Programmaboekje artemis issuu

MA 20.06.16 UIT DE REEKS KWARTET

DI 22.09.15

Tetzlaff Quartet

WO 14.10.15

Fauré Quartett

DI 15.12.15

Salagon Quartett

VR 22.04.16

Signum Quartett & Nils Mönkemeyer

Artemis Quartet

Alle concertreeksen van seizoen 1617 vind je terug op www.handelsbeurs.be. Ontdek naast klassiekers als ‘piano’ en ‘solo/duo’ ook abonnementen die de brug maken tussen klassiek en andere genres. Op maat van de klassieke muziekliefhebber die gegidst wil worden in de wereld van jazz en wereldmuziek.

Het abo ‘kwartet’ verzamelt drie ensembles die uitblinken in muzikale maturiteit: Apollon Musagète Quartett Oost-Europese expressie Arensky, Sjostakovitsj, Penderecki Quatuor Ébène Langs drie eeuwen strijkkwartet Mozart, Beethoven, Ravel Ragazze Quartet Trip naar Amerika Dvorák, Bartók, Adams Bestel je abonnement ‘kwartet’ online of via het nummer +32 (0)9 265 91 65. €60 BASIS | €50 (-26, 65+) | €21 STUDENT

Pralines voor de artiesten worden geschonken door Patisserie & Chocolaterie Joost Arijs www.joostarijs.be

Programma 20:15 Start concert 21:00 Pauze 22:15 Einde

H. Wolf (1860-1903)

Italienische Serenade (1887) D. Sjostakovitsj (1906-1975)

Strijkkwartet nr. 5 in B opus 92 (1952) Beluister het concert opnieuw op 30 november in het programma ‘Klara live’, vanaf 20u.

Allegro non troppo Andante Moderato - Allegretto - Andante

(pauze)

L. van Beethoven (1770-1827)

Strijkkwartet in F opus 59 nr. 1 ‘Razumovsky’ (1806) Allegro Allegretto vivace e sempre scherzando Adagio molto e mesto Thème russe. Allegro

Luduvudu à la russe / Régis Dragonetti

Het was de schrijver Nikolaj Gogol die zei dat de Russische ziel liefheeft met alles dat God haar gegeven heeft.

Helaas krijgt niet elk liefdeslied een tegenzang. In zijn grimmige vijfde strijkkwartet citeert Sjostakovitsj tevergeefs de muziek van zijn maîtresse, terwijl Beethoven ons met Russische volkswijsjes in vaarwelstemming brengt.

Humoristischer van toon is Hugo Wolfs Italienische Serenade, al blijft de minnezang ook bij hem onbeantwoord.

Aan gebroken harten vanavond geen gebrek.

Hardvochtige bella donna Wolfs Italienische Serenade klinkt lichtvoetig en speels. Nochtans had de componist weinig reden tot lachen. Op amoureus vlak was het hem tot dan niet al te best vergaan, al stelde de afwijzing van zijn jeugdliefde Valentine Franck wellicht weinig voor in het licht van het debacle dat zich in 1886 afspeelde. Ook toen kreeg Wolf het deksel stevig op de neus. Tijdens een doorloop van zijn Ouvertüre Penthesilea had Wolf zich immers het hoongelach van de voltallige Wiener Philharmoniker op de hals gehaald. ‘En jij durft slecht te schrijven over Brahms!’ monkelde dirigent Hans Richter. Met die laatste opmerking doelde de orkestchef op Wolfs kritische en vaak venijnige opiniestukken die hij schreef voor het Wiener Salonblatt.

Wolfs antwoord was een eendelig stukje van amper zes minuten dat in het licht van de gebeurtenissen verrassend frivool klonk. Als kind had de begaafde ‘Hugerl’ in het familieorkest van zijn vader al vroeg de vioolpartij voor zijn rekening genomen. Op het programma stond vooral het lichtere Italiaanse belcantorepertoire. Deze ongedwongen muziek van zijn jeugd bleek het perfecte medicijn voor Wolfs gebroken hart (en zijn

afgebeten neus). Zijn Serenade laat zich smaken als een ironische balkonscène waarin een minnaar tevergeefs aan het kwelen slaat.

In het eerste couplet slaat die zanger een lichte, sentimentele toon aan. Bij het uitblijven van antwoord probeert hij het dan maar met een ernstiger cellorecitatief waarbij de andere instrumenten het weliswaar niet kunnen laten wat naar elkaar te knipogen. Helaas, wat hij ook doet, de beminde geeft niet thuis.

Geheel de uwe, D. SCH. Dat men ook noordelijker wist wat een blauwtje lopen is, daarvan getuigt volgend citaat: ‘Nooit in al die jaren, zelfs tijdens mijn studies aan het conservatorium die ik in zijn klas doorbracht, lag de muziek van Sjostakovitsj mij na aan het hart, zijn persoonlijkheid evenmin.’ Dimitri Sjostakovitsj had vele muzes maar nooit werd een liefde koeler onthaald dan in het geval van Galina Oestvolskaja.

Sterker nog, toen componist Viktor Suslin halverwege de jaren negentig in een brief vernietigend naar Sjostakvitsj uithaalde, liet Oestvolskaja publiekelijk weten het daar volkomen mee eens te zijn.

Sjostakovtisj en Oestvolskaja hadden elkaar in de jaren dertig ontmoet in het conservatorium van Leningrad waar eerstgenoemde docent was. Die positie had de componist te danken aan zijn knieval voor het socialistische realisme. Had hij in 1935 met de ‘kakafonische muzikale chaos’ van zijn opera Lady Macbeth nog tegen Stalins snorharen ingestreken, dan kon de gekuiste toondichterij van Sjostakovitsj 2.0 wel weer op partijsteun rekenen. Sinds het aantreden van de IJzeren Man danste Sjostakovitsj voortdurend op de slappe koord tussen zijn persoonlijke ambities en de rigide richtlijnen van de Communistische Partij, die niet erg hoog opliep met al te individualistische uitdrukkingsvormen. Helemaal getemd raakte Sjostakovitsj echter nooit. Begin jaren vijftig raakte hij opnieuw uit

de gratie. Het ruige vijfde strijkkwartet dat in die periode ontstond, was dan ook in eerste instantie een persoonlijk project. Hier kan de kunstenaar zonder inmenging van het politiebureau zijn eigen taal spreken en waarom dan ook niet over persoonlijke thema’s spreken?

Het begint al bij het openingsmotief van de altviool. Wanneer je de noten wat verplaatst en op zijn Duits leest krijg je D SCH, het muzikaal monogram van de componist, al is het er een met weerhaakjes, een motief dat botst met het meer gepolijste melodische basismateriaal van het tweede thema en de muziek pijn doet als waren het brandvlekken van een sigaret (de zenuwachtige Sjostakovitsj was overigens een verstokt kettingroker). De muziek ontwikkelt zich verder tot een manische mars. Herhaalde hoge si b’s signaleren het hoogtepunt waarna plots een citaat uit Galina Oestvolskaya’s trio voor viool, klarinet en piano klinkt. Als gebaar kan dat natuurlijk tellen, je eigen signatuur verweven met de muziek van een ander. Na het geweld van eerste deel volgt een statische trage beweging. De pathetiek en kwelling zijn geweken voor een ijzingwekkende overpeinzing, het isolement van de geest. Na een naadloze overgang begint het derde deel met een vrolijk volksmelodietje in de tweede viool. Ook een variant van het monogram is opnieuw hoorbaar. De muziek wordt vervolgens heviger en problematisch. De getroebleerde atmosfeer brengt die van het eerste deel in herinnering. Niet verwonderlijk klinkt ook weer het Oestvolskaja citaat door, waarna de storm zachtjes gaat liggen.

Unsterbliche Geliebte Aan amoureuze tragiek had Beethoven tijdens zijn leven alvast geen gebrek. Zijn Unsterbliche maar onmogelijke Geliebte heette Josephine Brunsvik. Dit uitermate charmante meisje was in in 1799 voor het

eerst in Beethovens leven opgedoken als zijn pianostudente. Het hart van de meester ontvlamde meteen, maar een huwelijk was wegens het standenverschil uit den boze. In 1804 stapte ze als jonge weduwe een tweede keer zijn blikveld binnen. Was het vijf jaar eerder nog bij onschuldige al dan niet muzikale toespelingen gebleven, dan verklaarden ze deze keer onomwonden hun liefde voor elkaar, al bleef Josephines omgeving er steeds over waken dat de affaire binnen de perken bleef.

Ongeveer rond diezelfde periode besloot de violist Ignaz von Schuppanzigh een concertcyclus op poten te zetten. Enkele jaren daarvoor had hij, weliswaar zonder zich daar erg bewust van te zijn, het eerste professionele strijkkwartet opgericht. Door in vaste bezetting te spelen en samen te werken met vooraanstaande componisten slaagde het kwartet erin een ongeziene expertise op te bouwen.

Men moet zich bedenken dat het genre voordien vooral een burgerlijk tijdverdrijf was, waarbij aristocratische amateurmuzikanten al spelend een paar genoeglijke uurtjes met elkaar doorbrachten. De professionele vaardigheden van Schuppanzigh en co maakten het voor componisten mogelijk meer complexe partituren te schrijven. Op die manier verplaatste de habitat van het strijkkwartet zich van het salon naar de concertzaal. Toen Schuppanzigh zijn concertplannen ontvouwde, zag de Russische ambassadeur, graaf Rasumovski, daar wel brood in. Het genie Beethoven mocht de muziek leveren.

Omdat de componist het op dat moment druk had met zijn opera, moest hij het werk aan de kwartetten herhaaldelijk onderbreken. Op persoonlijk vlak liet hij zich ondertussen de liefkozingen van zijn Josephine welgevallen.

In 1805 bracht het paar samen de zomer door in een landelijk buitenverblijf. Helaas zou het ook deze keer op een drama uitlopen. In het voorjaar van 1806 besloot Josephine om toch maar af te zien van een relatie. Dat was een

verstandskeuze, maar voor Beethoven was het een regelrechte aanslag op zijn hart. In mei van dat jaar hervatte hij het werk aan de kwartetten waaraan hij twee jaar eerder in een beter humeur was begonnen.

Op muzikaal vlak was het alleszins een schot in de roos. Wat Beethoven met de Eroica en de Appassionata voor de symfonie en de sonate deed, realiseerde hij nu binnen het genre van het strijkkwartet. Dat wil zeggen, hij blies het op tot ongekende proporties en introduceerde een nieuwbakken soort complexiteit. Wat dat laatste aspect betrof, struiktelde zelfs Schuppanzig nu en dan over zijn vingers en wanneer hij zich daar bij de maestro over bekloeg, antwoordde die: ‘Denk je werkelijk dat ik aan je ellendige viool denk wanneer ik getroffen ben door een bepaald gevoel?’ Naar dat bepaalde gevoel hebben we vandaag natuurlijk het raden. De Russische volkswijsjes uit het laatste deel waren een saluut aan de geldschieter, maar romantische zielen zullen in de lieflijkheid van de thema’s ongetwijfeld graag echo’s horen van zijn meest persoonlijke verrukking, zijn tijd met Josephine.

Régis Dragonetti studeerde literatuur van de moderniteit, gevolgd door compositie. Hij is coördinator hedendaagse muziek in het Gentse conservatorium. Onder het pseudoniem Karl Muys pleegt hij vreemd proza.

Biografie In 1989 ontstond het Berlijnse Artemis Quartet aan de Musikhochschule in Lübeck.

Sindsdien groeide het wereldwijd uit tot één van de belangrijkste strijkkwartetten. De Frankfurter Allgemeine Zeitung noemde hen de besten onder de internationaal spelende strijkkwartetten.

Sinds 2004 creëert het ensemble eigen kamermuziekcycli voor de Philharmonie in Berlijn en het Konzerthaus in Wenen. Het kwartet schuwt de veelzijdigheid niet, in 2013 verbluften zij het publiek in de Handelsbeurs door de preludes en fuga’s van Bach aan Piazzolla’s muziek te koppelen. Die brede interesse vertaalt zich ook in samenwerkingen met componisten zoals Mauricio Sotelo, Jörg Widmann en Thomas Larcher.

Vineta Sareika & Anthea Kreston | viool Gregor Sigl | altviool Eckart Runge | cello

Sinds hun oprichting heeft het Artemis kwartet een rijke discografie opgebouwd, die vele malen in de prijzen viel, o.a. met hun opname van Beethovens integrale strijkkwartetten.

Hun meest recente en bekroonde plaat uit 2015 bevat opnames van de strijkkwartetten van Brahms (op. 51 no. 1 en op. 67) en is opgedragen aan hun pas overleden altviolist Friedemann Weigle. Sinds 2016 vervoegt Anthea Kreston het kwartet.

Naast hun uitgebreide concertleven geven de vier muzikanten ook les aan de Universität der Künste in Berlin en aan de Chapelle Musicale Reine Elisabeth in Brussel.

Binnenkort in de Handelsbeurs

D I 2 0.0 9.1 6

Middagconcert: Utopia (vocaal ensemble) Smullen van polyfonie Monteverdi, Willaert e.a.

D O 2 2.0 9.1 6

Middagconcert: Chi-chi Nwanoku (contrabas) & Isata Kanneh-Mason (piano) Volks programma J. Léandre, D. Dragonetti e.a.

V R 2 3.0 9.1 6

Apollon Musagète Quartett Oost-Europese expressie Arensky, Sjostakovitsj, Penderecki D O 2 9 & V R 3 0.0 9.1 6

@Handelsbeurs #handelsbeurs Schrijf je in op de nieuwsbrief via www.handelsbeurs.be

Tickets & abonnementen www.handelsbeurs.be 09 265 91 65

Z A 0 1.1 0.1 6

Martin Hayes (viool) & Dennis Cahill (gitaar) Aan de slag met Ierse melodieën wereld D I 1 1.1 0.1 6

Iddo Bar-Shaï (piano) Pittig pianospel Couperin, Haydn, Chopin ZO 1 6.1 0.1 6

Foyer Matinee: Tutu Puoane (zang) & Ewout Pierreux (piano) Jazz & soul op zondag aperitiefconcert

Handelsbeurs Concertzaal is een initiatief van Noordstarfonds vzw.

vormgeving Pascal Van Hoorebeke / v.u. Stefaan D’haeze © Handelsbeurs Concertzaal, Kouter 29, 9000 Gent

Blijf je graag op de hoogte?

Solistenensemble Kaleidoskop: ‘Now I lay me down’ Ligconcert in het donker Bach, Barber, Britten