JAARBERICHT 2011 Kenniscentrum Sociale Innovatie

JAARBERICHT 2011 Kenniscentrum Sociale Innovatie

Wij doen onderzoek waaruit innovaties voortkomen die de beroepspraktijk en het onderwijs van sociale professionals verbeteren

Inhoudsopgave

Het Kenniscentrum Sociale Innovatie

04

Verbinden door voetbal breidt uit

06

Publieksprijs voor project ‘Goeie Snap van elkaar’

08

Bronnen van continuïteit, professioneel handelen in het reclasseringsproces

10

Onderwijskwaliteit en Teamkwaliteit, hoe verbind je die twee met elkaar? 12 Grote besparingen voor gemeenten door schuldhulpverlening

14

Moresprudentieproject voorziet in grote behoefte

16

Gunstig rapport voor KSI

18

Evenementen in 2011 • Congres ‘Vakmanschap van de reclasseringswerker’ • Openbare les Doortje Kal • Openbare les Maarten van der Linde • Landelijke SJD-tweedaagse in het teken van de toekomst • Bijdrage lectoraat IMD aan jaarcongres NVMW goed beoordeeld

20 22 24 26 28

Project ‘Opvoeden en ontmoeten op brede scholen’

30

Wmo-werkplaats Utrecht

32

Wat werkt in de gesloten jeugdzorg

34

Toename participatie van studenten bij onderzoek lectoraat OCA

36

Oratie Mies Westerveld bij Universiteit van Amsterdam

38

Laaggeletterde jongeren op de agenda

40

Expertisekring Praktijkgericht onderzoek in en voor het hsao

42

Samenwerking tussen lectoraten

44

/ Het Kenniscentrum Sociale Innovatie

4

1

Het Kenniscentrum Sociale Innovatie (KSI) doet onderzoek naar actuele maatschappelijke vraagstukken op het gebied van hulp- en dienstverlening, sociaal beleid, welzijnswerk, maatschappelijke ondersteuning, personeel en arbeid, recht, justitie en veiligheid.

Het kenniscentrum - onderdeel van de Faculteit Maatschappij & Recht van Hogeschool Utrecht omvat zeven lectoraten en elf lectoren.

Het is haar missie om een bijdrage te leveren aan de sociale kwaliteit van de samenleving door kennis te verzamelen, te ontwikkelen en door te geven. De ontwikkelde kennis wordt verspreid naar onderwijs en beroepspraktijk.

De innovaties leiden tot een verbetering voor zowel de praktijk als het onderwijs. Bij het KSI zijn ongeveer honderd onderzoekers actief.

Jaarlijks nemen enkele honderden studenten deel aan onderzoeksprojecten.

Bekijk het overzicht van publicaties en output van het KSI in 2011 Meer informatie

5

/ Verbinden door voetbal breidt uit Het project Verbinden door voetbal van het lectoraat Participatie en Maatschappelijke Ontwikkeling gaat aanzienlijk uitbreiden.

Onder de noemer ‘Voetbalverenigingen in Bedrijf’ breidt het project de komende jaren uit van twee naar 10 amateurvoetbal­ verenigingen in de stad Utrecht.

Het doel van Verbinden door voetbal is het bevorderen van respectvolle omgangsvormen en plezier in het sporten, alsmede het voorkomen van agressie en spanningen bij de clubs. In het kader van dit project organiseert het lectoraat sinds 2008 bij twee amateur­voetbalverenigingen in Utrecht talrijke activiteiten. Bij de uitbreiding ligt de focus meer op het verhogen van de vitaliteit van de betrokken voetbalclubs, zodat ze een rol kunnen spelen bij het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals probleemgedrag, schooluitval, integratie­conflicten of obesitas.

Meer informatie 6

2

/ Publieksprijs voor project ‘Goeie Snap van elkaar’

Ger Monden

Het project ‘Goeie Snap van elkaar’ van het lectoraat Participatie, Zorg en Onder­ steuning (PZO) won in de zomer van 2011 de publieks­prijs tijdens de eerste SIA RAAK Award uitreiking. De prijs kreeg de meeste stemmen van het publiek bij het congres van de Stichting Innovatie Alliantie (SIA).

3

‘Goeie Snap van elkaar’ wil de communicatie verbeteren tussen mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH), hun mantelzorgers en de professionals.

Het project is in 2010 afgerond en is verder gegaan als het project Mantelzorg en Netwerk­ ondersteuning bij hersenletsel. Dit genereert kennis en tools voor een effectieve, persoonlijke ondersteuning van de mantelzorger. Dit is nodig, omdat veel mantelzorgers overbelast raken bij het uitvoeren van hun taken.

Aan het project nemen diverse zorginstellingen en belangenorganisaties deel. De kennis die wordt opgedaan, wil het lectoraat PZO overdragen via publicaties en een onderwijsprogramma.

Meer informatie 9

/ Bronnen van continu誰teit, professioneel handelen in het reclasseringsproces

4

Het lectoraat Werken in Justitieel Kader ontving op 1 september 2011 een subsidie van Raak Publiek voor het onderzoeksproject: ‘Bronnen van continuïteit, professioneel handelen in het reclasseringsproces’. Hierbij wordt onderzoek gedaan naar professioneel reclasseringswerk.

De professionals nemen zelf actief deel aan het onderzoek.

Dat bestaat uit twee deelprojecten waarin enkele deelvragen worden onderzocht. Het eerste deelproject onderzoekt systematisch wat de kenmerken zijn van een effectieve werkrelatie tussen reclassering en cliënt bij het reclasseringstoezicht. Het tweede deelproject is gericht op versterking van de samenhang tussen de bemoeienis van alle ketenpartners. De resultaten van het onderzoek worden vertaald in nieuw onderwijs voor de minor ‘Werken in gedwongen kader’ die wordt onderwezen bij tien samenwerkende hbo’s.

De onderzoekspartners bij dit project zijn o.a. de Leerstoel Reclassering van de Vrije Universiteit en vier andere hogescholen.

Meer informatie

11

/ Onderwijskwaliteit en Teamkwaliteit, hoe verbind je die twee met elkaar?

Op 18 maart 2011 organiseerde het lectoraat Organisatieconfiguraties en Arbeidsrelaties (OCA), in samenwerking met de opleiding Personeel & Arbeid van Hogeschool Utrecht (HU), het symposium “Onderwijskwaliteit en Teamkwaliteit, hoe verbind je die twee met elkaar?”.

De bijeenkomst was de afsluiting van het onder­zoek dat Ben van Schijndel (medewerker van het lectoraat OCA) heeft uitgevoerd naar teamwork van docenten als middel om zowel de kwaliteit van het onderwijs als de kwaliteit van de arbeid voor docenten te verbeteren.

12

54 Uit het onderzoek bleek dat als het onderwijs is georganiseerd in teams - die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor een afgerond deel van het onderwijs (bijvoorbeeld jaarteams, semester teams etc.) – de docenten dan de professionele ruimte krijgen om beter onderwijs te geven met meer betrokkenheid en plezier.

Dit onderzoek bleek een belangrijke katalysator te zijn voor talrijke activiteiten die de HU momenteel onderneemt om kwaliteit van onderwijs voor de studenten en kwaliteit van arbeid voor de docenten te verbeteren.

Meer informatie

13

14

/ Grote besparingen voor gemeenten door schuldhulpverlening

6

Door het uitvoeren van schuldhulpverlening, voor­ komen gemeenten hoge kosten op andere terreinen.

Elke euro die gemeenten besteden aan schuldhulp­ verlening, leidt tot gemiddeld twee euro aan kosten­ besparing op andere plekken.

Dit blijkt uit onderzoek dat het lectoraat Rechten van Hogeschool Utrecht (HU) en onderzoeksbureau Regioplan (Amsterdam) samen hebben uitgevoerd naar de kosten en baten van schuldhulpverlening.

Het eindrapport ‘Schuldhulpverlening loont!’ werd woensdag 13 juli 2011 gepresenteerd. De grootste besparingen worden gerealiseerd door een kortere uitkeringsduur, met name bij de gemeentelijke sociale dienst. Ook het voorkomen van huisuitzettingen van de schuldenaren blijkt een grote kostenbesparing te zijn. Het onderzoek van HU/Regioplan gebeurde in opdracht van elf organisaties op het gebied van schuldhulpverlening.

Meer informatie

/ Moresprudentie­project voorziet in grote behoefte Het lectoraat Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening is november 2011 gestart met het Moresprudentieproject. Dat heeft als doel om morele oordeelsvorming in de beroeps­ praktijk van sociale professionals te bevorderen en zichtbaar te maken.

Het project voorziet in een grote behoefte. Het brengt in kaart welke morele dilemma’s in de praktijk voorkomen, wat de onderliggende thema’s zijn en welke normen en waarden leidend zijn bij het nemen van beslissingen.

Inmiddels doen vijftien organisaties op het gebied van het maatschappelijk en sociaal werk hieraan mee.

Het resultaat van dit onderzoek wordt gepubliceerd in artikelen en in een boek. Daarnaast worden er themabijeenkomsten georganiseerd.

Meer informatie

16

7

De visitatie足commissie was onder de indruk van het KSI

/ Gunstig rapport voor KSI

8

Het Kenniscentrum Sociale Innovatie (KSI) heeft een gunstig rapport ontvangen van de visitatie足 commissie die haar in het voorjaar van 2011 heeft beoordeeld. De commissie was onder de indruk van de ambities, het enthousiasme, de onderzoeks足kwaliteit en de bereikte resultaten van het KSI, zo blijkt uit het evaluatierapport.

Dit alles vormt een goede basis voor de verdere ontwikkeling van het kenniscentrum. De commissie adviseerde de komende jaren in te zetten op consolidatie, en daarnaast aandacht te besteden aan een betere verbinding met het onderwijs, versterking van het onderzoeksprofiel en strategische afstemming met de omgeving.

Meer informatie

19

Evenementen in 2011

/ Congres ‘Vakmanschap van de reclasseringswerker’ Vrijdag 28 januari 2011 vond bij Hogeschool Utrecht het congres ‘Vakmanschap van de reclasserings­ werker’ plaats. Ruim 230 reclasseringswerkers uit het hele land voerden met elkaar een professionele dialoog over hun vak. In een rollenspel lieten zij verschillende aspecten van hun werk zien en in een film vertelden zij over hun drijfveren om voor dit vak te kiezen.

Het lectoraat Werken in Justitieel Kader organiseerde het evenement, in samenwerking met een groep van 24 reclasseringswerkers uit het hele land en uit alle reclasseringsorganisaties. “Dit is een feestdag voor het reclasseringsvak,” zo twitterde Sjef van Gennip, directeur van Reclassering Nederland tijdens het congres.

20

9 Op basis van de inleidingen en workshops tijdens deze dag maakte het lectoraat een congresbundel. U kunt deze bundel hier downloaden, of hier bestellen in de gedrukte boekversie.

Meer informatie

21

Evenementen in 2011

/ Openbare les Doortje Kal Vrijdag 16 december 2011 hield bijzonder lector Doortje Kal haar inaugurele rede met de titel: ‘Kwartiermaken, werken aan ruimte voor anders-zijn’.

Kwartiermaken is de naam van haar bijzonder lectoraat dat op 1 juni 2011 is gestart en is aangehaakt bij het lectoraat Participatie, Zorg en Ondersteuning van lector Jean-Pierre Wilken. Het woord staat voor het werken aan een gastvrije samenleving voor mensen met een psychiatrische achtergrond en anderen die met sociale uitsluiting te maken hebben, zoals mensen met een verstandelijke beperking.

De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is er op gericht dat kwetsbare burgers meedoen en erbij horen. Kal stelde in haar openbare les dat voor deze maatschappelijke ondersteuning kwartiermaken onontbeerlijk is.

Lees hier haar openbare les terug

22

10 10

24

Evenementen in 2011

11

/ Openbare les Maarten van der Linde

Op vrijdag 11 november 2011 hield bijzonder lector Maarten van der Linde zijn openbare les. Er was een grote opkomst: een kleine driehonderd mensen waren aanwezig.

Maarten van der Linde begon op 1 september 2011 als bijzonder lector Geschiedenis van het sociaal werk bij het Kenniscentrum Sociale Innovatie. Zijn lectoraat is aangehaakt bij het lectoraat Innovatieve Maat足 schappelijke Dienstverlening. De lector wil bevorderen dat historisch besef, kennis van de geschiedenis en historische competenties er vanzelfsprekend weer bijhoren in onderwijs en werkveld.

In zijn rede zette Van der Linde op aansprekende wijze vijf Europese pioniers van het sociaal werk uit de negentiende eeuw in de schijnwerpers. Hij vatte uiteindelijk samen hoe de vijf gezamenlijk en op elkaar voortbouwend de fundamenten hebben gelegd voor het sociaal werk.

Meer informatie 25

De SJD’er is een breed opgeleide professional en moet dat ook blijven!

Evenementen in 2011

12

/ Landelijke SJDtweedaagse in het teken van de toekomst Op 3 en 4 november 2011 vond de landelijke SJD-tweedaagse plaats in Utrecht. De SJDopleiding en het lectoraat Rechten van Hogeschool Utrecht organiseerden deze bijeenkomst. Centraal stond het beeld van de toekomstige SJD’er.

Op de eerste dag – die in het teken stond van de brede ontwikkeling van de SJD’er - vond een enthousiaste uitwisseling plaats van ideeën en meningen tussen onderwijs en beroepspraktijk.

De conclusie op de eerste dag luidde: de SJD’er is een breed opgeleide professional en moet dat ook blijven! Diverse sprekers gaven op de tweede dag een overzicht van de actuele ontwikkelingen in de schuldhulp. Docenten zetten ’s middags uiteen wat de consequenties zijn van deze ontwikkelingen voor het onderwijs.

27

Evenementen in 2011

/ Bijdrage lectoraat IMD aan jaarcongres NVMW goed beoordeeld Op 10 november 2011 was het NVMW-jaarcongres, dat werd georganiseerd door het lectoraat Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening (IMD) en de Nederlandse vereniging voor maatschappelijk werkers (NVMW).

Zo’n 150 maatschappelijk werkers bezochten dit congres, dat door de bezoekers met ruim een acht is beoordeeld. Tijdens deze dag stond morele oordeels­ vorming centraal. Onderzoeker Ed de Jonge van het lectoraat IMD gaf een lezing waarin hij stelde dat morele oordeelsvorming de kern van het professionele handelen vormt. De deelnemers wisselden in verschillende workshops kennis met elkaar uit. Diverse thema’s kwamen aan bod, zoals ‘moreel beraad’, ‘de rol van levensbeschouwing in de hulpverlening’ en ‘het belang van onderzoek voor het maatschappelijk werk’.

Meer informatie 28

10 13

/ Project ‘Opvoeden en ontmoeten op brede scholen’

30

13 14

Het project ‘Opvoeden en ontmoeten op brede scholen’ van het lectoraat Participatie en Maatschappelijke Ontwikkeling levert in 2011 eerste interessante bevindingen op.

Dit project streeft naar de ontwikkeling van een gezamenlijke pedagogische visie van ouders en professionals die betrokken zijn bij twee brede scholen in Amersfoort. Opvoeden is een taak van zowel ouders als van leraren op scholen, leidsters in de kinder­opvang en vrijwilligers van sportclubs.

Hoe beter ze de opvoeding op elkaar afstemmen, hoe meer ze elkaar versterken, zo is de gedachte.

Een belangrijke bevinding is dat de afstemming tussen ouders en professionals doorgaans ingewikkeld is. De wijze waarop de professionals afstemmen, sluit niet altijd aan bij de verwachtingen van de ouders.

Onderzocht wordt of het project de komende jaren stadsbreed in Amersfoort kan worden uitgevoerd.

Meer informatie

/ Wmo-werkplaats Utrecht De Wmo-werkplaats Utrecht – een groot project van het Kenniscentrum Sociale Innovatie – is één van de zes werkplaatsen in Nederland die met subsidie van VWS is opgezet om professionals wegwijs te maken in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).

Door de overheveling van steeds meer functies uit de AWBZ naar de Wmo worden professionals in zorg en welzijn gestimuleerd het netwerk en de eigen mogelijkheden van de cliënt aan te boren. Zorg wordt pas overgenomen als de cliënt het zelf niet kan of de naaste omgeving de ondersteuning niet kan leveren.

De Wmo-werkplaats helpt de professionals op deze nieuwe manier te denken en te werken. De werkplaats onderzoekt nieuwe werkvormen die goed passen bij de Wmo. Ze verzamelt kennis, geeft die door en organiseert kenniskringen, studiedagen en conferenties.

15 De afgelopen jaren zijn er projecten uitgevoerd naar samenwerking in de wijk, schuld­hulpverlening, eenzaamheid en sociaal isolement, presentie en kwartiermaken en zeggenschap vanuit cliëntperspectief.

Meer informatie

Werkplaats is ontmoetings­ plek voor het nieuwe werken in de Wmo. 33

/ Wat werkt in de gesloten jeugdzorg In augustus 2011 verscheen bij SWP het boek ‘Wat werkt in de gesloten jeugdzorg’, onder redactie van onderzoekers Peer van der Helm en Joep Hanrath.

Aan dit boek schreven veel professionals en managers uit het werkveld mee, naast onderzoekers van het lectoraat Werken in Justitieel Kader van Hogeschool Utrecht en het lectoraat Jeugdzorg en Jeugdbeleid van Hogeschool Leiden.

Het boek is een tussenresultaat van het Raak-project ‘Wat werkt in gesloten jeugdzorg’, waarin onderzoek wordt gedaan naar het leefklimaat op de groep. In dit boek geven jongeren aan hoe zij het leefklimaat ervaren en worden onderzoeks­resultaten gepresenteerd naar het leefklimaat en praktische handvatten voor verbetering.

Het boek - geschreven voor het onderwijs en de beroepspraktijk - kunt u hier bestellen

34

10 16

35

/ Toename participatie van studenten bij onderzoek lectoraat OCA

17

2011 was het jaar waarin het lectoraat Organisatie­configuraties en Arbeidsrelaties (OCA) een belangrijke stap heeft gemaakt in het betrekken van studenten bij haar onderzoek.

Een bijkomend positief effect daarvan is dat ook de bekendheid van het lectoraat bij de studenten is toegenomen. Daardoor is het in de toekomst nog makkelijker om studenten te binden aan het onderzoek. Die toegenomen participatie is vooral het gevolg van het zogeheten ‘Brabantzorg Project’. BrabantZorg is een grote organisatie die verpleging, verzorging en thuiszorg aanbiedt.

OCA is daar bezig met de verbetering van de ouderen­zorg door de kwaliteit van de arbeid van medewerkers te vergroten.

Studenten hebben meegewerkt aan de verslag­­­­ legging van zowel de eerste fase als de ont­werp­­­­­­­­fase.

Zij waren ook betrokken bij het in kaart brengen van de bedrijfs­voering. Een aantal van de studenten is betrokken (geweest) bij het inventariseren van Best Practices in de ouderen­zorg. Het Brabantzorg Project zal het volgende studiejaar gebruikt worden in het nieuwe curriculum van de opleiding Personeel & Arbeid.

Meer informatie 37

/ Oratie Mies Westerveld bij Universiteit van Amsterdam Op 2 december 2011 aanvaardde lector Mies Westerveld het hoogleraarsambt aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) op de leerstoel Sociaal Verzekeringsrecht.

Dit gebeurde via het uitspreken van de rede “Het stiefkind van het arbeidsrecht. De complexe relatie van sociale verzekeringen en zelfstandige arbeid.”

Mies Westerveld is lector van het lectoraat ‘Rechten, de beroepspraktijk’ van Hogeschool Utrecht.

De tekst van de oratie kunt u hier downloaden.

38

18

39

40

19

/ Laaggeletterde jongeren op de agenda

Het lectoraat Participatie en Maatschappelijke Ontwikkeling (PMO) is bezig met een project dat het probleem van de laaggeletterde jongeren op de agenda wil zetten. Het onderzoek vindt plaats in gemeenten in de provincie Utrecht.

Nederland kent een substantieel aantal laag足geletterde jongeren. Het probleem speelt niet alleen in het onderwijs, want laaggeletterdheid wordt vaak geconstateerd in combinatie met andere problemen, zoals een moeilijke thuis足situatie, laag opgeleide ouders, werkloosheid, schuldenproblematiek en soms zelfs dakloosheid. Twee onderzoekers van het lectoraat PMO deden een casusstudie in een Utrechtse regio voor een integrale aanpak van de multi-problematiek.

Klik hier om het boekje met resultaten en aan足 bevelingen te downloaden. Lees hier het artikel in het tijdschrift voor sociale vraagstukken over dit project.

/ Expertisekring Praktijkgericht onderzoek in en voor het hsao

20

Lector Lia van Doorn van het lectoraat Innovatieve Maatschappelijke Dienst­­verlening neemt deel aan de Expertisekring ‘Praktijkgericht onderzoek in en voor het hsao (hoger sociaal agogisch onderwijs)’. Dit doet zij namens het landelijke platform Lectoren Zorg, waarvan ook Nol Reverda (Hogeschool Zuyd) en Martine Noordergraaf (CH Ede) meedoen.

Namens het lectorenplatform is Rick Kwekkeboom (HvA) voorzitter.

Het sectoraal adviescollege hoger sociaal agogisch onderwijs (sac hsao) en de expertisekring zien het als gezamenlijke opdracht om door het verbeteren van sociaal agogische opleidingen en onderwijs (initieel en postinitieel) bij te dragen aan de verdere ontwikkeling en professionalisering van de beroepspraktijk.

In 2012 zal bezien worden hoe dit initiatief verbonden kan worden aan het nog op te richten Lectoren Advies College.

43

/ Samenwerking tussen lectoraten Het Kenniscentrum Sociale Innovatie (KSI) kent drie overkoepelende onderzoeksthema’s, waarbinnen diverse lectoraten van het KSI bij diverse projecten met elkaar samenwerken. In projecten van de Wmowerkplaats Utrecht (pagina 30) werken meerdere lectoraten samen: Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening, Participatie, Zorg en Ondersteuning en het voormalig lectoraat Sociaal Beleid, Innovatie en Beroepsontwikkeling. Bij projecten rond schuld­ hulpverlening wordt vanuit het lectoraat Rechten, de beroepspraktijk o.a. samen­gewerkt met Innovatieve Maatschappelijke Dienst­­­verlening en Participatie en Maatschappelijke Ontwikkeling. Een ander voorbeeld is een project dat is gericht op de (verbetering) van de arbeids­marktpositie van HBO-juristen, waarbij het lectoraat Organisatieconfiguraties en Arbeidsrelaties nauw samenwerkt met het lectoraat Rechten, de beroeps­­praktijk.

Deze integratie binnen het KSI is door de externe visitatiecommissie die het kenniscentrum het afgelopen jaar heeft geëvalueerd, positief beoordeeld.

44

21

www.socialeinnovatie.onderzoek.hu.nl ksi@hu.nl

Heidelberglaan 7 3584 CS Utrecht