Μανώλης Αναστασάκης, Editorial στο GRA Review No 2/2011β, "Αρχιτεκτονική δίπλα στο νερό", σελ. 5.
Η αρχιτεκτονική μπορεί να είναι φτιαγμένη από «πέτρα», η σχέση της όμως με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον ενορχηστρώνεται εν πολλοίς από το υγρό στοιχείο. Σε μεγάλη και σε μικρή κλίμακα, η σαγήνη και η δύναμη του νερού μπορούν να διαμορφώσουν ολόκληρα ανθρώπινα περιβάλλοντα (βλ. Ολλανδία και Βενετία), μπορούν ακόμα να προσφέρουν τη φαντασία καθώς και μία πλειάδα από εργαλεία (υλικά και συμβολικά) για τη δημιουργία χώρων όπου ενσωματώνεται, δυναμικά ή διακριτικά, το νερό. Είτε σε πόλεις μεσόγειες ή ορεινές, είτε δίπλα σε ποτάμι, είτε σε περιοχές παράκτιες, κάθε εποχή και πολιτισμός διαχειρίζεται και αναδημιουργεί τη σχέση με το νερό, τα βασικά χαρακτηριστικά της οποίας είναι η λειτουργική ένταξη, η αισθητηριακή πρόσληψη και η συμβολική διάσταση. Η ισλαμική αρχιτεκτονική έχει να προσφέρει από τα σπουδαιότερα παραδείγματα της συμπόρευσης της αρχιτεκτονικής με το νερό, ενώ η δυτική αρχιτεκτονική, εκτός από τους κήπους, μπορεί να επιδεικνύει υπερήφανα τις αστικές «παραλίες» της καθώς και τα λιμάνια με τις προβλήτες και αποβάθρες τους.
Το νερό, για τον ελληνικό αστικό χώρο, είναι κυρίως η θάλασσα. Η Τατιάνα Ανδρεάδου το τονίζει αυτό και σε ότι αφορά τη σχέση του ελληνικού τοπίου με την ακτογραμμή και η πρότασή της για την περιοχή Βορικό του Λιτόχωρου αναδεικνύει τα κοινά χαρακτηριστικά αυτής της σχέσης. Η κατ’ εξοχήν παραθαλάσσια πόλη, η Θεσσαλονίκη, προικίζεται με την ανάπλαση της «Νέας Παραλίας» της από τους Πρόδρομο Νικηφορίδη και Bernard Cuomo. Η «γραμμικότητα» της πρότασής τους ενισχύει και εμπλουτίζει τη σχέση της πόλης με το Θερμαϊκό κόλπο. Το πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας από την άλλη ανοίγεται λειτουργικά προς τη θάλασσα κυρίως με τον Πειραιά και τις βιομηχανικές και λιμενικές εγκαταστάσεις οι οποίες εκτείνονται έως το Κερατσίνι. Η μελέτη από της ομάδας ΜΕΤΑ – Αρχιτεκτονική για την ανάπλαση της περιοχής της «ΔΕΗ-ΑΗΣ Αγ. Γεωργίου» στο Κερατσίνι δίνει το παράδειγμα για την επανένταξη εγκαταλελειμμένων παράκτιων περιοχών στην περιοχή τους με νέες χρήσεις. Η πρόταση για ένα Οικολογικό Πάρκο δραστηριοτήτων προσδένει την περιοχή στο χώρο της και στην εποχή της. Σε ότι αφορά την καθεαυτό Αθήνα, η πόλη έχει μια ευκαιρία να συσφίξει τους δεσμούς της με τη θάλασσα με την πρόταση για την ανάπλαση του φαληρικού όρμου του Renzo Piano. Ο Πάνος Δραγώνας θέτει βέβαια εύστοχα τα προβλήματα και τους προβληματισμούς για το Φαληρικό αστικό «κενό». Η αμηχανία της Αθήνας απέναντι στη θάλασσα επιβαρύνεται όμως από τις συνθήκες αναγέννησής της ως πρωτεύουσας του νεοελληνικού κράτους όταν ο μεσόγειος χαρακτήρας της υπερτερεί και ενισχύεται. Αυτό το «προπατορικό» δεδομένο έρχεται να απαλύνει το φαληρικό πάρκο του R. Piano, προσδοκώντας να αποδώσει ένα ζωντανό θαλάσσιο μέτωπο στην πόλη, με επίγνωση όμως ότι η επιτυχής ενσωμάτωση του πάρκου στο αστικό θα κριθεί στη μακρά διάρκεια. Η επιτυχία μπορεί να έρχεται από τις στρατηγικές επιλογές, σφραγίζεται όμως από τις συνεχείς και επιμέρους παρεμβάσεις. Το παράδειγμα που παραθέτει ο Ανδρέας Γιακουμακάτος, η νέα Όπερα του Όσλο, εικονογραφεί με τον καλύτερο τρόπο την επιτυχία μέσα από μία αρχιτεκτονική που πριμοδοτεί το δημόσιο χαρακτήρα, τη «διαδραστική σχέση χώρου και κοινωνίας».
Το αστικό περιβάλλον στη σχέση του με το νερό εμπλουτίζεται με έργα καλλιτεχνών και landscape artists. Η γλύπτρια τοπίου Νέλλα Γκόλαντα με τα έργα της «Γλυπτά Αρχιτεκτονικά Τοπία» παρεμβαίνει στο δημόσιο χώρο αποδίδοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στο υγρό στοιχείο. Η γλυπτή προκυμαία στο Φλοίσβο πλάθεται στο ρυθμό της θάλασσας και στις δύο κεντρικές πλατείες της Λάρισας «ρέει» ο «Γλυπτός Ποταμός». Ο visual artist Θάνος Κλωνάρης από την πλευρά του εμπλουτίζει τη σκέψη για το αστικό στη σχέση του με το φυσικό με τα έργα του στα οποία κυριαρχούν αρχιτεκτονικές φόρμες δίπλα στο νερό.
Τα 2ο τεύχος του GRA Review μπορεί να παρουσιάζει ένα μικρό μόνο απόσπασμα από τη σκέψη των εικαστικών και αρχιτεκτόνων αναφορικά με τη σχέση του κατασκευασμένου τοπίου με το νερό και να παραθέτει δείγματα μόνον έργων στα οποία το υγρό στοιχείο και κυρίως η θάλασσα πρωταγωνιστούν. Διαγράφονται όμως σε αυτό οι προκλήσεις και οι δυνατότητες για την αξιοποίηση του νερού στην αρχιτεκτονική σύνθεση καθώς και η σημασία της διαχείρισης αυτής της σχέσης σε επίπεδο αστικού περιβάλλοντος και τοπίου.
Μανώλης Αναστασάκης από το άρθρο αρχισυντάκτη στο GRA Review No 2/2011β.