Ερευνώντας το σχολείο του αύριο Δημακόπουλος Γεώργιος, Εκπ/κος ΠΠΛΠΠ,Μέλος Ερευνητικής Ομάδας TSL,geodimako@gmail.com Τσιόκανος Αθανάσιος, Εκπ/κος ΠΠΛΠΠ, Μέλος Ερευνητικής Ομάδας TSL, saktsok@otenet.gr Χιωτέλης Ιωάννης, Εκπ/κος ΠΠΛΠΠ, Μέλος Ερευνητικής Ομάδας TSL, johnchiotelis@yahoo.gr (TSL: The Science Laboratory, School of Education, University of Patras).
«My wish is to help design the future of learning by supporting children all over the world to tap into their innate sense of wonder and work together. Help me build the School in the Cloud. » Sugata Mitra Περίληψη Η σύγχρονη τεχνολογία έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη καινοτόμων μεθόδων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι κλασικές μέθοδοι της συμβατικής εκπαίδευσης έρχονται να συμπληρωθούν από διαδικτυακά εργαλεία ηλεκτρονικής μάθησης, εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και διαδικτυακών – εικονικών σχολείων. Η άμεση εφαρμογή τέτοιων τεχνικών σύγχρονης διδασκαλίας και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης αποτέλεσε αντικείμενο της εργασίας μας. Αναζητήσαμε τα κατάλληλα διαδικτυακά εργαλεία σύγχρονης επικοινωνίας δοκιμάζοντας πλατφόρμες όπως το Skype, το WebEx και το Google Hangouts. Πετύχαμε την αναμετάδοση εκπαιδευτικής δράσης μέσω Skype σε δύο σχολεία ταυτόχρονα, υλοποιήσαμε εικονική διδασκαλία και υποστηρίξαμε διαθεματική δράση μέσω των Google Hangouts και της πλατφόρμας WebEx. Παρουσιάζουμε τα έως τώρα αποτελέσματα των προσπαθειών, αναλύουμε τα συμπεράσματα μας και αναπτύσσουμε τις προοπτικές. Μακροπρόθεσμος στόχος μας είναι η ολοκληρωμένη παρουσίαση διαδικτυακών μαθημάτων, η συνεχής διάχυση της γνώσης και ο πολλαπλασιασμός της πληροφορίας. Οραματιζόμαστε ένα δυναμικό, διαδικτυακό, εικονικό σχολείο με συνεχή σύγχρονη και ασύγχρονη εξ αποστάσεως διδασκαλία. Abstract Modern technology has led to the development of innovative methods in the educational process. The classical methods of conventional education come to be supplemented by online e-learning tools, online and distance learning – virtual schools. The direct application of such modern teaching techniques and distance education was the subject of our work. We searched for the most suitable online tools for synchronous communication, testing platforms such as Skype, WebEx and Google Hangouts. We achieved transmission of an educational action via Skype at two schools at the same time; we implemented virtual teaching and supported interdisciplinary action via Google Hangouts and WebEx platform. We present the main results of our efforts up to now; we analyze our findings and we develop the hopeful prospects. Our long-term goal is the comprehensive presentation of online courses, the continuous diffusion of knowledge and the proliferation of information. We envision a dynamic, online, virtual school with continuous synchronous and asynchronous distance teaching.
Εισαγωγή Στην κοινωνία της πληροφορίας, η αλματώδης αύξηση του χώρου αποθήκευσης και της ταχύτητας μεταφοράς και μετάδοσης του παραγόμενου ψηφιακού υλικού συνιστά μια πραγματική πρόκληση για την εκπαίδευση. Επιπρόσθετα, οι αυξανόμενες ανάγκες για απόκτηση νέων ή και εξειδικευμένων γνώσεων και ενίοτε η αδυναμία της συμβατικής εκπαίδευσης να τις καλύψει, έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη καινοτόμων μεθόδων όπως είναι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση (Lionarakis, 2003: 42-47). Μιλώντας για τον ανωτέρω όρο, άλλοι όροι που περιγράφουν με παρόμοιο τρόπο την παροχή πληροφοριών αλλά και την ανεξάρτητη ή και κατευθυνόμενη μάθηση και 1
διδασκαλία είναι η ηλεκτρονική μάθηση (e-learning), η εξ αποστάσεως μάθηση (distance learning), η εικονική μάθηση (Virtual learning), η μάθηση με απευθείας σύνδεση στο δίκτυο (On line learning), η μάθηση μέσω κινητών συσκευών (Mobile learning), το εικονικό σχολείο (Virtual school), η υβριδική μάθηση (Hybrid learning), το διαδικτυακό σχολείο (Cyber school). Παρά τις ιδιαιτερότητες που μπορεί να χαρακτηρίζουν τον ένα ή τον άλλο όρο, στην παρούσα εργασία αρχικά μας ενδιαφέρει ο εκ των πραγμάτων επερχόμενος μετασχηματισμός του εκπαιδευτικού συστήματος, η δυναμική εξέλιξή του μέσα από τις αναδυόμενες ανάγκες, προς μια κατεύθυνση ποιοτικής και ποσοτικής αναβάθμισης της μεταδιδόμενης πληροφορίας και η οποία θα επαναπροσδιορίσει την δυναμική των μεθόδων διδασκαλίας σε θεωρητική και πρακτική βάση. Μας ενδιαφέρουν επίσης τα νέα δυναμικά περιβάλλοντα από τα οποία η νέα γενιά αντλεί πληροφορίες, επικοινωνεί, ψυχαγωγείται και εν τέλει μαθαίνει. Επιπρόσθετα, μας κεντρίζει το ενδιαφέρον το γεγονός ότι υπάρχει σήμερα η δυνατότητα όχι μόνο της απλής πρόσληψης πληροφοριών αλλά και της διδασκαλίας εξ αποστάσεως είτε με τη μορφή της σύγχρονης είτε με τη μορφή της ασύγχρονης εκπαίδευσης, με εφαρμογές που πιθανόν να καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες μιας φυσικής αίθουσας διδασκαλίας, που με τη σειρά τους δημιουργούν προκλήσεις ανάπτυξης σχεδιασμού και εφαρμογής μαθημάτων με εποπτικούς τρόπους παρουσίασης του υλικού, ικανούς να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μαθητών. Πολλοί ερευνητές οραματίζονται ότι η σχολική εκπαίδευση στο εγγύς μέλλον δεν θα περιλαμβάνει την κλασική σχολική αίθουσα και πιθανότατα δεν θα απαιτεί θρανία και φυσική παρουσία μαθητών και δασκάλων (Philip, K., Mitra, S., 2012: 227). Η εφαρμογή της εξ αποστάσεως (σχολικής) εκπαίδευσης στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, ακολουθώντας τα πρότυπα, δομές και έρευνες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (Μίμινου, Σπανακά, 2013: 87). Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι νέες μέθοδοι διάχυσης και απόκτησης γνώσεων είναι ένα αναδυόμενο πεδίο στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, η οποία έρχεται να συμπληρώσει τους παραδοσιακούς φορείς εκπαίδευσης. Όλα αυτά, όπως αναφέραμε αρχικά, στα πλαίσια της κοινωνίας της πληροφορίας η οποία αν μη τι άλλο είναι ένα φαινόµενο δυναµικό, καθώς το περιεχόµενό της εξελίσσεται σε σχέση με τις αλλαγές που παρατηρούνται στην οικονοµία, στη διοίκηση, ακόμη και στις κοινωνικές σχέσεις από τη διείσδυση της τεχνολογίας, βασικά δε στην ανάδειξη της πληροφορίας ως κεντρικού μεγέθους (Μήτρου Λ., Παπαχρίστου Θ. Κ., Βιδάλης Τ. Κ., Τάκης Α., 2006: 35-56). Κατ’ επέκταση, αυτός ο έντονα δυναμικός μετασχηματισμός και πολλαπλασιασμός της πληροφορίας σηματοδοτεί την υποχρέωση της εκπαίδευσης να παρακολουθήσει τα τεκταινόμενα και να αντεπεξέλθει στις προαναφερθείσες νεοφανείς ανάγκες της κοινωνίας. Αναφερόμενοι στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση χρειάζεται να λάβουμε υπόψη μας τις ακόλουθες παραμέτρους: το μαθητή, το δάσκαλο, τη μάθηση, τη διδασκαλία, την επικοινωνία, το μαθησιακό υλικό, τον τόπο, το χρόνο, τον εκπαιδευτικό φορέα, την αξιολόγηση (Λιοναράκης, 2006: 6). Ταυτόχρονα χρειάζεται να διασαφηνίσουμε πως ο όρος «εξ αποστάσεως εκπαίδευση» περιγράφει τη συμπληρωματική παροχή εκπαίδευσης παράλληλα με τη συμβατική, ενώ ο όρος «ηλεκτρονική μάθηση (e-learning)», συνδέεται με τη χρήση ψηφιακών μέσων και του διαδικτύου ως κεντρικής πηγής της μαθησιακής διαδικασίας. Μέσα που βασίζονται στο διαδίκτυο, που διαχέουν τη γνώση μέσω του διαδικτύου ή που έχουν τη δυνατότητα να συνδέονται και να λειτουργούν μέσω του διαδικτύου. (Dickson-Deane, Galyen, Joi, Moore, 2011: 130). 2
Ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη και ο τρόπος παράδοσης της διδακτέας ύλης είναι γενικά τα κλειδιά της αποτελεσματικής εκπαίδευσης από απόσταση, παράγοντες που δεν επηρεάζονται από το χρόνο ή τη γεωγραφική απόσταση. Πιο αναλυτικά, έχουν επισημανθεί τα εξής: ο προσεκτικός σχεδιασμός των μαθημάτων, η οπτικοποίηση (visualization) των προς παρουσίαση ιδεών και εννοιών, τα επαρκή συστήματα υποστήριξης των εκπαιδευόμενων, η αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών και διδασκόντων πρέπει να είναι εφικτή και να ενθαρρύνεται, η αξιολόγηση πρέπει να σχετίζεται άμεσα με τα προσδοκώμενα εκπαιδευτικά αποτελέσματα των διδαχθέντων μαθημάτων. (Albright, Simonson, Smaldino, Zvacek, 2008: 10). Στα παραπάνω χρειάζεται να προστεθεί η δυνατότητα που παρέχουν τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα για αλληλεπίδραση μεταξύ δασκάλου και μαθητή ώστε να μιλάμε για διαδραστική μάθηση (interactive learning), γεγονός που δίνει νέα δυναμική στη διδασκαλία εξ αποστάσεως, καθώς η εμπλοκή και των δύο μερών (διδάσκοντος και διδασκομένου) θέτει σε νέες βάσεις τη φιλοσοφία, τις μεθόδους και τους στόχους της διδασκαλίας. Υπάρχει, μάλιστα και μία γκάμα τεχνικών επιλογών στη διαδικτυακή μάθηση, ώστε τίθενται και ζητήματα σχετικά με το βαθμό ανεξάρτητης δράσης και εμπλοκής από την πλευρά του μαθητή σε μαθήματα που παρέχονται εξ αποστάσεως και μέσω του διαδικτύου (McLoughlin and Oliver, 1995: 1). Μια από τις παραμέτρους της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι και η διαδικτυακή αναμετάδοση -σε πραγματικό χρόνο- όλων των διαδραματιζομένων σε μια σχολική αίθουσα σε όλους όσοι μπορεί να είναι συνδεδεμένοι εκείνη τη στιγμή και οι οποίοι μπορεί να αλληλεπιδρούν με τον εκπαιδευτή, τους άλλους εκπαιδευόμενους και το προσφερόμενο εκπαιδευτικό υλικό. Η «ζωντανή» αυτή μετάδοση προϋποθέτει μια τεχνολογία γνωστή εδώ και αρκετά χρόνια αλλά ελάχιστα αξιοποιημένη στο συμβατικό ελληνικό σχολικό σύστημα: την τεχνολογία «ροής» (streaming technology). Νέα δεδομένα στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και στις τεχνολογίες ροής Η εξέλιξη των τεχνολογιών ροής στο διαδίκτυο από το 2006 μέχρι σήμερα ήταν αλματώδης. Συγκεκριμένα: 1) Όλοι εκπαιδευτικοί μπορούν να διαθέτουν κανάλι στο YouTube στο οποίο μπορούν να αποθηκεύουν τα εκπαιδευτικά τους βίντεο και τα οποία να μεταδίδονται με τεχνολογίες ροής εντελώς δωρεάν στους εκπαιδευόμενους. 2) Η επικοινωνία μέσω email για ζητήματα αξιολόγησης και ανατροφοδότησης των εκπαιδευομένων σταδιακά εγκαταλείπεται και αντικαθίσταται ραγδαία από on line φόρμες αυτοαξιολόγησης (google documents κλπ). 3) Όλοι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αναρτήσουν εντελώς δωρεάν τα σχέδια μαθήματος, τις παρουσιάσεις τους, τα φύλλα εργασίας κ.λ.π. σε δεκάδες νέες πλατφόρμες (slide share, Google docs, dropbox, Wiki Spaces, e-class κλπ) και να είναι προσβάσιμα από τους εκπαιδευόμενους με ένα κλικ. 4) Η μέχρι τώρα αντίληψη, κυρίως των φυσικών επιστημών, πως η διερευνητική μάθηση απαιτεί τη συμμετοχή του εκπαιδευόμενου σε πειραματικές δραστηριότητες στη φυσική σχολική αίθουσα και το εργαστήριο, κλονίζεται από τα χιλιάδες εικονικά πειράματα (java applets) και διαδραστικές εκπαιδευτικές εφαρμογές που κατακλύζουν το διαδίκτυο. Ο εκπαιδευόμενος μπορεί από το γραφείο του να χειριστεί ακόμη και τηλεσκόπιο αστεροσκοπίου. Η τελευταία γλώσσα HTML5 -η οποία πιθανόν θα υποκαταστήσει τη java3
αποτελεί ένα εργαλείο το οποίο δεν έχει προσδιορίσει ακόμη την επίδραση που θα έχει στον χώρο της εκπαίδευσης. 5) Η ζωντανή streaming μετάδοση βίντεο η οποία στις μέρες μας εντυπωσιάζει με τη μετάδοση μεγάλων συναυλιών και θεατρικών παραστάσεων είναι αυτή τη στιγμή προσιτή στον απλό χρήστη μέσα από τις διαδικτυακές πλατφόρμες Skype, Webex, Google Hangouts κ. ά. Το πείραμα των Πειραματικών Σχολείων της Πάτρας Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήσαμε τις διαδικτυακές πλατφόρμες Skype, Webex και Google Hangouts. Ειδικότερα, με τη διαδικτυακή εφαρμογή Skype, υπάρχει η δυνατότητα απλής φωνητικής κλήσης ή και βιντεοκλήσης, με δυνατότητες εκπαιδευτικών εφαρμογών, όπως το Idroo, με την οποία δύναται ο οικοδεσπότης (host) να συνεργαστεί (collaborate) με τους μαθητές-εκπαιδευόμενους, γράφοντας σημειώσεις σε εικονικό πίνακα (whiteboard), να μεταφορτώνει αρχεία και παράλληλα να αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες του προγράμματος σε σύγχρονη (live) διδασκαλία. Ένα συνολικότερο πλαίσιο εργασίας μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί το skype in the classroom (Tsukamoto M, Nuspliger B, Senzaki Y, 2009:162). Η εξ αποστάσεως συνεργασία (collaboration), η πρόσκληση ομιλητών στις εικονικές τάξεις διδασκαλίας, παράλληλα με τη «μεταφορά» των τάξεων αυτών σε εξωσχολικούς εκπαιδευτικούς χώρους, όπως βιβλιοθήκες και μουσεία προβάλλονται ως σημεία αιχμής στο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Το πρόγραμμα Webex αποτελεί μια πλήρη πλατφόρμα συγχρονισμένων συσκέψεων (meetings) με δυνατότητα ακουστικής τηλεδιάσκεψης, βιντεοκλήσης, διαδικτυακής συνομιλίας με ανταλλαγή μηνυμάτων (chat), εγγραφής της βιντεοκλήσης (Recording), μεγιστοποιημένης οθόνης βίντεο (Full-Screen video mode), παράθυρο ενεργού ομιλητή (Active Speaker window), παράθυρο μεμονωμένης εικόνας συμμετέχοντος (Self-View window) ή και όλων των συμμετεχόντων σε βιντεοκλήση (Participants in video mode). Υπάρχει η δυνατότητα διαμοιρασμού της επιφάνειας εργασίας (desktop sharing), από κοινού χρήσης εφαρμογών (application sharing), εισαγωγής και διανομής εγγράφων, εναλλαγής οικοδεσποτών (host passing), με μέγιστο αριθμό συμμετεχόντων τους 100. Φυσικά, υπάρχει η αντίστοιχη εφαρμογή για κινητά τελευταίας τεχνολογίας (smart phones) και για ταμπλέτες (tablets). Με την τεχνολογία του προγράμματος Hangouts της Google υπάρχουν παρόμοιες δυνατότητες με αυτές του Webex: συγχρονισμένες συσκέψεις με βιντεοκλήση, κοινή χρήση της επιφάνειας εργασίας, διαδικτυακή συνομιλία με ανταλλαγή μηνυμάτων, διαμοίραση αρχείων-όπου μάλιστα υπάρχει η δυνατότητα κοινής χρήσης του διαδικτυακού χώρου αποθήκευσης Google Drive- παράλληλης λειτουργίας εκπαιδευτικών εφαρμογών, χρήση του προγράμματος μέσω κινητών τηλεφώνων ή ταμπλετών κ.λπ. Σύγχρονη διαδικτυακή σύνδεση - εικονική επίσκεψη δύο σχολείων με το CERN. Η εισαγωγή των εργαλείων Web 2.0 συνέβαλλε στην αλλαγή της φιλοσοφίας στην εκπαιδευτική διαδικασία (Σολομωνίδου Χ. 2006). Μια από τις σημαντικότερες θετικές επιπτώσεις της νέας τεχνολογίας είναι η διάχυση της γνώσης. Εργαλεία όπως το Skype, το WebEx και τα Hangouts, προσφέρουν απεριόριστες δυνατότητες διάχυσης της γνώσης και της πληροφορίας. Τις δυνατότητες της διαδικτυακής πλατφόρμας Skype χρησιμοποιήσαμε, ώστε να αναμεταδώσουμε εικονική επίσκεψη σχολείου με το CERN, στο Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η σύνδεση με το CERN υλοποιήθηκε στο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Πατρών με την εφαρμογή σύγχρονης επικοινωνίας, Vidyo Desktop. Ταυτόχρονα με διαμοίραση εικόνας ολόκληρη η εικονική επίσκεψη αναμεταδόθηκε στο Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Αθηνών μέσω Skype (Εικόνα 1 & 2). 4
Ουσιαστικά είχαμε δημιουργήσει ένα εικονικό τρίγωνο επικοινωνίας μεταξύ Πάτρας, Αθήνας και Γενεύης.
Εικόνα 1: Ταυτόχρονη σύνδεση δύο σχολείων με το CERN. Το σχολείο Host υλοποιεί εικονική επίσκεψη στο CERN, μέσω της πλατφόρμας Vidyo, ενώ ταυτόχρονα αναμεταδίδει την εικόνα της επιφάνειας εργασίας στο σχολείο Guest μέσω της πλατφόρμας Skype. Και τα δύο σχολεία επικοινωνούν με το CERN, αλλά και μεταξύ τους.
Οι μαθητές μπόρεσαν να παρακολουθήσουν την εξ αποστάσεως επίσκεψη και να θέσουν ερωτήσεις στους ερευνητές του CERN (Bowen Loftin, R., Engleberg, M., Benedetti, R., 1993). Τα σημαντικότερα οφέλη ήταν η διεύρυνση του κοινού, αλλά και η πρωτοποριακή «συνεργασία» δύο διαδικτυακών εφαρμογών σύγχρονης επικοινωνίας.
Εικόνα 2: Φωτογραφία της επιφάνειας εργασίας του υπολογιστή κατά τη διάρκεια της τριπλής σύνδεσης με το CERN και το Π.Π.Λ.Π.Α. Στην κύρια οθόνη του υπολογιστή και στα ένθετα εικονίδια φαίνονται οι τρεις συμμετέχοντες.
Δοκιμαστική λειτουργία σύγχρονου διαδικτυακού μαθήματος. Στη συνέχεια δοκιμάσαμε την εξ αποστάσεως διδασκαλία με τις πλατφόρμες Hangouts και WebEx. Η σύνδεση πραγματοποιήθηκε εκτός σχολικού ωραρίου μεταξύ τριών καθηγητών και τριών μαθητών. Εκπαιδευτικό υλικό που είχε παραχθεί από τους εκπαιδευτικούς μεταδόθηκε διαδικτυακά σε πραγματικό χρόνο. Οι καθηγητές μπορούσαν να αναπτύξουν διαθεματικά το προβαλλόμενο θέμα, ενώ οι μαθητές μπορούσαν να θέτουν ερωτήσεις, να 5
επικοινωνούν άμεσα και να ανταλλάσσουν απόψεις μεταξύ τους. Δοκιμάσαμε δύο διαφορετικές πλατφόρμες επικοινωνίας τα Hangouts και τη WebEx. Η καινοτομία έγκειται αφενός στα εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά, της διαθεματικότητας, της άμεσης αλληλεπίδρασης και της διαδραστικότητας, αφετέρου στην τεχνολογική υποστήριξη πολλών χρηστών μέσα από ψηφιακές πλατφόρμες σύγχρονης επικοινωνίας.
Εικόνα 3: Δίκτυο πολλαπλών συνδέσεων για τη δοκιμαστική λειτουργία σύγχρονου διαδικτυακού μαθήματος. Παρέχεται η δυνατότητα σύνδεσης πολλών χρηστών και η ταυτόχρονη αλληλεπίδραση.
Η δοκιμαστική λειτουργία ενός σύγχρονου διαδικτυακού μαθήματος απέδειξε τις απεριόριστες δυνατότητες ενός «σχολείου στο σύννεφο» (Warschauer Mark, 2011). Πλέον το εκπαιδευτικό υλικό δεν είναι απλά αναρτημένο σε κάποια ιστοσελίδα, αλλά διατίθεται σε πραγματικό χρόνο ταυτόχρονα σε πολλαπλούς αποδέκτες. Διαθεματική Καινοτόμος Δράση με ταυτόχρονη αναμετάδοση μέσω διαδικτύου. Στα πλαίσια της διαθεματικής καινοτόμου δράσης με τον τίτλο «Σύγκρουση γαλαξιώναστερισμός της Ύδρας», στο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Πατρών, στα πλαίσια του Ομίλου Αριστείας «Βροχή γύρω μας τα σωματίδια», στο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών, με ατομικό σταθμό εργασίας για κάθε μαθητή, με ενσύρματη σύνδεση στο διαδίκτυο, με έντυπο και ψηφιακό υλικό για καθένα ξεχωριστά, χρησιμοποιήσαμε το πρόγραμμα hangouts και η μέθοδος διδασκαλίας ήταν μικτή: περιείχε μία ολιγόλεπτη εισήγηση από εμάς, κυρίως όμως βασίστηκε στο διερευνητικό μοντέλο μάθησης σε ομαδοσυνεργατικό επίπεδο, με χρήση Τ.Π.Ε. Συμμετείχαν 17 μαθητές και από τις τρεις τάξεις, δύο εισηγητές, ενώ ταυτόχρονα συνδεθήκαμε με τρίτο συνεργάτη με τον οποίο μοιραστήκαμε την οθόνη του υπολογιστή (full screenshare) ώστε να παρακολουθεί ζωντανά την παρουσίαση του διαθεματικού σεναρίου (Εικόνα 3). Κατά τη διάρκεια της δίωρης δράσης ο τρίτος συνεργάτης παρενέβαινε με ερωτήσεις επί του περιεχομένου του μαθήματος, επί των τεχνικών λεπτομερειών της σύνδεσης αλλά και σχετικά με τα προβλήματα που ανέκυψαν κατά τη ζωντανή σύνδεση. Οι μαθητές κλήθηκαν να απαντήσουν φύλλα εργασίας σχετικά με την περιγραφή του Αστερισμού της Ύδρας από τον Ερατοσθένη και τη σύγκρουση Γαλαξιών στο συγκεκριμένο αστερισμό, όπως έχει αποτυπωθεί από το τηλεσκόπιο Hubble. Η ικανότητα των μαθητών να συλλέγουν δεδομένα, να τα επεξεργάζονται και να ενεργούν ως ερευνητές αξιολογήθηκε μέσα από τα απαντητικά φύλλα εργασίας. Ο βαθμός κατανόησης και πρόσληψης γνώσεων από τους μαθητές εκτός από την άμεση αξιολόγηση μέσω των φύλλων εργασίας, κρίθηκε και από τα τελικά παραδοτέα της Ερευνητικής Εργασίας (project) και του Ομίλου Αριστείας «Βροχή γύρω μας τα σωματίδια».
6
Συζήτηση Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με σύγχρονα, διαδικτυακά μέσα είναι εφικτή, παρά τα τεχνικά προβλήματα που ανέκυψαν. Άλλωστε, αν δεχτούμε την άποψη του Clark (1983: 445) και συγκρίνουμε τα τεχνολογικά μέσα της εκπαίδευσης με τα φορτηγά που μεταφέρουν τρόφιμα, αυτό που προσφέρει θρεπτικά συστατικά στον οργανισμό μας είναι τα ίδια τα τρόφιμα, δηλ. το φορτίο που μεταφέρει το όχημα και όχι το όχημα καθεαυτό, έτσι και αυτό που μετράει στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν είναι τόσο το τεχνικό μέσο αλλά το περιεχόμενό της που καθορίζεται από τον ανθρώπινο παράγοντα. Βέβαια, η στοιχειώδης υλικοτεχνική υποδομή είναι εκ των ων ουκ άνευ στην αποτελεσματική διδασκαλία από απόσταση. Μιλώντας για αποτελεσματικότητα, ισχυριζόμαστε ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να είναι εξ ίσου αποτελεσματική όσο και η δια ζώσης παραδοσιακή εκπαίδευση, εφόσον τηρούνται οι προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν στην εισαγωγή. Κάτι τέτοιο, εξάλλου, υποστηρίζεται ερευνητικά: «σύμφωνα με τις 248 μελέτες που συγκέντρωσε ο Russell το 2000, δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στην εξ αποστάσεως μάθηση και στη μάθηση μέσα στην παραδοσιακή τάξη. Με άλλα λόγια, η εξ αποστάσεως μάθηση μπορεί να θεωρηθεί το ίδιο αποτελεσματική όσο η πρόσωπο με πρόσωπο (face-to-face) μάθηση, και τα αποτελέσματά μας υποστηρίζουν αυτό το συμπέρασμα» (Dean, Stah, Swlwester, & Pear., 2001: 252). Εν κατακλείδι, η παρούσα εργασία συγκλίνει στο ότι με ελάχιστα τεχνικά μέσα:
είναι εφικτή η διαδραστική on line μετάδοση πληροφορίας από τον εκπαιδευτικό προς τους εκπαιδευόμενους και αντίστροφα, με μόνη προϋπόθεση τη στοιχειώδη εκμετάλλευση των νέων τεχνολογιών είναι εφικτή η διάχυση της πληροφορίας, η μετάδοση καλών πρακτικών και η ανατροφοδότηση εκπαιδευομένων και εκπαιδευτών, με μόνη προϋπόθεση τη διαδικτυακή σύνδεση σχολικών μονάδων με εκπαιδευτικά δίκτυα.
Η φιλοσοφία του σχολείου στο σύννεφο στηρίζει και υποστηρίζει σύγχρονη εξ αποστάσεως διδασκαλία. Η διάχυση της γνώσης είναι άμεση και εμπλέκει μεγάλο αριθμό μαθητών, εκπαιδευτικών και σχολικών μονάδων. Αναζητήσαμε τα καλύτερα δυνατά μέσα για την επίτευξη της σύγχρονης διαδικτυακής επικοινωνίας. Συνδυάσαμε δυο πλατφόρμες επικοινωνίας κατά την εικονική επίσκεψη στο CERN. Το Skype συνεργάστηκε με το Vidyo σε μια πρωτοποριακή συνεργασία δύο λογισμικών επικοινωνίας. Στη συνέχεια δοκιμάστηκαν λογισμικά υποστήριξης περισσότερων χρηστών με ταυτόχρονη αλληλεπίδραση. Τα Google Hangouts, παρείχαν ικανοποιητική υποστήριξη, αλλά περιορισμένο αριθμό συνδεδεμένων μελών. Η πλατφόρμα WebEx παρείχε εξίσου δυναμική υποστήριξη και μεγαλύτερο αριθμό online μελών. Η ροή δεδομένων ήταν άκρως ικανοποιητική, αλλά ο βαθμός διαδραστικότητας μένει να βελτιωθεί. Μεταξύ των προβλημάτων που καταγράφηκαν στην προσπάθεια υλοποίησης σύγχρονου διαδικτυακού μαθήματος, είναι ο σχεδιασμός και η ποσότητα χρόνου απαιτείται για κάτι τέτοιο, η υλικοτεχνική υποδομή, ο παρωχημένος σχεδιασμός σχολικών αιθουσών διδασκαλίας, το έλλειμμα ψηφιακού γραμματισμού εκπαιδευόμενων και οι εγγενείς αδυναμίες των εφαρμογών ροής (streaming).
ενός που των των
Βιβλιογραφία Λιοναράκης, Α. (2006), Η θεωρία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και η πολυπλοκότητα της πολυμορφικής της διάστασης στο Α. Λιοναράκης (επιμ.) Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση Στοιχεία θεωρίας και πράξης, εκδ. Προπομπός, Αθήνα, σελ. 7-41. 7
Mίμινου, Α., Σπανακά Α., (2013), Σχολική εξ αποστάσεως εκπαίδευση: Καταγραφή και συζήτηση μίας βιβλιογραφικής επισκόπησης στο Πρακτικά 7ου Συνεδρίου για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση 2013 «Μεθοδολογίες Μάθησης» (επιμ. Λιοναράκης Α. ), Αθήνα. Παπαχρίστου, Θ.,/Βιδάλη, Τ. /Μήτρου, Λ. /Τάκη, Α., (2006) «Το δικαίωµα συµµετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας», εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα, σελ. 35-56. Σολομωνίδου Χ., (2006) Νέες τάσεις στην εκπαιδευτική τεχνολογία: Εποικοδομητισμός και σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα. Albright, M., Simonson, M., Smaldino, S., Zvacek, S., (2008) Teaching and Learning at a Distance, Pearson Higher Education. Clark, R. (1983)., Reconsidering research on learning from media. Review of Educational Research,53(4), 445–459. Bowen Loftin, R., Engleberg, M., Benedetti, R., (1993), Applying virtual reality in education: A prototypical virtual physics laboratory Virtual Reality. Proceedings, IEEE 1993 Symposium on Research Frontiers, pp 67 – 74, ISBN:0-8186-4910-0 Dean, P., Stah, M., Swlwester, D., & Pear, J. (2001), Effectiveness of combined delivery modalities for distance learning and resident learning. Quarterly Review of Distance Education, 2(3), pp 247– 254. Dickson-Deane, C., Galyen, k., Moore, J.L, (2011) e-Learning, online learning, and distance learning environments: Are they the same?, Internet and Higher Education, 14, pp. 129–135. Lionarakis, A., (2003). A preliminary framework for a theory of Open and Distance Learning – the evolution of its complexity, in Andras Szucs and Erwin Wagner (Eds). The Quality Dialogue, Integrating Quality Cultures in Flexible, Distance and eLearning. Proceedings of the 2003 EDEN Annual Conference held in Rhodes, Greece, (15-18 June 2003), pp. 42 – 47. McLoughlin, C., Oliver, R., (1995) Who is in Control? Defining Interactive Learning Environments, Edith Cowan University. Philip K, Mitra S. Collaborative learning amongst distance learners of mathematics. Open Learning: The Journal of Open, Distance and e-Learning 2012, 27(3), pp. 227-247 Tsukamoto Miki, Nuspliger Brian, Senzaki Yusuke, (2009) Using Skype© to connect a classroom to the world: Providing students an authentic language experience within the classroom, CamTESOL Conference on English Language Teaching, Volume 5, pp. 162-168. Warschauer Mark, 2011, “Learning in the Cloud: How (and Why) to Transform Schools with Digital Media,Teachers”, College Press, London. Ευχαριστίες Ευχαριστούμε το Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Αθηνών και ιδιαιτέρως την κ. Παπατσίμπα Λ.για την άμεση ανταπόκριση στο αίτημα της διαδικτυακής σύζευξης των σχολείων μας. Ευχαριστούμε του μαθητές του Ομίλου των Φυσικών Επιστημών (Τhe Art of Physics) του Προτύπου Πειραματικού Λυκείου του Πανεπιστημίου Πατρών για τον εκτός σχολικού ωραρίου χρόνο που διέθεσαν για να ανταποκριθούν στους πειραματισμούς της έρευνας.
8