| 49
η γ ένεση των β ουνών
Τιτάνιες δυνάμεις έσπρωξαν, συμπίεσαν, ανακάτεψαν, έσκαψαν, έσκισαν και ανύψωσαν τα πετρώματα της Κρήτης, δημιουργώντας τα τέσσερα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα του νησιού, τα οποία συμπεριλαμβάνουν οροπέδια, φαράγγια και έντονα καρστικά φαινόμενα, όπως φρέατα, σπήλαια και υπόγειους ποταμούς. Στα δυτικά βρίσκονται τα Λευκά Όρη ή Μαδάρες, με τουλάχιστον 20 κορυφές που ξεπερνούν τα 2200 μέτρα και την ψηλότερη, τις Πάχνες, να αγγίζει τα 2453 μέτρα. Στο κεντρικό μέρος της εκτείνεται ο Ψηλορείτης ή Ίδη, που είναι και το ψηλότερο ορεινό συγκρότημα του νησιού, με ψηλότερη κορυφή τον Τίμιο Σταυρό στα 2456 μέτρα. Ανατολικά του Ψηλορείτη βρίσκεται η Δίκτη ή Λασιθιώτικα Βουνά με υψόμετρο 2148 μέτρα, ενώ, τέλος, ακόμη πιο ανατολικά εκτείνονται τα Όρη της Θρυπτής ή Όρη της Σητείας, με υψόμετρο 1476 μέτρα.54 Τις μεγάλες οροσειρές πλαισιώνουν μικρότεροι ορεινοί όγκοι, aνάμεσα στους οποίους σχηματίζονται εύφορες πεδιάδες αλλά και οροπέδια. Τα οροπέδια αποτελούν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Κρήτης, μιας και στην ηπειρωτική Ελλάδα δεν υπάρχουν τόσα πολλά. Η Κρήτη αριθμεί γύρω στα εικοσιπέντε οροπέδια και εκατό φαράγγια. Και τα δύο δημιουργήθηκαν από τάσεις εφελκυσμού, αποτελώντας τεμάχια του γήινου φλοιού μεταξύ ρηγμάτων που καταβυθίστηκαν. Στο κρητικό ανάγλυφο συναντώνται ακόμα περισσότερα από 4500 χαρτογραφημένα σπήλαια –σπηλαιοβάραθρα, αρκετά εκ των οποίων έχουν θρησκευτική ή ιστορική αξία.
54
Μουντράκης Δημοσθένης, Γεωλογία και γεωτοκτονική εξέλιξη της Ελλάδας, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2010, σελ. 51