Hausdorfer-Nieuwsbrief

Jaargang 3 Nummer 1 Februari 2002

NIEUWSBRIEF

blemen’ is dit nu langzaam uitgegroeid tot een bedrijfje met 4 personen. Verdere uitbreiding ligt in het verschiet.

Even voorstellen….

Stichting Natuurlijk Spreken heeft twee nieuwe bestuursleden.

In deze nieuwsbrief stellen zij zich voor.

In november 2000 heb ik de basiscursus van de Hausdörfer therapie gevolg. In het tweede weekend heb ik tijdens de evaluatie aangegeven dat ik graag iets meer wilde doen voor de stichting, in het belang van andere stotteraars. Zodoende werd ik vorig jaar benaderd voor een functie in het bestuur en ben me nu aan het inwerken in de lopende zaken van het bestuur.

Alhoewel het niet altijd meevalt de bestuursfunctie te combineren met mijn werk ga ik me er 100% voor inzetten om de functie zo goed mogelijk te vervullen. Omdat ik zelf deel uit maak van de zelfhulpgroep Nijmegen, houd ik een goede feeling met het reilen en zeilen in de zelfhulpgroepen. De onderwerpen die leven in de groepen vang je dan toch sneller op en zijn sneller terug te koppelen naar het bestuur.

Frits Rietveld Als er in een bestuur of een andere eenheid nieuwe leden komen, is het een goed gebruik dat die leden zich voorstellen. En omdat ik sinds kort nieuw in het bestuur van SNS ben, is het niet meer dan reëel dat ook ik hier dus aan voldoe.

Daar gaat ’ie dus: Ik ben Frits Rietveld, 59 jaar en woon in Wageningen, een klein stadje op de Veluwe, alleen bekend door de jaarlijkse 5 mei vieringen en de voormalige Landbouw Universiteit, nu Wageningen Universiteit geheten. Ik stotter al, zolang als ik me kan heugen, waarschijnlijk ben ik al stotterend ter wereld gekomen. Vroeger was dit zelfs in vrij ernstige mate.

Ik heb dan ook heel wat hulpverleners langs zien komen. Te beginnen met een oude logopediste, een schat van een mens, die mij echter niet kon helpen. Na nog enkele logopedistes (m/v) en therapieën te hebben afgewerkt, had ik het op 30jarige leeftijd wel gezien. Ik moest maar verder zoals ik geboren ben. Totdat ik in november 2000 op de basistherapie van Jan Heuvel terecht ben gekomen. En ja, van het één komt het ander. Gevolg dus dat ik nu in het bestuur zit. Zoals reeds verteld, ik ben 59 jaar, al weer 31 jaar heel gelukkig getrouwd met Ada en wij hebben samen 3 kinderen. Deze zijn inmiddels alledrie het huis uit, zodat wij dus weer getweeën overgebleven zijn. Als je de 50 gepasseerd bent, wordt vele malen de vraag aan je gesteld: “Hoe lang moet jij nog?” Dan kan ik gelukkig antwoorden: “Ik mag nog 6 jaar”. Ik werk namelijk al weer een respectabel aantal jaren bij de Wageningen Universiteit als onderzoeksassistent bij landbouwhuisdieren. Dit werk doe ik met ontzettend veel plezier, ook omdat we een bijzonder goed en gezellig team hebben. Ik heb dus totaal nog geen behoefte om nu al achter de geraniums te zitten.

Ik hoop dat we ook met het SNS bestuur zo’n gezellig en goed team kunnen vormen, zodat ik aan het uit de wereld helpen van het stotteren al mijn beste krachten kan wijden.

Afscheid Na een lange periode van actief bezig te zijn geweest voor HD team en later voor de stichting natuurlijk spreken heb ik besloten om te stoppen. In het begin was mijn werkgebied de zelfhulpweekenden en daarna secretaris. Ik heb veel vreugde en voldoening gehad in deze tijd. Ook was het zeer bijzonder om zo velen te mogen ontmoeten en met hen samen te werken aan de zaken welke zo nuttig zijn. Veel heb ik geleerd van anderen en hopelijk was dit ook wel eens wederzijds. Gelukkig zijn er goede opvolgers gevonden en dit stemt mij ook tevreden. Waarschijnlijk zal ik nog wel eens denken: ‘waarom ben ik gestopt?’ want het is een stukje van mijn leven geworden. Mijn voornemen is om toch nog eens op een zelfhulpweekend te komen en ik hoop jullie daar nog wel eens te ontmoeten. Vrienden van HD…….het gaat jullie allen hopelijk goed en blijf natuurlijk spreken!!

Groet John Blauwendraat John.blauwendraat@siemens.nl

STOTTEREN BEGINT IN HET OOR VAN DE LUISTERAAR!

René Hooijman Mijn naam is René Hooijman. Sinds november vorig jaar ben ik contactpersoon zelfhulpgroepen in het bestuur van de Stichting Natuurlijk Spreken. Ik wil van deze gelegenheid gebruik maken om mijzelf even kort aan jullie voor te stellen. Ik ben in 1972 geboren in Zwolle en via allerlei omzwervingen ben ik uiteindelijk terechtgekomen in Boven-Leeuwen (land van Maas en Waal), waar ik nu samen met mijn vrouw Vanessa woon. In 1992 heb ik mijn diploma behaald van de HTS te Arnhem, richting werktuigbouwkunde. Direct daarna heb ik een studie bedrijfskunde gevolgd aan de universiteit van Hertfordshire (nabij Londen). Zo had ik gelijk de kans om mijn Engels wat op te halen. Hiervan heb ik in 1994 mijn diploma behaald.

Mijn hobby’s zijn motorrijden en zeilen. Ongeveer een jaar na het verlaten van de schoolbanken heb ik, samen met mijn broer, een ingenieursbureau opgestart. Na enige ‘starterspro-

In 1939 deed een beroemde Amerikaanse taal- en spraakpatholoog, Dr. Wendell Johnson, die zelf zwaar stotterde, een experiment met weeskinderen. De bedoeling was om aan te tonen, dat stotteren kan ontstaan wanneer een kind bewust word gemaakt van (onvolkomenheden in) zijn spraak.

Johnson’s hypothese, dat stotteren begint in het oor van de luisteraar, werd weliswaar bevestigd, maar het veroorzaakte stotteren kon niet meer worden teruggedraaid. Uit angst om zijn reputatie publiceerde Johnson nooit over dit onderzoek.

Een enkeling kende het onder de naam ‘Monster Study’. Pas in juni 2001 werd deze zaak door Mercury News aan het licht gebracht.

Johnson en Hausdörfer leefden in hetzelfde tijdperk, zij zouden elkaar dus gekend kunnen hebben. Ruim voordat Johnson zijn hypothese had opgesteld, kwam Oscar Hausdörfer al tot het 1

psychologische oorzaken heeft. De Doetinchemse methode heeft echter ook geen uitkomst kunnen bieden. Nu draait men het dus weer om en de geschiedenis herhaalt zich. Eén ding blijft gelijk en dat is, dat de stotteraar een speelbal blijft van de grillen van de wetenschappers en therapeuten, waar zij in de regel nog nooit iets mee opgeschoten zijn. Integendeel!

inzicht, dat beginstotteren wordt versterkt door de aandacht te vestigen op ademhaling, mondstanden en ‘moeilijke woorden’, kortom op spreken (zie ‘Door De Nacht Naar Het Licht’, 3e druk, 1921). Deze inzichten werden uiteindelijk wetenschappelijk bevestigd door Johnson. Het huiveringwekkende experiment ging in januari 1939 van start. Het onderzoek werd uitgevoerd door Mary Tudor, een studente van Johnson. Zij splitste een groep van 22 weeskinderen van 6 tot 15 jaar, waarvan er 10 stotterden, op in twee groepen: een groep stotterende kinderen en een groep nietstotterdende kinderen. Elke groep werd - aan de hand van verschillende criteria - wederom opgedeeld in twee equivalente groepen, een therapiegroep en een controlegroep. Kinderen in Mary Tudor de controlegroep ontvingen positieve therapie, kinderen in de experimentele groepen werden bewust gemaakt van (onvolkomenheden in) hun spraak door ze uitdrukkelijk te wijzen op hun ademhaling en mondstanden. De niet-stotterende kinderen werden gewaarschuwd voor het gevaar van (het nadoen van) stotteren: je zou het zelf ook kunnen krijgen.

Via ouders ervaar ik, dat hun kind in een stottercentrum kreeg uitgelegd, dat tientallen spiertjes samenwerken om spraak te vormen en er werd aan het kind verteld, dat het waarschijnlijk nooit normaal zal kunnen praten …! In dit geval leidt de onzorgvuldigheid, waarmee wetenschappelijke gegevens worden geïnterpreteerd en uitgedragen tot een uitleg, waarachter een therapeut zich misschien wel prima kan verschuilen, maar die tevens zijn onmacht illustreert: het kind schiet er niets mee op.

Integendeel, vanuit de NLP-gedachte (mensen denken in beelden) wordt aangenomen, dat een mens automatisch toe werkt naar het beeld, dat hij oproept. Een kind wordt dus alle hoop ontnomen, ooit normaal te kunnen spreken, terwijl ik uit eigen ervaring weet, dat natuurlijk spreken mogelijk is voor iedere stotteraar. Helaas worden belangstellenden, die informatie aanvragen bij het Stotter Informatie Centrum en/of bij de Stottercentra, bij voorkeur doorverwezen naar deze (meestal reguliere) stottertherapeuten.

Na 4 maanden onderzoek was het resultaat, dat de spraak in de experimentele groepen bij 5 van de 6 normaal sprekende kinderen en bij 3 van de 5 stotterende kinderen achteruit was gegaan.

In de controlegroep bleek slechts 1 van de kinderen meer onregelmatigheden te vertonen in de spraak dan aan het begin van het experiment. Het experiment was ‘geslaagd’, de hypothese van Johnson bleek te kloppen, de opvattingen van Hausdörfer werden wetenschappelijk bevestigd, maar toen was er een probleem: Johnson en Tudor bleken niet meer in staat het eenmaal op gang gekomen stotteren weer terug te draaien. Omdat zij, in tegenstelling tot Hausdörfer, die het probleem volledig had uitgespit, uitgediept en beredeneerd om tot zijn conclusie te komen. Het ontbrak hen aan de nodige kennis en omdat zij immers waren uitgegaan van slechts een hypothese.

Door het onderzoek van Johnson zijn jonge kinderen chronisch gaan stotteren, waar zij hun hele leven onder hebben geleden. Een journalist van Mercury News spoorde enkelen van hen 60 jaar na dato op. Voor Mary Tudor leverde dit een pijnlijke confrontatie op met de nu volwassen stotteraars, die destijds, zonder hun medeweten, aan dit experiment werden onderworpen. Tot op die dag leefden zij in de veronderstelling, dat zij destijds werkelijk ‘therapie’ hadden ontvangen.

Dit onderzoek, dat aantoont dat stotteren kan worden aangeleerd, staat in schril contrast met de zienswijze en werkwijze van wetenschappers en de meeste stottertherapeuten. In het Academisch Ziekenhuis Nijmegen wordt onderzoek gedaan naar de hersenstromen, waarbij uitsluitend metingen worden verricht bij volwassen stotteraars op het moment, dat zij (moeten) praten, dus spanning ondervinden. Hun hersenstromen worden dan vergeleken met die van natuurlijke sprekers. Niet bekend is, of de gemeten afwijkingen een oorzaak of een gevolg zijn van stotteren en niet bekend is en of deze niet een gevolg zijn van jarenlange psychische stress. Evenmin is bekend, of de gemeten afwijkende hersenstromen eveneens voorkomen bij kinderen, want er zijn geen kinderen bij het onderzoek betrokken. Er worden m.i. alleen maar symptomen, gevolgen van stotteren, gemeten en onderzocht. Het vervelende van stotteren is, dat het meten van en werken aan symptomen (gevolgen) nog nooit heeft geleid tot een oplossing van het probleem.

Tóch baseren de reguliere stottertherapeuten in de regel hun uitspraken en therapieën op de m.i. loze vermoedens van wetenschappers, dat er een direct verband bestaat tussen motorische aspecten en erfelijkheid en stotteren. Dit is natuurlijk erg onzorgvuldig. Deze opvattingen waren al eens actueel in de periode, dat Johnson nog aan de universiteit van Iowa studeerde in 1926. Daarna nam men geruime tijd aan, dat stotteren

Dit experiment heeft kennelijk Dr. Wendell Johnson veel leed veroorzaakt, maar gelukkig is het niet helemaal voor niets geweest. De nu nog steeds geldende opvatting, dat je maar beter geen aandacht kunt besteden aan stotteren, is namelijk hierop gebaseerd. Helaas echter, is dit ook niet altijd een zaligmakende weg. Nog steeds vestigen vrijwel alle therapieën de aandacht op (vloeiend) spreken en op allerlei fysieke factoren zoals ademhaling, middenrif, mondstanden, handbeweging e.d., waarvan men veronderstelt, dat deze met stotteren samenhangen. Ook nu komt het zelfs nog voor, dat niet-stotterende kinderen door onwetende onderzoekers, die blijkbaar niets uit het verleden hebben geleerd, worden betrokken bij onderzoeken naar stotteren, met alle risico’s van dien. De risico’s, die een dergelijk onderzoek met zich meebrengen, staan m.i. in geen verhouding tot de voordelen, die het zou kunnen opleveren. ‘Nieuw’ onderzoek is daarom volstrekt overbodig. De oorzaken van het ontstaan van stotteren, de ontwikkeling tot chronisch stotteren en het wezen van stotteren zijn volledig blootgelegd door Hausdörfer. Al sinds 1894 weten we (zou eigenlijk iedereen moeten weten), dat de ontwikkeling van beginstotteren naar chronisch stotteren kan worden voorkomen en dat chronisch stotteren bij volwassenen in goede banen kan worden geleid. De kennis, die Hausdörfer voor ons heeft blootgelegd, wordt nu langzaamaan ‘herontdekt’ …. maar door een 2

Volgens mij was het voor iedereen een goed weekend. Als ik voor mezelf spreek kan ik zeggen dat ik weer een stuk wijzer ben geworden en langzaam maar zeker steeds verder kom. Het is nu al weer twee maanden terug. Ik kan toch zeggen dat ik nu minder last heb van mijn stotteren.

‘verzwijgcultuur’ in stotterland, die nog steeds heerst en die alleen maar dient ter bescherming van beroepsbelangen en de gevestigde orde, komt de waarheid maar uiterst moeizaam aan het licht. Dat betekent, dat ‘het licht’ maar uiterst langzaam kan doordringen tot diegenen, waar het uiteindelijk om gaat: mensen, die stotteren!

Tenslotte wil ik graag medeorganisator Wil Kroon, bestuurslid Jans Scholtmeijer en Hausdörfertherapeut Jan Heuvel van harte bedanken. Daarnaast uiteraard de rest van de deelnemers. Je werkt toch samen aan elkaars problemen met betrekking tot het stotteren.

De verdiensten van Hausdörfer gelden nog steeds als basis voor misschien wel ’s werelds kortste therapie met de meest opzienbarende resultaten. Jammer, dat onderzoekers en stottertherapeuten hier niet meer mee doen en in de meeste gevallen blijven volharden op hun eigen (dwaal)sporen. Veel stottertherapeuten, die zichzelf ‘gespecialiseerd in stotteren’ noemen en die zogenaamd ‘maatwerk’ leveren, zijn in werkelijkheid nog zo ver van de kern van het probleem verwijderd, dat velen van hen zelfs nu nog niet beseffen, dat zij door hun handelswijze en onwetendheid het probleem vaak juist alleen maar aanwakkeren. Gelukkig heeft Hausdörfer nooit een dergelijk gruwelijk onderzoek hoeven uitvoeren, want zijn kennis van stotteren werd geïllustreerd door prachtige resultaten. Dat is tot op heden nog steeds zo. Iedere zichzelf respecterende therapeut en wetenschapper, die oog heeft voor het lot van de stotteraar, die goede resultaten wil leveren en plezier in zijn werk wil hebben, zal dit niet naast zich neer (blijven) leggen.

Jan Heuvel (Instituut Natuurlijk Spreken)

Tot de volgende keer!

Jurgen Naaldenberg

Lente in Zeeland Het is nu 6 jaar geleden dat ik voor het eerst een zelfhulpweekend meemaakte, nadat ik de basiscursus van de Hausdörfermethode had gevolgd. Dit eerste bezoek aan een zelfhulpweekend heeft voorgoed mijn leven veranderd. Ik had nog nooit zoveel stotteraars bij elkaar gezien; ik was niet meer alleen met mijn stotterprobleem. Sindsdien ben ik een regelmatige bezoeker van de zelfhulpweekenden. Tijd dus om zelf eens de handen uit de mouwen te steken en ook eens een zelfhulpweekend te organiseren. Ik ben hiervoor teruggegaan naar de basis: Zeeland. Het land waar ik voor het eerst kennismaakte met het fenomeen zelfhulpweekend. In de beroemde plaats Arnemuiden heb ik een schitterende plek gevonden. De naam van deze prachtige locatie aan het Veerse meer is “Het zilveren Schor”.

Het belooft een gezellig en leerzaam weekend te worden; alleen al om de schitterende locatie. Ook zullen er een aantal verrassende werkgroepen op het programma staan, die zeker in de smaak zullen vallen.

PS: meer informatie over ‘the Monster Study’ is te vinden op internet via de website www.natuurlijkspreken.nl

Verslag Zelfhulpweekend te Bakkum 14-16 september 2001 Rust is een belangrijk ingrediënt voor een zelfhulpweekend voor stotteraars. Het was even schrikken toen bleek dat andere gasten van de jeugdherberg wildere plannen hadden. Een groep van meer dan 100 jongeren had namelijk een feestje te vieren.

Niet echt bevorderlijk voor de spreekrust dus. Gelukkig kregen we snel een rustige zaal tot onze beschikking.

Komt allen op 19, 20 en 21 april aanstaande naar “Het Zilveren Schor” in Arnemuiden.

Aanmelden voor dit weekend kan bij Tini Vroegrijk: Telefoon: (0164) 23 99 86 of 06 539 743 30 Email: mlcvroegrijk@hotmail.com De aanmeldingssluitingsdatum is 5 april 2002

Er waren minder deelnemers dan normaal. Aanvankelijk zie je dit als een nadeel. Na verloop van tijd merk je toch dat een kleine groep ook een boel voordelen heeft. Zo werd de groep een stuk hechter dan normaal. Ook met betrekking tot het werken aan je spreken werkte dit positief uit. Met een kleine groep werk je intensiever aan je spreken. Bovendien krijg je meer aandacht van onze Jan Heuvel indien dit gewenst is.

Zelfhulpweekend in Markelo Op 14, 15 en 16 juni 2002 vindt er een zelfhulpweekend plaats in Markelo (Overijssel) met het thema ’De Laatste Schakel’.

Waarom heb ik nu mijn doel, soms na zoveel jaren, nog steeds niet bereikt? Is het mijn schuld? Doe ik iets niet goed? Hoe doen anderen het? Wie heeft zijn doel eigenlijk wél bereikt?

Op al deze vragen zullen wij tijdens dit weekend een passend antwoord zoeken. Dit kan voor sommigen van meet af aan een grote opluchting betekenen, anderen zullen misschien wel even schrikken of verbaasd zijn. “De laatste schakel’ heeft namelijk te maken met de manier, waarop wij met het geleerde bezig zijn. Al weten wij, dat onze gevoeligheid en stotterangst ons grootste probleem is (80%) en welk een belangrijke rol het veelbesproken ‘flegma’ speelt in de Hausdörfer-methode, tóch houden wij ons in veel gevallen vrijwel alleen maar bezig met het sturen van de spraakklank en het vinden van de spreekrust.

DIT IS HETZELFDE ALS HET INSTANDHOUDEN VAN DE ANGST OM TE STOTTEREN. Wij hebben niet in de gaten, dat wij onbewust toch nog heel bang zijn om te stotteren, ons ergeren als we stotteren en daarmee de ‘vampier’ steeds weer een beetje te eten geven. Dat is net genoeg, om de kern actief te laten blijven, de angst wordt steeds gevoed, je ergernis blijft en je doel blijft onbereikbaar, hoe lang je er ook aan werkt en hoe goed je ook je best doet. Wat gaan wij dus doen? WEG MET DIE KLANK, WEG MET DE SPREEKRUST, WEG MET ALLE

Het is dan wel een Hausdörferweekend. Niet iedere stotteraar of andere geïnteresseerde hoeft de Hausdörfer-methode toe te passen. Zo was dit weekend ook Paul Blijboom aanwezig met een logopedieachtergrond. Dit wordt door een ieder gerespecteerd. Iedereen kan namelijk uit meerdere workshops zijn eigen programma samenstellen. De workshops worden door deelnemers op vrijwillige basis voorbereid. Zo was bijvoorbeeld de assertiviteitsworkshop van Bart Lenselink nieuw en heel leerzaam. De workshop knelpunten was ook weer heel nuttig.

Zelfs tijdens het uitwaaien op het strand werd er nog een extra workshop Speaking Circles ingelast. Speaking Circles komt er ruwweg op neer om de positieve aspecten uit te lichten van een “spreekbeurt” voor de groep.

Bedankt!

Stichting Natuurlijk Spreken wil het Waarborgfonds Sociale Woningbouw uit Huizen hartelijk bedanken voor de kerstdonatie van ƒ 1000,–. Het geld zal worden gebruikt voor een nader te bepalen project. het bestuur 3

haupt en efficiënt aan je angst te kunnen werken, om deze uiteindelijk te overwinnen (denk aan het verhaal van De Oude Geleerde). Wij hopen hierover met jullie te kunnen rollebollen in Markelo … en als de gemoederen weer wat zijn bedaard, gaan we nieuwe wegen zoeken om hieraan te werken!

en leven als een normale spreker, nergens aan denken, niet bang zijn, niet ergeren aan stotteren, praten, vallen, opstaan en weer doorgaan!!!

KLANKOEFENINGEN

Waardoor deze ‘kentering’? In het boek ‘Door De Nacht Naar Het Licht’ staat geschreven, dat we het klanksturen niet hoeven aanleren, evenmin als het normale spreken, ademhalen, enz. omdat we dit allemaal al kunnen …. als we maar rustig zijn!

Alleen de angst en gevoeligheid kan ons hiervan weerhouden en UITSLUITEND DEZE hebben we te bestrijden. Als we dit doen, kunnen we de klank goed sturen maar ook … normaal praten! Het sturen van het spraakgeluid en de spreekwet zijn uitsluitend een basis voor rust, die absoluut nodig is om über-

Je kunt je voor dit weekend opgeven (sluitingsdatum: 31 mei 2002) bij: - Anneke Westerink-Kremer, tel. (0546) 85 13 49 (na 18.00 uur), e-mail: annekekremer@hetnet.nl, of - Jan Heuvel, telefoon (074) 277 61 83 e-mail: ins@natuurlijkspreken.nl

Een hindernis te nemen?? … KOM NAAR DRENTHE!!

In oktober 2002 is er in Drenthe een zelfhulpweekend mee te maken. Iedereen is van harte welkom! Vooral degenen die willen werken aan zichzelf en daardoor aan hun spreken. Wie heeft er nog een hindernis te nemen onderweg naar natuurlijk spreken? In 'Buitenverblijf Prinses Margriet Manege' te Westerbork gaan we proberen een stap verder te komen. Met elkaar de werkgroepen een gedegen inhoud geven, geïnspireerd raken en geïnspireerd verder gaan! We hopen velen van jullie te ontmoeten! De aanmeldingssluitingsdatum is 20 september 2002.

Colofon

Met veel vriendelijke groeten van Marja en Gera.

Aanmelding:

Datum: Locatie:

Gera Loopers Heklanden 63, 9407 PL Assen tel. 0592-341221 E-mail: lloopers@freeler.nl 5 en 6 oktober 2002 'Buitenverblijf Prinses Margriet Manege' te Westerbork.

De Regionale Thuiszorg West Veluwe in Emst zorgt ervoor dat wij iedere twee maanden weer kunnen vergaderen. Hartelijk dank voor het beschikbaar stellen van de vergaderruimte.

-

Verder geldt voor deze weekenden: -

Deelname is mogelijk voor zowel Hausdörfers als niet-Hausdörfers.

- Deelnamekosten: 49,92 bij vooruitbetaling door donateurs vóór de aanmeldingssluitingsdatum €56,72 bij contante betaling tijdens het weekend of bij betaling na de aanmeldingsdatum.

Het bestuur €63,53 voor niet-donateurs (bij betaling ben je automatisch donateur) Omdat het weekend in Drenthe een dag korter duurt, zijn de prijzen voor dit weekend öaangepast: €40 bij vooruitbetaling voor de sluitingsdatum, €47,50 bij contante betaling tijdens het weekend en €55 voor niet-donateurs.

Vooruitbetalingen s.v.p. overmaken op giro 7706022 t.n.v. Stichting Natuurlijk Spreken te Assen.

Overzicht van zelfhulpgroepen die werken onder de vlag van SNS Nederland:

België:

Almelo Amsterdam Assen Eindhoven Friesland Groningen Heerde Leiden Nijmegen Utrecht Gent Hasselt Kortrijk

Theo Sas Peter Bosch Gera Loopers-Hunse Frits Schalij Rene Haayes Nina Roorda Carla Mooiweer-Verkerk Jurgen Naaldenberg Lilian Briggeman Jolanda de Vries Martine de Vloed Marcel Luyten Marc Vereyck

(057) 238 25 44 (075) 772 05 37 (0592) 34 12 21 (040) 245 42 81 (0513) 62 89 96 (050) 573 27 87 (0578) 61 69 75 06 223 845 26 (024) 377 98 64 (035) 647 33 95 (09) 239 991 29 (011) 79 39 42 (051) 61 32 77

4

Redactie en vormgeving: Jolanda de Vries Friesewal 20 1274 HD Huizen Tel.: (035) 647 33 95 voorlichting@

natuurlijkspreken.nl Drukwerk en verzending: Sjoerd Hiemstra s.hiemstra@wish.nl Bestuur van de stichting Voorzitter: Vacature voorzitter@ natuurlijkspreken.nl Secretaris: Frits Rietveld Diedenweg 159 6706 CP Wageningen (0317) 41 64 23 secretaris@ natuurlijkspreken.nl Penningmeester: Lucas Loopers Heklanden 63 9407 PL Assen Tel./fax: (0592) 34 12 21 penningmeester@

natuurlijkspreken.nl Bestuursleden: Jolanda de Vries (zie: redactie) René Hooijman Zelfhulpgroepen@ natuurlijkspreken.nl Website: www.natuurlijkspreken.nl Girorekening: 7706022 t.n.v. de stichting, per adres van de penningmeester.

Oplage:250