14 z wielkiej brytanii
|
W laboratorium i na parkiecie
Krzyczące rośliny, kurczące się jądra chomików, pszczoły szukające narkotyków na lotnisku… Z dr Joanną Bagniewską, zoologiem z Nottingham Trent University, rozmawia Dariusz Dzikowski. Niedawno wygrała pani polską edycję konkursu dla naukowców Fame Lab. – Z czego bardzo się cieszę. Moment, w którym odbierałam nagrodę (35 tys. zł – przyp. DD), był bardzo wzruszający. Fruwające dookoła konfetti, dźwięki przeboju „We are the champions”, no i duża satysfakcja. Konkurs, organizowany przy współudziale British Council, ma kilkuletnią tradycję. Po raz pierwszy odbył się w 2005 r. w Wielkiej Brytanii, po czym idea rozprzestrzeniła się na inne kraje. Jego głównym celem jest przybliżenie w interesujący sposób wybranego zagadnienia naukowego. – Prelegent ma na to trzy minuty, a oceniane są trzy elementy: charyzma, przejrzystość i treść. Tegoroczna polska edycja odbyła się w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Zgłoszenia napływały z całej Polski, ale też od naszych rodaków mieszkających za granicą. Do półfinału zakwalifikowało się 25 osób, do finału awansowało 10. Byli przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych, ja reprezentowałam zoologię i w swoim pierwszym wystąpieniu opowiadałam o tym, jak rośliny krzyczą. Rośliny krzyczą? – I to bardzo sugestywnie, chemicznie. Jeśli zostaną ugryzione, na przykład przez gąsienicę, wydzielają substancje lotne, informując w ten sposób o ataku intruza. To znak dla innych roślin, które zaczynają wytwarzać substancje blokujące enzymy trawienne, co skutkuje tym, że napastnik nie może skorzystać z ich wartości odżywczych. Ale to również sygnał dla drapieżników i pasożytów, które wyczuwając zapach pojawiają się na miejscu, żeby pomścić roślinę. W finale przedstawiła pani inną ciekawą historię. – Swoje wystąpienie zaczęłam od pytania skierowanego do panów, czy chętnie kładliby się spać, gdyby im powiedziano, że od snu kurczą się jądra. A kurczą? – Punktem wyjścia jest tu melatonina, substancja produkowana przez ludzki organizm, wykorzystywana jako środek nasenny. Tymczasem 20 5 września 2014
Fot. andrewsteele.co.uk.
lat temu chomiki, którym podawano melatoninę, często spotykała ta przypadłość. No i panowie wpadli w panikę. Trudno się dziwić. – Zdecydowanie. Nie ma się jednak czego obawiać, gdyż biologia mężczyzn i chomików znacznie się różni, choćby dlatego, że te ostatnie hibernują w zimie. A wniosek jest jeden
– Odbył się on trzy tygodnie później w Cheltenham, a wzięli w nim udział zwycięzcy edycji krajowych. Wśród nich byli naukowcy z 23 krajów, m.in. USA, Hongkongu, Egiptu, Korei. Tu również były dwa etapy, do ostatecznej rozgrywki awansowało 10 osób. Ja w pierwszym swoim wystąpieniu mówiłam, podobnie jak w Warszawie, o chomikach, natomiast w finale poruszyłam temat pszczół. Badania, w któ-
Naukowe badania przeprowadzane na zwierzętach nie zawsze mają przełożenie na ludzi. DR JOANNA BAGNIEWSKA – naukowe badania przeprowadzane na zwierzętach nie zawsze mają przełożenie na ludzi. Wygrana w polskiej edycji Fame Lab otworzyła pani furtkę do udziału w międzynarodowym finale konkursu.
rych brałam udział wykazały bowiem, że te sympatyczne owady, dzięki ich znakomitemu węchowi, można wykorzystać na lotnisku do wykrywania narkotyków bądź substancji wybuchowych. Umieszczone w specjalnych pojemnikach sprawdzają się na tym polu lepiej niż psy.
Ale to dopiero melodia przyszłości. – Myślę jednak, że nieodległej. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, w niedługim czasie pszczoły powinny wejść do służby jako celnicy. W Cheltenham nie zdobyła pani głównego trofeum, ale obie pani prezentacje nie przeszły bez echa. – Całą imprezę wygrał przedstawiciel Beneluksu, Padraic Flood, który opowiadał o fotosyntezie. Natomiast ja dostałam nagrodę od zwycięzców poprzednich edycji – pamiątkową tabliczkę i dwie książki naukowe. Pochodzi pani z Gdańska, jednak naukowo rozwija się na Zachodzie. – Po skończeniu liceum wyjechałam na studia biologiczne na Jacobs University w Bremie. W międzyczasie zaliczyłam półroczny staż na Rice University w Houston, po czym, po powrocie do Europy, zakotwiczyłam na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie dostałam stypendium. Tam napisałam pracę magisterską na temat monitorowania