Nieuwsbrief Heemkundige Kring Oostkamp – Jg. 23, nr. 2, juni 2022

heemkundige kring o ostkamp

JAARGANG 23 NUMMER 2 JUNI 2022

VERSCHIJNT DRIEMAANDELIJKS REDACTIE: ALEXANDER SOETAERT REACTIES: ALEXANDER.SOETAERT@TELENET.BE

V.U.: WIM DENEWETH WALSTRAAT 45 8020 OOSTKAMP

PRINS ALBERT BEZOEKT DE MELKERIJ VAN OOSTKAMP 4 MAART 1903 Op woensdag 25 februari 1903 ontvangt Baron Léon Peers een verzoek van kolonel Jungbluth om een bezoek aan zijn melkerij in Oostkamp te plannen voor prins en latere koning Albert van België (1875–1934) . Het zou reeds plaatsvinden de volgende woensdag 4 maart.

Op dat ogenblik vertoeft baron Léon Peers in het Hôtel des Iles Britanniques in Nice. Hij aanvaardt uiteraard de uitnodiging en probeert alles te regelen vanuit Zuid-Frankrijk. Omdat alles zo snel moet gaan en de Baron geen tijd heeft om naar België terug te keren, vraagt hij aan Schoonjans, zijn ingenieur en medewerker, om alles te organiseren en de rondleiding in de melkerij op zich te nemen. Prins Albert stond erop dat de baron zijn verblijf in Nice zeker niet zou onderbreken omwille van hem. Het was eigenlijk de bedoeling dat baron Vanderbruggen als minister van Landbouw de prins zou ontvangen maar door een gebrekkige communicatie en gebrek aan tijd kon dit niet georganiseerd worden.

Op woensdag 4 maart 1903 vertrekt Prins Albert om 11u32 met de trein vanuit Brussel-Noord naar Oostkamp. Het was de directe lijn van Berlijn naar Oostende die voor de gelegenheid een speciale halte had in Oostkamp. Ze reden in ‘une nouvelle voiture salon de la Compagnie des Wagons Lits’.

Het gezelschap bestond uit prins Albert, graaf Toëring en de jonge prins Louis-Guillaume de Bavière, zijn twee schoonbroers en kolonel Jungbluth, de ordonnans van Albert.

Ze werden aan het station ontvangen door Georges Peers, die zijn vader vertegenwoordigde, ingenieur en medewerker Schoonjans uit Gent en kandidaat-notaris De Spiegelaere die de zakelijke vertegenwoordiger van de familie Peers was.

Schoonjans was al ’s morgens vanuit Gent naar Oostkamp gekomen om alles in gereedheid te brengen. De Spiegelaere had in Brugge voor een auto gezorgd die aan het Oostkampse station klaar stond om de prins te vervoeren.

Rond 12u45 kwam de trein in Oostkamp aan en om 13u begaf het gezelschap zich, blijkbaar langs een erehaag van leerlingen van de Nonnenschool (de meisjesschool van de zusters Maricolen in de Kortrijksestraat), naar de melkerij. Daar werden ze ontvangen door directeur Jules Perquy en het voltallige personeel. Er volgde een rondgang in de melkerij met een demonstratie van de verschillende machines. Baron Peers had vanuit Nice beslist dat er ongeveer 2000 kilogram melk moest gereserveerd worden in de namiddag om een demonstratie te kunnen geven aan de prins en zijn gevolg. Dat was eerder uitzonderlijk want tijdens een normale werkdag werd de aan-

De nota met instructies voor de organisatie van het prinselijk bezoek die Léon Peers neemt in zijn hotel in Nice.

gevoerde melk ’s morgens verwerkt. Ook de hoeve (het huidige Roodhof) werd bezocht met een keuring van het vee. Na een demonstratie van het sterilisatieproces en een bezoek aan het labo dat onder leiding staat van meneer Wautluy, mocht het gezelschap proeven van de gesteriliseerde melk. Blijkbaar was de prins lovend over de kwaliteit. Het sluitstuk van het bezoek was een demonstratie van de boterproductie. Het viel iedereen op dat de prins goed Vlaams sprak en dit tot grote tevredenheid van de werklieden met wie hij een zeer spontane babbel had.

Rond 15u heeft het gezelschap de melkerij verlaten. Op uitnodiging van Georges Peers werd er op het oude (huidige) kasteel nog thee en biscuit genuttigd. Rond 16u nam het gezelschap de directe trein terug naar Brussel die voor deze gelegenheid opnieuw uitzonderlijk stopte in het kleine station van Oostkamp. Georges Peers en Schoonjans zijn met dezelfde trein terug meegereden richting Gent en Brussel.

Het prinselijke bezoek toont nogmaals aan welke naam en faam de Oostkampse melkerij Nieuwburgh op dat ogenblik had in het nationale en internationale zuivellandschap.

JAN DEMULDER

bronnen Privécollectie familie Peers - Snoy nr. 15: briefwisseling en dossier i.v.m. de organisatie en bezoek van Prins Albert aan de melkerij op 1 maart 1903 met o.a. persartikels (La Patrie, 6 maart 1903) en verslagen van De Spiegelaere, Perquy en Schoonjans.

Van Oostkamp naar de VS: het leven van een migrante ind 2021 kwam Heemkring Oostkamp via Christine Stroobandt in het bezit van de correspondentie die haar oma gedurende 50 jaar voerde met haar beste vriendin. Deze vriendin was Zoë Claeys (1894–1984), die in de jaren 1920 naar Amerika was geëmigreerd. De brieven starten in 1930 en eindigen zo’n halve eeuw later. Ze werpen een erg interessant licht op emigratie in het eerste deel van de twintigste eeuw én op het leven in het nieuwe thuisland. Christines oma, Marguerite (officiële naam, Margaritha) Vaneeghem, en Zoë leerden elkaar kennen toen ze samen de lagere school of de kantschool op zondag in Moerbrugge bezochten.

Het levensverhaal van Zoë Claeys is erg boeiend. Geboren op 13 april 1894 als dochter van Augustus Claeys en Silvia Lanssens leerde zij nog voor de Eerste Wereldoorlog Cyril Lootens kennen. Cyril werd op 30 augustus 1894 geboren als zoon van Henricus Lootens en Leonie Vandenbon. Ze verloofden zich en maakten plannen om naar de Verenigde Staten te emigreren. Een neef van Cyril, Raymond Van Wassenhove, was immers net als zijn broers Octave en Cyril – maar elk op een ander tijdstip – in 1910 naar de vs verhuisd. De Eerste Wereldoorlog gooide

echter roet in het eten; het koppel vluchtte, eerst naar Engeland en later naar Schotland. Eenmaal terug in België pikten ze de draad om te emigreren opnieuw op. Op 8 juni 1920 trouwden ze; enkele weken later vertrokken ze via Oostende en Southampton naar New York. In dezelfde periode als Zoë en Cyril ging ook Zoë’s zuster, Irma, naar de vs. Zij zou in november 1920 trouwen met Raymond Van Wassenhove. Het is niet duidelijk of zij al eerder met elkaar kennis hadden gemaakt dan wel of zij elkaar voor het eerst in de vs zagen.

Het schip waarmee Zoë en Cyril naar de vs reisden, was de ss Mauretania van de rederij Cunard Line. Het was het op dat ogenblik snelste stoomschip ter wereld, wat ook blijkt uit de reistijd. Nauwelijks zeven dagen na vertrek uit Engeland doemde het Vrijheidsbeeld in New York op. Van New York ging het naar de staat Idaho, in het Noordwesten van de vs , waar ze op 4 juli aankwamen. In Caldwell, Idaho, vonden ze de Van Wassenhoves terug. Die hadden, na eerst in Detroit te hebben verbleven, zich in Idaho gevestigd en waren elk hun eigen weg gegaan.

Het is niet meteen duidelijk waarom de eerste brief van Zoë aan Marguerite pas van 1930 dateert. Zijn eerdere brieven verloren gegaan? Waren de eerste jaren te

Kaartje van Zoë aan Marguerite, 15 december 1958. Na een tijdje beperkte de correspondentie zich tot het versturen van een kaartje of brief n.a.v. Kerstmis.

druk voor correspondentie? Uit de inhoud van de eerste overgeleverde brief kan eerder het tweede vermoed worden. Zoë geeft daarin een beschrijving van de gebeurtenissen van de voorbije jaren. Aangevuld met informatie uit de volgende brieven kunnen we haar ervaringen en die van haar zus volgen. Na aankomst in de vs trokken ze eerst in bij Raymond op diens boerderij in Sunnyslope, Caldwell. Sunnyslope is een kleine gemeenschap nabij Snake River, de belangrijkste rivier in Idaho.

De Van Wassenhoves hadden er grote stukken grond gekocht, die relatief makkelijk te bebouwen waren. Na enkele jaren verhuisden Cyril en Zoë naar het noordelijker gelegen Garden Valley. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, was dit niet zo’n idyllische plek om te boeren.

Garden Valley ligt immers ingesloten tussen de bergen, wat de toegankelijkheid in die jaren enorm beperkte. De wegen waren smal, de kloven diep en tijdens de winters was de vallei enkel bereikbaar per slede.

Het koppel besloot in 1927 terug te keren naar Sunnyslope waar ze een eigen boerderij opstartten en hun hele leven lang zouden blijven. De oppervlakte van de boerderij bedroeg 80 gemet, of ca. 352 hectare.

De eerste brieven van Zoë zijn vanuit historisch oogpunt de meest interessante.

Ze vertelt honderduit over het boerenleven, het onderwijs, de samenleving, het contact met de buren (waaronder het gezin van haar zus), het wekelijks bezoek aan de kerk, … Niet verwonderlijk valt haar onmiddellijk de totaal andere schaalgrootte in de vs op. Afstanden, gebouwen en de stukken te bewerken grond: het is allemaal zo groot! Het werk op de boerderij wordt steevast gedaan met tractoren, maar tegelijk wordt er ook werk gegeven aan enkele knechten, die vooral helpen bij het hooien, graan opzetten en dorsen. Als huisvrouw staat Zoë onder meer in voor het eten van de knechten. De beschrijving van de maaltijden moet de Vlaamse lezer(s) van haar brieven hebben doen duizelen. Elke dag voorziet ze voor ontbijt in “porridge met room van de melk, gebraad, hespevlees, met eieren of schotelvlees met eieren, jelly en fruit, boter en sterke koffie”; ’s middags bracht ze op tafel: “kiekens en koeivlees, twee, drie tot vier soorten van groensels, pickles, fruit, taart, koeken en pudding en jelly”. Zelf schrijft ze hierover: “Op een kermistafel staat er bij ons zoveel niet, wat er hier dagelijks aan het werkvolk gegeven

Luchtfoto van de woning en de omliggende akkerlanden van Zoë en Cyril in Sunny Slope, Idaho.

wordt.” Verder valt het haar ook op dat zowat alle verplaatsingen met de auto gebeuren. De afstanden zijn dan ook veel groter dan in Vlaanderen. In 1930, zo schrijft Zoë, heeft één op vier Amerikanen een auto. Op de boerderij worden diverse gewassen geteeld: luzerne, klaver, tarwe, maïs, gerst, haver, aardappelen, bonen, erwten, tomaten, … Daarnaast is er ook nog plaats voor koeien, vaarzen, kalfjes en zeugen.

Aan het begin van de overgebleven briefwisseling, in 1930, telt het gezin van Zoë al drie kinderen (Leona, Mary en John). De oudste twee gaan naar school. In de vakantie volgt de oudste ook nog de naaischool, waar ze gelauwerd wordt voor het beste naaiwerk. John is nog maar vijf en kan pas het volgende jaar naar school.

Zoë is lovend over het Amerikaanse onderwijs: “Ik keur hunne manier van onderwijzen beter aan dan in België”. In 1937 wordt een tweede zoon, Cyriel, geboren.

Doorheen de brieven kunnen we het leven van het gezin reconstrueren. De kinderen groeien op, trouwen en verlaten het huis.

De meisjes verhuizen naar andere staten, terwijl de jongens dichterbij blijven. John neemt een deel van het land van zijn ouders over en gaat in een naburige boerderij wonen. Cyriel blijft thuis en helpt zijn vader.

De integratie van het gezin verloopt goed. In 1924 al verkrijgt Zoë het Amerikaans staatsburgerschap; in 1953 moet de jongste zoon naar het leger. Maar er zijn ook de minder leuke momenten. In 1961 krijgt Cyriel jr. een auto-ongeluk, maar dat loopt gelukkig goed af. Zoë moet kanker

overwinnen en wordt ook met het verlies van gezins- en familieleden geconfronteerd.

Naarmate de jaren vorderen, dijt de familie steeds verder uit. In een brief van 1962 telt Zoë het allemaal nog eens na: haar vier kinderen schonken haar al 17 kleinkinderen (en de familie zou nog groeien). De afstand tussen haar en haar (klein) kinderen valt haar niet mee, waardoor familiebezoekjes erg intens beleefd worden. Maar de afstanden hebben ook het voordeel dat Zoë tijdens haar tochten heel wat van de vs ziet. In 1961 neemt ze zelfs het vliegtuig om op de kinderen van Leona te passen. Het zijn allemaal zaken die totaal anders zijn dan in Vlaanderen. Niet zonder trots stuurt ze haar vriendin Marguerite ook een overzicht van de prijzen die ze op lokale fancyfairs wint met haar handwerk. Ook opvallend, de laatste brieven dateren steeds van rond de kerstperiode. Tijdens het jaar is er te weinig tijd om te schrijven, maar het jaareinde is het ideale moment om een stand van zaken op te

maken. De zomer van 1957 betekent voor Zoë het ongetwijfeld emotionele weerzien met vrienden en familie. Ze brengt dan immers haar geboortestreek een bezoek.

De laatste brief dateert van 10 december 1979. Intussen is Zoë al een hele poos weduwe. Cyril is immers overleden op 27 oktober 1953. Ook twee van haar kinderen, Mary en John, zijn reeds gestorven. Haar laatste levensjaren brengt Zoë thuis door.

Haar dagen zijn gevuld met handwerk, wandelen, het onderhoud van een groentetuintje en het bezoeken van haar kinderen en kleinkinderen.

Op 20 december 1984 overlijdt Zoë in het ziekenhuis van Mampa, op enkele kilometers van Sunnyslope. The Idaho Press Tribune meldt haar overlijden enkele dagen later. Behalve door twee van haar eigen kinderen wordt ze overleefd door 23 kleinkinderen en 22 achterkleinkinderen. Zoë ligt samen met Cyriel begraven op Canyon Hill Cemetery in Caldwell, op maar liefst 15.000 kilometer van haar geboortegrond.

Haar brieven werden recent geschonken aan het Red Star Line Museum in Antwerpen. patrick vanden berghe BRONNEN De brieven en postkaarten die Zoë naar Marguerite opstuurde, kunnen teruggevonden worden in de collectie van het Red Star Line Museum in Antwerpen via https:// dams.antwerpen.be. Kopieën van de brieven waaruit geciteerd werd, bevinden zich in het documentatiecentrum van HKO. Meer info over de families die eind de jaren 1970, begin de jaren 1980 in Sunnyslope woonden op http:// mariah95.com/SUNNYSLOPE/ mybelovedsunnyslope77to83.pdf.

Mensen die ook over interessante informatie beschikken over Oostkampse migranten mogen steeds contact opnemen met HKO. Postkaartje gezonden door Zoë aan Marguerite met een zicht op de vallei van de Snake River, die de Amerikaanse staat Idaho doorsnijdt.

FIETSTOCHT 17 JUNI Op 17 juni is er opnieuw onze jaarlijkse fietstocht. We volgen het spoor van kunstenaar Valentin Henneman en sluiten af met een drankje in het Gemeentehuis bij het portret dat HKO recent aan de gemeente schonk.

Opgelet: andere datum dan vermeld in de vorige nieuwsbrief!

Vertrek om 19u stipt aan het Gemeentehuis. We fietsen 11 km. Einde verwacht om 21u30.

Met de steun van: ————————————— ZONDAGSE WANDELINGEN Ook in de zomermaanden is er iedere eerste zondag van de maand een begeleide wandeling.  Op 3 juli verkennen we de omgeving van de Kaleshoek en Nieuwburgh. Parking en afspraak aan het oefenlokaal van Were Di in de Nieuwburgstraat 11.  Op 7 augustus wandelen we door de Bloemenwijk. Afspraak aan het WZC Sint-Jozef in de Rustoordstraat.  Op 4 september gaan we op junior expeditie in het Bulskampveld. Een bijzonder doelpubliek is de jeugd deze keer. Afspraak aan het speelplein van het Nieuwenhovebos (einde van de Hogendaledreef).

We spreken telkens om 10u30 af.

Deelname is gratis, maar graag vooraf inschrijven via wimdeneweth@hotmail.com. Zo kunnen we voldoende gidsen voorzien.

————————————— ORGELCONCERT SINT-PIETERSKERK Een zomeravond met cultuur kan ook in Oostkamp. Deze zomer wordt voor de 28ste keer een reeks orgelconcerten georganiseerd.

Op donderdag 25 augustus 2022 om 20u30 concerteert Mithra Van Eenhooge, organist van de Sint-Pieterskerk, op het Pelsorgel van de kerk. Hij speelt de toccata in D van Johannes Sebastian Bach en werk van Flor Peeters, Sergej Rachmaninov, Nicolaus Bruhns, Charles Tournemire en andere. Het wordt een concert met klassiekers en modern talent.

Heemkring Oostkamp sponsort dit concert. Leden van de heemkring kunnen het concert gratis bijwonen op vertoon van hun lidkaart.

————————————— BIDPRENTJES EN ROUWBRIEVEN De lijst met bidprentjes en rouwbrieven heeft de kaap van de 20 000 namen overschreden.

Heemkring Oostkamp wil Marc Verschilde danken voor zijn volgehouden inspanning om deze collectie toegankelijk te maken. De recentste lijst is te raadplegen op de website: www.heemkringoostkamp.be/verzamelingbidprentjes-en-rouwbrieven.

50 jaar Park De Valkaart Deze zomer is het precies 50 jaar geleden dat de gemeente Oostkamp het domein van het kasteel Le Chenoy van de familie Kervyn de Merendree aankocht. Het kreeg de naam ‘De Valkaart’ naar een plaatselijk toponiem en werd uitgebouwd tot een sport- en cultuurcentrum.

De Erfgoedraad wil dit lustrum met gepaste luister vieren. En hoe kunnen we dit beter doen dan met een Vlaamse kermis. Het was immers traditie dat de plaatselijke kasteeldomeinen hun parken ter beschikking stelden van diverse verenigingen om Vlaamse kermissen en andere activiteiten te organiseren.

Op zondag 28 augustus 2022 organiseren we van 14u tot 18u een Vlaamse kermis. We voorzien een 30-tal overdekte kraampjes waar de bezoekers gratis aan volksspelen kunnen deelnemen.

We doen ook een poging om alle Gouden Merels (sport, jeugd, cultuur) die ooit zijn uitgereikt samen te brengen.

IN MEMORIAM BERT BOULJON Op zaterdag 30 april 2022 moesten we heel onverwacht afscheid nemen van ons lid Bert Bouljon. Bert voorstellen hoeft wellicht niet, want hij was een frequente aanwezige op onze activiteiten. Bert was als leraar Nederlands en Engels verbonden aan het Sint-Leocollege van Brugge en Oostkamp en het Sint-Pietersinstituut in Oostkamp. Daarnaast was Bert zeer actief op het vlak van lokale geschiedenis. Hij was een verwoed verzamelaar van documenten en foto's die de basis vormden van diverse publicaties over de Oostkampse geschiedenis. Bert was ook decennialang voorzitter van het beheersorgaan van Bibliotheek-Infopunt Oostkamp. Voor zijn vele verdiensten op cultureel vlak kreeg Bert de Gouden Merel in 1984 en 1999. Na zijn pensionering en tot aan zijn overlijden was Bert erg actief als mantelzorger. Heemkundige Kring Oostkamp betuigt haar diepste medeleven aan zijn echtgenote Huguette, de kinderen en kleinkinderen.

NIEUW VADEMECUM BEERNEM-OEDELEM-SINT-JORIS Enkele jaren na het Vademecum Wingene-Zwevezele, kondigde Familiekunde Vlaanderen Regio Brugge trots een nieuwe prestigieuze digitale publicatie aan: Vademecum Beernem-Oedelem-Sint-Joris-ten-Distel. Alle bestaande bewerkingen van de drie deelgemeenten werden samengebracht, zijn te koop en worden opgestuurd via WeTransfer. Alleen al de parochieregisters beslaan 9 lijvige boeken, die vroeger afgedrukt en ingebonden werden aangeboden. Daarnaast nog zoveel meer, naast wat ooit gepubliceerd werd, ook bronnen die nieuw voor deze publicatie bewerkt werden.

Jo Patteeuw zorgde voor de samenstelling van het vademecum, Eddy Dubruqué voor de vormgeving.

Het Vademecum kan besteld worden bij anne-marie.viaene@telenet.be en wordt bij voorkeur bezorgd met WeTransfer (d.w.z. via een eenvoudige downloadlink in een mail). Prijs voor FV-leden: 25 euro, anderen: 33 euro, een spotprijs voor alles van de 3 gemeenten! Opsturen kost 2,50 euro.

(Brugse Stam, maart-april 2022)