ژمارە12 ی هەوار by Hawar Association of Education

‫ڕێکخراوی هەواری‬ ‫پەروەردەیی‬

‫ساڵی ‪ :3‬ژمارە ‪12‬‬ ‫بەرواری دەرچوون‪2012 :‬‬

‫لە ڕێگای باڵوکراوەی هەوارەوە دەتوانیت لە هەواڵ و کارو چاالکیەکانی ڕێکخراوی‬ ‫هەوارو ڕەوەند کوردی نیوکاسڵ ئاگادار بیت‪ ،‬ئەگەر دەخوازیت ئەم باڵوکراوەیەت بە‬ ‫ئیمێڵ پێ بگات‪ ،‬بە ئیمێڵ داوای بکە ‪hawarnewsletter@yahoo.co.uk‬‬

‫باڵوکراوەی وەرزی‬ ‫ڕێکخراوی هەواری پەروەردەیی‬

‫لەم ژمارەیەدا‪:‬‬ ‫یادو بۆنەکان یەکمان دەخەن‬ ‫کوردستانیانی نیوکاسڵ چۆن دەڕواننە‬ ‫خزمەتگوزاریە تەندروستیەکانی‬ ‫نیوکاسڵ‬ ‫ژیانی سەردەمی کۆمپیوتەرو سوودو‬ ‫زیانەکانی ئالوودە بوون پێ یەوە‬ ‫بابەتێک لەسەر نوسینی بابەت‬ ‫تا کواڵیتی ژیانت چاکتر بێت واز‬ ‫لە (‪ )30‬خووی نادروست بھێنە‬ ‫ڕۆڵی ژن لە هەڵبژاردنی هاوسەر و‬ ‫بوارەكانی‬

‫یادو بۆنەکان ناسنامەی ئایینی و نەتەوەییمانن‬ ‫لەوانەیە یا دو بۆنە ئا یینی و نەتەوەییەکان گرنگیەکی زیاتریان هەبێت الی کوردانی تاراوگە‬ ‫وەک لە کوردانی نیشتیمان‪ ،‬چونکە هەمیشە ئەو بۆنانە بۆ کوردستانیا نی دەرەوە دەرفەتی‬ ‫زێڕینن بۆ کۆبوونەوەو یەکتر بینین و بەسەر بردنی کاتێکی خۆش پێکەوە ‪.‬‬ ‫کوردانی هەندەران لەو کاتانەدا لە هەموو کاتێک زیاتر بە جیاوازی بیروڕا و بۆچوونی تایبەتی‬ ‫و کەسی خاڵە گرنگ و هاوبەشە کان لەیەک شوێندا کۆیان دەکاتەوەو پێکەوە شادیەکان بەش‬ ‫دەکەن و یادگاری خۆش لەو بۆنانەدا تۆمار دەکەن‪.‬‬ ‫لەو یادو ئاهەنگ و بۆ نانە دا بەها بااڵ هاوبەشەکان یەکدەگرن و ساتەوەختەکانی پێکەوە بوون و‬ ‫دڵخۆش بوون بە هاوەڵێتی یەکتر لە ناو ڕەوەندەکەمان دا لە هەموو کاتێک پتەو ترە و زیاتریش‬ ‫لە ئەزموونەکانی ڕابردوویان بەو ساتەوەختە دڵڕفێنانەی یادی وواڵت و بەها بااڵکانیان خەنی‬ ‫دەبن ‪ ،‬هەر بۆیە کاتەکانی مانگی پیرۆزی ڕەمزان و ڕۆژەکانی هەردوو جەژنی رەمەزان و‬ ‫قوربانیان زۆر زوو لێ دەڕوات و بە تامەزرۆیی و تاسەوە هەمیشە لە چاوەڕوانی‬ ‫زیندووکردنەوەی ئەو ڕۆژانەدان‪.‬‬ ‫لە شاری نیوکاسڵی باکوری بەریتانیا سااڵنە چەند جارێک ئەو بۆنەو یادە ئایینی و نەتەوەیی یانە‬ ‫ڕەوەندەکەمان یەکدەخات و هێندەی تر تاکەکانی ناو ڕەوەندەکەمان بە ناسنامە و ئایین و نەتەوەی‬ ‫خۆیان گەرم و شاد دەکاتەوە‪ .‬پێویستە بڵێین ئەوە چەند ساڵێکە مانگی پیرۆزی ڕەمەزان و‬ ‫ڕۆژەکانی هەردوو جەژنی پیرۆزی ڕەمەزان و قوربان و یادی نەورۆزی سەری ساڵی نوێی‬ ‫کوردی لە کاتە تایبەت و پڕ یادەوەریەکانی کوردانی ئەم شارەیە و لەبەر ئەوەی کە هە ر‬ ‫خۆشیان بە گشتی لە خەمی ڕێک خستنن و هەڵگرتنی ئەرکی بۆ نەکاندان لە ڕووی بەڕێوەبردن‬ ‫و داراییەوە ‪ ،‬بۆیە ئەنجامدانی ئاهەنگ و ڕێکخستنی یادو ئاهەنگەکان زۆر ئاسان تره لە هەموو‬ ‫کاتێک ‪.‬‬ ‫خۆشحاڵین کە تاکەکانی ڕەوەندەکەمان بە ئافرەت و پیاوو منا ڵ و خێزان و گەنجە سەڵتەکا نەوە‬ ‫بە بێ جیاوازی هەست دەکەن کە بەشێکن لە پرۆژەی گرنگی زیندووکردنەوەی یادو بۆنەکان و‬ ‫وەک یەکیش ئەو بۆنا نە دڵخۆشیان دەکات‪ .‬هیودارین کە هەمیشە بۆنەکانمان یادو یادگاری‬ ‫خۆشی تیا تۆمار بکرێت و بۆ پارێزگاری کردن لە نا سنامە و ڕابردووی خۆمان هەمیشە بە‬ ‫گرنگیەوە لەم ئەرکە پیرۆزە بڕوانین‪.‬‬

‫باڵوکراوەی وەرزی هەوار‬

‫الپەڕە ‪4‬‬

‫کوردستانیانی نیوکاسڵ چۆن دەڕواننە خزمەتگوزاریە تەندروستیەکانی‬ ‫نەخۆشخانەکانی منااڵن لە نیوکاسڵ دا؟‬

‫لە درێژەی زنجیرە چاالکیە تەندروستیەکانی ڕێکخراوی هەوار لە چەند مانگی ڕابردوودا ‪ ،‬وێڕای چەند کۆبوونەوەیەکی هۆشیار‬ ‫کردنەوە لە نەخۆشیە ڕەگەزیە گواستراوەکان‪ ،‬پێشوازی کردن بوو لە نوێنەرانی هەردوو ڕێکخراوی‪:‬‬ ‫‪Health and Race Equality Forum & Health Improvement Service for Ethnic Minorities‬‬ ‫ئەو بەڕیزانە بۆ ووتووێژ کردن سەبارەت بە خزمەتگوزاریەکانی دەزگا تەندروستیەکانی نیوکاسڵ بە تایبەتی یەکەکانی تایبەت‬ ‫بە منااڵن سەردانیان کردین و ویستیان لە نزیکەوە گوێ بیستی ڕاوبۆچونن و گلەیی و گازاندەکانی تاکەکانی کورد بگرن‪.‬‬ ‫بە ڕێزیان لە سەرەتاوە گرنگی پەیوەندی نێوان دەزگا تەندروستیەکان و کە مە نەتەوەکانی ڕوونکردەوەو باسی لەوە کرد کە ئەوان‬ ‫زۆر بەهەندەوە گوێ لە ڕاو تێبینی هاوواڵتیانی ناو ڕەوەندە جیاوازەکان دەگرن و دەیانەوێت بزانن کە ئاستی ڕەزامەندی تاکەکانی ناو‬ ‫ڕەوەندی کوردی لە خزمەتگوزاریەکانی نیوکاسڵ و بەتایبەتیش بە شی منااڵن لە چ ئاستێک دا یە‪.‬‬ ‫لەو کۆبوونەوەیەدا ئامادەبووان ڕاشکاوانە ڕاو بۆچوونەکانی خۆیان سەبارەت بە بەشە جیاوازەکانی تەندروستی نیوکاسڵ خستە ڕوو ‪،‬‬ ‫ئەوانیش بەهەندەوە بەشداری ئامادەبووانیان بەرز نرخاندو تێبینی و ڕەخنە کانیان تۆمار کردن و بە ڵێنیان دا کە بە ئەمانەتەوە هە‬ ‫موو ئەو خااڵنە بگەیەننە دەزگا بەرپرسەکان و کاریان لەسەر بکەن و بۆ هەر پرسیارو گلەییەکیش بە دوواداچوونی پێویست بکەن و‬ ‫بە وەاڵمەوە بگەڕێنەوە بۆ المان ‪.‬‬ ‫هەر ئەو تیمە چەند کۆبوونەوەیەکی تریان لەگەڵ کوردانی نیوکاسڵ دا ڕێکخست کە لەداهاتوودا ئەنجام بدرێت لەسەر خواستی‬ ‫ئامادە بووانی ئەو کۆبوونەوەیە‪ ،‬بەتایبەت سەبارەت بە کێشە تەندروستیەکانی تایبەت بە ئافرەتان‪ .‬شایانی باسە خانمانی بەشداربووی‬ ‫ئەو کۆبوونەوەیە بەتایبەتی سوپاس و پێزانینی خۆیان بەو میوانانە دا بۆ دەستەو فەرمانبەرانی بەشی مناڵ بوون بە ڕێکردو ئەوە تەنها‬ ‫بەشێک بوو کە بە زۆی دەنگ هەموو ئامادەبووان لیی ڕازی بوون و هیچ گلەییان لێ نەکرا‪.‬‬

‫باڵوکراوەی وەرزی هەوار‬

‫الپەڕە ‪4‬‬

‫وەرگێڕانی ’بەدەستکاریەوە“ لە عەرەبیەوە ‪ -‬فەرهاد فەرهج‬

‫بابەت بریتی یە لە نووسراوێك کە بە شێوهیەکی کورت یان‬ ‫مامناوهندی نووسراوه چارهسەری کێشەیەك بکات بە‬ ‫شێوازێكی ووێژهی وه چەندهها جۆری هەیە وهك بابەتی‬ ‫ڕامیاری‪،‬کۆمەالیەتی‪،‬زانستی‪،‬ئاینی‪،‬وه پایەکانی بابەت بریتیین‬ ‫لە شێوازی نووسینەکە وههێزو توانای بابەتەکە لەگەڵ‬ ‫ڕازاندنەوهی لە الیەن نووسەرهوه‪ .‬ئەرکی نووسەرلە داڕشتنی‬ ‫بابەتێك دا باس کردنی کێشەیەکە لە گەڵ ئاماژه بە هۆکاری‬ ‫کێشەکە وه باس لە سەر چارهسەری کێشەکە وه هەروهها ڕاو‬ ‫بۆچوونی پەسەندی خۆی بدرکێنێ‬ ‫بە شێوازی بیرۆکە یەکی یەکگرتوو‪.‬‬ ‫زۆربەی نووسراوهكان ئێستا باڵو دهکرێنەوه لە گۆڤارو ڕۆژنامەکان یان لە پێگەی ئێنترنێتی تانەوتەشەریان تیا یە زۆربەی‬ ‫زۆریان بەس موشكیلە ئەخوێننەوه وای لێ هاتووه نووسەرهیچ نوسراوێك نانوسرێت مەگەر باسێكی سیاسی تیا نەبێت‪،‬ئەوهش‬ ‫شتێكی ئاساییە لەبەرئەوهی ئەگەرگۆرانكاریەك ڕوویدا لەسیاسەتی وواڵت یان لەوواڵتانی دراوسێ ئەوه قسە لەسەرسیاسەت‬ ‫ئەكرێت ‪ ،‬ڕۆژنامە بكەرهوه سەیر بكە بەالیەنی كەم لەهەر رۆژنامەیەك پێنج شەش بابەت باس لەباری سیاسی ئەكەن‪ .‬جا‬ ‫خۆینەری ئازیز بۆ ئەوهی ببیتە نووسەر‪ ،‬پێویستە هەندێك توانا لەتۆدا هەبێت كەپاڵت پێوه بنێ بۆ پێشەوه بۆ ئەوهی كە بنوسیت‬ ‫وهك ئەوە نەبێت کە پە ڕەیەکی سپی بێنین و قەڵەم بەدهستەوه بگرین و یان دهست بخەینە سەر كیبۆردەکەو بڵێین من هەر ئەنوسم‬ ‫پێویستە هەندێ ڕۆشنبیری عەمباركراوت هەبێ بۆ ئەوهی بتوانیت بنوسیت بەشێوهیەكی جوان ‪ ،‬ئەگەر بتەوێت زانیاری بدهی‬ ‫بەخوێنەر پێویستە سەرچاوهكە دیاری بكەی لەو حاڵەتەدا پێویستە بچیتە ناوهرۆكی كتێبەكە بەڕوونی وسەرچاوهی دروست‪،‬‬ ‫ناتوانیت انترنیت بكەینە سەرچاوهی سەرهکی ‪ ،‬ئەبێت لەكرۆكی سەرچاوهكە وهكو خۆی بەئەمانەتەوه بیگوازینە وه بە تایبەتی‬ ‫ئەگەر نوسینەكەت زانیاری باڵوکرد نەوه بوو‪ ،‬ئەبێت هەوڵ بدهین بەشداری لە خول و ڕاهێنان بكەین ‪ ،‬ئەبێت بابەتەکە بەرواری‬ ‫باڵو کردنەوهی هە بێت ‪ ،‬ئەبێت زمانەوانی تیا دا پاراو بێت‪ ،‬ڕاپرسی بكەیت بە کە سانی خاوهن ئەزموون ‪ ،‬وه زیاتر لەجارو‬ ‫دوان بنوسیت وه ڕهش بكەیتەوه دوباره بنوسیتەوه ‪ ،‬هەمووئەم كارانە قورسایی بە بابەتە کە ئەبەخشێت وه یارمەتیت ئەدات بۆ‬ ‫ئەوهی لەسەر پێی خۆت ڕاوهستیت بۆ ئەوهی بەرگەی ڕووبەڕووبونەوهی خوێنەر بگریت‪.‬‬ ‫هە میشە کەسانێك هەیە مەرجەكانی نووسەریان تیا نیە یان ڕۆشنبیریان كەمە یان بێ سەروبەر ئەنوسن یان ئەبێژن بەاڵم‬ ‫پشتگیریان هەیە هەر جەماوهر پەیدا دهكەن بۆ خۆیان ‪ ،‬لەبەرئەوهی هەمیشە كەسەكە هەرچۆنێك بێت بەهۆی ئەو پشتگیرییەوه‬ ‫خوێنەری بۆ كۆ ئەبێتەوه‪ ،‬ئەشگونجێت کە كەسایە تیەکی خراپ بێت و بابەت بنووسێت لەبواری ڕاگەیاندن یا سیاسی یان‬ ‫وهرزشی یان ئەگەرهەر شتێكی تری نووسی یان دهنگی بەرز كردهوه یان هێرشی كرده سەر هەر دهزگاوکەسایەتی و الیەنێك‬ ‫كۆمەڵێك ئەبن بەالیەنگری و خۆێنەری بابەتەکەی‪.‬‬ ‫بەداخەوه لە وواڵتە دیکتاتۆرهکان نووسەر بۆسەالمەتی گیانی و پارێزگاری کردن لە خۆی لە گرتن وئەشکەنجە پەنا بۆڕۆشنبیری‬ ‫سەرزارهکی ئەبات ‪ ،‬دهبا ئێمەی ئازاد لە دهڕبڕینی ڕاوبۆچوونەکانمان هەوڵ بدهین ئازادانە ڕاستی بگەیەنین ‪ .‬ئەدمۆنجۆنسۆن‬ ‫دهڵێت" بابەت هونەرێکە لە هونەری وێژهیی کەشێوازێکی تره لەڕاگەیاندن کە لە شیعر دا جێ نا بێتەوه وه بەسەرهاتی چیرۆك نیە‬ ‫مامۆستا (حسین الراوی) شارهزا لەبواری خۆیندن و نووسیین وه ئە ندامی ئەنجوومەنی وه بریتیش نیە لە ووتوووێژی سەر شانۆ“‪.‬‬ ‫ڕۆشنبیری نێودهوڵەتی لە کوەیت وه نووسەری ڕۆژنامەی (الرآی) کوەیتی ئا مۆژگارییمان ئەکات لە بارهی نووسینی بابەت‬ ‫کەئەزموونی ژیانی خۆیمان بۆ دهگێڕێتەوه و دەڵێت ‪ " :‬لەسەرهتاوه قەڵەمم بەدهستەوه بوو هەرچەندە بەدڵ ئەمنوسی وههیالك‬ ‫ئەبووم بەاڵم ئەمە مافی بەنوسراوهكانم نەئەدا وهکوو ئێستا كەباڵو بێتەوه لەگۆشەیەك لەگۆشەی باڵوكراوهكاندا ‪،‬گرنگترین خەسڵەت‬ ‫لەنووسەردا هەبێت ئەبێت چاونەترس بێت ‪ ،‬بەاڵم نەترساندنی هەست بە بەرپرسیاری كردن نەك زوڵم كردن‪ ،‬چونكە نووسەری‬

‫باڵوکراوەی وەرزی هەوار‬

‫الپەڕە ‪5‬‬

‫دەبێت ڕوون كردنەوه بدهین لەسەری كاتێك باس لەشتێك دهكەین پێویستە باس لەهەموو ڕووهكانی‬ ‫بکەین ‪,‬كەس هەمان شتیان بیستبێت بۆ نمونە‪ :‬باسی شوێنێك ئەكەین گرنگی شوینەكە‪ ،‬خاڵە‬ ‫ئیجابی و سلبیەکان‪ ،‬موقعی جوغرافی‪ ،‬مێژووی شوێنەكە لەڕووی ئابوری و سیاسی و‬ ‫كۆمەاڵیەتیەوه‪ ،‬دووهم پێش ئەوهی كە قەڵەم بگرین بەدهستەوه تەواو ئەبێت ئەو هەستەمان بۆ‬ ‫دروست بێت کە ئامادەین وە بڵێی تەواو ئەوا ئێستا دهست بەنوسین دهكەم ‪ ،‬پێویستە بزانین لەبارهی‬ ‫چیەوه دهنوسین وه بڵێین ئێستا کاتی جێبەجێ كردنە و دهست بكەین بەنووسین‪.‬‬ ‫ئەڵبێرت کامؤ ئەڵێ‪ " :‬ئەو نوسەرانەی كەبەڕوونی بەیانی بابەتەکەیان دەنوسن ئەوه خوێنەریان‬ ‫هەیە بەاڵم ئەوانەی كەبەئاڵۆزی ئەنووسن ئەوا مفسریان هەیە " ‪ .‬كاتێك نووسراوێكت نووسی‬ ‫بەڕوونی ئەوا گوما نی تێدا نیە هەندێك لەخوێنەر هاوڕان لەگەڵ نوسراوهكەت وه هەندێك‬ ‫پێچەوانەی ڕای تۆیان هەیە وه هەندێك تێبینیان هەیە ‪ .‬لەوانەیە هەندێک جار پیویست بێت کە‬ ‫نوسیەنەكەت بڕازێنیتەوە بە ئایەتی قورئانی پیرۆز یان بە فەرمووده ی دروست یان هەندێ‬ ‫ووتەی بە نرخی ناوداران بۆ ئەوهی هێز بە بابەتەكەت ببەخشێت‪.‬‬

‫پێش ئەوهی كە قەڵەم بگرین‬ ‫بەدهستەوه تەواو ئەبێت ئەو‬ ‫هەستەمان بۆ دروست بێت کە‬ ‫ئامادەین وە بڵێی تەواو ئەوا‬ ‫ئێستا دهست بەنوسین دهكەم‬

‫هەۆڵ بده سەرەتا وا بنوسە کە‬ ‫بۆ ئەوەی چی لە مێشکتدا هەیە‬ ‫دەریبڕیت و بیرۆکەکە بکەیتە‬ ‫سەرەتای بابەتەکەی کە‬ ‫دەتەوێت بینوسیت‪ ،‬بەمە‬ ‫دەووترێت نەخشەی ووتار‬

‫شێوازی نووسینەکەت با‬ ‫بەزهیی ونەرم و نیانی تیا بێت ‪،‬‬ ‫نووسەری باش کاریگەری‬ ‫ئەرێنی ئەبێت لە گواستنەوهی‬ ‫هەستی باش بۆ خۆێنەر‬

‫نوسراوهکەت ئەبێت كاریگەری بەهێزی هەبێت خوێنەر بۆ الی خۆی ڕابكێشێت‪ ،‬چەند جوانە‬ ‫داواكاریەكان كاتێ داوا ئەكەیت لەیەكێ وهكو پەخشانە شیعر بیڕازێنیتەوه بۆی وه كاتێك نوسەر‬ ‫لەسەر شتێكی دیاریكراو ئەنوسێت وههەوڵی كۆكردنەوهی زانیاری ئەدات لەسەر ئەو شتە زۆر‬ ‫هەست بەشەوق وئارهزوو ئەكات بۆ نمونە ئەگەرباسکردن لە شوێنێك بێت وا لەسەر ئەو شوێنە‬ ‫بنوسێت کە خۆی ئەو شوێنەی دیبێت بە شێوەیەک کە هەستێک بۆ خوێنەر دروست بکات خوێنەر‬ ‫وا هەست کە دەچێتە شوێنەکەوە‪.‬‬ ‫كاتێك باس لەكەسایەتی یەکی تایبەت یان بابەتێكی تایبەت ئەكەیت بۆ ئەم مەبەستە هەوڵی کۆ‬ ‫کردنەوهی سەرچاوه ی زانیاری ئەدهیت وه ئەو هەوڵدانە ئەبێت بەهۆی ئەوهی كەزانیاری زیاتر‬ ‫كۆبكەیتەوهو بابەتەكەت زیاتر دهوڵەمەند بكەیت ‪ ،‬هەۆڵ بده سەرەتا وا بنوسە کە بۆ ئەوەی چی لە‬ ‫مێشکتدا هەیە دەریبڕیت و بیرۆکەکە بکەیتە سەرەتای بابەتەکەی کە دەتەوێت بینوسیت‪ ،‬بەمە‬ ‫دەووترێت نەخشەی ووتار ‪ ،‬پاشان کە لەوانەیە پیویست بکات چەند جارێک ئەوەی دەینوسیت‬ ‫ڕەشی کەیتەوەو دیسان بینوسیتەوە‪ ،‬بە دڵنیاییەوە چەندین جار پیویست دەکات گۆڕانکاری تێدا‬ ‫بکەیت تا دەبێتە بابەتێک کە بتوانیت باڵوی بکەیتەوە‪ ،‬ئەگینا ئەگەر هەرچی یەکەم جار بە یرتدا‬ ‫هات و نوسیتەوەو باڵوت کردەوە بێگومان ئەوە نوسینێکی تەواوو سەرکەوتوو نابیت‪ ،‬بۆیە پیوسیتە‬ ‫کاتی تەواوی پێ بدەیت تا دەبێتە بابەتێکی پێگەییو‪.‬‬ ‫با بابەتەکە كورت وپڕمانا بێت بەاڵم هەندێ كات وا پێویست دهكات درێژهی هەبێت بۆزیاتر‬ ‫ڕوونکردنەوه بەناوی خوای گەورهوه دهست پێبكەین دهست بكەین بەنوسین بەدڵ بنووسین ئەسپی‬ ‫خۆمان تاو بدهین لەمەیدان ‪ ،‬لەكاتێكدا وا هەست ئەكەیت بە تەواوی مانا بابەتەکەت جوانە کەواتە‬ ‫پێویستە بە شایستە ترین شێوه نیشانی خۆێنەری بدهی وهپیشانی كەسی پسپۆری بدهی كەشارهزا بێت‬ ‫لەو بوارهدا ‪ ،‬ئەوکەسانەی کە زۆر بەرهو پێشەوه ئەچن ئەوانەن كەهەمیشە پرس و ڕا ئەكەن ‪،‬‬ ‫پێوویستە بەرهو پێشەوه بچیت لەنوسینەكەتدا نەگەرێتەوه بۆ خاڵی یەكەم هەمیشە بۆ پێشەوه ڕاست‬ ‫برۆ وه جوانترین ووشەو دهستەواژه بەكاربێنە ‪ ،‬شێوازی نووسینەکەت با بەزهیی ونەرم و نیانی تیا‬ ‫بێت ‪ ،‬نووسەری باش کاریگەری ئەرێنی ئەبێت لە گواستنەوهی هەستی باش بۆ خۆێنەر‪ .‬لە کۆتای‬ ‫دا خۆینەری بەڕێز هەموو کارێك هەوڵ وماندووبوونی دهوێت تابتوانین سەرکەووتن بەدهست‬ ‫بهێنین ئێمەش پێوویستە نەسڵە مێین لەو کارانەی کە بۆمان ئنجام نادرێت ئە بێت بەردهوام بین‬ ‫ئەگەر کەمییش بێت بە هیوایەکی گەش بڕوانینە داهاتوومان‪.‬‬

‫باڵوکراوەی وەرزی هەوار‬

‫الپەڕە ‪3‬‬

‫ژیانی سەردەمی کۆمپیوتەرو سوودو زیانەکانی ئالوودە بوون پێ یەوە‬ ‫دیمەن محمد‬

‫لە دوونیای ئەمڕۆدا کۆمپیوتەر بووە بە پێداویستیەکی سەرەکی ماڵەکان و لەوەش زیاتر وەک ئەندامێکی سەرەکی هەر خێزانێکە ‪.‬‬ ‫بە بێ جیاوازی ڕەگەزو تەمەن ئەندامانی خێزانەکان لەم سەردەمەدا کاتێکی زۆریان بۆ هاوەڵێتی و کارپێکردنی ئەم ئامرازە گرنگە‬ ‫تەرخان کردووە‪ .‬ئەمە ال کاتێک دا کە هەردوو هاوسەر وەک یەک ئالوودەو خۆشحال بن بە هاوەڵێتی ئەم ئەندامە کاریگەرەی خێزان!‬ ‫لە هەندێک حاڵەتیشدا کە خانمەکان زۆر کاتیان نیە بۆ کۆمپیوتەر یاخود هێشتا بەو شێوەیەی هاوسەرەکانیان پێیانەوە ئالوودە نەبوون‬ ‫هەندێک جارخانمانی ماڵ دەنگی گلەیی و ناڕەزایی بەرز دەکەنەوە لەوەی کە ئەوەندەی هاوسەرەکانیان کات لەسەر کۆمپیوتەرەکە‬ ‫بەسەر دەبەن هێندە لەخەمی گوێگرتن لە هاوسەر یاخود بەدەمەوەچوونی پێداویستیەکانی ماڵەکەیا نەوە نین‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ کۆمپیوتەر شێوازی ژیانی مرۆڤایەتی گۆڕیوە و بەتەواوی دەستی بەسەر ژیانماندا گرتووە بە شێوەیەک کە شێوازی بیرکردنەوەو‬ ‫نوسین و خوێندنەوەو کارکردن و تا دەگاتە کات و شوێنی نوستنمانی کۆنترۆڵ کردووە ‪ ،‬بە هۆی کۆمپیتەرەوە ئاسانکاری زۆرمان بۆ‬ ‫بەرهەم هاتووە‪ ،‬بە ووردی تەماشایەکی ماڵەکەت بکە زۆرێک لە ئامێرەکانی ماڵەوە بەرنامەی کۆمپیوتەری بەڕێوەیان دەبات‪ ،‬لە‬ ‫مایکرۆوەیڤ و جل شۆرو حاجەتشۆرەکەتەوە بۆ کتری ئاو کواڵندنەکەت و یاریەکانی دەستی مناڵەکەت هە موو بە پێی بەرنامەیەکی‬ ‫ڕێکو پێک کار دەکەن ‪ .‬یاخود سەیرێکی خزمەتگوزاریەکانی ناو نەخۆشخانەکانی ئەم سەردەمە بکەین هەر لە دیاری کردنی‬ ‫نەخۆشیەوە تا پشکنین و نەشتەرگەری و هەموو کارە بەڕێوەەریەکانی ناو ئەو دەزگا گرنگە پەیوەستیەکی زۆریان بە کۆمپیوتەرەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬لێرەوە تا دەگاتە یەک بەیەک ئۆرگان و یەکەکان ی کارو خوێندن و گەشت و گوزارو هۆکارەکانی گواستنەوەو حەوانەوەو ‪...‬هتد‬ ‫هەموو بە شێوەیەکە هەندێک جار دەڵێین ئەگەر بڕیار بێت بەرنامەی کۆمپیوتەر لەپڕێکا بوەستێت ئەوا ژیان ڕادەوەستێت‪ .‬لەگەڵ هەموو‬ ‫ئەو سوودانەی کۆمپیوتەردا پێویستە ئێمە ووریای چۆنیەتی بەکارهێنانی بین ئەگینا بەکارهێنانی کۆمپیوتەر و انترنێت بە شێوەیەکی بێ‬ ‫سنوورو بێ بەرنامە ڕووبەڕووی زیانێکی زۆری تەندروستی و خێزانی ودارایی و ‪...‬هتد مان دەکاتەوەو لەوانەیە بە ئاسانی تووشی‬ ‫الدانمان بکات‪ :‬لەم گۆشەیەوە هەرجارەی یەکێک لەکێشەکانی زۆر بەکارهێنانی کۆمپیوتەردەخەینە خزمەتتان لەگەڵ پێشنیاری‬ ‫ڕێگاچارەی گونجاو بۆ کێشەی ناوبراو‪:‬‬ ‫ماندوو بوونی چاو بەهۆی زۆر بەکارهێنانی کۆمپیوتەرەوە‪:‬‬ ‫ئەگەر تۆش یەکێکیت لە كەسانەی كە ڕۆژانە كاتێكی زۆر لەگەڵ كۆمپیوتەرەکەتدا بەسەر دهبەیت و تائێستاش بەختەوەرانە کێشەی‬ ‫ماندوو بوونی چاوت بۆ دروست نەبووە‪ ،‬تکایە پێش دەرکەوتنی نیشانەکانی‪ ،‬یارمەتی خۆت بدە لەوەی کە تووشی ئەو حاڵەتە نەبیت‪،‬‬ ‫سەرەتا پێویستە ئاگادار بیت لە نیشانەکانی‪:‬‬ ‫نیشانەکانی وەک ‪ :‬هەست کردن بە ماندووێتی چاو‪ ،‬خووران و ووشک بوونی چاو (بۆ هەندێکی تر تەڕ بوون و سوور بوونەوەو چاو)‬ ‫ئێشانی چاوو هەست کردن بە ماندوێتی چاو‪ ،‬الوازی بینین‪ ،‬لێڵ بینین و تێکەڵ بوون وسەرئێشە لە نیشانە سەرەکیەکانن‪.‬‬ ‫بۆ چارەسەر یاخود بەرگریکردن لە تووش بوون بەم حاڵەتە‪ ،‬دەتوانیت ڕەچاوی ئەم خااڵنە بکەیت‬ ‫وەرگرتنی پشوو بۆ چاوت‪ ،‬بەجۆرێک کاتێک کە کار لەسەر کۆمپیوتەرەکەت دەکەیت ناوە ناوە چاو لەسەر شاشەکەت البەو بڕوانە بۆ‬ ‫دووری شاشەکە‪ ،‬جارێک پشوو وەرگرتن بۆ النی کەم دە چرکە لە هەر دە خولەکێک دا پێویستە‪.‬‬ ‫وەرگرتنی پشوو بە جێهێشتنی کۆمپیوتەرەکەت و دوور کەوتنەوە لەکورسیەکەت ‪ ،‬ئەگەر بتوانیت بە هەندێک ئاوی سارد دەموچاویشت‬ ‫فێنک بکەیتەوە باشترە‪ ،‬لە هەر کاتژمێرێکدا جارێک ئەم پشووە وەرگرە‪.‬‬ ‫چونکە چاوتروکاندن چاو لە ووشک بوونەوە دەتپارێزێت‪ .‬لە هەر پێنج چرکەیەکدا یەک جار پێویستت بە چاو تروکاندنە‪.‬‬ ‫وەرزش کردن بە چاوەکانت‪ ،‬دەستەکانت لێک بخشێنە تا گەرم دەبنەوە پاشان هەردوو ناو لەپی دەستەکانت لەسەر چاوەکانت دانێ بە‬ ‫شێوەیەک کە ڕووناکیان بۆ نەچێت‪ ،‬بۆ ماوەی پێنج خولەک چاوەکانت بەم شێوەیە داپۆشە تا تەواو دەحەوێنەوە‪.‬‬ ‫گونجاو دانانی شاشەی کۆمپیوتەرەکەت لە ڕووی بەرزی و نزمیەکەی (کە لە ئاستی سە رتدا بێت) وە سەبارەت بە دووری و نزیکیە کە‬ ‫ی پێویستە ‪ 30‬ئینچ لێتەوە دوور بێت‪.‬‬ ‫دڵنیابە کە ڕووناکی ژورەکەت ڕووناکیەکی جێگیرە‪ ،‬لەبەرامبەر پەنجەرە دامەنیشە و با پشتیشت لە پەنجەرە نەبێت بە شێوەیەک کە‬ ‫ڕووناکی دەرەوە بەر شاشەکەت بکەوێت مەگەر پەردەی پەنجەرەکەت تەواو ئەستوور بێت ‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەمانەشدا ئەگەر ماندووبوونی چاوت زیادی کرد‪ ،‬تکایە پێش ئەوەی بێ ئارامت کات سەردانی پزیشكی چاو بكە‪.‬‬ ‫سوود لەم سەرچاوەیە وەرگیراوە ‪http://www.buzzle.com/articles/eyes-tired-from-computer.html‬‬

‫الپەڕە ‪6‬‬

‫باڵوکراوەی وەرزی هەوار‬

‫تا کواڵیتی ژیانت چاکتر بێت واز لە (‪ )30‬خووی نادروست بھێنە‬ ‫‪ -١‬کاتت بە فیڕۆ مەدە لەگەڵ کەسانێک کە دڵسۆزت نین‬ ‫‪ -٢‬ڕامەکە لە کێشەکانت‪ .‬فێربە بەرەوڕویانبیتەوە‬ ‫‪ -٣‬درۆ مەکە لەگەڵ خۆتا و بە گوێرەی تواناكانت مامەڵە بکە و هەنگاو بنێ‬ ‫‪ -٤‬بەسێە تی قوربانیکردنی بەختەوەریت بۆ خەڵکی ناشایستە‬ ‫‪ -٥‬زۆر پیرۆزە (خۆویست نەبیت) بەاڵم واش نا خۆتت بیرچێتەوە‪.‬‬ ‫‪ -٦‬هەمیشە هەوڵبدە بە پێچەوانەی ناخت نەبیت‬ ‫‪ -٧‬لە هەڵەکردن مەتۆقێ ( واتا ناکرێ هیچ کارێک نەکەیت لە ترسی ئەگەری هەڵەکردن)‬ ‫‪ -٨‬دوای تەوبەی دروست خۆت سەرزەنشت و ئازار مەدە‬ ‫‪ -٩‬بەختەوەری کااڵیەکی گرانبەها نییە‪ ,‬زۆرینەی ئەسبابەکانی پارەیان تێ ناچی!! وەک‪:‬‬ ‫خۆشەویستی ‪ ,‬پێکەنین‪ ,‬کارکردن بە دڵسۆزییەوە‪...,‬‬ ‫‪ -١١‬ناکرێ لەبەر هەڵەیەکی بچوک واز لە هاورێکانت بهێنی و هیچ بایەخێک نەدەیت بە جوانی و‬ ‫پاکی ڕابوردویان لەگەڵت‪.‬‬ ‫‪-١١‬واز بهێنە لە تەمەڵی و ژیرانە بارودۆخ هەڵسەنگێنە و بڕیاری دروست بدە‪.‬‬ ‫‪-١٢‬ئەوە دەرکە لە مێشکت کە هەمیشە ئامادە نیت!!‬ ‫‪ -١٣‬مەرج نییە هەمیشە ڕەفیقت هەبێ‪ ,‬بەتەنیا بیت باشترە لەوەی ڕەفیقی نەگونجاوت هەبێ‪.‬‬ ‫‪ -١٤‬هەر لەبەر ئەوەی ڕەفیقی پێشوت دڵسۆزت نەبوو !! نابێ ڕەفیقایەتی نوێ رەفز بکەیت‪.‬‬ ‫‪-١٥‬سەرکەوتن پێشبڕکێیە لە نێوان خۆت و ناخت نەوەک خۆت و خەڵک ‪ ,‬واتا هەرگیز‬ ‫مونافەسەی خەڵک مەکە‪.‬‬ ‫‪-١٦‬واز لە ئیرەیی (حەسودی) بهێنە‪ .‬جگە لەوەی چاکە و حەسەناتت بەتاڵ ئەکاتەوە‪ ,‬هەمو‬ ‫دەرگاکانی کامەرانیت لێ دا ئەخا‪.‬‬ ‫‪ -١٧‬بۆ (لەدەست دەرچو) خەفەت مەخۆ ‪ ,‬وە حاڵی خۆشیش واجباتت لەبیرنەباتەوە‬ ‫‪ -١٨‬بوغز و کینە ئەتتوێنێتەوە و دەیان نەخۆشیت بۆ دروست ئەکا‬ ‫‪ -١٩‬ئەگەر ئاستی (ڕۆشنبیری و بیرکردنەوە و هەڵسوکەو ت)ت بەرزتربو لە دەوروبەرت ‪,‬‬ ‫نەکەی لە پێناوی خەڵکدا نزمیانکەیتەوە‪.‬‬ ‫‪ -٢١‬کاتت بە فیڕۆ مەدە هەر باسی خۆت بکەیت بۆ خەڵک‪.‬‬ ‫‪ -٢١‬چرکە چاکەکانی مێژووت لەبیر خۆتی مەبەرەوە‪ ,‬ئەو ساتە [بێ ناوانە] دەکرێ ببنە پاڵنەر‬ ‫بەرەو سەربەرزی و کامەرانی( فرمێسکێ نیوەشەو‪ ,‬چاکەیەکی نهێنی‪ ,‬لێبوردنێک‪)...‬‬ ‫[ من عمل صالحا من ذكر أو أنثى و هو مؤمن فلنحیینە حیاة طیبة‪]..‬‬

‫واز لە ئیرەیی (حەسودی) بهێنە‪.‬‬ ‫جگە لەوەی چاکە و حەسەناتت‬ ‫بەتاڵ ئەکاتەوە‪ ,‬هەمو دەرگاکانی‬ ‫کامەرانیت لێ دا ئەخا‪.‬‬

‫دروستە خۆت بە کەسێکی بەهێز‬ ‫و ئەعساب سارد دەرخەیت‪,‬‬ ‫بەاڵم کاتی سۆز با فرمێسک بێتە‬ ‫خوارێ ئەوە هیـچ الوازی نییە‪,‬‬ ‫بەڵکو هەستی ناخە و هەڵدەقوڵێ‬

‫نەکەی ناشکور بیت ‪ .‬بە‬ ‫قەناعەتکردن میشک و دەرون و‬ ‫لەشت ئەپارێزی و دەتوانی‬ ‫بەرەو باشتر و چاکتریش هەوڵ‬ ‫بدەیت بەاڵم بە ناشکوری ئەزێتی‬ ‫ناخت ئەدەیت و دەرونت بریندار‬ ‫ئەکەیت‪.‬‬

‫‪ -٢٢‬ئەوە لە مێشکت دەرکە کە هەمو شتێکت ئەبێ بێ عەیب و بێ کەموکوڕی بێت (کەمال بۆ خوایە)‬ ‫‪ -٢٣‬نابێ پشوو نەدەیت‪( ,‬لەشت‪ ,‬دەرونت‪ ).... ,‬مافیان هەیە بەسەرتەوە و دەبێ هەقیان بدەیتێ‪ .‬واتا جار جار پێویستە لە (خۆت) و (‬ ‫شوێنگەکەت) دورکەویتەوە و لەدورەوە تەماشایانکەیت بە مەبەستی نرخاندن‬ ‫‪ -٢٤‬مەرج نییە هەمیشە ڕێگەی ئاسان بگریتە بەر بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانت‪ ,‬هەندێ جار زۆر پێویستە ڕێگەی سەخت بگریتەبەر‬ ‫چونکە ڕێگەی تر نییە لەو قۆناغانەدا‪.‬‬ ‫‪ -٢٥‬دروستە خۆت بە کەسێکی بەهێز و ئەعساب سارد دەرخەیت‪ ,‬بەاڵم کاتی سۆز با فرمێسک بێتە خوارێ ئەوە هیـچ الوازی نییە‪,‬‬ ‫بەڵکو هەستی ناخە و هەڵدەقوڵێ‪.‬‬ ‫‪-٢٦‬واز لە پاساوهێنانەوە و لۆمەی ئەم و ئەو بهێنە‪ .‬چی تیایە بڵێت هەڵە بوم؟‬ ‫‪ -٢٧‬مەراقکردن بۆ شتی گرنگ پێویستە بەاڵم نەوەک بۆ هەمو شتێک‪ ,‬ئەوسا وزەت پێ نامێنێ بۆ خەیر و چاکە‬ ‫‪ -٢٨‬مەبە بە مامە خەمە‪ ,‬رەحمەت و یارمەتیدان زۆر بەهایەکی گرنگە بەاڵم مامە خەمەیی بێ سیستەمییە‬ ‫‪-٢٩‬ئەو شتەی ناتەوێ ڕوو بدا یان (الی خوا نوسراوە) و هەر ڕوو ئەدا و یان (الی خوا نەنوسراوە) و ڕوو نادا‪ ,‬ولە هەردو حاڵەتدا‬ ‫هەرگیز خۆتی پێوە سەرقاڵ مەکە‬

‫الپەڕە ‪7‬‬

‫باڵوکراوەی وەرزی هەوار‬ ‫ڕۆڵی ژن لە هەڵبژاردنی هاوسەر و بوارەكانی تردا‬

‫د‪.‬كەریم ئەحمەد‬

‫خوای گەورە دەفەرموێت‪! ( :‬وإِ !ذا ط!لَّ ْقتُ ُم النِّ !ساء ف!ب!ل! ْغن! أ! !جل!ه َُّن ف!ال! ت! ْع ُ‬ ‫ضلُوه َُّن أ!ن ی!ن ِكحْ ن!‬ ‫ُوف‪ .)..‬واتە‪ :‬ئەگەر ژنتان تەاڵق داو عیددەیان‬ ‫اجه َُّن إِ !ذا ت! !را !‬ ‫أ! ْز !و !‬ ‫ضوْ ْا ب!نی!هُم بِ ْال !معْ ر ِ‬ ‫تەواو بوو رێگەیان لێمەگرن شوو بەو كەسەی خۆیان دەیانەوێت بكەن ئەگەر رازی‬ ‫بوون بەیەك‪ .‬پێغەمبە ر(ص) دەفەرموێت‪( :‬ال تنكح األیم حتي تستأمر وال تنكح البكر‬ ‫حتي تستأذن‪ ،‬قالوا یا رسو ل هللا وكیف اذنها؟ قال‪ :‬ان تسكت)‪ .‬رواه بخاري ومسلم ‪.‬‬ ‫واتە‪ :‬بێوەژن بە بڕیاری خۆی شوو دەكات‪ ،‬واتە شووكردنی بە دەستی خۆیەتیو خۆی‬ ‫خۆی بەشوو دەدات‪ ،‬كچیش نادرێ بە شوو تا پرسی پێ نەكرێت‪ ،‬وتیان ئەی‬ ‫پێغەمبەری خوا (ص) گفتدانی كچ چۆنە‪ ،‬فەرمووی‪ :‬بێدەنگ بوونی نیشانەی رازی‬ ‫بوونێتی‪.‬‬ ‫لە فەرموودەكەی عائیشەشدا هاتووە‪ :‬عن عائشة (رضي هللا عنها) إنها قالت یا رسول هللا ان البكر تستحي‪ ،‬قال رضاها صمتها)‪،‬‬ ‫عائیشە وتی‪ :‬ئەی پێغەمبەری خوا (ص) كچ شەرم دەكات‪ ،‬فەرمووی بێدەنگییەكەی نیشانەی رازی بوونێتی‪ (.‬بخاری)‪ .‬بەو مەرجەی‬ ‫ئەو بێدەنگییەی لە ترساندا نەبێت‪ ،‬بەڵكو لە شەرما بێت‪.‬‬ ‫عن خنساء بنت خدام األنصاریة‪ :‬ان أباها زوجها وهي ثیب فكرهت ذلك‪ ،‬فأتت رسول هللا (ص) فرد نكاحە‪ .‬واتە‪ :‬خەنسای كچی‬ ‫خودام‪ ،‬دەڵێت باوكی بەمێردیدا (ئەوكاتە بێوەژن بووە)‪ ،‬بەاڵم حەزی لێنەبوو‪ ،‬هات بۆ الی پێغەمبەر ‪ ،‬پێغەمبەرش هەڵیوەشاندەوە‬ ‫عن أبن عباس‪ :‬ان جاریة بكر أتت النبي (ص) فذكرت ان أباها زوجها وهي كارهة فخیرها‪ ،‬النبي (ص)‪ .‬أبو داود‪ .‬واتە‪ :‬لە ئیبن‬ ‫عەباسەوە دەگێڕێتەوە دەڵێ‪ :‬كچێك هات بۆ الی پێغەمبەر (ص) وتی‪ :‬باوكی بە مێردی داوەو ئەو رازی نییە‪ ،‬پێغەمبەریش (ص)‬ ‫سەرپشكی كردو شتەكەی دایە دەستی خۆی‪ .‬بەسەرهاتی ئەو كچەش كە هات بۆ الی پێغەمبەرو وتی‪ :‬ئەی پێغەمبەری خوا باوكم‬ ‫دەیەوێت بە زۆر بمدا بە ئامۆزاكەمو دەیەوێت كەموكورتی ئەوم پێدابپۆشێت‪ ،‬ئەگەر بەدڵم نەبێت بۆی هەیە زۆرم لێبكات‪ ،‬پێغەمبەر‬ ‫(ص) فەرمووی نەخێر‪ ،‬كچەكەش وتی‪ :‬سوێند بەخوا تەنها ویستم بۆ كچانی دەربخەم كە باوكان بۆیان نییە بە زۆر بەمێردیان بدەن‪.‬‬ ‫بڕوانە ئەم هەستەی لەم ئافرەتەدا هەیەو ئەم تێگەیشتنەی بۆ ئیسالمو ئەم سووربوونەی لەسەر دەرخستی مافی ئافرەت لە هەڵبژاردنی‬ ‫هاوسەری خۆیاندا‪.‬‬ ‫ئەوە بە نیسبەت رۆڵی ئافرەت لە هەڵبژاردنی هاوسەردا‪ ،‬لە بوارەكانی تری ژیانیشدا وەكو سیاسەتو زانستو كۆمەاڵیەتییو‬ ‫پەرستیاریو پزیشكیو كڕینو فرۆشتنو خاوەندارێتیی‪ ..‬هتد‪ ،‬سەدان نموونەمان هەیە بۆ ئافرەتی بلیمەتو هەڵكەوتوو كە شوێندەستیان‬ ‫دیارەو ئەوەندە بەسە كە هەموو ئەوانەی ژیاننامەی زانایانو خواپەرستانو بلیمەتەكانیان نووسیوە هەمیشە بەشێك لە كتێبەكانیان‬ ‫تەرخان كردووە بۆ ئافرەتە ناودارو بلیمەتەكانیو دونیای ئیسالم‪.‬‬ ‫ئەوە خەدیجەو فاتیمەو عائیشەو ئوم سەلەمەو حەفصەو زوبەیدەی ژنی هارونەڕەشیدو شجرە الدر و رابیعەی عەدەویو خەنساو‬ ‫هەزارانی تر كە لێرەدا بوار نییە بۆ تۆماركردنی ناوەكانیان‪.‬‬ ‫لە مێژووی ئیسالمیدا روونە كە ئافرەت بەشداریی هەموو چاالكییە كۆمەاڵیەتییو تەنانەت سەربازیو سیاسییەكانیشی كردووەو ئەگەر‬ ‫لە سەردەمێكدا یان لە شوێنێكدا زۆر سنووردار كرابێتو خزێنرابێتە ناو ماڵەوە ئەوە وەكو وتمان دابو نەریتی كۆمەڵگە بووە كە‬ ‫پیاوساالریی فەرزی كردووە نەك شەرع‪ ،‬ئەوەتا لە سەرەتای مێژووی ئیسالمدا ئافرەت چوون بۆ شەڕو برینپێچییان كردووەو‬ ‫تەنانەت فەرماندەیی لەشكریشیان كردووە (وەكو حەزرەتی عائیشە)و دەرسو دەوری مزگەوتیان هەبووە‪ ،‬ئافرەتی وا هەیە سەدەها‬ ‫قوتابی هەبووە و زۆربەیان پیاو بوون‪ ،‬لە كاتی پێغەمبەر (ص) و خەلیفەكانیشدا چوون بۆ مزگەوتو گفتوگۆیان لەگەڵ پێغەمبەرو‬ ‫خەلیفەكانیشدا كردووەو بەرگرییان لە مافی خۆیان كردووەو رای خۆشیانیان دەربڕیوەو لە مەسەلەكان‪.‬‬ ‫كۆمەڵگای كوردەواری پێشینی خۆشمان كە زۆر پابەند بوون بە ئیسالمەوە دەموچاو داپۆشین نەبووەو ژنان لەگەڵ پیاواندا كشتوكاڵ‬ ‫و ماڵدارییان كردووە‪ ،‬لە زۆرێك لە سەردەمەكانی ئیسالمدا ئافرەت بە فیعلی حوكمڕانی كردووەو دەستی خستۆتە اروباری دەوڵەتەوە‬ ‫بۆ نموونە (شجرة الدر) لە میسر‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪http://xwncha.com/?p=2260 :‬‬

Hawar Association of Education Issue 12 October 2012

Inside this issue:

Hawar’s quarterly newsletter enables you to keep up to date with latest news, stories and work of Hawar and our Kurdish community in Newcastle and surrounding area. If you wish to receive it please request it through this email: hawarnewsletter@yahoo.co.uk

Hawar’s Seasonal Newsletter

Celebrating Eidul Adha Community’s opinion on Hospital services

Celebrating the spirit of joy and togetherness

Things to stop doing to yourself The seeing ear Why people stop thinking about our planet?

The occasion of Eid and its celebrations are very significant as they represent us culturally and as a nation. One can suggest that this celebration bears even more significance to Kurdish people living outside of Kurdistan due to the fact that it becomes an opportunity to meet new people and it allows us to set aside our differences and concentrate on the joy of this momentous occasion. By doing this, we make fond memories. In the city of Newcastle upon-Tyne, North-East England; the Kurdish community gathers to celebrate Eid together and share the history of the celebrations in their nation with the younger generations. For the past few years, the Kurdish community has organised events to celebrate both Eid’s and Nawroz. These events hold a firm place within the calendars of many Kurdish people and they have all been memorable due to the time, effort and happiness that have gone into them. We are honoured and extremely pleased that that the youth and adults of the Kurdish community in Newcastle feel as though they are wholeheartedly part of these continuously successful events. We hope that this continues to be the case and we manage to bring many smiles whilst maintaining our traditions and identity. It is because of this that it is very important to keep the attentiveness given to these celebrations. We hope that every day of your lives feel as joyous as the day of Eid and you are all filled with happiness.

Page 9

People working in the NHS in Newcastle want people in their local communities to have a say in future developments.

The aim of the meeting was to hear experiences of families within our community who are using children's hospital services in Newcastle .

Hawar Association of Educationâ&#x20AC;&#x2122;s seasonal Newsletter

What Kurdish community thinks about Children's hospital services in Newcastle ?

Hawar now works in partnership with Health Improvement Service for Ethnic Minorities (HISEM) from Newcastle Hospitals Community Health, which they provide health information and advice to people from all ethnic communities in Newcastle. In contamination to the useful healthy sessions we organised with this group, on September 2012 Ivy Leung, who works with HISEM (Health Improvement Service for Ethnic Minorities), and Ann McNulty, who works with HAREF (Health and Race Equality Forum), met with our group in our community based venue Nali Community Centre. The aim of the meeting was to hear experiences of families within our community who are using children's hospital services in Newcastle . They asked the group about the sort of things that make journeys to hospital easy and work well and the sort of things that are barriers to easy access and use of services. Various issues were identified and recorded by Ann which will be send as anonymous feedback, in a report for the Hospitals Trust. Several questions were asked about the way the NHS is currently organised, with questions about specific services. There was general appreciation of the NHS system in the UK and women commented on the level of care they had received from staff in the maternity service during pregnancy and giving birth. Various issues mentioned by the group were recorded by Ann who would pass them to Practice Managers from Medical Groups across the west of Newcastle very soon and further information will be passed to our group in response to some queries about primary care. People working in the NHS in Newcastle want people in their local communities to have a say in future developments. The Health Improvement Service for Ethnic Minorities and the Health and Race equality forum expressed their interest to support our group and to stay in touch with health services and give compliments, when things have worked very well, as well as feedback about things that have not gone so well, and to share ideas about ways in which services can continue to improve. Further meeting of health professionals coming out to meet our group to answer questions about particular areas of service were discussed.

Hawar Association of Education’s seasonal Newsletter

Page 10

Our Values To achieve our vision we need to consider our great values of which they are like guidance for us to follow, we try to focus on a limited number of values that need considerations, the one we think will improve community relationships. Part 1: How should we treat the Elderly? The strain of caring for one’s parents in this most difficult time of their lives is considered an honor and a blessing and an opportunity for great spiritual growth. In Islam, it is not enough that we only pray for our parents, but we should act with limitless compassion, remembering that when we were helpless children, they preferred us to themselves. Mothers are particularly honoured. When parents reach old age, they are treated mercifully, with kindness and selflessness. In Islam, serving one’s parents is a duty second to prayer, and it is their right to expect it. It is considered despicable to express any irritation when, through no fault of their own, the old become difficult. “Your Lord has commanded that you worship none but Him, and that you be kind to your parents. If one of them or both of them reach old age with you, do not say to them a word of disrespect, or scold them, but say a generous word to them. And act humbly to them in mercy, and say, “My Lord, have mercy on them, since they cared for me when I was small.” (Quran, 17:23-24) http://www.islam-guide.com/frm-ch3-15.htm

The Seeing Ear 24 hours a day, 7 days a week service and is The Seeing Ear is a registered charity which provides an online library for completely free . visually impaired and print disabled people in the UK. This unique service is available 24 hours a day, 7 days a week and is completely free to its members! Teachers, parents and carers can join on behalf of somebody with a visual impairment or print disability. It hosts a fiction section for both children and adults, a non fiction section, Over 300 schools using and caters for schools. We have over 300 schools using our library and this this library and this is is increasing consistently. increasing consistently. The electronic books are available in plain text or MS word files ensuring accessibility for all, which can be downloaded and enjoyed using the members preferred device and/or method, including large print, synthetic speech, and braille. More books are being uploaded daily and we have been providThe electronic books ing this library since 2005. are available in plain Our website provides all the information needed to help people to join our text or MS word files service, and should there be any issues we are always more than happy to ensuring accessibility help. You can also find us on Facebook and Twitter - just search for The for all. Seeingear. We are also part of the right to read alliance. http://www.seeingear.org/

Hawar Association of Educationâ&#x20AC;&#x2122;s seasonal Newsletter

Why do most people stop thinking about our planet?

Page 11 By: Farhad Faraj

Climate change remains a controversial topic, some people still do not believe in it, many people believe it is a natural process and not the result of human action, and yet others think that any actions to prevent climate change are either futile are too costly in comparison to the implications. From the moment we are born we seek information and trying to make sense of the world, we learn to walk to communicate and to achieve what we once found impossible, and then for whatever reason we sometimes stop trying ,we still perceive great challenges however we don't think about them, try them, or we just don't care! Do we all know that, fossil fuels affect the planet? A delicate balance of atmospheric gases makes Earth habitable. These gases keep the planet at a comfortable temperature and make it possible for life to exist. However, burning fossil fuels such as oil and coal sends pollutants into the air, destroying the atmospheric balance and threatening Earth's survival as a green planet. According to scientists, the worldâ&#x20AC;&#x2122;s water resources will come under greater stress between now and 2050 as populations grow and become wealthier, fish meat and most row materials will also be scarce that only half a lifetime away half a lifetime in which the world as we know it will cease to function unless we take dramatic action. Greener business and the growing economy are not the answer is Copenhagen showed we cannot trust our future to the politicians; humanity needs new structures fresh hopes and a new mindset So the fundamental question here is: why do most people stop thinking and how will each of our actions shape the future? source: http://www.explainingthefuture.com

Page 12

Hawar Association of Education’s seasonal Newsletter

Things to Stop Doing to Yourself "Time is free, but it's priceless. You can't own it, but you can use it. You can't keep it, but you can spend it. Once you've lost it you can never get it back."

For disappearing acts, it's hard to beat what happens to the eight hours supposedly left after eight of sleep and eight of work. Doug Larson

Men talk of killing time, while time quietly kills them. Dion Boucicault

If you want work well done, select a busy man - the other kind has no time. Elbert Hubbard

As Maria Robinson once said, “Nobody can go back and start a new beginning, but anyone can start today and make a new ending.” Nothing could be closer to the truth. But before you can begin this process of transformation you have to stop doing the things that have been holding you back. Here are some ideas to get you started: Stop spending time with the wrong people. – Life is too short to spend time with someone who continuously overlooks your worth. And remember, it’s not the people that stand by your side when you’re at your best, but the ones who stand beside you when you’re at your worst that are your true friends. Stop running from your problems. – We’re made to get upset, sad, hurt, stumble and fall. Because that’s the whole purpose of living – to face problems, learn, adapt, and solve them over the course of time. Face them head on Stop lying to yourself. –Our lives improve only when we take chances, and the first and most difficult chance we can take is to be honest with ourselves. Stop putting your own needs on the back burner. –Yes, help others; but help yourself too. If there was ever a moment to follow your passion and do something that matters to you, that moment is now. Stop trying to be someone you’re not. –Someone will always be prettier, someone will always be smarter, someone will always be younger, but they will never be you. Don’t change so people will like you. Be yourself and the right people will love the real you. Stop trying to hold onto the past. – You can’t start the next chapter of your life if you keep re-reading your last one. Stop being scared to make a mistake. Every success has a trail of failures behind it, and every failure is leading towards success. You end up regretting the things you did NOT do far more than the things you did. Stop berating yourself for old mistakes. –You are here NOW with the power to shape your day and your future. Every single thing that has ever happened in your life is preparing you for a moment that is yet to come.. Stop trying to buy happiness. – Many of the things we desire are expensive. But the truth is, the things that really satisfy us are totally free – love, laughter and working on our passions. To be continued : Source: http://www.marcandangel.com/2011/12/11/30-things-to-stop-doing-to-yourself/