Vakblad voor de Bloemister 49, 2013 by Stichting Vakinformatie Siergewassen

Bloemister캐 Vakblad voor de

49 68e jaargang 6 december 2013

Krachten rond de gaspr캐s 28

10 FloraHolland

12 Addenda gaat

34 Vitale bodem is

36 In de maak:

doet beroep op liquiditeitsb캐drage

consument gericht benaderen

investering voor volgend seizoen

semi-automatische lelieplantrobot

Cover-nw.indd 1

04-12-13 10:57

13 20 3

3 19

536867.indd 2

4-12-2013 11:17:09

Bloemisterij Vakblad voor de

9 Waardering voor landelijke

coördinatie herstructurering

Opinie 4

Interview: ’Bewaren en koken van planten geen een-twee-drie-tjes’

Commentaar: Ondoorzichtigheid gasmarkt lijkt vast ge geven

Stelling: Klagen over de gasprijs is zinloos

Nieuws 6

Een selectie van het meest recente nieuws

Bedrijf en afzet

12 Addenda gaat consument gericht benaderen

Energie: ’Gas vastleggen doe ik niet meer.’

Ondernemen: Waardering landelijke coördinatie herstructurering

Afzet: FloraHolland doet beroep op liquiditeitsbijdrage

Afzet: Addenda gaat consument gericht benaderen

Ondernemen: Regio Venlo kan ideale ligging niet benutten

Vragen: Hoe zeg ik arbeidscontract voor bepaalde tijd het beste op?

Column: Angelle van Kleef, Canada

Afzet: November doet stap terug

Markt

34 Vitale bodem is investering voor volgend seizoen

36 Semi-automatische plantrobot voor lelie in de maak

Moeizame seizoenstart grootbloemige cymbidium

Leonotis leonurus moet kleine gewasgroep blijven

Betere kwaliteit minicymbidium nog niet beter betaald

Potroos heeft last van groeistuipen

Syngonium in marge van groenmixen en bakjes

Teelt 26

In beeld: Bloemist zag ze vliegen

Thema: Is de gasprijs te hoog?

Daling gasprijs lijkt niet te verwachten

’Forwardprijzen noteren lager dan die voor jaar vooruit’

Bodem: Vitale bodem is investering voor volgend seizoen

Lelie: Semi-automatische lelieplantrobot in de maak

Teelttips: zomerbloemen, pioen, lelie, tulp, primula, lisianthus

Nieuws 40

Chrysantenvak wil meer marktinfo

Service 41

Kasgenoot: Paul Clement Agenda Voorplaat: Foto: Gerdien de Nooy

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Inhoud.indd 3

04-12-13 15:44

Opinie Henk van den Berg, adviseur zomerbloemen:

’Bewaren en koken planten geen een-twee-drietjes’ FOTO: GERDIEN DE NOOY

Er zĳn veel zomerbloemen die van vaste planten worden geteeld. Als de kweker deze planten rooit, komen processen als bewaring en koken in beeld. Volgens Henk van den Berg, particulier zomerbloemenadviseur, worden hiermee in de praktĳk veel fouten gemaakten. Zelfs door mensen die serieus met hun vak bezig zĳn. Bert Vegter bvegter@hortipoint.nl

Hoe komt het dat er nog steeds fouten worden gemaakt?

Speciﬁek waarmee worden in uw ogen veel fouten gemaakt?

„Een heleboel dingen bij de vasteplantenteelt lijken als vanzelfsprekend, maar dat zijn ze vaak niet. Zelfs mensen die heel serieus met hun vak bezig zijn maken fouten, waarbij vooral bewaring en het koken van de planten er uitsteken. Dat zijn niet van die een-twee-drietjes die ze vaak lijken te zijn. In de net gestarte cursus vasteplantenteelt, die ik samen met andere adviseurs inmiddels voor de drieëentwintigste keer houd, proberen we het kennisniveau in het vasteplanten- en zomerbloemenvak op een hoger niveau te brengen. Dat helpt, maar de praktijk leert dat er heel hardnekkige fouten blijven bestaan.”

„Met het koken van de planten, bijvoorbeeld bij pioenen tegen aaltjes. Daar gebeuren ronduit domme dingen mee, waardoor de vitaliteit van de plant wordt aangetast. Mensen willen vaak niet geloven wat er nu precies fout gaat. Natuurlijk is hierbij de temperatuur belangrijk. Het kookprotocol geeft hierover één uur op 43,5°C aan, maar op zich zegt dat niet alles. Zo was er een kweker die per ongeluk één uur op 45°C had gekookt. Hij had nul schade. Bij een ander was op 40°C gekookt, en die had wél schade. De partij was zelfs helemaal verrot. Het probleem is niet het kookprocedé zelf. Alle schade zit in de 24 uur na het koken. Essentieel is dat de planten na het koken goed moeten afkoelen. Als ze direct vanuit de kokerij worden vervoerd, dan gaat het mis. We zeggen dan ook: neem na het koken 48 uur tijd voor het afkoelen. Zet de bakken buiten op de wind. Op de bedrijven die dat doen zie je de schade niet. Vanwege alle fouten die er in de praktijk mee worden

U bent zomerbloemenadviseur. Wat is precies de link met vaste planten? „Die link is heel groot. De vasteplantenteelt is ontstaan uit de snijbloementeelt uit vasteplanten. Qua sortiment komt tegenwoordig een groot deel van de zomerbloemen uit vaste planten, zeker zo’n 70%.”

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

Opinie_NW.indd 4

gemaakt, willen we dan ook het kookprotocol herschrijven.”

U noemde ook de bewaring, gebeuren daar ook ongelukken mee? „Ja. Dat is ook zo’n onderwerp dat makkelijk lijkt, maar elk foutje slaat genadeloos toe. Niet laten uitdrogen betekent niet dat de planten nat gemaakt moet worden. Want als de kweker dat doet, dan ontstaat zeker schimmelvorming. De kweker moet er gewoon voor zorgen dat zijn planten niet uitdrogen. Uitdroging in het begin van de bewaring is de belangrijkste oorzaak van schimmelvorming. De kweker moet er gewoon voor zorgen dat de planten goed de bewaring in gaan. Als dat niet gebeurt, dan zie je pas later dat er wat mis is gegaan. Waar het in de praktijk ook wel eens fout gaat, is dat tijdens de bewaring de kou niet goed bij alle planten doordringt. Wij zeggen dan ook: koop een setje dataloggers want die meten tot in de kisten. Zo’n setje kost misschien een paar honderd euro, maar dan weet je tenminste precies wat er gebeurt.”

Ondoorzichtigheid gasmarkt lĳkt vast ge ge

e prĳs van het gas. Geen onderwerp in de glastuinbouw is in de afgelopen decennia zowel veelbesproken als ondoorgrondelĳk geweest. Daar waar vóór de liberalisering nog sprake was van een zekere verklaring (directe koppeling aan de olieprĳs is er ná de introductie van de zogeheten vrĳe markt helemaal geen lĳn meer in te ontdekken. In 2008 steeg de gasprĳs naar 40 cent per kuub. Een gevolg van de vrĳe markt, zo heette het. Veel vraag, weinig aanbod. Met de economische groei van een aantal landen (waaronder China) kwam dat nog enigszins plausibel over, al had menigeen er grote bedenkingen bĳ. Die werden sinds die tĳd

niet minder, want als de vrĳe markt aan de orde zou zĳn, was de gasprĳs in de laatste jaren zeker niet zo stabiel geweest. En dat is die wel, ondanks economische ontwikkelingen die juist een dalende werking op de prĳs zouden moeten hebben. Onderzoek van het Vakblad naar de totstandkoming van de gasprĳs brengt het antwoord niet veel dichterbĳ. Grote partĳen (inclusief de landen die er achter zitten) lĳken grote invloed te hebben op de prĳsstelling. Dat riekt eerder naar manipulatie dan naar vrĳe markt. Geen wonder dat veel ondernemers zich in hun bedrĳfsvoering – wat betreft deze kostenpost – overgeleverd voelen aan krachten Vakblad voor de Bloemisterĳ 49 (2013)

04-12-13 15:48

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324, 2300 PH Leiden of naar bloemisterij@hortipoint.nl. Reacties moeten maandag voor 9:00 uur binnen zijn. De redactie kan brieven inkorten of weigeren.

Gaat de cursus alleen over dit soort praktische zaken? „Die komen zeker aan de orde, maar de cursus is een mix van praktijk en theorie. Zo wijzen we ook op een belangrijk aspect als winterrust, dat speelt bij vaste planten die in de bewaring moeten. Ook hier ten aanzien van winterrust bij vaste planten blijken kwekers fouten te maken. In de cursus leren we ze dat er twee soorten hormonen in de plant zijn. Strekkingshormoon en rusthormoon. Te weinig wordt bedacht dat de plant in het najaar ondergronds het meest groeit. De plant moet eerst gaan slapen, en pas daarna wordt hij ontvankelijk voor kou tussen + en - 4°C. Dan is er opbouw van rusthormoon.”

Zijn er alleen op het gebied van de teelt praktische zaken te melden? „Nee, wat voor kwekers van vaste planten en zomerbloemen tegenwoordig ook van doorslaggevende betekenis is, is natuurlijk de handel. Als je het bijvoorbeeld vergelijkt met de handel die Amerikaanse kwekers doen, dan verkopen we hier in Nederland alleen maar logistiek. Het is hier doorschuiven van handel, terwijl in Amerika veel meer naar de schakels ervóór en erna wordt gekeken. Ik zeg altijd dat handel net een touw is. Daar moet je niet tegen duwen, maar alleen maar aan trekken. Pas dán schep je een mogelijkheid. Handel moet je eigenlijk zien als het helpen oplossen van het probleem van de klant. Je klant helpen met geld verdienen. Naar mijn mening hebben Amerikaanse kwekers daar meer oog voor dan wij.”

ge geven

Stelling

Klagen over de gasprijs is zinloos De gasprijs ligt al sinds 2010 op een hoog niveau. Zeker in relatie tot de almaar lager wordende stroomprijs is het gas duur. Dit lijkt geen tijdelijke tendens, maar een nieuwe werkelijkheid. Klagen over de gasprijs is daarom zinloos. In plaats daarvan is het beter alles op alles te zetten om sneller resultaten te boeken met Het Nieuwe Telen en meer energie te steken in de ontwikkeling van (gezamenlijke) projecten met diepe en ondiepe aardwarmte. Dat zijn immers de alternatieven voor aardgas.

Roland Duyvesteijn, strelitziateler in Zevenhuizen „Door de relatief lage gasprijzen waren alternatieve energiebronnen jarenlang niet rond te rekenen. Daar komt nu langzaam verandering in. Onze bodem leent zich uitstekend voor geothermie. Na jarenlange stilstand in het ontwerp van kassen is Technokas nu ook twee verschillende vormen van energiezuinige kassen aan het bouwen. Door steeds meer aandacht voor de

’biobased economy’ komt er ook meer aandacht voor bio-energie. Stuk voor stuk positieve ontwikkelingen die de Nederlandse tuinbouw meer slagkracht moeten geven met het buitenland. De crisis heeft ons laten inzien dat er niet meer en meer geproduceerd moet worden. Juist maatschappelijk verantwoord omgaan met de schaarse grondstoffen zal de consument verleiden om onze producten aan te schaffen.”

John van der Hulst, alstroemeriateler in Wervershoof „In de normale wereld is het zo dat wanneer de vraag daalt en het aanbod gelijk blijft, de prijs van een product daalt. Bij gas is er blijkbaar iets anders aan de hand, ofwel de markt werkt niet. Bovendien stijgt niet alleen de prijs, maar schijnt het transporteren van die rommel ook steeds duurder te worden. Onbegrijpelijk, want die leidingen liggen er al jaren. Er moet kennelijk geld uit de

sector getrokken worden, en daar mag je best over klagen. De glastuinbouw zorgt voor een behoorlijk deel van het overschot op de betalingsbalans, en daar worden veel mensen beter van. Een normale prijs voor de energie betalen zou dus logisch zijn. Zo niet, dan moet men accepteren dat in ieder geval een groot deel van de sierteelt naar Afrika verdwijnt. Wordt het in ieder geval lekker rustig op de bloemenroute.”

Herbert Wooning, teler van potorchidee in Bleiswijk waar ze geen of slechts marginaal invloed op hebben. De ondoorzichtigheid van de markt lijkt eerder een vast gegeven dan iets wat op korte termijn is opgelost. Hoewel belangenbehartigers moeten blijven opkomen voor een acceptabel niveau van de gasprijs, steken steeds meer ondernemers hun energie in alternatieven, zoals aardwarmte. Gelijk hebben ze. Niet alleen omdat de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen omlaag moet, maar vooral omdat bijna iedereen z’n buik vol heeft van het gebrek aan grip op een kostenpost die er op een gemiddeld tuinbouwbedrijf flink inhakt. Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Opinie_NW.indd 5

„Klagen heeft nooit zin, dat is simpel. We moeten zelf aan de slag. Onder andere met Het Nieuwe Telen, maar teeltontwikkelingen hebben nou eenmaal tijd nodig.

Voor de langere termijn is aardwarmte echt een heel mooi alternatief. Daar hebben we over honderden jaren nog steeds genoeg van, dus dan komt het in hetzelfde rijtje als wind en zon, als je het mij vraagt. Dus kabinet: dik subsidiëren die aardwarmte!”

04-12-13 15:48

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws. Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander nieuws vindt u op www.vakbladvoordebloemisterij.nl.

n Bloemenomzet november blijft fors achter De omzet van snijbloemen verkocht via FloraHolland bleef in november, ook als gevolg van één veildag minder, flink achter bij die van vorig jaar. Kamerplanten leverden een half procent omzet in. Roos leverde met 8,5% in de top 10 het meeste in. Vergeleken met vorig jaar kwamen ruim 6% minder stelen bij een middenprijs van € 0,181; een halve cent meer. Ook tulpen bleven met bijna 7% minder omzet fors achter. Dit was meer dan volledig toe te schrijven aan een kleiner volume (-7,5%).

n Innovatiemakelaars klaar om telers te helpen Een ploeg van zes zogeheten innovatiemakelaars staat klaar om telers te adviseren en te helpen bij het opzetten van innovatie-, valorisatie- en onderzoeksprojecten. De deskundigen zijn ingehuurd door het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI).

n Frans protest tegen btwverhoging In het Zuid-Franse Hyères protesteerden tuinders vorige week tegen de btw-verhoging op bloemen van 7% naar 10% en de invoering van ecotax op binnenwegen. Laatstgenoemde maatregel is inmiddels uitgesteld.

n Regionale transporttarieven gas en stroom omlaag in 2014 In 2014 dalen de maximumtarieven van de regionale beheerders van het elektriciteitsnet gemiddeld met 7% en de tarieven van de regionale gasnetbeheerders met gemiddeld 5%. Dat meldt toezichthouder ACM. Lees meer vanaf pagina 33.

Getrapte aardwarmteboring

Geothermie FloraHolland wil in het Westland vanuit een ondiep aardwarmteproject een proefboring doen naar de dieper gelegen Triaszandsteenlaag. Dat moet de weg openen naar subsidies, financiering en verzekeringen. De partners in het project – FloraHolland, Westland Infra en HVC – zagen eerder dit jaar af van een diepe boring, vanwege twijfels over de geologie van de beoogde Trias-laag. Dat blokkeerde subsidiëring, verzekering en financiering. Daarop werd besloten een ondieper project te verkennen.

Nieuwskort2.indd 6

Zesde greenport van Nederland krijgt officieel logo In het pikkedonker van de schouwburgzaal in Hoorn lichtte op 29 november ineens het logo op van Greenport Noord-Holland Noord. Met deze onthulling werd symbolisch weergegeven dat de ’ombouw’ van Agriboard tot greenport voltooid is. De greenportstatus was vorig jaar al officieel een feit, maar is nu ook organisatorisch voor elkaar. Daarmee vormen de glastuinbouwgebieden Agriport A7, Het Grootslag en Alton de zesde greenport van Nederland. De greenport tekende onlangs een overeenkomst met de Alkmaarse voetbalclub AZ. Met name de in de greenport vertegenwoordigde groenteteelt hoopt de voetbalspelers als ambassadeurs van gezonde voeding en gezondheid te kunnen inzetten.

n FloraHolland brengt aantal relatievormen terug

De twee moties die het kabinet om uitstel vroegen van de aanleg van de Blankenburgtunnel zijn 3 december door een meerderheid in de Tweede Kamer verworpen. Daarmee lijkt niets de aanleg van de tunnel meer in de weg te staan.

Dat bleek 28 november tijdens een debat in de Tweede Kamer waarin werd gesproken over de recent verschenen beleidsbrief Tuinbouw van de bewindsvrouw. Tijdens het debat werd geen enkele motie ingediend. Wel werden er lovende woorden gesproken over de glastuinbouw als economisch motor van Nederland en als sector die veel werkgelegenheid biedt. Kritiek was er op incidenten rond arbeidsomstandigheden tuinbouwbreed. Fracties konden zich vinden in toezeggingen die Dijksma in haar tuinbouwvisie had gedaan. Zo beloofde zij te onderzoeken of met sector en Ctgb te komen is tot een green deal groene gewasbeschermingsmiddelen, zodat de toelating eenvoudiger en goedkoper wordt. Ook gaat ze na of er minder stringente regels kunnen gaan gelden voor een opsporingvergunning aardwarmte, waarbij veiligheid wel voorop blijft staan. Lees meer op pagina 9.

n Dijksma weigert herstructurering te financieren

n ’Positie WKK verbetert pas vanaf 2018’

Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken wil helpen partijen bij elkaar te brengen om herstructurering van verouderde glastuinbouwgebieden op landelijk niveau te coördineren, maar in financiering daarvan ziet zij niets.

Pas vanaf 2018 à 2019 zal de rendementspositie van WKK’s gunstiger uitvallen als gevolg van een lichte verbetering van de sparkspread die dan wordt verwacht. Dat blijkt uit de nieuwste WKK-barometer van Energy Matters. De

Vanaf 1 januari kent FloraHolland enkel nog: leden, aspirant-leden en contractzenders. Alleen leden krijgen onbeperkt toegang tot de klokken in Aalsmeer, Rijnsburg en Naaldwijk. Daarnaast mogen ze gebruik maken van alle diensten van de veiling, tegen de laagste tarieven. Aspirant-leden betalen daarvoor iets hogere tarieven. Het nieuwe beleid wordt in 2014 gefaseerd ingevoerd.

n Kamer verwerpt moties Blankenburgtunnel

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 16:05

ieel logo FOTO: GREENPORT NOORD-HOLLAND NOORD

Gelezen op Twitter Jelle Strĳbis SV.CO (@SVCOmpanies) De rode kerststerren hebben alweer bijna plaats gemaakt! Op naar 2014!! ■

Overname Max Bahr strandt

Pogingen om de winkels van Max Bahr collectief te verkopen, zijn gestrand. De Boskoopse handelsorganisatie in tuinen kamerplanten Baas Plantenservice verliest daardoor haar enig overgebleven klant. Het bedrijf heeft, volgens directeur Ad van de Wijdeven, geen zicht op andere klanten die zij dit voorjaar kan gaan bedienen.

■ Grievink: ’Glastuinbouw is slecht in zes G’s’ „Glastuinders zijn enorm goed in het produceren van volume en in de beheersing van kosten. Maar in de zes G’s van innovatie zijn ze slecht: Genieten, Gemak, Gezond, Goed gedrag, Goed verhaal en Goedkoop.” Dat stelde directeur Jan-Willem Grievink van het FoodService Instituut Nederland 27 november tijdens de jaarvergadering van LTO Noord Glaskracht in Den Haag. Hij voorspelde dat telers en supermarkten steeds vaker rechtsstreekse afspraken met elkaar zullen gaan maken.

marktpositie van netleverende WKK in de tuinbouw is, volgens deze barometer, ten opzichte van het eerste kwartaal van 2013 verder onder druk komen te staan. Voor 2014 en 2017 zal die marktpositie onveranderd zeer slecht blijven. Dat komt door lagere forwardprijzen voor elektriciteit en – ondanks een licht dalende forward-gasprijs – een afgenomen sparkspread.

■ ’Lichte exportgroei bloemen en planten in 2014’ ABN Amro verwacht volgend jaar een beperkte groei van de export van bloemen en planten. Volgens de bank worden de algehele marktontwikkelingen op korte termijn vooral bepaald door weersomstandigheden, economische ontwikkelingen in de belangrijkste afzetgebieden en de ontwikkeling van de eurokoers.

■ Demo-installatie voor zuivering van spuiwater

■ Leden LTO Noord Glaskracht akkoord met koerswijziging

In Nieuw Prinsenland, het nieuwe glastuinbouwgebied in Dinteloord, is de bouw gestart van een demonstratie-installatie voor de verwijdering van gewasbeschermingsmiddelen uit spui- en filterspoelwater. Initiatiefnemer is de Tuinbouw Ontwikkelingsmaatschappij (TOM). De installatie werkt op basis van een soort geavanceerde oxidatie. „Het gaat om een combinatie van bewezen technieken die nog niet eerder op een zo’n waterstroom zijn getest”, zegt Ardi Schrama, eigenaar van Bruine de Bruin, een van de betrokken installateurs. Het streven is meer dan 80% van de gewasbeschermingsmiddelen uit het spuiwater te verwijderen. Doel van de demo is aan te tonen dat gewasbeschermingsmiddelen tegen een aanvaardbare kostprijs kunnen worden verwijderd.

De ledenraad van LTO Noord Glaskracht stemt in met de in oktober aangekondigde koerswijziging van LTO Glaskracht Nederland. De belangenbehartiger neemt vanaf 2014 de vaktechnische ondersteuning over die LTO Groeiservice telers nu nog biedt. Ook worden drie innovatieprogramma’s van het PT overgenomen. Dat maakte voorzitter Nico van Ruiten 27 november bekend tijdens de jaarvergadering van LTO Noord Glaskracht in Den Haag, die werd bezocht door ruim tweehonderd leden. LTO Glaskracht Nederland neemt de innovatieprogramma’s Kas als Energiebron, Glastuinbouw Waterproof en Het Nieuwe Doen in Plantgezondheid over van het PT. Om deze activiteiten te kunnen financieren, is een contributieverhoging nodig.

Vakblad voor de Bloemisterĳ 49 (2013)

Nieuwskort2.indd 7

Rene Van Kester(@renevankesterkw) Vrijdag samen met André v Paasen het proefvak HNT / Hollewatering bekeken. Zag er kort voor de oogst veelbelovend uit.

Louis Kester (@loukes) Als je niets of weinig doet, kan er ook weinig mislukken...”@Omdenken: Waar niets mag mislukken, kan niets nieuws ontstaan.”

Van der Gulik Tulpen (@VanderGulikTulp) Vandaag laatste Chilitulpen de kas in. Over 8 dgn. eerste NL. Op naar een rustige kerst. Heerlijk.

john boon (@J0HNB00N) Apple geeft 0.6% van de omzet uit aan marketing en Samsung 5%. Geeft stof tot nadenken voor de tuinbouw. nuzakelijk.nl/e-business/364…

Kiepﬂower (@Kiepﬂower) Rondje tuinen geeft goed gevoel, kleine aanpassingen op EC en klimaat geven groei-impuls: gelijkheid en groeikleur, cruciaal in dit seizoen!

Het Vakblad op LinkedIn Op LinkedIn plaatst het Vakblad eens in de twee weken een stelling. Door u aan te sluiten bij de groep van het Vakblad voor de Bloemisterij kunt u meedoen met de discussie. De lopende discussie luidt:

Veilingklok is een aﬂopende zaak De verschuiving van klokhandel naar directe handel zet bij FloraHolland door. Het is onder meer aanleiding voor een grote reorganisatie. De veiling probeert, omdat ze er veel waarde aan hecht, de klok sterk te houden. Maar komt het nog wel goed met de klok? Vecht FloraHolland tegen de bierkaai? Wat is uw mening?

04-12-13 16:05

Energiemarkt Het Vakblad brengt elke maand de ontwikkeling van de energieprijzen in de rubriek ’Energiemarkt’. Een deskundige analyseert de belangrijkste ontwikkelingen en een teler vertelt hoe hij met de markt omgaat.

Olieprijs Dollar per vat ruwe Brent-olie 120

’Gas vastleggen doe ik niet meer. Ik wacht steeds de rekening af’ Lidcactuskweker Hans de Vries uit De Kwakel heeft een uitgesproken mening over het bedrijfsonderdeel energiekosten. Met zijn aanpak wijkt hij nogal af van hoe de meeste kwekers met gasinkoop omgaan. „Ik heb het idee dat ik op het gebied van energiekosten en het gas dat ik nodig heb voor mijn kwekerij het grootste rund ben dat er is. Op die kosten loop ik helemaal leeg, maar ik kan daar weinig aan doen. Ik vind het sinds die liberalisering één grote dievenbende. Telkens gas vastleggen voor een zo goed mogelijke prijs doe ik de laatste twee jaar niet meer. Daar heb ik helemaal geen zin meer in. Het systeem werkt zó dat je dat toch ook altijd verkeerd doet. Met het onderdeel ’energie’ ben ik als kweker dan ook helemaal niet meer bezig. Ik wacht iedere keer, eigenlijk net als de particuliere

gebruiker, gewoon de rekening af.” Verbolgen is De Vries over de in zijn ogen fors gestegen energiekosten. Voorheen was er een all-in prijs, en nu zijn het allemaal onderdelen waarvan de totale som veel hoger is. „Vroeger betaalde je één bedrag, en nu ben je alleen al dat bedrag kwijt aan kosten voor het netwerk. Daar bovenop betaal je je lens aan allemaal vaste kosten.” Om de energiekosten op zijn kwekerij zo laag mogelijk te houden heeft De Vries veel besparende maatregelen genomen. Het bedrijf omvat een oppervlakte van 7,5 ha, waarvan ruim 5 ha glas. Op een oppervlakte van 3 ha daarvan hebben de kassen een dek van acrylplaten. De kwekerij heeft verder energieschermen en de gevels zijn voorzien van dubbel glas dan wel acrylplaten.

110

BrOn: FuTurEs.TrAdingChArTs.COm

Hans de Vries, potplantenteler in De Kwakel:

100

november september

oktober augustus

Gasprijs Contractprijs voor een jaar (2013) in cent/m3 28

24 oktober

november

AgroBudgetgas

TTF

BrOn: EndEx.nl/AgrOEnErgy

FOTO: J. dE VriEs POTPlAnTEnCulTurEs

Ervaring

Elektriciteit Contractprijs voor een jaar (2013) voor piekuren in euro/MWh 64

Analyse Powerhouse

Energiemarkt.indd 8

ook de prijzen voor Q1-2014 en de Cal-14 gasprijs omhoog gezet. De Cal-14 gasprijs is van zo’n € 26 per MWh naar ruim € 27,5 per MWh gestegen. Q1-2014 stond halverwege november boven de € 28 per MWh, maar staat inmiddels al op € 29 per MWh. De kortetermijngasprijzen stegen vooral door de kou in de afgelopen weken, terwijl oktober juist erg zacht was. De Nederlandse elektriciteitsprijzen hebben lang in een licht dalende trend gezeten, maar krabbelen recent weer wat op. De Cal-14 pieklastprijs steeg sinds begin oktober met zo’n € 2 tot bijna € 59 per MWh; boven het niveau van de opleving halverwege september. De basislastprijs steeg sinds begin oktober eveneens met bijna een euro tot € 48 per MWh, hoewel we tussendoor nog een dal van € 46 per MWh hebben gezien. Het is bijna uitsluitend de gasprijs die de elektriciteitsprijzen recentelijk omhoog zet. Daardoor staan de sparkspreads weer zwaar onder druk. De darkspread is juist gestegen.

58 56 BrOn: EndEx.nl

De afgelopen maanden heeft de olieprijs zich tussen de 106 en 112 dollar per vat bewogen. Begin november zakte de prijs kort onder de 105 dollar per vat, onder druk van een sterke dollar. Hierdoor werd olie duurder in andere valuta, en de vraag nam af. Inmiddels is de olieprijs weer aan het stijgen. Opvallend is dat Citigroup, Bank of America en ABN-Amro voor 2014 juist een lagere olieprijs voorspellen, variërend van 90 tot 100 dollar per vat. Zij baseren zich daarbij op zowel mogelijke olie-export vanuit Iran, Libië en Irak als toenemende productie van schalieolie in de Verenigde Staten. Onze Nederlandse gasprijzen voor de lange termijn worden nog altijd beïnvloed door de olieprijzen. De afgelopen maand stegen de Cal-14 en Cal-15 gasprijzen, deels veroorzaakt door de gestegen olieprijs (in euro’s per vat). De actuele olieprijs heeft niet meer zoveel invloed op de prijzen voor aankomende winter, vanwege het vertraagd doorwerken in de gasprijs. De afgelopen maand ging de day-ahead gasprijs echter ook met 15% omhoog. Dit heeft

54 52 oktober

november

Sparkspread WKK-sparkspread voor 2013 in euro/MWh, gebaseerd op de piekprijs elektra en AgroBudgetGas 22 21 BrOn: VAKBlAd VOOr dE BlOEmisTEriJ

Hogere gasprijs door lagere temperatuur

20 19 18 17 16 oktober

november

Kijk voor de ontwikkeling van prijzen op langere termijn op de site van het Vakblad. Bekijk op de website ook iedere dag de ontwikkelingen van de OTC-stroomprijzen, de TTF- en AgroEnergy-gasprijzen, de olieprijs en de dollarkoers.

www.vakbladvoordebloemisterij.nl /aanvullingen Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 15:34

Waardering voor landelijke coördinatie herstructurering foto: VakBlad Voor de Bloemisterij

In het tuinbouwdebat op 28 november heeft EZstaatssecretaris Dijksma verklaard de herstructurering van de glastuinbouw te willen coördineren. Dit vinden LTO Glaskracht en Rabobank Nederland een goede stap voorwaarts.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Landelijke overheidscoördinatie kan herstructurering van de glastuinbouw vlot trekken, ook zonder dat extra geld of subsidie uit Den Haag is te verwachten, menen LTO en Rabobank.

n een hoorzitting ruim een week voorafgaand aan het tuinbouwdebat deden onder meer Rabobank Nederland en LTO Glaskracht Nederland nogmaals een beroep op de politiek voor een onafhankelijke grondbank om de herstructurering van glastuinbouwconcentratiegebieden vlot te trekken. De grondbank zou met behulp van financiers de benodigde kasstromen kunnen verschaffen als de overheid daarvoor garant staat. In haar tuinbouwvisie gaf Dijksma aan niets te voelen voor een landelijke garantstellingsregeling, omdat ze de herstructurering een taak van gemeenten en provincies vindt. „We vragen niet direct geld, want dat is in Den Haag schaars, maar alleen garantstelling voor bepaalde onderdelen met nauwelijks risico”, bracht Nico van Ruiten, voorzitter LTO Noord Glaskracht nogmaals te berde. In de hoorzitting gaf Ruud Huirne, directeur Food & Agri van de Rabobank aan dat hij, ondanks de vele beperkingen van glasopstanden in combinatie met erfpacht, inmiddels iets minder terughoudend staat tegen erfpacht van gronden waarop kassen staan. „Het kan een onderdeel van de oplossing zijn”, aldus Huirne.

Bijval politici Tijdens het debat deden zowel het CDA en VVD een beroep op Dijksma om in ieder Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

49Herstructureringlayout.indd 9

geval de herstructurering van de sector op landelijk niveau te coördineren. Ze bleek bereid met partijen aan tafel te gaan zitten, maar bleef erbij dat herstructurering een verantwoordelijkheid is van de sector zelf, financiers en lagere overheden. Ze bleef voet bij stuk houden dat uit Den Haag geen geld is te verwachten. Alhoewel, ze deed tevens de toezegging om te kijken of overheidsgarantie is in te zetten voor gebiedsherstructurering. Een stap voorwaarts redeneert Cor Hendriks, sectormanager Tuinbouw van de Rabobank: „Glastuinders kloppen immers niet of nauwelijks aan bij Garantstelling Landbouw en Garantstelling Landbouw Plus vanwege het lage investeringsniveau in de afgelopen crisisjaren. Garant staan voor kasstromen van een onafhankelijke grondbank komt eigenlijk neer op een andere wijze van inzetten van overheidsgarantie.” De opstelling van de bewindsvrouw ziet van Ruiten ook als een positieve impuls voor de herstructurering van de sector. Het brengt volgens hem wellicht het broodnodige proces op gang, die nu in de regio vaak stokt. „In overleg zal moeten blijken of er ruimte is voor andere inzet van beleidsinstrumenten. Soms helpt landelijke coördinatie daarbij”, verwoordt de LTO-voorman. Hendriks hoopt dat gezamenlijk overleg nog duidelijker boven tafel brengt wat tot op heden precies de blokkades zijn geweest van herstructurering van de glastuinbouw

en dat het leidt tot het benoemen van de daarbij behorende oplossingen.

Over erfpacht verschillend gedacht Erfpacht is geen interessante constructie voor de glastuinbouw verwacht Dijksma. Daarin geeft Hendriks haar gelijk. Het levert de investerende teler slechts een beperkt voordeel op in zijn kasstroom. Aflossingsverplichtingen op een financiering van grond zijn namelijk al relatief laag, mede doordat een deel van de waarde van de grond immers traditioneel ook aflossingsvrij kan worden verstrekt. Daarbij komt dat banken vooraf minimaal een vergoedingsrecht van de verpachtende partij vragen, mocht het mis gaan. Daar zit een verpachtende partij niet op te wachten, gezien de hoge waarde van kassen en installaties. Van Ruiten is positiever gestemd over erfpacht als vernieuwende financieringsconstructie en haalt initiatieven aan van Wayland Developements en Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland. Zij zien wel heil in het inbrengen van grond in een erfpachtbedrijf, zodat alleen financiering van opstal en installaties voor rekening komt van ondernemers al dan niet in collectief verband. „Het scheelt bedrijven aanzienlijk als ondernemers de grond niet hoeven te kopen, maar het geld kunnen investeren in opstallen en installaties.” <

04-12-13 15:31

FloraHolland doet beroep op liquiditeitsbijdrage FloraHolland financiert de reorganisatie uit de liquiditeitsbijdragen van de leden en niet-leden. Volgens de statuten is het normaal dat de coöperatie tegenvallende resultaten op deze manier dekt. In de praktijk komt het bijna niet voor. Vragen en antwoorden over de liquiditeitsbijdrage.

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

Wat is de liquiditeitsbijdrage? De statuten van FloraHolland zijn helder over de liquiditeitsbijdrage. Deze bijdrage die leden jaarlijks aan de veiling betalen is een percentage (1%) van de koopprijzen van de producten die de leden via de veiling afrekenen. De liquiditeitsbijdrage dient ter dekking van een eventueel tekort van de coöperatie over het boekjaar. Tenzij de algemene ledenvergadering anders besluit. Gedurende het jaar wordt het geld van de liquiditeitsbijdrage gebruikt als werkkapitaal.

Waarom tornt FloraHolland dit jaar aan de liquiditeitsbijdrage? Door de verschuiving van de handel via de klok naar directe handel en doordat de veiling er voor enkele miljoenen is ingeschoten bij de faillissementen van Florimex en Ciccolella valt het resultaat van de veiling tegen. Dit jaar verwacht ze op nul uit te komen. Het beoogde resultaat is € 15 miljoen. Vorig jaar lag dat al veel lager. FloraHolland verwacht dat de verschuiving van de klokhandel naar directe handel de komende jaren doorzet. Daardoor zullen de inkomsten van de veiling teruglopen. Daarom heeft ze besloten om te reorganiseren. De reorganisatie vindt momenteel plaats en kost geld. Er verdwijnen onder meer 200fte’s. Een tegenvaller voor FloraHolland is daarnaast dat de waarde van onroerend goed is gedaald. De veiling heeft € 10 miljoen afgeboekt op de waarde van het grondbezit. FloraHolland trekt € 20 miljoen uit voor de reorganisatie en dit betaalt ze door de liquiditeitsbijdrage van de leden aan te spreken. De helft van de 1% van de omzet van de producten die de leden dit

liquiditeit.indd 10

jaar via de veiling hebben afgerekend (circa € 20 miljoen) wordt hiervoor gebruikt.

Wat gebeurt er normaal met de liquiditeitsbijdrage? Als de veiling geen tekort heeft of niet hoeft te reorganiseren, wordt de liquiditeitsbijdrage na de vaststelling van de jaarrekening over het betrokken boekjaar op de ledenlening bijgeschreven. Daar staat het acht jaar. Negen jaar na betaling van de liquiditeitsbijdrage krijgen de leden het geld terug. Over de ledenlening krijgen de leden jaarlijks rente uitgekeerd. In het eerste jaar krijgen ze geen rente over de liquiditeitsbijdrage.

Betalen niet-leden die via FloraHolland handelen mee aan het tekort? Ja, niet-leden betalen ook mee. De liquiditeitsbijdrage voor niet-leden wordt normaliter na een jaar gestort op de aanvoerderslening, gelijk aan de ledenlening. Nu wordt maar de helft van die bijdrage van 1% gestort op de aanvoerdersrekening. De andere helft gebruikt FloraHolland om te reorganiseren.

Hoe uitzonderlijk is het dat de liquiditeitsbijdrage niet in zijn geheel wordt teruggegeven aan de leden en niet-leden? Dat is heel uitzonderlijk. Het is in de afgelopen twintig jaar niet voorgekomen. Resultaten waren goed of er werd gekozen om uit de reserves te putten of het verlies te nemen.

Wordt de liquiditeitsbijdrage ook wel eens direct aan leden en nietleden teruggegeven? Dit gebeurde twee keer eerder. In 2010 werd de liquiditeitsbijdrage die leden en niet-leden in 2009 betaalden voor de helft teruggeven. In 2013 ging de helft van de liquiditeitsbijdrage over 2012 voor de helft terug naar de betalers. FloraHolland deed dit, omdat ze niet meer dan nodig is wil steunen op de financiering door leden. Voor de financiering van de veiling was in voornoemde twee gevallen minder nodig dan door de liquiditeitsbijdrage was opgehaald. Er werd daarom direct al teruggegeven.

De laatste keer dat de liquiditeitsbijdrage deels werd teruggegeven was recent: halverwege 2013. Gaat het binnen korte tijd heel veel slechter met de veiling? Het verschuiven van klokverkoop naar directe verkoop door telers en handelaren is de laatste twee jaar veel sneller gegaan dan werd voorzien en daardoor moet de aanpassing van de organisatie nu worden doorgevoerd, aldus de veiling. Daarnaast speelt de afwaardering van grond en hebben de faillisementen van Ciccolella en Florimex de veiling ook het nodige geld gekost.

Waarom de reorganisatie uit de liquiditeitsbijdrage bekostigen? In de praktijk wordt vaak een andere oplossing gekozen en telers hebben het al zo moeilijk. Er dreigt nu een verlies (van € 30 miljoen door de reorganisatie en de afwaardering Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 10:51

IllustratIe: John JennIssen

De statuten van FloraHolland geven duidelijk aan dat tegenvallende resultaten opgevangen kunnen worden door de liquiditeitsbijdrage.

van de grond) dat het eigen vermogen van FloraHolland te veel aantast en daarom wordt nu voorgesteld het verlies voor een flink deel te verminderen door de liquiditeitsbijdrage aan te spreken en niet alles bij de reserves neer te leggen. De verliessituatie is uniek, dus ook deze oplossing, zegt de veiling. Juist in deze moeilijke tijd is het voor telers belangrijk een financieel gezonde coöperatie te hebben waarmee hun afzet is verzekerd. Deze oplossing kost de telers in ieder geval nu geen extra cash, aldus de veiling.

Hoe zit het met het verlies dat FloraHolland lijdt? Behalve de kosten voor de reorganisatie is er ook het verlies van € 10 miljoen door de herwaardering van de grond. De veiling neemt dit laatste als verlies. Ze zoekt hier geen compensatie voor.

Heeft de bank tegen FloraHolland gezegd: betaal de reorganisatie maar uit de liquiditeitsbijdrage om de solvabiliteitsratio op orde te houden? FloraHolland geeft aan dat ze al langer financieringsafspraken met haar banken heeft, Daar zijn financiële ratio’s onderdeel van. De banken hebben niet aangedrongen op deze oplossing, voor deze oplossing heeft het Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

liquiditeit.indd 11

bestuur zelf gekozen. Het bestuur heeft de leden en de Raad van Commissarissen en de adviesraden er van tevoren over gesproken.

Wat betekent het voor telers dat ze over acht jaar maar de helft van de liquiditeitsbijdrage van 2013 terugkrijgen? De ledenlening op hun balans zal kleiner zijn dan wanneer de liquiditeitsbijdrage in zijn geheel op de ledenrekening was bijgeschreven. Het zal per teler verschillen wat dit betekent. Rekenvoorbeelden: een teler met een omzet via de veiling van € 20 miljoen heeft jaarlijks een liquiditeitsbijdrage van € 200.000. Over 2013 krijgt hij de helft, € 100.000, na negen jaar terug. De andere helft wordt gebruikt om de reorganisatie te bekostigen. Een teler met een omzet van € 200.000 betaalt jaarlijks € 2.000. De helft hiervan, € 1.000, krijgt hij over negen jaar terug. De andere helft krijgt hij niet meer terug. Telers lopen bovendien de rente op de ledenlening over de helft van de liquiditeitsbijdrage van 2013 mis.

Stemmen leden over het aanspreken van de liquiditeitsbijdrage door de veiling? Ja, de beslissing valt op de algemene ledenvergadering in mei 2014 bij het vaststellen

van de jaarstukken over 2013. Er wordt gestemd over de jaarrekening en als meer dan 50% van de stemwaarde van de stemmende leden dit goedkeurt, wordt de helft van de liquiditeitsbijdrage van leden en niet-leden van 2013 niet teruggegeven.

Wat als leden niet instemmen met het niet teruggeven van een deel van de liquiditeitsbijdrage? Dan zal het niet gebeuren, de ledenvergadering is de hoogste macht in de coöperatie.

In het kort n FloraHolland wil de helft van de liquiditeitsbijdrage gebruiken om de reorganisatie te financieren. n Ze wil niet de reserves aanspreken, want die tasten het eigen vermogen te veel aan. n Volgend jaar kunnen telers zich tijdens de algemene ledenvergadering uitspreken over het plan.

04-12-13 10:51

Addenda gaat consument gericht benaderen Addenda stamt af van het Latijnse woord ’Addendum’. Het betekent ’iets extra’s’ en dat is precies wat de leden van deze telersvereniging nastreven. Zij willen onderscheidend zijn, de klant ontzorgen en de consument gericht benaderen op de winkelvloer. Na tien jaar is Addenda uitgegroeid tot een consumentenmerk. Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

ddenda is een van de weinige merken die de sierteeltsector rijk is. Zo’n tien jaar geleden is de samenwerking gestart en nu heeft het merk bij tuincentra, bloemisten en cash-andcarry’s een vaste positie in het schap. De hebe en campanula van Addenda zitten bij consumenten tussen de oren. Hoe is de club zover gekomen? Hoe groei je van een handelsmerk uit tot consumentenmerk? Wat voor hobbels kom je tegen? En hoe gaat het nu? Het gesprek hierover vindt plaats in het Horti Business Center in Naaldwijk, waar Addenda kantoorruimte huurt voor haar vier medewerkers. Het is een professioneel onderkomen. Nico van den Berg, teler en tevens voorzitter van de club, geeft aan dat er een lange weg aan vooraf is gegaan.

Samenwerken is topsport Addenda bestaat ruim tien jaar. In eerste instantie lag de focus puur op de productie-

kant. De veredelaar wilde samen met telers de stekproductie professionaliseren. De laatste zeven jaar beweegt Addenda zich met haar marketingactiviteiten richting handel en consument en is het kwaliteitsmerk uitgegroeid tot een consumentenmerk. Volgens de telers heeft dat een hoop energie gekost. „De consument is wispelturig; die moet je constant in zijn behoefte blijven voorzien. Als merk moet je voorop blijven lopen en aantrekkelijk en onderscheidend zijn. Dát is belangrijk. Het telen zelf is eigenlijk nog maar een klein onderdeel van het ondernemerschap”, ervaart Van den Berg. Thijs Jasperse, van adviesbureau Florpartners en ook bij het gesprek aanwezig, ondersteunt en adviseert de telersvereniging met de samenwerking. Belangrijk is dat de neuzen dezelfde kant op staan en daar is soms hulp van buitenaf bij nodig. Van den Berg noemt samenwerken zelfs ’topsport’. „We moeten allemaal hetzelfde doel voor ogen houden. Als iedereen hetzelfde over het merk denkt, dan gaat het allemaal wel

Achtergrond

Geschiedenis Addenda In 2003 introduceerde Young Plants International uit België de merknaam Addenda. Dit kwaliteitsmerk werd opricht om het stekken, het bewortelen en de productie van hebe en campanula te professionaliseren. De start van Addenda was productiegericht, maar door de jaren heen werd er ook steeds meer richting de handel en de consument gekeken. Langzamerhand groeide Addenda uit tot een handelsmerk

Addendabeeld.indd 12

en besloten de twintig aangesloten telers en Young Plants International zich verder te professionaliseren en een telersvereniging op te zetten. De ambities groeiden en dit heeft ertoe geresulteerd dat in 2009 het merk Addenda door de telersvereniging is overgenomen. De coöperatie heeft dus exclusieve genetica in huis en zet dit vraaggestuurd in de markt. In totaal zijn er nu 23 telers aangesloten bij Addenda

makkelijker”, ondervindt de teler. Jasperse onderstreept dit. Een van de grootste succesfactoren van de groep is volgens hem dat de telers doelgericht denken. „Addenda is een complex bedrijf, omdat er verschillende ketenschakels vertegenwoordigd zijn. De belangen kunnen onderling verschillen. Uiteindelijk heeft het vaak met geld te maken, niemand wil iets te kort komen. De basis van samenwerking is vertrouwen. Alle schakels moeten het gevoel hebben dat het ’hun’ bedrijf is, betrokken zijn bij de organisatie en geloven in het merk. Dan zie je ook dat het oplossingsvermogen goed is”, legt Jasperse de voorwaarde voor een goede samenwerking uit.

Jaarlijks een bedrag Om uit te groeien tot een consumentenmerk is meer nodig dan een betrokken en gemotiveerde groep mensen. Het merk moet ook zichtbaar zijn in het schap. De laatste jaren zijn er marketingactiviteiten ontplooid. Alle leden dragen hiervoor jaarlijks een bedrag af en dat al begint bij de uitlevering van het stek. Addenda richt zich op het beleveren van de groene vakhandel. Zij wil bij tuincentra, bloemisten en cash-and-carry’s in het schap staan en met deze partijen om de tafel zitten om zo vraaggestuurd te kunnen produceren. Dit lukt aardig. „Doordat wij de hele keten overzien en daar gepaste invloed op uit kunnen oefenen, kunnen we exclusieve kwaliteitsproducten op de markt brengen en inspelen op de behoeften van de klant. We merken dat je dan een interessante partner bent voor de vakhandel en dat ze in gesprek willen gaan. Ook zij willen zich natuurlijk onderscheiden”, legt Van den Berg uit. De speerpunten van Addenda zijn: onderVakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 13:29

Foto: AddendA

Addenda wil de klant ontzorgen en consumenten inspereren op de winkelvloer. Met eindklanten gaan zij om de tafel om een plan te maken. Graag wil de telersvereniging ook hun merkwaarde op de winkelvloer terug laten komen, om zo in contact te blijven met de consument.

scheidend, vernieuwend en duidelijk zijn. Addenda streeft naar exclusiviteit en wil zich op dit vlak onderscheiden. Van den Berg: „De veredeling is vreselijk belangrijk.”

Vernieuwend en onderscheidend Addenda heeft onlangs vier nieuwe productlijnen geïntroduceerd: Ambella, Adansa, Granda en Donna. Elke productlijn is gericht op een bepaalde consumentenstijlgroep. Deze stijlgroepen wil Addenda in 2014 in het schap gaan doorvoeren. Door deze gesegmenteerde benadering wordt het aanbod meer afgestemd op de specifieke doelgroepen. Er is divers materiaal ontworpen, zoals steeketiketten, covertrays, concepttafels en barnieren voor op de winkelvoer om zo de consument te inspireren. Binnen de productlijnen zullen er de komende jaren vernieuwingen plaatsvinden, maar zonder steeds met nieuwe namen op de markt te komen. „Het heeft geen zin om telkens een nieuwe naam aan het product te hangen. Wij benaderen alles uit het oog van de consument; en die zit daar helemaal niet op te wachten. Wij garanderen dat altijd de beste paarse of witte onder deze vier productlijnen te koop zijn”, zegt Corina van der Heiden. Van der Heiden verzorgt de marketing voor de groep. Ook houdt zij zich bezig met de lange termijnafspraken en focust ze zich Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Addendabeeld.indd 13

op samenwerking met eindklanten. Van der Heiden ervaart dat klanten open staan voor gesprekken, onder andere over de segmentbenadering van Addenda. „Wij willen natuurlijk graag ons merk voeren in het schap. Door ons te onderscheiden en innovatief te zijn, ben je minder uitwisselbaar en heb je een streepje voor. Maar alles gaat in overleg; wij willen zeker niet dicteren. Dat werkt niet. Als klanten echt hun eigen huismerk willen voeren, dan denken wij daar in mee. Maar willen wij toch ergens altijd nog onze merkwaarde tonen. Wij willen in contact blijven staan met de consument.”

Niet alleen maar vakhandel Het klinkt positief, maar Van den Berg geeft aan dat zij zeker ook de nodige hobbels zijn tegengekomen de laatste jaren. Zo waren er dit voorjaar bijvoorbeeld problemen met een deel van de stekproductie, waarvan de groep heeft moeten besluiten dat het geen Addenda-waardige kwaliteit is. Daarnaast is de afzet het afgelopen jaar door het koude voorjaar ook moeizaam verlopen. De crisis is Addenda niet voorbij gegaan. De vakhandel is volgens Van den Berg het hardst getroffen en dat hebben de leden van de cooperatie gemerkt. Niet alle planten kunnen aan de groene vakhandel verkocht worden. Dit heeft ertoe geleid dat de spelregels wat betreft de afzet zijn aangepast. Zo

mogen de leden van Addenda ook aan andere partijen leveren. Van der Heiden legt uit: „ We hebben onderling afspraken gemaakt waar onze leden wel of niet onder de naam Addenda zaken mogen doen. In een servicesupermarkt mag de naam Addenda gerust terechtkomen en kunnen wij meedenken met de eindklant. Maar leveren aan een discounter of bouwmarkt onder de merknaam Addenda is een no-go. Ook voor de klok gaan we Addenda weghalen. De 23 leden mogen daar wel aanvoeren, maar niet onder dit consumentenmerk. Wij bouwen aan een kwaliteitsmerk en willen de vinger meer aan de pols houden.” Addenda hoopt zo de toegevoegde waarde van hun hebe en campanula voor de vakhandel te vergroten en de komende jaren nog meer uit te bouwen. <

In het kort n Addenda is een van de weinige merken die de sierteeltsector rijk is. n In 2014 gaat Addenda gesegmenteerd afzetten; stijlgroepen worden doorgevoerd in het schap. n Naast de vakhandel gaat Addenda ook geslecteerde retailers beleveren. n Voor de klok is Addenda vanaf 2014 niet meer te koop.

04-12-13 13:29

Stemming op Tuinbouw Relatiedagen Venray

Regio Venlo kan ideale ligging niet benutten De Floriade moest de Greenport Venlo definitief op de kaart zetten als de ideale vestigingsplaats voor glastuinbouw en handel. Behalve negatieve krantenkoppen is er weinig meer dat aan de wereldtentoonstelling herinnert. Hoe staat het er voor in Noord-Limburg, een jaar na het evenement? De stemming werd gepeild op de Tuinbouw Relatiedagen in Venray. Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

an oudsher is Noord-Limburg vooral een groentengebied. Dat is goed te zien op de Tuinbouw Relatiedagen in Venray. Het is hoofdzakelijk groente wat de klok slaat. Er zat ook redelijk wat sierteelt in de regio, maar veel daarvan is in de afgelopen vijf jaar verdwenen. Wim Beckers, bedrijfsleider bij installatiebedrijf VTI in Horst, kan zo een reeks rozenkwekerijen opsommen die zijn gestopt. Voor andere snijbloemen is dat beeld ongeveer hetzelfde. De bedrijven met chrysanten en gerbera’s zijn op één hand te tellen. En dan zijn er nog een paar anthuriumtelers. De projectvestigingsgebieden Siberië en Californië raken langzaam gevuld met grote groentebedrijven. „Ook kleinere bedrijven, zoals sierteeltbedrijven, zijn welkom in Californië”, zegt Lodewijk Burghout, projectleider van het gebied. Een deel van de eerste fase kan namelijk klein verkaveld worden. Er heeft echter nog geen enkel sierteeltbedrijf gebruik gemaakt van die mogelijkheid. „Qua nieuwbouw en uitbreiding in de regio is het rustig. Iedereen maakt een pas op de plaats”, merkt Leon Verkoelen, verkoopadviseur bij Maurice Kassenbouw. In Duitsland en België daarentegen ziet hij de omzet wat toenemen. „Daar zijn tuinders al jaren gewend dat ze meer eigen vermogen moeten meebrengen. Rond de veiling in Herongen, aan de Duitse kant van de grens, is het best een actief gebied. Daar wordt ook tweedehands gebouwd.”

Gunstige locatie De voordelen van de regio Noord-Limburg zijn bekend: geen files, veel ruimte en een

Limburg.indd 14

groot achterland in Nordrhein-Westfalen. Logistiek gezien zou de ligging ideaal moeten zijn, maar de praktijk is anders. Het blijft een raar fenomeen dat de bloemen ’s ochtends naar Aalsmeer en Naaldwijk vertrekken, en ’s avonds weer langskomen over de A67 naar Duitsland. „Daarmee verlies je een dag aan versheid”, zegt Toon Wagemans, directeur van Accon-avm adviseurs en accountants. Dat heeft deels te maken met de veiling in Herongen, die qua volume niet te vergelijken is met de exportveilingen. „Eigenlijk ligt de veiling op de perfecte plaats om Europa te bedienen”, vindt Erik van de Vin, accountmanager bij Rabobank Maashorst. „Maar er zitten vooral kleine kopers en de veiling is te klein voor grote partijen. Als je veel aanvoert word je je eigen concurrent. Daarom kiezen de siertelers in dit gebied vaak voor een breder assortiment.”

Direct naar afnemer Hoe zou de regio zijn mogelijkheden beter kunnen benutten? „Die vraag heb ik me al heel vaak gesteld, en vele anderen met mij”, zegt Theo Dirkx, mede-eigenaar van chrysantenkwekerij Janssen Maasbree Flowers. Zelf ziet hij een gunstige ontwikkeling in de richting van één centrale digitale klok. „Verder hoop ik dat het veilproces naar de middag verschuift. Dan hoeven we onze producten niet meer ’s ochtends vroeg naar verschillende veilingen te brengen in de hoop dat ze verkocht worden, maar kunnen we ze rechtstreeks bij onze afnemers afleveren. In dat geval zouden er veel minder logistieke bewegingen nodig zijn, en krijgt

de handel zijn producten verser.” „De Limburgse telers zouden hier een verdeelpunt moeten hebben, zodat ze een paar karren kunnen bijladen op de wagens die naar Duitsland gaan”, oppert Raboman Van de Vin. Ook accountant Wagemans zou dat een goede oplossing vinden. „Met de huidige digitale ontwikkelingen zou dat heen-enweer gesleep met bloemen niet meer nodig moeten zijn. Zo’n verdeelpunt hoeft geen duur gebouw op het veilingterrein te zijn; dat zou ook bij een kweker op het bedrijf kunnen.” Om de logistiek efficiënter te laten verlopen zijn er al enkele initiatieven ondernomen; zo is een aantal telers gaan samenwerken in transport en afzet onder de naam ’Paletti Growers’.

Floriade van weinig nut Een jaar na de Floriade ligt het terrein er verlaten bij. Er zou een park met bedrijven uit de agribusiness ontwikkeld worden, maar er is weinig belangstelling voor. Dat heeft voor een groot deel met de economische situatie te maken. Over het nut van de wereldtentoonstelling zijn de meningen verdeeld. Veel mensen vinden dat de tuinbouw er weinig mee is opgeschoten. „Het was puur iets voor toeristen”, luidt het oordeel van Leon Verkoelen. „Het heeft geen telers of handel naar het gebied getrokken.” „Met de Floriade hadden we het gevoel dat we deze regio op de kaart gingen zetten”, zegt pot- en perkplantenteler Maurice Stals uit Ell. „Er is echter weinig uit gekomen. Ja, een gevulde krant. Nog steeds. Het is een Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 10:53

Op de Tuinbouw Relatiedagen in Venray was niet veel meer over van het optimisme dat er voor de Floriade heerste.

mooi project geweest, maar het heeft voor ons weinig opgeleverd.” Volgens Onno Zwaan, adviseur glastuin bouwprojecten bij DLV Glas en Energie, is het niet zo vreemd dat de Floriade voor de regio weinig effect heeft gehad. „Het heeft geen regionale, maar een nationale uitstra ling. Voor een buitenlander ligt alles in Nederland vlak bij Amsterdam.” Toon Wagemans vindt dat de regio zich op de positieve kanten van de Floriade moet richten. „Er zijn allerlei samenwerkingsver banden, initiatieven en innovaties ontstaan. De kunst is om deze verder uit te bouwen.”

hebben. Dat zal voor siertelers niet anders zijn. En mocht je eenmaal een slechte naam hebben, dan hou je daar jaren last van.” Zelf doet Zantingh goede zaken in Duitsland. Vlak over de grens wordt meer gebouwd dan aan de Nederlandse kant. Er is wel een belangrijk verschil: Duitse telers hechten niet zo aan hightech. „Ze verdienen hun geld met een eenvoudige klimaat regeling. Nederlandse telers leggen de lat een stuk hoger. We moeten Duitsers dus bijbrengen dat ze een goede klimaatregeling nodig hebben.”

De beste kansen Duitse markt lastig Eigenlijk zou het voor Limburgse siertelers makkelijker moeten zijn om van de Duitse markt te profiteren, denkt Onno Zwaan. „Ze zitten dicht bij de markt en spreken vaak goed Duits.” Voor een buitenstaander is het echter moeilijk om zich op de Duitse markt te begeven, denkt hij. „Duitsers kopen omdat anderen dat ook doen. Je moet goede refe renties hebben.” Jan Zantingh, directeur van installateur Cogas Zuid, ziet dat ook. „Het is een feit dat het moeilijk is om daar tussen te komen. Bij Duitsers moet je het van je referenties Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Limburg.indd 15

Waar in NoordLimburg wel groei in zit is de boomkwekerij, zoals de rozenteelt rond Lottum. „Deze sector kan zich goed onder scheiden met karakter en een duurzaam imago. Wel valt er in de buitenteelten nog veel te winnen met automatisering, mecha nisatie en een efficiëntere bedrijfsvoering”, denkt accountant Wagemans. Een andere sector die redelijk draait is perkgoed, afgezien van het laatste voorjaar dat erg slecht was. Deze teelten hebben weinig energie nodig, en dat is een belang rijke factor. En het komt nogal eens voor dat Limburgse glastuinders hun kas verhuren aan Duitse perkgoedtelers.

Volgens Wagemans kan de sierteelt onder glas zich het best regionaal profileren, en doen wat Afrika niet kan. „Er is voor een beperkte groep plaats op nichemarkten. Maar dit is een kleine groep.” De kleinere teelten hebben de beste kansen, is ook de mening van Peter Wolters, adviseur bij de Boerenbond. Desondanks ziet chrysantenteler Theo Dirkx de toekomst positief tegemoet. „Meerdere opleidingen zijn in Venlo een vestiging gestart voor onderwijs gerelateerd aan de agrarische sector. Als het onderwijs kansen ziet, is dat een voorbode voor andere bedrijvigheid. En als het economisch tij keert, ligt alles klaar.” <

In het kort n Greenport

Venlo ligt pal tegen de Duitse markt aan. n Grotere telers moeten desondanks naar de veilingen in het Westen. n De kleinere teelten in de regio hebben de beste kansen om te overleven. n De Floriade heeft de tuinbouw weinig opgeleverd, is het overheersende gevoel.

04-12-13 10:53

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Hoe zeg ik een arbeidscontract voor bepaalde tijd het beste op? Ik ben bang een medewerker mede te delen dat zijn contract van bepaalde tijd niet wordt verlengd. Bang dat hij zich arbeidsongeschikt meldt, en ik hem tenslotte arbeidsongeschikt uit dienst moet melden. Hoe pak ik dit aan?

an uw werknemer moeten vertellen dat zijn tijdelijke arbeidsovereenkomst niet verlengd zal worden, is niet leuk. Een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd loopt dan van rechtswege af. Opzegging voor de einddatum van het dienstverband is dus juridisch gezien niet nodig. In het kader van goed werkgeverschap kunt u ervoor kiezen om enige tijd voor de beĂŤindiging van het contract uw besluit aan de werknemer mede te delen. Dit geeft u ook de gelegenheid andere zaken af te stemmen zoals overdracht van werkzaamheden en het saldo vrije dagen en uw werknemer kan vanuit een werkende situatie solliciteren.

Arbeidsongeschiktmelding Er is echter altijd een risico dat uw werknemer zich na dit gesprek arbeidsongeschikt meldt, arbeidsongeschikt uit dienst gaat en vervolgens in de ziektewet terechtkomt. Deze situatie moet u, zo mogelijk, zien te voorkomen. Werkgevers zullen met ingang van 1 januari 2014 direct of indirect afgerekend worden op hun uitstroom richting de ziektewet en als vervolg daarop de WIA. Als deze werknemer 104 weken arbeidsongeschikt blijft, wordt hij gekeurd voor de WIA. Dan blijkt of hij recht krijgt op een WGA-uitkering. Is dat het geval dan wordt de rekening daarvan aan u gepresenteerd, gedurende een periode van maximaal tien jaar. Het risico bestaat dus uit maximaal twaalf jaar een hogere premie! De totale schade over die jaren kan oplopen tot vele tienduizenden euroâ&#x20AC;&#x2122;s. De hoogte van het uiteindelijke schadebedrag is afhankelijk van het originele salaris van de betreffende (ex) werknemer, de mate van arbeidsongeschiktheid, of hij nog iets verdient en wat de totale loonsom binnen uw onderneming is.

Risico verkleinen Wat kunt u doen om genoemd risico te verkleinen? Allereerst is het raadzaam in een gespreksverslag vast te leggen op welke datum en hoe de mededeling van het niet

49.vraaglayout.indd 16

IllustratIe: Peter moorman

verlengen van de arbeidsovereenkomst is gedaan. Stel dat de werknemer zich vervolgens arbeidsongeschikt meldt, laat hem dan zo snel mogelijk bij de bedrijfsarts oproepen, in ieder geval voordat de werknemer uit dienst gaat. Alleen de bedrijfsarts kan namelijk beoordelen of de werknemer daadwerkelijk arbeidsongeschikt is of niet. Geef vooraf aan de bedrijfsarts door per wanneer het dienstverband afloopt, en wanneer dit is meegedeeld. Vraag hem verder expliciet na te gaan of de arbeidsongeschiktheid werkgerelateerd is of niet. Staat de arbeidsongeschiktheid los van het naderend einde dienstverband, er ligt dus echt een medische indicatie aan ten grondslag, dan volgt het gebruikelijke traject van behandeling en re-integratie. Ga na of het reĂŤel is uw werknemer voor uitdiensttreding hersteld te melden. Wordt door de bedrijfsarts beoordeeld dat de arbeidsongeschiktheidsmelding wel (mede) zijn oorzaak vindt in het naderend einde dienstverband, dan dient de bedrijfsarts ook advies te geven over de datum van hersteldmelding.

Vastlegging In het algemeen is het voor u als werkgever raadzaam om bij te houden welke werknemers per welke datum arbeidsongeschikt uit dienst zijn gegaan. Ook kunt u de betreffende (ex)werknemers vragen u op de hoogte te stellen als zij weer hersteld zijn, of afspreken dat u periodiek contact met hen opneemt over de stand van zaken. Met deze gegevens bent u beter in staat te controleren of het UWV uw premie de komende jaren correct vaststelt. Eind november heeft u van de Belastingdienst de beschikking van de premie ZW-flex en WGA-flex 2014 ontvangen. Het is van groot belang deze beschikkingen te (laten) controleren op onjuistheden, zodat u niet meer betaalt dan nodig. Voor de ziektewet en WIA kunt u eigen risico drager zijn of worden. U ontvangt dan geen beschikking van de Belastingdienst. Voor de WGA-flex is dit nog niet mogelijk. < m. (ria) schumacher, adviseur arbeidszaken Flynth adviseurs en accountants, Ria.Schumacher@flynth.nl, 079-3471300 Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 10:53

Column (Advertentie)

Angelle van Kleef vankleef@kwic.com

Canada

Is uw bedrijfssoftware nog steeds een lappendeken?

Kies dan nu voor een écht complete oplossing!

Kwekers die zoeken naar overzicht en nieuwe commerciële kansen, kijken snel op www.match-online.nl of bellen met Eric van ‘t Boveneind, telefoon 0297 28 88 73!

M atc h - O n l I n e I s d e e n I g e g e ï n t e g r e e r d e tOta a lO p lO s s I n g

Spetters De afgelopen week was ik op bezoek in Nederland. De aanleiding was de verjaardag van mijn moeder. Tegelijkertijd maak ik jaarlijks van de gelegenheid gebruik om bedrijven te bezoeken en met mensen in contact te komen die ik een tijdje niet gezien heb. Wat elk jaar weer opvalt is dat veranderingen zich in hoog tempo opvolgen. Met name is dit zichtbaar aan de wegen. Het gebruik ervan is enorm intensief en de organisatie van verkeer en logistiek is een wetenschap geworden. Ik heb weer ervaren dat deze kennis en optimale uitvoering tot in de puntjes worden toegepast. Niet alleen in het verkeer, maar ook in de tuinbouw is het belangrijk om heel punctueel te zijn. Op de bedrijven die ik bezocht was dat direct zichtbaar. Alle ruimte zorgvuldig benut, alle mensen deskundig aan het werk, alle techniek werkend als een geoliede machine. Natuurlijk kreeg ik ook te horen dat er overal weleens iets aan hapert. Het vakmanschap zit uiteindelijk toch ook in het voorkomen of het adequaat oplossen van problemen. Gelukkig hebben we een variatie van mensen en bedrijven om ons heen die ons hierbij ondersteunen en stimuleren. Maar om ons hoofd boven water te houden moeten we steeds zelf het initiatief nemen, zelf controleren of alles nog steeds goed werkt en zelf zorgen dat we voorbereid zijn op de volgende verrassing. Ik heb de afgelopen week veel mensen ontmoet in korte tijd. Daar kan ik erg van genieten. Omdat het weer een jaar duurt tot het volgende bezoek probeer ik er zoveel mogelijk uit te halen en het contact ook waardevol te laten zijn. Veel gesprekken waren een-op-een. Dan kan ik beter naar iemand luisteren en reageren op diens behoefte. Ik heb wederom ervaren dat het soms moeilijk is om duidelijk te communiceren. Dit is een aansporing voor mij om het te blijven oefenen en er over te lezen en te leren. Ook heb ik het Nederlandse weer opnieuw verrassend ervaren. Ik kwam bij de bakker vandaan voor wat lekkers bij de koffie en de lucht was nogal dreigend. Zegt een passerende meneer tegen mij: „Krijgen we regen?” Positief ingesteld antwoord ik: „Een paar spetters.” En prompt barst de hemel open en kom ik kletsnat bij de auto. Angelle van Kleef is hibiscusteler in Ontario

vOOr sneller werKen, betere Marges en Meer InzIcht

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

IM-er-ColKleef.indd 17

04-12-13 10:56

Veilingcijfers

November doet stap terug November telde 1 veildag minder dan dezelfde maand vorig jaar. Mede hierdoor daalde de omzet bij snijbloemen fors. Het tuinplantenseizoen loopt tegen het einde en vooral het aanbod liep terug.

Henk Vreugdenhil henkvreugdenhil@floraholland.nl

erder zien we bij alle groepen de typische seizoensproducten weer opduiken. Met name bij de kamerplanten waren deze nadrukkelijk aanwezig. De totale omzet zakte 3,3% bij een 5,4% kleiner volume dan in 2012. De middenprijs kwam uit op € 0,383; dit was een krappe cent meer.

Tabel. Omzet FloraHolland-veilingen december 2013

(Aanvoer x 1.000 stuks en omzet x € 1.000 ) Snijbloemen

Omzet

% Toe-/afname* Aanvoer

% Toe-/afname* Prijs ’13 Prijs ’12

Snijbloemen stevig in de min De omzet bij veel snijbloemen werd in november in rode cijfers geschreven. Roos leverde met 8,5% in de top 10 het meeste in. Vergeleken met dezelfde maand vorig jaar kwamen ruim 6% minder stelen bij een middenprijs van € 0,181; een halve cent meer. Ook tulpen bleven met bijna 7% minder omzet fors achter. Dit was toe te schrijven aan een kleiner volume (-7,5%). Snijorchidee en lisianthus krompen beide ruim 6% in omzet ten opzichte van november 2012. Snijorchidee kwam in grotere getale (+2,7%) en leverde ruim € 0,20 in. Lisianthus noteerde ongeveer 2,5 cent per steel lager bij een vergelijkbaar aanbod. Twee positieve uitschieters waren pluischysant (+ 9 cent) en lelie (+ 5 cent). November sloot voor snijbloemen af met 5,5% minder omzet bij eenzelfde volumekrimp. De middenprijs bleef hierdoor hangen op € 0,239.

Rosa

53.196

-8,5%

293.266

-6,2%

0,181

0,186

Chrysant Ind Grp TR

23.355

-4,4%

81.414

-3,6%

0,287

0,289

Lilium

10.608

7,1%

21.549

-3,5%

0,492

0,443

Gerbera

10.138

-7,1%

65.195

-3,4%

0,155

0,162

Kamerplanten boeken prijswinst

Hippeastrum

8.545

-5,0%

10.248

5,1%

0,834

0,923

Chrysant Ind Grp GE

8.010

8,0%

16.302

-12,3%

0,491

0,399

Tulipa

5.123

-6,8%

24.508

-7,5%

0,209

0,207

Cymbidium

3.609

-6,2%

1.696

2,7%

2,129

2,331

Eustoma russellianum

3.112

-6,1%

8.373

0,2%

0,372

0,396

Hydrangea

2.946

-0,1%

2.324

-2,9%

1,268

1,233

167.853

-5,5%

702.274

-5,5%

0,239

Phalaenopsis realiseerde in november een kleiner aanbod (-2,2%) dan in de vergelijkbare maand van vorig jaar. De middenprijs viel wat hoger uit, maar de grens van € 4 werd net niet aangetikt. Van de seizoensproducten vertoonde potamaryllis een positieve omzetontwikkeling, vooral door een 2 cent hogere middenprijs. Pothyacint en vooral poinsettia hadden te maken met een kleiner aanbod dan in 2012. Prijzen weken niet sterk af van die van vorig jaar. Cyclamen waren in trek. Bij ruim 5% meer potten liep de middenprijs ruim een stuiver op. Kamerplanten leverden een half procent minder omzet op bij 3,2% minder stuks dan in november 2012. De middenprijs van € 1,626 betekende een stijging van 4,5 cent.

snijbloemen

Kamerplanten Phalaenopsis

Omzet

% Toe-/afname* Aanvoer

% Toe-/afname* Prijs ’13 Prijs ’12

38.248

-0,5%

9.600

-2,2%

3,984

3,914

Hyacinthus

6.501

-5,7%

8.947

-4,0%

0,727

0,740

Euphorbia pulcherrima

5.826

-11,5%

5.521

-12,3%

1,055

1,047

Hippeastrum

5.493

0,8%

3.689

-0,5%

1,489

1,470

Anthurium

4.080

-1,9%

1.342

2,3%

3,039

3,170

Bromelia

4.060

-1,5%

2.153

-8,4%

1,886

1,754

Cyclamen

3.242

11,8%

3.670

5,1%

0,883

0,830

Kalanchoe

3.070

-2,0%

5.455

-3,7%

0,563

0,553

Schlumbergera

2.502

-5,1%

2.128

-21,6%

1,176

0,971

Ficus

2.196

27,7%

733

3,9%

2,996

2,437

116.801

-0,5%

71.854

-3,2%

1,626

1,581

kamerplanten

Tuinplanten

Omzet

%Toe-/afname* Aanvoer % Toe-/afname* Prijs ’13 Prijs ’12

Helleborus

3.836

3,3%

1.399

5,4%

2,742

2,800

Chamaecyparis

1.953

-2,3%

3.137

-3,4%

0,623

0,616

Picea

1.646

-8,0%

744

-16,3%

2,214

2,013

Skimmia

1.441

7,1%

588

-17,9%

2,448

1,876

980

-1,1%

1.250

-13,6%

0,784

0,685

17.415

-1,0%

15.384

-8,2%

1,132

1,049

302.069

-3,3%

789.512

-5,4%

0,383

0,375

Gaultheria tuinplanten Totaal

* Mutaties t.o.v. december 2012 Deze cijfers zijn gemiddelden over de gehele betreffende productgroep incl. binnenlandse productie, import, klok, bemiddeling, alle vestigingen, incl. alle sorteringen, kwaliteiten en potmaten. Deze cijfers gelden vooral als zeer globale indicatie en zijn niet representatief.

Veilingcijfers.indd 18

Tuinplantenaanbod valt fors terug Kerstroos is een typisch seizoensproduct. De 1,4 miljoen planten (+5,4%) brachten bijna 6 cent minder op dan in 2012. Verder stond het aanbod vooral (fors) onder druk. Over het algemeen leidde dit tot een positieve prijsvorming in vergelijking met vorig jaar. Tuinplanten brachten in totaal 1% minder op bij ruim 8% minder stuks. Dit leidde tot een middenprijs van €1,132; dit was 8,3 cent meer dan in november 2012. < Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 14:27

Markt Klok prijsbeelden Groene planten

Snijbloemen 2011

2012

2013

2011

2012

2011

2013

Middenprijs in centen

120 110 100 90

38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 week

Het is centje eraf, centje erbij. Zo ook in week 48. De middenprijs zakt 1 cent tot 26 cent. Dat is hetzelfde als vorig jaar in dezelfde week.

2013

140

130

2012

150

140

30 Middenprijs in centen

Bloeiende planten

130 120 110 100 90 80

38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 week

De middenprijs komt in week 48 uit op 102 cent en duikt daarmee onder de prijzen 104 cent en 108 cent van 2012 en 2011.

38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 week

Na de stijging in week 45 blijft de middenprijs in een neergaande lijn. Er gaat 7 cent af tot 107 cent in week 48. Bron: FloraHolland

de week van de importeur

Jaap Stelder:

’Over samenwerken moet je niet alleen praten’

Foto: SVS

Bedrijf: OZ Import Week: 48

Maandag „Vroeg uit de veren voor een trip naar het buitenland. Samen met een aantal DFG-collega’s organiseren we een kort werkbezoek bij een kweker die voor meer bedrijven binnen onze familie van bedrijven interessant kan zijn. Over samenwerken moet je namelijk niet alleen praten, maar deze vooral in de praktijk brengen!”

Dinsdag „Met een busje reizen we rond en zien in korte tijd heel veel. Soms valt het wat tegen, maar we zien zeker ook fantastische bloemen. Met betrekkelijk basic productiemiddelen worden verrassende resultaten in de teelt behaald. In gedachte probeer ik alle informatie een plek te geven; wat past waar en tegen welke prijs. Terug in het hotel zie ik hoe onze business is gedigitaliseerd. We duiken namelijk collectief in onze tablets en smartphones om e-mails te bekijken en te beantwoorden. De zaken gaan inderdaad gewoon door!”

benodigd voor onze inkomende stromen snijbloemen en exoten. We discussiëren over het optimaliseren van de logistieke processen op de nieuwe locatie en de actuele doorlooptijden van onze voorraad. Het houden van voorraad neemt uiteraard veel geconditioneerde ruimte in beslag, en die is nu eenmaal altijd beperkt. Het samenspel tussen de commerciële teams en de logistiek heeft zeer veel invloed op ons resultaat, gezamenlijk moeten we in alle processen heldere keuzes maken.”

Donderdag „Ik maak een begin met het plannen van onze kerstinkoop van Colombiaanse standaardanjers en stuur de planningsschema’s richting onze kwekers. Het draait in deze periode natuurlijk om de kleuren rood, burgundy, wit en groen. Overige kleuren spelen geen rol. Productie en afzet lijken voor de komende periode goed gematcht.”

Vrijdag Woensdag „Terug op het honk op onze nieuwe locatie met kantoren en verwerkingsruimte op VBA-Zuid. Samen met Henny Roording, onze logistiek manager, bekijk ik de zojuist aangelegde rollerbaan voor vliegtuigplaten, Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Markt-prijsbeelden-nw.indd 19

„Heel drukke dag. Ingeven van leveringen, bestellen bij onze vaste kwekers, communicatie met onze verkopers. Tussendoor commercieel overleg met Don van der Meer en Jurjan van der Laarse. Dat de huidige marktplaats volop in beweging is, voelen we iedere dag.”

03-12-13 14:28

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Martĳn Bentvelsen martĳnbentvelsen@ﬂoraholland.nl

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

48 week

Prijs index

Laatste vier weken minder aanbod De eerste drie weken van november bleef de aanvoerindex onder de 100 punten. Ook in week 48 komt de aanvoerindex niet hoger dan 96 punten. Dit is een miljoen stelen minder dan vorig jaar. De daling is vooral toe te schrijven aan minder stelen roos grootbloemig en gerbera mini. Wel blijft de prijs van deze twee producten stabiel in vergelijking met 2012. De prijs van troschrysant daalt 4 cent bij een vergelijkbare aanvoer. Het lijkt erop dat de vraag bij chrysant iets verschoven

is naar geplozen chrysant waarbij de prijs stijgt met 2 cent. De vraag naar amaryllis wil nog steeds niet echt loskomen. Ook deze week ligt het prijsniveau onder het niveau van vorig jaar. Er is wel wat meer aanbod amaryllis, maar dit verklaart niet een prijsdaling van 10 cent. Positieve uitschieter in week 48 is Lilium LA. Door een forse prijsstijging stijgt de omzet van Lilium LA met 48,1%. De middenprijs snijbloemen totaal komt uit op 25 cent, 1 cent meer dan vorig jaar

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012 150

in procenten

125

100

Aanvoer index

Prijs index

Minder aanvoer seizoensproducten De kamerplantenindex is gezakt naar 95 punten en dit is vooral toe te schrijven aan minder aanvoer van de seizoensproducten poinsettia, amaryllis, schlumbergera. De aanvoer van poinsettia ligt vanaf de start van het seizoen al lager dan vorig jaar. Deze trend zet zich ook in week 48 door met 300.000 stuks minder aanvoer. Tevens blijft de vraag achter waardoor de prijs van poinsettia 1 cent is gedaald. Ook amaryllis is dit seizoen in aanvoer een slow

starter. Maar in tegenstelling tot poinsettia zien we bij amaryllis de laatste weken wel de vraag toenemen met een prijsstijging van 15 cent als gevolg. Minder aanvoer uit Denemarken is de voornaamste reden van de aanvoerdaling bij schlumbergera. Phalaenopsis is de stabiele factor bij de kamerplanten. De prijs stijgt met 2 cent bij een lichte aanvoerdaling. De middenprijs kamerplanten totaal stijgt in week 48 met 2 cent naar € 1,54.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken 2013 t.o.v. 2012

Meer helleborus goed voor prijs

150

in procenten

125

100

43 Aanvoer index

Blauw-Markt-Veilingbijdragen-nw.indd 20

46 Prijs index

48 week

Zowel de prijs als aanvoerindex staan boven de 100 punten. Vooral de stijging van de aanvoer van helleborus met 32% heeft veel invloed op beide indices. Meer aanvoer van de relatief dure helleborus bepaalt voor een groot deel de stijging van de prijsindex die negen punten hoger staat dan vorig jaar, in centen is dit 10 cent. Maar ook picea en gaulteria hebben een positieve invloed op de index. Bij deze twee tuinplanten stijgt de prijs bij meer aanvoer.

De aanvoer van chamaecyparis is stabiel, maar noteert wel een plus van 4 cent. Van de top 5 tuinplanten daalt alleen skimmia fors in aanvoer en dit resulteert in een prijsstijging van 50 cent. De totale omzet van tuinplanten in week 48 komt uit op een plus van 13%.

Vakblad voor de Bloemisterĳ 49 (2013)

03-12-13 14:37

Italië

Siena

Over de toonbank

Daniela Fantoni:

’Ik verwacht dat dit de slechtste kerst ooit wordt’ de enige. Vooral toeristen zijn blij verrast als ze onze bloemenpracht in de passage van het Palazzo aantreffen. Het is een toeristische trekpleister geworden.”

FOTO: IL PETALO

Waarmee onderscheidt u zich?

Naam: Il Petalo Locatie: historisch centrum Siena Sortiment: 60% bloemen, 40% planten Specialiteit: geen, samen met echtgenoot Lorenzo Aantal medewerkers: aantrekkingskracht gebouw

Wat is er bijzonder aan het gebouw waar u bent gehuisvest? „Onze winkel bevindt zich in de entree van één van de oudste gebouwen van Siena; het Palazzo Mignanelli. Jaren geleden was het vrij gebruikelijk dat bloemenwinkels zich in monumentale gebouwen bevonden. Nu zijn we nog

Standpunt

Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over? Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterĳ 49 (2013)

Markt-Toonbark-nw.indd 21

Rustige periode nu? „Angstaanjagend rustig. Ik hoop dat het stilte voor de storm is, met Kerstmis in aantocht, maar eerlijk gezegd verwacht ik daar weinig van dit jaar. De economie zit in het slop, veel mensen zitten zonder werk en jonge mensen hebben geen enkele financiële armslag. Ik hoop dat ik het mis heb, maar ik maak me op voor onze slechtste kerst ooit.”

Wat verkoopt goed voor kerst? „Het publiek hier is zeer traditioneel ingesteld. Niet zo gek natuurlijk als je in een monumentale

Waar koopt u in? „We kopen bloemen in van een groothandelaar die aanbod uit de hele wereld verzamelt. Alle andere bloemisten in de stad kopen direct van Nederlandse lijnrijders. Om een afwijkend aanbod te bieden, doen wij het anders. Planten kopen we van een cash-and-carry, waarbij we vooral Nederlands en Deens aanbod selecteren. In totaliteit denk ik dat 70% uit Nederland komt, 20% uit Italië zelf en 10% uit andere landen.”

Bent u tevreden over het Nederlandse aanbod? „Zeer tevreden! De kwaliteit is goed en we krijgen vrijwel noot klachten. De prijzen zijn ook heel redelijk. Wel vind ik het jammer dat ik na grote feestdagen als Valentijn, Kerstmis en Pasen altijd even een dip zie in het aanbod. Ik kan dan vaak niet de kwaliteit vinden die ik doorgaans krijg. Ik weet niet aan wie dat ligt.”

’Google+ is er één die je zeker niet mag missen!’

Arnold Wittkamp, Bloomly

„Klanten kiezen voor ons wegens de ultieme versheid van de bloemen en vanwege ons vakmanschap. We maken arrangementen en boeketten voor alle soorten ceremonies, en daar hebben we er veel van in Italië! We werken nauw samen met een Duitse weddingplanner die het razend druk heeft met het organiseren van sprookjeshuwelijken in deze mooie stad.”

stad woont waar je je een paar eeuwen terug waant. We kunnen dus niet veel anders dan met de behouden vraag meegaan. Met kerst zijn het vooral poinsettia, cyclamen, amaryllis en phalaenopsis die het goed doen, en uiteraard moet alles rood of wit zijn.”

r zijn bijna geen Nederlandse bedrijfspagina’s te vinden op Google+. Zeker bedrijven uit de sector niet. Maar dat is niet zo gek. Onze sector staat er nou niet bepaald om bekend voor te lopen op het gebied van sociale media. Alweer een nieuw netwerk? Ja, en deze mag je zeker niet missen. Facebook is er voor contact met een breed publiek. Op Twitter is het gemakkelijk het publiek nieuwsgierig te maken en op Pinterest kun je het image uitbouwen. G+ gebruik je om jouw verhaal toe te lichten. Om het ’hoe’ en ’waarom’ achter het verhaal te vertellen. G+ maakt het mogelijk een nieuwe

dimensie toe te voegen en biedt enorme kansen. Het netwerk is nog geen drie jaar oud en is nu het grootste netwerk na Facebook ter wereld. Eén reden om met G+ aan de slag te gaan, is dat je niet kunt achterblijven ten opzichte van de digitale marktontwikkelingen. Maar er zijn natuurlijk meer redenen. G+ biedt verschillende mogelijkheden die je als merk helpen om contact te maken met je publiek, om van ze te leren en om over ze te leren. Daarnaast heeft Google+ een aantal andere voordelen zoals een betere vindbaarheid in de zoekresultaten. Maar het belangrijkste verschil met Facebook is dat je echt interactief

kan zijn met een doelgroep. Er zijn nog niet veel G+ pagina’s in Nederland en dat biedt kansen! Je loopt voorop, er is ruimte voor groei en tegen de tijd dat deelname gemeengoed is, heb je voldoende ervaring opgedaan. Tenslotte een paar tips. Bekijk andere succesvolle G+ pagina’s en onderzoek wat zij doen ter inspiratie. Zodra je een pagina hebt, zorg voor leuke inhoud en wees consequent in het plaatsen en geloof in het succes. Maak geen tweede Facebook van je G+. Enige overloop is geen ramp, maar geef mensen een reden om juist naar jouw Google+ pagina te gaan.

03-12-13 14:36

Analyses snijbloemen Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Moeizame seizoenstart grootbloemige cymbidium De middenprijs voor grootbloemige cymbidium ligt dit seizoen weliswaar op een hoger niveau, maar door lagere productie en kleine kwaliteitsproblemen is de start moeizaam.

„Geen klachten”, meldt inkoper Arjo den Toom van Hamifleurs over de kwaliteit van het aanbod grootbloemige cymbidium bij de start van het seizoen. Hans Loos, inkoper bij Holex, vond evenwel dat de kleuren van de vroeg aangevoerde soorten eerder terugliepen. „Dat is nu achter de rug.” „Acceptabel, niet super en voldoende goede kwaliteit”, oordeelt inkoper René Batenburg van Barendsen Bloemen. Batenburg en Den Toom concluderen dat het aanbod cymbidium in drie steeds duidelijker groepen is in te delen. De bovengemiddelde kwaliteit van de kwekers die vooruitgang boeken met hun assortiment, een tussencategorie die wel in beweging is en een groep die stilstaat.

Lager aanbod Gerekend vanaf augustus tot en met oktober zakte het aanbod grootbloemige cymbidium bij FloraHolland met 11% tot bijna 2 miljoen stelen. In het voorbije seizoen, augustus 2012 tot en met juli 2013, was een krimp van 7% tot 12,5 miljoen stelen. Daarvoor werd met gemiddeld € 3,05 nagenoeg hetzelfde betaald als het seizoen ervoor. Vooral tegen het einde van het seizoen vielen de opbrengsten tegen. „Het verval in de prijs begon na Vrouwendag in maart”, herinnert Theo Ammerlaan van Theo Ammerlaan Orchideeën in Pijnacker zich. Dit seizoen tot en met oktober ligt de middenprijs op € 4,26, dat is 7% meer dan vorig seizoen. Per saldo ligt

de meteromzet bij een gestegen kostenniveau dus lager. De aanloopproblemen met de kwaliteit uitten zich door watervlekken en aantastingen van trips. Kwekers schrijven dit toe aan de warme zomer en minder beschikbare middelen.

Marktbenadering Aanvoerders kiezen steeds meer voor een eigen marktbenadering en spelen daarmee in op de trend dat klanten van klanten vaker op naam van de kweker inkopen. „Zij worden professioneler, met eigen dozen, hoezen, logo’s en foto’s”, complimenteert Den Toom. Art van Wijk van Seven Orchids in Zevenhuizen en Bergschenhoek heeft de directe afzet zien toenemen tot zo’n 40%, terwijl

Ammerlaan voor bijna 100% mikt op de klok. Aanvoer op kleur neemt toe, maar ook dat verschilt per kweker sterk. Verder worden kwekers geconfronteerd met verandering in de vraag doordat handelaren nauwelijks nog op voorraad inkopen. „Daarom verkopen we niet meer via webshops van kopers, want vaak waren de bestellingen te klein. Dat is logistiek te kostbaar”, aldus Vermeer. De geleidelijke verschuiving in het assortiment zet door, met betere basiskleuren. Voor speciale kleuren als de bruine Manon blijft de markt klein. Mogelijk leidt de grotere focus op productie tot verschraling van het kleurenaanbod. n

Leonotis leonurus moet kleine gewasgroep blijven Leonotis leonurus is een najaarsbloem, waarvoor de markt klein is. Niet alle handelaren waarderen deze aparte bloem, waarvan de houdbaarheid beter kan.

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

„Juist dit soort bloemetjes moeten we behouden. Als ze verloren gaan, wordt de meerwaarde van

Markt-Snijbloemanalyses-nw.indd 22

alles minder”, is de overtuiging van inkoper Ruud van der Zwet van DGI over Leonotis leonurus

(ook Leeuwenoor of wilde cannabis genoemd). „Nederland heeft z’n positie als bloemenleverancier te danken aan aparte dingetjes. Niet de aantallen zijn belangrijk, maar het speciale karakter.” Inkoper van Hamifleurs Ronald Rauxloh vindt leonotis, met de oranje bloemetjes en het aparte donkergroene en lancetvormige blad, een mooi artikel. „Maar niet te verkopen, er is geen vraag naar.” Dat is ook de ervaring van inkoper Jan Zwaan van Paauw & Van Egmond. Erwin Dol, inkoper bij Barendsen Bloemen, constateert dat de vraag naar leonotis dit jaar teruggelopen is. „De houdbaarheid is een probleem, ze moeten echt zijn voorbehandeld.” Teler Jan Angevare van de gelijknamige kwekerij in Voorhout,

die vorige week de laatste leonotis aanvoerde bij FloraHolland Rijnsburg, erkent dat de houdbaarheid een probleem is. Hij onderzoekt al jaren met welke voorbehandeling het vaasleven kan worden verlengd. Net als Teun Klepper van Bloemkwekerij Klepper in Ouddorp.

Aanvoer De aanvoer van leonotis bij FloraHolland, van september tot en met november, kwam dit jaar op een vergelijkbaar niveau van bijna 300.000 stelen uit als vorig jaar. De middenprijs eindigde rond 12 cent, 2 cent meer. Véél minder dan de ruim 50 cent bij de introductie in de jaren 80 van de vorige eeuw en de 21 cent bij de topaanvoer van 768.000 stelen in 1998. n Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

03-12-13 14:34

De verbetering van de kwaliteit van minicymbidium in de laatste jaren leidt nog niet tot een betere prijsvorming. De vraag zit volgens handelaren tussen stabilisatie en krimp.

„De kwaliteit is met sprongen vooruitgegaan en kwekers zijn er keihard mee bezig”, weet inkoper Arjo den Toom van Hamifleurs. Inkoper René Batenburg van Barendsen Bloemen is het met Den Toom eens. „Het wordt steeds weer beter. Voor een klant bestellen we speciaal op kleur en dat is bij die kweker super.” Hans Loos, inkoper bij Holex, stelt evenwel vast dat de kwaliteit dit seizoen vergelijkbaar is met eerdere seizoenen. „Er zijn wel kwekers afgevallen. En daardoor zijn ook de kwalitatief mindere soorten uit het aanbod verdwenen”, is zijn waarneming.

Prijsvorming Gerekend vanaf augustus tot en met oktober werd voor minicymbidium dit seizoen via FloraHolland een middenprijs betaald van € 1,69, dat is 3 cent minder dan in het vorige seizoen. De aanvoer kromp in het lopende seizoen met 9% tot bijna

800.000 stelen. Afgelopen seizoen, augustus 2012 tot en met mei 2013, was de aanvoer vergelijkbaar met die van het seizoen ervoor, maar zakte de middenprijs met 22 cent tot € 1,57. „Het wordt steeds moeilijker om voor minicymbidium een goede prijs uit de markt te halen”, constateert Eric van Paasen van de gelijknamige orchideeënkwekerij in ’s-Gravenzande. „Er is veel minder vraag dan in het verleden”, weet Den Toom en dat is ook de ervaring van Batenburg. „Vroeger ging het met karren tegelijk naar Noorwegen, nu gaat het nog om enkele dozen”, noemt hij als voorbeeld. Loos vindt de vraag naar mini’s stabiel. ,,Het loopt eigenlijk wel lekker.’’ Via concepten met meer toegevoegde waarde als CyMoreFlavour proberen Van Paasen en collega’s hogere marges op hun minicymbidium te halen. „Op zich ben ik daar dik tevreden over”, concludeert Arie Binnen-

Verkochte stelen x duizend

Foto: DE GRAAF VAN DER ZANDE

Betere kwaliteit minicymbidium nog niet beter betaald 16.000

mini

14.000

grootbloemig

12.000

grootbloemig

10.000

mini

8.000 6.000 4.000 2.000 0

’99/’00 ’01/’02 ’03/’04 ’05/’06 ’07/’08 ’09/’10 ’11/’12 ’00/’01 ’02/’03 ’04/’05 ’06/’07 ’08/’09 ’10/’11 ’12/’13

’10/’11 ’12/’13 ’11/’12 t/m nov*

Aanvoer grootbloemige en minicymbidium in de afgelopen tien seizoenen en de start van het huidige seizoen (’11, ’12 en ’13 gegevens FloraHolland).

dijk van A. Binnendijk in De Lier, die hierin participeert. „We leveren op bestelling bijvoorbeeld in speciaal glaswerk en kunnen dankzij de samenwerking ook grotere orders aan”, licht hij toe.

50% direct Ben van der Kooij van de gelijknamige orchideeënkwekerij in Zevenhuizen schat dat hij inmiddels 50% van de minicymbidium direct verkoopt. „Klokprijzen zijn te wispelturig”, is zijn argumentatie en door langduriger relaties met handelaren hoopt hij z’n af-

zet te verbeteren. „Hoe langer de relatie, hoe beter je aanpassingen kunt doorvoeren.” „Klokhandel wordt dumphandel”, stelt Batenburg en dat vooruitzicht vrezen kwekers ook. „KOA-kopers kijken vooral naar de prijs in plaats van naar de foto met de inhoud van de doos”, weet Van Paasen. In het minisegment is het aanbod op kleur volgens Loos te wisselvallig, waardoor de rechtstreekse afzet nog verder zal groeien. De waarde van de klokprijs als referentiepunt wordt hierdoor minder. n

Marktacties Promotie

Bloemendagen

Balkon- en terrasplanten 2014: verbena en lantana 2014: Narcissus Topolino n Bloem van de maand december: amaryllis n Woonplant van de maand december: hippeastrum n Woonplant van de maand januari: kentia palm n PurE Seasonal Flowers in december: eucharis n PurE Seasonal Flowers zet herfstbloemen centraal: scabiosa, calicarpa en skimmia

n Lentebloeier

n n n n n n n n

7 dec Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: bol-op-pot: tulp, hyacint, narcis, eucomis, glamini en freesia, groene planten, Favourite Roses, TiSento, Helleborus Gold Collection, aeschynanthus, maxiwella, poinsettia rood (indoor), cyclaam LeePlant, Anthurium Nano Red, amaryllis waxz, velvet touch. Snijbloem: freesia. SBS6, 17.00 uur. n 18 jan Nationale Tulpendag, opening tulpenseizoen met pluktuin op de Dam, Amsterdam n 27 feb - 2 mrt Huis & Tuin 2014 vergroot haar aantrekkingskracht met nieuwe floramarkt in WTC expo in Leeuwarden. n

n n n n n n n n

6 dec Sint-Nicolaas (Bel) 8 dec Maria Onbevlekt Ontvangen (Ita, Oos, Zwi) 25-26 dec Kerstmis 31 dec Oudejaarsdag 1 jan Nieuwjaar 6 jan Driekoningen 7 jan Orthodox Kerstmis (Rus) 13 jan Orthodox Nieuwjaar (Rus) 21 jan Grootmoedersdag (Pol) 22 jan Grootvadersdag (Pol) 31 jan Chinees Nieuwjaar 2 feb Nationale flirtdag (GB) 14 feb Valentijnsdag 23 feb Mannendag (Rus) 2 mrt Grootmoedersdag (Bel) 3 mrt Rozenmaandag (Dui) 8 mrt Vrouwendag

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Markt-Snijbloemanalyses-nw.indd 23

03-12-13 14:34

Analyse bloeiende planten Foto: PrEmiEr & BlEnhEim

Exporteur over Griekenland

Bedrijf: Premier & Blenheim BV Functie: agent in Griekenland Belangrijkste afzetlanden: Europa Inkoop: 45% direct bij kwekers, 55% op de veilingklokken (90% KOA) Aantal medewerkers: 85

Dimitris Kolovos:

’Alle zeilen bijzetten in Griekenland’ Wie zijn uw klanten? „We zijn gevestigd in Athene en verkopen vooral aan bloemenwinkels hier in de stad en in een paar steden in de buurt. De bloemisten komen hun producten hier halen, of we leveren ze bij ze af. Of het goed gaat met de verkoop? Niet bijzonder, we moeten alle zeilen bijzetten om te blijven verkopen. En dat doen we dan ook.”

Wat zijn de concrete gevolgen van de crisis? „Dat een flink aantal bloemenwinkels failliet is gegaan en dat de rest te maken heeft met lagere verkoopcijfers. Veel Griekse bloemisten hebben de consument tot het uitbreken van de crisis links laten liggen. Ze hadden genoeg werk aan bruiloften en evenementen. In die tijd waren vooral de prijzen te hoog.”

En nu? „De vraag naar bloemen voor grote feesten en evenementen is sterk gedaald, dus ze proberen de consument terug te winnen met lagere prijzen. Dat is moeilijk, want de consument koopt al jaren lokaal geteelde bloemen bij de stalletjes op straat. De bloemist moet de consument duidelijk maken dat hij nu, noodgedwongen, wél waar geeft voor z’n geld. De bloemist is nog steeds iets duurder dan de straatverkoper, maar de kwaliteit is veel beter.”

Potroos heeft last van groeistuipen De uitbreiding in de potroos-productie heeft de prijs geen goed gedaan. Bijna 15% meer potrozen en een koud voorjaar trokken de middenprijs met 7% omlaag. Wel is het aanbod meer divers.

Vanuit zowel Nederland als Denemarken groeide de aanvoer van potroos flink dit jaar. Tot week 49 kregen de FloraHolland-veilingen 43 miljoen stuks te verwerken, ruim 5 miljoen meer dan vorig jaar. In het voorjaar zou dat nog geen probleem geweest zijn, maar juist in die belangrijke vraagperiode remden de lage temperaturen de markt af. In het najaar werd pas echt voelbaar hoe vol de markt zat. „In het voorjaar moesten onze middenprijzen al 10% inleveren, vanaf half oktober is het helemaal een tranendal. Als je geen vaste orders hebt, is het nu echt niks. Als je in november een tuincentrum bezoekt, zie je bijna nergens een potroos staan. Het is één en al cyclamen en poinsettia wat je ziet,” constateert Martin Hogenboom van Vireõ-HPD Potplanten in De Kwakel. Rode en witte potrozen met glitters en andere tierelantijnen mogen dan voor kerst nog iets opleven, zonder toegevoegde waarde doet de plant voor deze feestdag niet mee. Het betekent wel dat de overige kleuren in die periode overblijven en op de klok weinig of niets opbrengen.

Kerst onbelangrijk Rudi Heling koopt nu mondjesmaat potrozen in voor een aantal Tuinland tuincentra in het Noor-

den. „Dan hebben we het over een laagje per vestiging. Met glitters en dat soort spul is de noordelijke klant niet te verleiden en er zijn nu eenmaal voldoende andere kerstproducten. Het valt me wel op dat de potroos als patioplant wel groei doormaakt. Zeker wanneer de tuincentra daar speciale aandacht op vestigen, doet het buitengebruik de verkopen goed.” Ook exporteur Gedi doet weinig met de potroos op het moment. Leen Hoek: „Voor kerst speelt de plant voor onze klanten geen rol. Op zich is het geen slecht rozenjaar geweest voor ons. Wel was merkbaar dat er op bepaalde momenten echt te veel was.”

Kleine maten De Nederlandse potroos wist haar positie te verstevigen in de achterliggende jaren, vanwege de krimp in de Deense productie en door verbetering van het eigen assortiment. Vanouds leverden de Denen met name de mini-maatjes. Dit jaar zijn twee Nederlandse kwekers begonnen het aanbod hier te completeren en ook de potmaten 6 en 7 te leveren. Heling: „Als Nederland kan wedijveren met de kwaliteit en prijsvriendelijker kan aanbieden, kan dat zeker interessant zijn voor ons. De kleine maten maken standaard deel uit van ons rozenaanbod.” n

De Grieken kopen dus nog wel bloemen? „Jazeker, het is ook weer niet zo dat iedereen aan de grond zit in Griekenland. De meeste mensen hebben wel minder inkomsten, maar nog steeds voldoende om zich wat luxe te kunnen veroorloven. Een kwart van de Grieken heeft zelfs geen enkel geldprobleem, maar het vreemde is dat die toch ook minder bloemen kopen dan voorheen. We kijken uit naar het einde van de crisis, al zal dat nog wel een paar jaar duren!”

Blauw-Markt-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 24

150

70.000

130

60.000

110

50.000

40.000

30.000

2007

2008

2009

2010

2011

2012

20.000

Verkochte aantallen x duizend

„Ik verkoop goedkopere producten dan voorheen, neem een lagere marge en zoek nieuwe afzetmogelijkheden. We zijn gestart met een webshop. Voor Griekse klanten, maar ook voor buitenlanders die hier bloemen willen laten bezorgen. Dat loopt aardig.”

Gemiddelde prijs in centen

U bent zelf ook bloemist, hoe pakt u het aan?

Verkochte aantallen en middenprijs potroos op de FloraHolland-veilingen van 2007 tot en met 2012. Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

03-12-13 14:35

Foto: Gerdien de nooy

Afzetzaken

Analyse groene planten

Syngonium in marge van groenmixen en bakjes Langs FloraHolland werd in 2013 van syngonium 22% meer verkocht. Toch is de trend voor het product in de markt zonder meer neergaand.

Foto: SVS

van iets meer maatjes 5,5 en 9 cm. IJzelenberg Potplanten in Maasdijk biedt syngonium nog ’solo’ aan. Volgens verkoper Antonie de Rijke gaat dat al tijden moeizaam. „Ieder jaar krimpen we, toch is de laatste maanden de prijsvorming op de klok weer dramatisch.” De toekomst voor syngonium is volgens De Rijke onzeker.

Te klein voor retail

125

1.000

110

800

600

400

200

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Het verkochte volume van het bonte kamerplantje syngonium is in de veilingstatistieken van FloraHolland dit jaar ongeveer terug op het niveau van 2011. Ten opzichte van 2012 (t/m week 47) betekent dat een plus van 22%. Product-marktadviseur Jacco van der Hoeven is voorzichtig met het verklaren van die ’groei’. „Het kan zijn dat planten die aanvankelijk voor groenmixen bedoeld waren, maar uiteindelijk toch als syngonium verkocht zijn, het beeld vertekenen.” Voor de prijs was het in elk geval ongunstig. Die daalde gemiddeld 8% naar 80 cent. Van der Hoeven: „Potmaat 12, verantwoordelijk voor veruit de grootste omzet, verliest dit jaar gemiddeld 7 cent. Dat is fors.” Het restant van de prijsdaling komt door de komst

Inkopers die in de daghandel nog wel eens wat syngonium meepakken kunnen daar niet lang om rouwen. Voor grote retailorders is het product te klein en heeft het wellicht niet de gewenste eigenschappen. „Ik ken syngonium alleen als prijsdrukkertje in groenmixen”, verklaart inkoper Bernard Broersma van Gasa Holland. „De plant is niet heel sterk en heeft vrij veel water nodig. Binnen het bonte segment is het ook niet het meest sprekende product. En bont is in Scandinavië toch al niet in trek.” Voor Hans Visser Export koopt Gert Klootwijk nog wel eens wat syngonium. „Vraag is er nooit, maar aantrekkelijk geprijsd willen sommige klanten het nog wel eens meenemen als bont accentje voor schaaltjesbeplanting of zoiets. Maar daarvoor pakt de klant net zo makkelijk iets anders. n

Verkochte aantallen en middenprijs syngonium op de FloraHolland-veilingen van 2007 tot en met 2012. Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Blauw-Markt-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 25

Bedrijf: Green Sales & Promotions Aanleiding: December Tour 2013

Rick Zuydervliet Waarom organiseren jullie een huisbeurs? „Wij organiseren de ’December Tour 2013’ samen met Vireõ plant sales, FloraHolland, Decorum, FloraPlanet. Ieder bedrijf organiseert in week 50 een eigen beurs om specifiek aanbod aan de handel te tonen. De verschillende bedrijven hebben wat overlap; daarom presenteert ieder bedrijf het aanbod op eigen locatie. Wij laten hier passend aanbod zien voor het begin van het nieuwe jaar, naderende bijzondere dagen zoals Valentijn en Vrouwendag en voorjaar 2014.”

De FloraHolland Trade Fair is net achter de rug... „Die beurs is meer relatiegericht. Onze huisbeurs is laagdrempelig, heel toegankelijk voor de handel en daarom de juiste omgeving om handel te drijven met elkaar. Je kan elkaar nu echt persoonlijk spreken.”

Hoe gaat het momenteel met de handel? „Daghandel gaat niet vanzelf. Met veel inspanning probeer je handel te forceren. Verder merk je dat door het late voorjaar, alle seizoenen opgeschoven zijn of zelfs zijn ingekort. Hier heeft iedereen last van. Wij proberen met onze kwekers samen tot een zo goed mogelijk productieplan te komen, zodat zij gaan produceren naar de vraag van de markt. Ik geloof dat dit nog intenser wordt de komende jaren.”

Wat doet Green Sales & Promotions verder? „Green Sales & Promotions organiseert de verkoop en marketing voor een grote groep kamer- en tuinplanten. De omvang en de diversiteit is een voordeel voor exporteurs. Wij merken dat het steeds belangrijker wordt om in de gehele keten samen te werken om succesvol te zijn. Wij staan dichtbij de export en willen samen met kwekers en exporteurs kijken hoe wij de artikelen van onze kwekers in de schappen krijgen. Verder hebben wij de monsterbus van Green Sales & Promotions rijden waarin wij een kleine greep uit het assortiment van onze kwekers laten zien. Hierdoor vergroten wij de daghandel van de kweker en signaleren wij kansen om zo ook weer handel te drijven op lange termijn.”

Jullie werken ook samen met Mixt Creations? „Ja, die samenwerking is onlangs tot stand gekomen. Die houdt in dat wij samen met Mixt Creations in kaart brengen op welke klanten zij nog niet actief zijn of in welke klant nog groeipotentie zit. Daar maken wij samen een plan op, om dat te ontplooien. Voordeel voor aangesloten kwekers is, dat zij met hun product het assortiment van Mixt Creations aanvullen, waardoor enerzijds Mixt Creations een compleet pakket biedt en anderzijds afzet voor een kweker is gegenereerd.”

03-12-13 14:35

Bloemist zag ze vliegen Koffie- en theekannen vlogen laatst boven een tafel in De Keienhof in Kalmthout. De Belgische bloemist Stef Adriaenssens liet met behulp van bloemen serviesstukken zweven.

et vliegend servies was onderdeel van het derde grote project van Adriaenssens. Taste of Three heette de sprookjeswereld die hij met chefkok Kris Bresseleers en hoboïst Dirk Proost realiseerde. Half november was het toegankelijk voor het publiek. Ook champignons van chrysanten en hortensia’s, een spinnenweb van pannenlatten en amaryllissen en een kroonluchter van bamboe en callas maakten er onder meer deel van uit. Behalve bloemkunst speelden ook gastronomie en muziek een belangrijke rol in ’Smaak van Drie’. De organisatoren spraken over een wereld waarin alle zintuigen geprikkeld worden en waar wilde associaties tussen deze prikkels ontstaan. Vanuit hun disciplines wilden ze de bezoekers een hypersensorische ervaring bezorgen. „We nemen de bezoeker mee op een tocht door een sprookje, langs klanken, geuren en kleuren’’, vertelde Stef Adriaenssens op de eerste dag van het evenement aan het bloemistenblad Bloem en Blad. Een jaar lang bereidde hij Taste of Three voor, samen met zijn mede-organisatoren en vijftig vrijwilligers. Duizenden bloemen werden beschikbaar gesteld door Belgische en Nederlandse kwekers. Volgens de bloemist uit het Belgische Lier wordt beleving steeds belangrijker voor mensen. ,,Wij voeren de bezoekers mee door een wondere wereld waarin ze van alles beleven. Ik denk dat er toekomst zit in dit soort projecten waarin we samenwerking zoeken met andere kunstvormen.’’ Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint

Foto: Gerdien de Nooy

Spread.indd 26

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

03-12-13 14:35

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Spread.indd 27

03-12-13 14:35

Is de gasprijs te hoog? De kale gasprijs – ook wel bekend als commodity-gasprijs – is volgens velen in de glastuinbouw al lange tijd veel te hoog. Waarom zakt ’ie niet? Is er sprake van manipulatie? En zo ja, hoe kan dat want in elk EU-land zijn er toch instanties die toezicht houden op de gasmarkt? Bovendien heeft de Nederlandse overheid beloofd de gasmarkt transparant te zullen maken, zodat iedereen kan begrijpen hoe de gasprijs tot stand komt. Is de werking van die gasmarkt dan inmiddels inzichtelijk of niet? Het Vakblad voor de Bloemisterij zocht met gasmarktdeskundigen en telers naar antwoorden. Want energietransitie of niet, voorlopig blijven de meeste glastuinbouwbedrijven nog afhankelijk van aardgas. Bert Vegter en Quincy von Bannisseht bloemisterij@hortipoint.nl

Thema-Algemeen-Opener_Gas.indd 28

Daling gasprijs lijkt niet te verwachten De ontwikkeling van de gasprijs kent de laatste twee à drie jaar het patroon van een zaagtand: telkens als de prijs iets omhoog is gegaan, zakt deze weer. Gemiddeld is de prijs daardoor op zo’n 26 cent blijven hangen. Wie naar verklaringen zoekt, ontdekt dat vooral de grote gasproducenten hierachter zitten.

nder veel glastuinders leeft de gedachte dat de huidige aardgasprijs te hoog is. Relatief te hoog dan, want menigeen zal zich de zomer van 2008 nog herinneren toen de gasprijs de magische grens van 40 cent doorbrak. Gebaseerd op wat via de media is te vernemen – maar ook op basis van ervaringen uit het verleden en op een stukje ’marktgevoel’ – redeneren velen echter dat de huidige gasprijs eigenlijk zou moeten zakken. Men voert daarvoor aan dat de vraag naar gas in Noordwest-Europa de afgelopen tijd flink zou zijn gedaald. Die afname zou grotendeels het gevolg zijn van een verminderde vraag vanuit de industrie en van de ’Energiewende’ in Duitsland. Met een dalende vraag naar aardgas zou je vervolgens verwachten dat ook de prijs een neerwaartse beweging maakt. Maar niets blijkt minder waar. Wat velen daarom willen weten, is waarom de gasprijs niet substantieel daalt. Om antwoord op die vraag te krijgen, is het belangrijk allereerst na te gaan in hoeverre de vooronderstelling klopt dat er inderdaad sprake zou zijn van een verminderde behoefte aan aardgas in NoordwestEuropa. Degenen die aannemen dat zo’n dalende gasvraag aan de orde is, wijzen in dat kader op een aantal ontwikkelingen.

Amerikaans schaliegas Zo spelen volgens hen de Verenigde Staten een grote rol in het geheel. Doordat in de VS de schaliegaswinning de laatste jaren een enorme vlucht heeft genomen, is de Amerikaanse kolenproductie – die grotendeels was afgestemd op de binnenlandse vraag – zich gaan richten op andere markten, waaronder Europa. Amerikaanse steenkool wordt in Europa inmiddels tegen spotprijzen verkocht omdat er immers voldoende aanbod is. Voor Europese energiebedrijven is het daardoor veel aantrekkelijker geworden

hun kolencentrales op volle kracht te laten draaien, dan hun gasgestookte elektriciteitscentrales. Vandaar dat zich inmiddels de, op zichzelf genomen opmerkelijke, situatie voordoet dat nogal wat gasgestookte centrales uit staan, ook al gaat het daarbij in enkele gevallen om gloednieuwe installaties. Overigens voedt dat meteen de speculatieve gedachte dat energiebedrijven de kosten van hun stilliggende centrales – vooral die van relatief nieuwe installaties – toch ergens van moeten terugverdienen. En waarom zou dat niet kunnen via de gasprijs? Bezien vanuit de grootschalige elektriciteitsproductie door energiebedrijven lijkt de vraag naar gas dus inderdaad te zijn gedaald omdat steenkool sinds de schaliegasrevolutie in de VS prijstechnisch aantrekkelijker is om als brandstof te gebruiken.

Duitsland Daarnaast doet zich in de hoek van de elektriciteitsproductie de laatste jaren stevige overproductie voor. Velen wijzen daarbij met de beschuldigende vinger naar de regering van Duitsland, die met forse subsidies de transitie naar meer wind- en zonne-energie wil stimuleren. De extra elektriciteit – opgewekt door windmolens en zonnepannelen – die als gevolg van deze ’Energiewende’ op het net wordt ingevoed, heeft er volgens hen voor gezorgd dat de stroomprijzen in Duitsland de laatste jaren zijn gekelderd. En dat heeft ook gevolgen voor Duitslands buurlanden omdat de EU immers een vrije energiemarkt kent. Vandaar dat ook in Nederland daardoor de stroomprijzen zijn gedaald. WKK’s waarmee telers stroom terugleveren aan het net zijn door die ontwikkeling met de huidige gasprijs nog nauwelijks meer renderend te draaien. Alleen als de opgewekte stroom is bestemd voor de belichting is een WKK nog altijd goedkoper dan een ’good old’ ketel. De slechte sparkspread, de Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

03-12-13 14:35

Foto: Gerdien de nooy

Gasproductie uit een ’klein' veld in het Westland. Een relatief hoge gasprijs wijten sommige analisten aan het gedrag van producenten. Zij bieden vanuit strategische overwegingen minder gas aan.

verhouding tussen de gas- en stroomprijs, zorgt kortom voor een dalende vraag naar gas. Het is een blok aan het been van de industrie – die immers ook veel gebruikmaakt van WKK – en van energiebedrijven met gasgestookte centrales. Overigens zijn er ook analisten die de schuld van dit alles niet alleen bij de Duitse overheid leggen, maar eveneens bij de Duitse energiebedrijven. Dankzij de goedkope steenkool kunnen zij immers tegen aantrekkelijke prijzen stroom exporteren. In Duitsland draaien dan ook nog volop steenen bruinkoolcentrales. Deze stelling wordt ondersteund door cijfers van landelijk netbeheerder TenneT waaruit blijkt dat bijvoorbeeld afgelopen zomer veel extra stroom uit Duitsland is geïmporteerd, opgewekt uit zonne-energie. Opmerkelijk genoeg was daar bovenop – ’Energiewende’ of niet – nog een substantiële baseload aan importstroom te zien, afkomstig van Duitse kolencentrales.

Liquefied natural gas Een ander verschijnsel dat voor lagere gasprijzen zou kunnen zorgen op de Noordwest-Europese gasmarkt is het aanbod aan vloeibaar gemaakt aardgas, ook wel bekend Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Thema-Algemeen-Opener_Gas.indd 29

als liquefied natural gas (lng). Hoewel Qatar, Maleisië, Australië en Nigeria op dit moment ’s werelds grootste lng-exporteurs zijn, timmert ook Europa aan de weg met lng. Zo werd in 2008 op de Maasvlakte gestart met de bouw van de Gate terminal. Het complex, eigendom van het consortium Vopak-Gasunie, werd twee jaar geleden in bedrijf genomen voor de import van lng. Inmiddels zijn er echter ook faciliteiten gebouwd om de export van lng mogelijk te maken want van het importeren van lng is – tegen de verwachtingen in – tot nu toe niets terecht gekomen. Oorzaak daarvan is het feit dat de wereldwijde lng-export zich de laatste drie jaar volledig concentreert op Azië, waarbij Japan de grootste vragende partij is. Sinds de kernramp in Fukushima in 2011 zijn er in Japan van de vijftig kerncentrales nog twee in werking en importeert het land op grote schaal kolen en lng voor zijn elektriciteitsproductie. Daardoor is de lng-prijs flink gestegen. Bijkomend effect is echter dat lng nauwelijks van betekenis is voor de Europese gasmarkt, iets wat vóór 2011 nu juist wél de verwachting was in Europa. Pas als Japan zijn kerncentrales weer opnieuw zou openen en dus zou stop-

pen met grootschalige lng-importen, kan lng weer iets betekenen voor de gasmarkt in Noordwest-Europa. Vooral vanuit de Japanse industrie wordt op heropening van de kerncentrales aangedrongen. Vanwege de huidige hoge energieprijzen ziet de Japanse industrie zijn exportpositie immers zienderogen verslechteren. Aan de andere kant wil de Japanse bevolking eigenlijk af van kernenergie. Gevolg is dat het opnieuw opstarten van de Japanse kerncentrales traag verloopt. Streven van de Japanse overheid is om in 2015 vier kerncentrales te heropenen. Voordat lng weer enige invloed op de Noordwest-Europese gasprijzen kan hebben, zullen er dus wel wat jaren verstreken zijn.

Marktverwachtingen Ten slotte menen sommigen in de huidige prijsvorming op de Nederlandse virtuele gasmarkt Title Transfer Facility (TTF) ontwikkelingen te zien die erop duiden dat een daling van de gasprijs in aantocht is. Het gaat daarbij specifiek om de forwardprijzen, de prijzen voor gas dat wordt ingekocht voor de contractjaren 2014, 2015, 2016, 2017 of 2018. Lees verder op pagina 30 >

03-12-13 14:35

Vervolg van pagina 29

Tot nu toe vielen die forwardprijzen vaak hoger uit dan de prijzen voor directe levering van gas in 2013. Sinds enige tijd noteren de forwardprijzen voor 2014 en verder echter juist lager dan die voor 2013. En dat wekt volgens sommigen de verwachting dat de gasprijs op termijn zal zakken.

Producenten Sommige analisten nuanceren de vooronderstelling dat de gasvraag in NoordwestEuropa is gedaald. Volgens hen moet de oorzaak van de stabiele gasprijs niet zozeer gezocht worden aan de vraagzijde, als wel aan de aanbodzijde: bij de producenten dus. De daling van de gasvraag beperkt zich volgens hen vooral tot de elektriciteitsproductie en sommige delen van de industrie. Er zijn namelijk ook industrieën, zoals de Europese maakindustrie, waarin juist sprake is van een groeiende vraag naar aardgas. Dat de gasprijs ondanks die toenemende vraag toch onveranderd stabiel blijft, is volgens hen te wijten aan het gedrag van producenten. Zij bieden vanuit strategische overwegingen minder gas aan. Zo is bekend dat de Britse aardgasproductie met name in de winter aan de krappe kant is. Groot-Brittanië is voor zijn gas afhankelijk van gasvelden in de Noordzee. De productie daarvan neemt echter af. Ook de productie van de Nederlandse gasvelden daalt. Volgens schattingen van TNO en de NAM zal er de komende vijftig jaar nog gas uit de Nederlandse bodem zijn te winnen. Maar dan moet Nederland wel alles in het werk stellen om de productie van de huidige kleine gasvelden en het Groningse Slochterenveld te optimaliseren. Nu al heeft Nederland de productie van Slochteren teruggedraaid om op die manier zuinig om te gaan met ’s lands grootste gasvoorraad. De kleine gasvelden worden nu volledig benut. Nederland zal echter ook nieuw ontdekte gasvelden moeten aanboren en alles op alles moeten zetten om nieuwe velden te blijven ontdekken. En dan nog zullen de verwachte hoeveelheden de komende decennia niet langer toereikend zijn om aan de binnenlandse vraag te kunnen voldoen. Nederland zal in de toekomst dus gas moeten importeren.

Noorwegen Ook Noorwegen – naast Rusland en Nederland, de belangrijkste gasexporteur van Noordwest Europa – heeft te maken met dalende aardgasreserves. Vooral voor Nederland en Duitsland levert dat in de toekomst een fors probleem op omdat zij nogal wat gas importeren uit Noorwegen.

Thema-Algemeen-Opener_Gas.indd 30

Kassen moeten worden verwarmd met, volgens veel telers, duur aardgas. Hoe het actuele prijsniveau tot stand komt blijft, ondanks een geliberaliseerde energiemarkt, ondoorgrondelijk.

De olie- en gaswinning heeft Noorwegen geen windeieren gelegd. Het land beschikt daardoor zelfs over het grootste pensioenfonds ter wereld en kampt met het luxeprobleem dat er grote zorgen zijn over het risicobeheer daarvan. Evenals Nederland met Slochteren doet, zetten nu ook de Noren een rem op de productie en uitvoer van gas, zodat ze langer kunnen produceren waarbij de productie vooral gericht is op de binnenlandse behoefte. De teruggang in productie en export vanuit Noorwegen, Nederland en Groot-Brittannië kan verklaren waarom de huidige gasprijs niet daalt.

Rusland Volgens sommige analisten is het Russische gas altijd relatief duur geweest. Dat komt doordat Gazprom veel met langlopende leveringscontracten werkt die voor zo’n 60 tot 80% oliegeïndexeerd zijn. Het effect van de olieprijs, die langere tijd hoog is geweest, ebt na in de prijs van het Russische gas. Oliegeïndexeerde leveringscontracten zijn overigens niet typisch Russisch. Verder is niet uit te sluiten dat Rusland zijn gasprijs als politiek instrument gebruikt. Zo draaide Rusland in 2006 de gaskraan dicht voor Oekraïne omdat het land niet akkoord ging met een verviervoudiging van de gasprijs. Voor alle voormalige Sovjetstaten wilde Gazprom voortaan marktconforme in plaats van gesubsidieerde prijzen hanteren. Wel verwachten sommigen dat Gazprom op termijn zal gaan zakken met zijn prijzen om niet uit de markt geprijst te worden. De vraag is hoe dat zou uitpakken omdat Noorwegen en Nederland immers zuinig

aandoen met hun export. De grote gasproducenten in Noordwest-Europa (lees: Noorwegen, Rusland en Nederland) lijken in elk geval dus de meeste invloed te hebben op het niveau van de gasprijzen. Zij hebben ook belang bij een stabiele gasprijs omdat die immers bijdraagt aan economische en politieke rust. Rest de vraag wat de rol van de Nederlandse TTF in dit geheel is. Op de TTF kopen de Nederlandse energiebedrijven immers veel van hun gas in.

GasTerra Belangrijkste fysieke aanbieder van gas op de TTF is nog altijd GasTerra. Wat de verkoopacties van GasTerra drijft, is niet inzichtelijk. De dagelijkse TTF-prijzen worden vastgesteld door een comité van elf gerenommeerde handelspartijen. Van een echt vrije markt kun je daardoor niet spreken, ondanks beloften van de Nederlandse overheid de TTF transparanter te maken. Wel lijkt de TTF aardig in de pas te lopen met andere gasmarkten in Noordwest-Europa, zoals die in Groot-Brittannië. Daarmee kan de TTF voor telers een goede afspiegeling zijn van het actuele prijsniveau. Hoe dat tot stand komt, blijft echter ondoorgrondelijk. Datzelfde geldt voor het toezicht op het functioneren van de TTF door kartelwaakhond ACM. Ook dat is, zelfs voor deskundigen, lastig te beoordelen. Al met al is nog het meest aannemelijk dat de TTF een afgeleide is van de internationale handel tussen de grote gasproducenten. Zij zitten aan de knoppen door te spelen met hun aanbod. Dat kun je manipulatie noemen, maar ook vrije markt. <

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

03-12-13 14:35

Rob van der Valk, energiedeskundige LTO Glaskracht Nederland:

’Forwardprijzen noteren lager dan die voor jaar vooruit’ Houdt de ACM de TTF voldoende in de gaten?

Op termijn is de verwachting dat de gasprijs gaat zakken omdat er minder vraag is naar aardgas. Dat is althans de overtuiging van Rob van der Valk, energiedeskundige van LTO Glaskracht Nederland.

„Ik heb zelf de indruk dat de ACM erg naar de buitenkant kijkt. Ze stellen vaak al snel dat de gasmarkt een Europees issue is, waardoor de Nederlandse toezichthouder slechts in de Europese samenwerking iets kan uitrichten. Dat is op zich wel wat makkelijk, vind ik. Wat de kwaliteit van de Europese inzet is, vind ik bovendien lastig te beoordelen. Vandaar dat wij ook de Europese activiteiten van de politiek en toezichthouders moeten volgen.”

Waar is die verwachting op gebaseerd? „De huidige gasprijs beweegt zich rond een soort vaste prijs. Kijk je naar de forwardprijzen voor 2014 en later, dan zie je dat die lager noteren dan één jaar vooruit. Dat was tot twee jaar geleden niet zo. Toen waren die prijzen eerder hoger de jaren verderop, dan lager. Dat wekt de verwachting dat de prijs gaat zakken. Andere indicator is de vraag naar gas. Vanuit de elektriciteitsproductie en industrie neemt die af. Verder speelt lng een rol. De behoefte daaraan is nu geconcentreerd in Azië. Bepalend is wat Japan gaat doen. De Japanners zijn bezig hun kernenergiesector opnieuw in te richten. Zodra ze dat voor elkaar hebben, zal daar een stuk van de lng-vraag uitvallen, maar dat zal niet op korte termijn gebeuren.”

Zijn er nog meer factoren die een rol spelen? „Ja, bijvoorbeeld de grote spelers in Europa. Zo verkoopt het Russische Gazprom nog steeds veel gas met een olie-index. Het gaat dan om contracten waarin de gasprijs voor zo’n 70% bepaald wordt door de olieprijs. Van een volledige oliekoppeling is dus geen sprake, maar feit is wel dat de Noren en Nederlanders aardgas verkopen zonder oliekoppeling; althans, met een oliekoppeling die veel lager is dan de indexatie van de Russen. Noorwegen en Nederland hebben daardoor altijd een voordeeltje ten opzichte van de Russen. Omdat zij gewoon weten hoeveel olie-index er in de Russische prijs zit, kunnen zij die dan compenseren. Hoewel de olieprijs nu aan het zakken is, is die ook lange tijd erg hoog geweest, een situatie die het voor Gazprom moeilijk maakte om gas te verkopen in Europa. Ze waren relatief duur. Vandaar dat de Russen

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Thema-Algemeen-Opener_Gas.indd 31

zullen proberen terrein terug te winnen op de Noren en Nederlanders. Dat kan alleen door de prijs aantrekkelijker te maken.”

Als teler weet je niet uit welk land je gas komt ... „Nee, dat klopt. Maar je hebt een contract met je energiebedrijf dat een afgeleide is van het contract dat je energiebedrijf heeft met een van die drie grote partijen. Als je als teler gas inkoopt, gebeurt dat op de voorwaarden van het energiebedrijf. Als daarin staat dat er geen oliekoppeling is, is die er ook niet.”

Toezichthouder ACM ziet ruimte voor een daling van de gasprijs vanwege de handel tussen GrootBrittannië en België. Mee eens? „Waar de ACM op doelt, is de pijplijn tussen de Britse en Belgische gasvoorziening. Wat je ziet, is dat de prijs naar het laagste punt gaat toewerken. In Groot-Brittannië hebben ze sinds een tijdje veel meer Russisch gas tot hun beschikking. Via die route kan dat weer een effect hebben op de TTF-prijzen.”

Is de TTF voldoende transparant? „Als tuinder kun je de TTF als referentie gebruiken om daarmee een aanbod te vergelijken. De TTF loopt goed mee met de handelsprijs in Groot-Brittannië, een enorm grote markt. In die zin is de TTF het beste wat je hebt. Maar ook bij de Britse gasmarkt kun je natuurlijk bedenkingen hebben. Er loopt immers nog steeds onderzoek naar mogelijke manipulatie daarvan.”

Profiteert de tuinbouw van de onbalansmarkt voor gas? „Jazeker, hoewel tuinders geen gebruik maken van die markt. Dat komt omdat de veranderingen die zijn doorgevoerd voor het balanceren van het aardgas in het landelijke net, tot enorme kostenreducties hebben geleid bij het balanceren en de flexibiliteit. Die hebben tot een verlaging geleid van de capaciteitskosten die je terugvindt op je gasrekening. Omdat er daardoor dus al een enorme kostendaling is gekomen, heeft het niet zo veel meerwaarde om als tuinbouw nog mee te doen aan dat balanceren.”

Betekent de huidige gasprijs het einde van WKK? „Voor veel telers is het dit jaar best een verandering geweest dat oude contracten waarin nog sprake was van een redelijke sparkspread, zijn verlopen. De komende vijf jaar, maar het kan ook sneller gebeuren, staan er heel grote veranderingen voor de deur. Er is gewoon een heleboel stroomproductie te veel. Misschien kan WKK heel erg belangrijk worden om lokaal en regionaal netwerken in stand te houden. De flexibiliteit van WKK zal daardoor steeds meer waarde krijgen. Of dat allerlei andere ontwikkelingen compenseert, is echter de vraag. Zo kan de hele elektriciteitsmarkt best eens in elkaar storten. Dan is er niet eens meer een markt waar je je WKK te gelde kunt maken.”

03-12-13 14:35

Rop Petit, onafhankelijk energie-adviseur:

’Knoppen gevonden om energieprijzen te manipuleren’ Zelfstandstandig adviseur Rop Petit richt zich met zijn bedrijf Hortisupport op energie in de glastuinbouw. Hij doet gasinkoop en stroomverkoop voor zo’n vijftien tuinbouwbedrijven, en ondersteunt de ondernemer bij de energiestrategie. Om dat werk te kunnen doen, houdt hij heel veel parameters bij om enigszins aan te zien komen waar het met de energieprijzen naar toe gaat. Hij ziet daarbij allerlei invloeden op de gasprijs zoals die van olie, steenkool, edelmetalen, vulpercentage van gashubs en de dollarkoers, maar voor een deel is de gasprijs ook ongrijpbaar. Petits mening is dat op de energiemarkt prijzen niet louter door vraag en aanbod tot stand komen. Dus geen geliberaliseerde energiemarkt maar een markt waarop enkele grote spelers bepalend zijn. Dat zijn hoofdzakelijk Nederland, Noorwegen

en Rusland. Volgens Petit is het gas uit die landen één pot nat qua marketing. „Deze aanbieders zijn op de energiemarkt niet elkaars concurrenten. Zij bepalen de gasprijs, en die komt niet door vraag en aanbod tot stand. De vraag naar gas is er uiteraard, maar het zijn Gasunie, Gazprom en Statoil die bepalen wat ze willen aanbieden. Het hele beleid is gericht op prijshandhaving. Wat bijvoorbeeld gedaan wordt, is gas niet op de markt te laten komen maar in voorraden te stoppen. Daardoor is er geen drukkend effect op de gasprijs. Daarom ligt de gasprijs al een hele tijd op ongeveer hetzelfde niveau, zo rond de 26 cent.”

Nieuw fenomeen Petit stipt verder aan dat de ICE-energiemarkt voor 56% van de Gasunie is. „Dát is hun handelskanaal. Dus Gasunie heeft een meerderheidsbelang in een handelsportal waar de prijs wordt bepaald. Verder merk ik een nieuw soort fenomeen op. Tot voor kort zag je in de gasprijs de normale winterpiek en de zomerdip. Maar voor 2014 bestaat de hele seizoenscorrectie niet meer. Volgens mij komt

dat door sturen van de markt. Dat herhaalt zich voor 2015. Als je naar het verleden kijkt was het: hoe verder weg, hoe duurder het gas. Maar sinds zo’n anderhalf jaar wordt gas juist goedkoper. Ziehier het stuurmechanisme. Je kunt zeggen dat ze knoppen hebben gevonden om aan te draaien en zo de markt te manipuleren.” Een versterking van zijn mening vindt Petit in een verandering ten aanzien van de ICE mid-day-prijzen. „Daar zijn ze mee gestopt. Begin oktober is de prijssystematiek omgegooid. Het is nu mid-day-indication. Dan denk ik: hebben ze wat te verbergen? Transparantie is toch het modewoord?” Verder mist Petit in het jaarverslag van Gasunie enkele volgens hem essentiële zaken. Zo staat er: de wettelijk voorgeschreven winst is € 36 miljoen. Die wordt dus van te voren al bepaald. En wat anders: de bijdrage aan de staatskas is €11 miljard. Er zijn drie aandeelhouders: de Nederlandse staat, Shell en Esso. Ik denk dan dat ieder een gelijk deel wil hebben. Dus, het werkelijke bedrag is € 33 miljard, maar dát staat niet in het jaarverslag.”

Welke factoren beïnvloeden de gasprijs? De gasprijs die een glastuinder betaalt, bestaat grofweg uit twee onderdelen: leveringskosten die de energieleverancier in rekening brengt, en aansluit- en transportkosten, die de netbeheerder in rekening brengt. Bij de leveringskosten is de zogeheten commodity-prijs – de prijs voor het aardgas zelf, de kale gasprijs – het belangrijkst voor een teler. De commodity-prijs komt tot stand op de gasmarkt. In Nederland is dat de Title Transfer Facility (TTF). In de praktijk wordt de commodity-prijs niet alleen door vraag en aanbod bepaald. Factoren van buitenaf hebben ook invloed. De belangrijkste prijsbepalende factoren zijn daarbij: n de dollar- en eurokoers; n de prijsontwikkeling op de National Balancing Point (NBP), de virtuele gasmarkt van Groot-Brittannië; n technische problemen met opslag, pro-

Thema-3kaders_Gas1.indd 32

ductie of transport van gas tussen Noorwegen, Groot-Brittannië, België en Nederland; n de prijsontwikkeling van lange termijn oliecontracten; n de fysieke capaciteit van het gasleidingennet. Volrakende leidingen kunnen de werking van vraag en aanbod beperken. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren met de zogeheten BBL-pijpleiding die Groot-Brittannië en Nederland verbindt; n de aanvoer van lng (vloeibaar gemaakt aardgas). Door het uitvallen van Japanse kerncentrales in 2011 – als gevolg van de ramp in Fukushima – gaat het meeste lng momenteel naar Japan. De twee onderdelen van de totale gasprijs – leveringskosten en aansluit- en transportkosten – bestaan elk ook weer uit verschillende componenten. Bij de leveringskosten gaat het daarbij om: vastrecht, de al eer-

dergenoemde commodity, energiebelasting en regiotoeslag. Bij de energiebelasting moet worden opgemerkt dat tuinders het verlaagde tarief betalen. Dat tarief kent een looptijd tot en met 2014. Daarna moet de Nederlandse overheid aan Brussel toestemming vragen voor verlenging van deze periode tot en met 2024. Of die er komt, hangt af van de inspanningen die de tuinbouw via het CO2sectorsysteem verricht om zijn CO2-uitstoot te verminderen. Eind 2014 geeft Brussel aan of de Nederlandse tuinbouw opnieuw een periode lang mag profiteren van het verlaagde tarief. De aansluit- en transportkosten bestaan uit: vastrecht aansluiting, vastrecht landelijke gastransport, capaciteitsafhankelijk transporttarief (incl. kosten netbalancering) en meterkosten.

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

03-12-13 14:35

Henry Janssen, potplantenkweker in Honselersdijk:

’Niet te snappen dat de gasprijs steeds hoog blijft’ Henry Janssen van Fachjan Project Plants in Honselersdijk vindt net als vele andere kwekers dat de gasprijs al geruime tijd op een nogal hoog is. „Je ziet op de lange termijn een daling van de gasprijs, maar voor de kortere termijn blijkt dat eigenlijk geen effect te hebben. Dat is niet echt te snappen.” De kweker van grote planten wil er meteen bij zeggen dat zijn uitspraak over de hoge gasprijs louter een gevoelskwestie is.

Een échte verklaring voor de aanhoudende hoge gasprijs zoeken, vindt hij moeilijk. Janssen zegt toch te mogen aannemen dat de gasmarkt een vrije markt is waar vraag en aanbod de prijs bepalen. „Ik kan er echter geen gefundeerde uitspraken over doen want ik weet niet precies hoe ik dat moet zien. Wat als een paar grote jongens aan de touwtjes trekken? Als kweker heb ik daar toch geen invloed op. En je kunt het bijvoorbeeld toch niet aantonen als er sprake zou zijn van bepaalde prijsafspraken.”

Gas voor WKK Gas koopt Janssen voor het grootste gedeelte in voor de WKK-installatie van het bedrijf. De

rest van het gasverbruik komt op het conto van de conventionele ketel. Het meeste gas koopt hij een maand vooruit, en wat er dan nog nodig is, is dagmarkt-werk. Op beide markten komt Janssen de aanhoudende hoge prijzen tegen. Sinds januari 2008 beschikt Fachjan voor de productie van warmte en stroom over een WKK. Van wat er aan gas wordt gekocht, is zeker 90 tot 95% voor de WKK. Op de kwekerij wordt niet belicht, de elektriciteit wordt verkocht. Hoewel het gas duur is en de stroomopbrengst door de lage sparkspread niet al te interessant is, maakt de WKK toch op jaarbasis een aanzienlijk aantal draaiuren. Dat is volgens Janssen niet dramatisch gedaald.

Gerard Satter, potrozenkweker in Poederoijen:

’We moeten op zoek naar alternatieven voor aardgas’ Voor potrozenkweker Gerard Satter uit Poederoijen zijn de bewegingen van de gasprijs ondoorgrondelijk. „Nu er bijvoorbeeld met Iran een internationale overeenkomst is bereikt over de uraniumproductie van dat land, had ik verwacht dat de gasprijs zou gaan zakken. Dat akkoord brengt toch wat rust in het Midden-Oosten. Maar in plaats daarvan is de prijs een cent omhoog gegaan.” Dat de gasmarkt zo ondoorzichtig is, geeft de teler een machteloos gevoel. „Als ik twee maanden geleden veel gas had ingekocht, was ik nu voordeliger uit geweest. Nu is gas gewoon te duur. Het lijkt mij alleen stug dat het zo duur moet zijn.” Satter koopt zijn gas gedurende het jaar „stukje voor stukje” in, deels op de dagen deels op de termijnmarkt. „Bij de inkoop win ik ook wel advies in, maar eigenlijk

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Thema-3kaders_Gas1.indd 33

valt er weinig te zeggen over de gasprijs. Ik koop in elk geval geen gas voor 26 cent voor drie jaar vooruit in. De kans dat die toch gaat dalen, blijft aanwezig. Iedereen zegt dat de gasprijs nooit meer gaat zakken. Maar stiekem hebben veel kwekers toch een onderbuikgevoel dat hij naar 20 cent of iets daaronder gaat zakken, want niemand durft ’m op lange termijn vast te leggen voor die 25 à 26 cent.” Een verklaring voor dat gevoel heeft Satter niet. „Misschien is het meer ’hoop doet leven’. Maar ja, misschien gaat de gasprijs toch weer wél naar de 35 cent toe, vanwege de voorspelde kou. Je weet het dus nooit.” Zelf verwacht de kweker dat de prijs zal blijven schommelen tussen de 20 en 30 cent.

Aardwarmte duurzame optie „Op 15 cent, wat voor mijn gevoel eigenlijk meer dan genoeg is, zullen we niet meer uitkomen. We praten over een fossiele brandstof die een keer opraakt en waarvan het steeds duurder wordt om die uit de grond te halen omdat het natuurlijk steeds dieper wegzit. We zullen dus efficiënter met het gas moeten

omgaan en naar de toekomst toe op zoek moeten gaan naar alternatieven voor aardgas, zoals aardwarmte.” Wat dat laatste betreft, heeft de teler zich al oriënterend laten voorlichten. Vanwege de hoge investeringskosten van aardwarmte en wat er qua vergunningen allemaal bij komt kijken, beschouwt hij deze vorm van duurzame energie als optie voor de lange termijn. „Tegen die tijd zullen we dan de elektriciteit die we voor onze belichting nodig hebben, volledig moeten inkopen, maar dat zal geen probleem zijn omdat er meer dan voldoende stroomaanbod is.” Voor de korte termijn ziet Satter meer in bio-WKK. „We denken serieus na over samenwerking met veehouders uit de buurt die koeienmest kunnen verwerken tot biogas, dat wij weer kunnen gebruiken voor onze WKK’s.” De kweker heeft daarover inmiddels gesproken met enkele bedrijven die ervaring en ideeën hebben. „Gesprekken met boeren moeten nog plaatsvinden, maar wij geloven wel in het idee van bio-WKK en samenwerking met veehouders.”

03-12-13 14:35

Biomassa belangrijker voor structuur dan grondbewerking

Vitale bodem is investering voor volgend seizoen Verkeerde grondbewerkingen en bewerkingen onder natte omstandigheden zijn de grootste oorzaak van versnelde afbraak van bodembiologie. Ook kerende grondbewerking heeft effect; het duurt weer een tijd alvorens de biologie is opgebouwd in de bovenlaag van de grond. Het zijn niet de grondbewerkingen die de structuur maken, maar wél de aangevoerde biomassa. René van Gastel renevg@groeibalans.nl

loop zoals die al vele eeuwen plaatsvindt. Juist deze kringloop is ook belangrijk voor de vollegrondsteelt.

Bodembiologie multifunctioneel De weerstand in bodems tegen ziekten en andere bedreigingen kan afnemen. Vaak komt dat door structuurbederf, eenzijdige bemesting, grondbehandelingen en monoculturen. Nuttige bodembiologie maakt antibiotica aan en rooft op schadelijke organismen, daarnaast is bodembiologie belangrijk bij de opname van voedingsstoffen en water.

Bodembiologie stimuleert en beschermt de beworteling. Er is een symbiosesysteem tussen de biologie en de wortels. Zonder biologie is er sprake van een luie, zwakke beworteling. Daarnaast geeft een slechte biologie een inefficiënt wortelgestel waardoor minder mineralen worden opgenomen maar ook minder hormonen aangemaakt worden die de planten hard nodig hebben. De volgende belangrijkste groepen organismen moeten in een goede bodem aanwezig zijn: geleedpotigen, goede bacteriën, ééncelligen waaronder protozoa, actinomyceten, goede schimmels waaronfoto: Groeibalans

et is weer najaar, tijd om als teler te ’investeren’ in de vollegrond middels bodembiologie. Wanneer de natuur wordt gevolgd dan bouwen planten nu reserves op en de microbiologie begint met de vertering van vers organisch materiaal. In de winter zijn de planten in ’rust’, maar de microbiologie verwerkt het organisch materiaal voor het volgende groeiseizoen. Vervolgens groeit de microbiologie in het voorjaar op voedsel dat is vrijgemaakt in najaar en winter. In de zomer groeien de planten, deze voeden de microbiologie die dan nodig is. Dit is de natuurlijke kring-

Voor een vitale bodem is een goede bodembiologie nodig. Hulp daarbij is mogelijk met groenbemestingsgewassen, opbrengen van compost en het uitvoeren van grondbewerking die de structuur zo min mogelijk aantast.

Bodembiologie.indd 34

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

03-12-13 14:48

Achtergrond

Organische stof is batterij van de grond der trichoderma en mycorrhizae, goede aaltjes (roofaaltjes) en geleedpotigen. Dit is te meten aan de hand van monsters die de bodembiologie weergeven.

Gevolgen mindere bodembiologie Verkeerde grondbewerkingen en bewerkingen onder natte omstandigheden zijn de grootste oorzaak van versnelde afbraak van bodembiologie. Bij kerende grondbewerkingen wordt de bovenste laag, waarin vaak de meeste biologische activiteiten plaatsvinden omdat daar meer zuurstof aanwezig is, naar onderen gebracht. Daarom duurt het weer een tijd alvorens deze biologie weer opgebouwd is in de bovenlaag van de grond. Daarom kan er beter niet kerende grondbewerking worden toegepast. Wanneer grondbewerkingen onder te natte omstandigheden worden uitgevoerd kan er zuurstofgebrek ontstaan. Hierdoor sterven aërobe bacteriën en schimmels (die zuurstof nodig hebben) gemakkelijk af. Juist deze organismen zijn belangrijk voor planten en grond om voldoende weerstand hiertegen te bieden. Goed is te bedenken dat het niet grondbewerkingen zijn die de structuur maken maar dat het juist de aangevoerde biomassa is die dit doet.

Stomen en ontsmetten Soms worden gronden wel eens gestoomd of ontsmet om uiteenlopende redenen. De belangrijkste reden is dat er pathogene schimmels of aaltjes in de grond aanwezig zijn. Komen die in grote aantallen voor en er is weinig ’concurrentie’ van een goed bodemleven, dan is dit vaak de enige optie. Er zijn echter ook situaties waarin dit niet het geval is en dat er toch wordt gestoomd of ontsmet. Dan is dat minder handig. Je moet er rekening mee houden dat stomen of ontsmetten weliswaar de slechte schimmels en aaltjes doodmaakt, maar ook het goede bodemleven. Vaak is dan te zien dat het eerste jaar na deze handelingen de gewassen goed groeien. Dat komt doordat alle stikstof die in de grond zit dus ook eiwitten en stikstof die vastzit aan het bodemleven (C/N-verhouding) dan vrijkomen en direct beschikbaar zijn voor de planten. De jaren erna wordt vaak de weerbaarheid van de bodem weer snel minder. Dat komt dan doordat de goede schimmels en bacteriën met het stomen en ontsmetten afgedood zijn, waardoor de schadelijke schimmels en Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Bodembiologie.indd 35

Gezegd wordt wel dat organische stof de batterij is van de grond. Organische stof is, naast plantengroei, ook de belangrijkste leverancier van koolstof in de bodem. Koolstof is de bouwsteen voor alle leven. Zonder koolstof is geen opbouw van biologie mogelijk. In de bovengrondse delen van de planten wordt koolstof vastgelegd door fotosynthese. Tevens worden tijdens het fotosyntheseproces ook suikers aangemaakt. Die worden vervolgens weer gebruikt om de bouwstenen (eiwitten) voor de plant te vormen. Ongeveer de helft van de dagelijkse fotosynthese wordt weer gebruikt voor

bacteriën ’vrij baan’ hebben om zich snel te ontwikkelen. Is daarom de grond na stomen ’dood’? Op korte termijn wel. Maar de bodembiologie is al snel te stimuleren door aanbrengen van goede compost, al dan niet met bacterie- of schimmelpreparaten. Onthoud daarbij wel dat je organische stof moet toedienen; dat is de kapstok voor het bodemleven.

Afmulchen Er zijn verschillende manieren om de grond ontvankelijk te maken voor bodembiologie. Belangrijk is dat de chemische samenstelling van de grond op orde moet zijn. Heel veel biologische activiteiten gebeuren het beste rond een pH van 6,4. Daarnaast moet de grond voldoende zuurstof bevatten. Ook moet deze voldoende vocht kunnen vasthouden om de biologie te kunnen laten groeien. Er zijn heel veel verschillende preparaten op de markt om de biologie te stimuleren. Belangrijkste is dat de verschillende bodemorganismen ’voedsel’ nodig hebben om te groeien. Dit voedsel bestaat vaak uit wat verser materiaal wat op de grond wordt aangebracht door middel van mulching met bijvoorbeeld minder-uitgerijpte compost. Dat is compost die twee weken in de compostering heeft gezeten (dit vooral voor afdoding van slechte schimmels, bacteriën en onkruidzaden). De laatste jaren zijn ook goede resultaten te zien door het afmulchen met blad. Deze materialen op de grond of in de bovenlaag zijn een voedselbron voor organismen. Dit is van onschatbare waarde voor verdere ontwikkeling van het bodemleven.

de ademhaling van de plant. Dan worden suikers weer verbruikt. Tijdig en voldoende aanvoeren van organische stof zorgt onder meer voor instandhouding van de bodemstructuur, goede lucht- en waterhuishouding en betere bewerkbaarheid van de bodem. Ook houdt het mineralen vast waardoor er minder uitspoeling is en is het een belangrijke stimulans voor het bodemleven. Bijkomend voordeel: wanneer er meer organische stof in de grond zit, is er minder stikstof en kali nodig voor eenzelfde opbrengst. Door minder (nitraat) stikstof en kali te strooien neemt de kans op ziekten in de gewassen af.

Groenbemester ’s winters Wanneer er groenbemesters op een perceel staan kunnen die ook heel goed de winter blijven ’overliggen’. Ze vallen wel in elkaar bij vorst, maar geven voldoende bescherming bij hevige neerslag waardoor de structuur van de grond niet aangetast wordt. De groenbemesters kunnen dan een maand voor het planten geklepeld worden en al dan niet ondergewerkt. Klepelen en direct onderwerken is niet zo handig. Voor vertering in de grond van vers materiaal is zuurstof nodig. Bij veel materiaal kan dit structuurschade veroorzaken omdat minder zuurstof in de bodem komt. Nu er percelen leegkomen is het niet zo verstandig om deze grond kaal te laten liggen tot het voorjaar als weer geplant gaat worden. Wanneer er een groenbemester in de winter op staat is dit veel beter. Het voedt de bodembiologie en het voorkomt structuurschade door hevige neerslagen. Tevens zorgen de groenbemesters ervoor dat er ook mineralen worden vastgehouden waardoor die minder uitspoelen. Deze zijn dan in het voorjaar gemakkelijker beschikbaar voor de gewassen. <

In het kort n De weerstand in bodems tegen ziek-

ten en andere bedreigingen kan afnemen, onder meer door structuurbederf. n De verschillende bodemorganismen hebben ’voedsel’ nodig om te groeien. n Organische stof is, naast plantengroei, de belangrijkste leverancier van koolstof in de bodem. Zonder koolstof is geen opbouw van biologie mogelijk.

03-12-13 14:52

Semi-automatische lelieplantrobot in de maak IllustratIe: DlV

Mechanisatiebedrijf Hans van der Poel werkt samen met broeiers en DLV Plant aan een semi-automatische robot die bollen kan planten in de vollegrond. Verbeteren van arbeidsomstandigheden, uniformiteit en takkwaliteit is het doel.

Hans Kok, DLV Plant Ism Hans van der Poel en Mark Hogenboom, Mechanisatiebedrijf Hans van der Poel

Een impressie van de semi-automatische plantrobot voor lelie.

roeierij van lelie onder glas beslaat in Nederland jaarlijks ongeveer 200 ha lelies. Ongeveer de helft staat in de vollegrond, de wijze waarop veel lelies in de zomermaanden ook buiten gebroeid worden. Een klein deel van de bollen in de vollegrond wordt geplant met een plantmachine waarop meerdere mensen kunnen zitten. De machine boort gaten in de grond waarin de bollen met de hand worden geplant. De mensen zitten op de machine in een gebogen werkhouding die verre van optimaal is. Meer dan de helft van de bollen wordt met de hand geplant. De bollen worden daarbij uitgestrooid over het te planten bed. De planter kruipt op zijn knieën en maakt met een plantschepje een gat en plant daarin de bollen. Vooral in de zomer kunnen de bollen die lang onbedekt op de grond liggen, sterk uitdrogen wat een negatief effect heeft op de takkwaliteit. Daarnaast gebeurt het plantwerk vaak door meerdere mensen en ontstaat er makkelijk verschil in plantdiepte. Door vermoeidheid zullen mensen na verloop van tijd ook minder diep planten. Variatie in plantdiepte kan leiden tot verschillen in gewasstand, takkwaliteit en een langere oogstperiode. Als de oogstperiode langer is en er meer gesorteerd moet worden, zal de kostprijs stijgen.

lelieplanter layout.indd 36

Een nieuwe plantmachine kan mogelijk verbetering bieden. Uit proeven zal moeten blijken hoeveel besparing in tijd en geld er mogelijk is en wat het effect van het semiautomatisch planten is op de takkwaliteit. Als dit bekend is kan tevens de terugverdientijd van de machine bepaald worden.

Semi-automatisch Mechanisatiebedrijf Hans van der Poel uit Roelofarendsveen werkt samen met Hans Kok van DLV Plant en enkele broeiers aan een plantmachine waarmee de plantsnelheid naar verwachting met een factor twee te verhogen is. Door de bollen mechanisch te planten zullen er geen verschillen meer zijn in plantdiepte. De variatie in gewasstand zal hierdoor tot een minimum worden beperkt. De verwachting is dat de lelies gelijkmatiger in bloei komen waardoor de oogstperiode korter wordt en er minder gesorteerd hoeft te worden. Door leliebollen mechanisch te planten hoeven mensen niet meer in een slechte werkhouding de bollen te planten waardoor op de langere termijn minder lichamelijke klachten zullen ontstaan. De plantmachine zal op vier rupsbanden over het gefreesde nog te planten bed naar achteren gaan rijden en terugrijdend worden de bollen geplant. Op de machine is

plaats voor één man. Deze hangt de bollen in een vork, waarna ze naar een robotarm worden getransporteerd. De robotarm pakt de bollen en plant deze in een vooraf geboord plantgat.

Prototype Het project is gestart in augustus 2013 en loopt tot en met maart 2015. Op dit moment werkt mechanisatiebedrijf Hans van der Poel aan de robotarm die de leliebollen vast moet pakken en planten. In een proefopstelling zal die robotarm getest worden. Als dit goed verloopt, wordt een prototype gemaakt om uitvoerig te testen op bedrijven van de deelnemers. Dat gebeurt met verschillende bolmaten in verschillende bodemtypen. Aan het eind van het project zal een lelieplantmachine beschikbaar zijn die in staat is om verschillende bolmaten lelie te planten in de vollegrond. Dit project is mede mogelijk gemaakt door een MIT-subsidie R&D-samenwerkingsproject binnen de thema’s 1 t/m 3 van de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. MIT staat voor MKB-innovatiestimulering Topsectoren, en is een nieuwe regeling waarvoor belangstellenden kunnen aankloppen bij Agentschap NL, het loket van het ministerie van EZ. < Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 15:33

Bedrijfsinformatie

illustratie: DlV

NAJK en Rabobank gaan voor versterkt ondernemerschap Het NAJK en Rabobank Nederland zijn op 28 november een nieuw driejarig partnership overeengekomen. Samen willen ze ervoor zorgen dat de jonge agrarische ondernemers zich goed voorbereiden op de toekomst en op versterking van hun ondernemerschap. De samenwerking richt zich met name op uitwisseling van kennis en kunde op het gebied van sectorontwikkelingen, bedrijfsopvolging, financiering en op bestuurlijk niveau.

’Wat de boer niet zegt’ In ’Wat de boer niet zegt’ beschrijven Johan Weerkamp en Truke Zeinstra hoe familieleden die samen een bedrijf voeren communiceren, welke oplossingen ze daarbij hebben gevonden en welke valkuilen ze tegenkomen. De kern van het boek wordt gevormd door veertien praktijksituaties, waarin bedrijfsovername en samenwerking centraal staan. Het boek (ISBN: 9789013120035) kost € 19 en is te verkrijgbaar bij de boekhandel of via internet te bestellen bij o.a. Kluwershop en Bol.com.

Interfloat exclusief met Vetrasol

(Advertentie)

Blijft u ontevreden over de prestaties van uw bedrijfssoftware? Kies dan nu voor een écht complete oplossing!

Glasimport Kwintsheul heeft een overeenkomst gesloten met Interfloat Corporation voor de exclusieve productie van diffuus glas met antireflectie-coating, de productrange Vetrasol Diffuse Greenhouse Glass. Interfloat Corporation is sinds 1982 een toeleverancier van de Europese solar-industrie, en beschikt sinds 2008 over een state-of-the-art fabriek voor de productie van solarglas in Oost-Duitsland, dicht bij de Poolse grens.

Nieuwe leerstoel voor Marcelis Wageningen UR heeft per 1 december Leo Marcelis benoemd tot gewoon hoogleraar Tuinbouw en Plant-Product Fysiologie. Hij volgt Olaf van Kooten op. Onder leiding van Van Kooten heette de afdeling nog Tuinbouw Productieketens. „Wij zullen ons in de toekomst vooral gaan richten op de fysiologie van de planten, met de focus op de glastuinbouw”, aldus Marcelis. „Overigens waren de meeste mensen binnen de afdeling al in dat vakgebied werkzaam.” Het onderzoek zal iets fundamenteler worden dan het onderzoek dat Marcelis in Bleiswijk leidde.

Kwekers die zoeken naar overzicht en nieuwe commerciële kansen, kijken snel op www.match-online.nl of bellen met Eric van ‘t Boveneind, telefoon 0297 28 88 73!

Vernieuwingen Royal Van Zanten Royal van Zanten heeft een aantal nieuwe introducties, waaronder een serie geplozen potchrysanten die in 2014 wordt geïntroduceerd. Deze en andere introducties staan in de nieuwe catalogus met daarin het sortiment uitgangsmateriaal pot- en perkplanten.

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

lelieplanter layout.indd 37

M atc h - O n l i n e i s d e e n i g e g e ï n t e g r e e r d e tOta a lO p lO s s i n g vOOr sneller werKen, Betere Marges en Meer inzicht

04-12-13 15:33

Teelttips

ZomerBloemen Bewaring vaste planten Veel zomerbloemen worden geteeld van vaste planten. Als deze vaste planten worden gerooid is het belangrijk om ze goed te bewaren. De beste bewaartemperatuur is voor de meeste planten net onder het vriespunt, waarbij ze luchtdicht ingepakt zijn. Omdat niet elke bloementeler over een vriescel beschikt, wordt

lelie Trips Controleer uw gewas regelmatig op trips, niet alleen langs het hoofdpad, maar ook wat verder in het gewas. Volwassen tripsen prikken de bladeren en knoppen aan. Bij het aanprikken leggen ze eitjes in de bladeren en knoppen van de lelies. Door het aan-

Tulp Beworteling waterbroei De beworteling gaat dit jaar snel. Zeker bij cultivars die sterk bewortelen zien we na twee weken al ruimschoots voldoende tot soms veel wortels. Wanneer de beworteling ook bij u vlot gaat, is het aan te bevelen om de bewor-

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 38

pioen

er ook vaak gekoeld. Probeer zo koud mogelijk te koelen (nét boven het vriespunt). Op die manier staat de ademhaling van de planten op het laagste niveau. Zorg dat de planten niet uitdrogen. Boven het vriespunt mogen de planten niet luchtdicht ingepakt worden. Gebruik eventueel zakken met microperforatie, of dek de stapels af met bouwzeil. Dicht plastic is niet echt geschikt. Niet

laten uitdrogen betekent niet dat de planten - als ze iets zijn uitgedroogd - nat gemaakt moeten worden. Als dit gebeurt ontstaat zeker schimmelvorming. De planten moeten gewoon niet uitdrogen. Uitdroging in het begin van de bewaring is de belangrijkste oorzaak van schimmelvorming.

Botrytis

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

prikken ontstaan de typische ronde plekjes. Zodra de eerste schade door tripsen wordt waargenomen, moet gestart worden met de bestrijding. Gebruik hiervoor Calypso (25 ml/ 100 l water), Mesurol (100 ml/100 l water), Vertimec (50 ml/100 l water), of Gazelle (25 ml/ 100 l water). Spuit, in verband met resistentieontwikkeling, alle middelen maximaal drie keer achter elkaar met een interval van zeven dagen. Zogenoemde

loksuikers als Attracker (dosering 0,1-0,2 %) versterken de werking van tripsmiddelen.

verbranding. Houd partijen met korte onderwortels de eerste weken extra vochtig. Probeer de verdamping te bevorderen door gebruik te maken van verticale luchtbeweging. Het gebruik van assimilatiebelichting bevordert de verdamping. Houd na het planten de kastemperatuur bij Aziaten de eerste vier weken op 12°C en bij Oriëntals rond de 15°C. Door het toepassen van negatieve DIF wordt de kans op bladverbranding sterk verminderd. Probeer

het blad zoveel mogelijk droog. Een vochtig blad is niet in staat om te verdampen. Streef een goed kasklimaat na met op de dag of tijdens de belichting een vochtdeficit tussen de 2 en de 4 g/m³ lucht. Voorkom hoge zoutconcentraties in de grond omdat dit tot verbranding van de haarwortels kan leiden. Juist de haarwortels spelen een belangrijke rol bij de calciumopname.

telingstijd nu snel terug te brengen naar twee weken. We kunnen van een vlotte beworteling spreken wanneer er binnen twee weken wortels van 3 à 4 cm zijn ontstaan. Aangezien tijdens het bewortelen ook een deel van de koeling wordt gegeven is het aan te bevelen om bij 5 graden te bewortelen. Wanneer het water vier dagen na afvullen behoorlijk bruin kleurt (u kunt dit goed controleren door

wat in een witte emmer of container te doen) en de eerste wortels bruin kleuren, is er sprake van een overschot aan zogenaamde ’remstoffen’. Indien dat zo is, dan is het aan te bevelen om de bakken na vier dagen leeg te ’kiepen’ en opnieuw af te vullen met de voedingsoplossing. Dit verschijnsel treedt vooral op bij partijen bollen die aan de jonge kant gerooid zijn en die zullen zeker dit jaar regelmatig voorkomen. De bruinverkleuring van

de wortels zorgt voor een groeiremming en als het te erg is, dan stopen de wortels zelfs geheel met uitgroeien en gaat dit ten koste van het uiteindelijke plantgewicht en de lengte.

gemakkelijk kiepers en bleke bloemen ontstaan. Hogere temperaturen dan 5° C geven meer opgroeikansen. Reden dus om rustig te bewortelen en een flinke (natte) afdeklaag aan te brengen. Grof zand is minder goed in staat om opgroei te voorkomen dan middelfijn zand omdat het sneller zijn vocht (en dus

Bladverbranding Door het gebruik van dikke bolmaten komt er in de winter veel bladverbranding voor. Bladverbranding in lelie is het gevolg van calciumgebrek. Plant de bollen voldoende diep zodat de lelies goede stengelwortels kunnen ontwikkelen. Korte onderwortels verergeren blad-

Botrytis in pioen kent drie verschillende uitingsvormen. De eerste in het voorjaar als de zogeheten omvallers. Twee als knopbotrytis, en drie de besmetting in het gewas die de basis vormt voor de omvallers in het voorjaar. Toch worden al deze symptomen veroorzaakt door dezelfde schimmel. Veel telers spuiten na het maaien de grond zodat schimmelsporen die op de grond liggen geen wintervorm aannemen en zo de omvallers veroorzaken. Telers die op ruggen telen bouwen deze soms in de winter of het najaar weer op. Zorg dan daarvóór voor botrytisbespuiting. Anders zijn de schimmelsporen ingesloten en niet meer bereikbaar en zal bespuiting in het voorjaar geen zin hebben.

Beworteling potgrond Recent geplante bollen bewortelen we nu bij ± 5° C, lagere temperaturen remmen de wortelgroei erg sterk en kunnen dan onvoldoende uit de huid komen van de wortels veroorzaken, waardoor later

Hans Kok, DLV Plant, 06-20398266

Alex Buis Tulpenadvies, 06-42388337. Wilfried Poland, Holland Agri Consult, 06-31698070

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 13:30

Schoffelen

PRimuLa Water geven Vanaf december worden de laatste primula’s uitgezet. Omdat planten niet altijd meteen kunnen worden uitgezet vanwege kerststerren- of cyclamenteelt, zijn de planten vaak tijdelijk vrij droog opgekweekt om zodoende de groei in de hand te houden. Een lage EC in de pot is vaak het resultaat. Voor het uitzetten is het goed om de planten nog een keer egaal vochtig te maken zodat de uitgezette planten een gelijkmatige herstart ondergaan. Als er in de eerdere gietbeur-

ten minder als 2 EC is meegegeven, is het aan te raden om elke volgende gietbeurt de EC wat te verhogen tot 2,5-3 EC om zo voldoende voeding in de pot op te bouwen tot het moment van bloei. De N:K verhouding die wordt aangehouden is 1:3. Bij een naderende vorstperiode is het aan te bevelen om de planten vooraf goed op vocht te zetten. Dit is vooral van toepassing als er in koude kassen wordt gekweekt. Een plant die voldoende vocht beschikbaar heeft en kan opnemen zal namelijk minder snel bevriezingsverschijnselen vertonen. Tijdens een vorstperiode zal in de avonden ochtenduren de uitstraling van warmte het

grootst zijn; op dat moment is het verstandig om het schermdoek dicht te trekken waardoor de temperatuur in de kas minder sterk daalt en de plant beter op temperatuur blijft.

worden; de bovenste laag zou iets vochtiger kunnen blijven.

te dure aanpassing en bij sommige verwarmingsinstallaties is dit niet mogelijk als de gevelverwarming een onderdeel is van het aanvoeren retoursysteem van het bovennet. Een relatief eenvoudige oplossing bleek op een bedrijf mogelijk. Hier kon met een aparte kraan en enkele slangen de keuze gemaakt worden om de gevelverwarming met het bovennet of desgewenst met het ondernet mee te laten lopen. Het ondernet wordt bij lisianthus op een minimum van 45°C gehouden. Bij chrysant meestal tussen 33 en 35°C. Een andere eenvoudiger oplossing is het aanhouden van een minimumbuis in het bovennet van 30°C, zodat de gevelverwarming nooit echt koud wordt. Dit is alleen een serieuze oplossing als er ook voor extra strengen gevelverwarming wordt gekozen.

Koude gevels

Lisianthus styromull In chrysant wordt deze winter weer volop Styromull gebruikt, meestal in plantweken 40-50. Met de hoge lichtniveaus van tegenwoordig is de reflectie zeer de moeite waard en ook economisch rendabel. In lisianthus wordt belicht met nog hogere lichtniveaus. Het gewas blijft bovenin veel langer open, waardoor de Styromull langer effect heeft. Bijkomend voordeel is dat bij reflectie het spectrum iets verschuift. Het teruggekaatste licht bevat iets meer verrood. Dit bevordert de strekking van het gewas. Daarom is het interessant om nog dit seizoen proefsgewijs een aantal vakken te behandelen. Gebruik dan circa 600 liter per are. Mogelijk moet de watergeefstrategie iets aangepast Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 39

Met het toenemen van het lichtniveau is de kans groot dat de temperatuur bij de gevels te ver achterblijft. De gevelverwarming loopt in de meeste gevallen mee met het bovennet. Bij het aangaan van de assimilatielampen wordt het bovennet kouder door de grote warmteafgifte van de lampen. Hierdoor kan de temperatuur aan de gevel enkele graden lager zijn dan de ingestelde ruimtetemperatuur. Zelfs bij gesloten doek vindt er een kouval plaats van boven het scherm. Om de luchtstroom boven het doek te onderbreken hebben enkele bedrijven nokschotten opgehangen. Te koude gevels zijn ook enigszins te voorkomen met behulp van ventilatoren. Beter zou zijn aparte regelbare groepen voor de gevelverwarming, onafhankelijk van het bovennet. Voor bestaande installaties een

Remmen Gezien het vrij zachte weer afgelopen periode, is het soms nodig dat er toch nog een keer moet worden geremd. Het is aan te raden om de concentraties Tilt dan laag te houden. Bij gebruik van te hoge concentraties bij donker weer en lage temperaturen, kan de remstof moeilijk afbreken en kan er een groeistoornis optreden. Simon Terpstra, Florensis, 0653148626

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouw adviezen, 0715416564

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Duurzaam Ik dacht nog van tevoren, lekker gemakkelijk. André Kuipers zou spreken op een ledenavond van de Rabobank. Nou, dat zou wel weer zo’n verhaal worden over duurzaamheid. Hij heeft de aarde van een afstandje gezien en nu komt hij vertellen dat we er zuinig op moeten zijn. Eerst zelf een megagrote ecologische voetafdruk maken door je de ruimte in te laten schieten en dan ons voorhouden wat we moeten doen. En dat allemaal na een praatje van de directie. Wat zeg ik, een praatje? Excuses. Mea maxima culpa. Dat van die Liborrente had nooit mogen gebeuren. Jongens, wat schamen we ons. Nee, niet om onszelf nu vrij te pleiten, maar gelukkig had de Rabobank ZuidHolland Midden er niks mee te maken. Joh, dat moest er nog bijkomen ook. Maar het kwaad was natuurlijk al langer geleden geschied. Met elke onthulling van Rasmussen over het dopinggebruik binnen de Rabowieler ploeg verdween er weer een letter van de Triple A status. Dat is het risico van hoog opgeven van je eigen betrouwbaarheid, van de klant die het middelpunt is tot in je logo. Gaat het dan toch fout, dan past je slechts het schaamrood. En van mij had de directievoorzitter op die leden avond het daarbij mogen laten. Hul je in een zak en gooi het as ook maar over je eigen hoofd. Nu even geen excuses. Juist die avond berichtte EenVandaag dat de Rabobank steeds meer geldautomaten in kleine gemeenten weghaalt. De bank die altijd oog had voor de ouderen in de samenleving! Die mensen kun je toch niet laten stikken? Is winst maximalisatie zó belangrijk? Dan kun je goede sier maken met een Coöperatiefonds dat allerlei goede initiatieven ondersteunt, maar zo haal je de glans eraf. Of moeten ouderen misschien ook een aanvraag indienen bij dat fonds? Ondanks dat werd het uiteindelijk toch een top avond. Anderhalf uur lang wist @Astro_Andre zijn gehoor te boeien. Een levensverhaal dat klinkt als een sprookje. Doorspekt met anek dotes. Zichtbaar zelf ook nog overweldigd door het grootse van zijn reis en wat hij allemaal had gezien. Een bevoorrecht mens. Maar hij wil ook graag delen met anderen. En dat is nog het mooiste. Want echte duurzaamheid is niet alleen aan jezelf denken, maar ook aan de mensen om je heen.

04-12-13 13:30

Nieuws

Chrysantenvak wil meer marktinfo Om zo goed mogelijk in te kunnen spelen op de toekomst is meer marktinformatie nodig. Die conclusie trokken chrysantentelers op een landelijke bijeenkomst in Doorn. Spreker Arnold Hordijk, voormalig commercieel directeur van FloraHolland, stelde dat chrysantentelers van de veiling meer informatie moeten krijgen over de aanvoer en prijsvorming van concurrerende producten. Diverse telers beaamden dat zij in elk geval wekelijks willen weten wat er in de totale bloemenhandel aan de hand is. Het huidige informatiebeleid van FloraHolland moet versoepelen, en die wens is al onderwerp van gesprek binnen de FPC Chrysant. Ondertussen voeren telers onderling gesprekken over de afzet, met name die richting retailers in Engeland. De laatste maanden zijn vastgelegde partijen niet afgenomen en is er gesteggel over prijs, volume en kwaliteit. Welke strategie en houding kies je dan richting afnemers? Is het raadzaam om samen een vuist te maken? Over dat soort vragen buigen telers zich momenteel.

hun bedrijf en product willen vervullen in de markt. Streef allereerst naar een hogere prijs; kosten drukken is een secundair doel. Hordijk haalde de coöperatie FrieslandCampina aan, waarin producenten (melkveehouders) samen functie en waarde toevoegen aan melk. Op hun site gaat het niet over liters melk, maar valt te lezen ’We voorzien circa 1 miljard consumenten verspreid over de hele wereld van zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen’. „Probeer met chrysanten ook te denken in functies en waarde toevoegen”, gaf Hordijk de 140 toehoorders mee die aanwezig waren op de landelijke chrysantendag die FloraHolland, de FPC Chrysant, stichting Chryson en de veredelaars samen organiseerden. Hordijk daagde zijn publiek uit door te stellen dat de chrysant al jaren op dezelfde wijze wordt aangeboden: strak in een hoes en verpakt in dozen. „Ga na of je afnemers beter kan of moet bedienen. Probeer of het anders kan, heb het lef om de eerste stap te zetten. Stel samen met ketenpartners en gelijkgestemden een gemeenschappelijk doel."

Succesfactor Hogere prijs Chrysantentelers moeten volgens Hordijk goed nadenken over de functie die zij met

Samenwerken met vakgenoten, ketenpartners of branchevreemde partijen werd tijdens de landelijke chrysantendag meermaals

REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

VBB-1pag-Colofon-Nieuws_nw.indd 40

Hogere opbrengsten Voor het behalen van hogere opbrengsten moet het anders en beter. En dat was ook de insteek tijdens de vier korte workshops waarin de deelnemers aan de chrysantendag werden uitgedaagd om na te denken over hun sterke punten, doelen en de positieve effecten van veranderen. Veranderen is leuk en brengt je dichter bij je doel, ervaarden velen. Veelgenoemde actiepunten zijn het beter exploiteren van bestaande feestdagen of de ontwikkeling van nieuwe feestdagen. Waarom niet ’Vrijdag, bloemendag’ of dan maar meteen internationaal - ’Friday, Flowerday’? Aan suggesties en inspiratie ontbrak het niet in Doorn. <

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, 0342-49 42 63 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642 Bert Vegter 56 59 639

genoemd als succesfactor voor de toekomst. Brigitte Hagen en Janny Meemelink spraken namens promotiecollectief Chryson over co-creatie. Het publiek kon aangeven met welke partijen het chrysantenvak mogelijk een samenwerking aan kan gaan. Welke keuze er gemaakt gaat worden uit de vele suggesties wordt later bekend. Chryson werkt al samen met producent Oasis en die samenwerking wordt in meer landen uitgerold. Voor het verbeteren van de afzet wil Chryson zo concreet mogelijk inspelen op behoeften in bepaalde markten.

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Marrit Molenaar, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl. Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50. Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

04-12-13 10:54

Kasgenoten

A genda 12 dec Algemene ledenvergadering FloraHolland. Locatie Naaldwijk. Aanvang 19.30 uur. Voorafgaand is er een buffet. 12 dec Seminar tuinbouwsoftware georganiseerd door IndigoSolutions bij Levoplant in Honselersdijk. Aanmelden en info: www.indigosolutions.nl 8-9 jan FloraHolland Winter Fair, handelsbeurs op vestiging Aalsmeer. Info: www.floraholland.nl 4-5 feb Groen Direkt Voorjaarsbeurs, tuinplanten. Boskoop. Info: www.groen-direkt.nl 11-13 feb Tuinbouwrelatiedagen, Gorinchem. Info: www.evenementenhal.nl/gorinchem 19-21 maa FloraHolland Seasonal Trade Fair op locatie Naaldwijk. 5-6 apr Kom in de Kas, landelijk evenement. Info: www.komindekas.nl. 10-12 jun GreenTech Amsterdam, tuinbouwvakbeurs in de Rai. Info: www.greentech.nl 27-30 aug Plantarium, vakbeurs voor de boomkwekerij, Boskoop-Hazerswoude. Info: www.plantarium.nl

LTO Groeiservice 10 dec Regiobijeenkomst energiebesparing, Kas als Energiebron, IJsselmuiden. Info: Herma Enthoven, 070-3075031. 10, 18 dec Themabijeenkomst water, thema: substraat- en grondgebondenteelt, Brabant, Zeeland en Zuid-Gelderland (10/12), Noord-Holland (18/12). Info: Margreet Schoenmakers, 0703075036. 11 dec Informatiebijeenkomst roos, project IRISS, Bleiswijk. Info: Ben Veldhoven, 0703075030. 12 dec Kennismiddag over algenteelt in de glastuinbouw, Bleiswijk. Info en aanmelden: jose.frederiks@wur.nl. 8 jan Landelijke dag potplanten. De toekomst van de glastuinbouw staat centraal. Info: Alex van der Heiden, 070-3075039. 16 jan Landelijke dag snijbloemen. Thema: toekomst van de glastuinbouw. Info: Mark Hoogendoorn, 070-3075029.

FOTO: Cindy van der ZweT

Binnenland

Leeftijd: 53 Plaats: Rijsenhout Teelt: Ardisia en ipomoea Oppervlakte: 6.000 m2

Paul Clement U teelt twee kleine gewassen... „Als kleinere kweker moet je dat wel doen om een boterham verdienen. Ik teel ardisia al 35 jaar en dat gaat goed. Het is een tweejarige teelt die lastig is en blijft. Zelfs na zoveel jaar zijn de resultaten nog wisselend. Vroeger had ik ook orchideeën staan, maar daar ben ik mee gestopt omdat de stookkosten te hoog werden.”

Wat vindt u van schaalvergroting? „Ik ben niet de persoon die twintig man onder zich wil hebben. Toen ik in 1976 begon, had ik voor die tijd nog best een grote tuin. En kijk nu. Het wordt wel lastiger, vind ik. Het is ook niet voor niets dat ik geen personeel meer heb. Als kleinere speler kun je niet altijd meedoen met de grote orders, dat is ook een nadeel.”

Dus u voert aan voor de klok? „Ongeveer de helft gaat rechtstreeks en het andere deel voer ik aan voor de klok. Een prima afzetinstrument. Als je goede kwaliteit neerzet, wordt dat betaald. Ik ben al vroeg, vanaf september, op de markt met mijn witte ardisia. Mijn ardisiaseizoen loopt tot half december. En dan in maart begin ik met ipomoea.”

Hoe ziet het bedrijf er over tien jaar uit? „Als het goed is, staan hier dan woningen. Er is al acht jaar onzekerheid over dit gebied. Het staat op de nominatie voor herverkaveling, maar het komt moeilijk van de grond. De nieuwe landingsbaan van Schiphol maakt het lastig. We zullen zien hoe het gaat lopen, maar voor mij zou het goed uitkomen. Ik heb geen opvolgers.”

Buitenland

Heeft u ideeën over ander werk?

28-31 jan IPM, vakbeurs, Essen, Duitsland. Info: www.messe-essen.de 4-5 maa Florall voorjaarsbeurs, Gent, België. Info: www.florall.be

„Er zijn ook genoeg andere beroepen; ik hoef niet per se in deze branche te werken. De journalistiek lijkt me leuk. Maar misschien is er wel een collega die mijn teelt wil overnemen? Wie weet.”

Zijn er dingen die u anders had willen doen in uw leven? „Ik heb geen spijt dat ik kweker ben geworden. Toen ik twaalf jaar was, kreeg ik van mijn vader een eigen tafel en verdiende ik als klein ventje honderden euro’s. Daar had mijn vader mij mee te pakken. Ik had natuurlijk ook wat anders kunnen kiezen, maar je groeit erin op en je weet eigenlijk niet beter. Nu vind ik het af en toe wel een klein wereldje, maar buiten mijn werk ben ik genoeg onder de mensen.”

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

Documenten en linken naar website

Vakblad voor de Bloemisterij 49 (2013)

Kasgenoten agenda_nw.indd 41

Foto’s

Filmpjes

Hoe besteedt u uw vrije tijd? „Ik ben een fanatiek tafeltennisser en doe voor de club ook het nodige bestuurswerk. Ook ben ik actief in de kerk. De avonden zijn dus goed gevuld.”

04-12-13 10:58

Treft het ?

Bloemisterij Vakblad voor de

536868.indd 42

Bel 0342 - 49 48 89 voor de advertentie-

een uitgave van

mogelijkheden, wij geven u graag advies.

4-12-2013 12:24:26

Op dinsdag 26 november is onze gewaardeerde collega overleden

Peter van Stein Op de jonge leeftijd van 68 jaar Ruim 30 jaar heeft hij Javo vertegenwoordigd in Amerika. Wij zullen de werklust en spontaniteit van Mr. Javo USA nooit vergeten. Ons medeleven gaat uit naar zijn vrouw en de rest van de familie. Directie, medewerkers en oud-medewerkers van Javo BV, Nobels BV en Javo USA Inc.

536869.indd 43

4-12-2013 12:45:02

536870.indd 44

4-12-2013 11:19:20