ΟΛΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΛΙΠΟΜΕΤΡΗΣΗ µε την µέθοδο DEXA Η τεχνολογία αιχµής στην γρήγορη, εύκολη και αξιόπιστη ανάλυση του σώµατος (body composition) για εκτίµηση και των 3 στοιχείων: οστά, λίπος, µύες Η µέθοδος DEXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry - ∆ιπλής Ενέργειας Φωτονιακή Απορροφησιοµέτρηση) αρχικά αναπτύχθηκε για τον προσδιορισµό της οστικής µάζας και τον υπολογισµό της οστικής πυκνότητας, µε σκοπό την διάγνωση της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης. Σχετικά πρόσφατα, η µέθοδος DEXA συµπεριέλαβε ακόµα µια τεχνική εξέτασης, την ολοσωµατική ανάλυση - λιποµέτρηση, η οποία προσδιορίζει - πέραν της οστικής µάζας - και τον λιπώδη ιστό, αλλά και τον µυϊκό ιστό (µάζα µαλακών µορίων), ανα περιοχή του σώµατος. H ολοσωµατική ανάλυση δια της µεθόδου DEXA θεωρείται ως το χρυσό πρότυπο αναφοράς (reference gold standard) της ανάλυσης του σώµατος (body composition). Συγκριτικά, όλες οι άλλες κοινές µέθοδοι ανάλυσης σώµατος (πχ Body Mass Index - BMI, ζυγαριές λιποµέτρσης – αγωγιµότητας, κ.τ.λ.) πολύ χονδρικά και µε µεγάλο εύρος σφάλµατος µέτρησης, προσπαθούν έµµεσα να υπολογίσουν στο σώµα µόνο το λιπώδη και το µη λιπώδη ιστό (fat mass and fatfree mass), προσφέροντας ουσιαστικά ενδεικτικές µόνο τιµές, χωρίς να µπορούν να διαχωρίσουν τα 3 στοιχεία του σώµατος (οστά, λίπος και µύες), αλλά και χωρίς να µπορούν να δώσουν πληροφορίες για κάθε τµήµα του σώµατος ξεχωριστά. Αντίθετα, η ολοσωµατική ανάλυση δια της µεθόδου DEXA µπορεί να εκτιµήσει µε εξαιρετικά µεγάλη ακρίβεια (ακρίβεια µέτρησης >99%) την απώλεια ή την απόκτηση µυϊκής µάζας ή λιπώδους ιστού, σε ποια ποσότητα και σε ποια συγκεκριµένη περιοχή του σώµατος, ενώ ταυτόχρονα δεν προβαίνει σε “έµµεσους υπολογισµούς” της σύστασης του σώµατος και σε “εικασίες”, καθώς πραγµατοποιείται πλήρης µέτρηση σε όλο το ανθρώπινο σώµα, σηµείο προς σηµείο. Η ολοσωµατική ανάλυση δια της µεθόδου DEXA είναι ιδιαιτέρως χρήσιµη στους τοµείς της ιατρικής, του αθλητισµού, της διατροφής, του ελέγχου του µεταβολισµού και της φυσιολογίας της άσκησης, καθώς χαρτογραφεί το σώµα και παρέχει ακριβή δεδοµένα σχετικά µε τη σύσταση του σώµατος, παρέχοντας µε αυτόν τον τρόπο στον ενδιαφερόµενο τη δυνατότητα µέσω επανεξετάσεων να ελέγξει την πρόοδο µιας θεραπείας ή την εξέλιξη µιας αποθεραπείας, την επιτυχία ενός προγράµµατος διατροφής, τα αποτελέσµατα µιας δίαιτας, ή ενός προγράµµατος άσκησης, την διαφοροποίηση στην αναλογία µυϊκού ιστού - λίπους σε κάθε σηµείο του σώµατος που επιφέρει µια συγκεκριµένη µεθοδολογία εξάσκησης ή συνδυασµός διατροφής - εξάσκησης, κλπ, καθώς τα αποτελέσµατα των µεταβολών στη σύσταση του σώµατος παρουσιάζονται αναλυτικά, ξεχωριστά για κάθε περιοχή του σώµατος. Μερικές ενδεικτικές εφαρµογές της ολοσωµατικής ανάλυσης δια της µεθόδου DEXA: - Η παρακολούθηση ενός ασφαλούς και επιτυχούς προγράµµατος δίαιτας και διατροφής, στο οποίο δεν αρκεί µόνο η απώλεια βάρους, καθώς αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από την ελάχιστη δυνατή απώλεια µυϊκής µάζας. - Η παρακολούθηση των αθλητών κατά την αγωνιστική περίοδο και κατά την περίοδο ανάπαυλας µε σκοπό την βελτιστοποίηση της επίδοσής τους, µέσω παροχής εξειδικευµένου διαιτολογίου για κάθε περίοδο, αλλά και µέσω εστιασµένου προγράµµατος άθλησης για κάθε σηµείο του σώµατος, ώστε να επιτευχθεί η επιθυµητή αναλογία µυϊκού ιστού - λιπώδους ιστού σε κάθε τµήµα του σώµατος ξεχωριστά, για αύξηση της δύναµης ή/και αντοχής και κορύφωση των επιδόσεων του αθλητή. - Η προετοιµασία των αθλητών για τους Ολυµπιακούς αγώνες ή γενικά για πρωταθλητισµό. Η ανίχνευση του µεγέθους της µυϊκής ατροφίας µετά από τραυµατισµό και η παρακολούθηση της εξέλιξης της αποκατάστασης των µυών µετά την αποθεραπεία - Το body-building και το fitness.
- Η πρόληψη και η παρακολούθηση µιας χρόνιας ασθένειας (cardiovascular risk, metabolic syndrome, κλπ) - Η προσωπική παρακολούθηση της πορείας του σώµατος και των επιπτώσεων σε αυτό από µια ασθένεια, ένα τραυµατισµό, ένα χειρουργείο ή του γήρατος. - Η χρήση της από ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήµια, σε προγράµµατα βαριατρικής χειρουργικής, σε γαστρεντερολογικές κλινικές κ.α. - Στο εξωτερικό (ιδίως στις ΗΠΑ), η ολοσωµατική ανάλυση δια της µεθόδου DEXA είναι τόσο ευρέως διαδεδοµένη εξέταση, που χρησιµοποιείται έως και στην παρακολούθηση της απώλειας βάρους των παικτών σε τηλεοπτικά (reality) shows! (πχ στο “The Biggest Loser TV Show”) Με βάση την ολοσωµατική ανάλυση δια της µεθόδου DEXA, ο ειδικός διατροφολόγος ή ο διαιτολόγος ή ο κλινικός ιατρός, δύναται να υπολογίσει επακριβώς το ιδανικό βάρος, το βασικό µεταβολικό ρυθµό (Basal and Resting Metabolic Rates – BMR) καθώς και την απαιτούµενη ηµερήσια πρόσληψη θερµίδων (daily caloric expenditure), αλλά και µέσω επανελέγχων να παρακολουθεί µε ακρίβεια την όποια εξέλιξη (βελτίωση ή επιδείνωση) ώστε να προβεί στις απαραίτητες αλλαγές διορθώσεις της ακολουθούµενης διατροφής, εξειδικευµένα για κάθε άτοµο. Επιπροσθέτως, στον αθλητισµό δύναται να καταρτιστεί η επακριβής αναγκαία σύσταση της διατροφής, αλλά και να οργανωθεί εστιασµένο και εξειδικευµένο πρόγραµµα εξάσκησης για κάθε τµήµα του σώµατος, ώστε να επιτευχθεί η απαιτούµενη αναλογία λίπους/µυών σε κάθε σηµείο του σώµατος και να κορυφωθούν οι επιδόσεις, η δύναµη, η ταχύτητα και η αντοχή του αθλητή. Συµπερασµατικά, η ολοσωµατική ανάλυση δια της µεθόδου DEXA έχει σηµαντικές εφαρµογές σε ιατρούς, φυσιοθεραπευτές, διατροφολόγους, διαιτολόγους, κέντρα αδυνατίσµατος, γαστρεντερολογικές κλινικές, κλινικές διατροφικών διαταραχών, κλινικές βαριατρικής χειρουργικής, προπονητές, επαγγελµατικές αθλητικές οµάδες, οµάδες Body Building, γυµναστήρια fitness, οµάδες πυγµαχίας ή άλλων πολεµικών τεχνών, οµάδες Ολυµπιακών αθληµάτων, κτλ. ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ Το άτοµο ξαπλώνει µε την καθοδήγηση εξειδικευµένου προσωπικού στο κρεβάτι της συσκευής DEXA. Στη συνέχεια, ο ειδικός ιατρός, µέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, χειρίζεται τη συσκευή DEXA και διεξάγει την εξέταση της ολοσωµατικής ανάλυσης. Στην οθόνη του υπολογιστή σχηµατίζεται γραφικά η απεικόνιση του ανθρώπινου σώµατος. Ο ειδικός ιατρός, µε χρήση κατάλληλου λογισµικού, επεξεργάζεται την εικόνα του σώµατος που έχει παράγει η συσκευή DEXA, ώστε να παραχθεί η αναφορά µε τη σύσταση του σώµατος ανά περιοχή. Τα αποτελέσµατα της ολοσωµατικής ανάλυσης δια της µεθόδου DEXA, αφορούν ξεχωριστά τις εξής περιοχές: - κεφαλή, αριστερό/δεξιό άνω άκρο (χέρι), αριστερό/δεξιό κάτω άκρο (πόδι), αριστερό/δεξιό τµήµα του κορµού, σύνολο αριστερής/δεξιάς πλευράς του σώµατος, σύνολο κατανοµής λίπους κατά ανδροειδές ή γυναικοειδές πρότυπο (Android/Gynoid) και συνολικά ολόκληρου του σώµατος. Η κατηγοριοποίηση του σωµατότυπου, βάσει κατανοµής λίπους, σε ανδροειδές ή γυναικοειδές πρότυπο (Android/Gynoid) είναι ιδιαίτερα σηµαντική, διότι µετράει το ενδοκοιλιακό λίπος, το οποίο αναγνωρίζεται ως σηµαντικός προδιαθεσικός παράγοντας νοσηρότητας και πρόωρου θανάτου λόγω της παχυσαρκίας. Ο ανδροειδής τύπος, ή σχήµατος “µήλου”, χαρακτηρίζεται από αυξηµένο ενδοκοιλιακό λίπος, και προδιαθέτει τους ασθενείς σε αυξηµένο κίνδυνο υπέρτασης, διαβήτη τύπου ΙΙ, δυσλιπιδαιµία, στεφανιαία νόσο-καρδιοπάθεια, και πρόωρο θάνατο. Αυτή η κατανοµή λίπους συγκρίνεται µε το γυναικοειδή τύπο, ή σχήµατος “αχλαδιού”, που χαρακτηρίζεται από κατανοµή λίπους στα ισχία, στους γλουτούς και τους µηρούς. Έρευνες έχουν αποδείξει πως η ικανότητα της ολοσωµατικής ανάλυσης δια της µεθόδου DEXA να αναγνωρίζει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και του µεταβολικού συνδρόµου, έγκειται στην ικανότητα να διαχωρίζει το σωµατικό λίπος ανα περιοχές και να κατατάσει το σωµατότυπο σε ανδροειδές και γυναικοειδές πρότυπο.
Η ποσότητα της ακτινοβολίας που προσλαµβάνει το σώµα είναι µηδαµινή, καθώς συγκρίνεται µε την ακτινοβολία που προσλαµβάνει ο επιβάτης αεροπλάνου σε µεγάλες διαδροµές ή µε την ποσότητα ακτινοβολίας που προσλαµβάνει κάποιος που δραστηριοποιείται στην ύπαιθρο για µερικές µόνο ηµέρες. Σε κάθε επόµενη επανεξέταση, γίνεται άµεσα σύγκριση µε τα αποτελέσµατα όλων των προηγούµενων µετρήσεων, ώστε να είναι εµφανής η όποια διαφοροποίηση. Η εξέταση, στα κορυφαία σύγχρονα µηχανήµατα DEXA, διαρκεί µόλις 3 λεπτά!