misschien raar, maar het is verstandig om een jaar of drie eerder al aan loslaten te gaan denken, ook wanneer een verkoop nog helemaal niet aan de orde lijkt. Voorbeeld, een oprichter/groot aandeelhouder van 59 jaar wil zijn bedrijf verkopen en over een jaar met pensioen, als hij 60 jaar wordt. Dat is nu nog maar nauwelijks haalbaar. Een verkoopproces duurt meestal alleen al zes tot twaalf maanden. En een koper komt meestal met de vraag of de oprichter nog een jaar of twee betrokken kan blijven. In geschetste situatie is dus te weinig vooruit gedacht. Want ofwel hij gaat langer doorwerken dan zijn 60e verjaardag, of zijn wens om eerder te vertrekken gaat een negatieve invloed hebben op de prijs.

Opvolgingsvraagstuk Kopers hebben een duidelijke voorkeur voor die bedrijven waar al vooruit is gelopen op het opvolgingsvraagstuk en waar gewerkt is aan een sterke tweede lijn die het bedrijf in de toekomst kan doorzetten. Want opvolgers die het bedrijf goed kennen en al even meedraaien, geven kopers het vertrouwen dat de onderneming na de overname ook soepel blijft doordraaien. Kopers zoeken zekerheden en daarbij is de kwaliteit van het zittende management doorslaggevend. Het maakt daarbij niet eens zoveel uit of zo’n opvolger van binnen of van buiten het bedrijf komt. Als hij maar de tijd heeft gehad om zich in de leidende rol in te werken. In het ideale geval heeft de opvolger een heel jaar meegedraaid en alle fasen van een jaar meegemaakt. In die periode zijn klanten bezocht en heeft de nieuwe topman ook binnen het bedrijf de tijd gehad om geaccepteerd te worden als de nieuwe baas, iets dat in een familiebedrijf soms nog wel wat meer tijd vraagt van zowel degene die van buiten komt als van de familie.

50.vraaglayout.indd 38

Topman van buiten Uit recente cijfers van adviesbureau BDO blijkt dat maar een kwart van de 260.000 familiebedrijven in Nederland een topman van buiten heeft aangesteld. Dat is een verdubbeling ten opzichte van twee jaar geleden. De meeste familiebedrijven zitten echter nog niet op deze lijn. Dat daar toch over wordt nagedacht, bewijst ook de praktijk. Er zijn regelmatig voorbeelden van overnames die afketsen of financieel ongunstiger uitpakken doordat de onderneming nog te zeer verweven is met de oprichter/dga. Die betrokkenheid is mooi en bijzonder en voor veel familiebedrijven een groot goed, maar maakt het verkoopproces doorgaans een stuk lastiger en onvoorspelbaar. Het heeft bovendien niet alleen voor de koper voordelen als het bedrijf niet meer alleen aan de oprichter hangt. Ook voor de directeur zelf kan het goed zijn om van de

mogelijkheid gebruik te maken om zelf een opvolger te zoeken. Want ook als de directeur aanblijft in een adviesrol zal het fijn zijn als de ’oude’ en de nieuwe goed samen door een deur kunnen en zakelijk gezien op één lijn zitten, dat vraagt de nodige voorbereiding. Kortom, denk vooruit, zoek op tijd zelf een goede opvolger of een zorg voor een goed ingewerkt managementteam. Alleen dan bereidt u zichzelf en de onderneming grondig voor op de overgang naar een nieuwe eigenaar. Dat vergroot de kans op een soepel verkoopproces, dat niet alleen van belang is voor de onderneming zelf, maar heeft ook voor de nieuwe eigenaar grote waarde. <

maarten Wolleswinkel, managingpartner Holland Corporate Finance, mwolleswinkel@hcfinance.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 12:24

Praktijkproef ’Regelen op bladtemperatuur’

Voelt phalaenopsis zich fysiologisch gezien beter thuis bij een geconditioneerde bladtemperatuur? Kan dan steeds zonder schade meer licht worden benut? Technisch kan het, zo blijkt uit een praktijkproef. Ter Laak Orchids

T-plant

PAR

PAR-som

26 27 28 29 19 20

150 160 170 180 250 250

6 7 8 9 10+ 10+

T-Ruimte

PAR

PAR-som

27,5 28,5 28,5 28,5 18,5/18 19/18,5

100 110 120 130 150 150

Daglengte

Proefkas stek 26 wk oppot 12 wk wijd1 15wk wijd2 3wk koeling afkweek

11 12 13 14 10 10

Daglengte

1 1 1,1 1,2 1,2 1,2

controlekas stek 26 wk oppot 12 wk wijd1 15wk wijd2 3wk koeling afkweek

4/4,5 4,5 5 5,5 7,5 7

12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5

1 1 1,1 1,2 1,2 1,2

i.s.m Van Os Research, Priva, Floricultura en Anthura

Overzicht van de gemiddelde meetwaarden in de proefkas waar op planttemperatuur is ’gestuurd’ en de kas met een traditionele klimaatregeling.

ratuur. Als de klimaatregeling anticipeert op planttemperatuur kan meer licht toegelaten worden en is groeiwinst te boeken.

er Laak Orchids heeft samen met Anthura en Floricultura op locatie een nieuwe teeltmethode beproefd. Ook de kennis van Priva (meetapparatuur) en VAN OS research (onderzoeksmethoden) zijn ingezet voor een proef die de phalaenopsisteelt volgens de betrokkenen op een hoger plan kan brengen. De gangmakers onderschrijven dat investeren in onderzoek een must voor vooruitgang is. Onderzoeksvraag in dit geval was: Als licht niet de beperkende factor is, wat zijn dan de mogelijkheden in de teelt?

Meer licht Bij de toelating van meer licht stijgt de planttemperatuur ten opzichte van de kastemperatuur door directe straling. In de praktijk blijkt dat de hoeveelheid licht kan leiden tot een planttemperatuur die de plantfysiologische waarde voor gezonde groei overstijgt. Deze beperking is wellicht te omzeilen als de temperatuurregeling van de kas beïnvloed wordt door de planttemperatuur. Dan ligt het plafond voor de maximale hoeveelheid licht waarschijnlijk veel hoger. Licht is groei en daarom vonden de initiatiefnemers het nuttig deze hypothese te onderzoeken. Een combinatie van software, technieken en meetinstrumenten zorgde voor een veel betere verdeling van de kas- en planttempeVakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

phalaenopsis layout.indd 39

bROn: TeR LAAk ORchids

’Koele’ phalaenopsis verdraagt meer licht

Klimaatregeling Apparatuur om bladtemperatuur te meten is reeds beschikbaar. De volgende stap is om dit in de regeling van het kasklimaat mee te nemen. In twee vergelijkbare kasafdelingen van 90 m2 bij Ter Laak Orchids in Wateringen is zo’n regeling ingebouwd om met meer licht een compactere plant te maken. In een van de proefkasjes is de lucht actief gekoeld op basis van planttemperatuur. De proef is januari 2012 van start gegaan en is in september 2013 afgerond. Anthura en Floricultura hebben beide een breed sortiment geleverd. Begonnen is met 30.000 stekken. Aan het einde van de proef waren er 4.000 planten in een 12-cm pot. Bij het uitzetten is het overschot naar de ’normale’ productieruimte verhuisd. Planten zijn de gehele proef gevolgd van stek tot bloeiende plant. Per proefkas werden twee Infraroodcamera’s gebruikt. Een voor de klimaatregeling op basis van de bladtemperatuur, de andere voerde een controlemeting uit.

Zwaardere planten In de proef is 50% meer PAR-licht toegelaten zonder schade aan de plant te veroor-

zaken. De variabele parameters waren de hoeveelheid licht dat bij de planten komt, de daglengte en de planttemperatuur (zie tabel). De overige klimaatfactoren werden bij beide kassen gelijk gehouden. Het blijkt mogelijk om met meer licht een compacte, zwaardere, gestapelde plant te kweken in een relatief korte tijd van 70 weken (weefselkweek tot afleverbare plant). Het hartblad wordt eerder aangelegd en de wortels zijn zichtbaar beter. Gemiddeld is er een blad per plant extra uitgegroeid in de proefkas waar op planttempertuur is geregeld (zie tabel). Gemiddeld kan er drie weken teeltduur gewonnen worden in de opkweek, bij de afkweek is de teeltwinst een week ten opzichte van de refentiekas. De planten zijn vrij van ziektes gebleven. Er was geen uitval. Planten in de proefkas konden dus eigenlijk al eerder in de koeling omdat ze sneller groeiden. De duur van de teeltfases is echter gelijkgehouden. De extra groei uit zich bij de oogst in 5% extra 3-takkers. Met de gebruikte techniek - standaard luchtbehandelingskasten, die koelen met water uit de koudeopslag van Ter Laak- is het nu nog niet rendabel om dit praktisch toe te passen. De samenwerkende bedrijven vinden dat ze baanbrekend werk hebben verricht. Het is mogelijk om bij Ter Laak Orchids, Floricultura en Anthura gegevens over deze proef op te vragen. <

11-12-13 12:24

Nieuws

Fabrikanten presenteren nieuwe natuurlijke vijanden Het leger aan natuurlijke vijanden wordt stilaan groter. Vorige week presenteerden fabrikanten hun nieuwste biologische bestrijders tijdens een middag van LTO Groeiservice bij Naktuinbouw. Biobest liet goede resultaten zien met Euseius gallicus, een nieuwe roofmijt tegen onder meer trips en wittevlieg. Deze wordt verkocht onder de naam Dynamite. „De gallicus is een generalist met een korte cyclus van vijf tot zes dagen”, vertelde onderzoekster Juliette Pijnakker, die van WUR Glastuinbouw naar Biobest is verhuisd. „De roofmijt doet zijn werk bij lagere temperaturen (10°C) dan bijvoorbeeld swirskii (15°C).” Bij het product Dynamite hoort ook Nutrimite; dit is stuifmeel om de roofmijt bij te voeren. „De gallicus kan explosief opstarten als hij wordt bijgevoerd met deze stuifmeelsoort”, aldus Pijnakker. De pollen worden elke twee weken door de kas verblazen in een hoeveelheid van 500 gram per ha. Hierdoor is het slechts een- of tweemaal nodig om de roofmijten uit te zetten. Zonder Nutrimite overleven de roofmijten ook, maar planten ze zich niet of nauwelijks voort. Biobest gaat de gallicus

gebruiken in roos, en start binnenkort met proeven in potplanten.

Mix van sluipwespen „Voor veel teelten is het makkelijker om luizen te bestrijden met chemie. Nu de middelen onder druk komen te staan vanwege de heretikettering, verwacht ik meer problemen met luizen”, vertelde Bas van Diemen, adviseur bij Certis. Hij presenteerde de Aphidsure-mix met zes sluipwespen in een koker: Aphidius colemani, A. ervi, A. matricariae, Aphelinus abdominalis, Ephedrus cerasicola en Praon volucre. „Elke sluipwesp heeft zijn voorkeur voor een eigen luis”, legde Van Diemen uit. „Het zijn heel goede zoekers met een goed bereik. Met deze mix is een groot scala aan luizen aan te pakken. Het voordeel is dat je niet hoeft te weten welke luizensoort aanwezig is.” Uit eigen onderzoek bleek bijvoorbeeld dat de Aphidsure mix een plaag van boterbloemluis veel sneller aanpakt dan een combinatie van alleen Aphidius ervi en colemani. In combinatie met graanpollen als bijvoeding gaat het nog beter. Elke koker bevat ongeveer 300 mummies.

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

VBB-1pag-Colofon-Nieuws_nw.indd 40

Kortschildkevertje Syngenta hield een presentatie over de kortschildkever Atheta, die actief is tegen bodemplagen zoals tripspoppen, mugjes en oevervliegen. Met name rouwmuggen (sciara’s) worden moeilijk aan te pakken als de neonicotinoïden wegvallen, voorziet Vince van der Gaag, adviseur bij Syngenta. „De rouwmuggen kunnen weliswaar met aaltjes worden aangepakt, maar dan blijven de oevervliegen over. Deze zijn te bestrijden met Atheta.” Dit is een inheems kevertje dat op veel bedrijven van nature voorkomt. Het is al actief vanaf 4°C, maar komt pas goed op gang tussen 12 en 35°C. De volwassen exemplaren kunnen zich vliegend verspreiden. De kevertjes zijn niet gevoelig voor instraling of daglengte, en kennen dus geen diapauze, aldus Van der Gaag. „Ze worden geleverd in een kweekemmer waardoor het aantal kevertjes verviervoudigt.” <

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, 0342-49 42 63 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

In het onderzoek bleek dat er van ephedrus weinig mummies zijn terug te vinden. „Dit is echter een vertekend beeld”, waarschuwde Van Diemen. „Dit komt doordat de geparasiteerde luizen zich verstoppen.”

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Marrit Molenaar, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

11-12-13 12:24

Kasgenoten

A genda 7-9 jan Mechanisatie tentoonstelling, Expo Haarlemmermeer, nabij Hoofddorp. Info: www.smtb.nl 8-9 jan FloraHolland Winter Fair, handelsbeurs op vestiging Aalsmeer. Info: www.floraholland.nl 4-5 feb Groen Direkt Voorjaarsbeurs, tuinplanten. Boskoop. Info: www.groen-direkt.nl 11-13 feb Tuinbouwrelatiedagen, Gorinchem. Info: www.evenementenhal.nl/gorinchem 27 feb-3 maa Lentetuin Breezand, bolbloemententoonstelling. Info: www.lentetuin.nl 19-21 maa FloraHolland Seasonal Trade Fair op locatie Naaldwijk. Info: www.floraholland.nl 5-6 apr Kom in de Kas, landelijk evenement. Info: www.komindekas.nl 10-12 jun GreenTech Amsterdam, tuinbouwvakbeurs in de Rai. Info: www.greentech.nl 27-30 aug Plantarium, vakbeurs voor de boomkwekerij, Boskoop-Hazerswoude. Info: www.plantarium.nl

LTO Groeiservice 18 dec Themabijeenkomst water, thema: substraat- en grondgebondenteelt, Noord-Holland. Info: Margreet Schoenmakers, 070-3075036. 8 jan Landelijke dag potplanten. De toekomst van de glastuinbouw staat centraal. Info: Alex van der Heiden, 070-3075039. 16 jan Landelijke dag snijbloemen. Thema: toekomst van de glastuinbouw. Info: Mark Hoogendoorn, 070-3075029.

Buitenland 28-31 jan IPM, vakbeurs, Essen, Duitsland. Info: www.messe-essen.de. 18-20 feb Salon du Végétal, vakbeurs, Angers, Frankrijk. Info: www.salonduvegetal.com 20-22 feb FloraExpo, Chandigarh, India. Info: www.floraexpo.com 4-5 maa Florall voorjaarsbeurs, Gent, België. Info: www.florall.be. 26-28 maa World Floral Expo 2014, Chicago, USA. Info: www.worldfloralexpo.com 8-10 apr Flowers & HorTech, Kiev, Oekraïne. Info: www.flowers-hortech.com 23-26 apr Hortiflorexpo IPM, Beijing, China. Info: www.hortiflorexpo-ipm.com

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

Vakblad voor de Bloemisterij 50 (2013)

Kasgenoten agenda nw.indd 41

Foto’s

Filmpjes

FOTO: JOeF SleegerS

Binnenland

Leeftijd: 56 jaar Plaats: Zuidoostbeemster Teelt: alstroemeria Oppervlakte: 2 ha

Siem Knol Heeft u plezier in uw werk? „Ja, alstroemeria is een arbeidsvriendelijke teelt. De sortimentskeuze is heel belangrijk, en daar heb ik geluk mee gehad. We proberen ons te onderscheiden met nieuwe soorten. Nadia, Dancing Queen hadden we al voordat ze een succes werden. Ik ben wel geschrokken van de slechte prijzen deze zomer. Ik had gedacht dat dit een heel goed jaar zou worden, met de hele tuin volop in productie. Dat viel tegen.”

Wat doet u daaraan? „Je kunt er weinig aan doen. Zorgen dat je een goed sortiment hebt en bovenaan in de top kunt meedraaien. Dat betekent niet te vroeg en niet te laat het gewas wisselen. En verder moet je altijd scherp blijven. Alle kosten goed in de gaten houden. Ik sta er soms van te kijken hoe makkelijk sommige collega’s daarin zijn. Op die manier laat je gauw 5% liggen. Dat kun je tegenwoordig niet meer missen.”

Hoe bent u in de alstroemeria’s terechtgekomen? „In 1980 werkten mijn broer en ik bij een tuincentrum. We wilden echter voor onszelf beginnen. Toen zijn we zelf komkommers gaan telen in een gehuurde kas. Dat ging zo goed, dat we een paar maanden later een bedrijf hebben gekocht van 4.000 m2. Daar teelden we anjers, chrysanten, tulpen, iris. Om bij te verdienen ging ik met de auto de deuren langs, bloemen venten. Maar toen de supermarkt opkwam, konden we daar niet mee concurreren. We hebben een groter bedrijf gekocht in Zuidoostbeemster en ons volledig toegelegd op alstroemeria. Op dit moment runnen we het bedrijf met ons vieren: mijn vrouw, onze zoon, onze compagnon – voormalig bedrijfsleider – en ik.”

Ziet u mogelijkheden voor eigen verkoop op internet? „Ik weet het niet. Er zijn veel mensen die eerst in de winkel gaan kijken en dan op internet de goedkoopste aanbieder opzoeken. Ik maak me daar een beetje zorgen over. Er komen minder mensen in de stad, en die nemen niet zo vaak een bloemetje mee. Bloemen zijn toch een impulsaankoop. Ik hoop dat we daar als bloemensector een antwoord op kunnen vinden.”

Doet u dingen naast het werk? „We gaan het liefst een paar maal per jaar op vakantie. Verre reizen maken met vrienden; we zijn bijvoorbeeld in Azië en Zuid-Amerika geweest. Mijn compagnon regelt alles prima. Soms wat anders dan ik, maar dat hoort erbij. Verder speel ik volleybal in de competitie en fluit ik wedstrijden, zowel volleybal als voetbal. Als scheidsrechter heb ik weinig te maken gehad met agressie. Ik zeg altijd: ’Mond houden, we komen hier allemaal voor ons plezier en we maken allemaal fouten.’ Ik heb nog nooit een gele kaart hoeven uit te delen.”

11-12-13 12:33

Treft het ?

Bloemisterij Vakblad voor de

538856.indd 42

Bel 0342 - 49 48 89 voor de advertentie-

een uitgave van

mogelijkheden, wij geven u graag advies.

11-12-2013 11:52:22

538857.indd 43

11-12-2013 11:52:04

538858.indd 44

11-12-2013 10:44:39