TEL_09-2014

9 Vakblad voor de groenvoorziening | 36e jaargang | 24 april 2014

Monumentale stapelmuur Wisteria niet alleen in blauw Stadskwekerij Zwolle gesloten Professionele accuheggenschaar

Voorplaat.indd 1

17-04-14 14:28

555439.indd 2

17-4-2014 9:53:02

Inhoud

Nummer 9 | ’24 april 2014

Nieuws 4 5 6 7 8 9

Plaaginsecten vroeg actief ’Lagere wintersterfte onder bijenvolken nog geen trend’ Europees verbod op handel in invasieve exoten Natuurvisie kabinet benadrukt belang van groen in de stad Uitgesproken: ’Jammer dat gemeenten niet laten uitrekenen hoeveel CO2 hun bomen vastleggen’ TuinenLandschap online

Sortiment 10

10 Wisteria, meer dan blauwe regen 14 Gebruikswaardeonderzoek: Parrotia persica ’Vanessa’

Bedrijf en Organisatie 16 De Ank art & design tuinen is klaar voor de toekomst 20 Doek valt definitief voor stadskwekerij gemeente Zwolle 23 Zo-zit-dat: Een arbeidsongeval op mijn bedrijf. Wat nu?

Ontwerp en Inrichting 16

24 Week v/d Openbare Ruimte 26 Met levend materiaal: 250 jaar Copijn

Aanleg en Onderhoud 30 Muur van 10.000 tegels 33 Galmuggen op wilg 35 Werk in uitvoering: Looppad aanleggen

Machines en Gereedschap Foto voorplaat Gerdien de Nooy

36 Professionele accuheggenschaar 30

Service 43 44 46 47

Gespot: Groensector ziet voordelen van e-learning Leveranciersnieuws Agenda l Colofon Groene Gast: Annemiek Wijnbergh-Van Vugt

36

TuinenLandschap | 9 | 2014

Inhoud.indd 3

3 17-04-14 14:28

Nieuws

Foto Gerrit Boer Fotografie

Jubileumtuin geopend ter ere van Mien Ruys Plaaginsecten vroeg actief

Ontwerper Conny den Hollander hurkt in haar tuin ’Ruysend Riet’ op de Tuinen van Mien Ruys in Dedemsvaart. Het is dit jaar 110 jaar geleden dat Ruys werd geboren. Het naar haar vernoemde tuinenpark bestaat negentig jaar, bureau Mien Ruys tachtig jaar en het blad Onze Eigen Tuin zestig jaar. Met recht is 2014 een jubilieumjaar. Om dit te vieren werd medio april een jubileumweekend georganiseerd. Onder meer werd de nieuwste aanwinst in de Tuinen van Mien Ruys geopend.

In de 575 m² grote tuin wordt - geheel in lijn met de visie van beplantingsdeskundige Mien Ruys - geëxperimenteerd met beplanting. In ’Ruysend Riet’ is die ecologisch van aard. <

Door het warme weer zijn er al veel plaaginsecten actief die normaal gesproken pas later in het jaar verschijnen. Dat melden Biocontrole, Insect Consultancy en De Natuurkalender op de website Natuurbericht.nl.

Vooral insecten die leven in coniferen en op bladhoudende heesters zijn al ver in hun ontwikkeling. Coniferen en bladhoudende heesters blijken door de hoge (bodem)temperaturen en de overvloedige zonneschijn in maart al veel meer suikers aan te maken dan normaal. Omdat veel plaaginsecten van deze suikers leven volgt hun ontwikkeling die van de planten.

Half maart waren er al volop takluizen in coniferen net als luizen in de groenblijvende Viburnum-soorten zoals burkwoodii. De buxusbladvlo zette dit jaar zeer vroeg eieren af, en door de hoge temperaturen die volgden ontwikkelden daaruit zeer snel veel larven. De dop-

luis in taxus is al extreem ver ontwikkeld.

Door de zachte winter zijn taxuskevers de winter doorgekomen en zetten ze nu al eitjes af in plaats van aan het einde van de zomer. Gelukkig volgen de biologische vijanden zoals lieveheersbeestjes en roofwantsen meteen de ontwikkeling van de insecten die hen tot voedsel dienen. Zij zijn dan ook al volop te vinden.

Ook emelten (larven van langpootmuggen) zijn in groten getale aanwezig. Al vanaf het voorjaar van 2013 zijn de omstandigheden onafgebroken gunstig geweest voor deze plaagdiertjes.

Zichtbare vraatschade door emelten ontstaat alleen als ze in grote dichtheden voorkomen. Daarnaast is er de schade door roeken en kraaien die op zoek gaan naar emelten en daarbij de grasmat kapot pikken. Emelten doen schade aan onder meer gras, sierbeplantingen en moestuinen. <

Commentaar

Laatste vleermuis Deze maand heeft de natuurvisie van staatssecretaris Dijksma het levenslicht gezien. Echt verrassende zaken staan er niet in, daarvoor is het te veel een samenvatting van een richting die al enige tijd geleden is ingeslagen. Toch markeert het document een belangrijke verandering in de manier waarop we in Nederland naar natuur kijken.

Dat groen in de stad daarbij een steeds prominentere rol krijgt, is evenmin verrassend. Maar het geeft wel aan hoe radicaal de breuk met het verleden is. Immers, tot enkele jaren geleden was het gebruikelijk onderscheid te maken tussen ’echte en gemaakte natuur’, tussen stad en buitengebied. Inmiddels leven er in sommige steden meer zeldzame dieren- en plantensoorten dan op het platteland.

Natuur bestaat natuurlijk ook al lang niet meer in Nederland. Alles is aangelegd, aangeharkt en aangepast aan de menselijke maat. Dat is ook iets dat

4

TuinenLandschap | 9 | 2014

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 4

je tussen de regels door proeft bij het lezen van de natuurvisie; natuur is leuk, maar het moet wel wat opleveren. Biodiversiteit is goed, want het is een pijler onder onze economie. Vooral geen getut met bedreigde torretjes of gefröbel met bijzondere plantjes. Nee, natuur moet robuust zijn. Persoonlijk vind ik dat een enorm jeukwoord, robuust. Want wat betekent dat nou eigenlijk? In de visie van de staatssecretaris lijkt het vooral te betekenen dat de natuur het zelf maar een beetje moet uitzoeken. En dat burgers en bedrijven vooral zelf met groen aan de slag moeten gaan.

En als het zo uitkomt, en er is nog ergens een potje met wat geld, dan draagt de overheid haar steentje bij.

Wat vooral blijft hangen is deze zin: „Het gaat er niet om de laatste vleermuis te redden op een bepaalde locatie, maar om te investeren in gezonde natuur voor mensen, planten en dieren.” In die volgorde.

Ralph Mens vakredacteur

17-04-14 15:23

’Lagere wintersterfte onder bijenvolken nog geen trend’ Hoewel het sterftecijfer onder de bijenvolken de afgelopen twee winters ruim onder de 20% lag, is het nog te vroeg om van een trend te spreken. Dit zegt Frank Moens van de Nederlandse Bijenhouders Vereniging (NBV).

In de afgelopen winter is 9,2% van de bijenvolken gestorven, zo blijkt uit een telefonische enquête onder imkers die op dinsdag 8 april is uitgevoerd door de NBV en Wageningen University & Research centre (UR).

In de winter daarvoor lag het sterftecijfer op 13%. Jarenlang heeft het sterftecijfer echter veel hoger gelegen. Er waren winters dat één op de vier volken het niet overleefde. „Daarom zijn we heel blij met deze cijfers, maar het sterftecijfer moet nog minstens drie

jaar zo laag blijven om van een trend te spreken’’, aldus Moens

Omgevingsfactoren Volgens de NBV is hiermee aangetoond dat imkers bij de verzorging van hun bijen weten hoe zij de volken moeten vrijwaren van de varroamijt.

Deze parasiet is een belangrijke veroorzaker van de sterfte onder bijen. Gedurende het hele jaar houden de imkers wat dat betreft de vinger aan de pols.

Omgevingsfactoren zoals het gebruik van pesticiden en insecticiden hebben echter ook een negatieve invloed op de gezondheid van de bijen. „Wij willen dat een insecticide zoals imidacloprid niet gebruikt wordt tot is aangetoond dat het geen schadelijke effecten heeft op de bij’’, verwoordt Moens het standpunt van zijn

vereniging wat dit betreft.

In het onlangs verschenen onderzoek van Sjef van der Steen van Wageningen Universiteit naar de invloed van imidacloprid op bijen, heeft de onderzoeker bijvoorbeeld geen direct verband tussen de insecticide en de wintersterfte van bijen kunnen aantonen.

Schadelijke neveneffecten echter wel. Zo heeft imidacloprid effect op het aantal bijen, de hoeveelheid bijenbrood (stuifmeelvoorraad) en het broed. Bovendien hebben de bijenvolken minder neiging om te zwermen. Daarmee worden nieuwe volken gevormd.

Verbod tot 2015 Imidacloprid is door de Europese Commissie sinds 1 december 2013 verboden. In 2015 wordt het mogelijk herzien.

Volgens Moens echter heeft het verbod nog geen effect kunnen hebben op de tellingen van begin april omdat bijen in het najaar foerageren en het verbod toen nog niet gold.

Waar volgens Moens nog een wereld te winnen is, is in het kale agrarische cultuurlandschap. „Dat is gevrijwaard van bloeiende onkruiden, ook groeien er nog te weinig verschillende wilde bloemen. Bovendien worden de bermen te vaak te vroeg gemaaid, nog voordat de planten in bloei staan en de bijen ze hebben kunnen bezoeken.’’ Dat gemeenten zich inspannen om bloemrijke bermen aan te leggen, juicht hij dan ook van harte toe. „Maar met name in het buitengebied is nog de meeste winst te behalen wat bloeiende bermen betreft.’’ <

Tuin der Zinnen bij Dever geopend Foto Jacqueline van Wetten

Tomas Degenaar (op de rug) en Joost Emmerik (links in pak) bekijken de Tuin der Zinnen bij ’t Huys Dever in Lisse. De ontwerpers wonnen in 2012 de ontwerpwedstrijd van Tuin en Landschap. „Een verbluffend eenvoudig ontwerp dat architectonisch gezien tegelijkertijd zeer krachtig is”, oordeelde de jurycommissie. Op 12 april werd de tuin in gebruik genomen door burgemeester Spruit van Lisse en Anneke Beenakker, echtgenote van de in 2013 overleden voorzitter Jan Beenakker van de Stichting Vrienden van ’t Huys Dever. De dames openden de Tuin der Zinnen met de sleutel van een hek die door een roofvogel werd aangevlogen. Het slot op de tuin is overigens symbolisch, want de tuin is dagelijks vrij toegankelijk voor het publiek. <

TuinenLandschap | 9 | 2014

NieuwsPag_4-5_A_def.indd 5

5 17-04-14 14:28

Nieuws

Er komt een Europees verbod op de invoer van en handel in schadelijke exotische planten en dieren. De Europese Commissie gaat een lijst opstellen van dieren en planten die een bedreiging vormen voor de biodiversiteit.

Dat schrijft staatssecretaris Sharon Dijksma in een brief aan de Tweede Kamer.

Invasieve exoten kunnen schade aan de natuur veroorzaken door bijvoorbeeld verdringing van inheemse soorten. Bekende voorbeelden zijn Japanse duizendknoop, grote waternavel en reuzenberenklauw.

Staatssecretaris Dijksma: „Wij bestrijden al jaren exotische planten en dieren die schade veroorzaken, maar als ieder EU-land dat anders aanpakt, dan blijft het dweilen met de kraan open.”

De Europese verordening is een grote stap voorwaarts volgens Wouter van der Weijden, directeur Stichting Centrum voor

Landbouw en Milieu en mede auteur van het boek Biological Globalisation (www.biological globalisation.nl): „Er wordt nogal eens geklaagd dat de EU zich met te veel zaken bemoeit.

Nou, bio-invasies zijn bij uitstek een verschijnsel dat je niet nationaal maar internationaal moet aanpakken.”

Volgens Van der Weijden is voorzichtigheid geboden in de omgang met exoten „Je kunt de effecten lang niet altijd voorspellen. Daarom moet je het voorzorgbeginsel toepassen: geen import van een exoot in geval van twijfel. Hoveniers moeten extra alert zijn, want zij kunnen niet alleen schade lijden door invasieve exoten, maar ook - bewust of onbewust - zelf bijdragen aan de verspreiding en daar op worden aangesproken. Denk dus aan je imago, probeer weg te blijven uit de verdachtenbank.”

De verordening moet op 1 januari 2015 ingaan. <

Foto Ank van Lier

Europees verbod op handel in invasieve exoten

Hoveniersbedrijf Vaessen geeft kijkje in de keuken Het vijftigjarig bestaan van Herman Vaessen Tuin Boom Groen in Maasbree werd zaterdag 12 april gevierd met een open dag.

Deze werd druk bezocht: ruim duizend belangstellenden namen een kijkje op het bedrijf. Hier konden zij kennismaken met de diverse disciplines en innovaties van Vaessen zoals het ontwerpen van tuinen in 3D. Daarnaast waren er klimdemonstraties en toonde een kettingzaagkunstenaar zijn kunsten. Ook de nabijgelegen Groenrijkvestiging, die eveneens wordt gerund door de familie Vaessen, had diverse jubileumacties. <

c o l u m n

Creatief ontwerpen ...is een nieuwe cursus die ik gevolgd heb bij Het Ontwerp Instituut in Apeldoorn, en waarvan ik dacht hem totaal niet nodig te hebben. Maar dat viel vies tegen.

Ik had me opgegeven omdat ik benieuwd was hoe een ex-theaterman, afgestudeerd als tuin- en landschapsontwerper op Larenstein, die de filosofie van de menselijke maat onderwijst, mij op een hoger niveau kon brengen. Dat heb ik geweten. We werden gedwongen met onze fantasie tot het uiterste te gaan.

Tjongejongejongejonge wat heb ik thuis bij het uitwerken van mijn opdrachten een hoop scheldwoorden gebruikt. Maar hij bracht mij tot mijn grenzen en ver daar overheen.

De opdracht tijdens de cursus was om een tuinontwerp rond het Van Goghmuseum te maken. Uniek, ludiek en met de identiteit van Vincent. Elke week werd daar aandacht aan besteed. Daar het niet mijn

6

TuinenLandschap | 9 | 2014

NieuwsPag_6-7B.indd 6

dagelijks werk is museumpleinen te ontwerpen, mocht ik voor de derde keer opnieuw beginnen.

Kill your darlings. ,,F……... Lafaille”, dacht ik. ,,Jullie zijn veel te braaf”, zei Michel Lafaille.,,Denk in een groter gebaar.” En: ,,Jullie werken niet.” Hij liet ons bloed razend stromen. Maar dan gebeurt het wonder: je komt op een hoger niveau met een beter ontwerp.

Soms moet je eerst naar de bodem van de put.

We hebben methodes geleerd om een goed ontwerp op te bouwen. We hebben ook geleerd hoe de ogen van de klant te openen, zonder altijd en eeuwig maar in hetzelfde stramien te vervallen van al die standaardplaatjes waar de klant je mee opzadelt. We zijn opgeleid om tot iets origineels te komen.

F……... Lafaille makes you wake up!!!!!!!!!!!

Jack van Haperen ontwerper/hovenier Ruud Vermeer hovenier Bart Hoes tuinontwerper

Ruud Vermeer info@meneervermeer tuinen.nl

17-04-14 14:54

Natuurvisie kabinet benadrukt belang van groen in de stad

In de natuurvisie van staatssecretaris van Economische Zaken Dijksma staat hoe het kabinet de komende vijftien tot twintig jaar vorm wil geven aan het publieke belang van natuur.

Van een accent op natuur als waarde in zichzelf verschuift de focus naar natuur en economie die elkaar versterken.

Dijksma: „Natuur gaat om veel meer dan afgebakende gebieden. Ook groen in parken en tuinen is van grote waarde. Het geeft economische kansen en is goed voor biodiversiteit.” De rol van de overheid verandert daarbij van een beschermer van natuur naar een faciliterende rol. Zo wordt volgend jaar €1,5 miljoen uitgetrokken

voor initiatieven van burgers, organisaties en bedrijven, oplopend tot €10 miljoen in 2018.

Robuuste natuurgebieden Volgens Dijksma kunnen burgers meer zelf doen om hun omgeving groen te houden. „De natuur naast de deur draagt meer bij aan onze welvaart dan we vaak denken. In steden als Amsterdam en Rotterdam komen steeds meer groene daken en langs snelwegen verrijzen ecologische geluidswallen.”

Het kabinet wil van bescherming van individuele soorten naar het inrichten van robuuste natuurgebieden waarbinnen de natuur zichzelf in stand houdt. „In een veerkrachtige natuur kunnen natuurlijke processen hun gang gaan, meer dan we tot nu toe gewend zijn. Dan kan dus ook een bepaalde plant- of diersoort door toeval of lokale oorzaken op één plaats verdwijnen om op een andere juist op te duiken.”

In de natuurvisie is ook veel aandacht voor de combinatie

natuur en cultuur. „Cultuurhistorisch waardevolle gebieden hebben vaak hoge natuurwaarden. Dat geldt voor werelderfgoedgebieden, landgoederen, monumentale stadsparken en zelfs voor woonwijken.” Ook wordt natuur voorgesteld als topattractie. Ter vergelijking, de Efteling trekt jaarlijks 3,9 miljoen bezoekers terwijl het Amsterdamse Bos ieder jaar 6,5 miljoen bezoekers trekt.

Er moet meer aandacht komen voor wat het Interprovinciaal Overleg (IPO) de groene meerwaarde noemt. Dat een ziekenhuis investeert in een groene omgeving omdat dit zorgt voor sneller herstel van patiënten is op zichzelf al maatschappelijke winst. Wanneer die natuurlijke omgeving ook ruimte biedt aan biodiversiteit, dan geeft dat groene meerwaarde.

Rodelijstsoorten Door de stedelijke omgeving te vergroenen met natuurlijk tuinieren, groene daken, stadsparken en stadslandbouw, kan de

stad volgens de staatssecretaris een aantrekkelijk leefgebied worden voor rodelijstsoorten.

Ook wordt een prijs ingesteld om bedrijven bewuster te maken van de waarde van biodiversiteit. In 2016 wordt een prijs uitgereikt aan de tien groenste bedrijventerreinen van Nederland. Dit is onderdeel van het overleg de Groene tafel.

Daarnaast gaat de overheid verder met het afsluiten van Green Deals met diverse organisaties.

TEEB Stad vervult een belangrijk rol in de natuurvisie om de waarde van groen in de gemeentelijke besluitvorming te integreren. Gemeenten, provincies, bedrijven en maatschappelijke partners moeten samen werk maken van groen in de woon- en werkomgeving.

Samengevat gaat het er volgens Dijksma niet om de laatste vleermuis op een bepaalde locatie te redden, maar om te investeren in gezonde natuur voor mensen, planten en dieren. <

Amberbomen voor Rijswijkse Rembrandtkade Twee medewerkers van Van der Meer bv uit Benthuizen, hovenier Roel Jongbloed (links) en Tim Verweij vullen een plantgat met bomengrond aan de Rembrandtkade in Rijswijk.

Het planten van negentig Liquidambar styraciflua ’Worplesdon’ maakt onderdeel uit van de herinrichting van beide zijden van de kade, die meer parkeervakken, een fietspad en een nieuwe rijbaan heeft gekregen. De amberbomen in maat 18/20 zijn met draadkluit geplant. Bomengranulaat onder het parkeerdek moet de bomen van voldoende lucht en wortelruimte voorzien, een gietrand zorgt voor een efficiënte waterafgifte. <

Foto Wendy Bakker

Foto Ank van Lier

Natuurlijke leefomgeving is belangrijk, niet alleen in de vorm van beschermde natuurgebieden, maar ook dicht bij huis, in de stad en in het landelijk gebied. Dat staat in de Rijksnatuurvisie 2014 ’Natuurlijk verder’ die het kabinet vorige week heeft gepresenteerd.

TuinenLandschap | 9 | 2014

NieuwsPag_6-7B.indd 7

7 17-04-14 14:54

Uitgesproken

„Sinds anderhalf bieden wij onze afnemers aan om te laten uitrekenen hoeveel hun gekochte bomen aan CO2-uitstoot vastleggen. Die rekenmethode hebben we samen met Wageningen Universiteit en PPO (Praktijkonderzoek Plant & Omgeving) ontwikkeld. We brengen in kaart hoeveel een partij bomen bij het moment van afleveren aan CO2 heeft uitgestoten, denk aan de uitstoot tijdens de productie hier op de kwekerij en tijdens het transport naar de afnemer. Daarnaast rekenen we uit hoeveel kilo CO2 de bomen tijdens hun leven op het moment van afleveren al hebben vastgelegd. Dit is natuurlijk afhankelijk van de stamomtrek van de bomen; hoe groter de

Binnen het vak is iedereen ambassadeur van het groen

bomen, hoe meer CO2 ze al hebben vastgelegd.

Om het voor afnemers inzichtelijk te maken, vergelijken we het aantal vastgelegde kilo’s met autokilometers en vrachtwagenkilometers. 469 kg vastgelegde CO2 staat bijvoorbeeld gelijk aan de uitstoot van 25.346 autokilometers. We maken het zo concreet mogelijk.

Ook bieden we een prognose aan: we rekenen uit hoeveel de partij gekochte bomen één jaar na aanplant en vijf en tien jaar na aanplant aan CO2 zullen vastleggen. Deze service bieden we gratis aan, desondanks maken gemeenten er maar mondjesmaat gebruik van. De belangstelling komt vooral uit het buitenland. Dat verbaast mij enorm!

Met de uitgerekende kilo’s CO2 hebben gemeenten een sterk argument in handen om groen

hoog op de politieke agenda te krijgen. Dat groen goed is voor de leefomgeving is nu echt meetbaar gemaakt. Ik vind het daarom een gemiste kans dat gemeenteambtenaren er niet meer gebruik van maken. Uiteindelijk zijn we toch allemaal ambassadeurs van het groen?

Of je nu boomkweker bent of bij de gemeente werkt. Die toegevoegde waarde van groen, dat tegengeluid moeten we laten horen richting de politiek.

Blijkbaar is het momenteel niet urgent genoeg voor gemeentelijke afnemers; zijn ze meer gefixeerd op prijs en kwaliteit.

Ik vind dat jammer. Met de rekenmethode proberen we onze afnemers van munitie te voorzien richting de politiek. Ze kunnen binnen hun gemeente er meer bewustwording mee creëren hoe goed groen is omdat ze nu harde getallen in handen hebben.”

Foto Anneke de Jong

’Jammer dat gemeenten niet laten uitrekenen hoeveel CO2 hun bomen vastleggen’

Brenda Swinkels Verkoop en advies Nederland, Van den Berk Boomkwekerijen in Sint-Oedenrode

www.tuinenlandschap.nl

vhg

Deze column valt onder redactionele verantwoordelijkheid van vhg.

Kassa Onlangs bracht VvE-Belang, de belangenvereniging van verenigingen van eigenaren, het nieuws dat er veel fouten worden gemaakt bij het doorberekenen van de btw. Regelmatig zou de hoge btw op de factuur staan, terwijl dit 6% moest zijn. Ook hoveniers zouden vaak die fout maken.

Het nieuws was voor mij aanleiding om contact te zoeken met VvE-Belang om te weten hoe groot dit probleem voor onze sector is. Het VARA-programma Kassa pikte het bericht van VvE-Belang ook op. Ik werd aan tafel uitgenodigd. In het voorgesprek met de redacteur heb ik geschetst wat VHG allemaal heeft gedaan om onze ondernemers goed voor te lichten

8

TuinenLandschap | 9 | 2014

NieuwsPag_8-9.indd 8

en hoe wij hen in hun professionaliteit ondersteunen met algemene voorwaarden, garantiefonds en onafhankelijke geschillenregeling. Ik vertelde dat ik VvEBelang, ondanks diverse pogingen, niet te spreken had gekregen en ook het rapport niet had kunnen inzien.

De redacteur besloot om het groen uit het item te schrappen. Achteraf begrijp ik het. Het oppervlakkige onderzoek telde slechts drie pagina’s. Het is stil van de kant van VvE-Belang gebleven. Wellicht omdat zij nu ook begrijpen, dat deze korte termijn publiciteitsstunt in het nadeel van hun leden kan werken. Als de btw door dit onbesuisde bericht straks weer naar 21% gaat, betalen de VvE’s per slot van rekening ook meer.

Egbert Roozen directeur vhg e.roozen@vhg.org

17-04-14 14:28

nline

www. tuinenlandschap. nl

Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Trekker hoeft voorlopig geen kenteken

Dakakkers @d_akkers Stttt, heel stilletjes zijn er gisteravond weer zo’n 30.000 bijen bij-gekomen op de Dakakker

De kentekenplicht voor trekkers en motorrijtuigen met beperkte snelheid wordt op zijn vroegst pas in 2017 ingevoerd.

Dat heeft minister Schultz van Infrastructuur en Milieu in de Tweede Kamer gezegd.

Frank Deboosere @frankdeboosere Opgelet. Vannacht kans op schadelijke nachtvorst. MinT centrum -1°C, Kempen -3°C. Bijna overal grondvorst. #bloesems

Modeltuin De Levende Tuin geopend in Appeltern In De Tuinen van Appeltern is op 10 april De Levende Tuin geopend. Het VHG-concept ’De Levende Tuin’ was uitgangspunt voor de modeltuin. Alle elementen van een levende tuin zoals water, bodem, dieren, energie en voedsel komen hierin samen.

Heleen Bothof @heleenbothof plein nog maar half af, toch wordt er nu al veel diverser gespeeld volgens juf #groeneschoolpleinen

Cao-tekst hoveniers en groenvoorzieners klaar

Jasperina Venema @Jasperinav Groen en Dementie gedeelde tweede prijs bij UKON kennisdag #NAHF. Onderwerp werd zeer enthousiast ontvangen!!

De tekst van de nieuwe cao voor hoveniers en groenvoorzieners is definitief. In de cao staan de afspraken rondom het Jaarurenmodel, maar ook andere nieuwe afspraken.

De nieuwe cao wordt bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangemeld.

Frank Houweling @Fruitbomen Zomerse temperaturen met Pasen?!? Dat is tuinierweer!

Helicon en Wellant winnaars Voorop in Vergroening Helicon Opleidingen uit Helmond en Wellant College uit Gorinchem hebben een gedeelde eerste prijs behaald bij de Battle Voorop in Vergroening. De tweede prijs ging naar Groenhorst College uit Nijkerk.

Van natuur beschermen naar vervlechten tuinenlandschap.nl Van natuur beschermen wil het kabinet naar natuur vervlechten met maatschappelijke activiteiten. Komt natuur hiermee niet in de verdrukking?

Kijkje in de tuinen van schrijfster Pippi Langkous

Discussieer mee in de tuinenlandschap-groep

95%

Foto CommuniGate PR & Marketing

en

Tuin en landschap o

zei ja tegen de stelling: 'Kabinet maakt zich ongeloofwaardig door gebruik glyfosaat door particulier niet te verbieden’ Stem mee over de volgende peiling:

'Terecht dat er een Europees verbod komt op handel in invasieve exoten zoals waternavel'

Liefhebbers van Astrid Lindgren kunnen vanaf 14 juni een kijkje nemen in haar achtertuin in Vimmerby. Daar openen de Astrid Lindgrens Näs tuinen. Natuurlijke elementen die een rol spelen in de boeken van Lindgren, zoals Pippi’s limonadeboom, hebben een speciale plek in de tuinen. <

ap

an

Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website Foto’s

Filmpjes

Dossiers

Documenten en links naar websites

h dsc

Praat mee

enL uin T e

f

ie r b s uo eer euw n on Ni Ab pd

TuinenLandschap Tuin enLandschap | 9 | 2014

NieuwsPag_8-9.indd 9

9 17-04-14 14:28

Sortiment

Wisteria, meer dan blauwe regen In het voorjaar is Wisteria ongetwijfeld een van de meest spectaculaire klimplanten. De hangende bloemtrossen bieden een schitterend schouwspel. Omdat de bloemkleur van de wilde soorten gewoonlijk (paars)blauw is, kreeg de plant de Nederlandse naam blauwe regen.

Maar inmiddels zijn er diverse andere kleuren in het palet aanwezig.

H

et geslacht Wisteria werd genoemd naar een Amerikaanse hoogleraar in de anatomie, Dr. C. Wistar. Door een vergissing van Nuttall, die dit geslacht voorzag van de latijnse naam, wordt Wisteria heden ten dage met een ’e’ in plaats van een ’a’ geschreven. In een nog verder verleden werden deze planten Glycine genoemd; deze naam wordt tegenwoordig niet meer gebruikt.

Het geslacht behoort tot de Fabaceae (vlinderbloemigenfamilie). De soorten die in onze tuinen het meest vertegenwoordigd zijn, komen uit Azië. Wisteria floribunda komt van nature voor in Japan, W. brachybotrys en W. sinensis komen voor in China. De minder gekweekte Wisteria frutescens en W. macrostachya komen voor in het zuidoosten en midden van de Verenigde Staten. Het zijn bladverliezende slingerplanten die een hoogte van 6 tot 10 m kunnen bereiken. Ze bloeien in het late voorjaar en vroege zomer. De vruchten zijn peulvormig en zacht behaard. Hoewel er meerdere wilde soorten bestaan, is het huidige in cultuur zijnde sortiment voornamelijk samengesteld uit cultivars van drie soorten, te weten Wisteria brachybotrys, W. floribunda en

10 Wisteria.indd 10

TuinenLandschap

Tekst en beeld Ronald Houtman

W. sinensis. Een enkele keer wordt ook W. frutescens aangetroffen.

Nog steeds een probleem bij Wisteria is het feit dat planten, waarvan men denkt dat het goed bloeiende exemplaren van W. sinensis zijn, niet of pas op oudere leeftijd bloeien. En dan ook nog met korte trossen flets blauwpaarse bloemen. Meestal zijn dit zaailingen van W. floribunda. Als in voorraadlijsten of catalogi W. sinensis als zaailingen worden aangeboden, is de kans aanzienlijk dat het W. floribunda zaailingen zijn (die, zoals vermeld, zeer slecht bloeien).

Het verschil tussen deze twee soorten is relatief eenvoudig te zien. W. floribunda (en cultivars) draaien van nature ’met de klok mee’ om de stok; dus van rechtsonder naar linksboven. Als je tegen de stok kijkt, groeit de rank van rechts naar links. W. sinensis (en cultivars) draait de andere kant op. Waar dit verschijnsel vandaan komt is niet bekend.

Bij W. brachybotrys, die op kleine schaal in cultuur is, draaien de ranken op dezelfde manier als W. sinensis (van links naar rechts). De bloemen van deze soort zijn groter en de trossen zijn vrij dik en compact.

| 9 |2014

17-04-14 14:28

Wisteria sinensis De meest bekende Wisteria is de ’gewone’ blauwe regen. Deze plant, die door middel van enten wordt vermeerderd, is in Nederland de meest gekweekte Wisteria. Omdat het altijd dezelfde kloon betreft, heeft men ervoor gekozen deze een cultivarnaam te geven. Er wordt dus onderscheid gemaakt tussen de ’wilde’ soort en de vegetatief vermeerderde die tegenwoordig W. sinensis ’Prolific’ heet. Het is een overbekende plant die voor de bladontwikkeling bloeit. Het blad loopt enigszins bronskleurig uit. Van begin tot half mei bloeit ’Prolific’ met 25 tot 30cm lange, vrij dikke bloemtrossen. De bloemen zijn licht violetblauw en geuren zwak.

Wisteria floribunda ’Shiro-noda’ Dit is de beste witbloeiende Wisteria. De trossen van ’Shiro-noda’ kunnen gemakkelijk langer dan 50 cm worden en bestaan uit zeer veel zuiverwitte bloemen. Ook deze plant bloeit vlak voor de bladontwikkeling van het relatief lichtgroene blad. De naam ’Shiro-noda’ is de correcte naam voor het nog steeds veelgebruikte synoniem ’Longissima Alba’. ’Shiro-noda’ is een rijkbloeiende, bijzonder spectaculaire cultivar, vooral als hij over een pergola wordt geleid.

Japans, Latijn of Engels?

Toen oude Japanse cultivars in Europa werden ingevoerd, is er naamsverwarring in het geslacht ontstaan. Kwekers in de westerse wereld vonden het veel werkbaarder om de planten een Latijnse cultivarnaam te geven in plaats van de oorspronkelijke Japanse. Later werden dezelfde planten in Amerika van Engelse cultivarnamen voorzien. Commercieel sterk, maar de naamsverwarring binnen Wisteria werd hierdoor nog groter. Omdat er inmiddels in Japan cultivars met een Japanse naam en in Europa cultivars met een Latijnse naam werden gekweekt, hadden sommige planten dus drie of zelfs meer cultivarnamen. In 1995 verscheen het boek ’Wisterias, a comprehensive guide’ van Dr. Peter Valder. Hij bracht de naamgeving min of meer op orde en de huidige nomenclatuur is voornamelijk gebaseerd op het onderzoek. >

TuinenLandschap

Wisteria.indd 11

| 9 |2014

11 17-04-14 14:29

12 Wisteria.indd 12

Wisteria sinensis ’Amethyst’

Wisteria floribunda ’Violacea Plena’

Mooie cultivar met donkergroen blad dat diep bronskleurig uitloopt. De bloemen verschijnen omstreeks begin mei-half mei.

Ze zijn violetpaars, geuren aangenaam zoet en hangen in circa 25 cm lange, dikke trossen. Planten die in Nederland van oudsher onder de naam W. floribunda ’Caroline’ werden gekweekt, blijken allemaal W. sinensis ’Amethyst’ te zijn. De ’echte’ W. floribunda ’Caroline’ is een Amerikaanse cultivar met lichtere bloemen die weinig toevoegt aan het sortiment in Nederland.

Bloeit omstreeks eind mei met violetpaarse, gevulde bloemen. Helaas openen de bloemen niet altijd even goed in het Nederlandse klimaat. Maar vooral op een warme, zonnige standplaats en na juiste snoei kan de plant zeer goed bloeien. De bloemtrossen zijn circa 30 cm lang. Deze cultivar is bekender onder het Amerikaanse synoniem ’Black Dragon’.

Wisteria floribunda ’Domino’

Wisteria floribunda ’Honbeni’

Bloeit al op jonge leeftijd zeer rijk met licht lilablauwe bloemen die in circa 22 cm lange trossen hangen. De bloemen geuren zwak en openen tegelijk met de bladontwikkeling, omstreeks half mei tot begin juni. Werd rond 1948 als ’Issai’ vanuit Japan geïmporteerd en vanaf circa 1970 op grote schaal onder kwekers verspreid. Valder concludeerde dat ’Issai’ geen geldige cultivarnaam is (het betekent: ’op jonge leeftijd bloeiend’) en dat de correcte naam ’Domino’ is.

De enige goede roze bloeiende cultivar, in Nederland veel bekender onder de inmiddels achterhaalde namen ’Pink Ice’ en ’Rosea’. De zachtroze bloemen verschijnen rond half mei in lange, tot circa 40 cm lange trossen aan de plant. Al naar gelang de standplaats kan de bloemkleur enigszins variëren; in de schaduw zijn de bloemen wat lichter van kleur. Voor de beste bloemkleur moet de plant dus in de volle zon worden geplant.

TuinenLandschap

| 9 |2014

17-04-14 14:29

s opear plant ar is

nder

ssen ins

Wisteria floribunda ’Eranthema’

Wisteria brachybotrys ’Shiro-kapitan’

Onbekende maar bijzonder mooie cultivar. De bloemen zijn zacht lilablauw en worden in tot 50 cm lange, ijle trossen gedragen. Hoewel de plant omstreeks half mei bloeit, verschijnt het blad meestal nog later. Deze goede cultivar lijkt qua bloemkleur sterk op ’Lawrence’, die langere bloemtrossen heeft en licht geurende bloemen. ’Lawrence’ geeft vrij veel vruchten, ’Eranthema’ duidelijk minder. ’Eranthema’ en ’Lawrence’ zijn de meest ’blauw’ bloeiende cultivars.

Wat minder bekende, maar daarom niet minder mooie cultivar die in Japan op grote schaal wordt gekweekt en toegepast. De bloemen zijn relatief groot, zuiverwit en geuren sterk en aangenaam. Ze zien er wat ’mollig’ uit en hangen in dikke, tot 15 cm lange trossen. De bloemen openen omstreeks half mei en contrasteren goed tegen het donkergroene blad. Ook bekend onder de synoniemen W. brachybotrys ’Alba’ en W. venusta.

Cultivars en synoniemen

Standplaats en verzorging

W. brachybotrys ’Alba’ = W. brachybotrys ’Shiro-kapitan’ W. brachybotrys ’Shiro-kapitan’ (syn. W. brachybotrys ’Alba’, W. venusta) W. floribunda ’Black Dragon’ = W. floribunda ’Violacea Plena’ W. floribunda ’Domino’ (syn. W. floribunda ’Issai’, W. floribunda ’Prematura’) W. floribunda ’Honbeni’ (syn. W. floribunda ’Pink Ice’, W. floribunda ’Rosea’) W. floribunda ’Issai’ = W. floribunda ’Domino’ W. floribunda ’Longissima Alba’ = W. floribunda ’Shiro-noda’ W. floribunda ’Pink Ice’ = W. floribunda ’Honbeni’ W. floribunda ’Prematura’ = W. floribunda ’Domino’ W. floribunda ’Rosea’ = W. floribunda ’Honbeni’ W. floribunda ’Shiro-noda’ (syn. W. floribunda ’Longissima Alba’, W. floribunda ’Snow Showers’) W. floribunda ’Snow Showers’ = W. floribunda ’Shiro-noda’ W. floribunda ’Violacea Plena’ (syn. W. floribunda ’Black Dragon’) W. sinensis ’Boskoop’ = W. sinensis ’Prolific’ W. sinensis ’Consequa’ = W. sinensis ’Prolific’ W. sinensis ’Prolific’ (syn. W. sinensis ’Boskoop’, W. sinensis ’Consequa’) W. venusta = W. brachybotrys ’Shiro-kapitan’

Wisteria stelt geen bijzondere eisen aan de bodem maar groeit het beste op een zonnige standplaats, in een voldoende voedzame en niet te droge grond. Ze bloeien het rijkst als de takken horizontaal worden geleid. Voor een goede bloei kun je de lange rankende scheuten omstreeks augustus wegnemen. De in Nederland gekweekte cultivars zijn uitstekend winterhard. Na enkele jaren kan wat bemesting nodig zijn om de planten gezond te houden.

Vrijwel alle in cultuur zijnde planten dragen een virus bij zich, maar slechts een enkele plant raakt zwaar aangetast.

Er ontstaan dan gele vlekken op de bladeren, die misvormd kunnen zijn. Deze planten kunnen het beste vernietigd worden. Ook spint en meeldauw komen voor op Wisteria.

Wisteria kan gestekt worden, maar wordt meestal door ent vermeerderd. Als onderstam worden zaailingen van W. floribunda gebruikt. Hoewel deze vermeerderingsmethode uitstekend voldoet, blijft de vorming van ’wild’ een nadeel. Dit kan voorkomen worden door wortels van door stekken vermeerderde cultivars als onderstam te gebruiken. Let er bij aanschaf van een cultivar op of de plant geënt is. Als de plant bloeit bij aanschaf kan ook (vrij eenvoudig) de soortechtheid worden gecontroleerd.

TuinenLandschap

Wisteria.indd 13

| 9 |2014

>

13 17-04-14 14:29

Sortiment

Gebruikswaardeonderzoek

Parrotia persica ’Vanessa’ Parrotia persica ’Vanessa’ werd tijdens de Boominfodag 2013 gekozen tot Boom van de Toekomst en begin 2014 genomineerd als Boom van het Jaar. PPO nam de exotische schoonheid in 2002 op in het gebruikswaardeonderzoek.

Tekst Jacqueline van Wetten Beeld Leo Slingerland

P

arrotia persica ’Vanessa’ werd voor het gebruikswaardenonderzoek aangeplant in Utrecht, Zeewolde, Eindhoven en Zundert.

De bomen in de Zundertse sortimentstuin zijn in 2007 verplaatst naar Amsterdam. In Utrecht zijn de bomen gevolgd tot 2007, daarna zijn ze verwijderd omdat er een aantal kapot was gereden door een vrachtwagen.

De grafiek toont een groei die met horten en stoten gaat, met name in de hoogte. „Parrotia is gevoelig voor insterven van top en twijgen, zeker wanneer de bomen nog jong zijn”, vertelt PPO-onderzoeker Leo Slingerland. Vanaf 2006/2007 als de bomen een goed wortelstelsel hebben ontwikkeld, zijn de groeiverschillen toe te schrijven aan de standplaats.

In Eindhoven verschillen de bomen in vorm en grootte. De bomen staan op een plein in de verharding.

Slingerland: „Sommige staan op een open stuk, andere op een luwe plek met een bijna mediterraan microklimaat, daar voelen ze zich thuis.”

In Zeewolde (jonge, vruchtbare zeeklei) staan de bomen langs een rij met hogere bomen die licht wegnemen. De Parrotia neigen daardoor naar strekkingsgroei. Op oudere leeftijd kan dan makkelijk takbreuk ontstaan. Om dat te voorkomen is begeleidingsnoei nodig.

In Zundert (schrale zandgrond) ontwikkelden de bomen zich traag.

Na overplaatsing naar AmsterdamOsdorp sloegen ze goed aan. In Utrecht stonden de bomen in een grasstrook.

Eindhoven 2012. De bomen op het plein, ontwikkelen zich erg verschillend. Deze boom, op een vrij open plek, is nog vrij smal.

Gebruikerservaringen Frank Verhagen, beheerder stedelijk groen, Eindhoven: „Bij de aanplant in 2002 sloegen de bomen goed aan. Er is geen inboet geweest. De bomen zijn beheerd middels een beeldbestek en er is begeleidingssnoei uitgevoerd. We hebben ze twee keer licht opgekroond.

Gemiddeld lijkt de groei goed te zijn, wel zie ik nogal wat verschil tussen de bomen.

De bomen die wat beschut staan, doen het beter dan de bomen volop in de zon.

Maar het is moeilijk te zeggen waar dat dan aan ligt. De bomen voor de snackbar vind ik er wat gehavend uitzien. Als ik de vorm van die bomen vergelijk met de vorm van de andere bomen rond het plein dan is het mogelijk dat bewoners zelf hebben

14

Groei gesnoeid. Vooral het laatste jaar valt het me op dat de topjes van de bomen wat kaal zijn. Dit zou door de recente koude winters met droge voorjaren kunnen komen, maar zeker is dat niet.”

Joop Smit, adviseur Bomen & Groen van de afdeling beheer, stadsdeel Nieuw-West, Amsterdam: „Ik ben er nog even langs gereden om te kijken, maar ze doen het goed in het Piet Wiedijkpark. Dat ze moeilijk aanslaan? Nee, dat kan ik me niet herinneren. Ze worden gewoon in het reguliere snoeionderhoud meegenomen. En omdat er geen fietspad vlakbij loopt hoeven ze ook niet opgekroond te worden. We waren destijds blij dat we deze bomen uit Zundert

mochten meenemen. Ik kende Parrotia uit de Hortus en vind het gewoon een mooie boom.

In Amsterdam zijn wel meer Parrotia te vinden langs doorgaande wegen. We hebben ’Vanessa’ ook aan de Eurokade in Osdorp staan. Daar staan ze echt als straatbeplanting sinds 1998 in de verharding, in kleine boomspiegels, tussen parkeervakken in.

Ook daar doen ze het prima. Eén boom staat op een hoek en die wordt een beetje weggeblazen. De bewoner van het huis waar die boom staat belde regelmatig om een nieuwe. Dus daar hebben we onlangs een exemplaar teruggezet.”

TuinenLandschap | 9 | 2014

Parrotia persica.indd 14

Op s micro

17-04-14 14:29

schil-

Het onderzoek

Verkrijgbaarheid

Het gebruikswaardeonderzoek laanbomen wordt uitgevoerd door Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (PPO) in Lisse met als doel langjarig kennis te vergaren en te verspreiden over de toepasbaarheid van laan- en straatbomen. Door het wegvallen van de financiering door het Productschap Tuinbouw ligt het onderzoek nu stil. (www.straatbomen.nl)

Parrotia persica ’Vanessa’ is bij meerdere boomkwekers verkrijgbaar, maar nog niet erg bekend. Voor meer naamsbekendheid werd ze aangeplant in de bomenallee op de Floriade 2012 en deed mee aan verkiezingen. Parrotia persica werd in 2013 gekozen als Boom van de Toekomst. En begin dit jaar genomineerd als Boom van het Jaar 2014.

Op sommige plekken op het plein in Eindhoven heerst een warm microklimaat. Hier voelt Parrotia zich prima thuis. Foto 2012.

Groeicurve

Amsterdam oktober 2012. Parrotia heeft mooie herfstkleuren variërend van geel tot dieppaars.

Kenmerken Parrotia persica ’Vanessa’ (Perzisch ijzerhout) is een meer opgaande cultivar van de soort. De wat kleinere boom (7 tot 10 m) met ovale kroon is vernoemd naar de dagvlinder Vanessa atalanta, die aan de onderzijde van de vleugel een oranjerode rand heeft.

Het blad van de boom heeft ook zo’n gekleurde rand, in tegenstelling tot de bladeren van de soort.

Parrotia heeft last van bladverbranding en is gevoelig voor insterven van top en twijgen, zeker wanneer de bomen nog jong zijn”, Slingerland: „Heel vreemd is dat er alleen bladverbranding is geconstateerd in Zeewolde waar de ondergrond gras is. Terwijl in Eindhoven, waar de

bomen in verharding en op een relatief warme plaats staan, van bladverbranding niets is waargenomen.”

De bloeiwijze eind februari/begin maart op kaal hout springt in het oog. Ook de lichtgrijze tot olijfbruine takken met paarsbruine vlekken is bijzonder. Maar de grootste sierwaarde is zichtbaar in de herfst wanneer het blad rood, geel en purper verkleurt. Slingerland: ,,Door die veelkleurigheid is ’Vanessa’ een lust voor het oog en een aanwinst in het groen. Ook al vraagt deze exoot bij de start wat meer aandacht dan een inheemse boom, deze boom verdient het om breder te worden ingezet.’’

TuinenLandschap | 9 | 2014

Parrotia persica.indd 15

<

15 17-04-14 14:29

Bedrijf en Organisatie

De Ank art & design tuinen is kl voor de toekomst De Ank art & design tuinen is met een groencentrum, boomkwekerij en bloemenwinkel meer dan alleen een hoveniersbedrijf. Jan Kuster (62), een enthousiaste en gedreven duizendpoot, is het creatieve brein achter het bedrijf dat met de nieuwbouw in 2010 een flinke metamorfose onderging. De doelstelling blijft echter ongewijzigd: natuurlijke, tijdloze tuinen maken met eigenwijze planten en vormen.

Tekst Wendy Venhorst | Beeld Wendy Venhorst, 21Lux

16

TuinenLandschap | 9 | 2014

Ankdesigntuinen.indd 16

17-04-14 14:29

Naast een bedrijfshal, kantoor, kantine en ontwerpafdeling, zijn op de nieuwe locatie een groencentrum, boomkwekerij en modeltuin gevestigd.

Op de kwekerij worden vooral grote haagplanten gekweekt, zoals Taxus baccata en Prunus lusitanica van 2 tot 3 m. Deze planten worden onder meer voor de aanleg gebruikt. „Het grote voordeel is dat je ze voordeliger kunt aanbieden”, licht Kuster toe. „Bovendien kweken we eigenwijze planten die je niet overal vindt.” Hij noemt 1 m brede snoeivormen van Taxus, beuken in een T-vorm en platanen van 4 m met een horizontaal dakje of een scheve stam. „Iets anders dan anders dus.

We proberen niet-alledaagse vormen te kweken.”

Hart bij hovenierswerk

Bedrijfsinformatie ▸ Locatie Zeddam. ▸ Aantal medewerkers 10. ▸ Werkzaamheden Het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van tuinen. Daarnaast heeft De Ank een eigen groencentrum, boomkwekerij en bloemenwinkel. ▸ Werkgebied Vooral Gelderland, maar het bedrijf heeft ook verder in het land en in Duitsland opdrachten.

Jan Kuster voor het bedrijfspand. Naast een kantoor en ontwerpafdeling kent de locatie een groencentrum, boomkwekerij en modeltuin.

is klaar

J

an Kuster had van jongs af aan één droom: de zaak van pa overnemen. Senior kweekte bloemen, planten en groenten, had twee bloemenwinkels en deed ook nog hovenierswerk. Toen Kuster het bedrijf in 1977 overnam, gaf hij vooral de hovenierstak een impuls. „Omdat pa meer op de bloemen was gericht, had het hovenierswerk een ondergeschikte rol gekregen. Daar heb ik verandering in gebracht.”

Ook liet hij een nieuwe bloemenwinkel bouwen. „Waar anderen van mijn leeftijd de kroeg in gingen, richtte ik samen met mijn vrouw een bloemenwinkel in.” Sindsdien runt zijn vrouw de bloemenzaak en richt Kuster zich op het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van tuinen.

Nieuwe locatie Inmiddels heeft De Ank grote stappen voorwaarts gezet. In 2006 kocht Kuster grond ter grootte van 4,5 ha aan de rand van het dorp en vanaf 2010 zijn alle bedrijfsonderdelen vanaf deze nieuwe locatie operationeel. Alleen de bloemenwinkel is op de vertrouwde plek in het dorp gebleven.

De Ank heeft bedrijven en zorgcentra (45%), particulieren (45%) en gemeentes (10%) als klant.

Het hovenierswerk is de belangrijkste tak: 70% van de omzet komt uit het hovenierswerk. En daar ligt meteen ook zijn hart. „Het ontwerpen van tuinen, iets creëren waar mensen veel plezier aan beleven, dat is het mooiste wat er is”, zegt hij enthousiast. „Wat dat betreft zit ik hier helemaal op mijn plek.”

In de loop van de jaren heeft Kuster veel verschillende tuinen aangelegd: van strak tot heel bloemrijk. Om tot een geslaagde tuin te komen, luistert hij goed naar de wensen van de klant wat betreft stijl en onderhoud. Zelf geniet hij ervan om iedere tuin anders te maken. Zijn tuinen kenmerken zich dan ook door een exclusief ontwerp. „Wij maken geen standaardontwerpen met standaardproducten. Ik heb een hekel aan trendy tuinen.

Wij maken natuurlijke, tijdloze tuinen.” Bovendien vindt hij het belangrijk dat huis en tuin met elkaar in harmonie zijn en dat ook de beplanting daar goed op is afgestemd.

Kuster vertelt dat het ontwerpen het beste gaat als hij ontspannen is. „De meeste tuinen ontwerp ik in de sauna. Niet dat ik dat wil, maar dat gaat vanzelf”, zegt hij lachend. „Dan doe ik m’n ogen dicht en richt ik in gedachten de hele tuin in. Als ik dan maandag achter de tekentafel sta, zet ik het zo op papier.”

Warm gevoel De Ank heeft veel vaste klanten. Kuster vertelt dat hij soms al 25 jaar voor dezelfde klant werkt. „Wat ons geheim is? We leveren strak en vakkundig werk en proberen klanten een warm gevoel te geven.” Het personeel speelt daarbij een belangrijke rol. Zo vindt de ondernemer het belangrijk dat de jongens een goede indruk achterlaten. „Ik ben heel selectief in het aannemen van personeel.

Een 6,5 is bij mij niet genoeg. De klant betaalt veel

TuinenLandschap | 9 | 2014

Ankdesigntuinen.indd 17

>

17 17-04-14 14:29

geld, dan moet er ook goed worden gewerkt. Het personeel is je visitekaartje.”

Ook duurzaamheid staat bij Kuster hoog in het vaandel. Zo heeft hij een eigen houtvergasser waarmee het hele bedrijfspand inclusief kantoor, kantine en ontwerpafdeling kunnen worden verwarmd. Het kleinere groenafval wordt verhakseld en als compost gebruikt. Daarnaast zijn er plannen voor zonnepanelen. „Ik sta heel dicht bij de natuur en probeer het bedrijf zo duurzaam mogelijk te leiden.”

Vertrouwen

Medewerkers van De Ank zijn bezig met het aanleggen van een particuliere tuin.

Hoewel De Ank de afgelopen jaren flink heeft geïnvesteerd en het economisch gezien geen makkelijke tijden zijn, heeft Kuster het gevoel dat de marktsituatie verbetert. Vooral de tijdelijke btw-verlaging van 21 naar 6% op de aanleg en het onderhoud van de tuin, heeft de branche volgens hem goed gedaan. „Mensen hebben weer vertrouwen en zijn sneller geneigd om iets in de tuin te doen. Waar we voorheen vaak een deel van de tuin aanpakten, zeggen ze nu sneller: ’Maak maar een ontwerp voor de achtertuin én de voortuin’.”

Neemt niet weg dat de prijzen nog steeds onder druk staan en dat het allemaal niet vanzelf gaat.

Maar door niet te veel personeel te hebben en risicospreiding door de verschillende onderdelen, houdt het bedrijf zich goed staande.

Modeltuinen Kuster geeft aan dat het bedrijf inmiddels helemaal op orde is. „Alle onderdelen hebben we nu op één mooie zichtlocatie. Daarmee zijn we klaar voor de toekomst!” Dat wil overigens niet zeggen dat Kuster nu stil zit. Integendeel. Hij bruist alweer van de nieuwe ideeën. Zo wil hij het aantal modeltuinen verder uitbreiden om mensen ideeën op te laten doen en bedrijven de mogelijkheid te bieden om producten als tuinmeubels te presenteren.

Ook wil hij op het aangrenzende perceel een bedrijfswoning laten bouwen. Op het vrij liggende terrein is hij alvast begonnen met het maken van allerlei creatieve hoekjes: van een bamboebos tot een strandje met aanlegsteiger. „Het zoeken naar nieuwe creaties, vormen en beplantingen, het net even anders doen, dat vind ik het allerleukste.” <

Vijf tips van Jan Kuster ▸ 1. Zorg dat je rechtstreeks en scherp inkoopt. ▸ 2. Kom je afspraken na. ▸ 3. Zorg dat je kwalitatief goed werk aflevert. ▸ 4. Werk met gemotiveerd personeel. ▸ 5. Ga niet altijd voor het geijkte. Wees creatief en doe de dingen ook eens op een andere manier.

18

TuinenLandschap | 9 | 2014

Ankdesigntuinen.indd 18

17-04-14 14:29

555440.indd 19

17-4-2014 9:53:39

Bedrijf en Organisatie

Doek valt definitief voor stadskwekerij gemeente Zwolle Zwolle stopt met de eigen stadskwekerij. Sinds 1926 werden typische ’Zwolse’ bomen door de gemeente gekweekt. Ze kregen een plekje in het park- en straatbeeld. Op het hoogtepunt stonden er jaarlijks 12.000 bomen en heesters op de kwekerij. Het bestaansrecht van de stadskwekerij is al een aantal jaren onderwerp van discussie. „Het is nu gewoon niet meer rendabel.”

Tekst Martin de Vries | Beeld Alex de Haan

D

e bewoners van Zwolle kregen de laatste 190 bomen in hanteerbare maten van 14 tot 16 en 18 tot 20 mm breedte. „De bomen zijn van en voor de bewoners van de stad. Als gebaar bieden we het restant van de kwekerij daarom aan de inwoners aan. In anderhalve dag waren alle bomen verzegd. Eind maart zijn ze geleverd”, vertelt adviseur groen Tsjerk Jelsma.

De gemeente Zwolle huurde 6 ha grond voor de stadskwekerij van sociale werkvoorziening WEZO. De huur is per 1 mei opgezegd. De sluiting heeft geen personele gevolgen. Voor de enige vaste medewerker is een andere functie gevonden binnen de uitvoeringsorganisatie Rova. „Die wist van de afbouw en heeft daar in de bedrijfsvoering rekening mee gehouden. Eigenlijk sluit het naadloos aan.”

Spillen

Afgekeurde bomen op de stadskwekerij in Zwolle verdwijnen in de versnipperaar.

20 Zwolle.indd 20

Op de locatie kweekte Zwolle spillen in de maat 6-8 op tot de maten 14-16, 16-18 en 18-20 mm of groter. „Van spil tot boom.” De stadskwekerij was altijd een belangrijke pion in het ecologische beheer dat Zwolle nastreefde.

Al bijna dertig jaar heeft de stad het groenbeheer zonder chemische middelen hoog in het vaandel staan en is daarmee pionier. Net als alle andere grote steden in Nederland werd de kwekerij ingezet voor de eigen groenvoorziening. In de loop der jaren zijn die stadskwekerijen nagenoeg verdwenen. Zo is in de Amsterdamse kas inmiddels een horecagelegenheid gevestigd.

Naast Zwolle zijn er nog twee of drie grote Nederlandse steden die hun eigen stadskwekerij hebben. Met name na de oorlog toonde de kwekerij zijn waarde.

Jelsma: „Steden waren volop in wederopbouw. De bomen en planten werden volledig voor eigen gebruik gekweekt.

De stadskwekerij was een aparte exploitatie binnen de gemeente. Dat was echter wel lastig omdat een overheid niet aan particulieren mag verkopen zoals een normale kweker. Eventuele verliezen moesten intern worden gedekt.”

Kwaliteit Groot voordeel van een eigen kwekerij is het bewaken van de kwaliteit. Jelsma: „We kweekten soorten die goed bij onze grondsoort pasten en bovendien niet ziektegevoelig zijn. De eik is altijd de meest voorkomende soort geweest.

Daarnaast kweekten we bijvoorbeeld ook lindes en essen. Het betrof tientallen soorten. Alleen specifieke soorten werden extern aangekocht.” Voor stedenbouwkundigen werd een sortimentenboekje ontwikkeld. Aan de hand van het aanbod in de stadskwekerij werden bomen uitgezocht die bij een ontwerp pasten.

Voor de eeuwwisseling was de stadskwekerij volgens Jelsma al onderwerp van discussie. Is de kwekerij wel financieel rendabel? Behoort het kweken van bomen en heesters wel tot het takenpakket van de gemeente? Dergelijke vragen passeerden regelmatig de revue. „Omdat Zwolle rond de jaren tachtig en negentig pionier was op het gebied van ecologisch groenbeheer, had de stadskwekerij natuurlijk waarde. Ziektegevoelige boom-

TuinenLandschap | 9 | 2014

17-04-14 14:29

e

Een van de laatste bomen op de stadskwekerij van Zwolle wordt gerooid. Het gaat om een Quercus cerris in de maat 35-40 van ongeveer vijftien jaar oud.

soorten selecteerden we uit en daarmee kon het gebruik van chemische middelen worden beperkt.”

EKO De gemeente besloot in 2001 om alleen maar bomen te planten met een EKOkeurmerk. „Het aanbod van geijkte kwekers met zo’n keurmerk is nihil. Na het twee jaar lange omschakelingsproces kregen we het certificaat van toezichthouder Skal Biocontrole.” De keuze om op biologische wijze bomen te kweken viel samen met de groei van de Overijsselse stad. „Zwolle is na de oorlog continu een groeistad geweest, maar na 2003 was het echt booming. De stad breidde zich op hoge snelheid uit. Per jaar werden er 2.500 tot 3.000 bomen geleverd. Hierdoor kregen we de exploitatie altijd rond.”

De forse groei van Zwolle is inmiddels bijna tot stilstand gekomen. Vanwege de afbouwprojecten in de wijk Stadshagen en de aanleg van de rondweg naar Hasselt was dit in eerste instantie bij de stadskwekerij niet zichtbaar. Vanaf 2010 is de uitgifte van bomen erg gestabiliseerd. „Vanaf dat moment hebben we ook geen spillen meer opgezet, maar toen nog vooral vanuit de gedachte dat de woningbouw in een dipje zou zitten.

2013 zou het jaar van de ommekeer worden.” Die kwam er echter niet, waardoor de stadskwekerij onrendabel werd. „Bovendien groeiden de bomen door tot de breedtematen 25-30 of soms 40 mm.

Dat is veel te groot en daarom te duur.

Dan kun je ze ook niet meer bij kweekbedrijven aanbieden. Die kunnen ze dan ook niet meer kwijt.”

Voor de beplanting richt Zwolle zich nu op vier vaste leveranciers die allen

met Milieukeur kunnen leveren. De stad houdt wel vast aan haar duurzame ambities. „In de prijs van projecten hielden wij altijd rekening met de duurdere EKO-bomen en dat doen we nog steeds.

Toch staan ook bij kwekers de budgetten onder druk. Veel kwekers zijn gelukkig bezig met Milieukeur, dat in de buurt van EKO-certificering komt. De vraag naar dergelijke bomen geeft daarentegen wel de doorslag.” <

Duurzaam inkopen laatste strohalm stadskwekerij Even leek de redding van de stadskwekerij uit Den Haag te komen. Er was een wetsvoorstel in de maak waarin gemeenten verplicht duurzaam plantmateriaal moesten inkopen. Jelsma: „De stadskwekerij zou daardoor bestaansrecht hebben, omdat we wellicht konden samenwerken met omliggende gemeenten door het leveren van ons plantmateriaal. Duurzaam inkopen is een onderwerp waar wij van dachten dat het in de loop van de tijd zou groeien. ’Wanneer één schaap over de dam is...’ Dit blijkt echter niet zo te zijn.” De ecologische eisen aan gemeenten werden op een laag pitje gezet. De waarde van de bomen op de

stadskwekerij groeide ondertussen, terwijl er geen opbrengsten meer waren. „Je lijdt alleen maar verliezen. Het college besloot eind vorig jaar om te stoppen en de kwekerij geleidelijk af te bouwen. In de zomer van 2012 werd het onderhoudswerk door de buitendienst van Rova al stopgezet.” Zwolle is met haar ecologische groenbeheer nog steeds toonaangevend. „We zullen als gemeente de vraag van duurzame bomen blijven stellen, in de hoop dat de Rijksoverheid in de toekomst toch met voorwaarden komt rond duurzame inkoop. Want het kweken van bomen blijft een kwestie van vraag en aanbod.”

TuinenLandschap | 9 | 2014

Zwolle.indd 21

21 17-04-14 14:29

555441.indd 22

17-4-2014 12:51:31

Zo-zit-dat

Een arbeidsongeval op mijn bedrijf.

Wat nu?

In de groensector komen helaas nog regelmatig ongevallen voor tijdens het werk. Vaak weten werkgevers niet dat ze verplicht zijn deze ongevallen te melden bij de Inspectie SZW. Het niet melden van een ongeval kan tot een forse boete leiden.

Tekst Ralph Mens | Beeld Peter Moorman

E

en bedrijfs- of arbeidsongeval is een ongeval dat plaatsvindt bij of als gevolg van werkzaamheden. Kortom, overal waar werknemers aan het werk kunnen zijn.

Wanneer bent u verplicht om een arbeidsongeval te melden?

U bent verplicht een arbeidsongeval te melden aan de Inspectie SZW als het slachtoffer aan de gevolgen van het ongeval: ▸ een blijvend letsel oploopt; ▸ overlijdt; ▸ in een ziekenhuis moet worden opgenomen.

Onder ’blijvend letsel’ wordt onder andere verstaan: amputatie, blindheid, of chronische lichamelijke of psychische/ traumatische klachten. Onder ’ziekenhuisopname’ wordt verstaan dat een slachtoffer in een ziekenhuis wordt opgenomen. Ook een dagopname valt hieronder. Poliklinische behandeling wordt niet als ziekenhuisopname beschouwd.

Wat gebeurt er als u een meldingsplichtig arbeidsongeval niet meldt?

Meldingsplichtige arbeidsongevallen moet u als werkgever direct aan de Inspectie SZW melden. Als u dit niet

Ralph Mens is vakredacteur bij Tuin en Landschap, E rmens@hortipoint.nl

doet, riskeert u een boete van maximaal €50.000.

Waar moet ik melding maken?

Meldingsplichtige arbeidsongevallen kunt u - ook buiten kantoortijden het snelst melden via het gratis telefoonnummer 0800-5151. Ook kunt u het digitale meldformulier gebruiken.

In dat geval ontvangt u een ontvangstbevestiging per e-mail.

Werkplekonderzoek Doorgaans stelt de Inspectie SZW zo snel mogelijk na de melding een onderzoek in. De inspecteur moet de situatie ter plaatse kunnen beoordelen. Het is daarom belangrijk dat de ongevalsituatie zo veel mogelijk ongewijzigd blijft.

Als u het bedrijfsongeval meldt bij Stigas, hebt u recht op een werkplekonderzoek. Tijdens dit onderzoek wordt gekeken hoe in de toekomst een nieuw ongeluk wordt voorkomen. Het onderzoek gaat niet over de schuldvraag, maar juist om het voorkomen van.

Andere voordelen van een werkplekonderzoek zijn: ▸ soms voldoet een simpele oplossing of afspraak om ongelukken te voorkomen; ▸ adviseurs komen al jarenlang op de bedrijven en delen deze kennis graag met u; ▸ een buitenstaander ziet soms net iets meer.

De inspectie SZW ziet terecht graag dat u een probleem serieus aanpakt. Door direct na een ongeval contact op te nemen met Stigas voor een ongevalsonderzoek, toont u aan dat u bereidwillig bent om het probleem goed aan te pakken.

Kosten en meer informatie Hebt u bij SAZAS een Verzuimmanagement Compleet of Basis afgesloten, dan zijn hier voor u geen kosten aan verbonden. Neem voor verdere informatie contact op met de Stigas Verzuimdesk: Telefoon 071-568 90 00 (optie 2) of kijk op de website van de Inspectie SZW, www.inspectieszw.nl. <

Hoe-zit-dat?

Heeft u vragen of problemen die geschikt zijn voor bespreking in de rubriek Zo-zit-dat, laat het de redactie weten. Met behulp van een deskundige trachten wij het juiste antwoord of de juiste aanpak van uw probleem te vinden.

TuinenLandschap | 9 | 2014

Zo-zit-dat.indd 23

23 17-04-14 14:29

Ontwerp en Inrichting

NL Greenlabel voor woonwijk in ’s Heerenberg Nico Wissing presenteerde samen met directeur Arjan ter Bogt van Woningstichting Bergh de vernieuwde woonwijk Plantsoensingel-Noord in ’s-Heerenberg. Deze wijk in de Gelderse gemeente Montferland heeft als eerste het duurzaamheidspaspoort van NL Greenlabel gekregen voor een complete omgeving. Dit vloeit voort uit de tweede ’Green Deal’ die NL Greenlabel met het ministerie van Economische Zaken heeft gesloten.

Plantsoensingel-Noord stond te boek als de lelijkste wijk van ’s-Heerenberg; woningstichting Bergh stelde zichzelf daarom als doel om er de mooiste én de duurzaamste wijk van te maken. Daarom namen ze voor de buitenruimte Nico Wissing en Lodewijk Hoekstra in de arm. Dit heeft er in geresulteerd dat de gebruikte materialen in de buitenruimte voorzien zijn van een NL Greenlabel. Daarnaast was bij de bouw van de 24 nieuwe woningen

de tuin- en landschapsinrichting leidend, Wissing: ,,De woonwijk is te gast in een landschap dat er al veel langer was.’’ Om de toekomstige bewoners daadwerklijk ertoe te bewegen hun eigen tuin groen in te richten, zijn diverse sessies met Lodewijk Hoekstra en Nico Wissing georganiseerd.

Uiteindelijk zijn daardoor de meeste tuinen veel groener ingericht dan de bewoners op voorhand van plan waren.

Kleine openbare plekken beoordelen In de workshop ’Groen & Gezondheid: benut de kleine ruimte’ lieten twee studenten van Hogeschool Rotterdam de deelnemers de tuin van Kasteel Vanenburg beoordelen. Dit gebeurde met het instrument dat zij samen met gemeente Rotterdam hebben ontwikkeld om het huidige gebruik van kleine openbare plekken in kaart te brengen. Door middel van het invullen van een cirkeldiagram wordt het noodzakelijke (infrastructurele doorstroming), het sociale en het optionele gebruik van de plek beoordeeld. Aan de hand van de scores kan gekeken worden hoe het (gezonde) gebruik op de betreffende plek bevorderd kan worden. Bijvoorbeeld door het strategisch plaatsen van zitgelegenheid of het aanbrengen van meer groen.

Op www.academischewerkplaatsmmk.nl/intstrumentor vindt u meer informatie over de verschillende instrumenten. U vindt daar ook de zogenoemde ’Speelscan’, waarmee speelplekken beoordeeld kunnen worden.

24

TuinenLandschap | 9 | 2014

WeekvdOpenbareRuimte.indd 24

17-04-14 14:30

Themadag Groen

Week v/d Openbare Ruimte Van 7 tot en met 10 april werd voor de tweede keer de Week van de Openbare Ruimte georganiseerd door Acquire Publishing en Expoproof. Dit keer op landgoed De Vanenburg in Putten. De kennis- en inspiratiedag was gewijd aan het groen. In verschillende debatsessies - die dit jaar nieuw waren op het programma - werd met name gediscussieerd over burgerparticipatie in het beheer van het groen. Daarnaast waren er workshops en lezingen over onder meer klimaatgroen, groen en gezondheid en TEEB-stad. Een impressie.

Tekst en Beeld Miranda Vrolijk

’Ons landschap is in gevaar’ De dag werd afgesloten met een wervelende lezing van Adriaan Geuze, oprichter en eigenaar van het Rotterdamse bureau West 8 dat onder meer het New Yorkse Governors Island heeft ingericht, als ook het Madrileense RIOpark. Volgens hem bestaat er in Nederland een tweedeling wat de ruimtelijke inrichting betreft tussen de provincies en steden die zuinig zijn op hun landschap (Noord-Brabant met zijn Groene Woud en De Groene Scheggen van Amsterdam bijvoorbeeld) en de provin-

cies en steden die dat niet zijn (neem Zuid-Holland waar je niet meer van één Groen Hart maar van vier groene harten moet spreken of de agglomeratie Rotterdam dat zo is vergroeid met de omliggende dorpen en steden dat het geen begin of einde meer kent).

Volgens Geuze is ons landschap, waarvan de meeste mensen nog altijd intens genieten, in gevaar als we doorgaan zoals in Rotterdam. Het is volgens hem tijd om landschap niet meer te benaderen als alles wat overblijft wan-

neer de woningen en de infrastructuur er staan en ligt, maar om het veel meer bottom-up te benaderen, vanuit het landschap zelf te denken. Concrete voorbeeldplannen om het landschap die andere status te geven gaf hij ook: waarom niet de fenomenale snelwegen spoorwegpanorama’s benoemen die er nog zijn in Zuid-Holland? Leg er 4.000 km extra fietspad aan en creëer zogenoemde molenbiotopen waar in een straal van 2 km rondom een molen het zicht niet verpest mag worden. >

TuinenLandschap | 9 | 2014

WeekvdOpenbareRuimte.indd 25

25 17-04-14 14:30

Ontwerp en Inrichting

Met levend materiaal: 250 jaar Copijn In de Copijn-dynastie waren er eerst de kwekers en pas later de tuinarchitecten.

Puur uit noodzaak om nieuw verworven plantmateriaal aan de man te kunnen brengen. Het levende materiaal is nog altijd het uitgangspunt van het bedrijf dat de naam van zijn grondlegger draagt. Daarom heten zowel het boek als de tentoonstelling ter ere van het 250 jarig bestaan van Copijn â&#x20AC;&#x2122;Met levend materiaalâ&#x20AC;&#x2122;.

Tekst en beeld Miranda Vrolijk

De overdekte binnentuinen van Alterra in Wageningen zijn ontworpen door Copijn tuin- en landschapsarchitecten en al in 1997 aangelegd.

26

TuinenLandschap | 9 | 2014

CopijnTentoonstelling.indd 26

17-04-14 14:30

Vanaf 1909 bracht de boomkwekerij van Copijn jaarlijks een catalogus uit. De bomen en heesters werden vermeld in het Nederlands. Dit was destijds bedoeld om een nieuw publiek te trekken: de eigenaar van een (kleine) villatuin. In de catalogus van 19101911 staan instructies over het samenstellen van een mixed border, een vast onderdeel van de Nieuwe Architectonische tuinstijl.

I

n 1763 begon Hendrik Copijn – de grondlegger van de Copijn-dynastie - zijn loopbaan als eenvoudige dagloner in Groenekan. Hij verhuurde zichzelf als tuinman. Later kwam hij in vaste dienst op Landgoed Bosch en Hove en nog weer later - in 1790 - begon hij samen met zijn enige zoon Hendrik junior op de humusrijke zandgrond van Groenekan zijn eigen kwekerij.

Tweehonderdvijftig jaar later is het bureau in Utrecht dat nog altijd zijn naam draagt toonaangevend in de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur. Daarnaast bestaan er nog steeds twee groene bedrijven waar nazaten van de eerste Hendrik de scepter zwaaien. Bij Copijn Groenekan Boomkwekerij & Tuinarchitectuur zijn dat Anne-Kim Copijn en haar broer Mark. J’ørn Copijn runt samen met zijn vrouw Lia het bureau Copijn Bruine Beuk, ook weer in Groenekan. Reden genoeg om aan de familiegeschiedenis van dit ’groene’ geslacht een boek te wijden.

Boomkwekersgeslacht Begin deze maand kwam het boek uit: ’Met levend materiaal. Copijn 1763 – 2013’ is geschreven door cultuurhistoricus Mariëtte Kamphuis. Zij heeft ’het levende materiaal’ als invalshoek voor het boek genomen, de Copijnen zijn dan ook vooreerst een boomkwekersgeslacht. Met Jan Copijn (18121885), kleinzoon van de eerste Hendrik, begon het bedrijf de kwekersactiviteiten met het beroep van tuinarchitect te combineren. In de tijd van Jan werden veel nieuwe planten van heinde en verre op de markt gebracht. Die groeiende interesse voor nieuwe planten én de toepassing ervan maakte dat hij zich behalve als leverancier van

planten, ook als tuinontwerper opwierp. En niet zonder succes. Zijn oudste zoon Hendrik IV echter, werd de beroemdste tuinarchitect uit het geslacht.

Van Hendrik IV zijn bijvoorbeeld het Hydepark bij Doorn en het park bij kasteel De Haar in Haarzuilens. Parken die nog grotendeels intact zijn. Om meer over deze illustere Copijn te weten te komen, sprak Kamphuis onder andere met zijn kleindochter Ida Brouwers-Schouten, nog voor haar overlijden in 2012. Kamphuis kwam van haar te weten dat Hendrik een soort Patrick Blanc van de negentiende eeuw was. Net zoals Blanc - de Fransman die met zijn groene gevels het Parijse centrum van vernieuwend groen heeft voorzien - geregeld zijn haar groen verft, zo zette haar opa Hendrik de groene penseel niet op het doek maar in zijn haar bij het driftig nadenken over een nieuw ontwerp.

Vernieuwing Wat uit het boek van Kamphuis vooral blijkt, is dat de Copijnen zich altijd hebben weten te vernieuwen en daarmee nieuwe markten hebben weten aan te boren. Van kwekers en tuinarchitecten hebben ze zich ontwikkeld tot specialisten in boomchirurgie, boomverplantingen, verticale groenarchitectuur en daktuinen. Ook groot interieurgroen is inmiddels een vakgebied waar het bedrijf Copijn in Utrecht zich in heeft bekwaamd. Neem de twee overdekte binnentuinen die bij Alterra in Wageningen zijn aangelegd. Het ontwerp uit 1997 is van J’ørn Copijn en Hygo Verhaagen die destijds bij het bureau in Utrecht werkte. Het levende materiaal is ook in dit project leidend: sterker nog de planten dragen ’s winters bij aan de opwarming

> TuinenLandschap | 9 | 2014

CopijnTentoonstelling.indd 27

27 17-04-14 14:30

van het gebouw en ’s zomers functioneren ze als natuurlijke koelmachines.

Drama’s

De tentoonstelling eindigt met de Rijksmuseumtuin, een van de recente spraakmakende projecten van Copijn tuin- en landschapsarchitecten. Het bureau in Utrecht draagt nog altijd de naam van zijn grondlegger, evenals de boomspecialisten en het groenbeheer waarin het bedrijf is opgesplitst.

Behalve dat het boek de ontwikkeling van het bedrijf beschrijft naar de groenspecialisten die de Copijnen nu zijn, biedt het boek ook een inkijk in de geschiedenis van de familie zelf en de verschillende drama’s die de Copijnen te boven hebben moeten komen. Zo overlijdt in de winter van 1836/1837 op dertigjarige leeftijd Hendrik III, de beoogde opvolger van Hendrik II, die zelf kort daarna ook komt te overlijden. Daarmee is de opvolging tijdelijk in gevaar tot uiteindelijk de al eerder genoemde Jan Copijn in de voetstappen van zijn broer Hendrik III treedt en de kwekerij overneemt. Ook komen we te weten dat in 1907 Hendrik Copijn bijna failliet is gegaan, omdat het lang duurt voordat baron Van Zuylen van kasteel De Haar met geld over de brug komt. Terwijl Hendrik wel alle werkzaamheden in het park zelf voorfinanciert.

Maar bovenal is het boek een boek over liefde zoals tijdens de presentatie ervan op 4 april werd gesteld. Liefde voor het levende materiaal, een liefde die zo groot is dat die binnen de Copijnfamilie voortdurend is overgedragen op de volgende generatie. <

Tentoonstelling

Op de tentoonstelling hangt de oorspronkelijke kaart van het Hydepark bij Doorn waarvoor Hendrik Copijn in 1885 het ontwerp maakte.

Het park is nu nog deels intact. De tekening toont de overgang van chique en parkachtig aan de voorzijde naar een bosrijk jachtgebied en ruwe heidevelden aan de achterzijde.

28

Het boek ’Met levend materiaal, Copijn 250 jaar tuinlieden, boomkwekers, boomverzorgers en tuin- en landschapsarchitecten’ van cultuurhistoricus Mariëtte Kamphuis is uitgegeven door de HEF publishers in Rotterdam.

ISBN: 978-90-6906-045-3

Naar aanleiding van het boek is in Wageningen UR Library een tentoonstelling over 250 jaar Copijn ingericht. In drie vitrines is het rijke materiaal dat uit de archieven van de diverse Copijn-bedrijven kwam, tentoongesteld, evenals materiaal van de universiteit zelf. De tentoonstelling laat niet alleen de ontwikkelingsgeschiedenis zien van de Copijn-familie, maar is tegelijktertijd een geschiedenis van de tuin- en landschapsarchitectuur in Nederland.

Aan de hand van drie thema’s is het materiaal opgesteld. De eerste is ’Van tuinman tot kwekertuinarchitect’ en bestrijkt de eerste periode van 1760 tot 1900. De tweede gaat over ’Nieuwe uitdagingen op stedelijk en recreatief terrein’ (1880-1945) en de derde beslaat de periode van 1945 tot het heden en heeft de naam ’Bomen als geliefd ontwerpmiddel’.

Bijzonder is met name de kaart van het Hydepark bij Doorn, maar bijvoorbeeld ook het nog niet eerder getoonde ontwerp voor het zuidelijk deel van de tuin bij het Paleis Noordeinde in Den Haag. Bij die laatste gaat het om een niet uitgevoerd ontwerp: zowel Leonard Springer – de eeuwige concurrent – als Hendrik Copijn werden gevraagd een tekening te maken, de opdracht ging uiteindelijk naar Springer.

De tentoonstelling is van 4 april tot en met 1 augustus te bezichtigen van 9.00 tot 13.00 uur, ’s middags alleen op afspraak.

TuinenLandschap | 9 | 2014

CopijnTentoonstelling.indd 28

17-04-14 14:30

555442.indd 29

17-4-2014 9:54:06

Aanleg en Onderhoud

Muur van 10.000 tegels Vakvereniging Wilde Weelde legt op de Tuinen van Appeltern een duurzame ecologische tuin aan.

Eén van de spraakmakende onderdelen hiervan is een 20 m lange stapelmuur van bijna 10.000 gebruikte stoeptegels.

Tekst Martijn Van de Loo en Peter Bennink Beeld Wilde Weelde, Gerdien de Nooy

www.tuinenlandschap.nl

30

D

e Wilde Weelde Wereld in Appeltern laat zien wat je met ecologisch hovenieren allemaal kunt maken (zie ook Tuin en Landschap 6, 2014).

De indrukwekkende muur van gestapelde stoeptegels maakt in één keer duidelijk dat ecologisch en duurzaam tuinieren niet beperkt hoeft te blijven tot natuurlijk ogende tuinen of wilde natuurspeelplaatsen. Met hergebruikte materialen en een ecologische invalshoek kun je ook strakke en monumentale ontwerpen realiseren.

Het bouwwerk bestaat uit drie delen en wordt doorsneden door een zwemvijver (van Gardenswimm). In het langste deel is een uitsparing gemaakt die een gekaderde doorkijk biedt naar het achterliggende landschap.

De muur staat op een fundament van stelconplaten en gemetselde betonblokken. De stoeptegels zijn uiteindelijk los gestapeld en de binnenkant is opgevuld met puin en ophoogzand dat verdicht is

door het in te wateren. Aan de basis is de muur 1 m breed, de wanden lopen taps toe en bovenop, op een hoogte van 2,75 m, is de muur nog twee stoeptegels, ofwel 60 cm breed. Om de muur een ecologische functie te geven zijn er op diverse niveaus holtes en uitsparingen gemaakt voor planten en dieren.

Op grondniveau zijn er holtes gemaakt voor egels, kikkers, padden en salamanders. Wat hoger in de muur voor vogels en vleermuizen. Ook biedt de muur ruimte aan insecten en kleine zoogdieren.

Vis à Vis ontwerpers tekende voor het ontwerp en de muur is voor het grootste deel gebouwd door Soontiëns Hoveniers uit Eindhoven. Daarnaast zijn belangrijke bijdragen geleverd door Ettema tuininrichting, Hoveniersbedrijf Richard van der Meer, Tuin van de buren, Tarzan Boomverzorging en vele andere hoveniers.

TuinenLandschap | 9 | 2014

Muur Wilde Weelde.indd 30

17-04-14 14:30

1

2

Fundament in vijver

Fundament

In de vijver begint de fundering van de vijver op 2 m onder maaiveld met een stelconplaat (niet te zien op foto). Daarop liggen vijf betonplaten van 100x200x30cm. Op deze betonplaten is het fundament verder opgebouwd van gemetselde betonblokken.

De muur staat op een ongeroerde bank waarop, op een diepte van 74 cm, stelconplaten liggen. Hierop rust een gemetseld fundament van betonblokken, beginnend op -60cm. De fundering is overgedimensioneerd, dat wil zeggen veel sterker dan nodig voor het gewicht van de muur.

3

4

Zand en puin

Inwateren

Voor de versteviging is de muur ook aan de binnenzijde opgevuld met ophoogzand en puin. Het zand komt uit een zandput in de buurt van Appeltern. Het puin is afkomstig uit verschillende tuinen.

De vulling van zand en puin aan de binnenkant van de muur is steeds per 30 cm verdicht door middel van inwateren.

Het stapelen van de tegels is ruim onder maaiveld begonnen om de suggestie te wekken dat de muur uit de grond omhoog komt.

TuinenLandschap | 9 | 2014

Muur Wilde Weelde.indd 31

>

31 17-04-14 14:31

400

32

AANZICHT C-D met folielijn in muur

6

Muur in de vijver

Houten profielen

De muur staat gedeeltelijk in de zwemvijver. De folie is tegen de betonblokken van de fundering van de muur omhoog gewerkt.

Doordat de fundering in de vijver smaller is dan de muur, is er de ruimte om aan de buitenkant halve tegels te verlijmen. Daardoor lijkt het alsof de muur uit het water oprijst als de muren van een kasteel uit de slotgracht.

De nodige stevigheid is verkregen door het solide fundament, nauwkeurig werken en het met steenlijm vastzetten van de tegels.

Daarbij is het stuk in de vijver relatief klein en zit het in verband met het grotere geheel.

De muur loopt aan alle kanten taps toe. Om de precieze vorm langs de hele muur te waarborgen, zijn houten profielen gesteld. Aan een touwlijntje zijn vervolgens, laag voor laag, de tegels gestapeld.

Per laag verspringen de tegels 3 mm om uiteindelijk bovenaan op een breedte van 60 cm uit te komen. De bijna 10.000â&#x20AC;&#x2122; stoeptegels zijn vrijgekomen uit openbare werken uit de omgeving van Appeltern.

7

8

Strak en stevig

Holtes

Het was een puzzel om te zorgen dat per laag allemaal dezelfde dikte tegels gebruikt werden. Dit is wel nodig. Enerzijds voor de stevigheid, anderzijds om de muur een strakke monumentale uitstraling te geven.

Om de muur een ecologische functie te geven hebben de hoveniers op verschillende niveaus holtes en uitsparingen in de muur gemaakt. Een deel daarvan zal worden gebruikt om planten in te laten groeien. Een ander deel is qua hoogte en grootte speciaal toegesneden op bepaalde diersoorten.

>

5

TuinenLandschap | 9 | 2014

Muur Wilde Weelde.indd 32

17-04-14 14:31

Foto A. van Frankenhuyzen

Aanleg en Onderhoud

Galmuggen op wilg In de winterperiode komen wilgenknotters tijdens hun snoeiwerkzaamheden vaak merkwaardige woekeringen op de takken tegen.

De afwijkingen worden veroorzaakt door de wilgenbastgalmug en de wilgentakgalmug.

A

an de basis van wilgentakken zitten vaak woekeringen met vele honderden gaatjes (zie foto links). Op een locatie in Zaandam was wel 40% van de takken aangetast. De wilgenknotters konden het verschijnsel niet verklaren en om het raadsel op te lossen werd materiaal voor onderzoek naar Alterra opgestuurd. Het bleek te gaan om aantastingen van de wilgenbastgalmug Rabdophaga saliciperda (zie foto rechtsboven). Dit fenomeen wordt elk jaar wel ergens waargenomen.

Levenswijze De drie millimeter lange galmug is roodachtig gekleurd met witte vleugels. De in mei vliegende galmug legt zo’n 150 eitjes in serie op de bast aan de basis van een wilgentak. De uitkomende larven boren zich in het cambium en voeden zich daarmee. De daardoor gemaakte kamertjes staan loodrecht op de tak en zitten in de bast en het buitenste spinthout.

Als reactie van de plant ontstaat een galachtige verdikking. In de galkamers ontwikkelen zich de tot drie millimeter lange, geeloranje larven.

De larven overwinteren onder de oppervlakte van de bast. In het voorjaar vindt de verpopping plaats en komen de muggen via de gaatjes uit de takken tevoorschijn. De galkamers kunnen over een lengte van zo’n 50 cm voorkomen bij takken en stammen tot een dikte van 15 cm. De mooie, ronde, lege larvenkamertjes liggen zo dicht bij elkaar dat de galmug in het Engelse taalgebied als ’shot-hole-gall-midge’ wordt aangeduid.

Er is een generatie per jaar.

Schade In de winter wordt de bast vaak opengetrokken door mezen die het op de larven hebben voorzien. Door een verdere vernieling van de bast kan het plantendeel boven de aantastingsplaats afsterven.

Tekst Leen Moraal, externe medewerker Alterra Wageningen UR Beeld Leen Moraal tenzij anders vermeld

Daarom werden vroeger de aangetaste plaatsen ’s winters weggesneden en verbrand om zo verdere uitbreiding van de aantasting te voorkomen. De oude en lege galkamers blijven nog enkele jaren lang zichtbaar.

Verwante soor Er is een verwante soort, de wilgentakgalmug Rabdophaga salicis, die drie centimeter lange, spoelvormige verdikkingen maakt op dunne eenjarige twijgen (zie foto rechtsonder). De levenswijze lijkt veel op die van de wilgenbastgalmug maar hier boren de larven zich in het merg waardoor gallen ontstaan die later verkurken.

In het verleden was dit een schadelijke soort omdat aangetaste wilgentenen onbruikbaar waren voor vlechtwerk. <

TuinenLandschap | 9 | 2014

Wilgenbastgalmug.indd 33

33 17-04-14 14:31

555444.indd 34

17-4-2014 9:54:57

Werk in uitvoering

Wat Wie

Tekst Wendy Bakker Beeld Marrit Molenaar

Zelf een bijzondere aanlegof onderhoudsklus voor deze rubriek? Mail naar

pbennink@hortipoint.nl

Looppad aanleggen Hoveniersbedrijf G. Weel Hovenier Gerard Weel van het gelijknamige hoveniersbedrijf in Avenhorn legt met zijn medewerker een 9 m lang pad aan bij een woningcomplex van Kennemer Wonen in Akersloot. Een van de bewoners van de woningen wilde graag een verhard pad dat de opgang van haar woning direct verbindt met haar fietsschuurtje. De hovenier heeft hiervoor een cunet van 15 cm in het gras uitgegraven, waarin hij op een zandbed

van 10 cm de 40/60-betontegels heeft gestraat.

Hij heeft geen kantopsluiting gebruikt omdat er geen zwaar verkeer overheen gaat en de tegel aan een kant wordt opgesloten door het gras. Voor de aansluiting op de stoep heeft Weel de tegels op maat moeten zagen.

Het hoveniersbedrijf wordt vaker ingehuurd voor klussen aan tuinen en semi-openbare ruimten bij woningen van de woningstichting.

TuinenLandschap | 9 | 2014

WerkInUitvoering.indd 35

35 17-04-14 14:31

Machines en Gereedschap

Professionele accuheggensch aa Husqvarna brengt een nieuwe accuheggenschaar voor de professional op de markt. Deze heggenschaar heeft een bladlengte van 60 of 70 cm en kan 4.000 knipbewegingen per minuut maken. Met een backpackaccu kun je er een hele dag mee knippen.

M

et de 536LiHD70 brengt Husqvarna een professionele accuheggenschaar op de markt. In het consumentensegment was de 136LiHD al langer leverbaar. De 536 heeft meslengte van 60 (536LIHD60) of 70 cm (536LIHD70) en maakt 4.000 mesbewegingen per minuut.

Het mes van deze heggenschaar bestaat uit twee bewegende delen van gehard staal en een niet-bewegend veiligheidsdeel.

Het mes wordt rechtstreeks aangedreven door een elektromotor die wordt gevoed door een lithium ion accu of accubackpack.

Accu

Tekst en beeld Johan Simmelink

36

TuinenLandschap

Husqvarna heggenschaar.indd 36

De backpackaccuâ&#x20AC;&#x2122;s hebben een vermogen van 520 Wh of 940 Wh. Met deze accu kun je respectievelijk ruim zeven tot tien uur knippen. Een enkele accu heeft een vermogen van 150 Wh en hiermee kun je ruim anderhalf uur knippen. In een

Li-ion accu wordt chemische energie omgezet in elektrische energie. Deze accu heeft een hoge energiedichtheid en is daardoor compact. De zelfontlading van deze accu is laag en daardoor kun je de accu gedurende een langere periode wegleggen zonder deze op te laden.

Wanneer je de accu een tijd niet gebruikt, is het beter om de accu niet volledig geladen weg te leggen. Een accu die bijvoorbeeld 40% is geladen, verliest minder energie dan een volledig opgeladen accu. De accu moet worden bewaard op een koele en vorstvrije plaats waarbij de accu niet in het directe zonlicht ligt.

De laadtijd van Li-ion accu is kort. Door deze korte laadtijd ontstaat er warmte en daardoor is de lader voorzien van koeling. Bij de backpackaccu zit er naast de koeling in de oplader ook koeling in de backpack. Voor het goed laden van de accu moet de omgevingstemperatuur tussen de vijf en veertig graden liggen. <

| 9 |2014

17-04-14 14:31

Accu De accu wordt tijdens het laden uit de machine gehaald en op de acculader aangesloten. In plaats van een accu kun je ook een backpack gebruiken.

Aan de backpack wordt een adapter aangesloten die op plaats van de accu in de machine gaat.

Dezelfde adapter kun je ook op de acculader aansluiten.

Lading Op het display van de adapter van de backpack kun je het percentage van de ladingstoestand aflezen. Bij de accu wordt dit met vier led-lichtjes weergegeven. De accu’s zijn voorzien van een Batterij Management Systeem (BMS). Dit voorkomt het diep ontladen van de accu en regelt de communicatie tussen accu en machine.

Inschakelen Het elektrisch circuit van de heggenschaar wordt ingeschakeld met de schakelaar op de handgreep.

Naast de inschakelknop zit de Save-E-schakelaar.

Met de Save-E-schakelaar verlaag je het maximum toerental van de messen en daarmee kun je langer knippen met een acculading.

ch aar Husqvarna 536LiHD70 Motor Elektromotor met 4-borstels Voeding Li-ion accu of backpack accu Aantal mesbewegingen 4.000 slagen per minuut Meslengte 70 cm Gewicht incl. accu 5,2 kg Prijs 536LiHD €449 incl. btw Prijs Accu BLi 150 €229 incl. btw Prijs Acculader €119 incl. btw

Handgreep De achterhandgreep van de machine kun je draaien. Bij het verticaal knippen kun je hierdoor de handgreep van de machine rechtop houden. Dit vermindert de polsbelasting. De tweede hand heb je aan de beugel die halfrond loopt. De schakelaars aan beide handgrepen moet je indrukken om het mes te laten knippen.

Messen Bij het mes van deze machine kun je kiezen uit een lengte van 60 of van 70 cm. Een mes bestaat uit twee bewegende meshelften. De messen worden op elkaar geklemd met een bout en een zelfborgende moer. De afstandshouders zorgen ervoor dat de messen op de juiste afstand ten opzichte van elkaar staan. ▸ Husqvarna Nederland (036) 521 00 50 www.husqvarna.com

TuinenLandschap

Husqvarna heggenschaar.indd 37

| 9 |2014

37 17-04-14 14:31

555445.indd 38

17-4-2014 10:28:24

555443.indd 39

17-4-2014 12:51:41

555446.indd 40

17-4-2014 9:55:54

555447.indd 41

17-4-2014 9:56:16

555448.indd 42

17-4-2014 12:51:15

Gespot

▸Terra Trainingen www.terratrainingen.nl Hazerswoude-Rijndijk info@terratrainingen.nl

Groensector ziet voordelen van e-learning Hoveniers en groenvoorzieners besteden veel aandacht aan opleiding van werknemers. Minpunt is dat dit vaak ten koste van gewerkte uren gaat. Terra Trainingen biedt daarom e-learning aan, opleidingen via de pc. Diverse bedrijven hebben er inmiddels goede ervaring mee.

Tekst Ralph Mens Beeld Terra Trainingen

E

igenaar van Terra Trainingen uit Hazerswoude-Rijndijk is Mark Houtkamp.

Toen hij het bedrijf in 2013 overnam van zijn vader Theo, was hij al geruime tijd bezig met het ontwikkelen van een goed e-learningprogramma. Houtkamp: „Het programma moest eenvoudig aan te passen zijn, en vooral simpel te gebruiken.

Daarbij moet een e-learningprogramma geen letterlijke vertaling zijn van het lesboek. Samen met docenten en een ict’er hebben we de lesstof ontwikkeld voor de computer. Werknemers in het groen moet je niet lastig vallen met ellenlange teksten. Lesstof moet kort en bondig zijn, met duidelijke afbeeldingen. Een plaatje zegt immers meer dan duizend woorden.”

De eerste cursus die Terra Trainingen aanbood was de nieuwe Flora- en fauna-

wetgeving. Wat opviel was het hoge slagingspercentage van de cursisten. „Normaal ligt het landelijk slagingspercentage op 70 tot 80%. Bij het e-learningprogramma ligt het bijna op 100%.”

De verklaring is volgens Houtkamp dat cursisten bij een klassikale les niet altijd de aandacht erbij kunnen houden. Het voordeel van het computerprogramma is dat de lesstof wordt aangeboden in modules die een kwartier tot een half uur tijd kosten. Het programma is flexibel en kan door de werknemers zelf worden ingepland. Een medewerker die wat eerder terug is van een klus kan zo nog even een module doornemen. Verder is het zo dat cursisten niet kunnen doorklikken, ze moeten echt door het programma heen.

Heftrucktraining Inmiddels hebben ruim zeventig cursisten de training doorlopen. Houtkamp werkt nu aan een e-learningprogramma voor heftrucktraining. „Mogelijk bieden we de theorielessen hiervoor gratis aan.

Cursisten mogen zelf bepalen waar ze hun praktijklessen willen volgen.”

Naast e-learning blijft Terra Trainingen ook gewoon klassikale opleidingen aanbieden. Ook het examen wordt altijd schriftelijk afgenomen. <

TuinenLandschap | 9 | 2014

Gespot.indd 43

43 17-04-14 14:31

Leveranciersnieuws De informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Deskundig graven Per jaar wordt er door graven voor €27 miljoen schade veroorzaakt aan kabels en leidingen, de gevolgschade is vele malen groter. De cursus ’Veilig en zorgvuldig graven’ voorkomt graafschade.

Aanbieder van de tweedaagse praktijkcursus is IPC Groene Ruimte met CUMELA. Het

programma is gericht op professionals en instromers en docenten zijn praktijkervaren.

Geleerd wordt bewust omgaan met de voorbereiding en uitvoeringsprocessen van aanleg van kabels en leidingen, waarbij verantwoordelijkheid, samenwerking en deskundigheid een rol spelen.

Hailo XXL is een ladder voor het zagen van bomen, struiken en hagen of het binnenhalen van de fruitoogst. Deze grote ladder biedt optimale stabiliteit op ruw terrein.

Gazons, weiden en tuingrond zijn geen probleem voor de stabiele aluminium ladder.

Zijdelingse stabiliteit maakt dat fruit plukken op vlak terrein eenvoudig wordt. De maximale belasting is 150 kg.

De treden hebben een diepte van 13 cm, wat, versterkt met de anti-slipribbels, maximale steun en zekerheid biedt.

Zonder onderste balk is de in drie maten verkrijgbare ladder een gewone huishoudladder.

▸ IPC Groene Ruimte | (026) 355 01 00 | www.ipcgroen.nl

▸ Hailo | 0049 27 73 82 12 54 | www.hailo.de

Robuust en stevig

Lichte kettingzaag

De tuinmeubelen van Made

by VBL zijn qua design geïnspireerd op Oost-Aziatisch vlechtwerk. De leverancier brengt drie modulaire loungeprogramma’s: Aura, Imperial en Reflection.

Het vlechtwerk heeft de uitstraling van natuurlijke materialen als riet, wilgenteen

of rotan, het is echter gemaakt van de kunststof fiber Kubu.

Dit materiaal maakt dat de meubelen onderhoudsvrij, UV- en weersbestendig zijn.

Het gebruikte fiber is 18 mm dik, wat het robuust en stevig maakt. Het aluminium frame is licht en niet onderhevig aan weersinvloeden.

▸ Made by VBL | 06 19 96 87 33 | madebyvbl.com

44

Stabiel fruit plukken

Husqvarna intruduceert motorkettingzaag 543XP. Met zijn 4,5 kg is deze kettingzaag de lichtste in zijn klasse.

Wanneer langdurig met deze kettingzaag gewerkt wordt, is te merken dat hij licht is. Verbeterde handgrepen zorgen voor een betere wendbaarheid. Door de Smart Startfunc-

tie is starten eenvoudig. De benzinemotor van 543 XP is voorzien van X-Torq technologie: het vermogen wordt gemaximaliseerd en het brandstofverbruik is zo laag mogelijk, waarbij 20% minder brandstof verbruikt wordt en de CO2-emissie tot maximaal 75% daalt.

▸ Husqvarna | (036) 521 00 50 | www.husqvarna.com

TuinenLandschap | 9 | 2014

LeveranciersTEL09.indd 44

17-04-14 14:32

Scherm met windmeter Zonnescherm Flexy van Borek heeft een aantal technische opties en updates gekregen.

Het zonnescherm is voortaan optioneel leverbaar met verlichting en een automatisch ophaalsysteem.

Omdat Flexy eenvoudig kantelbaar is, is altijd schaduw te verkrijgen. Een ingebouwde

windmeter houdt de weersomstandigheden in de gaten, bij veel wind rolt het zonnescherm zich automatisch op. Het formaat is royaal te noemen: 3 x 4,88 m. Flexy is verkrijgbaar in diverse kleuren, passend bij elke stijl.

Andere maten of kleuren zijn mogelijk op aanvraag.

▸ Borek | (013) 528 88 66 | www.borek.eu

Met een app het gras maaien De 2014-modellen robotmaaiers van Robomow zijn volgens de fabrikant slimmer en sneller en maaien strak langs de randen. Nieuw is dat de maaiers via BlueTooth te manoeuvreren zijn.

Met een app voor iPhone en Android kan de robot op vaste momenten aan het werk gezet

▸ Robomow | (0488) 45 10 99 | www.robomow.nl

Internet

Kort Tjerk Bruinsma is sinds kort lid van het dagelijks bestuur van Holland Rijnland. In Holland Rijnland werken veertien gemeenten samen aan de verbetering van de kwaliteit van wonen, werken, ondernemen en recreëren. Bruinsma is burgemeester van gemeente Alphen aan den Rijn en is aangewezen door het Algemeen Bestuur.

De DCM Ferti-Long plantbriketten zijn vanaf dit voorjaar weer leverbaar.

De werkingsduur van deze meststoffen in tabletvorm is een jaar en het product is geschikt voor gebruiksvriendelijke bemesting van bomen en heersters in pot en in de volle grond. Ferti-Long wordt gebruikt in de tuin en in het openbaar groen.

▸ Holland Rijnland | www.hollandrijnland.net

▸ DCM | (071) 401 88 44 | www.dcm-info.nl

Met het project ’Chabot, natuurlijk!’ wil het Chabot museum in Rotterdam aandacht schenken aan de openbare kunstwerken van Henk Chabot. Het project omvat een expositie, zondagwandelingen en een excursieprogramma. ▸ Chabot Natuurlijk! | Aanmelden: c.vanderhartt@chabotmuseum.nl | www.chabotmuseum.nl

worden, maar ook naar de garage gestuurd. Het maaischema en de overige instellingen zijn ook via de app te regelen.

Deze generatie maaier kan de eerste maaibeurt zelf aan: het langste gras wordt met gemak gemaaid. Een mulchmaaisysteem versnippert het maaisel tot mest.

De raad van bestuur van Plantentuin Meise is onlangs geïnstalleerd. De gekozen voorzitter is Jurgen Tack. Taken van de raad zijn onder andere het sluiten van de beheersovereenkomst met de Vlaamse regering en het goedkeuren van de begroting. ▸ Plantentuin Meise | (0032) 2 260 09 70 | www.plantentuinmeise.be

Erik Hogervorst stopt na vijf jaar als voorzitter van branchevereniging Fedecom.

Hogervorst is voorgedragen als kandidaat voorzitter voor de Europese dealerorganisatie Climmar. Fedecom is de branchevereniging onder meer voor bedrijven in de landbouwtechniek, groentechniek en tuinbouwtechniek.

Op de nieuwe website van IPC Groene Ruimte staan de cursussen overzichtelijk bijeen.

De site is gebruiksvriendelijk, bevat meer productinformatie en biedt de mogelijkheid snel in te schrijven voor de cursussen. Daarnaast is het mogelijk online groepen aan te melden en direct contact te zoeken met de opleidingsadviseur.

▸ Fedecom | (030) 604 91 11 | www.fedecom.nl

▸ www.ipcgroen.nl

In Valkenswaard is het Starline Pool & Lifestyle Centre geopend. In deze binnen- en buitenshowroom zijn de zwembaden van Starline te bekijken en is het mogelijk inspiratie op te doen. Starline presenteert de zwembadlijnen Nova en Nexxt Line. ▸ Starline Pool & Lifestyle Centre | Vest 50b - Valkenswaard | (040) 201 33 33 | www.starlinepool.com

Met een digitale top-100 presenteert de vakwereld van historisch-geograven zich aan de buitenwereld. In een mooi overzicht zijn historischgeografische objecten, landschappen en landschapselementen bijeen gebracht. ▸ www.arcgis.com/apps/MapTour/ index.html?appid=22d913aa26fa44b 9bf672e6cb90124bb&webmap=3876 8115769d434e8e4024f48b72e568

TuinenLandschap | 9 | 2014

LeveranciersTEL09.indd 45

45 17-04-14 14:32

Agenda

Cursussen

Floralia Brussels Tentoonstelling, t/m 8 mei, Groot-Bijgaarden, België.

Ontwerpen met beplanting Vierdaagse cursus, start 3 mei, Utrecht.

▸ www.floralia-brussels.be

▸ www.tuinontwerpen3d.nl

Flora romdom Dever Tentoonstelling t/m 18 mei, Lisse. ▸ www.kasteeldever.nl

UAVgc Cursus, 7 mei Zoetermeer, 22 mei Ede. ▸ www.crow.nl

250 jaar Copijn in het groen Tentoonstelling, t/m 1 augustus, Wageningen. ▸ www.wageningenur.nl/library/specialcollections

Kroonjuwelen van de Hortus Tentoonstelling, t/m 31 december, Amsterdam.

EMVI - Gunnen op waarde Cursus voor aanbesteders, 7 mei, 25 juni, diverse plaatsen. ▸ www.crow.nl

Bomen op begraafplaatsen Cursus, 15 mei, Cuijk. ▸ www.cursuscentrumcambium.nl

▸ www.dehortus.nl

Planten uit de oertijd Tentoonstelling 25 april t/m 1 oktober, Leiden.

Speelnatuur in de stad Studiedag, 15 mei, Antwerpen, België. ▸ www.jongeren.antwerpen.be

▸ www.hortus.leidenuniv.nl

Cursus, 20 mei, Zoetermeer. ▸ www.cursuscentrumcambium.nl

Natuurlijk spelen en het WAS Cursus, 21 mei, 2 juni, 24 september, 13 november, diverse locaties. ▸ www.keurmerk.nl

Wilgen op vrije grond Studiemiddag, 22 mei, Appingedam. ▸ www.nvtl.nl

Plandag 2014 Ontmoeting en uitwisseling tussen leden van Nederlandse en Vlaamse vakgemeenschappen, 22 mei, Zaanstad. ▸ www.plandag.net/2014/

Het grote EMVI-spel Training, 22 mei, 9 oktober, diverse plaatsen. ▸ www.crow.nl

Veiligheid van speelgelegenheden Praktijkcursus, 22 mei, 5 juni, 8 september, 16 oktober, 17 november, 12 december, diverse locaties.

Natuurkracht Zomertentoonstelling, 2 mei t/m 7 september, Apeldoorn.

EMVI - Gunnen op waarde Cursus voor inschrijvers, 15 mei, 3 juni, 17 juni, diverse plaatsen.

▸ www.coda-apeldoorn.nl/natuurkracht

▸ www.crow.nl

Freisinger Gartentage 10 t/m 12 mei, Freisinger, Duitsland.

Tuinenreis naar Parijs 16 t/m 19 mei, Parijs, Frankrijk.

▸ www.freisingergartentage.de

▸ www.gardentours.nl, www.tuinenlandschap.nl

▸ www.cursuscentrumcambium.nl

Dendrologie Start eerste leergang, 17 mei, Den Haag.

Beeldbestekken Cursus, 4 juni, Eindhoven.

Dag van de stadslandbouw Congres, 14 t/m 17 mei, Utrecht. ▸ www.dagvandestadslandbouw.nl

Dag van de projectontwikkeling ’Ruimte voor vakmanschap en ondernemerschap’, 15 mei, Den Bosch. ▸ www.dagvandeprojectontwikkeling.nl

▸ www.keurmerk.nl

▸ www.dendrologie.nl

▸ www.crow.nl

WAS Studieochtend, 19 mei, 10 oktober, 20 november, diverse locaties.

Praktijkmiddag beeldkwaliteit Bijeenkomst CROW, 25 juni, Ede.

▸ www.keurmerk.nl

NatuursteenVakdag 23 mei, Harderwijk. ▸ www.brancheplatformnatuursteen.nl

Actuele insectenaanpassingen in bomen Cursus, 1 juni, Arnhem.

Toepassen van vaste planten, innovatie in het openbaar groen

▸ www.levende-stad.nl

Speelruimtebeleid Cursus, 4 en 5 juni, Utrecht. ▸ www.speelruimte.nl

Permacultuur en duurzaam ondernemen Kennismakingsmodule cursus, 11 en 12 juni, Alkmaar. ▸ www.onderwijsgroepnwh.nl

Excursie Platform Ontwerpers 14 juni. ▸ www.vhg.org/platformen/ontwerpers

Inspecteur veiligheid van speelgelegenheden Opfriscursus, 19 juni, 11 september, diverse locaties. ▸ www.keurmerk.nl

Prairietuin Cursus, 2 en 9 juli, De Wilp. ▸ www.siergras.nl

Dendrologie Start tweede leergang, 5 juli, Geldrop. ▸ www.dendrologie.nl

Japanse tuinen in de praktijk Duits/Engels seminar, 14 t/m 18 juli, Atami, Japan. ▸ kosugi-zohen.co.jp/seminar_top.htm

Botanisch tekenen Zomercursus, 15 t/m 19 juli, Leiden. ▸ www.anitawalsmitsachs.nl

Succesvolle openbare ruimte Opleiding, 27 augustus, Breda. ▸ www.crow.nl

Kwekerijsafari 2 september, Regio Amsterdam. ▸ www.cobra-adviseurs.nl

Beeldbestekken Cursus, 3 september, Bunnik. ▸ www.crow.nl

Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl

46

Redactie Bakker hoofdredacteur (06) 35 11 56 17 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@ hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Diseno vormgeving ▸ Wendy

Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld T (0342) 49 48 44 F (0342) 41 31 41 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten.

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63 Advertentie-exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl ▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Druk BDUprint

©BDUmedia, 2014 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

TuinenLandschap | 9 | 2014

Agenda_Cursus3kolomTEL09.indd 46

17-04-14 14:38

Foto Gerdien de Nooy

Groene Gast

Annemiek Wijnbergh-Van Vugt Wat heeft u in uw handen? „De wisselbeker die ik heb gekregen toen ik Nederlands kampioen boomveiligheidscontroleur werd.

Die wedstrijd werd vorig jaar voor het eerst gehouden tijdens de Nationale Klimkampioenschappen. Van de twaalf deelnemers - natuurlijk allemaal mannen bleek ik het beste rapport te hebben gemaakt. Daar ben ik natuurlijk hartstikke trots op!’’

Wat moesten jullie precies doen tijdens de wedstrijd?

Annemiek WijnberghVan Vugt is boomveiligheidscontroleur bij Tarzan Boomspecialisten

„De jury had van tevoren drie wat oudere bomen uitgezocht die allemaal wel wat mankeerden. Binnen een uur moesten we die gekeurd te hebben.’’

Hoe bent u eigenlijk in het vak terechtgekomen?

„Via mijn broer van wie het bedrijf Tarzan Boomspecialisten is. Zeven jaar geleden vroeg hij of ik niet iets in de bomen wilde gaan doen. Ik heb toen eerst mijn kettingzaagdiploma gehaald. Daarna ben ik voor boomveiligheidscontroleur gaan leren. Van een klimcursus heb ik afgezien, daarvoor vond ik mezelf te oud, op mijn 35e nog elke dag in bomen te hangen, dat zag ik niet zitten. Boomveiligheidscontroleur is goed te doen. Ik ben dit jaar met een grote klus in Amstelveen bezig. In de winter heb ik daar 10.000 bomen gecontroleerd en na de Pasen doe ik in een ander deel weer zo’n 10.000 bomen.’’

Heeft de boom achter u nog een speciale betekenis? „Jazeker! Dit is de ’wilg van de Koenen’ zoals we hem al sinds mijn

kindertijd noemen. Hij staat op het terrein van watersportvereniging de Koenen in Amsterdam waar ik woon, mijn man is hier namelijk havenmeester. Mijn vader had vroeger een boot, dus ik kom hier al van jongsaf aan. Toen stak de wilg nog een halve meter boven het water uit, maar inmiddels is hij helemaal in het water gezakt en niet meer in zo’n beste conditie.’’

En toch halen jullie hem niet weg? „Nee, hij staat hier niemand in de weg. Daarom hebben we besloten om hem als een veteranenboom op zijn eigen plek te laten sterven.

In principe is het natuurlijk een onveilige boom, een straatboom in deze conditie zou ik afkeuren, maar vanwege de plek is hij niet onveilig. Mocht hij omvallen dan valt die in het water.’’ <

TuinenLandschap | 9 | 2014

GroeneGast09.indd 47

47 17-04-14 14:38

555449.indd 48

17-4-2014 9:55:27