Maatschappelijk Verantwoord Inkopen speerpunt voor Provincie Zeeland

Verduurzaming van de woningvoorraad staat bovenaan de prioriteitenlijst van veel corporaties. Naast energiebesparende maatregelen en duurzame energieopwekking is het ook belangrijk om ‘eindige’ grondstoffen in te zetten bij nieuwbouw, onderhoud en renovatie. ‘Circulariteit is in onze provincie een cruciale stap op weg naar volledig duurzame, sociale huisvesting en een belangrijke schakel in het bijdragen aan CO2 ­reductie,’ zegt Richard van Bremen, senior beleidsmedewerker Circulaire Economie bij de Provincie Zeeland.

Provincie Zeeland zet in op thema’s waar zij ‘het verschil kan maken’ én die passen bij Zeeland. Van Bremen: ‘Circulair inkopen staat hoog op de agenda in Zeeland. We gebruiken de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen en het herstellend vermogen van natuurlijke bronnen als uitgangspunt. Circulariteit richt zich op het behouden van de waarde in het totale systeem en streeft ernaar om juist waarde toe te voegen aan producten of grondstoffen. Grondstoffen en materialen worden na gebruik weer maximaal ingezet voor nieuw gebruik. Op deze manier voorkomen we een grote hoeveelheid afval en zijn we verzekerd van grondstoffen.’

Rentmeesterschap

De Provincie Zeeland begon al zo’n tien jaar geleden met nadenken over circulair bouwen. ‘Dat is spontaan begonnen, mede gestimuleerd door de Zeeuwse instelling: wees zuinig op je spullen en gooi zo weinig mogelijk weg.’ Van Bremen noemt ook de mentaliteit van hard werken. ‘Zeeuwen zijn robuust, duidelijk en onverzettelijk, dat je doet denken aan de strijd tegen de elementen. Dus in Zeeland is het ‘niet lullen, maar doen’. Circulair bouwen doen we dan ook gewoon, waar dat ook maar mogelijk is.’

Biobased inkopen

Naast nadenken over circulariteit ontstond binnen de Provincie Zeeland, met name op de inkoopafdeling, een groeiende belangstelling voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen. ‘Ons eerste speerpunt was biobased inkopen, zodat onze bedrijfsvoering duurzamer kon worden. Maar in die tijd, rond 2013, was biobased nog een relatief onbekend begrip en wist niemand hoe je biobased moest inkopen. Biobased producten bestaan uit materialen die geheel of gedeeltelijk natuurlijk zijn. Door gebruik te maken van natuurlijke materialen - gewonnen uit rest- en afvalstromenzijn de grondstoffen makkelijker te hergebruiken.’ Na veel overleg met uiteenlopende partijen, én goed kijken over de provinciegrenzen, beschikt de provincie anno 2023 over een databank van biobased producten.

Goede voorbeeld geven

Biobased producten inkopen is niet alleen beter voor het milieu, het biedt ook ruimte voor vernieuwing binnen de lokale economie, benadrukt Van Bremen. ‘Inmiddels is circulair inkopen en aanbesteden onderdeel geworden van ons economisch beleid. ‘Dit zie je ook duidelijk terug bij onze afdeling Inkoop & Aanbesteding. Zij werkt volgens het principe ‘practice what you preach’: wat we aan andere vragen, moeten we ook zelf laten zien. Als provincie creëren wij op deze manier kansen voor nieuwe producten, energie- en grondstofzekerheid en verbetering van de economie.’

Provinciehuis

Een voorbeeld van een provinciale duurzame (biobased) aanbesteding is de verbouwing van de centrale hal van het provinciehuis in 2020. Doel van deze verbouwing was een open netwerkruimte waar mensen kunnen ontmoeten en samenwerken. Creativiteit en duurzaamheid stonden centraal. Zo koos de provincie voor tafels, lampen, stoelen en fauteuils van biobased materialen.

Gezamenlijke, provinciale inkoopkracht Provincie Zeeland wil toonaangevend zijn op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord (Circulair) Inkopen en Opdrachtgeven. ‘Wij willen de relatie tussen inkoop en circulair beleid steeds verder versterken, zowel binnen de Provincie Zeeland als tussen de provincies, via het Interprovinciaal Overleg (IPO). Door de inspanningen van alle provincies naast elkaar te leggen, wordt zichtbaarder wat landelijk op dat gebied gebeurt. Met onze gezamenlijke inkoopkracht van (landelijk gezien) miljarden per jaar kunnen we een enorm verschil maken. Met dat proces zijn we bezig. Alle provincies die samenwerken in inkoop en aanbesteden doen dat via een gespecialiseerd platform.’

Kennis­ & Innovatienetwerk

Het Kennis- & Innovatienetwerk Circulair Bouwen bundelt de Zeeuwse circulaire bouwkennis. Bij dit kennis- en ontwikkelcentrum zijn - naast Provincie Zeeland - ook Impuls, Hogeschool Zeeland en het bedrijfsleven betrokken. Hieronder vallen architecten, aannemers, ontwikkelaars, slopers en installateurs. Het netwerk verenigt Zeeuwse partijen om samen op te trekken in het behalen van de landelijke doelstelling, namelijk 50% circulair in 2030. ‘Gezamenlijk willen wij komen tot één samenwerkende en lerende keten op het gebied circulair bouwen, waardoor uiteindelijk kringlopen (gaan) sluiten. Deze aanpak leidt tot een – meer – circulaire Zeeuwse bouw. Wat hierbij helpt, is de beperkte grootte van de Provincie Zeeland. We zijn geen grote organisatie, hebben korte lijnen en ons kent ons geldt in positieve zin. We hebben nauw contact met ondernemers en horen snel uit de praktijk of iets werkt of niet.’

Impuls Zeeland

Hierin speelt Impuls Zeeland een grote rol. Zij helpt ondernemers bij het omzetten van ideeën naar toekomstbestendige innovaties om de Zeeuwse economie te verduurzamen en te versterken. ‘Een mooi voorbeeld is het project Emergis in Kloetinge. Het voormalig districtskantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen stond leeg en moest plaatsmaken voor de Nieuwe Sluis Terneuzen. In plaats van slopen werd het pand ontmanteld en de materialen kregen een nieuwe bestemming: de nieuw te (ver)bouwen kinder- en jeugdkliniek Ithaka van Emergis in Kloetinge.’ Bijzonder is dat de architect de bruikbare materialen van het districtsgebouw als uitgangspunt heeft genomen voor het ontwerp van de kinder- en jeugdkliniek. Voorbeelden hiervan zijn buitenkozijnen, binnendeuren, gevelbekleding, de houten vloerdelen en straatklinkers. Impuls heeft hierin een sterke rol gespeeld door vooral ondernemers bij dit project te betrekken.’ en levenswijze toekomstbestendig maken. De omschakeling naar een circulaire economie heeft invloed op álle economische sectoren. Inzet is het sluiten van kringlopen, bij voorkeur op regionale schaal. Dit in combinatie met het behoud van waarde van materialen en het stimuleren van circulariteit in de keten.’

Doorkijkje

Van Bremen geeft alvast een doorkijkje naar 2050. ‘Dan heeft Zeeland net als de rest van Nederland een circulaire economie. De meeste bedrijven maken gebruik van stoffen die andere niet gebruiken of die ze zien als afval. Hierdoor werken bedrijven en fabrieken beter samen. Nieuwe manieren van producten maken of verwerken, zorgen ervoor dat dit winst oplevert. Stoffen of materialen waarvan iets nieuws wordt gemaakt, zijn in deze biobased economie zoveel mogelijk plantaardig.’

Marktpartijen uitdagen

Omdat transitiestromen niet alleen binnen een provincie blijven en internationale grenzen over gaan, vraagt dat om samenwerking in uitvoering, regelgeving en ontwikkeling van circulariteit. Van Bremen: ‘Provincies verbinden en ondersteunen lokale partijen, zoals gemeenten, waterschappen, kennis- en onderzoeksinstellingen, Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s, zoals Impuls Zeeland), financiers, burgers, consumenten en het bedrijfsleven. Zo willen wij de vraag naar circulaire oplossingen vergroten. Wij dagen marktpartijen uit om met innovatieve producten te komen. Door deel te nemen aan nationale en Europese programma’s vergroten we de kennis, worden we zichtbaarder en schalen we initiatieven versneld op.’

Omgevingsvisie

De basis voor deze circulaire Zeeuwse aanpak is verankerd in provinciaal beleid, via de Provinciale Omgevingsvisie. Pijlers daarvan zijn een duurzame en innovatieve economie en zo goed mogelijk (her)gebruik van producten, grondstoffen en energie. ‘Provincies vinden het belangrijk dat in 2050 de Nederlandse economie volledig draait op grondstoffen, die op een of andere manier herbruikbaar zijn. Daarom streven wij naar het sluiten van kringlopen. Met andere woorden: het afval van het ene bedrijf is de grondstof voor het andere bedrijf.’

De verdere uitwerking van deze doelen staat in het Economisch Uitvoeringsprogramma 2022-2027 van de provincie. ‘Wij willen onze productie, consumptie