Lezing plantensterolen verhagen

Veiligheid en werkzaamheid van platensterolen Prof.dr. Hans Verhagen 23 maart 2013

1. Inleiding 2. Cholesterol 3. Plantensterolen 4. Veiligheid 5. Werkzaamheid 6. Tot slot

Voeding & gezondheid: week 11 (2013) • • • • • • • • • • • •

'Tabak en alcohol schadelijk? Het is tijd voor een suikertaks‘ Geen wet voor zoutverlaging voedingsmiddelen Keukenkruid verlaagt kans op diabetes type 2 Niets kan tippen aan een cakeje.

New York legt zich niet neer bij uitspraak frisdrankzaak Overgewicht en de jengelfactor.

Verhoogde sterftekans voor vleeseters.

'Maak ongezond voedingsgedrag onbewust gezond‘ 'Aderverkalking komt niet door ongezonde leefstijl‘ Onvoldoende bewijs of er een verband bestaat tussen voeding en ADHD 'Eten bewerkt vlees kan leiden tot vroege dood‘ Te zoet, te zout en te vet voedsel voor kinderen: de alternatieven!

“voeding is net als voetbal” - “iedereen (w)eet ervan”

Voeding

[WHO: Global Health Risks, 2009] 9

Oorzaken van sterfte in 2002 (schattingen) Totaal doden: 57,027,000

Niet overdraagbare ziekten (58.6%) overdraagbare ziekten, omstandigheden rondom geboorte (moeder, kind), voedingstekorten (32.3%) National Institute for Public Health and the Environment

bron: WHO

waarvan 50% door HVZ

verwondingen (9.1%)

1. Inleiding 2. Cholesterol 3. Plantensterolen 4. Veiligheid 5. Werkzaamheid 6. Tot slot

Cholesterol: bestanddeel van membranen en basis voor steroid hormonen

Buiten de cel

In de cel

voeding (bv. plantensterolen)

Cholesterol verlaging

Medicijnen (statines)

1. Inleiding 2. Cholesterol 3. Plantensterolen 4. Veiligheid 5. Werkzaamheid 6. Tot slot

Sterol Structuren

HO

Cholesterol

HO

Ă&#x;-Sitosterol

HO

HO

Campesterol

Ă&#x;-Sitostanol

De actieve component

Ă&#x;-sitosterol vetzuur HO

Sitosterol b-sitosterol-ester O C

O

b-Sitosteryl linoleate

Cholesterol via de voeding 250-500 mg/dag

darm

Feces

micelles Cholesterol via de gal 600-1000 mg/dag

gal lever

met plantensterolen

darm

Feces

micelles

Plant sterols Absorption

gal lever

ďƒ&#x;

1. Inleiding 2. Cholesterol 3. Plantensterolen 4. Veiligheid 5. Werkzaamheid 6. Tot slot

Een korte cursus in toxicologie

Meest gevoelige nadelige eindpunt in meest gevoelige soort

Respons

Dose log Dosis (mg/kg-lg)

Meest gevoelige nadelige eindpunt in meest gevoelige soort

● effect

Respons

● effect

● laagste effect niveau

● geen effect niveau Dose log Dosis (mg/kg-lg)

● effect niveau

● effect niveau

Verschillen tussen soorten Verschillen binnen soorten

● laagste effect niveau ● geen effect niveau

=

veiligheidsfactor (bv. 100) Aanvaardbare dagelijkse inname (ADI)

“Geen waargenomen nadelig effect niveau”

Aanvaardbare dagelijkse inname (ADI)= “de dagelijkse inname van een stof, welke gedurende een geheel leven zonder aanmerkelijk risico blijkt te zijn op basis van alle op dat moment bekende feiten�

(WHO, 1962)

Verordening Nieuwe Voedingsmiddelen (EC) No 258/1997

“voedingsmiddelen en –ingredienten die niet in belangrijke mate voor 15 Mei 1997 in de EU gebruikt zijn voor consumptie door de mens.”

35

Veiligheid plantensterolen – 1

•Uitgebreid veiligheid test programma voor marktintroductie

•Beoordeeld als veilig door de EU-SCF en de US-FDA •Plantensterolen (stanolen) slecht opgenomen (<5%*, < 1%) •Lichte verlaging bloedwaarden vetoplosbare vitaminen en carotenoiden

Veiligheid plantensterolen – 2

•Sommige studies verhoogd risico op atheroscelerose en HVZ •Sitosterolemia (opstapeling van plantensterolen in het bloed bij zeldzame gen mutaties ABCG5 en ABCG8)

•veilig

â&#x20AC;Ś beschikbare data vormen geen basis voor het vaststellen van een waarde voor een veilige bovengrens voor de totale dagelijkse inname van plantensterolen De doseringen in acht nemend die het cholesterol verlagen en zonder bewijs voor extra voordelen bij hogere inname en de mogelijkheid dat hogere deseringen nadelige effecten hebben is het aan te raden om inname van meer dan 1-3 g/day te vermijdenâ&#x20AC;Ś.

1. Inleiding 2. Cholesterol 3. Plantensterolen 4. Veiligheid 5. Werkzaamheid 6. Tot slot

Claims

Smelt je vet in de nacht

“antioxidants” Leven verlengend complex

“prestatie”

EU Verordening 1924/2006

Algemene principes • Claims ≠ verkeerd, misleidend • Claims ≠ ziekte behandelen, genezen, voorkomen

• Voordeel door een normale hoeveelheid • Wetenschappelijk onderbouwd

3 niveaus van bewijs (grading): • Oorzaak en gevolg is vastgesteld

• Onvoldoende bewijs voor oorzaak en gevolg • Oorzaak en gevolg is niet vastgesteld

“Dossiers”

EU Verordening 1924/2006:

artikelen etc

Lijst Artikel 13.1 claims ●Lidstaten sturen lijsten naar EC uiterlijk 31 Jan 2008

totaal ~ 44.000 ● EC: Bundeling > 4.400 ● EFSA

beoordeling en Opinie

● EC lijst aannemen per 31 Jan 2010

Claims received by category Vitamins 5%

Minerals 5%

Macronutrients 9% Foods 8%

Kruiden Botanicals 45%

Diets 1% Fibre 3% Other substances 16%

Probiotics 8%

Winnaars ● Calcium & botten ● Fluoride & tanden ● Magnesium & energie, celdeling, electroliet ● Biotin, niacin & energie ● Selenium & antioxidant, immuun, …. ● VitC & antioxidant ● Suikervrije kauwgom & tanden ● Betaglucanen & cholesterol ● Pruimen & normale darm functie ● …… etc

&

Losers

Winnaars ● Calcium & botten ● Fluoride & tanden ● Magnesium & energie, celdeling, electroliet ● Biotin, niacin & energie ● Selenium & antioxidant, immuun, …. ● VitC & antioxidant ● Suikervrije kauwgom & tanden ● Betaglucanen & cholesterol ● Pruimen & normale darm functie ● …… etc

&

Verliezers ● Probiotica ≠ versterking immuun systeem ● >100 probiotica onvoldoende gekarakteriseerd ● Kruiden ≠ gekarakteriseerd, slechte data ● Taurine ≠ energie, prestatie ● Glucosamine, haaien kraakbeen ≠ gezonde gewrichten ● Flavonoiden en vitC in vruchtensap, bessensap ≠ onvoldoende gekarakteriseerd ● …… etc

dossiers

EU Verordening 1924/2006: Liist Artikel 14 en 13.5 claims ● Industrie stuurt aanvraag naar lidstaat/EC ● EFSA beoordeling en Opinie

● EC/MS: besluit vergunning voor claims ● EC lijst van artikel 14 en 13.5 claims

EFSA Opinies artikel 14 â&#x20AC;&#x201C; Augustus 2008 Claim OK *

Plantensterolen & cholesterol verlaging & HVZ

* verwoording

Claim OK *

Linolzuur, alpha-linoleenzuur & groei en ontwikkeling kinderen

Al voldoende in dieet

Claim niet OK

Voedingssupplement & groei en ontwikkeling kinderen

Claim niet OK

Voedingssupplement & soya/vlas & botten

Claim niet OK

Zuivelproducten & lichaamsgewicht kinderen en adolescenten

Claim niet OK

Zuivel (melk â&#x20AC;&#x201C; kaas) & gezonde tanden kinderen

Claim niet OK

Voedingssupplement (prickle pear cactus) & bloed lipiden

Claim niet OK

Voedingssupplement (CLA, polyolen, extracten) & lichaamsgewicht

EU Verordening 432 / 2012

Demonthy et al. J. Nutr. 139: 271â&#x20AC;&#x201C;284, 2009

EFSA 2008

“Plantensterolen: verlagen cholesterol in het bloed.

Cholesterol verlaging kan het risico op coronaire hartziekten verlagen".

“….een klinisch significant LDL-cholesterol effect van ca. 9% ….. bij dagelijke inname van 2 – 2.4 g plantensterolen in een geschikt levensmiddel (bv. Vette levensmiddelen en vetarme producten zoals melk en joghurt).”

EFSA 2012

“….plantsterolen en stanolen esters ……. dagelijkse inname van 1.5 to 3.0 g in ….. (gele vetten, zuivelproducten, mayonnaise en sla dressings) hebben een gelijk effect op cholesterol verlaging, …….. dagelijkse inname van 3 g (2.6 g - 3.4 g) verlaagt het LDLcholesterol met 11.3 % (95 % CI: 10.0 - 12.5), …….. 2 – 3 weken nodig.“

plantensterol / stanol margarine vs cholesterol verlagende medicijnen

â&#x2C6;&#x2020; total cholesterol (mmol/l) -1,8 -1,6

Cholesterol lowering drug; -1,43

Cholesterol lowering drug; -1,35

-1,4 -1,2 -1 -0,8

Enriched margarine; -0,45

-0,6

Enriched margarine; -0,30

-0,4 -0,2 0

Crude

Adjusted

RIVM

5 jaar verandering in cholesterol in bloed

â&#x2C6;&#x2020; total cholesterol (mmol/l) 1 0,5 0 -0,5

a -1

b

-1,5 -2 -2,5

c

Non-users; 0,26

Margarine users; -0,08

c

Cholesterol lowering Combination users; drug users; -1,17 -1,34

National Institute for Public Health and Environment - Wolfs et al 2006

1. Inleiding 2. Cholesterol 3. Plantensterolen 4. Veiligheid 5. Werkzaamheid 6. Tot slot

Plantensterolen HO

● Van nature aanwezig in ons voedsel (lage hoeveelheden) ● Lijken chemisch op cholesterol ● Als functioneel ingrediënt in voedingsmiddelen ● Veiligheid onderbouwd (novel food) ● Gezondheidsclaims onderbouwd (verlagen ‘cholesterol’) ● Verlagen coronaire hartziekten ....

Functionele voedingsmiddelen en voedingssupplementen vormen geen oplossing voor de gezondheidsproblemen door een â&#x20AC;&#x2DC;ongezonde voedingâ&#x20AC;&#x2122;.

65

Dank u wel voor uw aandacht !