Nieuwsbrief Heemkundige Kring Oostkamp – Jg. 19, nr. 3, september 2018

heemkundige kring oostkamp

Nieuwsbrief

België-Belgique P.B. 8020 Oostkamp 1 P 309141

JAARGANG 19 • NUMMER 3 • SEPTEMBER 2018 v.u.: jan demulder, maciebergstraat 32, 8020 oostkamp redactie: alexander soetaert & katrien steelandt

HET STATION VAN OOSTKAMP IS (TIJDELIJK) VERDWENEN...

In 1838 werd de spoorlijn Gent-Brugge aangelegd.

Het was logisch dat de Oostkampse bestuurders alles in het werk stelden om een stopplaats te laten voorzien. Deze kwam er in 1849. In 1865 werd het eerste stationsgebouw met grote feesten geopend. Alleen was er toen nog geen gebouw maar enkel een overdekte wachtplaats. In 1887 ontwierp architect Henri Fouquet, de officiële architect van de spoorwegen, een stationsgebouw. Om de prijs te drukken, gebruikte hij hetzelfde ontwerp voor verschillende stations.

In Oostkamp werd gekozen voor een type plattelandsstation dat al voorkwam in Henegouwen. Het gebouw had twee toegangen die leiden naar twee aparte wachtzalen, een voor passagiers die reisden in eerste of tweede klasse- en een voor passagiers die reisden in derde klasse.

In 1997 werd het stationsgebouw van Oostkamp beschermd, samen met het wachthuisje aan de overzijde van de sporen. Om de haven van Zeebrugge en de kust beter te ontsluiten is echter een derde en vierde spoor nodig en daarvoor moet het stationsgebouw wijken. Om de afbraak mogelijk te maken, werd de bescherming tijdelijk opgeheven. Nadat alles goed gedocumenteerd werd, is het gebouw eind juni 2018 ontmanteld. Karakteristieke elementen zijn daarbij behouden en zullen bij de heropbouw opnieuw gebruikt worden. In 2019–2020 zal het stationsgebouw heropgebouwd worden aan de overzijde van de sporen. De stationsomgeving (Bareel- en Everaertstraat) wordt dan ook heraangelegd. Na de heropbouw zal het gebouw beschikken over één grote gelijkvloerse verdieping en wellicht een publieke functie krijgen.

JAN DEMULDER OPROEP:

Het stationsgebouw is voor vele Oostkampenaren het decor geweest voor communie- of zelfs huwelijksfoto’s. Wie heeft hiervan nog foto’s? Laat het ons weten via sebastian.vandeginste@skynet.be!

NOTEER ALVAST IN JE AGENDA 

Zondag 9 september 2018, 14u-18u

Open Monumentendag, Zorgsite Ter Luchte, Ruddervoorde

Zaterdag 6 oktober 2018, 14u-17u

Tweede Heemcafé in De Wieke

Zondag 7 oktober 2018, 10u-17u

Vrijetijdsmarkt Oostkamp in OostCampus

19–21 en 26–28 oktober 2018

Herdenkingen Eerste Wereldoorlog (zie achterzijde)

Zondag 25 november 2018, 14u30

Waardamme Vertelt VII, Zaal Wara – Waardamme

J O N G E N S S TA D een stukje verborgen geschiedenis in Oostkamp architect axel ghyssaert De jaarlijkse fietstocht van hko op 22 juni was gewijd aan ‘architectuur’. Enkele opmerkelijke architecturale panden, zowel nieuw als oud, kwamen aan bod. Zo maakten we kennis met het werk van architect Axel Ghyssaert, geboren in Kortrijk in 1933.

Ghyssaert studeerde af in 1958 aan het SintLucasintituut in Brussel. Hij vestigde zich als zelfstandig architect in Brugge en was vooral ontwerper van woningen. Zijn eerste gerealiseerde project – een bungalow in Zedelgem – leverde hem in 1963 onmiddellijk een eerste prijs op. Voor zijn ontwerp van het huis Claeys in de Kievitstraat 13 in Oostkamp (1969) was hij de eerste laureaat van het Nationaal Houtvoorlichtingsbureau.

In 1967 ontwierp hij zijn eigen woning in St.-Kruis waar hij de grote tuin liet opgaan in het achterliggende Ryckevelde. Hij realiseerde ook grotere projecten zoals het Penitentiair Complex Brugge (1980). In 1989 won hij een Europese wedstrijd en mocht hij het nieuwe gebouw voor de esa (Europees Agentschap voor Ruimtevaart) in Noordwijk (Ned.) ontwerpen. jongensstad, een tehuis voor geplaatste jongeren In Oostkamp is Ghyssaert wellicht het meest bekend van de gebouwen die hij ontwierp voor Jongensstad. Dat was een organisatie die vlak na de Tweede Wereldoorlog ‘geplaatste’ jongeren een thuis wou geven.

Het ging om jongeren die door een moeilijke thuissituatie of wegens het plegen van

kleine misdrijven onttrokken waren aan het ouderlijke toezicht.

Aan de basis van Jongensstad stond E.H. Sylvain De Baere. Die had met zijn initiatieven voor de woonwagenbewoners in het Bisdom Gent reeds heel wat ervaring met ‘sociaal’ werk. In 1947 startte hij met Jongensstad, waarbij per huis 12 à 14 jongeren samengebracht werden die onder begeleiding van een leider (‘de vader’) in een familiale sfeer samenleefden. Oorspronkelijk konden dit kinderen jonger dan 12 jaar zijn, vanaf de jaren 1950 waren het kinderen vanaf de leeftijd van 12 jaar. De eerste Jongensstad vond een onderkomen in Kasteel Leeuwenhof in Drongen; later kwamen er ook vestigingen in Koersel, Nieuwkerke-Waas, De Pinte (met naast een Jongensstad, ook een Meisjesstad) en Oostkamp.

De realisatie van Jongensstad in Oostkamp kwam er op initiatief van André De Meulemeester (Brugge, 1894–Brugge, 1973). Die was tijdens de Eerste Wereldoorlog een gevierde Belgische gevechtspiloot. Zijn bijnaam was ‘De Arend van Vlaanderen’ omdat hij de op één na meeste Belgische luchtoverwinningen op zijn naam schreef.

Na de oorlog trouwde hij met Cécile Graux (haar grootvader was minister van Financiën en haar vader secretaris van koningin Elisabeth). Hij bouwde een mooie zakelijke carrière uit en was onder andere bestuurder van de brouwerij Aigle-Belgica.

Naast de zakelijke en culturele interesse wilde het echtpaar zich ook sociaal engageren. In de jaren 1960 richtten ze een vereni-

ging op voor hulpverlening aan verlaten kinderen. Ze kwamen in contact met Sylvain De Baere en er werd besloten om ook in Oostkamp een vestiging van Jongensstad te bouwen. De dochter van het echtpaar De Meulemeester-Graux, Marie-Anne, was gehuwd met architect Axel Ghyssaert. Hij kreeg dan ook de opdracht om het nieuwe tehuis te ontwerpen. Het project ontving geen enkele subsidie en werd volledig gefinancierd door het echtpaar De Meulemeester-Graux.

Het gelijkvloerse gebouw in de Boudewijnlaan 46 werd opgetrokken in 1962. Door een doorzichtige steen te plaatsen tussen de muur en het dak leek dit te zweven. Het accentueerde de lichtheid die werd nagestreefd. Binnen werd gestreefd naar een zo groot mogelijke openheid (zo weinig mogelijk muren) en door de grote glaspartijen was er een verbondenheid met de omliggende natuur. Binnen was er ruimte voor een aparte zithoek, een eetruimte met uitzicht op het omgevende landschap en 12 aparte slaapkamers rond een binnentuin. Het volledige interieur en het terras werden ook door Ghyssaert ontworpen.

In de jaren 1980 werden de activiteiten van Jongensstad teruggeschroefd. De vestiging in Oostkamp werd opgedoekt en later werden de gebouwen overgenomen door Spermalie, die er de zorg voor kinderen met een auditieve of visuele beperking op zich nam.

Tegenwoordig maakt Spermalie deel uit van vzw De Kade.

een bijzondere getuigenis: de eerste opvoeders van jongensstad oostkamp Wat wellicht weinig mensen weten, is dat Oostkampenaren Eddy Schutyser en Maria Vanderhaeghen behoorden tot de eerste verantwoordelijken voor de dagelijkse werking van Jongensstad Oostkamp. Eddy was tot voor kort bestuurslid van hko en is aftredend voorzitter van Numismatica Brugge en het Vrije. Beiden zijn afkomstig uit OostVlaanderen. In 1969 ging Maria als 24-jarige in op een vacature als opvoedkundige bij Jongensstad. Samen met Eddy, met wie ze enkele maanden hiervoor getrouwd was, ging ze inwonen in het gebouw van Alex Ghyssaert in Oostkamp.

De inrichting van het gebouw was volledig geënt op de keuzes die gemaakt werden in het pedagogische concept van Jongensstad.

Daardoor had het echtpaar in het begin weinig privacy; ze woonden letterlijk tussen de jongeren. Die hadden een eigen kamer, sanitaire voorzieningen waren gedeeld. Later kwam er nog een woonkamer bij en kreeg het echtpaar eigen ruimtes. Terwijl Eddy een voltijdse job had bij cbrt (het latere Philips), moest Maria instaan voor de dagelijkse zorgen: eten klaarmaken, poetsen, boodschappen doen, administratie bijhouden en de jongeren begeleiden in alle kleine en grote problemen. Sommige jongeren gingen nog naar school; anderen hadden een job (vaak in de bouw of fabriek). Van het cen-

— de straatnamen van oostkamp —

Oswald Pietersplein Tussen de Guido Gezellestraat, Hendrik Consciencestraat en de Hugo Verrieststraat ligt een bosje. Het plein beslaat 5212 m² en meet 86 bij 60 meter. Aanvankelijk wilde men er een wijkspeelplaats voor de toen groeiende nieuwe wijk creëren, maar dat is er niet gekomen. Het terrein werd beplant en werd steeds meer bos. Op 30 december 1974 besliste de gemeenteraad, op voorstel van schepen E. Demuyt om dit pleintje de naam Oswald Pietersplein te geven, negen jaar na het overlijden van Oswald Pieters. Het was een idee van de ACW-groep, die hun overleden proost wilden herdenken en eren. Maar wie was Oswald Pieters?

Oswald werd geboren in Beernem op 12 maart 1928. Hij werd priester gewijd in 1951. Voor hij naar Oostkamp kwam, was hij actief als leraar in Poperinge en onderpastoor in Veurne. In juli 1961 werd hij aangesteld als onderpastoor op de SintPietersparochie. Onverwacht en veel te vroeg, op net geen 37jarige leeftijd, overleed hij in Oostkamp op 10 februari 1965.

Bijna vier jaar lang was Oswald erg actief in Oostkamp. Hij werd gezien als een sociaal voelende priester.

trale bestuur kreeg ze wekelijks een som geld waarmee de kosten moesten gedekt worden.

De jongeren zelf kregen ook wat zakgeld dat door haar of Eddy wekelijks aan de jongeren werd uitgedeeld. De jongeren kregen in het weekend kort bezoek of konden even naar huis. Eddy en Maria hadden zelf recht op een vrije dag (van zaterdagmiddag tot zondagmiddag) om de twee weken. Dan werden de jongeren die nergens terecht konden naar een van de andere vestigingen gebracht.

Maar het omgekeerde gebeurde even vaak; jongeren uit andere vestigingen kwamen tijdens het weekend naar Oostkamp waarover ze dan tijdelijk de verantwoordelijkheid kregen. Met de buurt waren er zelden problemen, ook al was het niet steeds evident om de jongeren binnen het domein te houden.

In 1978 nam Maria een andere job aan; ze werd opvoedster in Ter Reie (beter bekend als weeshuis van de papnunnen) in Brugge.

De combinatie van de voortdurende verantwoordelijkheid met het gezinsleven – de drie kinderen van Maria en Eddy zijn allen geboren tijdens hun periode in Jongensstad – was niet langer houdbaar. patrick vanden berghe jan demulder Meer informatie over de figuur van Sylvain de Baere vind je bij Bruno Vanobbergen en Lieselot de Wilde, Een verhaal van jeugdzorg en jeugdcultuur (online te lezen op https://www.research gate.net/publicaton/320416389_Een_verhaal_ van_jeugdzorg_en_jeugdcultuur).

Als lid van het ACW was hij meteen ook proost van het ACV, KWB, KAV, KAJ, VKAJ, Turnkring ‘Vlug en Vroom’ en zelfs van basketbalclub ‘De Oostkampse Merels’. Mede door zijn tussenkomst kwam er in de Schooldreef, op een stuk grond achter zaal Patria, een grote turnzaal voor de turnkring en de vrije scholen. De zaal werd gebouwd door vrijwilligers.

De komst van het bedrijf Siemens in 1961 was mogelijk ook de aanleiding om een sociaalgerichte priester te benoemen op de parochie en dit in het vooruitzicht van de grote tewerkstelling en nieuwe bewoners. In samenwerking met Siemens stichtte Oswald Pieters de ‘levensschool’ in de lokalen van het toenmalige Sint-Jozefsinstituut in de Kortrijksestraat. Jonge werknemers van Siemens kregen er wekelijks enkele uren technisch onderricht tijdens hun werkuren. De combinatie van schoollopen en deeltijds werken was een vooruitstrevend idee en bewijst het sociaal engagement van Oswald Pieters.

Oswald Pieters wordt vandaag niet alleen herinnerd met een straatnaam in Oostkamp. Aan de westgevel van de SintPieterskerk is er ook een gedenksteen aangebracht.

DIRK PLASSCHAERT

tweede heemcafe Over stoeten, kermissen en processies Zaterdag 6 oktober De Wieke In onze beeldbank beschikken we over veel foto’s van stoeten en processies.

Een kermisweekend is ideaal om dit aan jullie voor te stellen. We zijn ook op zoek naar informatie over wat op deze foto’s te zien is. Zin om de foto’s te komen bekijken? Zin om wat te vertellen over jouw herinneringen aan deze stoeten, kermissen en processies? Beschik je zelf nog over materiaal dat je eens wil komen tonen of heb je gewoon zin om tegen democratische prijs een glas te komen drinken?

Iedereen met herinneringen aan of interesse in de stoeten, processies en kermissen die in onze gemeente zijn doorgegaan, is doorlopend welkom van 14u tot 17u!

OPEN MONUMENTENDAG

ZORGSITE TER LUCHTE Op zondag 9 september opent WZC Ter Luchte in Ruddervoorde de deuren.

Op deze site worden sinds 1838 bejaarden verzorgd. In de voorbije 180 jaar zijn de site en de werking heel sterk veranderd. Tussen 14u en 18u vinden doorlopend rondleidingen plaats waarin deze evolutie aan bod komt. Raakvlak staat in voor enkele (gratis) werkwinkels voor kinderen vanaf 8 jaar. In deze sessies maken de kinderen kennis met de manier waarop vroeger zorg werd verleend. Om 15u volgt ook de officiële voorstelling van onze nieuwe HKO-publicatie. Het gaat om een brochure over WZC Ter Luchte die werd geschreven door Anne-Marie Goethals. De brochure is vanaf dan te koop aan 5 euro. Iedereen welkom voor zowel de rondleidingen als de voorstelling van onze nieuwe publicatie! Meer info op: www.openmonumenten.be —————————————

HER DEN KIN G EERSTE WERELDOOR LOG Samen met de betrokken heemkundige kringen neemt HKO actief deel aan een uniek samenwerkingsproject rond de 100ste verjaardag van de Wapenstilstand. De verschillende initiatieven zijn: • Infoborden over de bevrijding in Oostkamp en Wingene.

• Fietsroutes die de infoborden met elkaar verbinden via fietsknooppunten. De fietsroutes zijn te vinden via de website van HKO. • Op vrijdag 19 okt. om 14u een herdenkingsplechtigheid in het centrum van Wingene.

• Van zaterdag 20 t.e.m. zondag 28 okt. 2018 een tentoonstelling in de kerk van Hertsberge over de bevrijdingsgevechten van oktober 1918, van Brugge tot Wingene. De heemkringen van Oostkamp, Hertsberge, Ruddervoorde en Wingene werken hiervoor samen.

• Voorstelling van de nieuwe publicaties van de heemkundige kringen: – Oostkamp: dvd met reportages en getuigenissen over Oostkamp in de Eerste Wereldoorlog (i.s.m. filmclub Spectrum); – Ruddervoorde: publicatie Ruddervoorde in de Eerste Wereldoorlog; – Hertsberge: publicatie De bevrijding van Hertsberge – 18 oktober 1918; – Wingene: jaarboek over de bevrijdingsgevechten in Wingene en Zwevezele.

• Op zondag 21 okt. 2018 van 9 tot 15u een ‘toneelfietstocht’ met zeven stopplaatsen. Organisatie: Millenniumgroep. Inschrijven via ignace.lefever@telenet.be.

• Op 26–27–28 okt. 2018 de theatervoorstelling In Ruddervoordsche Velden. Inschrijven bij vrijetijd@oostkamp.be.

Graag signaleren we dat er nog boeken Oostkamp en Hertsberge in de Eerste Wereldoorlog beschikbaar zijn. Deze kunnen verkregen worden bij Wim Deneweth (050/84 04 31) of Sebastian Vande Ginste (050/84 13 16).

VRIJETIJDSMARKT N.a.v. Open Bedrijvendag stellen Oostkampse verenigingen zich voor in OostCampus op zondag 7 oktober 2018 (van 10u tot 17u). Ook HKO is van de partij. We richten de aandacht vooral op onze rijke Beeldbank met het vertonen van oude foto’s en op de mogelijkheden van familiekunde (genealogie). Wil je hieraan meewerken (een uurtje de stand bemannen, aanleveren van materiaal …) neem dan contact op met Jan Demulder (050 82 66 58).

—————————————

WAARDAMME VERTELT VII Op zondag 25 november om 14u30 in Zaal Wara gaat voor de zevende maal ’Waardamme Vertelt’ door. Wij zullen het hebben over De Vrije Basisschool – die 129 jaar bestaat – en over de gemeenteschool. Graag ontvangen we nog foto’s en anekdotes van de “oud” leerlingen van deze beide scholen.

Wie iets meer wil weten over de geschiedenis van beide dorpsscholen is van harte welkom!