Programm Goethe-Institut Warschau by Goethe

luty â&#x20AC;&#x201C; czerwiec Februar â&#x20AC;&#x201C; Juni 2018

Warszawa / Warschau wydarzenia / Veranstaltungen

wstęp / Vorwort

Drogie Czytelniczki i Czytelnicy,

Liebe Leserinnen, liebe Leser,

niejedna osoba przeciera oczy ze zdumienia słysząc nierzadkie poglądy, że Bruksela to siedlisko „wrogów naszej wolności”.

man reibt sich die Augen: die „Feinde unserer Freiheit“ sitzen nach Ansicht mancher Zeitgenossen neuerdings in Brüssel.

Jest coraz więcej niezadowolonych osób pochodzących z różnych państw i opcji światopoglądowych, które cytując Nigela Farage „chcą uwolnić swój kraj” od Unii Europejskiej. Wolą uprawianą po swojemu nieliberalną demokrację, niż Unię, która oprócz przyznawania dotacji wymaga także poszanowania europejskich standardów. To stanowisko ma wielu zwolenników, my jednak do nich nie należymy.

Immer mehr Unzufriedene aller Länder und Lager wollen offenbar nur noch eines: sie wollen, mit den Worten von Nigel Farage, „ihr Land zurück“, und zwar von der Europäischen Union. Lieber eine illiberale Demokratie nach Hausmacherart als eine Union, die neben Transfermitteln auch die eine oder andere europäische Verpflichtung beinhaltet. Das ist eine Haltung, die heute bei vielen Beifall findet – aber nicht bei uns.

Dlatego Goethe-Institut na wiosnę tego roku promuje wspólną Europę, nie zapominając przy tym o niedoskonałościach tej konstrukcji. W marcu i kwietniu odbędzie się cykl wydarzeń pod tytułem „Ach Europa!” – takim samym, jak znakomity zbiór reportaży Hansa Magnusa Enzensbergera z roku 1987, który także dziś jest wart przeczytania. Zarówno po polsku, jak i po niemiecku „ach” może wyrażać różne emocje: rozdrażnienie i nudę lub radosne zaskoczenie. Może poprzedzać zdanie „dajcie spokój z tą Europą!”, ale też „Europa to nasza ostatnia nadzieja”. Reżyser Stanisław Mucha zaprezentuje wybór swoich filmów i opowie m.in., dlaczego tak trudno znaleźć geograficzny środek Europy. Adama Krzemińskiego i Thomasa Schmida zapytamy o aktualność napisanego ponad trzydzieści lat temu eseju Enzensbergera o Polsce, a Sighard Neckel w rozmowie z Karoliną Wigurą przybliży nam przyczyny prawicowego populizmu w Europie. O jeszcze innych wydarzeniach przeczytają Państwo na kolejnych stronach.

Wir machen in diesem Frühjahr deshalb ein bisschen Werbung für Europa – ohne dabei die Schwächen und Fehler der europäischen Konstruktion zu ignorieren. Unsere Veranstaltungsfolge im März und April heißt „Ach Europa“, in Erinnerung an ein großartiges und immer noch sehr lesenswertes Reportagebuch von Hans Magnus Enzensberger aus dem Jahre 1987. Ein „Ach“ kann auf Deutsch und Polnisch vieles meinen: genervte Langeweile, freudige Überraschung, so etwa alles zwischen „Gehen Sie mir weg mit Europa!“ und „Unsere letzte Hoffnung heißt Europa“. Wir suchen etwa mit Stanislaw Mucha nach der geographischen Mitte Europas, lassen die Journalisten Adam Krzemiński und Thomas Schmid über Enzensbergers Polen-Essay von damals und seine Aktualität sprechen, oder wir fragen mit mit den Soziologen Sighard Neckel und Karolina Wigura nach den Ursachen des so genannten Populismus in Europa. Und vieles mehr, worüber Sie auf den folgenden Seiten lesen werden. Ein anderer Schwerpunkt dieses Frühjahrs ist die aktuelle deutschsprachige Literatur. Wir erwarten international renommierte Autoren wie Roland Schimmelpfennig und Nino Haratischwili, deren neue Bücher eben ins Polnische übersetzt wurden. Zur Warschauer Buchmesse wird sich Jan Wagner, der bekannteste deutsche Lyriker

Dużo uwagi poświęcamy w pierwszym półroczu najnowszej literaturze niemieckiej. Na nasze zaproszenie przyjadą Roland Schimmelpfennig i Nino Haratischwili, cieszący się międzynarodową renomą i których nowe książki zostały niedawno przetłumaczone na język polski. Jan Wagner, najbardziej znany

niemiecki poeta średniego pokolenia oraz polska poetka i pisarka Julia Fiedorczuk opowiedzą o swoim postrzeganiu świata. Michael Krüger, Adam Zagajewski i Andrzej Kopacki spotkają się podczas rozmowy o intrygującym tytule „Mistyka dla początkujących”. Kontynuujemy także rozpoczęty jesienią zeszłego roku Buchklub – dyskusyjny klub książkowy po niemiecku. Wart uwagi jest także nowy cykl wydarzeń organizowanych wspólnie z Niemiecką Centralą Wymiany Akademickiej (DAAD), w ramach którego prezentowane będą odczyty i pokazy filmów z zasobów biblioteki Goethe-Institut.

der mittleren Generation mit der polnischen Prosa- und Lyrikautorin Julia Fiedorczuk treffen. Anfang März sprechen bei uns Michael Krüger, Adam Zagajewski und Andrzej Kopacki über „Mystik für Anfänger“. Und schließlich tagt jeden Monat der Buchklub, wo Sie mit uns über aktuelle deutsche Literatur diskutieren können. Besonders erwähnen möchte ich auch die neue Programmreihe mit dem Deutschen Akademischen Austauschdienst (DAAD), bei der wir neben Lesungen auch aktuelle Filme aus unseren Beständen präsentieren. Sie sind zu unseren Veranstaltungen herzlich eingeladen. Nicht alles, was wir machen, findet sich auf diesen Seiten. Wir empfehlen den Besuch unserer Homepage, den Bezug unseres Newsletters und natürlich unsere aktuellen Informationen über Facebook.

Zapraszamy Państwa serdecznie na nasze wydarzenia. Nie wszystkie zaplanowane projekty znalazły się w tej broszurze. Polecamy odwiedzić naszą stronę internetową, zapisać się do naszego newslettera i oczywiście śledzić nas na Facebooku, gdzie publikujemy aktualne informacje.

Christoph Bartmann dyrektor / Institutsleiter

Kalendarium luty / Februar 12. + 14.02. | 16.00-17.30 | Warszawa warsztat / Workshop Tablety na zajęciach języka niemieckiego – nowa oferta szkoleń dla nauczycieli języków obcych / Tablets im Unterricht – ein neues Spezialangebot für Fremdsprachenlehrer/innen

14.02. | 18.00 | Warszawa rozmowy o książkach / Gespräche über Bücher BUCHKLUB – Roland Schimmelpfennig – Ślady wilka / An einem klaren, eiskalten Januarmorgen zu Beginn des 21. Jahrhunderts 19.02. | Warszawa film / Film poniedziałkowy klub filmowy z DAAD / montags film klub mit DAAD – Auf einmal, reż. / Reg. Asli Özge

20.02.–15.03 | Warszawa wystawa / Ausstellung Erfinderland Deutschland – Niemieckie wynalazki zmieniają świat / Deutsche Erfindungen verändern die Welt 20.02. | 18.00 | Warszawa spotkanie literackie / Literaturtreffen 5 lat stypendium im. Albrechta Lemppa / 5 Jahre Albrecht-Lempp-Stipendium

22.02. | 18.00 | Warszawa spotkanie z autorem / Autorentreffen Roland Schimmelpfennig 7

marzec / März

W ramach / im Rahmen: Rok protestu. 1968 w kinie europejskim / Jahr des Protestes. 1968 im europäischen Kino

2.03. | 18.00 | Warszawa rozmowa / Gespräch Mistyka dla początkujących / Mystik für Anfänger: Andrzej Kopacki, Michael Krüger, Adam Zagajewski

22.03. | 18.00 | Warszawa film / Film ACH EUROPA! – Środek Europy / Die Mitte, reż. / Reg. Stanisław Mucha

9.03. | 18.00 | Warszawa wykład i dyskusja / Vortrag und Diskussion ACH EUROPA! – Różnorodność językowa w Europie – przekleństwo czy błogosławieństwo? / Europäische Sprachenvielfalt – Fluch oder Segen?

23.03. | 18.00 | Warszawa film / Film ACH EUROPA! – Absolut Warhola, reż. / reg. Stanisław Mucha

11.03. | 17.00 | Warszawa film / Film Jeśli nie my, to kto / Wer wenn nicht wir, reż. / Reg. Andres Veiel. W ramach / im Rahmen: Rok protestu. 1968 w kinie europejskim / Jahr des Protestes. 1968 im europäischen Kino

12.03. | 18.00 | Warszawa film / Film poniedziałkowy klub filmowy z DAAD / montags film klub mit DAAD – Als wir träumten, reż. / Reg. Andreas Dresen

24.03. | 18.00 | Warszawa film / Film ACH EUROPA! – Gdzieś w Europie. Czarnomorska odyseja / Tristia, eine Schwarzmeer-Odyssee, reż. / Reg. Stanisław Mucha 29.03. | Warszawa film i muzyka / Film und Musik Stare prawo / Das alte Gesetz, reż. / Reg. E. A. Dupont

kwiecień / April 14.03. | 18.00 | Warszawa rozmowy o książkach / Gespräche über Bücher BUCHKLUB – Hermann Hesse – Wilk stepowy / Der Steppenwolf

1.–30.04. | Warszawa akcja w przestrzeni miejskiej / Aktion im urbanen Raum Wiersze w mieście / Gedichte in der Stadt

16.03. | 18.00 | Warszawa rozmowa / Gespräch ACH EUROPA! – Sighard Neckel & Karolina Wigura – Populizm i demokracja. Polityczna i społeczna sytuacja w Europie / Populismus und Demokratie. Europäische Entwicklungen in Politik und Gesellschaft

9.04. | 18.00 | Warszawa film / Film poniedziałkowy klub filmowy z DAAD / montags film klub mit DAAD – Polnische Ostern, reż. / Reg. Jakob Ziemnicki

18.03. | 18.00 | Warszawa

13.04. | 18.00 | Warszawa

film / Film Podpalacze / Brandstifter, reż. / Reg. Klaus Lemke

wykład i dyskusja / Vortrag und Diskussion ACH EUROPA! – Jak migracja zmienia język / Wie Migration die Sprache verändert

18.04. | 18.00 | Warszawa rozmowy o książkach / Gespräche über Bücher BUCHKLUB – Nino Haratischwili – Ósme życie (dla Brilki) / Das achte Leben (Für Brilka)

18.05. | 18.00 | Warszawa wykład i dyskusja / Vortrag und Diskussion Warszawskie Targi Książki – Niezależne wydawnictwa / Warschauer Buchmesse – Unabhängige Verlage

20.04. | 18.00 | Warszawa

19.05. | 19.00 | Warszawa

wykład i dyskusja / Vortrag und Diskussion ACH EUROPA! – Reporter ohne Grenzen

rozmowa / Gespräch Czas poezji / Zeit für Poesie: Julia Fiedorczuk & Jan Wagner

23.04. | 11.00 + 18.00 | Warszawa warsztaty dla dzieci i młodzieży / Workshops für Kinder und Jugendliche Światowy Dzień Książki UNESCO / UNESCO Welttag des Buches

czerwiec / Juni 8.–13.06. | Warszawa

26.04. | 18.00 | Warszawa dyskusja / Diskussion ACH EUROPA! – Adam Krzemiński & Thomas Schmid

wystawa i warsztaty / Ausstellung und Workshops Eike König: Good to be bad to be

11.06. | 18.00 | Warszawa

maj / Mai 9.05.–4.06. | Poznań warsztaty i dyskusje / Workshops und Diskussionen Warsztaty z rewolucji

10.05. | 18.00 | Warszawa

film / Film poniedziałkowy klub filmowy z DAAD / montags film klub mit DAAD – 3 Zimmer/Küche/Bad, reż. / Reg. Dietrich Brüggemann

12.–13.06. | cały dzień / ganztägig | Warszawa warsztaty, wykład, dyskusja, wystawa / Workshop, Vortrag, Diskussion, Ausstellung Polsko-Niemiecki Salon Książki Dziecięcej / Deutsch-Polnischer Kinderbuchsalon

spotkanie z autorką / Autorentreffen Nino Haratischwili

14.05. | 18.00 | Warszawa film / Film poniedziałkowy klub filmowy z DAAD / montags film klub mit DAAD – Im Labyrinth des Schweigens, reż. / Reg. Giulio Ricciarelli

15.05. | 18.00 | Warszawa rozmowy o książkach / Gespräche über Bücher BUCHKLUB – Benedict Wells – Koniec samotności / Vom Ende der Einsamkeit

Program może ulec zmianie.

Programmänderungen vorbehalten.

Szczególowe informacje: www.goethe.de/polska

Ausführliche Informationen: www.goethe.de/polen

Uczestnictwo w wydarzeniach jest zgodą na wykonywanie dokumentacji fotograficznej i wideo oraz wykorzystanie wizerunku w publikacjach Goethe-Institut.

Mit der Teilnahme an den Veranstaltungen geben die Teilnehmer ihr Einverständnis für Foto- und Videoaufnahmen sowie deren Veröffentlichung. 11

Różnorodność językowa w Europie – przekleństwo czy błogosławieństwo? Europäische Sprachenvielfalt – Fluch oder Segen?

Populizm i demokracja. Polityczna i społeczna sytuacja w Europie Populismus und Demokratie. Europäische Entwicklungen in Politik und Gesellschaft

9.03.2018 18.00

Ach Europa!

wykład i dyskusja / Vortrag und Diskussion

16.03.2018 18.00

Ach Europa!

rozmowa / Gespräch

udział biorą / mit: prof. dr Waldemar Czachur, prof. dr Franciszek Grucza

udział biorą / mit: Sighard Neckel – Universität Hamburg & Karolina Wigura – Kultura Liberalna

Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa

Art. 22 KARTY PRAW PODSTAWOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ brzmi: Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową. Czy różnorodność języków nas wzbogaca? Czy wielojęzyczność to utopia? Czy jest nam potrzebny jeden wspólny europejski język? A jeśli tak, to jaki?

Artikel 22 der CHARTA DER GRUNDRECHTE DER EUROPÄISCHEN UNION besagt: Die Union achtet die Vielfalt der Kulturen, Religionen und Sprachen. Bereichert uns die Sprachenvielfalt? Ist Mehrsprachigkeit eine Utopie? Brauchen wir nicht eine gemeinsame europäische Sprache? Und wenn ja, welche?

Jednym z bardziej niepokojących fenomenów w Niemczech i Europie w obrębie zmian społecznych jest rosnący w siłę prawicowy populizm. Czym jest populizm i jak można poznać populistę? Ten używany w walce politycznej termin zrobił karierę w Europie…

Der zunehmende Rechtspopulismus gehört zu den beunruhigenden Phänomenen des sozialen Wandels in Deutschland. Was ist Populismus und woran erkennt eigentlich man einen Populisten? Ein politischer Kampfbegriff macht die Runde in Europa…

Stanisław Mucha

Filmy dokumentalne / Dokumentarfilme

Stanisław Mucha, ur. 1970, polski reżyser, mieszka w Niemczech. Tworzy filmy o Europie. Znany jest jako twórca, który dowodzi, że Europa staje się coraz większa i coraz bardziej chaotyczna. W jego filmach pojawia się wiele osobliwych postaci i dziwnych historii. Europejska trylogia Muchy to swego rodzaju barometr nastrojów społecznych na początku XXI wieku.

Der polnische Regisseur Stanisław Mucha, geb. 1970, lebt in Deutschland. Er dreht Filme über Europa. Mucha zeigt, dass Europa immer größer und verwirrender wird. Zahlreiche skurrile Figuren und komische Geschichten bevölkern seine Filme. Die Europa-Trilogie von Mucha ist eine gesellschaftliche Bestandsaufnahme zu Beginn des 21. Jahrhunderts.

Środek Europy

Die Mitte

Niemcy 2004, 85 min. udział biorą: Stanisław Mucha, Jakub Majmurek

Deutschland 2004, 85 Min. mit: Stanisław Mucha, Jakub Majmurek

Niezwykłe sprawozdanie z podróży, studium europejskiej mentalności. Mieszkańcy kilkunastu miejscowości oddalonych od siebie nawet o 2000 kilometrów twierdzą, że ich miejsce zamieszkania to jedyny prawdziwy środek kontynentu.

Ein ungewöhnlicher Reisebericht, der zeigt, dass sich gleich ein Dutzend Orte in einem Umkreis von 2000 Kilometer als einzig wahrer Mittelpunkt von Europa betrachten. Der Film wird zur Mentalitätskunde Europas.

Absolut Warhola

Deutschland 2001, 80 Min. mit: Stanisław Mucha, Ewa Szabłowska

Niemcy 2001, 80 min. udział biorą: Stanisław Mucha, Ewa Szabłowska

22. – 24.03.2018 18.00

Ach Europa!

film i rozmowa / Film und Gespräch

22.03, 18.00 Środek Europy / Die Mitte 23.03, 18.00 Absolut Warhola 24.03, 18.00 Gdzieś w Europie. Czarnomorska odyseja / Tristia, eine Schwarzmeer-Odyssee reż. / Reg. Stanisław Mucha Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa

Der Film thematisiert die Ursprünge des Pop-Art-Künstlers Andy Warhol, die im Dreiländereck zwischen Polen, Slowakei und der Ukraine liegen.

Film pokazuje miejsce pochodzenia pop-artowego artysty, Andy’ego Warhola, znajdujące się na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim.

Tristia, eine Schwarzmeer-Odyssee

Gdzieś w Europie. Czarnomorska odyseja

Deutschland, 2014, 98 min. mit: Stanisław Mucha, Ludwika Włodek

Niemcy 2014, 98 min. udział biorą: Stanisław Mucha, Ludwika Włodek

Die von der Exildichtung Ovids inspirierte Odysee von Stanisław Mucha durchquert sieben Länder: Ukraine, Russland, Abchasien, Georgien, Bulgarien, Rumänien und die Türkei. Die Route verläuft dort, wo Europa an Asien grenzt und damit dort, wo Zivilisation und Barbarei ihre Ursprünge hatten.

Odyseja Muchy inspirowana wygnańczą poezją Owidiusza, prowadzi przez siedem krajów: Ukrainę, Rosję, Abchazję, Gruzję, Turcję, Bułgarię i Rumunię. Trasa przebiegała tam, gdzie Europa graniczy z Azją, gdzie swoje początki miały cywilizacja i barbarzyństwo.

Jak migracja zmienia język Wie Migration die Sprache verändert

Reporterzy bez Granic Reporter ohne Grenzen

13.04.2018 18.00

Ach Europa!

wykład i dyskusja / Vortrag und Diskussion

20.04.2018 18.00

Ach Europa!

wykład i dyskusja / Vortrag und Diskussion

prof. Uwe Hinrichs, slawista / Slawist

Partner: „Reporter ohne Grenzen”

Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa

Wydarzenie poświęcone jest złożonym zagadnieniom związanym z językiem i migracją. Jak zmienia się język na skutek napływu emigrantów? Jak rozwija się wspólnota językowa, która w danym społeczeństwie stanowi mniejszość.

An diesem Abend wollen wir einen Einblick gewinnen in Fragen, die sich um Sprache und Migration drehen: Wie verändert sich eine Sprache durch Zuwanderung? In welche Richtung entwickelt sich eine Sprachgemeinschaft, die eine Minderheit bildet? Welche Sprache ist „Heimat“?

Organizacja „Reporterzy bez Granic” monitoruje, oskarża, wspiera. „Reporterzy bez Granic” dokumentują przypadki łamania wolności prasy i wypowiedzi na całym świecie i alarmują opinię publiczną, kiedy dziennikarze lub ich współpracownicy znajdą się w niebezpieczeństwie.

„Reporter ohne Grenzen“: Recherchieren, Anklagen, Unterstützen – „Reporter ohne Grenzen“ dokumentiert Verstöße gegen die Presseund Informationsfreiheit weltweit und alarmiert die Öffentlichkeit, wenn Journalisten und deren Mitarbeiter in Gefahr sind.

Praga Hans Magnus Enzensberger

Ach Europa! 26.04.2018 18.00

Ach Europa!

dyskusja / Diskussion

udział biorą / mit: Adam Krzemiński, Thomas Schmid, prowadzenie / Moderation: Kaja Puto Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa W 1987 roku Hans Magnus Enzensberger wydał zbiór reportaży „Ach Europa. Wahrnehmungen aus sieben Ländern…”. Jakie refleksje nasuwają się po 30 latach od tej relacji? Adam Krzemiński był wówczas jednym z rozmówców pisarza w Polsce. Thomas Schmid, były wydawca dziennika Die Welt, jest m.in. autorem wydanej w 2016 roku po polsku książki „Europa umarła. Niech żyje Europa”.

1987 erschien die Reportagensammlung „Ach Europa. Wahrnehmungen aus sieben Ländern…” von Hans Magnus Enzensberger. Wie ist die Lage 30 Jahre nach diesen Berichten? Darüber sprechen Adam Krzemiński, der sich damals mit Enzensberger getroffen hat und Thomas Schmid, ehemaliger Chefredakteur von „Die Welt“ und Autor u.a. des auch in Polen veröffentlichten Bandes „Europa ist tot, es lebe Europa“.

Miasto się nie zmieniło. Dwudziesty wiek nie wyrządził mu krzywdy. Co skłania mnie do takiej opinii? Jestem w Pradze po raz pierwszy. Ale żelazne okiennice, które zatrzaskują się wieczorem, zasłaniając eleganckie wystawy w zaułkach starówki, wydają mi się znajome niby reminiscencja z dzieciństwa; rozpoznaję w nich kraty, ciężkie rygle, zamki skrzynkowe i krzyżowe zawiasy z kutego żelaza, zdobiące średniowieczne odrzwia. Odnaleziony w pamięci obraz tego, co widzę, jest tylko jakby ciemniejszy, pokryty śniedzią. Owionął mnie knajpiany odór piwa i woń pieczystego. W atmosferze światowości tej metropolii wyczuwało się jakiś balast, jak gdyby nie było do końca jasne, gdzie kończy się nadzieja, a zaczyna zmora. Nierówny bruk połyskiwał w deszczu, ja zaś szukałem w przymglonym świetle latarni wejścia do praskich katakumb. Nie interesowały mnie staroświeckie lokale nocne, w których nadal, tak jak przed pięćdziesięciu laty, na różowawej scenie gimnastykowały się dzierlatki w podwiązkach; markotny pianista podawał takt, a one wyrzucały w górę obnażone nogi. Przyjechałem tu po co innego: Praga była stolicą marzycieli, a ja postanowiłem trafić na ich ślad. Zresztą trudno ich było nie dostrzec. Ubrani w długie białe szaty za dnia mieszali się z tłumem. Dziwny widok! Oczywiście również w Berlinie czy Amsterdamie można było spotkać marzycieli, ale tam pojawiali się pojedynczo, jak Arabowie w burnusach

czy Hinduski w barwnych sari. Natomiast tu w Pradze wynurzali się dosłownie wszędzie, niewielkimi gromadami zapełniali hale kasowe i supermarkety. Widać ich było nawet na przedmieściach i w dzielnicach biedoty. Jakkolwiek inni się z nich natrząsali – komentatorzy wielkich sieci telewizyjnych nazywali ich ,,aniołami w koszulach nocnych” – mnie wydawali się niesamowici i autentycznie się wystraszyłem, kiedy w dniu po moim przyjeździe trzech takich, pomrukując z cicha, usiadło obok mnie w tramwaju. Mówiło się, że są wśród nich znakomici naukowcy. W Pradze przebąkiwano nawet, że do marzycieli przystali też dwaj członkowie czeskiego gabinetu. – No owszem, to niewykluczone – powiedziała mi pani Grögerówa, moja gospodyni. Dostałem prywatną kwaterę w małym, trochę krzywym domku na Małej Stranie. – Wie pan, rząd nie odgrywa u nas żadnej roli. To jest tak jak z wywózką śmieci. Większość ludzi nie ma nawet pojęcia, jak się nazywa prezydent Republiki. Dobrze się czułem w domu pani Grögerówej. Jej mały pensjonat miał tylko trzy pokoje gościnne. Chętnie podkreślała, że nie wynajmuje ich dla pieniędzy; chce tylko jakoś zapełnić sobie czas. Zawsze ilekroć zmęczony wędrówkami po mieście wstępowałem do jej saloniku, w którym panowała osobliwa, marmoladowa swojskość, pani Grögerówa była gotowa do pogawędki. Nalewała sobie szklankę grzanego wina i z zadowoleniem rozpierała się na szezlongu, tonąc wśród niezliczonych małych jaśków. Nad kredensem ze zbiorem ozdobnych filiżanek wisiały w ramkach portrety stalinowców, którzy przez dziesiątki lat bezskutecznie usiłowali doprowadzić Czechosłowację do nieodwracalnej ruiny. Pani Grögerówa była wdową po wysokim funkcjonariuszu, który wraz z upadkiem dyktatury partyjnej palnął sobie w łeb – wyciągnął tę konsekwencję bodajże jako jedyny spośród podobnych sobie. Poza tym moja gospodyni sprawiała wrażenie osoby dobrodusznej, ale i praktycznej, niezdolnej do jakiegokolwiek fanatyzmu. Zadawałem sobie pytanie, jak wytrzymywała z człowiekiem, który przypuszczalnie był kilerem w służbie bezpieczeństwa państwowego.

Co się jednak tyczy marzycieli, to pani Grögerówa nie bardzo umiała mi pomóc. Potrzebne adresy udało się zdobyć bez trudu. Marzyciele nie ukrywali, gdzie się spotykają. Minęły jednak dwa kolejne wieczory, a ja wciąż nie mogłem dostać się na ich zebrania. Przy pierwszej próbie trafiłem do mrocznego pałacu za Hradczanami. Na dziedzińcu wewnętrznym już z daleka zobaczyłem ludzi ubranych na biało. Tuż przed oświetlonymi schodami prowadzącymi do piwnicy drogę zastąpiła mi marzycielka i nie mówiąc ani słowa, oburącz ujęła mnie za głowę – czułem na uszach jej

chłodne palce. Popatrzyła mi w oczy badawczo, tak jak się patrzy, oceniając główkę sałaty. Jej spojrzenie było osobliwie neutralne. Do dziś jeszcze widzę małe źrenice jej granatowych oczu. Puściła mnie i tylko nieznacznie pokręciła głową. W tej samej chwili poczułem żelazny uścisk dwóch ubranych na biało mężczyzn, którzy wyprowadzili mnie na ulicę. Najwyraźniej marzyciele mieli własnych wykidajłów broniących dostępu przed nieproszonymi gośćmi. Druga próba, podjęta przeze mnie późną porą w okolicy Placu Staromiejskiego, zakończyła się jeszcze bardziej niechlubnie. Nagle wyrósł przede mną starszy mężczyzna, który mimo białej szaty przypominał mi rabina. Podniósł do góry ręce, zupełnie jakby miał do czynienia z szatanem we własnej osobie. Wyglądał jak figura z malowidła na ołtarzu. Nie padło ani jedno słowo. Ustąpiłem. – Nie mogę tego pojąć. – Czego nie może pan pojąć, panie Taylor? – Marzycieli. Gdybym chciał założyć konspiracyjny klub, jakąś tajną lożę czy mafię, to nie dawałbym do zrozumienia na każdym rogu, kto do niej należy, a kto nie. – Też coś – powiedziała pani Grögerówa – marzyciele są przecież zupełnie nieszkodliwi. Te wszystkie teorie o spisku to wymysł mediów. Marzyciele nie myślą o władzy. – To dlaczego w takim razie tak trudno wejść na ich zebrania? Po co ta pseudotajemniczość? – Nie mają ochoty nikogo nawracać. Raczej przeciwnie. – Ale jest ich coraz więcej. W samej Pradze podobno już prawie pięćdziesiąt tysięcy. – Zgadza się. – Po czym więc poznają, że ktoś się do nich nadaje? – Nie mam pojęcia. Ale w pana wypadku nie mylili się. Poszedł pan tam tylko z ciekawości, nieprawdaż? – Kto właściwie jest ich głównym guru? Czy to wiadomo? – Pod tym względem marzyciele są naprawdę oryginalni, trzeba im to przyznać. Nie mają założyciela, hierarchii ani kapłanów. Kiedy gmina rozrasta się za bardzo, dzieli się sama. Połowa przenosi się gdzie indziej i tworzy nowy ośrodek. – A dlaczego zbierają się zawsze pod ziemią? – Wielu ludziom napędziło to strachu, ale niepotrzebnie – powiedziała pani Grögerówa. – Nie ma tu ukrytego znaczenia. Przy dzisiejszych czynszach w centrum miasta piwniczny lokal wypada po prostu taniej. Poza tym na dole panuje cisza.

– I co tam kombinują w tych lochach? Modlą się? Mają jakiś rytuał? – Nie wie pan? Marzyciele twierdzą, że prawdziwa religia musi dopiero zostać wynaleziona. Toteż nie mają doktryny ani liturgii. Po prostu śpiewają. – To bezustanne mruczando zwróciło już moją uwagę, słychać je nawet na ulicy. Coś w rodzaju cichego kwilenia. – Owszem. Trwa to godzinami, bez ustalonej melodii i oczywiście bez tekstu, zawsze tylko falsetem. Jakieś takie bezpłciowe brzmienie, coś w rodzaju anielskiego śpiewu, który nasila się i słabnie. Podobno z czasem wpadają w ekstazę. Czyli, jak mówią, w stan „natchnienia”. – Hm. A jak pani sądzi, dlaczego marzyciele pojawili się akurat tu, w Pradze? – Och, to stara historia. Kiedyś, w czasach Królestwa Czeskiego, ludzie opowiadali się za husytami, taborytami czy Braćmi Czeskimi. Potem szukaliśmy szczęścia w polityce: mieliśmy panslawistów, Młode Czechy, nacjonalizm, stalinizm, socjalizm z ludzką twarzą. I co z tego wynikło? Nic tylko wojny trzydziestoletnie, pucze, defenestracje i okupacje. Wszyscy mają polityki po dziurki w nosie. Teraz szukają czegoś innego. Dziwi to pana? – Ale nie można przecież po prostu mruczeć jakby nigdy nic, prawda, pani Grögerówa? – Mnie proszę nie pytać. My, panie Taylor, pan i ja, nie zajmujemy się rojeniami, zgodzi się pan? Między nami mówiąc, sprawy wyższego rzędu jakoś mi nie leżą. Poruszywszy nieznacznie swoją utrefioną fryzurą wskazała na wiszące portrety. – Już wtedy, gdy mój nieboszczyk mąż wierzył w rewolucję światową, kręciłam tylko nosem i myślałam swoje. No jak tam, skusi się pan jeszcze na grzane winko? A może kawałek strudla z jabłkami? Podczas gdy wychylałem gorący, lepki napój miłosny madame Grögerówej, czułem się bliski śmierci przez uduszenie wśród jej tysiąca jaśków. Ale być może miała rację. Na drugi dzień obudziłem się z ciężkim kacem. Bolały mnie stopy. Na piętach wyrosły mi pęcherze. Jako reporter byłem do niczego. Miałem dość Europy. Wszystkie miejsca w samolotach do Nowego Jorku były zarezerwowane i musiałem długo błagać szefa działu sprzedaży, którym okazał się litościwy rodak, aż umieścił mnie na czele listy oczekujących. Z westchnieniem ulgi osunąłem się na tylne siedzenie taksówki i zamówiłem kurs na lotnisko. Kierowca starej, rozklekotanej skody, typ jakby ulepiony z ciasta , około czterdziestopięcioletni, miał twarz zamyślonego dziecka. Na przednim siedzeniu obok niego piętrzył się stos książek, manuskryptów i broszur.

– Proszę o zamknięcie okna – powiedział – bo wywieje mi całą literaturę. – Jest pan pisarzem? – Studentem – odparł najzwyczajniej w świecie, jakby dla mężczyzny w jego wieku studiowanie było czymś zupełnie normalnym. – Literaturoznawstwo ogólne i porównawcze. – Ciągle jeszcze tego uczą? – Na to wygląda – odpowiedział bez emocji. – Studiuję w samochodzie, w czasie postojów. Jestem Austriakiem, ale od dziesięciu lat mieszkam w Pradze. Mam mianowicie skłonności astmatyczne. Morskie powietrze dobrze mi robi. – Morskie powietrze? – No tak, wie pan: Czechy nad morzem. Jechaliśmy akurat przez most nad Wełtawą. Pokazał za okno: – O tam, widzi pan? Mewy! – Nic nie rozumiem. – Amerykanin, prawda? To jest pan usprawiedliwiony. Ale może czyta pan po niemiecku? – Trochę – odpowiedziałem. – Więc proszę to wziąć – powiedział – przeczyta pan później. – I wcisnął mi do ręki zmięty kawałek papieru. Minęliśmy właśnie miasteczko solarne Vokovice, płaskie, zygzakowato zaprojektowane osiedle ze szkła i aluminium. Wszędzie mnóstwo uczniaków w białych kaftanach – osobliwy widok. Także przed budynkiem lotniska stała grupa marzycieli. – Udanej podróży – powiedział taksówkarz. – Proszę przyjechać znowu. Być może byłoby to jakieś rozwiązanie, pomyślałem, po prostu mruczeć jakby nigdy nic. Ale kobieta, która nie wpuściła mnie do katakumb, miała rację: niestety, nie posiadam głosu. Dziesięć minut po starcie, kiedy na małym monitorze przede mną pojawił się News Show z Nowego Jorku, kamień spadł mi z serca. Nareszcie w domu! Walki uliczne w Chicago. Prawybory w Massachusetts. Designer drugs w Pentagonie. Zdewastowany stadion baseballowy. Miałem uczucie, że wracam do rzeczywistości. Nawet nabożeństwo w Białym Domu działało na mnie uspokajająco. Po posiłku przypomniałem sobie o kartce, którą wetknął mi taksówkarz. Rozprostowałem fotokopię i przeczytałem: „Są Czechy wciąż nad morzem, uwierzę znów morzom. A wierząc wciąż w morze, nadzieję mam na ląd.

Jeśli to ja, to każdy, kto tyle wart co ja. Dla siebie nic już nie chcę. Chcę upaść, wniknąć w grunt. W grunt, znaczy – iść ku morzu, tam znów odnajdę Czechy. Skazana na upadek, obudzę się spokojna. Znam teraz grunt i wiem, i nie jestem stracona. Chodźcie tu, wszyscy Czesi, żeglarze, portowe kurwy i statki bez kotwicy. Czy nie chcecie być czeską zagadką, wszyscy wy Ilirowie, Werończycy i Wenecjanie? Grajcie komedie, które budzą śmiech. I które są do płaczu. I błądźcie po stokroć tak jak ja błądziłam, niezdolna sprostać próbom, lecz w końcu im sprostałam, nie raz, nie dwa razy. I Czechy im sprostały. I w pewien dzień pogodny zaznały łaski morza, dziś miejsce ich nad wodą. Graniczę wciąż ze słowem, a także z innym lądem, graniczę, choć nieznacznie, ze wszystkim coraz bardziej, Czech, wagant, bez grosza i domu, obdarowany tylko przez wątpliwe morze, by ujrzeć mógł ląd mój wybrany.” Pod tekstem było napisane koślawymi literami: Ingeborg Bachmann. Bachmann? Pierwsze słyszę. – Czechy nad morzem, co za nonsens! – odparłem stanowczo wiecznemu studentowi, tłuściochowi za kierownicą. – Nonsens, powiada pan? – odkrzyknął. – To niech się pan rozejrzy! To obłęd! – wykonał nieokreślony gest obejmujący stromą uliczkę, która wiodła ku Hradczanom, Pragę z jej marzycielami, Czechy, cały kontynent. – Kompletny obłęd! Powinien pan nauczyć się tego na pamięć, nawet jeśli nie rozumie pan ani słowa!

tłumaczenie: Andrzej Kopacki źródło: Czechy nad morzem i inne eseje. Wybrał, przełożył i opatrzył wstępem Andrzej Kopacki. Wydawnictwo Agencja Wydawnicza Peon V, Łódź 1992

Roland Schimmelpfennig © Wydawmictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

22.02.2018 18.00

spotkanie z autorem / Autorentreffen

prowadzenie / Moderation: Roman Pawłowski – TR Warszawa Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Roland Schimmelpfennig (ur. 1967), jeden z najbardziej uznanych niemieckich twórców teatru, najczęściej wystawiany dramatopisarz w Niemczech, w roku 2016 zadebiutował jako prozaik. Powieść „Śladami wilka” to zimowa wielkomiejska baśń, która zaczyna się na granicy z Polską, skąd do skutego lodem Berlina podąża samotny wilk.

Roland Schimmelpfennig (geb. 1967), ist der meist gespielte Gegenwartsdramatiker Deutschlands. Seine Stücke werden in über 40 Ländern aufgeführt. 2016 debütierte er als Roman-Autor. „An einem klaren, eiskalten Januarmorgen zu Beginn des 21. Jahrhundert“ ist der Titel und der erste Satz des Romans, der einem Märchen ähnelt, mit Berlin und einem einsamen Wolf in den Hauptrollen.

Mistyka dla początkujących Mystik für Anfänger

Nino Haratischwili

2.03.2018 18.00

rozmowa / Gespräch

udział biorą / mit: Andrzej Kopacki, Michael Krüger, Adam Zagajewski

10.05.2018 18.00

spotkanie z autorką / Autorentreffen

prowadzenie / Moderation: Anna Dziewit-Meller Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa

Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa „Mistyka dla początkujących” to tytuł wiersza Adama Zagajewskiego oraz rozmowy trzech poetów, eseistów, tłumaczy, wydawców „o poezji i innych zadziwiających sprawach”. Adam Zagajewski zalicza się w Niemczech do najbardziej cenionych polskich poetów. Michael Krüger jako wydawca spopularyzował za Odrą polską literaturę. Andrzej Kopacki jest znawcą współczesnej literatury niemieckojęzycznej.

„Mystik für Anfänger“ ist der Titel eines Gedichtes von Adam Zagajewski. Drei Lyriker, Essayisten, Übersetzer, Verleger sprechen „über Gedichte und andere Merkwürdigkeiten“. Adam Zagajewski zählt in Deutschland zu den bekanntesten polnischen Autoren. Michael Krüger hat als Verleger die polnische Literatur in Deutschland populär gemacht, und Andrzej Kopacki ist ein Kenner der zeitgenössischen deutschsprachigen Literatur.

Nino Haratischwili (ur. 1983 w Tbilisi), autorka powieści i sztuk teatralnych, reżyserka. Mieszka w Hamburgu. Po polsku ukazały się powieści Mój łagodny bliźniak (tłum. Małgorzata Bochwic-Ivanovska) oraz Ósme życie (dla Brilki) w przekładzie Urszuli Poprawskiej, licząca 1300 stron epopeja o losach sześciu pokoleń gruzińskiej rodziny oraz panorama ponad stu lat historii Europy Wschodniej.

Nino Haratischwili (geb. 1983 in Tiflis) ist eine aus Georgien stammende Theaterregisseurin, Dramatikerin und Romanautorin. In Polen sind die Romane Mein sanfter Zwilling (polnische Übersetzung Małgorzata Bochwic-Ivanovska) und Das achte Leben (von Urszula Poprawska übersetzt), das auf 1300 Seiten die Hundertjährige Geschichte von sechs Generationen einer georgischen Familie erzählt.

19.05.2018 19.00

rozmowa / Gespräch

udział biorą / mit: Julia Fiedorczuk & Jan Wagner, prowadzenie / Moderation: Tomasz Ososiński Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Julia Fiedorczuk (ur. 1975), poetka, tłumaczka, krytyczka literacka, m.in. laureatka austriackiej nagrody Burdy (2005), nominowana do Nagrody Literackiej „Nike” w 2016. Jan Wagner (ur. 1971), niemiecki pisarz, poeta i tłumacz. Za swoje wiersze otrzymał m.in. prestiżową nagrodę Georg-Büchner-Preis oraz Nagrodę Targów Lipskich w kategorii proza. Ich twórczość poetycką łączą wspólne motywy związane z przyrodą i biologią.

Julia Fiedorczuk (geb. 1975) und Jan Wagner (geb. 1971) schreiben Prosa, Lyrik, Essays, Literaturkritiken und übersetzen. Julia Fiedorczuk u.a. erhielt 2005 den Burda-Preis, 2016 wurde sie für den polnischen Nike-Preis nominiert. Jan Wagner wurde 2017 mit dem Georg-Büchner-Preis ausgezeichnet. Mit seinem Gedichtband „Regentonnenvariationen“ erhielt erstmals ein Lyriktitel den Preis der Leipziger Buchmesse (2015). Das lyrische Werk der beiden verbinden verwandte Motive aus Biologie und Natur.

Julia Fiedorczuk © Urszula Kluz-Knopek

Jan Wagner © Alberto Novelli – Villa Massimo

Czas poezji Zeit für Lyrik

Buchklub 14.02.2018, 18.00 14.03.2018, 18.00 18.04.2018, 18.00 15.05.2018, 18.00

rozmowy o książkach / Gespräche über Bücher

prowadzenie / Moderation: Christoph Bartmann Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Buchklub to spotkania dla osób, które lubią czytać i rozmawiać o książkach po niemiecku. W pierwszym półroczu wybrane zostały tytuły autorów, z którymi odbędą się spotkania w Goethe-Institut: Rolanda Schimmelpfeniga i Nino Haratischwili. Ponadto na liście lektur: Hermann Hesse, Benedict Wells.

Der Buchklub richtet sich an Personen, die gern lesen und über Bücher in deutscher Sprache diskutieren. Im ersten Halbjahr sind Autoren ausgewählt worden, die im Goethe-Institut gastieren werden: Roland Schimmelpfennig und Nino Haratischwili. Außerdem auf unserer Liste: Hermann Hesse, Benedict Wells.

Globalna kontrola i cenzura Global Control and Censorship

A Wall is a Screen

do / bis: 1.03.2018

wystawa / Ausstellung

23.03.2018 19.30

kuratorzy / Kuratoren: Bernhard Serexhe, Lívia Nolasco-Rózsás

wstęp wolny

Galeria Arsenał, ul. A. Mickiewicza 2, Białystok

Short Waves Festival, Stary Rynek, Poznań

Wystawa powstała dzięki współpracy Zentrum für Kunst und Medientechnologie w Karlsruhe z naukowcami, dziennikarzami, aktywistami i artystami z około dwudziestu krajów na całym świecie, jak również przy wsparciu ekspertów i organizacji. Wystawa ma na celu poszerzenie przestrzeni debaty na temat wszechobecnej inwigilacji i metod cenzury, co jest palącą kwestią z powodu narastających trudności w śledzeniu podobnych praktyk.

„Global Control“ beruht auf der Zusammenarbeit des Zentrums für Kunst und Medientechnologie in Karlsruhe mit WissenschaftlerInnen, JournalistInnen, AktivistInnen und KünstlerInnen in allen Erdteilen. Ziel der Ausstellung ist eine Erweiterung der öffentlichen Diskussion über die allgegenwärtigen Überwachungs- und Zensurmaßnahmen, die vor allem angesichts der weitgehenden Behinderung der Aufklärung über diese Praktiken als dringlich erscheint.

pokaz filmu i spacer / Filmvorführung und Spaziergang

W ramach Shortwaves Festival odbędzie się polska premiera hamburskiej inicjatywy „A Wall is a Screen”, która wyrosła z refleksji nad współczesnymi trendami urbanizacyjnymi, organizacją przestrzeni miejskiej i ich społecznymi konsekwencjami. Akcja łączy zwiedzanie miasta z pokazami filmowymi.

Im Rahmen von Shortwaves Festival findet die polnische Premiere der Hamburger Initiative „A Wall is a Screen“ statt, die aus einer Reflexion über die zeitgenössischen städtebaulichen Trends, die Gestaltung des Stadtraums und deren gesellschaftlichen Konsequenzen hervorgeht. Diese Aktion vereint eine Stadtführung und eine Filmnacht.

Rok protestu. 1968 w kinie europejskim Jahr des Protestes. 1968 im europäischen Kino

11.03.2018, 18.00

film / Film

Jeśli nie my to kto / Wer wenn nicht wir

reż. / Reg. Andres Veiel, Niemcy / Deutschland 2011, 124 min. wprowadzenie / Einführung: Ewa Fiuk Kino Iluzjon, ul. Narbutta 50a, Warszawa

Niemcy, lata 60. W kraju panuje jeszcze spokój, ale przełom wisi w powietrzu. Także Bernward Vesper, syn nazistowskiego pisarza Willa Vespera, zaczyna się buntować. Nocą wali wściekły w klawisze maszyny do pisania, tworząc tekst, który zamierza rzucić w twarz przedstawicielom skostniałego społeczeństwa.

Deutschland in den 60ern. Noch ist das Land ruhig. Doch Aufbruch liegt in der Luft. Auch Bernward Vesper, Sohn des NS-Schriftstellers Will Vesper, begehrt auf. Nachts hackt er wütende Sätze in die Schreibmaschine, die er der erstarrten Gesellschaft ins Gesicht schleudern will.

Dwanaście filmów fabularnych z sześciu krajów pokazuje atmosferę końca lat sześćdziesiątych rejestrowaną na bieżąco i wspominaną po latach. Choć postulaty studentów protestujących we Francji, Włoszech lub RFN różniły się od oczekiwań młodzieży z Polski czy Czechosłowacji, to łączył je duch kontestacji i niezgody na zastany porządek społeczny.

Zwölf Filme aus sechs Ländern geben die Atmosphäre Ende der 1960er Jahre wieder – eingefangen zum Zeitpunkt der Ereignisse oder erinnert nach Jahren. Obwohl sich die Forderungen der protestierenden Studenten in Frankreich, Westdeutschland oder Polen unterschiedlich waren, verband sie doch der Geist des Widerstands und der Unzufriedenheit mit der bestehenden gesellschaftlichen Ordnung.

Organizatorzy / Veranstalter: Niemiecki Instytut Historyczny, FINA, Institut Français, Instytut Słowacki, Czeskie Centrum, Goethe-Institut, Włoski Instytut Kultury oraz Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. 40

18.03.2018, 18.00

film / Film

(Łódź)

25.05.2018, 18.00

reż. / Reg. Klaus Lemke, RFN / Westdeutschland 1969, 65 min.

Podpalacze / Brandstifter

udział biorą / mit: Klaus Lemke, Ewa Fiuk (Warszawa)

(Warszawa)

Kino Iluzjon, ul. Narbutta 50a, Warszawa Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, ul. Wojska Polskiego 83, Łódź Kolonia, rok 1969. Studenci organizują się, by razem bronić się przed negowanym przez nich systemem politycznym. Anka podpala centrum handlowe, ponieważ uważa, że nie jest w stanie argumentować jedynie za pomocą słów.

Köln im Jahre 1969. Studenten gruppieren sich, um sich gemeinsam gegen die von ihnen als negativ bewertete politische Ordnung zur Wehr zu setzen. Anka setzt ein Kaufhaus in Brand, da sie sich selbst nicht mehr in der Lage sieht, alleine mit Worten ihre Meinung zu argumentieren.

Jest dobrze, ale musi być lepiej Gut aufgestellt, aber noch ausbaufähig Stare prawo Das alte Gesetz

Janna Degener – dziennikarka niezależna / freie Journalistin

29.03.2018 18.00

film i muzyka / Film und Musik

reż. / Reg. E.A. Dupont, Niemcy / Deutschland 1923 Orchester Jacobsplatz München (OJM), dyrygent / Dirigent: Daniel Grossmann POLIN Muzeum Historii Żydów Polskich ul. Mordechaja Anielewicza 6, Warszawa Der Stummfilm Das alte Gesetz, ein Klassiker des deutsch-jüdischen Kinos, wurde nach Restaurierung während der diesjährigen Berlinale uraufgeführt, mit der Live Musik von Philippe Schoeller, die vom Orchester Jacobsplatz München (OJM) unter der Leitung von Daniel Grossmann gespielt wurde. Das Projekt wird anschließend in Vilnius präsentiert.

Premiera odrestaurowanego filmu niemego Stare Prawo, klasyka niemiecko-żydowskiego kina, odbyła się podczas tegorocznego Berlinale. Projekcji towarzyszyła muzyka na żywo Philippe’a Schoellera, którą wykonała Orchester Jacobsplatz München (OJM) pod batutą Daniela Grossmanna. Kolejnym etapem projektu jest prezentacja projektu w Wilnie.

Jaką rolę odgrywa Welche Rolle spielen nauczanie języków obcych Fremdsprachen w szkołach w Niemczech? an deutschen Schulen? „Good moorning, teacher” – tak albo podobnie rozbrzmiewają codziennie w niemieckich klasach chóralne głosy uczniów. Plany zajęć gimnazjów i szkół wyższych w Niemczech od lat obejmują naukę języków obcych – angielskiego lub francuskiego. W szkołach zawodowych nacisk kładzie się na rozwijanie kompetencji językowych, które mogą być przydatne w danym zawodzie. We wszystkich niemieckich krajach związkowych od kilku lat obowiązuje praktyka, że już uczniów szkół podstawowych zaznajamia się – najpóźniej od

„Good moorning, teacher“ – so oder so ähnlich schallt der Chor der Schülerstimmen täglich durch deutsche Klassenräume. An Gymnasien und anderen weiterführenden Schulen steht Englisch- oder Französischunterricht seit Jahrzehnten auf den Stundenplänen. An berufsbildenden Schulen wiederum liegt der Fokus auf der Förderung von Fremdsprachenkompetenzen, die im jeweiligen Ausbildungsberuf benötigt werden. Und seit einigen Jahren ist es in allen Bundesländern Usus, dass schon Grundschüler spätestens ab der dritten Klasse in die Klänge

III klasy – z brzmieniem i strukturą języka obcego.

und Strukturen einer neuen Sprache eintauchen.

Niemiecka polityka językowa jest stosunkowo dobrze rozwinięta. Jej celem jest zachowanie różnorodności językowej i kulturowej oraz przygotowanie uczniów do wejścia na międzynarodowy rynek pracy. „Położenie Niemiec w środku Europy sprawia, że jesteśmy zdani na uczenie się innych języków. Jednak w porównaniu do mniejszych krajów europejskich, takich jak Holandia czy Norwegia, bardziej staramy się o zachowanie naszego języka ojczystego jako języka nauki”, mówi profesor Christoph Schroeder z Uniwersytetu w Poczdamie zajmujący się problematyką języka niemieckiego jako języka obcego i języka drugiego.

Deutschland ist bei der Sprachenpolitik vergleichsweise gut aufgestellt. Erklärtes Ziel ist es, die Sprachen- und Kulturenvielfalt zu erhalten und Schüler auf die internationale Arbeitswelt vorzubereiten. „Durch Deutschlands Lage in der Mitte Europas sind wir auf das Erlernen anderer Sprachen angewiesen. (…) Mehr als die kleineren europäischen Länder wie die Niederlande oder Norwegen bemühen wir uns dennoch, auch unsere Landessprache als Wissenschaftssprache zu erhalten“, sagt Christoph Schroeder, Professor für Deutsch als Fremd- und Zweitsprache an der Universität Potsdam. In Vorbereitung auf das mehrsprachige Arbeiten in Ausbildung, Studium und Berufsleben bieten Schulen bilinguale Module oder Züge an, auch „Content and Language Integrated Learning“ (CLIL) genannt. Dabei werden bestimmte Sachfächer wie Mathematik oder Geschichte nicht nur in der Erst-, sondern auch in einer Fremdsprache unterrichtet.

Przygotowując uczniów do podjęcia wielojęzycznych zadań w trakcie zdobywania edukacji, na studiach i w życiu zawodowym, szkoły proponują dwujęzyczne moduły lekcyjne, realizując w ten sposób zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe (CLIL). Uczniowie uczą się określonych przedmiotów, takich jak matematyka albo historia, nie tylko w języku niemieckim, ale również w języku obcym.

Dem Ziel des Europäischen Rates, dass jeder Europäer mindestens zwei Fremdsprachen beherrschen sollte, hinkt Deutschland trotzdem hinterher. Bisher gilt noch das Hamburger Abkommen der Kultursministerkonferenz aus dem Jahr 1964,

Mimo wszystko cel wyznaczony przez Radę Europy, by każdy Europejczyk znał przynajmniej dwa języki obce, nie został jeszcze w Niemczech osiągnięty. Nadal

bowiem obowiązuje umowa „Hamburger Abkommen”, zawarta przez ministrów kultury i oświaty krajów związkowych w 1964 roku, która nakład obowiązek uczenia się dwóch języków obcych tylko na te uczennice i tych uczniów, którzy w swojej szkole będą mogli zdać maturę.

das nur diejenigen Schülerinnen und Schüler zum Erlernen zweier Fremdsprachen verpflichtet, die eine Schule besuchen, an der das Abitur abgelegt werden kann. Da die „lingua franca“ Englisch weitestgehend flächendeckend als erste Fremdsprache gelehrt wird und für die zweite Fremdsprache inzwischen ein vielfältiges Sprachenangebot in Frage kommt, machen sich Französisch, Spanisch und Co an den Schulen vielerorts Konkurrenz. Dem soll eine sprachenübergreifende Mehrsprachigkeitsdidaktik entgegengesetzt werden, die zwar in den Lehrplänen einiger Länder bereits vorgesehen ist, aber noch zu wenig umgesetzt wird: „Es gibt bereits zahlreiche erfolgreiche Projekte. Doch insgesamt haben die einzelnen Fremdsprachen an den Schulen inhaltlich und personell häufig viel zu wenig miteinander zu tun“, bemängelt Marcus Bär, Professor für Didaktik des Spanischen an der Bergischen Universität Wuppertal.

„Lingua franca”, język angielski, dzierżący dziś bezsprzecznie palmę pierwszeństwa, jeśli chodzi o zasięg, ma dziś w niemieckich szkołach status pierwszego języka obcego, a o status drugiego języka ubiegają się, konkurując z sobą w wielu miejscach przy bogatym wachlarzu propozycji – francuski i hiszpański. W ślad za tym powinna iść także wielojęzykowa dydaktyka. Z nią jest jednak spory kłopot. Wprawdzie jest ona uwzględniana w planach nauczania wielu krajów związkowych, lecz w praktyce jest wciąż zbyt rzadko realizowana: „Istnieją już liczne, udane projekty. Jednak poszczególne języki obce mają ze sobą w szkołach zbyt mało wspólnego pod względem treści nauczania i współpracy nauczycieli”, zauważa krytycznie Marcus Bär, profesor dydaktyki języka hiszpańskiego na Uniwersytecie w Wuppertalu.

Janna Degener Den ganzen Artikel können Sie auf www.goethe.de/polen/magazinsprache lesen.

Janna Degener tłumaczenie: Urszula Poprawska Cały artykuł można przeczytać na: www.goethe.de/polska/magazynjezykowy 45

Gra dydaktyczna „Klasa z klasą” Planspiel „Klasse mit Klasse”

Niemieckie wynalazki zmieniają świat Deutsche Erfindungen verändern die Welt

Zgodnie z mottem „Współpraca, współdecydowanie, współodpowiedzialność” uczniowie wcielają się w role, by wspólnie znaleźć rozwiązanie problemu. Poznają w ten sposób szkolne struktury decyzyjne i dowiadują się, jak aktywnie kształtować swoje otoczenie, ucząc się przy tym języka niemieckiego w działaniu.

Nach dem Motto „Mitdenken, mitentscheiden, mitmachen“ versetzen sich Schülerinnen und Schüler in Rollen, um gemeinsam ein Problem zu lösen. Sie bekommen einen Einblick in schulische Entscheidungsstrukturen und üben sich in der aktiven Mitgestaltung ihrer Umgebung. Dabei lernen sie handlungsorientiert Deutsch.

Gra została opracowana w ramach projektu „Niemiecki ma klasę” i jest przeprowadzana w szkołach, które zgłosiły się do udziału w konkursie.

Das Planspiel entstand im Rahmen des Projekts „Deutsch hat Klasse“ und wird in Schulen durchgeführt, die am Wettbewerb teilnehmen.

Erfinderland Deutschland – wystawa Goethe-Institut we współpracy z Fraunhofer-Gesellschaft i Max-Planck-Gesellschaft na temat wybitnych niemieckich wynalazków z dziedziny nauk przyrodniczych, odkryć historycznych i innowacyjnych rozwiązań wybiegających w przyszłość. Elementy multimedialne zachęcają do aktywnego zwiedzania wystawy, filmy i teksty audio uzupełniają ofertę.

Erfinderland Deutschland – eine Ausstellung des Goethe-Instituts in Kooperation mit der Fraunhofer-Gesellschaft und der Max-Planck-Gesellschaft, die weltbewegende deutsche Erfindungen aus den naturwissenschaftlichen Disziplinen, historische Entdeckungen und zukunftsweisende Innovationen thematisiert. Mitmach-Elemente regen dazu an, selbst aktiv zu werden. Filme und Hörstationen ergänzen das Angebot.

W Polsce wystawę można obejrzeć od 19 lutego do 15 marca 2018 na Politechnice Warszawskiej, wstęp wolny.

In Polen vom 19. Februar zum 15. März 2018 an der Technischen Universität Warschau zu sehen, Eintritt frei.

Więcej informacji / Mehr Informationen: www.goethe.de/polen/dhk 46

Tablety na zajęciach językowych Tablets im Unterricht

Światowy Dzień Książki UNESCO UNESCO Welttag des Buches

Tablety (iPady) na zajęciach językowych – nowa oferta szkoleń Goethe-Institut w Warszawie dla nauczycieli języków obcych. Podczas warsztatów prezentujemy konkretne przykłady: — jak łatwo można wykorzystywać tablety na lekcjach (nowe możli wości efektywnej nauki), — w jaki sposób ćwiczyć poszcze gólne sprawności językowe, — podpowiemy, co należy uwzględ nić planując lekcje z wykorzysta niem tabletów (rozwiązania techniczne).

Tablets (iPads) im Unterricht – ein neues Spezialangebot des Goethe-Instituts Warschau für Fremdsprachenlehrer/innen. Im Workshop sehen und erfahren Sie an konkreten Beispielen: — wie einfach und schnell der Einsatz von Tablets (iPads) im Fremdsprachenunterricht ist, — wie unterschiedliche Kompe tenzen trainiert werden können, — was es konzeptionell und tech- nisch bei der Planung des Unter- richts mit Tablets zu berück- sichtigen gibt.

23.04.2018 11.00, 18.00

warsztaty dla dzieci i młodzieży / Workshops für Kinder und Jugendliche

Ulrike Steinke – ilustratorka & autorka komiksów / Illustratorin & Comic-Zeichnerin Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Z okazji Światowego Dnia Książki ilustratorka Ulrike Steinke poprowadzi przed południem warsztaty robienia masek dla dzieci, a po południu z młodzieżą będzie tworzyć komiks o upiorach nawiedzających bibliotekę w godzinie duchów.

Am Welttag des Buches wird mit der Illustratorin Ulrike Steinke nachmittags gemeinsam eine Spukgeschichte gezeichnet, die als Comic erzählt, was zur Geisterstunde in der nächtlichen Bibliothek vor sich geht – vormittags: ein Maskenworkshop für jüngere Zielgruppen.

Aktualne terminy w rubryce Wydarzenia / Aktuelle Termine unter Rubrik Veranstaltungen: www.goethe.de/polen 48

Warszawskie Targi Książki – „Niezależne wydawnictwa” Warschauer Buchmesse – „Unabhängige Verlage“

Polsko-Niemiecki Salon Książki Dziecięcej Deutsch-Polnischer Kinderbuchsalon

18.05.2018 18.00

wykład i dyskusja / Vortrag und Diskussion

Partner: Polska Izba Książki, Frankfurter Buchmesse PGE Narodowy, al. Poniatowskiego 1, Warszawa

Sytuacja niezależnych wydawców będzie głównym tematem programu konferencji współorganizowanej przez Goethe-Institut w Warszawie podczas Warszawskich Targów Książki.

Die Situation unabhängiger Verlage ist ein inhaltlicher Schwerpunkt der Konferenz auf der Warschauer Buchmesse. Eine Veranstaltung in Kooperation mit der Frankfurter Buchmesse und der Polnischen Buchkammer.

Program realizowany we współpracy z Frankfurckimi Targami Książki i Polską Izbą Książki.

12.–13.06.2018 cały dzień / ganztägig

warsztaty, wykład, dyskusja, wystawa / Workshop, Vortrag, Diskussion, Ausstellung

Partner: Polska Izba Książki Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Warsztaty dla dzieci oraz spotkania dla wszystkich, którzy zawodowo zajmują się publikacjami dla dzieci i młodzieży. Będzie to forma salonu poświęconego tematyce dziecięcej, wydawcom, ilustratorom, autorom i księgarzom z polskiej i niemieckiej perspektywy.

Workshops für Kinder und Veranstaltungen für alle, die im Bereich Kindermedien tätig sind – eine Salonkultur, in der die deutsch-polnischen Perspektiven der Kinder, der Kinderbuchverleger, der Illustratoren, der Autoren und des Buchhandels deutlich werden sollen.

Nasze kursy Unsere Sprachkurse

Nasze egzaminy Unsere Prüfungen

Wspólny język umożliwia wymianę międzykulturową. Zapraszamy na kursy niemieckiego do Goethe-Institut w Warszawie.

Eine gemeinsame Sprache ermöglicht einen interkulturellen Austausch. Lernen Sie Deutsch am Goethe-Institut Warschau.

— — — —

Kurs intensywny zimowy 1: 15. – 26.01.2018 Kurs intensywny zimowy 2: 12. – 23.02.2018 Semestr letni: 24.02. – 23.06.2018 Kurs intensywny letni 1: 2. – 20.07.2018

Szczegółowe informacje na temat kursów języka niemieckiego dostępne są na naszej stronie: www.goethe.de/warszawa/kursy

Winterintensivkurs 1: 15. – 26.01.2018 Winterintensivkurs 2: 12. – 23.02.2018 Sommersemester: 24.02. – 23.06.2018 Sommerintensivkurs 1: 2. – 20.07.2018

Detaillierte Informationen zu Sprachkursen finden Sie auf unserer Website: www.goethe.de/warschau/kurse 52

Potrzebujesz uznanego za granicą potwierdzenia znajomości języka niemieckiego? Oferujemy egzaminy z języka niemieckiego na wszystkich poziomach od A1 do C2.

Sie benötigen einen international anerkannten Nachweis über Ihre Deutschkenntnisse? Wir bieten Deutschprüfungen auf allen Niveaustufen von A1 bis C2 an.

— Sesja egzaminacyjna zimowa: 5. – 9.02.2018 Zgłoszenia: do 15.01.2018

— Prüfungszeitraum Winter: 5. – 9.02.2018 Anmeldung: bis zum 15.01.2018

— Sesja egzaminacyjna letnia: 25. – 29.06.2018 Zgłoszenia: 1.05. – 4.06.2018

— Prüfungszeitraum Sommer: 25. – 29.06.2018 Anmeldung: 1.05. – 4.06.2018

Szczegółowe informacje na temat egzaminów z języka niemieckiego i certyfikatów Goethe-Institut dostępne są na naszej stronie: www.goethe.de/warszawa/egzaminy

Detaillierte Informationen zu den Prüfungen und Goethe-Zertifikaten finden Sie auf unserer Website: www.goethe.de/warschau/pruefungen

patroni medialni cyklu wydarzeń ACH EUROPA!

Ezoniemcy Trabi-Safari Frau Imam Rodzicielstwo po berlińsku

Cykl reportaży na

goethe.de/polska/rekolektyw

opracowanie graficzne: Beton

Wydawca / Herausgeber: Goethe-Institut ul. Chmielna 13a 00-021 Warszawa +48 22 505 90 00 info@warschau.goethe.org www.goethe.de/polska