Κατά τη διάρκεια της Εγκοιμήσεως σε κάποιον ιερό χώρο, ο ασθενής δεχόταν ένα αποκαλυπτικό όνειρο το οποίο του έδειχνε τον τρόπο θεραπείας που έπρεπε να ακολουθήσει. Το όνειρο για μας σήμερα είναι συνήθως συνώνυμο του φανταστικού και άρα του ανύπαρκτου, γιατί ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου ο υλισμός και ο ορθολογισμός επικρατούν στη σκέψη και τη δράση μας. Όμως για τους αρχαίους, το όνειρο είχε διπλό χαρακτήρα. Μπορούσε να παρουσιάσει ψεύτικες εικόνες είδωλα και φαντάσματα, αλλά και να δείξει αλήθειες και να συμβουλέψει σίγουρα, αν και μέσω συμβόλων πολλές φορές.
Body Wisdom Μέρος ΙV
Δια χειρός Θεραπευτική στην Αρχαία Ελλάδα και Οστεοπαθητική Ιατρική Γράφει ο Γεώργιος Χ. Παντούλας DO, Διπλωματούχος Oστεοπαθητικός, Μέλος Π.Σ.Οστεοπαθητικής
Στο προηγούμενο άρθρο, έγινε μία εκτενής αναφορά στον Ασκληπιό και στα Aσκληπιεία με σκοπό να αναδειχθεί η σπουδαιότητά τους. Διεγείρονται όμως ερωτήματα σε σχέση με την εγκοίμηση. Από όσα αναφέραμε, δεν ήταν απλά μία διαδικασία θεραπείας, αλλά προφανώς μια διαδικασία διανοητικής και πνευματική εξέλιξης. Ας αναρωτηθούμε σήμερα τι γνωρίζουμε για τον ύπνο και τα όνειρα. Αναμφισβήτητα υπάρχει κάτι σημαντικό, μιας και το ένα τρίτο της ζωής μας το περνάμε στον ύπνο1. Πάνω σε έναν πλανήτη επιβίωσης, εμείς δαπανούμε τόσο χρόνο, σχεδόν ημιαναίσθητοι και ημιπαράλυτοι. Όλα τα ζώα περνάνε από αυτή τη φάση.
Ό
ταν εξελίχθηκε η νευροεπιστήμη, η νευροφυσιολογία και το εγκεφαλογράφημα, άρχισαν και μελετούσαν καλύτερα τα εγκεφαλικά κύματα του ανθρώπου. Άρχισαν να βλέπουν τις διάφορες συχνότητες που δουλεύει ο εγκέφαλός μας όταν είμαστε ξύπνιοι, αλλά το ενδιαφέρον είναι στο τι συμβαίνει όταν αρχίζουμε και χαλαρώνουμε και μισοκοιμόμαστε. Είναι η μόνη φάση που ο εγκέφαλός μας αιματώνεται και οξυγονώνεται όλος ταυτοχρόνως και ομοιογενώς, ενώ στην καθημερινότητα, σε ξύπνια κατάσταση, δεν οξυγονώνεται όλος ταυτόχρονα. Είναι για παρά-
δειγμα σαν τα λαμπάκια ενός χριστουγεννιάτικου δέντρου: αναβοσβήνει ανομοιογενώς. Υπάρχει ένα ερώτημα. Μήπως ο ύπνος τελικά είναι η φυσική κατάσταση του εγκεφάλου; Η διαμάχη είναι πολύ μεγάλη. Πάντως, ένας Βέλγος νευροφυσιολόγος, όταν απέκοψε τα αισθητηριακά των αναγκών σε ζωάκια, αυτά κοιμήθηκαν αμέσως. Βυθίστηκαν σε μια ημικωματώδη κατάσταση. Σαν αυτή η κατάσταση να αρέσει στον εγκέφαλο και ουσιαστικά να τη διακόπτουμε, για να σηκωθούμε, να φάμε και να πιούμε. Ο Ηράκλειτος αναφέρει: «Όσα βλέπουμε ξύπνιοι, είναι θάνατος. Όσα βλέπουμε κοιμισμένοι, ύπνος»2. Δηλαδή ο Ηράκλειτος γνωρίζει ότι είναι η φυσική κατάσταση του εγκεφάλου ο ύπνος; Ενώ όταν είμαστε ξύπνιοι, είναι σα να είμαστε πεθαμένοι; Από τη μυθολογία γνωρίζουμε πως ο Ύπνος είναι αδερφός με το Θάνατο, τέκνα της Νυκτός.
Τι συμβαίνει στον ύπνο;
Ο Robert Stickgold3 είναι ένας ψυχίατρος ερευνητής από το Χάρβαρντ, ο οποίος έχει κάνει τεράστια έρευνα σε θέματα του ύπνου, των ονείρων, της μνήμης και της μαθησιακής διαδικασίας. Λέει το εξής: «Ο ύπνος ράβει τα κομμάτια της μνήμης μας, αποσπά την ουσία της εμπειρίας μας, ανακαλύπτει τους κανόνες της ζωής μας, ενισχύει την κατανόηση και αντίληψή μας». Ουσιαστικά, όταν κοιμόμαστε είναι σαν ένα επεισόδιο της καθημερινότητάς μας να αρχίσει να φιλτράρεται και να βγαίνει η ουσία από αυτήν την εμπειρία που φεύγει από την επεισοδιακή αυτή μνήμη και πηγαίνει σε μιαν άλλη, ιδιαίτερης σημασιολογίας για τον καθένα μας. Για παράδειγμα, αν ρωτήσω πόσο κάνει 6x6, ή ποιος έφαγε τη γιαγιά της κοκκινοσκουφίτσας, θα απαντήσουμε όλοι αυτόματα, «36» ή «ο κακός ο λύκος». Πόσες ώρες χρειαστήκαμε όμως για να μάθουμε την προπαίδεια ως παιδιά, πόσες στιγμές σηκωθήκαμε στον πίνακα, ή πόσο το μελετήσαμε, δεν το θυμόμαστε. Όπως και το ίδιο ισχύει και για τα παραμύθια. Θα απαντήσουμε «ο κακός ο λύκος», αλλά δε θυμόμαστε πόσες φορές και πόσοι άνθρωποι μας έχουν πει αυτά τα παραμύθια. Δηλαδή η επεισοδιακή μνήμη αρχίζει μέσα από τον ύπνο και «σουρώνεται» κατά κάποιο τρόπο, σε μια μνήμη άμεση και ιδιαίτερης σημασίας για τον καθένα μας. Απαντάμε αυτομάτως «36», αλλά τα πολύωρα «σκουπίδια» της μνήμης του επεισοδίου τα έχουμε ξεχάσει. Αυτό το κατακτάμε με τον ύπνο. Το πρόβλημα διεγείρεται όταν, για κάποιους λόγους, η επεισοδιακή μνήμη δεν μπορεί να γίνει σημασιολογική, η μια διαδικασία να περάσει στην άλλη. Έχουμε μια παθολογία που ονομάζεται σύνδρομο μετατραυματικού στρες. Και είμαι σίγουρος ότι κάποιος διαβάζοντας αυτές τις γραμμές, στο 6x6 ή στην κοκκινοσκουφίτσα, μπορεί να είχε κάποια συναισθήματα εντονότερα και κάποιες μνήμες πιθανόν άβολες. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να είχε αγχωθεί πάρα πολύ στην προπαίδεια και να τον είχε μαλώσει ο δάσκαλος ή ο πατέρας του, ή κάποιος να θυμάται με θαλπωρή την εικόνα ενός οικείου προσώπου, το οποίο να του διηγιόταν το παραμύθι. Οι μνήμες και τα άβολα συναισθήματα είναι πιθανόν να μην «σουρώθηκαν» επαρκώς. Φυσικά όταν μιλάμε για ισχυρές βιωματικές εμπειρίες, τραύματα σωματικά ή ψυχικά, ο μηχανισμός διαταράσσεται. Φανταστείτε με το παραμικρό ερέθισμα, για χίλιους λόγους, να πυροδοτείται η επεισοδιακή μνήμη, έστω και μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα από το συμβάν και ο άνθρωπος να αναβιώνει είτε σωματικά, συναισθηματικά και ψυχικά ή ταυτοχρόνως όλα αυτά μαζί, τα τότε συμπτώματα. Αυτό το φιλτράρισμα λοιπόν γίνεται στον ύπνο, λέει ο Stickgold, το οποίο ακόμη και σε φυσιολογικές συνθήκες χρειάζεται εβδομάδες ίσως και μήνες για να συμβεί.
Τι συμβαίνει στα όνειρα;
Ο νευροφυσιολόγος Colin Blakemore4 από την Οξφόρδη, αναφέρει δύο αμερικάνικες έρευνες, για τα όνειρα. Σε μεγάλο δείγμα ανθρώπων, στα περισσότερα όνειρα, υπήρχε κάποια αποτυχία ή δυστυχία και επικρατούσαν συναισθήματα φόβου ή άγχους. Ποια είναι η πιθανή χρησιμότητα των ονείρων; Σύμφωνα με τις (Συνέχεια στη σελίδα 10) Holistic Life