FASHION DATA Over het falende modesysteem en alternatieve oplossingen
In de mode draait het altijd om het nieuwe. Elk seizoen worden er trends geïntroduceerd en de mode predikt dat we daarmee ‘bij de tijd’ zijn. De trends van vorige seizoenen zijn dan passé, en die kleding kan dus worden afgedankt. Op deze manier slingert de mode, meer dan andere disciplines, onze consumptiebehoefte permanent aan. Sinds de democratisering van de jaren zestig is er geen sprake meer van één vaststaande modetrend; er zijn er vele tegelijkertijd. Vanaf dat moment is er langzamerhand een ingenieus systeem ontwikkeld dat we Fast Fashion noemen. Trends van de catwalk en van de straat worden onmiddellijk opgepikt en binnen zes weken belandt de trendy kleding tegen bodemprijzen in de winkels. Het systeem kon mede ontstaan doordat het slechten van handelsbarrières in de jaren zestig de mogelijkheid creëerde om de productie van kleding naar lagelonenlanden te verplaatsen, waarmee de productiekosten sterk Guus Beumer daalden. Ook de digitalisering hielp mee. Sinds de jaren negentig kan informatie over verkoop, nieuwe trends en patronen direct wereldwijd worden gedeeld. Handige modebedrijven als Zara en H&M (die winkels en productie combineren) hebben deze condities benut om in korte tijd uit te groeien tot grote wereldspelers. Hun winkelaanbod wordt doorlopend ververst met nieuwe collecties. De verkoopprijs van de producten is te vergelijken met die van een stuk kaas of een bioscoopkaartje. En ook de houdbaarheidsdatum verschilt niet veel. Van alle geproduceerde kleding wordt vandaag de dag 30% tegen een normaal tarief verkocht. Nog eens 30% verdwijnt in de uitverkoop en ruim 40% blijft onverkocht achter of bereikt zelfs de winkel niet. De overproductie van het hedendaagse Fast Fashion modesysteem zorgt voor een enorme afvalberg. De vraag is hoe het zover heeft kunnen komen en wat we eraan kunnen doen? Want wat is eigenlijk de waarde en het belang van mode en kleding in onze cultuur? Verlangen we wel elk half jaar iets nieuws of willen we kleding die langer meegaat, en zo ja waar moet die dan aan voldoen om aantrekkelijk te blijven? Bieden de ideeën van Slow Fashion wellicht een oplossing? Of kunnen nieuwe technologieën het modesysteem verduurzamen? En tenslotte: op welke wijze leiden nieuwe waarden en nieuwe productiewijzen in de mode tot nieuwe (en meer duurzame) business-modellen? In deze publicatie gaan we verder in op het onethische en niet-duurzame functioneren van het huidige modesysteem en schetsen we een aantal alternatieven die onder meer door Nederlandse ontwerpers in praktijk gebracht worden. Sommige projecten ontstijgen aan de eigen ambitie; ze worden groter dan beoogd en raken onverwacht – en soms ook ongewenst – aan allerlei nieuwe opties, mogelijkheden en potenties. Het Tijdelijk Modemuseum is zo’n project. Door twee tegenstrij dige tijdmachines met elkaar te confronteren, namelijk de mode en het museum, bleek het project al snel een uitermate veelzijdige container te worden voor sterk uiteenlopende vraagstukken. Noem het geluk, noem het succes, maar Het Tijdelijk Modemuseum heeft zich ontwikkeld tot een fenomeen van formaat, waarbinnen de mode is gevierd en bekritiseerd en waar tegelijkertijd het museum niet alleen een verleden, maar ook een toekomst in zich bleek te dragen. Een van de ambities was bij te dragen aan de taal van de mode, een discipline die vrijwel uitsluitend wordt gezien als een oneindige beeldmachine. En nu is er deze bescheiden uitgave als resultaat van een van de projecten getiteld Fashion Data. Een briljante tentoonstelling, die zijn oorsprong kende in het Museum für Kunst und Gewerbe in Hamburg onder curatorschap van Claudia Banz en vervolgens transformeerde – dankzij het engagement van onder meer José Teunissen en Conny Groenewegen — tot een van de best bezochte tentoonstellingen van Het Tijdelijk Modemuseum. Opnieuw onverwacht, wie is immers bereid zich bloot te stellen aan de meer duistere kenmerken van een discipline? Tot onze verrassing heeft Fashion Data bewezen hoeveel weerklank de kritische stem kreeg, en hoe zinvol het was om die stem ook in deze uitgave te laten klinken.
01