13 december 2013
40
Ontwikkelingen op de Duitse markt 20 Baas Plantenservice op zoek naar nieuwe toekomst 6 ’Meeste kredietaanvragen worden gehonoreerd’ 16 Toppunt in precisielandbouw bij aardappelboer 31
Omslag-BKW13-40.indd 1
09-12-13 15:10
537801.indd 2
9-12-2013 12:57:05
Inhoud
Omslag: Ron Barendse
19 Transport met elektische auto
Nieuws
4
Commentaar: Door de bank
4
Nieuwsinterview: ‘Gezondheidspaspoort is prima, maar liever geen registratieplicht voor alle rassen’
6
Baas Plantenservice zoekt naar een toekomst
Bedrijf
11 Ondernemersvragen: Kan ik oudere werknemer door een jongere werknemer vervangen?
12 Kees Hereijgers heeft een prothese: ‘Ik kan toch nog blijven kweken’ 14 Zaken om bij stil te staan voor het einde van het jaar 16 Banken zien meeste kredietaanvragen niet als probleem
40 Export zelf opzetten
19 Elektrische auto als transportmiddel
Special Duitsland
20 Duitse kwekers snakken naar goed voorjaar 21 ’Bruns Pflanzen opereert in een volle markt’ 22 De verkoopconcepten van Bruns Pflanzen 24 Duitse herfst op z’n mooist
26 Risicospreiding zorgt voor drukte én rust bij Ahlers GmbH 28 Duitse boomkwekerij in cijfers
Teelt & Gewas
31 Een toppunt van precisielandbouw
45 Perenbomen voor rooien verkocht
34 Meer mijten na neonicotinoïden 35 Teeltadvies: Maak perceel geschikt voor teelt 36 Van kokos tot potgrondbestanddeel 39 Nipponanthemum nipponicum 40 Koel blijven in eigen afzet
Markt & Afzet
44 Marktnieuws
Service
46 LTO Nederland Vakgroep Bomen en Vaste planten 47 Vaktaal en Agenda De onderstaande icoontjes bij de artikelen hebben de volgende betekenis en zijn te vinden op de website
colofon Redactie
Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden E-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl Website: deboomkwekerij.nl Hoofdredactie Wim du Mortier (071) 565 96 82 Vakredactie Arno Engels 565 96 86 Ketura Haveman 565 96 83 Ron Barendse 565 96 84 Bureauredactie Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Vormgeving Bert Hassing, John Jennissen Fotografie Gerdien de Nooy Directie Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 565 96 78 Alice Hoogenboom
deboomkwekerij.nl:
Exploitatie
Koninklijke BDU Uitgevers B.V., Afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA T (0342) 494 263 Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Advertentie-exploitatie Media adviseur: Gert-Jan Bloemendal T (0342) 49 48 07 E g.bloemendal@bdu.nl, Internet: bdu.nl Verkoopleider: Ron van de Hoef T (0342) 494 263 M 06 51 80 63 25 E r.v.d.hoef@bdu.nl Abonnementenservice Aanvraag (ook via website deboomkwekerij.nl) en wijziging abonnement naar Koninklijke BDU Uitgevers, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld, T (0342) 494 844, F (0342) 494 299, E abonnementen@bdu.nl. Op werkdagen telefonisch bereikbaar van 8.30 – 14.00 uur
Filmpjes –
Foto’s –
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via deboomkwekerij.nl of bij de abonnementenservice. Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice. Jaarabonnement: €236,65 (exclusief 6% btw). Studenten en scholieren krijgen 25% korting. Buitenlandse abonnees betalen een kleine toeslag.
Documenten en linken naar website Druk Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf B.V. 25ste jaargang ISSN-nummer: 0923-2443 De Boomkwekerij is een uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en de Koninklijke BDU Uitgevers B.V. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Koninklijke BDU Uitgevers B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Inhoudspagina-BKW13-40.indd 3
3
09-12-13 15:07
NIEUWSINTERVIEW
John van Ruiten, directeur Naktuinbouw:
‘Gezondheidspaspoort is prima, maar liever geen registratieplicht voor alle rassen’ In de EU worden voorstellen besproken voor nieuwe wetgeving. John van Ruiten vindt een paspoortplicht voor alle gewassen prima. Maar hij vindt een registratieplicht voor rassen die al algemeen bekend zijn, niet verstandig. John van Ruiten
Vrij verkeer van planten zonder grensbelemmeringen is een groot goed dat de EU de sector heeft gebracht. ’Brusselse’ regels voor plantenpaspoorten, importeisen en keuring alsmede waarmerking en certificering van boomkwekerijgewassen (bosplantsoen, fruitgewassen) zijn maatgevend. Maar, veel van die regels zijn meer dan 25 jaar ’oud’ en er is, gelet op de EU-uitbreiding en enkele knelpunten, verbetering gewenst. Het vernieuwde pakket aan regels bevat voor de boomkwekerij cruciale punten. Via een Controleverordening wil de EU ervoor gaan zorgen dat in alle 28 EU-landen meer risicogericht gekeurd gaat worden, en dat de controle in al die EU-landen grofweg op dezelfde manier wordt aangepakt. Nu bestaan er heel grote verschillen daarin. Voor het realiseren van een beter ’level playing field’ vind ik het
COMMENTAAR
heel goed dat het deze kant op gaat. De plantenpaspoortplicht gaat niet alleen betrekking hebben op quarantaineziekten, maar ook op ernstige kwaliteitsziekten en gaat gelden voor alle gewassen. Via dit ’gezondheidspaspoort’ moet beter worden gewaarborgd dat plantmateriaal altijd traceerbaar is en blijft in de gehele keten. Dat is een prima gedachte.
Bezwaren registratieplicht Voor siergewassen wordt voorgesteld dat alle rassen (en rasnamen) in een officieel register staan met een beknopte omschrijving. Voor kwekersrechtelijk beschermde rassen is dat geen probleem, maar er zijn vele duizenden (bekende) variëteiten in omloop die nu niet zijn geregistreerd. Deze verplichting levert grote bezwaren op. Het zou héél veel werk (en
PEILING
Door de bank Banken wijzen bijna geen kredietaanvragen van boomkwekers af, zeggen diverse bankmensen in dit vakblad. De meeste aanvragen worden positief beoordeeld, mits ze goed zijn onderbouwd met realistische prognoses van de liquiditeit en de rentabiliteit. Krediet verlenen betekent ook wel vertrouwen hebben in het betaalvermogen; banken hebben dat dus nog genoeg bij kwekers. Gelukkig maar.
Nieuwe ledenbeleid gaat FloraHolland boomkwekerijomzet kosten
Maar spelen de banken mooi weer of niet? Het is namelijk opmerkelijk dat je in de sector tegenovergestelde verhalen hoort. Kwekers zouden bijna niet meer bij een bank hoeven aan te kloppen voor geld, ze zouden bijna niet meer aan de kredietvoorwaarden Arno Engels Vakredacteur
kunnen voldoen, ze zouden het vertrouwen in banken hebben verloren. En ze verwijzen naar massaontslagen bij banken, waardoor kennis over de sector zou verdwijnen. Is dit allemaal tamtam, borrelpraat of realiteit? Vertel het de redactie via boomkwekerij@
Eens 85%
Oneens 15%
hortipoint.nl. Het is wel realiteit dat de markt in de afgelopen jaren anders is geworden. Voorheen kon je door de bank genomen eenvoudig geld lenen om je productie uit te breiden, omdat de markt dat ook nog vrij goed aankon. Banken gaven volgens kwekers zelfs extra krediet en stimuleerden hen daardoor in feite om te blijven groeien. Nu is er een kredietcrisis, voor veel producten is het een vechtmarkt. En je moet nog langer wachten op je geld. Duidelijk is dat lange betalingstermijnen niet meer kunnen. Voor de eigen liquiditeit zouden kwekers die niet meer moeten accepteren. Handel het liefst meteen laten uitbetalen, zodat je niet voor een onverwacht liquiditeitstekort naar de bank moet. Geld moet rollen. Maar dan moet het er wel zijn bij de afnemer...
4
De nieuwe peiling luidt:
Kwekers moeten meer gebruikmaken van collectief vervoer Stem mee op deboomkwekerij.nl.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Nieuws opinieBKW13-40.indd 4
09-12-13 15:18
Opinie COLUMN COEN DEKKERS
De complimenten voor U van ome Cor Ergens tussen Sinterklaas en de Kerstman is ’ie weer jarig. Onze ome Cor. En eerlijk is eerlijk: ik ben alle verjaardagen van al onze ooms vergeten. Behalve dus die van ome Cor.
dus kosten) met zich meebrengen om al die rassen te registeren. Ik zou het daarom verstandig vinden als die registratieplicht voor algemeen bekende rassen er niet komt. Mogelijk alleen voor nieuwe rassen die in de toekomst op de markt komen. Wat keuringskosten betreft is het voorstel dat bedrijven in de hele EU deze volledig gaan betalen. Dat is naar mijn mening logisch. Maar helemaal niet logisch is het huidige voorstel dat bedrijven met een omzet van minder dan €2 miljoen, en met minder dan tien personeelsleden, géén kosten hoeven te betalen (en dat de overheid dit moet dokken). Dit is onwenselijk, niet alleen vanwege oneerlijke concurrentie tussen bedrijven, maar ook vanwege de verkeerde impuls die ervan uitgaat. Daarom EU: verander dit voorstel! <
Als klein manneke gingen we er altijd met de hele familie heen. Deze keer had ik het bierglas zelf uitgezocht en ingepakt. Met een grote glimlach gaf ik het aan hem. ’Gefeliciteerd ome, veel plezier ermee, en proost’ zei ik trots en triomfantelijk. Hij pakte het cadeautje aan en dumpte het, zonder uitpakken, in één beweging naast zijn fauteuil. Ik hoorde het glas rinkelen en versplinteren in de verpakking. Hij keek me allang niet meer aan en mompelde: ’Gelukkig, ik heb heel de kast vol staan met van die rommel.’ Het is typisch ome Cor. Hij weet zich gewoon geen houding te geven als hij aandacht en complimentjes krijgt. Maar wie wel? Ik voel me ook ongemakkelijk als ik complimenten krijg over deze columns. Als ik op een feestje plotseling word voorgesteld als ’een beroemde boomkweker’. Als mijn broer op een beurs naast me in de stand staat te zuchten dat er weer iemand over begint. Het went echt niet als je voor een beursbezoek ineens een paar uur meer uit moet trekken omdat ’wildvreemden’ je herkennen en aanspreken. In mijn familie is ’ome Cor’ een stopwoordje geworden. Een gimmick. Heb je een slechte dag, een slecht humeur, ben je ondankbaar of gewoon chagrijnig, dan is er altijd wel iemand die roept: ’Lukt het, ome Cor?’ En zo slaagt die lompe ome er dan toch in om het tij te keren. Zo haal je toch iets goeds uit iets slechts. En omdat ik echt geen ome Cor wil zijn: bedankt voor alle reacties op mijn columns in dit vakblad. Ik geniet er echt van. En bedenk u wel, u bent niet mijn publiek, maar ik vooral het uwe. Ik verwonder me elke dag weer over ’ons boomkwekers’. Dus ga in 2014 lekker door met het uithalen van allerlei rare fratsen en streken. ps. Ik heb ome Cor het jaar erop verrast met een ingepakte zak zout. Ook die viel met een kwak op de grond, maar er rinkelde niks. En ik stel me voor dat, toen iedereen weg was, hij ook heeft geglimlacht bij het uitpakken.
STELLING
Samen transport organiseren kan kosten besparen Rick Oudenampsen,
Wilco Beugeling, Rob
Harry Schrama,
Boomkwekerij
de Boer Vasteplanten,
Vruchtbomenkwekerij Mts
Oudenampsen, Loo:
Frederiksoord:
Schrama, Biddinghuizen:
„Alle samenwerking die de
„Wanneer je met een stel
„Eigenlijk speelt het pro-
kostprijs drukt is welkom,
kwekers niet te ver uit elkaar
bleem hier niet zo, we heb-
maar ik denk dat het voor
zit, kan samen transport
ben meestal grote volume’s
ons niet zo interessant is,
regelen goedkoper zijn. Maar dan moet je de
en redelijk vaste transporteurs. Kleine partijen
omdat we niet zo veel kwekers in de buurt
producten wel op een gezamenlijk adres op
zijn wel een probleem, in het binnenland
hebben. Bij ons wordt alles al door één trans-
transport zetten. Als je dit niet doet, zijn de
kunnen we dat opvangen met eigen vervoer.
porteur opgehaald en naar de veilingen of
kosten niets lager dan wanneer je het alleen
We houden er dan wel rekening mee dat het
naar Boskoop gebracht. Voor de teeltgebie-
regelt. Zit je, zoals wij, niet in een teeltgebied,
duurder is. Boskoopse klanten hebben we
den waar veel kwekers bij elkaar zitten is het
dan spaar je de transportklussen op en kun je
niet meer zo veel. Ik heb me er wel over ver-
zeker interessant. Je ziet dan ook in Boskoop
op die manier ook redelijk de kosten in toom
wonderd dat men erg makkelijk zegt: ’Kun je
het Logistiek Centrum Boskoop en in Zundert
houden. Transport is nu eenmaal heel duur
dat even bezorgen’, en dan ook nog voor die
Treeport die het al aardig bij elkaar verzame-
geworden. Goede planning van het transport,
datum en voor zo laat. Dat gaat dan over een
len om zo transportkosten te besparen. Ben
dan wel alleen dan wel gezamenlijk, levert
partij die je bij wijze van spreken onder de arm
benieuwd hoe dit verder gaat in de toekomst
wel besparing op.”
kan meenemen en dus meer kost aan trans-
met transport.”
port dan aan planten. Daar zal men toch wat op moeten bedenken. Eenvoudig is dat niet en service verlenen moet ook kunnen.”
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Nieuws opinieBKW13-40.indd 5
5
09-12-13 15:18
Foto’s: Ron Barendse, Keukenhof
Baas Plantenservice zoekt naar een toekomst Voor Baas Plantenservice is het slecht nieuws dat haar enig overgebleven klant Max Bahr definitief niet wordt overgenomen. De handelaar is daarom in gesprek met nieuwe klanten. „Misschien kunnen we nog overeind blijven”, zegt directeur Ad van de Wijdeven.
Na het eerdere faillissement van Praktiker, houdt ook dochteronderneming Max Bahr op te bestaan. Wekenlange onderhandelingen over de overname van een groot deel van de winkels, heeft uiteindelijk geen koper opgeleverd. De laatste weken leken bouwmarktketen Hellweg en bouw-
en supermarktketen Globus dicht bij een overname. Omdat een collectieve verkoop is mislukt, worden de filialen nu individueel of met een aantal bij elkaar verkocht. Bij elkaar gaat het om zo’n 122 filialen van Max Bahr en ongeveer 130 Praktiker-winkels die al eerder in de verkoop gingen. Inmiddels is bekend dat Bauhaus 24 winkels van Max Bahr overneemt en Hagebau 14. „Voor Baas Plantenservice is het scenario waarbij Max Bahr in kleine stukjes wordt verkocht het slechtst denkbare”, aldus directeur Van de Wijdeven. Eerder hield de handelaar rekening met een overname door Hellweg óf Globus van 125 filialen van Max Bahr en later met een scenario waarbij 75 winkels zouden worden overgenomen. In alle gevallen zou er volgens Van de Wijdeven voldoende perspectief zijn voor Baas Plantenservice om - weliswaar in een kleinere bezetting - door te draaien. Dat perspectief is er volgens hem bij het huidige scenario veel minder, maar de directeur is strijdvaardig: „Wij zijn intussen in gesprek met een
kort Weinig animo voor financiering essenonderzoek Vervolgonderzoek naar essentaksterfte is belangrijk voor de boomkwekerij en daarom mag van de sector een financiële bijdrage worden verwacht. Dat schrijft Sharon Dijksma, staatssecretaris van Economische Zaken, in een brief aan de Tweede Kamer. Ze geeft niet aan of de overheid bereid is mee te betalen. Het animo mee te betalen lijkt niet groot: één boomkweker en één bos- en natuurbeheerder willen wel bijdragen aan onderzoek naar essentaksterfte, in de vorm van werk.
6
moeten we een half miljoen euro aan registratiekosten betalen”, zegt de Nederlandse vasteplantenkweker Coen Jansen in The Telegraph. „Dat is belachelijk en onmogelijk.”
Rendering maakt doorstart Boomkwekerij Rendering gaat door na het faillissement van half oktober. Dat melden Eltjo en Klaas Rendering. Enkele regionale investeerders steken nieuw kapitaal in het bedrijf. Hierdoor is een goede toekomst verzekerd, aldus de kwekers uit Aalten.
Angst voor EU-rassenregistratie
Nieuwe vereniging bos- en natuurbeheer
Kwekers van een groot sortiment siergewassen uiten in de Engelse krant The Telegraph hun zorgen over een voorgestelde EU-rassenregistratie. Ze zijn bang voor hoge kosten. „We kweken ongeveer 1.000 verschillende rassen. Als we van ieder ras een officiële beschrijving moeten hebben,
Bos- en natuureigenaren zetten gezamenlijk de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren op die gaat zorgen voor een efficiënt terreinbeheer. De VBNE, die op 1 januari 2014 operationeel is, concentreert zich op drie activiteiten: gunstige arbeidsvoorwaarden, beheersvoorwaarden en
kennis ontwikkelen en delen. De nieuwe vereniging noemt zich geen doorstart van het Bosschap.
Britse kwekers willen oplossing bosbouwcrisis De Horticultural Trades Association heeft het Britse landbouwministerie Defra opgeroepen om acuut de nationale bosbouwcrisis op te lossen. Vanwege de implementatie van het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid van de EU zijn er in 2014 en 2015 geen Britse subsidies voor bosaanleg. Kwekers overleven dit niet, aldus de HTA.
Leren van elkaar bij teelt uit grond Bij het onderzoeksproject ’Teelt de grond uit’ zijn totaal verschillende tuinbouwgewassen onderzocht, maar de gebruikte technieken komen dermate overeen, dat sectoren van elkaar kunnen leren. Onderlinge samenwerking kan vruchten afwer-
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Nieuwsbericht en KortnieuwsBKW13-40.indd 6
09-12-13 14:44
Nieuws
omst drietal nieuwe retailklanten, waarvan ik de namen op dit moment nog niet kan noemen. Dat zou onze concurrenten alleen maar alerter maken.” Volgens Van de Wijdeven is medio januari bekend of deze klanten kiezen voor Baas Plantenservice als een van hun leveranciers. „Dat betekent dat we in januari ook kunnen kijken of we als bedrijf overeind kunnen blijven.”
Snelle doorstart is moeilijk Wat een snelle doorstart voor de handelaar moeilijk maakt, is dat de meeste retailers hun handel voor dit voorjaar al hebben vastgelegd. Dit voorjaar liggen er volgens Van de Wijdeven dan ook nog met name kansen bij het beleveren van winkels van Max Bahr die in kleinere aantallen zijn overgenomen. Verder richt het bedrijf zich vooral op de belevering van retailers vanaf de zomer van 2014. De situatie is volgens Van de Wijdeven extra bitter omdat deze zomer - vlak voordat Praktiker in de problemen kwam - Baas Plantenservice met Max Bahr overeenstemming had bereikt over een nieuwe werkwijze middels een op te richten consortium. In
dit consortium zouden FloraHolland als Category Manager, Max Bahr, Baas Plantenservice en zo’n 30 kwekers deelnemen. Een belangrijke reden voor de oprichting was volgens Van de Wijdeven de ontwikkeling dat FloraHolland-leden hun gebruikelijke betalingstermijn wilden handhaven en niet-FloraHolland-leden voor hun leveringen een kortere betalingstermijn wilden. Daarnaast wenste Max Bahr juist een iets langere betalingstermijn. Voor Baas Plantenservice betekent dit - vooral in het voorjaar - dat het uitstaande bedrag te groot zou worden om nog te financieren. Het consortium moest zorgen voor meer zekerheden voor alle partijen, waardoor externe financiering mogelijk zou worden, maar door het omvallen van Max Bahr is het daarvan uiteindelijk niet gekomen. De vraag is hoe de situatie uitpakt voor de vaste kwekers die aan Baas Plantenservice leveren. Volgens Van de Wijdeven is het bedrijf van het begin af aan open geweest over de stand van zaken. „Hoe pijnlijk het voor de kwekers is hangt af van de manier waarop ze op de situatie hebben ingespeeld. Wij konden de kwekers geen garanties meer bieden en daarom hadden zij alle vrijheid om te handelen. Sommige kwekers hebben
Keukenhof plant Duitse beuken
pen bij het optimaliseren van water geven, bemesten, recirculeren en ziekten weren. Dat werd duidelijk op een symposium over het onderzoek, tijdens de Tuinbouwrelatiedagen in Venray.
Bij de Keukenhof zijn oude beuken vervangen door nieuwe exemplaren, maar de inheemse bomen voor het Nederlandse bloemenpark zijn niet geleverd door een Nederlandse boomkwekerij, maar door Lappen. De Duitse boomkwekerij had immers een uniforme partij grote beuken staan (42 stuks van 40 jaar oud). De Keukenhof had ze vijf jaar geleden al gereserveerd.
Werken aan EU-kwekerslobby De European Nurserystock Association en de Bund deutscher Baumschulen organiseren op de komende IPM een bijeenkomst voor alle boomkwekerijvertegenwoordigers van Europa. Doel is te komen tot een sterke gezamenlijke lobby richting Brussel. Het is de eerste keer dat alle vertegenwoordigers van de Europese sector bij elkaar komen.
Overname veenderij Letland Veenderij AS Seda in Letland is gekocht door Kalloveen en Legro. Van hieruit kan Legro direct gebruiksklaar substraat produceren voor kwekers. Kalloveen bezit in de Antwerpse haven een grote veenter-
al via andere kanalen verkocht en sommigen hebben waar mogelijk minder producten opgezet. Een aantal heeft hun normale productie aangehouden en voor hen is de situatie wellicht het pijnlijkst.” De vraag is ook wat het omvallen van Praktiker en Max Bahr betekent voor de plantenverkoop komend voorjaar. Van de Wijdeven: „Max Bahr had de beste verkoop van planten per m2 in Duitsland. Het ligt dus voor de hand dat er per saldo minder wordt verkocht.” Mark-Jan Terwindt, Manager Retail Services van FloraHolland, noemt het een onmogelijke voorspelling maar zegt: „Aan de ene kant kun je ervan uitgaan dat het een groot probleem is. Je hebt nou eenmaal kassa’s nodig om te kunnen verkopen”. Maar het is volgens hem onzeker hoe de verkoop zich zal verplaatsen. „Wat gaan nabijgelegen verkooppunten merken van het verdwijnen van een Max Bahr-vestiging en in hoeverre spelen zij hierop in? En zijn overgenomen winkels dit voorjaar al omgebouwd door de nieuwe eigenaar?” Maar de verkoop kan volgens Terwindt uiteindelijk ook meevallen: „De consument is nog dezelfde. Als hij niet bij Max Bahr planten kan kopen, doet hij dat misschien wel ergens anders.” <
minal. AS Seda behoort tot de grootste veenderijen in Letland. Het produceert in zes verschillende velden gemalen veen en veenzoden en heeft een eigen productielocatie voor substraten.
Contouren GLB duidelijker Staatssecretaris Sharon Dijksma legt in een brief aan de Tweede Kamer uit hoe het nieuwe Europese landbouwbeleid (GLB)
in Nederland kan worden uitgevoerd. Bevestigd is dat boomkwekers vanaf 2015 onder voorwaarden een premie kunnen krijgen. De basispremie wordt ongeveer €270 per ha. Voor jongeren is er een bonus. In samenwerking met de provincies vloeit er geld naar innovaties, vergroening maar bijvoorbeeld ook de Brede Weersverzekering. Het parlement moet zich nog over de voorstellen uitspreken. LTO Nederland ziet graag nog aanpassingen. < De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Nieuwsbericht en KortnieuwsBKW13-40.indd 7
7
09-12-13 14:45
537802.indd 8
9-12-2013 14:23:08
537803.indd 9
9-12-2013 14:23:28
537804.indd 10
9-12-2013 14:22:35
Ondernemersvragen
Illustratie: Studio Moor
Kan ik oudere werknemer door een jongere werknemer vervangen? Ik heb een oudere werknemer in dienst die de 70 jaar is gepasseerd. Hoewel ik niet ontevreden ben over zijn functioneren, wil ik hem graag vervangen door een jongere. Ik ben ook bang dat hij ineens uitvalt wegens ziekte. Kan ik op deze gronden tot beëindiging overgaan?
Margot Herwerden Houthoff Buruma, Amsterdam m.van.herwerden@ houthoff.com
De kans is groot dat een rechter de arbeidsovereenkomst niet zal ontbinden. Normaal gesproken eindigt de arbeidsovereenkomst van rechtswege bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Het gebeurt echter steeds vaker dat senioren blijven doorwerken. De vraag is nu of de arbeidsovereenkomst in zo'n geval kan worden beëindigd wegens de leeftijd van de werknemer, bijvoorbeeld omdat een jongere collega in de teamopbouw de voorkeur verdient. Behalve in het geval dat partijen een rechtsgeldig contract voor bepaalde tijd zijn overeengekomen, zal de arbeidsovereenkomst namelijk niet van rechtswege eindigen. Om toch tot een beëindiging te komen, moet een ontbindingsprocedure worden gestart of een regeling worden getroffen.
Uitspraak rechter Stuur uw vragen of suggesties naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden. U kunt ook bellen of mailen met (071) 565 96 82, boomkwekerij@hortipoint.nl
Afgelopen zomer behandelde de kantonrechter zo’n kwestie. Intratuin verzocht om ontbinding van de arbeidsovereenkomst met een 75-jarige werkneemster omdat zij te oud werd. Het tuincentrum gunde de functie in het kader van de doorstroming liever
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Ondernemersvragen-BKWBKW13-40 beta.indd 11
aan een jongere werknemer. De werkneemster was het er niet mee eens; in haar interactie met klanten werd zij niet gehinderd door haar leeftijd. De rechter overwoog dat de wet verbiedt om onderscheid te maken naar leeftijd, tenzij sprake is van een zogeheten ’objectieve rechtvaardigingsgrond’. Dat was volgens de rechter niet gebleken. Twee weken voordat de werkneemster de AOWgerechtigde leeftijd bereikte, werd haar contract voor bepaalde tijd omgezet in onbepaalde tijd. Haar leeftijd vormde daarvoor kennelijk geen beletsel. Evenmin vond de rechter de vrijheid van inrichting van de onderneming of het bereiken van de 75-jarige leeftijd zwaarwegende bedrijfsbelangen die onderscheid naar leeftijd rechtvaardigen. Ook de stelling van Intratuin dat bij 75 jaar het risico op arbeidsongeschiktheid aanmerkelijk groter wordt, verwierp de rechter. De gevraagde ontbinding werd dus afgewezen.
Nut voor de praktijk
uitsluitend op grond van het feit dat zij een bepaalde (hoge) leeftijd hebben bereikt. Dit levert namelijk verboden onderscheid naar leeftijd op. Het is anders als dit onderscheid kan worden gerechtvaardigd, bijvoorbeeld door zwaarwegende bedrijfsbelangen. Voordat u overweegt om uw werknemer na zijn pensioengerechtigde leeftijd te laten doorwerken of om een senior die de pensioengerechtigde leeftijd al is gepasseerd aan te nemen, dient u zich te realiseren dat het beëindigen van de arbeidsovereenkomst op dezelfde manier geschiedt als bij alle andere werknemers. Wilt u voorkomen dat u nadeel gaat ondervinden van de hoge(re) leeftijd van de senior, dan is het raadzaam om een contract voor bepaalde tijd overeen te komen. Let wel, een contract voor bepaalde tijd dat direct volgt op een contract voor onbepaalde tijd tussen dezelfde partijen, eindigt alleen van rechtswege als het contract voor onbepaalde tijd door rechtsgeldige opzegging of ontbinding is beëindigd. <
Arbeidsovereenkomsten van senioren kunnen niet worden beëindigd
11 05-12-13 12:08
Tekst en foto: Arno Engels
Kees Hereijgers heeft een prothese:
‘Ik kan toch nog blijven kweken’ Elf jaar geleden overkwam Kees Hereijgers (52) iets ernstigs. De bos- en haagplantsoenkweker uit Zundert, altijd gezond, moest van de ene op de andere dag zijn linkerbeen missen. Toch heeft hij doorgezet met het bedrijf van hem en zijn vrouw, Boomkwekerij Hereijgers-Verhaard bv. Een kweker die blijft ondernemen, ondanks een handicap.
Het zouden wintertenen zijn, en daar moest Kees Hereijgers maar mee leren leven. De kweker van bos- en haagplantsoen, traditioneel in de vollegrond en vanaf 2000 ook in containers, ging al jaren naar de dokter vanwege last van zijn linkervoet. Los van dat had hij praktisch nooit iets gemankeerd, hij was gewoon kerngezond. Maar na de winter van 2002 voelde de voet zo koud aan, dat Hereijgers onmiddellijk werd doorverwezen naar de operatietafel. De koude voet zou te maken hebben met een afwijking in de kuit, zei men in het ziekenhuis. „Als ik met de rugspuit liep, had ik inderdaad wel eens last van mijn kuit”, vertelt Hereijgers. „Ik stond er niet bij stil.” Er volgde een operatie van negen uur. Alleen een gezond mens kan zo’n lange operatie aan, zeiden de artsen. Ze maakten aders schoon en probeerden deze zodanig om te leggen, dat de bloedsomloop via de voet weer zou herstellen. Maar dat lukte niet. De voet ging daarentegen zo snel achteruit, dat er zelfs een beenamputatie nodig was. Ongeloof en verbijstering overmanden Hereijgers, zijn vrouw Patricia en hun kinderen, twee meiden van destijds vijf en acht jaar jong. Ook in hun omgeving kon niemand geloven dat zoiets een gezond mens kan overkomen. Na de amputatie volgden weken van veel pijn. „Dag en nacht had ik steken. Ik voelde mijn been en tenen wel, maar ze waren er niet meer. Ik dacht nog: als die pijn zo doorgaat, barst maar met alles, dan wil ik niet meer leven.” De pijn werd gelukkig minder dankzij een psychologisch hulpmiddel. „Ik moest een spiegel zo voor me houden, dat mijn hersenen zouden denken dat ik nog gewoon twee benen had.”
Vanuit bed en rolstoel besturen Het duurde maanden voordat Hereijgers een prothese kreeg. Tot die tijd bestuurde hij het bedrijf zoveel mogelijk vanuit bed en een rolstoel. Met de prothese ging het beter. Dat kunstbeen was zo goed, dat het vrijwel niet opviel als je de kweker zag lopen. Daarna kreeg hij een nog betere prothese. „Computergestuurd. Iedere stap die ik zet, registreert de prothese en past het looppatroon erop aan. Maar aan mijn lopen zie je nu wel dat er iets aan de hand is.” Het was een heftige periode voor Hereijgers en zijn naasten, vanaf de operatie tot aan de revalidatie. Alle gebeurtenissen vonden bovendien plaats in het drukke
12
‘In de vollegrond kan ik niet meer werken’
voorjaar op het bedrijf. En dat bedrijf moest doorgaan, vond de kweker. Vanuit het ziekenhuisbed regelde hij zaken, zoals het bestellen van potgrond. Het bedrijf ging dat voorjaar ook door, dankzij hard werken van zijn vrouw, en dankzij familie die bijsprong op de kwekerij. „Het was oppotperiode, we moesten nog bos- en haagplantsoen planten, zaaien en ook nog planten verkopen. Zonder mijn vrouw en familie had ik het niet gered.” Na het ziekenhuis moest Hereijgers wel kiezen: stoppen met het bedrijf, stoppen met de vollegrondsteelt, of doorgaan met de containerteelt? Werken in de vollegrond ging namelijk niet meer. „Op natte, losse grond gaat mijn prothese los en dan val ik.”
Doorgaan met aanpassingen
‘Zonder vrouw en familie had ik het niet gered’
Hereijgers wilde hoe dan ook doorgaan met kweken. „Als het echt niet zou gaan, konden we nog altijd stoppen.” Zijn vrouw wilde aanvankelijk wel stoppen. Patricia: „Omdat ik dacht dat kweken met een handicap niet haalbaar zou zijn.” Het tegendeel bleek , want via via raakte het paar in contact met een tuinder. „Die had ook een prothese en kon door aanpassingen een bedrijf runnen.” Daarop besloten Hereijgers en zijn vrouw om hun bedrijf toch voort te zetten. Maar dan wel alleen de containerteelt. Na het besluit werd meteen geïnvesteerd in een bufferband en pottenvorken. „Potten met de hand wegzetten ging niet meer. We konden daar wel mensen voor inhuren, maar dat wilden we niet.” De vollegrondsteelt werd afgebouwd, percelen werden verkocht en met de opbrengst investeerde Hereijgers verder in de containerteelt. Er kwam de afgelopen jaren ook glasoppervlak bij. Vóór de grote verandering telde het bedrijf 1 ha buitenvelden, 7 are glas en 9 ha vollegrond, nu zijn er 4 ha buitenvelden en bijna 1 ha kas. Vorig jaar is er bovendien een nieuwe loods (met zonnepanelen op het dak) bijgezet die fungeert als vriescel. De cel is bedoeld voor overwintering van containerplanten. „Dan kunnen we de planten in het voorjaar pakken wanneer we maar willen. Tot die tijd blijven ze mooi in rust.” Door te investeren in containerteelt en in aangepaste hulpmiddelen kan Hereijgers toch nog blijven kweken. „Maar ik kan niet meer de hele dag lopen, en ook niet al-
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Hereijgers.indd 12
05-12-13 12:08
Bos- en haagplantsoen
leen bijvoorbeeld een partij potten in korte tijd pakken. Ik moet er altijd een heftruck of iemand bij hebben.” Al het werk doet hij nu met zijn vrouw en jaarrond vier man. Het werk moet ook in zijn eigen tempo gebeuren, anders kan het te vermoeiend zijn. Zeker de eerste jaren na de operatie werd het gezin er telkens mee geconfronteerd, vertelt Patricia. „Als onze meiden iets in het weekend wilden doen, was Kees vaak te moe omdat hij zoveel op de kwekerij had gedaan. Het bedrijf gaat meestal voor het gezin, want het is toch je inkomen. Nu begrijpen onze meiden dat, maar toen waren ze er vaak kwaad om.”
Hereijgers blijft niet op zijn bedrijf zitten. Ondanks zijn handicap durfde hij het aan om aan GrootGroenPlus mee te doen. „Je moet je toch laten zien.” Hij hield zijn eerste beurs vol door afwisselend te staan en te zitten op een lagere kruk dan de andere krukken in zijn stand. Zo kon hij toch enigszins op gelijk niveau met relaties praten. Terugkijkend op hetgeen Hereijgers is overkomen, zegt hij: „Het is erg, maar in je leven kunnen ergere dingen gebeuren. Mijn leven gaat door, en we kunnen samen verder met het bedrijf. Als we dat niet konden voortzetten, was ik er denk ik slechter aan toe geweest dan nu.” < De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Hereijgers.indd 13
13
05-12-13 12:08
Tekst: Jan Mulder, Alfa Accountants en Adviseurs, Grant Thornton Foto: Ingimage
Zaken om bij stil te staan voor het einde van he Bij het afsluiten van de boeken over 2013 zijn er altijd nog zaken waar u goed aan doet om aan te denken. Het kan u het nodige besparen. Alfa Accountants vervat enkele tips in een advies aan een kweker die zijn bedrijf overdraagt aan de volgende generatie. Grant Thornton geeft algemene tips waar ondernemers geld mee kunnen besparen.
Advies bij de overdracht Geachte boomkweker,
jaar nog kan doen om optimaal gebruik te gisteren op uw bedrijf hadden. U wilt weten wat u dit Hierbij ontvangt u het verslag van de bespreking die wij bedrijf het meest opleveren. uw tips hebben wij voor u een keuze gemaakt die voor maken van de fiscale mogelijkheden. Uit de verschillende en schoondochter die met het bedrijf zoon als treedt, hap maatsc de uit vader die per 31-12-2013 Tijdens de bespreking hebben we zowel stilgestaan bij verdergaan.
Tip: Willekeurige afschrijving
Indien u in 2013 gebruik in een nieuwe heftruck die in januari wordt afgeleverd. Tijdens de bespreking gaf u aan dat u geïnvesteerd heeft voor 31 december 2013. willekeurige afschrijving, zorg dan dat deze is betaald
wilt maken van de
Tip: Betaal lijfrente op tijd
is de premie nog aftrekbaar in 2013. In andere stakingswinst voor 1 juli 2014 om in een lijfrente. Dan Vader realiseert vanwege staking veel winst. Zet deze te en reserveringsruimte. , waarbij rekening gehouden moet worden met jaarruim gevallen is premie alleen aftrekbaar in het jaar van betalen
Tip: Verandering AOW
anders geen recht de partner in 2014 een gering inkomen heeft, omdat vader Van vader is de partner jonger dan 65 jaar. Let er op dat . werken mede hierom, al eerder stopt met partnertoeslag. Wellicht is het een optie dat de partner,
heeft op de AOW-
Tip: Periodieke gift
aftrekbaarheid van deze gift. Vandaar dat ANBI staat geregistreerd. U had geen notariële akte voor U gaf elk jaar €150 aan een patiëntenvereniging die als tussenkomst van de notaris een onl van giftenaftrek kwam. Vanaf 1 januari 2014 kunt u zonder deze €150 niet aftrekbaar was, omdat u niet aan de drempe Let wel op de verplichte minimale aar. aftrekb geheel €150 de is meer te maken met een drempel en derhandse overeenkomst opstellen. Dan heeft u ook niet looptijd van vijf jaar.
handel
Tip: Registreer overdracht inschrijving Kamer van Koop
andel. Doe nieuwe inschrijving plaatsvinden bij de Kamer van Kooph Vanwege de uittreding van vader uit de vof moet er een worden. voorkomen dat er eventueel inschrijfgeld betaald moet
dit voor 1 januari 2014 om te
Tip:Investeringsaftrek
kleine investering te doen, om zo de kleinnieuwe loods. Wij adviseren u om wellicht dit jaar al een U hebt aangegeven dat u in 2014 wilt investeren in een kan een voordeel opleveren. Ook voor n. Spreiding van investeringen over meerdere boekjaren schaligheidsinvesteringsaftrek in 2014 optimaal te benutte de investeringsaftrek is tijdige betaling van belang.
Tip: IBAN vermelden op factuur
raden uw facturen. Vanaf 1 februari 2014 is dit verplicht. We Wij hebben gezien dat u nog geen IBAN vermeldt op . Kijk ook na of uw softwarepakket aangepast moet worden
u aan dit zo snel mogelijk te wijzigen.
Tip: Tijdelijke verruiming schenkingsvrijstelling
zoon een behoorlijk bedrag geschonken heeft gemaakt van de bedrijfsopvolgingsfaciliteit, waardoor Bij de overdracht van het bedrijf aan zoon wordt gebruik aal €100.000 schenken zonder schenkingsmaxim r tellen. Tot 31 december 2014 kunt u uw dochte gekregen. Vader gaf aan dat hij zijn dochter niet wil achters eek van de woning. hypoth de van g aflossin de of woning een van voor de aankoop recht te betalen. Uw dochter dient dit wel te gebruiken
Tip: Afdrachtvermindering onderwijs
om een mbo-leerling een leer-werkplek aan te en tijd vrij wil maken voor zijn hobby’s, overweegt u Omdat vader minder in het bedrijf werkzaam zal zijn komt hiervoor de subsidieregeling prakjanuari 1 t van Afdrachtvermindering Onderwijs. Vanaf bieden. Voorheen kon hiervoor gebruik worden gemaak om tafel gaan om te kijken of u hiervoor u met even nog wij dat goed ien missch hebben, dan is het tijkleren in de plaats. Mocht u een potentiële kandidaat in aanmerking komt en hoe u deze moet aanvragen.
14
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Eindejaarstips-BKW13-40.indd 14
05-12-13 12:08
Belasting
an het jaar
Tips voor ondernemers Versneld afschrijven investeringen 2013
verplichtingen, groot onderhoud en
dan wel te wachten tot 2014. Zo kunt
milieuschade.
u optimaal profiteren van de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek. De hoogte
Investeert u in de periode 1 juli tot en met 31 december 2013 in nieuwe be-
van de KIA is afhankelijk van de om-
drijfsmiddelen? Dan mag u onder voor-
Schenken van uw bedrijf
waarden die bedrijfsmiddelen in 2013
Indien u een onderneming of aandelen in
aantrekkelijk zijn uw investeringen te
eenmalig en tot maximaal 50% wille-
een bv ’gratis’ (of tegen een te lage prijs)
spreiden over 2013 en 2014. Door inves-
keurig afschrijven.
overdraagt aan uw kind, kunt u onder
teringen over de jaren te spreiden, is de
bepaalde voorwaarden in aanmerking
hoogst mogelijke investeringsaftrek te
komen voor de bedrijfsopvolgings-
realiseren.
Vorm een voorziening
vang van uw investeringen. Het kan dus
faciliteit van de Successiewet. Onderne-
Als u in de komende jaren verwacht
mingsvermogen dat wordt geschonken
uitgaven (in de kostensfeer) te moe-
of wordt vererfd is tot circa €1 miljoen
ten doen die in feite door de bedrijfs-
geheel vrijgesteld voor de successiewet
Dividenduitkering 2013 uitstellen tot 2014
uitoefening in 2013 worden veroorzaakt,
en het meerdere boven €1 miljoen voor
Stel een gepland dividenduitkering uit
dan kunt u voor deze toekomstige
83% vrijgesteld.
tot 2 januari 2014 in verband met de
uitgaven
een
voorziening
vormen
ten laste van het fiscale bedrijfsresultaat
peildatum in box 3. U bespaart hiermee 1,2% ten opzichte van een dividend-
van dit jaar. Als u een dergelijke voor-
Plan uw investeringen
ziening al in een eerder jaar had kunnen
Sinds de invoering van de kleinschalig-
gang van 2011 is het saldo van de bezit-
vormen, maar dit nog niet hebt gedaan,
heidsinvesteringsaftrek (KIA) is het ver-
tingen en schulden in box 3 op 1 januari
dan kunt u ook voor deze kosten een
standig waar mogelijk uw (des)investe-
bepalend voor de Box 3 rendementshef-
fiscale voorziening vormen. Inhalen
ringen jaarlijks te plannen. Bent u (of is
fing. Het tarief in 2014 wordt daarnaast
van oude jaren is dus mogelijk. U kunt
uw bv) van plan op korte termijn aan-
naar verwachting verlaagd van 25% naar
u bijvoorbeeld denken aan een voorzie-
zienlijk te investeren? Ga dan na of het
22% voor inkomen uit aanmerkelijk be-
ning voor schadeclaims, voor garantie-
gunstiger is nog te investeren in 2013,
lang tot en met €250.000. <
uitkering op 31 december 2013. Met in-
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Eindejaarstips-BKW13-40.indd 15
15
05-12-13 12:08
Tekst: Arno Engels Illustraties: ING Image
Banken zien meeste kredietaanvra ge
Door de kredietcrisis moesten banken zich terughoudend opstellen richting ondernemers die geld nodig hebben. Geluiden uit het vak laten dit ook horen. De meeste aanvragen vanuit de boomkwekerij worden echter nog steeds gehonoreerd, zeggen verschillende bankmensen.
Met welke accountmanager je ook spreekt over de financiering in de boomkwekerij: ze zeggen allemaal dat een bank nooit op de stoel van een ondernemer gaat zitten. De ondernemer is volgens hen volledig verantwoordelijk voor de beslissingen op zijn bedrijf en zal daarvoor de nodige risico’s moeten dragen. In een sector waar natuurproducten worden gekweekt en verhandeld, zijn de grootste risico’s natuurlijk de weersomstandigheden. In de laatste winterseizoenen waren er langdurige perioden van onwerkbaar weer, waardoor kwekers bomen niet konden rooien en afnemers ze niet konden planten. Het laatste voor-
16
jaarsseizoen was laat, kort en funest voor met name de visuele handel. En nu loopt de handel ook niet vanzelf.
Meer seizoenskrediet Bij diverse banken die bedrijven in de boomkwekerij financieren, kwamen afgelopen jaar dan ook beduidend meer aanvragen binnen voor seizoenskredieten. Kwekers hadden extra krediet nodig om een liquiditeitstekort in te vullen, wat was veroorzaakt door uitgestelde of afbestelde afzet, en/of door verlengde debiteurentermijnen. Dit speelde afgelopen jaar in diverse boomkwekerijregio’s, maar
niet overal even sterk, en ook niet in iedere gewasgroep en marktsegment. Kwekers uit de regio Boskoop die bijvoorbeeld tuincentra, bouw- en supermarkten beleveren, hebben afgelopen voorjaar slecht gedraaid, zegt Iwan Kleiweg, accountmanager bij Rabobank Food & Agriteam Oostland waaronder de kwekersregio valt. „Grote partijen die voor acties waren vastgelegd, waren uitgesteld of gecanceld, omdat producten niet voldeden aan gestelde specificaties.” Kwekers uit diezelfde regio die beworteld stek of plantgoed leverden aan andere kwekers, hebben daarentegen helemaal niet slecht gedraaid, aldus Kleiweg. Betalingen lieten
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Financien.indd 16
09-12-13 13:50
Financiën
vra gen niet als probleem
wel langer op zich wachten, omdat klanten ook niet zo een-twee-drie geld ontvingen van hun afnemers. „80% van de bedrijven heeft in het voorjaar minder omzet behaald dan in het jaar ervoor. 20% liet juist een plus zien dankzij ondernemerskwaliteiten, omdat ze bijvoorbeeld kort op de markt zitten.” Ook voor kwekers van vooral potrozen in Noord-Limburg was het een lastig voorjaar, aldus Erik van de Vin, accountmanager bij Rabobank Horst Venray. „Het was een voorjaar zonder lente, zeg ik maar. Daarna zijn er nogal wat potrozen blijven staan, maar ook andere producten van containerteelt.”
‘Handel houdt cijfers positief’ Ook in laanboomregio Opheusden was het geen eenvoudig voorjaar, maar er was een duidelijk verschil in behaalde omzet zichtbaar tussen bedrijven die zelf verhandelen en exporteren, en kwekers die leveren aan zulke bedrijven. Peter Cuppen, accountmanager bij Rabobank West Betuwe: „Grote handelsbedrijven hielden hun cijfers wel weer positief, maar kleine kwekers met mindere kwaliteit hadden het moeilijk.” Een slecht handelsseizoen zorgt per definitie niet voor een slechte sector. Kees van Vliet, sectormanager agrarische productie bij ING, nuanceert de liquiditeitsproblemen die afgelopen seizoen ontstonden. „Boomkwekers hebben uitzonderlijk afwijkende perioden achter de rug, en ik verwacht dat de afwijking op de lange termijn niet zo groot wordt als in die perioden. De laatste drie winters was er bijvoorbeeld wel relatief veel vorst, maar in de tien winters daarvoor was er bijna geen vorst.” De meeste liquiditeitsproblemen zijn opgelost door de bank, aldus de diverse accountmanagers. En dat
ADVIES
Tips van banken om financieel gezond te blijven > Spreid uw teeltrisico over meerdere teelten. > Spreid uw afzetrisico over meerdere afnemers. > Zorg dat uw managementinformatie in orde is. > Hanteer realistische rentabiliteits- en liquiditeitsprognose. > Neem in prognoses het slechtst denkbare scenario op. > Ken uw debiteuren en zit zonodig kort op hun betalingen. > Overweeg kredietverzekering bij lange debiteurentermijn. > Neem uw verlies, ruim zonodig producten en begin met schone lei. > Neem bij geldprobleem tijdig contact op met de bank.
gebeurt kennelijk nog steeds zo. „In negen van de tien gevallen zijn de problemen oplosbaar”, zegt Kleiweg over de regio Boskoop. In bijvoorbeeld de regio Opheusden is het volgens Cuppen niet anders. „Ik denk dat we weinig financieringsaanvragen afwijzen. Een enkele aanvraag wel, omdat er bijvoorbeeld jaar in, jaar uit een liquiditeitstekort is. Dat zou verliesfinanciering zijn.”
Onder Bijzonder Beheer Een aantal bedrijven in de regio Boskoop kwam afgelopen jaar echter onder Bijzonder Beheer te vallen, geeft Kleiweg toe. Dat was niet naar aanleiding van de voorjaarshandel, verduidelijkt de accountmanager, maar die handel gaf daar wel het zetje toe. „Deze bedrijven hadden vlak voor de crisis zwaar geïnvesteerd en achteraf gezien te grote stappen genomen.” Bij Bijzonder Beheer geeft de bank het bedrijf meer aandacht dan anders. Het moet dan een omslag maken om verder verlies te beperken. „Drie van de vier bedrijven
komt weer uit Bijzonder Beheer”, aldus Kleiweg. Volgens Van de Vin van Rabobank Horst Venray speelt Bijzonder Beheer echter niet zo sterk in de boomkwekerij. „Wel in de glastuinbouw.”
Strenger financieringsbeleid Bankmensen zeggen dus dat de meeste problemen worden opgelost, maar een aanvraag wordt niet eenvoudig gehonoreerd. Dat is afhankelijk van diverse factoren, bijvoorbeeld van de hoogte van het gevraagde financieringsbedrag, de bestaande verhouding tussen eigen vermogen en vreemd vermogen, de marktsituatie. En het hangt zeker af van de beoogde termijn. „Het begint met perspectief en vertrouwen op de lange termijn, die moeten er voldoende zijn”, zegt Van de Vin. „Daarna kijken we naar de korte termijn.” Het financieringsbeleid van banken is hoe dan ook stringenter geworden, zo erkennen de accountmanagers. Banken zijn nog altijd vermogend, maar ze zijn sinds de kredietcrisis in 2007 begon, algemeen kritischer > De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Financien.indd 17
17
09-12-13 13:50
Financiën
en voorzichtiger geworden met het uitlenen van geld. Cuppen: „De bewegingsruimte van accountmanagers is de laatste jaren kleiner geworden.” Kleiweg zegt dat ook de werkwijze van accountmanagers is veranderd. „In het verleden zeiden we bijvoorbeeld: ’We hebben zekerheden genoeg om te financieren’. Maar nu financieren we puur op basis van kasstroom: wat gaat erin en wat gaat eruit? En kan je wel rente en aflossing betalen, ook als het tegenzit?” Er is bovendien vaker per jaar contact met klanten om hun financiële status te bespreken. Een bank wil immers tijdig weten als een lening niet kan worden terugbetaald.
Diverse beoordelingscriteria Banken bekijken bij een financieringsaanvraag eerst wat erachter steekt. Moet er bijvoorbeeld een tijdelijk tekort worden opgevuld, gaat het om een herinvestering of om een spronginvestering (zoals een forse uitbreiding in teeltoppervlak). Bij een tijdelijk tekort kijken banken naar vorderingen die mogelijk openstaan. Welke debiteuren zijn het? De betalingstermijnen in de boomkwekerij, die van oudsher al lang zijn vergeleken met die in ande-
18
re midden- en kleinbedrijfsectoren, worden alleen maar langer. Zeker bij export kunnen betalingen maanden op zich laten wachten. „Het geld is gemiddeld langer onderweg, maar het komt toch wel”, aldus Cuppen. Duurt het te lang voordat het geld komt, ofwel er dreigt een liquiditeitsprobleem, dan komen banken pas over de brug als de rentabiliteit van een product structureel voldoende is. „Op de lange termijn moet er wel verdiend worden. Een bedrijf moet dan ook voldoende verdiencapaciteit hebben. Anders gaan we samen met de kweker en zijn accountant om de tafel zitten: hoe nu verder?”
Groot eigen vermogen Kwekers die aan de Opheusdense bomenhandel leveren, hebben min of meer de zekerheid dat ze hun geld wel krijgen. Er worden immers traditioneel vier betaaldagen per jaar gehanteerd. Bij transacties via FloraHolland is er ook betalingszekerheid: binnen tien dagen staat het geld op je rekening. Vanwege die zekerheid merkt Kleiweg in Boskoop een beweging richting de veiling. „Bedrijven die kweek en handel combineren, doen weinig met FloraHolland.” Banken constateren dat herinves-
teringen bij veel bedrijven uitblijven, omdat ze de laatste jaren minder verdienen aan hun producten. Het eigen vermogen in de boomkwekerij is echter gemiddeld genomen nog altijd groot, vergeleken met bijvoorbeeld de glastuinbouw. „Als je een eigen vermogen van 30% of meer hebt, hoef je je niet druk te maken om financiering te krijgen”, zegt INGsectormanager Van Vliet. „Bij minder dan 15% heb je een probleem.” Het eigen vermogen van bepaalde bedrijven neemt wel af, doordat onroerend goed minder waard is dan in de jaren voor de kredietcrisis, of door intering als gevolg van een afgenomen rentabiliteit. In zulke gevallen hebben banken dus minder zekerheden om te financieren. Ondernemers moeten hun financieringsaanvraag sowieso heel goed onderbouwen; beter dan voor de crisis. Met omzetcijfers, prognoses van rentabiliteit en liquiditeit, berekeningen van kostprijzen. Volgens accountmanagers is een gedegen onderbouwing voorwaarde voor kans op daadwerkelijke financiering. < Wat zijn uw recente ervaringen met kredietaanvragen? Laat het De Boomkwekerij weten via boomkwekerij@ hortipoint.nl.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Financien.indd 18
09-12-13 13:50
Logistiek
Tekst en Foto’s: Ketura Haveman
Elektrische auto als transportmiddel Een elektrische auto om kleine vrachtjes met planten weg te brengen. Hendrik Hak van Boomkwekerij Vredebest in Waddinxveen test momenteel een MIA met opbouw. De eerste gebruikservaringen. Op de kwekerij van Hendrik Hak worden momenteel twee elektrische MIA-auto’s getest van leverancier Still tijdens het project Duurzaam transport van Kring Boskoop. Beide auto’s zijn voorzien van een 18 kW elektromotor. De 8 kWh accu kan met een stekker via het 220 V netwerk geladen worden. De auto heeft een topsnelheid van 100 km/h en heeft een actieradius van 80 km. De laadtijd van een lege accu is 5 uur. De ene auto op de kwekerij is de MIA U. Een auto voor de ondernemer, aldus de fabrikant, met laadruimte en twee zitplaatsen. De tweede zitplaats is niet naast, maar schuin achter de bestuurder. De laadruimte is wel erg laag en doordat de achterkant opent met een klep in plaats van deuren moet de gebruiker bukken om iets in of uit de auto te halen. De tweede auto is eigenlijk dezelfde MIA U, maar dan uitgevoerd met een opbouw. De laadruimte is hierdoor
Van afstand is zichtbaar dat het geen gangbare auto is. Volgens kweker Hendrik Hak biedt dit goede reclamemogelijkheden.
hoger en ook makkelijker toegankelijk. In de ruimte is plaats voor een europallet en deze kan met een heftruck worden geplaatst. De doorgang voor de heftrucklepels is wel smal en vereist zorgvuldig werken. Hak: „Zelf gebruik ik geen pallets of kisten. Maar qua ruimte kan je ook twee lagen van een Deen vervoeren.” Hak vind het een pittig wagentje die prettig rijdt in de bebouwde kom. „Hij kan goed meekomen qua optrekken en rijdt lekker stil. Doordat de afstanden hier gering zijn, werkt het
Het dashboard is overzichtelijk en de auto is voorzien van een radio.
prima. De laadruimte is beperkt ten opzichte van een Caddy, maar voor ons zou het volstaan omdat wij alles vervoeren met collectief transport. Het is dus echt bedoeld voor kleine hoeveelheden planten die bij wijze van uitzondering zelf vervoeren.”
In de MIA U met opbouw is ruimte voor een kuubskist, Europallet of twee lagen denen.
Plus en min Als pluspunten noemt Hak het duurzame karakter van de auto. „Het biedt een mooie mogelijkheid voor reclame van je bedrijf.” Praktische pluspunten zijn volgens Hak dat de auto erg stil is en zuinig en goedkoop in het gebruik is. De actieradius noemt de kweker als minpunt, samen met het ontbreken van een trekhaak. „Voor een bezoek aan klanten moet je nog wel eens afstanden afleggen en dat werkt dus niet. Dan moet je daarvoor dus alsnog een tweede auto hebben. Bovendien zijn de auto’s te licht voor een trekhaak en als kweker heb je toch af en toe een vracht materiaal die je even met een kar moet halen. Ik zie het ontbreken van een trekhaak daarom echt als minpunt. Bovendien is hij wel wat klein, maar dat kan je ook als voordeel zien.” < De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Elektrische auto.indd 19
19
09-12-13 13:50
Special buitenland
Tekst en foto: Ron Barendse
Duitse kwekers snakken naar goed voorjaar Een rondje door het Noord-Duitse Ammerland leerde dat Duitse kwekers - net als hun Nederlandse collega’s - reikhalzend uitkijken naar een goed voorjaar. Negatief is de stemming niet, maar het afgelopen jaar zorgt wel hier en daar voor bezorgde gezichten.
De gevolgen van het koude voorjaar laat ook bij Duitse kwekers haar sporen na. Veel bedrijven gaan dan ook met meer planten de winter in dan ze zouden willen. Maar ondanks dat gegeven is de stemming onder kwekers niet slecht. Van de bedrijven Bruns Pflanzen en Ahlers GmbH kunt u op de volgende pagina’s lezen hoe zij dit jaar hebben ervaren.
Meer merken en labels Opvallend bij de afzet van deze bedrijven is de toename van de vraag naar planten die onder een merknaam of onder private label worden verkocht. Zo stapten bij Ahlers GmbH in Westerstede het afgelopen jaar drie klanten over op private label: een Duitse bouwmarktketen, een
20
Oostenrijkse groothandelaar die aan een eigen uitstraling werkt en een Tsjechische klant. Bruns Pflanzen in Wiefelstede heeft daarentegen haar eigen merken en verkoopconcepten. Toch lijkt de Duitse markt niet de aangewezen plek voor de introductie van een nieuw eigen merk. Bij Bruns Pflanzen merken ze namelijk vooral buiten Duitsland vraag naar de door hen geïntroduceerde merken.
Buitenland belangrijker Dat Bruns Pflanzen haar aandacht steeds nadrukkelijker op het buitenland richt, getuige ook haar eerste deelname aan Plantarium dit jaar. En blijkbaar is zij niet het enige bedrijf dat haar aandacht naar het buitenland verlegt. Uit cijfers blijkt
Duitsland en het Ammerland in vogelvlucht: 21 Bruns Pflanzen over stabiliserende omzet 22 De verkoopconcepten van Bruns Pflanzen 24 Spread: Duitse herfst op z’n mooist 26 Ahlers GmbH spreidt z’n risico 28 Duitse boomkwekerij in cijfers
dat de Duitse export van boomkwekerijproducten in de lift zit. Zo steeg de Duitse export tussen 2009 en 2012 met 35% waarbij Nederland een vierde plaats in neemt. Het is een van de ontwikkelingen waarover u verderop meer kunt lezen. < Meer foto’s uit Duitsland op www.deboomkwekerij.nl
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL intropagina layout.indd 20
09-12-13 11:59
Special buitenland
Tekst en Foto: Ron Barendse
’Bruns Pflanzen opereert in een volle markt’ Voor de afdeling van het Duitse Bruns Pflanzen dat zich richt op de belevering van tuincentra was het geen eenvoudig jaar. Na jaren van groei, stabiliseert dit jaar de omzet. „We maken ons wel een beetje zorgen, maar de handelsstemming is toch nog wel goed”, zegt Andreas Richter, manager van de Garten Center Division. Op dit moment wordt in Wiefelstede het bedrijf in gereedheid gebracht voor de huisbeurs die - in tegenstelling tot bij veel Nederlandse collega’s - geen een of twee dagen maar zo’n vier maanden duurt. „Voorgaande jaren konden we bij wijze van spreken van de huisbeurs leven, maar ik verwacht dat dat dit jaar toch anders wordt. Na het koude voorjaar van dit jaar verwacht ik dat tuincentra deze winter voorzichtiger zullen zijn bij hun inkoop voor komend voorjaar. Er zijn genoeg planten beschikbaar en inkopers reageren daar op door hun inkopen uit te stellen”, zegt Richter. Tot vorig jaar dacht hij dat de omzet jaarlijks zou stijgen, maar daar is dit jaar voor het eerst sinds jaren geen sprake van. „Door de matige afzet in met name Duitsland en Frankrijk stabiliseert dit jaar onze omzet.”
Bruns uit naar Nederland. Volgens Richter werken ze veel met reserveringen. Hierbij wordt een aantal planten bij een kweker vastgelegd die in de loop van het jaar worden afgenomen. Voor ad hoc aanvragen volstaat het doen van een aanvraag naar een aantal kwekers in de buurt. „Binnen een kwartier hebben we vervolgens een aantal en een prijs.” Volgens Richter was het voor veel kwekers geen makkelijk jaar maar is er geen sprake van faillissementen.
40% eigen productie
Verhuizing
Toch heeft de stagnerende omzet voor de eigen productie van Bruns geen invloed: het bedrijf produceert ongeveer 40% van wat het verkoopt, de rest koopt ze bij andere kwekers. De productie voor de Garden Center Division vindt plaats op 30 ha containerveld en de rest wordt voornamelijk gekocht bij kwekers in de regio Ammerland waar Bruns zelf ook deel van uitmaakt. Alleen voor de inkoop van Buxus, coniferen en nieuwigheden wijkt
Ook al beweren volgens Richter boze tongen anders, de aanstaande verhuizing van de afdelingen inkoop en logistiek van Wiefelstede naar het hoofdkantoor in Bad Zwischenahn heeft niets met een stagnerende afzet te maken. „Centralisering van de inkoop voor tuincentra en de inkoop voor de aanlegmarkt moeten de informatieuitwisseling tussen beide afdelingen verbeteren. Dat geldt ook voor logistiek.” Voor Bruns zorgt een stagnerende
markt er wel voor dat zij voor nog meer klantenbinding wil zorgen. „Nieuwe klanten zijn moeilijker te vinden en we moeten ook meer doen voor onze reguliere verkoop.” Het ontwikkelen van verschillende verkoopconcepten is hiervoor een hulpmiddel. Ook al zijn deze volgens Richter vooral buiten Duitsland succesvol. „Niet alle Duitse tuincentra zitten te wachten op planten die onder een merknaam worden geleverd. Zij geven steeds vaker liever zelf invulling aan de uitstraling van hun bedrijf of producten. Zo zien we bijvoorbeeld dat ons eigen merk Noble & Strong beter loopt in Frankrijk en Engeland dan in Duitsland.”
Andreas Richter, manager Garden Center Division bij Bruns Pflanzen: „Klantenbinding is belangrijk in stagnerende markt”.
Fair Flowers Fair Plants Wat volgens Richter duidelijk een trend is, is dat consumenten willen weten of producten verantwoord zijn geproduceerd. „Naast de MPS- en Florimark-certificeringen krijgen onze planten daarom sinds een paar jaar ook het label Fair Flowers Fair Plants mee.” < De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Bruns layout.indd 21
21
09-12-13 11:52
Tekst: Ron Barendse Foto’s: Ron Barendse, Bruns Pflanzen
De verkoopconcepten van Bruns Pfl an Om tuincentra goed te kunnen bedienen heeft Bruns Pflanzen uit het Duitse Wiefelstede een zestal marketinginstrumenten ontwikkeld. Zo kunnen klanten kiezen voor exclusieve planten die met een sierpot onder merknaam worden aangeboden, maar ook voor het gangbare sortiment in zwarte potten zonder ’poespas’.
Bruns CC-Calender zorgt voor volume Om de verkoop van planten te stimuleren op het moment dat hiervan de grootste aantallen beschikbaar zijn heeft Bruns Pflanzen een CC-Calender opgesteld. Dit is een prijslijst waarin het sortiment is opgenomen dat van week 7 tot en met 23 volop verkrijgbaar is. Klanten kunnen deze planten alleen als volle Deense karren bestellen. Klanten kunnen kiezen uit zo’n 160 verschillende deense karren. Tijdens de huisbeurs van Bruns Pflanzen - die van november tot februari wordt gehouden - staan alle karren opgebouwd. „De verkoop ervan liep vorig jaar erg goed”, Tijdens de huisbeurs staan onder andere alle Deense karren uit de CC-Calender opgebouwd.
zegt Andreas Richter, manager van de Garten Center Division. <
Bruns Premium voor exclusieve bomen Onder Bruns Premium biedt het bedrijf zo’n twintig soorten exclusieve bomen aan die niet alleen geschikt zijn om in de tuin te planten, maar ook om in een pot te laten staan. Het betreft bomen die vanwege hun beperkte maat of groeikracht goed geschikt zijn om in particuliere tuinen te gebruiken. Bonsai, solitairplanten en kleine bomen behoren tot het sortiment. De bomen worden aangeboden van 1 m tot ongeveer 1,40 m en ondanks hun exclusieve karakter betreft het veelal gangbare soorten. <
Deze Taxus cuspidata is een van de bomen uit het Bruns Premium aanbod.
Noble & Strong: merk voor speciale heesters Noble & Strong is het eigen merk van Bruns Pflanzen. Onder dit merk verkoopt het bedrijf heesters die een duidelijke meerwaarde zijn voor de tuin vanwege hun bloem of blad. Alle planten worden aangeboden in 7,5 l-container en met een opvallend etiket en sierpot. Tuincentra die kiezen voor dit merk krijgen promotiemateriaal dat onder andere bestaat uit banners, gieters en paraplu’s. Onder de merknaam vallen zo’n 25 soorten die het bedrijf met hulp van tuinarchitecten heeft uitgekozen. Planten als CercidiTuincentra die kiezen voor Nobel & Strong kunnen rekenen op verkoopondersteuning.
22
phyllum japonicum, Enkianthus campanulatus ’Red Bells’ en Gleditsia triacanthos ’Sunburst’ behoren tot het sortiment. <
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Bruns concept layout.indd 22
05-12-13 12:09
Special buitenland
Pfl anzen Rhododendron-traditie: Gristeder Neuheiten Rhododendron en Bruns zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het bedrijf heeft veel eigen soorten ontwikkeld en in het Rhododendronpark van 25 ha in Gristede vindt sinds de jaren '50 onderzoek plaats. Dit park is tevens toegankelijk voor publiek. Rhododendron die worden verkocht onder de merknaam Gristeder Neuheiten zijn onder andere geselecteerd op winterhardheid, bloeirijkheid, compactheid en ziekteresistentie. De soorten worden niet hoger dan 2,50 m. Alle planten worden verkocht in een rode pot met de opdruk 'Gristeder Neuheiten' en worden exclusief door Bruns Pflanzen op de markt gebracht. Veel nieuwigheden zijn in het verleden ceremonieel gedoopt waarbij de naamgevers - veelal bekende streek- of landgenoten - zorgden Gristeder Neuheiten Rhododendron worden exclusief door Bruns Pflanzen op de markt gebracht.
voor extra publiciteit. <
Bruns Innovation: aandacht voor noviteiten Sinds het begin van dit jaar brengt Bruns Pflanzen nieuwigheden op de markt onder Bruns Innovation. Andreas Richter, manager van de Garten Center Division, spreekt over ’geheimtips met potentie’, en begint te fluisteren als hij erover vertelt. Op dit moment bestaat het sortiment uit slechts twee cultivars: Sinocalycanthus raulstonii ’Hartlage Wine’ en S. chinensis ’Venus’. Het is de bedoeling dat het sortiment beperkt blijft: maximaal vier producten die maximaal twee jaar in het nieuwighedenprogramma blijven meelopen. Nederland speelt een rol bij de totstandkoming van het sortiment. „Nederlandse bedrijven zijn goed in het vinden van nieuwe soorten, die ook nog eens in redelijke aantallen beschikbaar zijn”, zegt Richter. <
'Geheimtips met potentie'. Zo omschrijft Bruns de planten die zij verkoopt onder Bruns Innovation.
Bruns Assortiment moet tuincentrum vullen Ondanks alle inspanningen in concepten en noviteiten blijft het gangbare sortiment voor de verkoop van Bruns Pflanzen verreweg het belangrijkst. Zo’n 70% van de omzet naar tuincentra bestaat uit planten die met een normale zwarte pot en een standaard etiket worden verkocht. Het gaat daarbij om een selectie van het sortiment van Bruns dat voor tuincentra is geschikt. Dit zijn zo’n 2.500 tot 3.000 verschillende producten. Een snelle logistieke afhandeling is bij deze productgroep van belang. Klanten kunnen dagelijks bestellen waarna de producten binnen twee dagen worden geleverd. Bij Bruns merken ze dat vooral de Duitse markt vraagt om deze min of meer standaardproducten Nog altijd gaat zo'n 70% van de planten weg met zwarte pot en standaard etiket.
terwijl de producten die als concept worden verkocht vooral naar landen als Frankrijk en Engeland gaan. < De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Bruns concept layout.indd 23
23
09-12-13 11:50
Tekst en Foto: Ron Barendse
Duitse herfst op z’n mooist Bij Bruns Pflanzen in het Noord-Duitse Wiefelstede harkt een medewerker afgevallen bladeren van Acer bijeen. „In de herfst- en wintermaanden krijgen we veel klanten op bezoek en dan willen we dat het bedrijf er ook altijd netjes bij ligt”, verklaart Andreas Richter, manager Garden Center Division bij Bruns Pflanzen de werkzaamheden. De meeste planten op de kwekerij in Wiefelstede vinden hun weg naar tuincentra, maar daarop vormen deze exclusieve Acer een uitzondering; 80% van deze planten komen volgens Richter terecht op de aanlegmarkt. <
24
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Spread layout.indd 24
05-12-13 12:09
Special buitenland
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Spread layout.indd 25
25
09-12-13 11:49
Tekst en Foto’s: Ron Barendse
Risicospreiding zorgt voor drukte én rust bij Ahlers GmbH Bij Ahlers GmbH in het Noord-Duitse Westerstede kijkt de Nederlands sprekende mede-eigenaar Gerard de Regt niet terug op het makkelijkste jaar. „Proberen je planning aan te houden, af en toe wat weggooien en uiteindelijk toch nog het een en ander overhouden”, zegt De Regt. Hij kweekt een ruim sortiment boomkwekerijproducten en zorgt er voor dat hij bij veel klanten in beeld is. In het recente verleden was hij voor een groot deel afhankelijk van één grote afnemer maar een breed klantenpakket bevalt hem beter.
„Weet je waar ik bang voor ben?”, zegt kweker Gerard de Regt. „Dat alle klanten die nu nog te voorzichtig zijn om voor het komend voorjaar te bestellen, dat straks allemaal tegelijk doen.” Het is eind oktober en De Regt noemt de stemming onder handelaren onzeker. „Voorgaande jaren was ik in oktober en november al bezig om de planning rond te maken voor leveringen vanaf week 7 maar nu is er door klanten nog weinig vastgelegd. Ik ben dan ook bang dat straks alles tegelijk komt: de verkoop, de planning én het afleveren.” Maar voorlopig is het voorjaar nog ver weg en dat is aan de rust op het bedrijf goed te zien. De meeste werknemers zijn op een enkeling na halverwege de middag al naar huis. „De achttien vaste werknemers zijn het hele jaar voor 40,5 uur per week in dienst. De uren die ze in de rustige tijd niet maken, maken ze in de drukke tijd extra. Het zorgt op ons bedrijf voor de gewenste flexibiliteit, want
Ahlers GmbH heeft een breed sortiment in toch behoorlijke aantallen.
26
het betekent dat werknemers als het nodig is in het voorjaar ook veel meer uren per week kunnen werken zonder dat daarbij sprake is van overuren.” En flexibiliteit kan volgens De Regt geen kwaad op een bedrijf met een breed sortiment en een breed klantenpakket. Het afgelopen jaar was volgens hem een moeilijk jaar qua planning. „Tot en met mei hebben we goed verkocht maar de zomer was niet goed. Dat betekende dat we op een flexibele manier met de planning moesten omgaan.
Ruimtegebrek dit jaar terugkerend thema Om te zorgen dat door ruimtegebrek de planning niet te veel ging afwijken, hebben we uiteindelijk ook planten weg moeten gooien; onder andere Caryopteris, Hypericum, Perovskia, Antirrhinum en Lavatera.” Ruimtegebrek op het bedrijf is volgens De Regt dit jaar een terugkerend thema. Niet alleen in de zomer toen bleek dat de verkoop stagneerde en er producten moesten worden opgepot, ook dit najaar is het soms nog puzzelen met de ruimte omdat er meer producten dan normaal zijn overgebleven. De 1 ha aan foliekassen staat vol en De Regt laat ook ’het bos’ zien waar de producten dicht op elkaar staan. ’Het bos’ is een door grote heesters omzoomde plek achter op het bedrijf waar ook nog een aantal grote bomen staan. „Planten staan hier beschut en het is daarom een goede plek om kleinfruit en bijvoorbeeld Forsythia te overwinteren. Maar een nadeel is dat op een minder toegankelijke plek als dit, het werk moeilijk is te automatiseren.” Alles bij elkaar mag een breed sortiment dan voor extra arbeid zorgen, dat nadeel weegt volgens De Regt niet op tegen het feit dat het ook zorgt voor risicospreiding. Het bedrijf kan door het brede sortiment ook een breed scala
’Het bos’ is op het bedrijf een goede plek om planten te overwinteren.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Ahlers layout.indd 26
05-12-13 12:10
Special buitenland
Ahlers GmbH, Westerstede, Duitsland Eigenaren:
Hartmut
(terugtredend),
Ahlers
Gerard
de
Regt en Linda Decker. Sortiment: kleinfruit in 2 en 3 l-container, coniferen in 1 en 2 l-container, Rhododendron en andere sierheesters. Oppervlakte: 11 ha containerveld, 11 ha vollegrond, 1 ha foliekas. 2.500 m² verlaadruimte. Afzet: Nederlandse en Duitse groothandelaren, individuele tuincentra, kleinere tuincentrumketens en kleinere Duitse bouwmarktketens. Personeel: 16 vast en 13 uitzend- of seizoenskrachten Website: www.ahlers-baumschule.de
„Ik wil mijn risico spreiden en daarom niet te veel afhankelijk worden van één klant”, zegt Gerard de Regt.
aan klanten beleveren: Nederlandse en Duitse groothandelaren, zowel individuele tuincentra als kleinere tuincentrumketens en ook kleinere Duitse bouwmarktketens. En het is volgens De Regt maar goed ook dat ze al jaren geleden die keuze voor risicospreiding hebben gemaakt. Hij vertelt dat ze zo’n tien jaar geleden ongeveer 60% van hun productie verkochten aan bouwmarktketen Marktkauf, maar dat hij daar geen goed gevoel bij had. „Ik ben er bewust op gaan sturen dat dit percentage geleidelijk minder werd. Ook al liepen de acties goed en had ik makkelijk nog meer kunnen gaan leveren. Ik wilde niet te veel afhankelijk worden van één klant. Bovendien stonden de prijzen voor leveringen aan bouwmarkten onder druk, terwijl ik bij tuincentra en klanten die tuincentra beleverden betere prijzen kon maken.”
Verlies van grote klant In 2007 gebeurde waar De Regt zich al eerder van bewust was dat het kon gebeuren. In dat jaar werd Marktkauf overgenomen door Edeka en een jaar later doorverkocht aan bouwmarktketen Toom. „We hadden jarenlang Marktkauf beleverd maar Toom had haar eigen inkoopkanalen en daar kwamen wij niet in voor. Gelukkig leverden we op dat moment geen 60% maar nog zo’n 30% van onze productie, waardoor het probleem te overzien was.
De risicospreiding door ons te richten op een breed klantenpakket wierp op dat moment dan ook z’n vruchten af.”
Risicospreiding In de lijn van risicospreiding past ook de relatie met FloraHolland waar hij sinds 2009 contacten mee onderhoudt. „Het contact is goed en het transport naar de veilingen toe is hiervandaan ook goed geregeld.” Maar over het nieuwe leden-niet ledenbeleid is hij minder te spreken. Omdat hij niet verwacht voldoende omzet via de veiling te gaan doen, komt hij alleen in aanmerking voor de status Contractzender en moet hij vanaf 1 januari 7% gaan betalen over zijn Klok- en Connecttransacties. „Dat is veel te duur. Als het beleid echt zo wordt uitgevoerd, betekent dat dat ik minder via de veiling zal gaan verhandelen.” De Regt verkoopt ook via Landgard, de Duitse afzetorganisatie die een depot heeft in Westerstede. „Inkopers van Landgard zitten hier in het gebied en het depot zorgt voor de logistieke verwerking naar hun retailklanten. Maar ook voor Landgard geldt dat ik niet meer dan 10% van mijn productie daar naar toe zal verkopen. Dat mijn afzetrisico nu gespreid is over veel klanten zorgt voor rust in mijn hoofd die ik niet meer kwijt wil.” <
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Ahlers layout.indd 27
27
09-12-13 11:48
Tekst: Ron Barendse Beeld: Diseno vormgeving
Duitse boomkwekerij in cijfers Duitsland is voor Nederland met afstand het belangrijkste exportland. Een aantal kenmerken en ontwikkelingen van onze oosterburen op een rijtje.
Bedrijven worden groter, maar aantal daalt
Ontwikkeling bedrijfsgrootte 4000
Aantal bedrijvem
3500
Het aantal boomkwekerijen in Duitsland loopt structureel terug. Het zijn vooral de kleinere bedrijven die in de afgelopen jaren zijn gestopt en die zijn overgeno-
3000
men door grotere bedrijven. In 2008 waren in Duitsland nog 3.035 bedrijven, in 2012 waren dit er nog 2.241. Dit cijfer geeft echter een vertekend beeld omdat in 2012, in tegenstelling tot de jaren ervoor, bedrijven onder de 0,5 ha niet meer
2500
worden meegenomen. In 2008 waren 414 bedrijven onder de 0,5 ha die in 2012 niet meer worden meegeteld.
2000
2000
2004
jaar
2008
2012
Het aantal boomkwekerijen in Duitsland loopt structureel terug.
De gemiddelde bedrijfsgrootte is de laatste jaren wel toegenomen. In 2008 was een bedrijf gemiddeld 7,4 ha groot, in 2012 was de omvang van een bedrijf gestegen naar gemiddeld 9,7 ha.
Areaal boomkwekerij daalt
Gekweekt product in ha
Het areaal boomkwekerijproducten in Duitsland neemt af. In 2004
Fruit
werd nog op ruim 25.000 ha boomkwekerijproducten gekweekt, in
Rozen (onderstammen en veredelingen)
2008 was het areaal gedaald tot 22.598 en in 2012 daalde dit nog
Sierheesters en laan- en parkbomen
verder tot 21.752 ha. Voor een deel (maximaal 221 ha) is dit te verklaren omdat in 2012 bedrijven van minder dan 0,5 ha niet meer worden meegeteld. Een forse daling deed zich voor bij kerstbomen. Het areaal bedroeg in 2012 nog maar een derde van het areaal in 2004.
2004
2008
2012
1.049
955
873
570
499
471
11.310
12.146
11.532
Kerstbomen
2.537
1.203
724
Bos- en haagplantsoen
2.519
2.258
2.180
Overige boomkwekerijproducten
7.535
5.537
5.972
25.520
22.598
21.752
Het areaal Duitse boomkwekerijproducten is sinds 2004 met bijna 3.800 ha teruggelopen.
Zelfvoorzieningsgraad Duitsland
Duitsland kent hoge zelfvoorzieningsgraad
100
80
60
voorzieningsgraad. Deze is met 82% hoger dan het geval is bij veel
Bron: Productschap Tuinbouw
Duitsland kent wat boomkwekerijproducten betreft een hoge zelf40
andere agrarische producten. Volgens marketingdeskundige Norbert Neuwahl betekent dit dat Duitse inkopers van boomkwekerijprocten
20
niet erg importgericht denken. „Inkooporganisties voor boomkwekerijproducten zijn qua taal, reizen en beursbezoek vooral op Duitsland gericht. Dat is iets om als Nederlandse boomkweker rekening mee te houden. Een inkoper van bijvoorbeeld paprika zal veel eerder importgericht denken dan een inkoper van boomkwekerijproducten.”
28
0
ka
pri
Pa
n
ate
Tom
rs
me
kom
m Ko
it
Fru
Sla
s
rge
pe
As
rij
eke
kw
m oo
B
Duitsland heeft wat boomkwekerijproducten betreft een zelfvoorzieningsgraad van 82%.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Special layout.indd 28
05-12-13 12:10
Special buitenland
Export naar Duitsland groeit
325
De export van Nederlandse boomkwekerijproducten naar Duitsland groeit. In 2012 kwam deze uit op €376 miljoen. Op een totale boomkwekerijomzet in Nederland van €990 miljoen in 2012 betekent dit dat
250
Bron: Productschap Tuinbouw
Omzet (x € mijoen)
Export naar Duitsland 400
175
100
Duitsland goed is voor 38% van onze export. Het aandeel van Duitsland is vorig jaar zelfs gegroeid. In 2011 was het belang van Duitsland in de Nederlandse export nog 37%. Duitsland blijft daarmee voor Nederland met afstand het belangrijkste exportland, gevolgd door het Verenigd Koninkrijk (€121 miljoen in 2012), Frankrijk (€73 miljoen) en België (€50 miljoen).
2000 2002 2004 2006 2008 2010 2011 2012 jaar
Het aandeel van Duitsland in Nederlandse export groeit.
Export in € (x 1.000) vanuit Duitsland naar:
Duitse export in de lift
2009
2010
2011
2012
Duitsland wordt steeds meer een exportland. De export steeg
Zwitserland
18.214
24.312
27.083
30.542
van €128 miljoen in 2009 naar €173 miljoen in 2012; een stijging
Oostenrijk
14.923
16.149
17.819
20.960
van 35%.
Frankrijk
12.808
13.280
16.526
20.069
Opvallend is dat grote landen als Engeland en Frankrijk niet de
Nederland
13.218
15.424
14.696
16.923
belangrijkste exportlanden zijn: naar Zwitserland gaan namelijk
Verenigd Koninkrijk
10.546
vanuit Duitsland verreweg de meeste boomkwekerijproducten, gevolgd door Oostenrijk. Nederland is voor Duitsland het vierde exportland. De export naar Nederland is sinds 2009 met 28%
5.552
6.197
8.107
Zweden
11.290
11.896
12.997
10.431
Overige landen
52.130
57.145
71.281
63.713
128.135
144.403
168.509
173.184
Totale Duitse export
gestegen en blijft daarmee iets achter bij de 35% stijging van de Duitse export.
De Duitse export is de laatste jaren gestegen.
Afzetkanalen van boomkwekerijproducten Duitsland
Bron: Productschap Tuinbouw,
Verschil in afzetkanalen Duitsland en Nederland In Duitsland is het belang van tuincentra bij de verkoop van boomkwekerijproducten een stuk kleiner dan in Nederland. In Duitsland wordt zo’n 19% van de boomkwekerijproducten via het tuincentrum verkocht tegen 73% in Nederland. Het belangrijkste kanaal voor de verkoop van boomkweke-
Tuincentra Bouwmarkt Supermarkt Markt Bloemenwinkel Kwekerij Overige Presentatie Norbert Neuwahl 2013
Afzetkanalen van boomkwekerijproducten Nederland
rijproducten in Duitsland zijn kwekerijen die rechtstreeks aan particulieren verkopen. Zij zijn goed voor 26% van de
Tuincentra Bouwmarkt Supermarkt Markt Bloemenwinkel Kwekerij Overige
verkoop. Bouwmarkten nemen, na tuincentra, met een ver-
'Vanaf de kwekerij' is in Duitsland het belangrijkste afzetkanaal voor boomkwekerijproducten.
Bron: Productschap Tuinbouw,
koopaandeel van 18% de derde plaats in.
Presentatie Norbert Neuwahl 2013
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
DL Special layout.indd 29
29
09-12-13 11:46
537805.indd 30
9-12-2013 13:02:04
Automatisering
Tekst: Arno Engels Beeld: Van den Borne Aardappelen
Een toppunt van precisielandbouw Bij Van den Borne Aardappelen wordt allerlei sensortechnologie ingezet om data te verzamelen. Enorm veel data, vooral van bodem en gewas. Die gebruikt Van den Borne bij de grondbewerking, het poten, de gewasverzorging en het rooien. Zodoende boekt de pionier op het gebied van precisielandbouw steeds betere teeltresultaten.
Precisielandbouw bij Van den Borne gebeurt in deze cyclus. Dat begint rechtsboven met het verzamelen van bodemdata. Daarna komen er gewasdata en weergegevens bij. Alle bewerkingen worden hierop afgestemd. Met oogstdata erbij is de cyclus compleet en kan die weer opnieuw beginnen.
Van den Borne Aardappelen, gevestigd in Reusel (Noord-Brabant), is het landbouwbedrijf van de broers Jacob en Jan van den Borne. Jacob is de man van de precisielandbouw. Hij legt simpel uit wat dit inhoudt: „Op de juiste plek en op het juiste moment, het juiste doen. Daar verzamel je heel veel data voor. Die leggen de zwakke plekken in je teelt bloot.” De aardappelboer is rond 2005 begonnen met precisielandbouw. Aanleiding hiervoor was een stage bij Grimme over opbrengstmeting. Deze fabrikant van rooimachines had een systeem ontwikkeld dat de opbrengst van aardappelen (in ton/
hectare) tijdens het rooien meet. Van den Borne nam zo’n systeem mee naar huis. „Met opbrengstmeting kunnen we alles controleren wat we op het gebied van precisielandbouw doen. Ook krijgen we zodoende meer inzicht in de opbrengstvariatie binnen percelen”, motiveert de boer. „We moeten toch weten wat het resultaat is van een teelt.” Precisielandbouw begon bij Van den Borne echter niet met rechtrijden op basis van gps. Hij kon de investering in gps-besturing namelijk niet zo snel rondrekenen voor zijn areaal aardappelen: circa 400 ha verdeeld over 150 percelen. „Een perceel is bij
ons gemiddeld 3 ha groot en heeft gemiddeld zes hoekpunten.” Er kwam eerst sectiebespuiting op gps, want deze investering viel wel snel rond te rekenen. Bij het bespuiten zonder gps was een gemiddelde overlap van 13% berekend. Dankzij sectiebespuiting wist Van den Borne die overlap terug te brengen tot 1%. „Het systeem hadden we in 0,6 jaar tijd terugverdiend.” Daarna werd alsnog automatische besturing geïntroduceerd, om de overlap tijdens grondbewerking te beperken. Van den Borne heeft gps alleen op trekkers, niet ook op machines. „Op trekkers is voldoende.” > De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Precisieaardappel.indd 31
31
05-12-13 12:10
SAMENWERKING
Ook voor fabrikanten proefbedrijf Om precisielandbouw te optimaliseren, pioniert Van den Borne met diverse innovaties op dat gebied. Het bedrijf ontwikkelt ook zelf nieuwe technieken zoals software-applicaties voor dataverwerking. Maar Van den Borne doet dat alles zeker niet alleen. Het bedrijf werkt samen met fabrikanten van machines en sensoren en met onderzoeksinstituten in binnen- en buitenland. Voor al deze partijen fungeert Van den Borne als een proefbedrijf. Opgedane kennis en ervaring worden gedeeld met andere belanghebbenden. Dat gebeurt via presentaties, rondleidingen, de websites vandenborneaardappelen.com en landbouwgps.nl en een eigen videokanaal op YouTube. Van den Borne heeft ook een loonbedrijf van precisietechnieken. Het kan bijvoorbeeld bodemkaarten maken van boomkwekerijpercelen. Daarnaast is Van den Borne importeur voor Nederland van sensorsystemen.
werken. „Op de Kempense zandgrond hier zijn er twee variaties: vocht en bemesting. Beregenen met een kanon op gps is te windgevoelig, dus vocht is moeilijk te sturen. Bemesting kan ik wel sturen met een injecteur. Die werkt standaard op 6 m, dus die bepaalt ons vaste spoor.” Bijna alle machines voor de aardappelteelt kunnen al op die breedte werken. „Maar er is nog geen rooier die 6 m kan opscheppen.”
‘Zandgrond verdicht altijd’
Voorlopig gebruikt Van den Borne nog het pootsysteem dat gangbaar is in de aardappelteelt: vier ruggen op 3 m werkbreedte. De gangbare rooiers werken ook op die breedte. Van den Borne streeft echter naar een vast rijpadensysteem van 6 m breed. Zo’n systeem wordt ook wel het tramlinesysteem of controlled traffic farming genoemd. Het is een nieuwe trend om een perceel zo optimaal mogelijk te benutten. „Je rijdt met al je machines over dezelfde sporen, vanaf het ploegen tot en met het rooien.” De aardappelboer legt uit waarom hij juist met vaste sporen op 6 m wil
Hoe imposant de mechanisatie ook is, de bodem is nummer één bij Van den Borne. In de aardappelteelt kan hij geen bodemziekten hebben, anders gaat dit ten koste van de kwaliteit en de opbrengst. De meeste grond is gepacht en van alle percelen worden bodemverdichtingskaarten gemaakt. Zeker van percelen met zandgrond. „Iedereen denkt dat zandgrond niet verdicht, maar dat gebeurt juist wel, en altijd. Grofkorrelige zandgrond comprimeert zelfs het hardst als je erover rijdt. Door vocht bereikt zelfs de natuurlijke verdichting van zandgrond al kritieke waarden.” De verdichting wordt met behulp van sensoren in kaart gebracht. Die
Met een opbrengstmeetsysteem op de rooier kan Van den Borne alles controleren wat hij op het gebied van precisielandbouw heeft gedaan. Zo weet hij exact wat een perceel oplevert.
32
meten bijvoorbeeld de elektrische geleiding in de bodem, ofwel de hoeveelheid water. Zandgrond bestaat grofweg uit zand, water en lucht. „Als je lucht uit de bodem rijdt, zit er meer water in: dan is er dus verdichting.” Ook de hoeveelheid organische stof wordt gemeten. „Organische stof bindt water.” En er zijn metingen aan de lutumfractie, immers: hoe meer lutum, hoe meer klei de grond bevat.
Bodemdata verzamelen De aardappelboer gebruikt bovendien luchtfoto’s van percelen die gemaakt zijn door satellieten of door vliegtuigen. Ook zet hij een detector uit de archeologie in om metalen objecten in de bodem op te sporen. Maar hij verzamelt ook gewoon bodemdata tijdens trekkerwerk. Op trekkers van duurdere merken (waaronder Fendt bij Van den Borne) zitten namelijk standaard sensoren die tijdens grondbewerking bijvoorbeeld de hefhoogte en de bodemweerstand op de trekpennen meten. Alle bodemdata worden gebruikt bij het zogeheten variabel poten. Dit betekent dat er in bepaalde rijen of delen van het perceel meer of minder pootgoed de grond ingaat dan elders.
Jacob van den Borne toont zijn nieuwste systeem waarmee hij, al rijdende met dit voertuig over percelen, bodemdata verzamelt.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Precisieaardappel.indd 32
05-12-13 12:10
Automatisering
Spuitpaden leiden bijvoorbeeld tot verlies aan teeltoppervlakte. Van den Borne berekende dat het bedrijf 22 ha aan spuitpaden heeft liggen, ofwel 5,5% van het areaal is onbeteeld en levert dus geen oogst op. Om dit verlies te compenseren, poot de boer in de rijen naast de paden 10% dichter op elkaar. In die buitenste rijen valt namelijk meer licht dan binnen in een bed. „Meer licht betekent meer opbrengst. We hebben al 23% van het verlies kunnen compenseren. Ons eerste succes van variabel poten.”
App voor zonne-energie Het bedrijf ligt in boomrijk gebied; sommige percelen hebben schaduwzones waar minder licht valt. Van den Borne heeft een software-applicatie gebouwd die dagelijks de hoeveelheid zonne-energie op percelen berekent. De opbrengst in schaduwzones is dus altijd minder dan op de rest van het perceel, en daarom wordt er verder uit elkaar gepoot. „De kilo’s die we in de schaduw oogsten, zijn nog altijd van kwaliteit.” Zoals meer licht, betekent meer vocht ook meer opbrengst. Zwaardere grond bevat meer vocht, dus in deze grond komt het pootgoed dichter op elkaar te liggen. Van den Borne weet inmiddels ook dat niet beregenen opbrengst kost. „In een
droog seizoen mis je 10% opbrengst.” De beregening gebeurt volledig op basis van metingen door bodemvochtstations. Van den Borne heeft tien van zulke stations opgesteld, ieder op een gemiddelde locatie van verschillende percelen. „Dankzij bodemsensing weten we precies waar zo’n gemiddelde locatie is.”
Biomassa meten Voor Van den Borne is gewassensing net zo belangrijk als bodemsensing. En ook aan het gewas worden zowel vanuit de lucht (remote sensing) als vlak boven of tussen de planten (close sensing) metingen verricht. „We hebben alle sensorsystemen al geprobeerd.” Al die systemen zijn bedoeld om de lichtreflectie door het gewas te meten. De meetgegevens duiden op de stikstofbehoefte en/of de biomassa van het gewas. Met sommige systemen is Van den Borne doorgegaan, maar met andere niet omdat ze niet goed inzetbaar bleken en/of geen betrouwbare data leverden. „We hebben bijvoorbeeld nu weer een andere UAV”, zegt de ondernemer. UAV staat voor Unmanned Aerial Vehicle, een klein onbemand vliegtuigje. Een bemand vliegtuig gaf beelden met een hoge nauwkeurigheid: een pixelgrootte 15 bij 15 cm, dus op plantniveau. Maar
zulke beelden zijn zwaar voor een gangbare computer. „Die kon onze pc niet trekken.” Voor een optimale gewasverzorging als beregenen en bijmesten worden de gewasdata gekoppeld aan de bodemdata. De planten kunnen dus naar behoefte bijvoorbeeld extra stikstof krijgen. Aan de hand van de data kan Van den Borne gedurende het seizoen ook de opbrengstpotentie meten. De werkelijke opbrengst is natuurlijk pas na het seizoen bekend.
Diverse sensoren zorgen voor gewasdata. Die laten op perceelsniveau kleurverschillen zien. Een kleur staat bijvoorbeeld voor een hoeveelheid biomassa.
Koppelen aan weergegevens Voor het spuiten worden alle perceelsdata gekoppeld aan weergegevens. Tezamen vormen die een waarschuwingssysteem. „We spuiten al twaalf jaar enkel op advies van het systeem. Daardoor spuiten we anderhalf keer minder dan eerst.” Van den Borne werkt voortdurend aan zijn precisielandbouw. Hij ontwikkelt nu bijvoorbeeld een app (CloudFarmNow) die alle perceelsdata op een smartphone kan laten zien. „Als ik in het veld loop, kan ik ter plekke analyseren wat er bijvoorbeeld aan de hand is met het gewas.” Handmetingen blijven wel noodzakelijk bij precisielandbouw, aldus Van den Borne. „Met de hand valideer je sensormetingen, daarmee kun je realiteit aan de sensing hangen.” < De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Precisieaardappel.indd 33
33
05-12-13 12:10
Gewasbescherming
Tekst: Gert van den Berg Foto: South Dakota State University
Meer mijten na neonicotinoïden Planten die met imidacloprid of thiamethoxam zijn behandeld, maken minder afweerstoffen tegen insecten en mijten. Amerikaanse onderzoekers zien daardoor een uitbraak van spintmijt na het toepassen van deze middelen.
Imidacloprid en thiamethoxam ondermijnen de weerstand tegen insecten en mijten. Planten die met deze insecticiden zijn behandeld, maken minder afweerstoffen tegen deze plaagdieren. Ze zijn daardoor ook aantrekkelijker voor spintmijten, dan planten die niet met een van deze middelen uit de groep van de neonicotinoïden in aanraking zijn gekomen. Planten hebben de afweerstoffen echter hard nodig, want spintmijten zijn ongevoelig voor neonicotinoïden. De ondermijnende werking van neonicotinoïden is gevonden door onderzoekers van de Universiteit van Maryland in proeven met modelgewassen katoen, maïs en tomaat. Zowel zaaizaadbehandeling als gewasbespuiting resulteerde in een lager gehalte aan afweerstoffen in het blad van deze gewassen. Met de uitkomsten van dit onderzoek denken de onderzoekers een verklaring te hebben voor de grote aantallen spintmijten op siergewassen die met neonicotinoïden zijn behandeld. De Amerikaanse insectenkundigen hebben geen proeven uitgevoerd met acetamiprid of thiacloprid. In Nederland zijn deze neonicotinoïden onder de merknamen Gazelle en Calypso in siergewassen toegelaten.
de valse christusdoorn, een NoordAmerikaanse sierboom. Het effect werd destijds toegeschreven aan de grotere sterfte onder de roofwants Orius tristicolor, een natuurlijke vijand van deze spintmijten. Volgens de onderzoekers van de Universiteit van Maryland reageren veel natuurlijke vijanden van spintmijten echter nauwelijks op neonicotinoïden. In de jaren daarna volgen meldingen over grotere aantallen spintmijten op roos, hemlocksparren, Amerikaanse iep en stekken van de zwarte populier na behandeling met neonicotinoïden. Uit onderzoek met Buxus is gebleken dat Buxus-spintmijten meer eitjes leggen op planten die met imidacloprid zijn behandeld, dan op planten die niet met deze werkzame stof in aanraking zijn geweest. Van recenter datum zijn berichten over
uitbraken van spintmijten in akkerbouwgewassen die met neonicotinoïden zijn behandeld. Amerikaanse onderzoekers lijken hun aandacht naar deze gewassen te verleggen. Onderzoekers weten al langer dat neonicotinoïden iets doen met het afweersysteem van planten. Zo vonden wetenschappers van de Universiteit van California-Berkeley dat deze middelen de weerstand van zandraket tegen meeldauw vergroten. Verder geven neonicotinoïden een tropische bonensoort meer weerstand tegen een virusziekte. Het bekendste is de stressremmende werking van deze insectenbestrijders. De werkzame stoffen verbeteren de energiehuishouding van een plant, waardoor planten zelfs in een plaagvrije omgeving baat kunnen hebben bij een behandeling met deze middelen. Bayer CropScience heeft enkele jaren geleden octrooi aangevraagd op deze nuttige nevenwerking van neonicotinoïden. Het neveneffect komt alleen tot zijn recht in planten, die onder druk staan van ongunstige omstandigheden. <
Planten zoals deze Buxus hebben minder afweerstoffen tegen spintmijten als ze bespoten zijn met imidacloprid of thiamethoxam.
Berichten over uitbraken Imidacloprid wordt in de Verenigde Staten op grote schaal ingezet om insecten in stedelijk groen te bestrijden. Al jaren klagen groenbeheerders over uitbraken van spintmijten op siergewassen die met dit middel zijn behandeld. Het eerste bericht over de aanwas van spintmijten dateert uit 1998. De vondst betreft de toename van een spintmijtsoort op
34 mijten.indd 34
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
05-12-13 12:10
Teeltadvies
Foto: Jan van Lavieren
Maak perceel geschikt voor teelt Na alle regenval kunt u een goed beeld krijgen van de ontwatering. Let daarbij vooral op natte plekken en randen van het perceel. Laat daarna de chemische samenstelling van de bodem onderzoeken en stem de bemesting hierop af.
Jan van Lavieren AgruniekRijnvallei Plant j.vanlavieren@agruniekrijnvallei.nl
Er wordt wel eens gezegd dat goed bodembeheer de gewasbescherming van de toekomst is. Als je dit omdraait, kun je zeggen dat de oorzaak van veel groeiproblemen, ziekten en plagen het gevolg is van onhandig bodembeheer. Gaat u dus verstandig om met de bodem, dan vergroot u het rendement van uw teelt. Een belangrijke voorwaarde bij het (opnieuw) inrichten van een perceel is dat de ontwatering in orde moet zijn. Natte plekken worden vaak
natter en in omvang groter. Ook de zijkanten van het perceel kunnen een barrière zijn voor een natuurlijke afloop van het water. Te natte omstandigheden leiden tot een slechte groei, een lage weerstand van de plant en een grotere kans op ziekten. Door een gebrek aan lucht kan de biologie in een te natte bodem namelijk niet optimaal functioneren. Bekijk daarom hoe de afwatering momenteel is op en langs percelen. Ook de slootwaterstand en de hoogte ervan ten opzichte van het perceel vertellen iets over de grondkwaliteit. Een hoge slootwaterstand kan in veel gevallen in verband worden gebracht met een hoge grondwaterstand. Dit laatste begrenst wortelactiviteit. Het loont om te investeren in drainage, het rond leggen van het perceel en eventueel onderbemaling. Deze maatregelen zijn gericht op het
Als u drainage aanlegt, verbetert de ontwatering van uw perceel.
T I P S
verbeteren van de lucht- en waterverhouding, en daarmee de omstandigheden voor een goede plantengroei en bodembiologie.
Inzicht via totaalmonster Als de ontwatering in orde is, kijk dan naar de chemische samenstelling van de bodem. Laat hiervoor een totaalmonster nemen volgens de Spurwaymethode van Altic. Dit maakt namelijk inzichtelijk wat er qua voeding beschikbaar is voor de plant, wat de bodemvoorraad is van de mineralen, en wat de verdeling is van calcium, magnesium, kalium, natrium, waterstof en overige kationen. Let bij de analyse vooral op de verhouding tussen de mineralen. Een verstoorde verhouding heeft namelijk invloed op plantenvoeding, bodemleven en water- en luchthuishouding. Welke bemesting u ook kiest, deze moet altijd in dienst staan van het in balans brengen van de mineralenhuishouding. Anders kan bemesting een averechts effect hebben. Voorbeeld: als u kalium aanvoert op een bodem die al veel kalium bevat, kan dit leiden tot een tekort aan calcium en magnesium in de plant. Teveel kalium heeft bovendien een negatieve invloed op de bodemstructuur en de water- en luchthuishouding. Toekomstbestendig bodembeheer is: ervan bewust zijn dat alle bodemfacetten met elkaar verbonden zijn. <
De tips worden samengesteld door DLV Plant, boomteelt@dlv.nl
Controleer uitgangsmateriaal. De slaging
Bestrijd onkruid op potten. In de winter-
nogal eens te weinig aandacht krijgt. Een goede
van winterhandveredelingen wordt voor een
periode kunt u op potten een onkruidbestrijding
teeltwisseling is van belang om de bodemvrucht-
groot deel bepaald door de kwaliteit van onder-
uitvoeren met Kerb of Chloor IPC. Hiervoor moet
baarheid op peil te houden en om groeiproble-
stammen en griffels. Controleer de kwaliteit bij
het gewas wel volledig in rust zijn. Gebruik deze
men te voorkomen. Denk daarom in de winterpe-
binnenkomst op het bedrijf. Is de kwaliteit onvol-
middelen dus niet in de kas. Raadpleeg uw advi-
riode goed na over uw teeltplan voor het nieuwe
doende, neem dan direct contact op met uw leve-
seur voor de dosering en ervaringen in uw gewas.
seizoen. Wissel bijvoorbeeld diep wortelende gewassen af met ondiep wortelende gewassen, ge-
rancier en kom samen tot een oplossing. Lukt dit niet, raadpleeg dan tijdig een expert om het pro-
masai en torque. De toelatingen van Masai en
wassen met een grove wortel met gewassen met
bleem vast te leggen, een oorzaak te bepalen,
Torque worden ingetrokken op verzoek van de
een fijnere wortelstructuur, en mestbehoeftige
eventueel de schade te taxeren en een oplossing
toelatingshouder. Er is een aflevertermijn tot 1
gewassen met gewassen met een lagere mest-
te zoeken. Als u hier te lang mee wacht, wordt het
juli 2014 en een opgebruiktermijn tot 1 juli 2015.
behoefte. Houd verder rekening met de gevoeligheid van het gewas voor aaltjes en bodemschim-
moeilijker om de oorzaak te achterhalen en kunnen langlopende conflicten ontstaan.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Teeltadvies Linkerpag-BKW13-40.indd 35
pas teeltwisseling toe. Teelt- of vruchtwisse-
mels als Phytophthora. Neem bij monoculturen
ling is een eeuwenoud begrip dat tegenwoordig
groenbemesters op in het teeltplan.
35 09-12-13 11:55
Tekst en Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Arno Engels
Van kokos tot potgrondbestanddeel Kokos is een alternatief voor veen, maar wat is precies de grondstof? Waar komt deze vandaan en hoe wordt het materiaal verwerkt tot een bruikbaar potgrondbestanddeel? Een kijkje in het verwerkingsproces bij Legro Potgrondbedrijf in Helmond. Kokos is een interessant en hoogwaardig bestanddeel van potgrond, aldus Vereniging Potgrondfabrikanten Nederland. Bij Legro Potgrondbedrijf gelooft men zo sterk in een toenemend gebruik van kokos, dat er geĂŻnvesteerd is in een apart verwerkingsproces van de grondstof. Het bedrijf is een samenwerking aangegaan met kokosfabrieken in
1
Ted Buis toont de vorm van Indiase kokos die binnenkomt bij Legro: kokosgruis geperst in blokken van 5 kg. De grondstof is in India aan de buitenkant behandeld met calcium, zodat aanwezige zouten alvast voor een deel eruit zijn gewassen.
India en importeert daar jaarlijks 500 containers kokos vandaan. Op de locatie in Helmond is een hal ingericht om de kokos te bufferen voor het gebruik. Dat bufferen is nodig, omdat kokospalmen van nature in een zoute omgeving groeien en daardoor veel zouten bevatten: met name natrium en kalium. Deze komen vrij als je calcium aan kokos toevoegt, maar gebeurt dit tijdens de teelt, dan ontstaat er calciumgebrek en wortelverbranding, kortom: een gewas dat slecht groeit en geel kleurt. Daarom behandelt Legro de kokos al met calcium voordat het materiaal in potgrond wordt verwerkt, zodat er een neutraal en stabiel groeimedium ontstaat. Volgens Ted Buis, commercieel directeur van Legro, houdt kokos wel iets minder water vast dan veen, maar het neemt sneller water op en transporteert het bovendien snel. Legro groeit wel met kokos, maar ook nog steeds met veen. Het bedrijf beschikt al over 1.200 ha aan veenvelden in Estland. <
2
De blokken kokos worden eerst licht geshredderd, waarna een shovel het materiaal gelijkmatig stort in een open hal. Hier wordt het materiaal nogmaals behandeld met calcium.
36
4
3
Het schoonwassen gebeurt met osmosewater en een gietboom die over de kokos beweegt. Doordat het materiaal gelijkmatig is gestort, dringt het water overal goed doorheen. Anders zouden er ongewenste waterstromen ontstaan.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Beeldverhaal kokos.indd 36
05-12-13 12:13
Potgrond
el
6
De berg op de voorgrond is van kokosvezel. Ook dit is een restproduct van de kokosnoot. Het kan worden gemengd met kokosgruis als een kweker meer drainage wenst te hebben in zijn potgrond.
7
De gewassen kokos ligt opgeslagen in een dichte hal. Een shovel zet de berg regelmatig om, om deze voldoende luchtig te houden. De kokos is namelijk vochtig; het overtollige water draint langzaam weg.
5
Een shredder verkleint de laatste blokjes voordat de kokos via transportbanden naar de potgrondlijn gaat. Het is dan een granulaat waar wortels recht doorheen groeien. Tegen resterende stukjes zouden ze botsen, ofwel niet optimaal groeien aldus Legro.
De kokos komt in een van de dertien bunkers terecht die gezamenlijk Legroâ&#x20AC;&#x2122;s menglijn vormen. Het gewenste mengsel wordt automatisch gemaakt aan de hand van de transportbandsnelheid en het soortelijk gewicht van ieder bestanddeel.
8
Big bales vol potgrond met kokos als hoofdbestanddeel, staan klaar voor verzending. Ook het vullen en insealen van de zakken verloopt geautomatiseerd. De potgrond kan ook los in vrachtwagens worden gestort. De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Beeldverhaal kokos.indd 37
37
05-12-13 12:14
537806.indd 38
9-12-2013 15:32:46
Ongekend
Tekst: Ronald Houtman Foto’s: Plants and Pictures
Er zijn niet veel heesters die in oktober-november bloeien. Deze eigenschap alleen al maakt Nipponanthemum nipponicum een unieke plant. Het is overigens ook een onmiskenbare plant. Niet moeilijk maar gewoon onbekend.
Nipponanthemum nipponicum De naam Nipponanthemum doet geen bellen rinkelen. De oude naam van deze plant, Chrysanthemum nipponicum, maakt wel direct duidelijk waar we mee te maken hebben. Het gaat hier namelijk om een chrysant. N. nipponicum, de enige soort in het geslacht Nipponanthemum, is een wat open groeiende, breed opgaande halfheester die circa 80 cm hoog wordt. De vrij dikke twijgen zijn donker kastanjebruin. ’s Winters sterven ze in. Afhankelijk van de vorst kunnen ze insterven tot een hoogte van 25 tot 10 cm boven de grond. De donkergroene, spatelvormige bladeren staan min of meer geclusterd aan het einde van de twijgen. Ze zijn vrij dik en verspreiden een onaangename geur bij wrijven. In principe is de plant wintergroen, maar onder invloed van lagere temperaturen en minder licht kleuren ze meestal geel in de late herfst, pas na de bloei. Vervolgens beschadigen ze in de meeste gevallen door de eerste vorst zodat ze ’s winters bruin zijn. De bloemen openen vanaf half oktober tot half november. Ze zijn tot 7,5 cm groot en staan alleen of in bundels in de toppen van de twijgen. De bloem bestaat uit een hart van donkergele buisbloemetjes met daaromheen
een krans van witte lintbloemen. Van origine komt N. nipponicum voor op zandgronden in kustgebieden in Japan. Ook in cultuur groeit de plant het beste op zandige gronden. Wat niet wegneemt dat ook zwavelgronden, niet te zure veengrond en lichte kleigrond voldoen. Wel moet de grond voldoende voedselrijk zijn en mag deze niet uitdrogen. Zowel tijdens de teelt bij overpotten als in tuin/plantsoen moet N. nipponicum na de winter worden teruggesnoeid tot een centimeter of 10 á 15 boven de grond. Zo kunnen de ingestorven twijgen meteen worden verwijderd en zal de plant weer uitbotten. Het snoeien kan tot ongeveer half mei. De vrij geringe hoogte en de combinatie van bloeitijd en bloemkleuren maken N. nipponicum ideaal om te combineren met grassen en herfstbloeiende vaste planten zoals herfstasters. <
PLUS + Prima winterhard + Opvallende bloeitijd + Gezond
MIN - Kan wat los en slap
groeien - Blad stinkt
UIT DE PRAKTIJK „Nipponanthemum is een prettige plant. Toen ik hem voor het eerst zag had ik mijn bedenkingen, maar de plant heeft me aangenaam verrast. Hij is niet gevoelig voor ziekten en plagen, behoudens af en toe wat luis. Wij kweken de planten buiten in pot. Ook ’s winters staan de planten gewoon buiten en zelfs de laatste pittige winters hebben ze moeiteloos doorstaan. De late bloei en het feit dat de Jan-Willem Wezelenburg jr, Hazerswoude
plant wintergroen is zijn de belangrijkste verkoopargumenten. Ik had eerst gedacht dat de plant vooral via tuincentra zijn weg zou vinden, maar merk de laatste tijd dat er vooral vanuit de aanleg interesse is voor gebruik op taluds of rotondes. In het voorjaar kan de plant met een maaibalk worden gesnoeid.”
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
ongekend Nipponanthemum.indd 39
39 09-12-13 12:19
Tekst en Foto’s: Arno Engels
Koel blijven in eigen afzet De bomen van Roelofse-Jager gaan niet via de bestaande handel, maar rechtstreeks naar klanten verspreid in Europa. De jonge eigenaren van het bedrijf, neven Dirk Jager (39) en Henk Jonker (41), hebben hun export praktisch zelf opgezet. Het is nu wel druk met leveren, maar ze laten zich niet gek maken door verschoven afzet richting voorjaar. Een trailer was al vol, een andere trailer wordt net na het middaguur geladen. Allebei de vrachten zijn bestemd voor Duitsland. „De een gaat naar het noorden, de ander naar het zuiden”, vertelt Dirk Jager, mede-eigenaar van Boomkwekerij Roelofse-Jager, terwijl hij de loods inloopt om medewerkers nog instructies te geven. Bomen met drie stuks bij elkaar binden, en op pallets zetten voor levering. Afgezien van enkele partijen bomen is de loods op dit moment leeg. „Vanmorgen was ie nog vol”, zegt Jager. „Elke dag is ie vol en weer leeg. Bomen blijven er niet langer dan twee tot drie dagen in, daarna zijn ze weg met de vrachtwagen. We houden van een zo kort mogelijke doorloop.” Ondertussen zijn andere medewerkers op een perceel in de buurt aan het rooien met blote wortel. De volgende vracht is in aantocht. Alles onder controle? „Bijna alles”, antwoordt Jager. „Alleen de afzet en het weer hebben we niet onder controle.” De drukte in het seizoen kan namelijk per dag verschillen. Op bepaalde dagen worden er overuren gemaakt, op andere dagen hoeft dat weer niet. Dat hangt af van de drukte bij klanten, legt Henk Jonker uit, de andere eigenaar van het bedrijf. „Als klanten zelf druk zijn met afleveren, komen hun orders voor de opplant later.” Er was een tijd dat Jager en Jonker erg ongerust werden
Rooien met blote wortel gebeurt met een eigen machine. Kluiten maken is loonwerk.
40
als ze hun meeste omzet niet voor kerst hadden gedraaid. Maar die tijd hebben ze achter hen gelaten. Want de handel kwam toch, zij het later in het seizoen richting voorjaar. „Klanten moeten toch jonge bomen opplanten, anders hebben ze over een paar jaar niets om te verkopen”, zegt Jonker. „De vraag is wel altijd: hoeveel bomen?” „We blijven wel altijd redelijk koel, maar ook wij zijn wel eens zenuwachtig”, erkent Jager. Zenuwachtig bij bijvoorbeeld vorst, hagel of lage prijzen van sommige soorten. „Het zou goed zijn als prijzen omhoog gaan. Want we moeten wel verdienen aan onze bomen.”
Bedrijf net overgenomen Jager en Jonker proberen bovendien een financiële buffer op te bouwen, voor als de afzet eens zou minderen. De mannen, neven van elkaar („We zijn als broers samen opgegroeid”) hebben namelijk bij gezondheid nog een lange toekomst voor zich. Sinds 1 oktober zijn ze samen eigenaar van het bedrijf. Het is overgenomen van Jager senior en diens zwager Roelofse. „We hebben hier jaren naartoe gewerkt. Vanaf ons zestiende werken we al samen.” De afgelopen jaren wisten ze al wat handel op te bouwen. Maar dat ging beslist niet vanzelf. Er was veel moeite, doorzettingsvermogen en geluk voor nodig. Rond 2002 verloren ze twee grotere afnemers. „Dat was voor ons een reden om zelf afzet in het buitenland te zoeken”, zegt Jager. „Een zo gevarieerd mogelijke afzet, want we willen niet alle eieren onder één kip leggen. En met eigen afzet hebben we wat meer grip op de verkoop dan wanneer we via de bestaande handel zouden verkopen.” De neven zijn zelf aan het reizen gegaan. Reizen langs mogelijke klanten in het buitenland, om er rechtstreekse lijnen mee op te zetten. Sommige klanten kwamen via via
Bomen in deze trailers zijn bedoeld voor de opplant in Duitsland.
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Roelofse Jager.indd 40
05-12-13 12:11
Laanbomen
Boomkwekerij Roelofse-Jager, Lienden Sortiment: laan-, sier- en vormbomen, hoofdzakelijk tot en met diktemaat 12-14 Afzet:
eigen
export
naar
boomkwekerijen en handelsbedrijven in Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk, Polen, Slowakije en Hongarije Oppervlakte: 20 ha Personeel:
naast
onderne-
mers Dirk Jager en Henk Jonker vier vaste medewerkers Website: roelofsejager.nl
De ondernemende neven Henk Jonker (links) en Dirk Jager vertrouwen er inmiddels op dat veel handel in het voorjaar wel komt.
bij hen terecht, andere klanten zochten Jager en Jonker zelf op. De huidige afzet hebben ze min of meer zelf opgebouwd. „Het was pionieren”, kijkt Jager terug. „We spraken bijvoorbeeld een klein beetje Duits, en er was nog geen navigatie. Adressen en kaarten mee, en dan zoeken.”
Volhouden voor klandizie Ze houden vol om bepaalde klanten te winnen. „We hebben eens een bedrijf acht jaar op rij bezocht, en pas het negende jaar kregen we er een order van”, illustreert Jager. „Als we denken dat een klant bij ons past, proberen we hem net zolang te overtuigen dat dat zo is!” Sinds twee jaar is ook deelname aan Expo TCO voor de neven een middel om nieuwe klanten te winnen. Dat is op beide edities van de vakbeurs gelukt. „De afgelopen beurs heeft ons sowieso één goeie klant opgeleverd, en we zijn nog bezig met een tweede”, vertelt Jonker. „Die twee waren we anders waarschijnlijk niet tegengekomen.”
Onderscheidend vermogen Als hun afzet zelf is opgebouwd, waarin onderscheidt hun bedrijf zich dan van anderen in de laanboomregio, met name gevestigde exportboomkwekerijen? De onder-
nemers moeten even nadenken. „Een goeie prijs, kwaliteit en service? Dat snijdt geen hout, want dat zegt iedereen”, aldus Jager. Hij denkt dat hun klanten deels zijn te danken aan die drie bekende aspecten, en deels aan hun pakket. Ook het bezoeken van klanten pleit waarschijnlijk voor hun bedrijf. Daarbij wordt graag met hen meegedacht, vertelt Jager. „We willen graag weten waar een boom voor is bedoeld. Dan zorgen we dat die daar geschikt voor is.” Correct afleveren vinden ze bovendien een belangrijk punt. „We leveren bomen af zoals we dat met de klant hebben afgesproken”, licht Jonker toe. „Het maakt ons dan niets uit om extra te werken voor een order.” Ook al zit hij op kantoor en is hij samen met Jager eigenaar, dat extra werken laten ze niet puur over aan hun medewerkers. „We doen net zo hard mee, daar hebben de jongens wel schik in. Het motiveert hen ook: ze zeggen dat ze ook op hun vrije zaterdag kunnen komen als dat nodig is.” Door hun onderscheidend vermogen kunnen Jager en Jonker echter niet meer voor hun bomen vragen dan andere kwekers. „Dat helpt niet”, aldus Jager. Jonker verwijst naar de eenvoudige marktwerking in de branche. „Een marktprijs wordt bepaald door vraag en aanbod. Voor die prijs zullen we het moeten doen.” < Bekijk meer foto’s van dit bedrijf op deboomkwekerij.nl. De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Roelofse Jager.indd 41
41
05-12-13 12:12
537807.indd 42
9-12-2013 14:24:50
537808.indd 43
9-12-2013 14:25:10
Foto’s: Arno Engels, Gigagarden
p ro d u c ta n a lys e
Er is nog steeds markt voor ’Columnaris’ De recente strenge winters zorgen volgens kwekers al een aantal jaar voor een afnemende vraag naar
Chamaecyparis lawsoniana ’Columnaris’. Ook zou de conifeer de laatste jaren minder populair zijn omdat de vraag naar blauwe coniferen is afgenomen. Toch werd dit jaar ’Columnaris’ door een aantal kwekers ’gewoon’ weer goed verkocht. De laatste jaren nam volgens kwekers het aandeel ’Columnaris’ op hun bedrijf af. Hiervoor in de plaats kwam steeds vaker Thuja occidentalis ’Brabant’ of ’Smaragd’. „Thuja is bij ons de ’Columnaris’ voorbijgestreefd. Vijf jaar geleden deden we veel meer ’Columnaris’ dan tegenwoordig”, zegt de Belgische plantgoedkweker Alex Vereecke. „’Columnaris’ wordt minder gebruikt voor actiematige verkoop en dat merken wij in onze afzet van plant-
Daardoor is volgens hem het aandeel ’Columnaris’ op hun bedrijf gedaald. „Maar de Duitse markt vraagt nog steeds veel ’Columnaris’. In het voorjaar zien we zelfs dat de nabestellingen van ’Columnaris’ en Thuja ’Brabant’ gelijk opgaan. Ik geloof er dan ook niet in dat blauwe coniferen ’uit’ zijn.” <
handelsstemming
hoe loopt het?
Kersthandel loopt goed
‘Eindspurt naar kerst’
De verkoop van boomkwekerijproducten in aanloop naar kerst is goed. Op de veiling worden volgens de veilingmeesters ’redelijk goede’ prijzen betaald voor najaarsproducten en typische kerstproducten.
Jeroen van Sprang, veilingmeester van FloraHolland Naaldwijk, ziet dat in de sinterklaasweek de kerstconifeertjes voor de klok ’lekker weglopen’. Ook in Aalsmeer is de vraag redelijk en verloopt de prijsvorming volgens veilingmeester Luus Hooyman, naar tevredenheid. „Maar de echte vraag naar de versierde coniferen komt pas na Sinterklaas”, zegt zij. De Pinus-soorten worden volgens haar in verhouding het best betaald. In Naaldwijk worden voor Helleborus volgens Van Sprang goede prijzen gegeven. Hooymans zegt dat Helleborus zich de laatste jaren als ’kerstkoningin’ heeft bewezen. Kleine potmaten worden gebruikt in arran-
44
goed. De mindere winterhardheid zie ik hiervan niet als het probleem. Van sommige producten neemt nu eenmaal de vraag soms toe of af. Dat is altijd zo geweest.” Bij De Buurte is ’Columnaris’ om een aantal redenen bijna van de kwekerij verdwenen. „We verkopen vooral coniferen naar koude landen en daarvoor is ’Columnaris’ minder geschikt. Maar ook de bulkacties die in deze conifeer werden en worden gedaan, passen niet bij ons. Wij kiezen eerder voor kwaliteit dan voor het leveren van grote aantallen tegen lage prijzen.” Maar toch zijn er ook kwekers die ’Columnaris’ niet hebben laten vallen. Bij Dutch Garden Plants zegt Frank Deriet dat markten die de laatste jaren zijn gegroeid - met name Oost-Europa - vooral Thuja kochten.
gementen en voor grote planten met een sierpot is ook een goede markt. „Wel moeten er voldoende zichtbare knoppen aanwezig zijn om de aandacht van de kopers te trekken”, zegt Hooymans. Over de afzet van Gaultheria procumbens zegt Van Sprang: „De Duitse producten zijn op en de Nederlandse Gaultheria worden nu goed verkocht.” Ook de handelsstemming voor Skimmia met bes is volgens hem best goed. Mooie Ilex-planten met bes komen daarentegen weinig voor de klok. „Maar als er een goede partij staat, brengt deze wel geld op”, zegt Van Sprang. Bij Boomkwekerij Bolwijn noemt Cindy van der Bor de handelsstemming ’heel goed’. „De verkoop van diverse Skimmia japonica in grote maten vanaf P19 tot P41 loopt eigenlijk het hele najaar al goed. Maar dat was vorig jaar ook al zo en dit jaar is daarmee vergelijkbaar.” <
Handel in week 48
Léon Faassen, J.H. Faassen-Hekkens bv
’Fransen wachten af’ Handel in week 49
Fabian Mertens, Javadoplant
Lees elke week beschouwingen over hoe de handel loopt op deboomkwekerij.nl
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Markt en Afzet BKW13-40.indd 44
09-12-13 14:07
Markt & Afzet p ro d u c ta n a lys e
Perenbomen zijn al uitverkocht In Nederland en België zijn bijna nergens meer tweejarige vertakte perenbomen te vinden. Kwekers die dit najaar leverbare bomen hebben, hebben ze al voor het rooien kunnen verkopen. Fruittelers kampen namelijk nog steeds met uitval die veroorzaakt is door de strenge vorst van februari 2012.
Vorig jaar was er al uitval in diverse boomgaarden, maar dit jaar bleken er nog steeds perenbomen het loodje te leggen als gevolg van dezelfde vorst, ook al gaven de bomen vorig jaar nog een oogst. De nasleep van vorst kan jaren duren, dat was bijvoorbeeld ook zo na de winter van 1985. De uitval van de laatste twee jaar heeft gezorgd voor een grote vervangingsvraag. Maar ook bij verschillende kwekers hadden perenbomen
de strenge vorst niet overleefd. Bij sommigen was de schade zelfs zo groot, dat ze vorig jaar geen eigen bomen hadden om te leveren. Bij een aantal kwekers hadden de onderstammen de vorst wel overleefd, omdat ze beschermd zaten in de grond en/of sneeuw. Die kwekers hadden ervoor gekozen om de bevroren oculaties af te knippen en de onderstammen opnieuw te enten. Dat zorgde voor een hogere kostprijs. Door het tekort op de markt ligt de verkoopprijs nu wel hoger, maar kwekers weten nog niet of ze aan die bomen hebben verdiend. Belangrijkst vinden ze dat ze hun klanten toch nog kunnen voorzien van bomen. De verkoopprijs zal naar verwachting verder stijgen, want bij verschillende kwekers zijn er nu al bomen
gereserveerd voor levering in het volgende afzetseizoen (2014/2015). Voor ’Conference’, de populairste peer in Nederland en België, zullen fruittelers het vooral moeten hebben van nationale bomenproducties. In Italië wordt bijvoorbeeld nog maar weinig ’Conference’ gekweekt. <
langs de kassa
Hans Verhoeven:
’Giga tuincentrum voor Portugese begrippen’ Naam bedrijf:
Gigagarden Locatie:
Guia (Albufeira, Portugal) Medewerkers:
14
Is de naam van uw tuincentrum toepasselijk? „Met een grootte van anderhalve hectare echt ’giga’ voor Portugese begrippen. Het is met 10 m ook gigahoog, zodat we er grote bomen in kwijt kunnen. Het is voor Portugezen net een pretpark. Sommigen vragen of ze entree moeten betalen.”
U kweekt ook? „We kweken en verhandelen zelf palmbomen. Door de crisis is de verkoop hiervan in drie jaar tijd met 80% gezakt. Door een reorganisatie, volharding en de recente verlaging van het btw-tarief op planten van 23 naar 6%, hebben we er vertrouwen in dat het weer de goede kant op gaat.”
Wie zijn uw klanten? „De omzet van het tuincentrum komt voor 20% van hoveniers, hotels, golfbanen en aan het toerisme gelieerde bedrijven. Onder de particuliere afnemers zien we behalve Portugezen ook veel expats. In de zomer krijgen we aardig wat vakantiegangers uit Lissabon of Spanje.” Waar komen uw producten vandaan? „Tuinplanten en bomen komen voor 90% uit Spanje. Uit Nederland komen alleen producten die hier niet voorhanden zijn, zoals Skimmia en Calluna. Veel Nederlandse tuinplanten presteren in dit klimaat niet goed.” Welke afzet heeft u ontwikkeld? „We hebben in Portugal een flinke boost gegeven in de afzet van voorverpakte tuinrozen en fruitbomen, waar vooral mijn broer Toon zich voor inzet. En Portugezen kopen inmiddels kerstbomen, terwijl ze vroeger hooguit een dennentak in huis hingen.” < De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Markt en Afzet BKW13-40.indd 45
45
09-12-13 14:07
Ledenbijeenkomst Bos- en Haagplantsoen en Laanbomen Op vrijdag 3 januari houden de besturen van de Cultuurgroepen van Bos- en Haagplantsoenkwekers en Laan-, Bosen Parkbomen in ’s Hertogenbosch een ledenbijeenkomst. De besturen leggen rekening en verantwoording af over het gevoerde beleid. Besproken worden onder andere alle ontwikkelingen die aan de orde zijn binnen gewasbescherming, waaronder de toelating van gewasbeschermingsmiddelen. Daarnaast wordt aandacht
besteed aan het verloop van de Green Deal ’Weet welk plantmateriaal je (ver) koopt’. In deze Green Deal werken vele ketenpartijen samen. Ook staat de verkiezing van de ’Boom van het jaar 2014’ op de agenda. De aanwezige leden kunnen kiezen uit een drietal nominaties. Alle leden van LTO met laanbomen en bos- en haagplantsoen ontvangen in de week voor kerst een uitnodiging voor de bijeenkomst.
Intentieverklaring Plantengezondheidsfonds Evenals andere plantaardige sectoren is de boomkwekerijsector de laatste jaren enkele keren getroffen door uitbraken van quarantaine-organismen, zoals bijvoorbeeld de Oost-Aziatische boktor en Xanthomonas arboricola pv pruni. Als gevolg hiervan werken het ministerie van EZ en het bedrijfsleven aan ontwikkeling van een convenant plantgezondheidsfonds. Het convenant bestaat uit afspraken tussen overheid en bedrijfsleven over preventieve maatregelen en acties om insleep en uitbraken van quarantaine organismen te voorkomen en
over risicoafdekking van schade. Om tot zo’n convenant te komen is een stuurgroep ingesteld, waarin namens de boomkwekerijsector portefeuillehouder Jan Veltmans zitting heeft. Als onderdeel van het gezamenlijk uit te werken convenant wil LTO Nederland ook namens de boom- en vasteplantensector een intentieverklaring met de overheid tekenen. Vooralsnog wordt geen financiële bijdrage gevraagd aan ondernemers, het fonds biedt alleen de handvatten aan partijen om een snelle passende maatwerkoplossing uit te werken bij een uitbraak.
Cursus ontwikkelen nieuwe rassen in de boom- en vasteplantenteelt Samen met deskundigen uit de sector heeft Breedwise bv een cursus opgezet voor het bewust ontwikkelen van nieuwe rassen en cultivars in de boom- en vasteplantenteelt. Om doelgericht te werken is het nodig om kennis te hebben van erfelijkheidsleer en marktintroductie. In deze cursus bieden
ervaren specialisten u in acht dagdelen een compleet overzicht van basiskennis die nodig is voor een professioneel kruisingprogramma. De cursus wordt gegeven op mboplus-niveau op acht dinsdagen van 15.00 tot 20.00 uur in januari en februari 2014 op diverse locaties in het land. Deelname aan de cursus bedraagt €1.300. Voor informatie en aanmelding (uiterlijk 20 december) zie www. breedwise.nl onder het kopje ’cursussen’. Klik vervolgens bij ’open inschrijvingen’ op genoemde cursus. Aanmelden kan door in de kop van de cursustekst links op het woordje ’aanmelden’ te klikken.
Deze bijdrage valt onder de redactionele verantwoordelijkheid van de LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten. Voor informatie: (073) 217 31 83, e-mail: info@zlto.nl, www.lto.nl.
46
Fyra Wat dat woord voor invloed heeft op allerlei processen in Nederland dat moge duidelijk zijn. Een miljoenenproject dat uitmondt in rechtszaken en treinen die nu niet en nooit niet gaan rijden en ons als burger veel geld gaan kosten, want bij de bouwer zal mijn inziens niets te halen zijn als hij veroordeeld zal worden hiervoor. Als NBvB zijn we een paar jaar geleden als wagon aangehaakt bij de LTO-trein. Maar we zijn niet zomaar alleen aangehaakt, we zijn ons aan het verdelen over de andere LTO wagons. Dat gaat niet van vandaag op morgen maar zet zich wel door tot in de locomotief waar we zelfs al af en toe als machinist kunnen fungeren, ook al is dit voor de passagiers op het perron niet zichtbaar. De invloed van onze boomkwekerijsector is op dit moment merkbaar in alle gremia waarin LTO vertegenwoordigd is. Om er een aantal te noemen: EFNA, ENA, COPA-COGECA, NVWA, Naktuinbouw, EZ, EU, Greenport Holland, Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen, Nefyto, Agrodis, EP, NTR, Centers of Expertise, Expertcenter specialty crops, en dan vergeet ik er nog ongetwijfeld enkele. Overigens: Excuus voor de afkortingen. Even googelen, zou ik zeggen. Met andere woorden: we zijn als NBvB niet aangehaakt bij de Fyra maar ingestapt op een LTO-trein die onze sector verder brengt dan waar we zelf ooit hadden kunnen komen. Door samen te werken met alle andere sectoren kunnen we in alle overlegstructuren onze stem laten horen en proactief meedenken over welk spoor de trein in de toekomst zou kunnen gaan rijden. Tijdens de rit zullen hier en daar nog wel enkele wisselwachters overtuigd moeten worden van de goede richting, maar ik ga er vanuit dat deze LTO-trein in de toekomst niet te stoppen zal zijn. Jan Veltmans
Vice-voorzitter BestuurslidVoorzitter LTO Vakgroep BomenLTO Vakgroep Bomen en enVaste Vasteplanten. plantenen Vaste planten
De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
LTO linkerpag-BKW13-40.indd 46
09-12-13 11:56
Service
Foto: Ron Barendse
bedrijfsnieuws
vaktaal
DBN-vergadering over Groenkeur De Vereniging Duurzame Boomkwekers Nederland (DBN) houdt op 17 december een ingelaste ledenvergadering voor haar leden. Niet-leden die wel zijn aangesloten bij Milieukeur of Ekokeur en andere geïnteresseerde boomkwekers, zijn ook van harte welkom. Tijdens de vergadering zal Stichting Groenkeur uitleg geven over de stichting en het concept presenteren van het Groenkeurcertificaat Boomkwekerij. Verder zal tijdens de avond besproken worden wat de mogelijkheden zijn van een overstap van Milieukeur naar Groenkeur. De bijeenkomst wordt gehouden in Best Western Hotel in Oss en start om 19.30 uur. Aanmelden kan via info@ duurzamebomen.nl of via faxnummer (0478) 56 82 19.
Export en regelgeving Naktuinbouw organiseert een extra bijeenkomst over martktoegang, EU-regelgeving en fytosanitaire ontwikkelingen, die op woensdag 18 december plaatsvindt. Tijdens de bijeenkomst wordt antwoord gegeven op vragen als ’Mag mijn product de grens over’ en ’Hoe voorkom ik dat mijn ras illegaal wordt gekopieerd’. Ook is er aandacht voor bacterievuur. De bijeenkomst is in hotel Van Balveren in Echteld en is van 18.30-20.30 uur. Toegang is gratis. Meer informatie en aanmelden kan via naktuinbouw.nl.
agenda Binnenland 16 december, 14, 21, 22 januari, 10 februari Spuit-
licentiebijeenkomst DLV Techniek en veiligheid Boskoop (16/12, 21/1), Oirschot (14/1), Heythuysen (22/1) of Zuidlaren (10/2) 18 december Marketingbijeenkomst DLV steenmeel Barneveld, Het Wencop 27, 28, 30 december Wintershow Gebr De Vor Achterveld 7, 9, 30 januari, 5 februari Spuitlicentiebijeenkomst DLV Actualiteiten gewasbescherming Boskoop (7/1), Oirschot (9/1), Lottum (30/1) of Saasveld (5/2) 8 en 9 januari FloraHolland Winter Fair Aalsmeer 16, 22 januari, 5 februari Spuitlicentiebijeenkomst Cultus
Lottum (16/1), Zundert (22/1) en Haaren (5/2) 21, 23 januari, 27 februari Verlengingsbijeenkomst spuitlicentie gewasbescherming licentie 1 en 2 Lunteren, Veluweplant 21 januari Start cursus gewasbescherming licentie 1 Lunteren, Veluweplant 22 en 23 januari Groenbeurs Brabant Sint-Oedenrode 28 januari Start cursus gewasbescherming licentie 2 Lunteren, Veluweplant 28 t/m 30 januari Euregiobeurs Venlo 28 t/m 30 januari Voorjaarsbeurs Arie Bouman Tuinplanten Wijk bij Aalburg
Buitenland 28 t/m 31 januari Vakbeurs IPM Duitsland, Essen
Bijdragen Meer informatie op: deboomkwekerij.nl/agenda
Bijdragen voor de service-pagina’s kunnen worden gestuurd naar Redactie ‘De Boomkwekerij’, Postbus 9324, 2300 PH Leiden, e-mail: boomkwekerij@hortipoint.nl.
Leen Harkes Leeftijd: 64 Opleiding: lts Boskoop Bedrijf: Boomkwekerij Leen Harkes Plaats: Boskoop
U loopt niet makkelijk? „Klopt, ik heb zes weken in het gips gezeten en vanmorgen is het er pas afgehaald. Ik heb met hardlopen een peesscheuring opgelopen. Balen, want nu mag ik over drie maanden pas weer hardlopen.” Ik zou verwachten dat u vooral baalt omdat u niet kon werken? „Nou ja ook, maar eigenlijk heb ik gewoon doorgewerkt. Ik heb van stevig plastic een zak gemaakt voor om het gips en daarmee kon ik zelfs met de hand nog Araucaria uit de volle grond rooien”. Araucaria kweekt niet iedereen? „Inderdaad. Het product valt onder de cites-verklaring waarin beschermde dieren en planten staan vermeld. In Chili is maar één bedrijf dat ontheffing heeft om uitgangsmateriaal van Araucaria te verhandelen. Ik krijg het materiaal via een Nederlands bedrijf.” Wat kunt u er over vertellen? „Het is een vrij moeilijke teelt. Als het plantgoed hierheen komt is het in Chili herfst en is het hier voorjaar. Voor de plant is de omschakeling vaak lastig. Het jonge materiaal heeft de eerste jaren buiten vorstbescherming nodig als het kouder wordt dan 8 °C, maar
Sortiment: Araucaria, Prunus serrulata ’Amanogawa’, Buxus en andere heesters Oppervlakte: 1 ha
als de bomen ouder zijn zijn ze winterhard.” Wie kopen deze planten? „Dat zijn vooral Nederlandse handelaren met klanten in Duitsland en Engeland. Daar worden ze als speciale planten in het tuincentrum verkocht. Twee, drie jaar geleden waren ze schaars maar dat is nu minder het geval.” Wat doet u om de verkoop te bevorderen? „(lachend) Op een stoel zitten en wachten tot de telefoon gaat. Ik wacht nog steeds op de ’bomenzoeker’ die vroeger in Boskoop op de bedrijven kwam. Maar dat is niet helemaal waar hoor, ik mail m'n voorraad ook door naar klanten.” 64 jaar, denkt u al aan stoppen? „Nee hoor, ik vind het nog veel te leuk. Met m’n broer drink ik koffie en speel ik hier in de schuur elke dag vier potjes tafeltennis. Bovendien heb ik deze zomer nog Buxus-stek gemaakt en dat doet er zeven jaar over tot leverbaar product. Er staan in Boskoop al genoeg bedrijven te koop en opvolgers bestaan niet meer. Je moet eens met een bootje door Boskoop varen, als je dan de achterkant van de bedrijven ziet word je daar niet vrolijk van.” < De Boomkwekerij 40 (13 december 2013)
Service-BKW13-40.indd 47
47
09-12-13 14:46
537809.indd 48
9-12-2013 14:25:37