ΦΠΑ | Η ενδοκοινοτική απάτη

ΕΤΟΣ 2017 / ΤΕΥΧΟΣ 1

Γιώργος Χ. Δρούγκας, Οικονομολόγος - Φοροτεχνικός, Partner, Revenue Tax & Accounting Services

Ενδοκοινοτικές συναλλαγές Η ενδοκοινοτική απάτη στον ΦΠΑ

Γιώργος Χ. Δρούγκα, Οικονομολόγος - Φοροτεχνικός, Partner, Revenue Tax & Accounting Services

Ενδοκοινοτικές συναλλαγές Η ενδοκοινοτική απάτη στον ΦΠΑ Ανάτυπο από την «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ» Τεύχος 1 / Έτος 2017

Μαυρομιχάλη 23, 106 80 Αθήνα • Τηλ.: 210 3678 800 • Fax: 210 3678 819 http://www.nb.org • e-mail: info@nb.org

ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ

Ενδοκοινοτικές συναλλαγές Η ενδοκοινοτική απάτη στον ΦΠΑ Γιώργος Χ. Δρούγκας Οικονομολόγος - Φοροτεχνικός, Partner, Revenue Tax & Accounting Services

1. Εισαγωγή

Το φορολογικό σύστημα ΦΠΑ, όπως εφαρμόζεται από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές, είναι ευάλωτο σε απάτη και σε στρατηγικές φοροαποφυγής με αποτέλεσμα να προκύπτει σε σημαντικό βαθμό αδυναμία είσπραξης του φόρου. Το εκτιμώμενο «έλλειμμα ΦΠΑ» (VAT Gap) στους οικονομικούς πόρους της ΕΕ ανέρχεται σε περίπου 170 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Ο

ι εισπράξεις από τον ΦΠΑ αποτελούν σημαντική πηγή φορολογικών εσόδων για τα κράτη-μέλη και συμβάλλουν αποφασιστικά στους ιδίους πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Τα συνολικά έσοδα της ΕΕ από τον ΦΠΑ το 2014 ανήλθαν σε 17,667 δισεκατομμύρια ευρώ και αναλογούσαν στο 12,27% των συνολικών ιδίων εσόδων της ΕΕ1. Ωστόσο το φορολογικό σύστημα ΦΠΑ, όπως εφαρμόζεται από τα κράτη-μέλη της ΕΕ στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές, είναι ευάλωτο σε απάτη, σε στρατηγικές φοροαποφυγής και συνεπώς προκύπτει αδυναμία είσπραξης του φόρου. Το εκτιμώμενο «έλλειμμα ΦΠΑ» (VAT Gap) στους οικονομικούς πόρους της ΕΕ ανέρχεται σε περίπου 170 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Σύμφωνα με εκτιμήσεις εκπροσώπων της Europol2 , οι ετήσιες απώλειες εσόδων ΦΠΑ των κρατών-μελών, ανέρχονται σε περίπου 60 δισεκατομμύρια ευρώ και προκαλούνται από ομάδες οργανωμένου εγκλήματος ενώ το 2 % αυτών των ομάδων είναι υπεύθυνο για το 80 % της ενδοκοινοτικής απάτης του «αφανούς ή εξαφανισμένου εμπόρου» MTIC (Missing Trader Intra Community).

2. Ο τρόπος φορολόγησης των ενδοκοινοτικών συναλλαγών Ως τόπος ενδοκοινοτικής απόκτησης αγαθών, θεωρείται ο τόπος όπου βρίσκονται τα αγαθά κατά τον χρόνο άφιξης της αποστολής ή της μεταφοράς προς τον αποκτώντα. Τα κράτη-μέλη χορηγούν απαλλαγή από την φορολόγηση του ΦΠΑ, κατά την ενδοκοινοτική διακίνηση αγαθών, υπό τον όρο ότι τα αγαθά παραδίδονται σε πελάτη ή μεταφέρονται απευθείας3 στον προμηθευτή, σε άλλο κράτος-μέλος.

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 2. Ο τρόπος φορολόγησης των ενδοκοινοτικών συναλλαγών

1. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δημοσιονομική έκθεση 2014.

3. Η ενδοκοινοτική απάτη στον ΦΠΑ

2. https://www.europol.europa.eu

4. Παράδειγμα τύπου απάτης «Καρουζέλ»

3. Σύμφωνα με το άρθρο 17, παρ. 1, της οδηγίας 2006/112/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2006, σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας (οδηγία για τον ΦΠΑ) (ΕΕ L 347 της 11.12.2006, σ. 1).

5. Επίλογος

Για πλήρη πρόσβαση στην ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ και την Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη του Λογιστή www.epixeirisi.gr

25

ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ - Γ. ΔΡΟΥΓΚΑΣ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό μέσο διαβίβασης πληροφοριών (VIES)4 σχετικά με εγγραφή στα μητρώα ΦΠΑ (εγκυρότητα των αριθμών μητρώου ΦΠΑ) των επιχειρήσεων που έχουν καταχωριστεί στα Μητρώα των χωρών της ΕΕ. Οι πληροφορίες σχετικά με (απαλλασσόμενες από φόρους) ενδοκοινοτικές παραδόσεις διαβιβάζονται επίσης μεταξύ των φορολογικών διοικήσεων των κρατών-μελών μέσω του VIES. Οι φορολογικές αρχές του κράτους-μέλους παράδοσης υποχρεούνται να ενσωματώνουν τις πληροφορίες που προέρχονται από τους Ανακεφαλαιωτικούς Πίνακες5 στη βάση δεδομένων του συστήματος, καθιστώντας διαθέσιμα αυτά τα δεδομένα στις φορολογικές αρχές του κράτουςμέλους προορισμού. Ο λήπτης των αγαθών στο κράτος-μέλος υποχρεούται να δηλώνει τις ενδοκοινοτικές αποκτήσεις στις φορολογικές αρχές του κράτους-μέλους προορισμού, γεγονός που καθιστά απαιτητό τον ΦΠΑ στο κράτος-μέλος τελικού προορισμού. Στον παρακάτω πίνακα, απεικονίζεται το σύστημα λειτουργίας του VIES.

4. V.A.T. Information Exchange System. Σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τον ΦΠΑ, δυνάμει του άρθρου 17 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 904/2010 του Συμβουλίου, της 7ης Οκτωβρίου 2010, για τη διοικητική συνεργασία και την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του φόρου προστιθέμενης αξίας (αναδιατύπωση, ΕΕ L 268 της 12.10.2010, σ. 1).

5. Πίνακας που υποβάλλεται από κάθε υποκείμενο σε φόρο πρόσωπο και πραγματοποιεί ενδοκοινοτικές συναλλαγές. Ο ανακεφαλαιωτικός πίνακας συντάσσεται κάθε μήνα και καταγράφει τη συνολική αξία των αγαθών που παραδόθηκαν σε κάθε αγοραστή σε άλλα κράτη μέλη, κατά αντίστοιχο αριθμό φορολογικού μητρώου ΦΠΑ. (Πολ. 1098/20.7.2006, Πολ. 1127/25.9.2009).

26

1/2017 (ΕΤΟΣ 13ο)

Η λειτουργία του VIES

Φορολογικές υποχρεώσεις του εμπόρου

Έλεγχοι των φορολογικών αρχών

Κυκλοφορία των αγαθών

Πηγή: Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ)

3. Η ενδοκοινοτική απάτη στον ΦΠΑ

στην Ελλάδα όπου διακινήθηκαν τα αγαθά.

Η αδυναμία των κρατών-μελών να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να συντονίζουν στρατηγικές, έχει ως αποτέλεσμα να αναπτύσσονται φαινόμενα παραβατικότητας. Ένα από αυτά, είναι η αποκαλούμενη ενδοκοινοτική απάτη του «αφανούς» ή «εξαφανισμένου» εμπόρου (απάτη τύπου carousel).

Κατά μια παραλλαγή αυτού του μηχανι­σμού, ένας πελάτης του αφανούς εμπό­ρου (Ελλάδα) πωλεί ή προσποιείται ότι πωλεί τα αγαθά στο εξωτερικό, ορισμέ­νες φορές και πάλι στην εταιρεία-όχημα (Ιταλία), και διεκδικεί από τις φορολογικές αρχές επιστροφή του ΦΠΑ που πλήρωσε στον αφανή έμπορο (Ελλάδα). Η ίδια συναλλαγή μπορεί να επαναληφθεί με κυκλικό τρόπο και εί­ναι γνωστή ως «απάτη τύπου καρουζέλ». Η απάτη μπορεί να είναι ακόμη περιπλοκότερη, όταν ο αφανής έμπο­ρος (Ελλάδα) πωλεί τα αγαθά σε ενδιάμεσους εμπόρους, κάποιοι από τους οποίους μπορεί και να συμμορφώνονται με τις φορολογικές διατάξεις προκειμένου να καθιστά ακόμη δυσκολότερο τον εντοπισμό του μηχανισμού απάτης από τις φορολογικές αρχές. Όταν η κυκλική ροή περιλαμβάνει και μια τρίτη χώρα, μπορεί επίσης να χρησι­μοποιηθεί το τελωνειακό καθεστώς 426 για να

Ο μηχανισμός της απάτης τύπου «carousel», λειτουργεί ως εξής: Ένας προμηθευτής εγκατεστημένος σε κράτος-μέλος (π.χ. Ιταλία), η αποκαλούμενη εταιρεία-όχημα, παραδίδει αγαθά χωρίς ΦΠΑ σε μια εταιρεία με έδρα ένα άλλο κράτος-μέλος (π.χ. Ελλάδα), τον αποκαλούμενο αφανή έμπορο. Ο αφανής έμπορος (Ελλάδα) επωφελείται της απαλλασσόμενης από ΦΠΑ ενδοκοινο­τικής παράδοσης αγαθών και μεταπωλεί τα ίδια αγαθά στην εγχώρια αγορά της Ελλάδας, σε πιο ανταγωνιστικές τιμές. Ο έμπορος το επιτυγχάνει αυτό διότι ενώ χρεώνει ΦΠΑ πωλήσεων στον πελάτη του, δεν τον αποδίδει στις φορολογικές αρχές, και έτσι αυξάνει το περιθώριο κέρδους του. Στη συνέχεια, ο αφανής έμπορος (Ελλάδα) εξαφα­νίζεται χωρίς να αφήσει ίχνη, κάτι που καθιστά αδύνατη την είσπραξη φόρου

6. Το τελωνειακό καθεστώς 42 είναι το καθεστώς που χρησιμοποιεί ένας εισαγωγέας για να επιτύχει απαλλαγή από τον ΦΠΑ, όταν τα εισαγόμενα αγαθά πρόκειται να μεταφερθούν σε άλλο κράτος μέλος. Ο ΦΠΑ αποδίδεται στο κράτος μέλος προορισμού. Σχετ. και Πολ. 1045/2016 «Θέση εμπορευ-

ΑΡΘΡΑ - ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

εμποδιστεί η ανίχνευση των συναλλαγών.

4. Π αράδειγμα τύπου απάτης «Καρουζέλ» Έστω, ότι η εταιρεία-όχημα (Ι) με έδρα την Ιταλία, πωλεί αγαθά στον αφανή έμπορο (Ε) με έδρα την Ελλάδα, αξίας 100.000 ευρώ άνευ ΦΠΑ ως ενδοκοινοτική παράδοση. Κατόπιν, ο αφανής έμπορος (Ε), πωλεί τα αγαθά στον ενδιάμεσο έμπορο (E1) αντί ποσού 124.000 ευρώ με ΦΠΑ 24%, ως συναλλαγή εντός της Ελλάδας. Ο αφανής έμπορος (Ε) δεν αποδίδει στο ελληνικό δημόσιο ΦΠΑ αξίας 24.000 ευρώ και εξαφανίζεται. Στη συνέχεια, ο ενδιάμεσος έμπορος (E1), που ενδέχεται να αγνοεί ότι συμμετέχει σε μια αλυσίδα απάτης, πωλεί τα αγαθά στον ενδιάμεσο έμπορο (E2) αντί ποσού 140.000 ευρώ και αποδίδει στη φορολογική αρχή ΦΠΑ 9.600 ευρώ (ΦΠΑ πωλήσεων 140.000,00 χ 24%= 33.600,00 ευρώ μείον ΦΠΑ αγορών 100.000,00 χ 24%= 24.000,00 ευρώ). Ο ενδιάμεσος έμπορος (E2) πωλεί τα αγαθά στον «Μεσίτη» (Broker) (E3) αντί ποσού 160.000 ευρώ και αποδίδει στη φορολογική αρχή ΦΠΑ 4.800 ευρώ (ΦΠΑ πωλήσεων 160.000,00 χ 24% = 38.400,00 ευρώ μείον ΦΠΑ αγορών 140.000,80 χ 24% = 33.600,00). Ο «Μεσίτης» (Broker) ολοκληρώνει την αλυσίδα απάτης πωλώντας τα αγαθά πίσω στην εταιρεία-όχημα (Ι) με έδρα την Ιταλία αντί ποσού 180.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ, καθότι πρόκειται για ενδοκοινοτική παράδοση και απαιτεί

μάτων σε ελεύθερη κυκλοφορία με απαλλαγή από ΦΠΑ και άμεση αποστολή σε άλλο Κράτος Μέλος της ΕΕ» (εφαρμογή τελωνειακού καθεστώτος 42).

επιστροφή του ΦΠΑ που πλήρωσε στον ενδιάμεσο έμπορο (Ε2) 33.600 ευρώ. Έτσι, οι ελληνικές φορολογικές αρχές υφίστανται απώλεια φορολογικών εσόδων ποσού

19.200 ευρώ, διότι εισπράττουν ΦΠΑ 14.400 ευρώ από τους ενδιάμεσους εμπόρους (Ε1) και (Ε2), αλλά επιστρέφουν ΦΠΑ 33.600 ευρώ στον «Μεσίτη» (Broker).

Πηγή: Ίδια επεξεργασία.

5. Επίλογος Συνοψίζοντας, διαπιστώνεται ότι το σύστημα ΦΠΑ που αφορά τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές παρουσιάζει αδυναμίες και οδηγεί σε απώλεια εσόδων για τα κράτη-μέλη. Η απάτη του αφανούς εμπόρου, παρατηρείται πολύ συχνά σε υψηλής αξίας προϊόντα, όπως κινητά τηλέφωνα, κυκλώματα υπολογιστών και πολύτιμα μέταλλα, αλλά περιλαμβάνει επίσης άυλα στοιχεία, όπως πιστωτικά μόρια διοξειδίου του άνθρακα, φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια, και πράσινα ενεργειακά πιστοποιητικά7.

7. H o u s e o f L o r d s , E u r o p e a n U n i o n Committee’s 12th Report of Session 2012–

Σε κάθε περίπτωση η στρατηγική καταπολέμησης της απάτης θα πρέπει να εστιάσει στην επίτευξη ενός ενιαίου συστήματος παρακολούθησης του ενδοκοινοτικού ΦΠΑ με τη χρήση νέων τεχνολογιών, με εποπτεία σε πραγματικό χρόνο των ενδοκοινοτικών συναλλαγών και με ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών διοικήσεων των κρατών-μελών, ώστε να ενεργοποιούνται αμέσως οι ελεγκτικοί μηχανισμοί.

2013 «The Fight Against Fraud on the EU’s Finances», πλαίσιο 4, σ. 22.

E

Για πλήρη πρόσβαση στην ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ και την Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη του Λογιστή www.epixeirisi.gr

27