Verhoogd aantal Salmonella Enteritidisbesmettingen in de legsector
Sinds 2023 is het aantal Salmonella Enteritidis (SE)-besmettingen in Nederland verhoogd, zowel bij legpluimvee als bij mensen. Ook in 2025 blijven zich op verhoogd niveau nieuwe besmettingen voordoen, met al circa dertig besmette legkoppels in het eerste kwartaal. De pluimveesector spant zich op diverse manieren in om het aantal besmettingen te verlagen. Het doel is om weer onder de Europese doelstelling van maximaal 2 procent S. Enteritidis-/S. Typhimurium-besmette legkoppels per kalenderjaar te komen, zoals in het verleden vaak het geval was. Vanwege de verhoogde prevalentie zijn strikte hygiënemaatregelen op het bedrijf en tussen bedrijven essentieel. Denk aan in- én uitdouchen bij het betreden van de stal en aan het informeren van erfbetreders over de salmonella-status van de koppels. Stalbezoekers zouden een afweging moeten maken of bezoek aan een salmonella-positief koppel noodzakelijk is. Om het risico op salmonella-besmettingen te verkleinen, staat bioveiligheid bovenaan; denk onder andere aan ongediertebestrijding, schone eiertrays en veilige voeders. In opdracht van AVINED wordt aanvullend genetisch onderzoek gedaan naar gevonden salmonella’s. Hieruit moet blijken of er besmettingen zijn met een gemeenschappelijke oorsprong. De resultaten van dit onderzoek worden tussentijds met AVINED gedeeld. Voor getroffen veehouders komt binnenkort een uitgebreide, geüniformeerde vragenlijst beschikbaar die samen met de dierenarts dient te worden ingevuld. Deze vragenlijsten gaan extra informatie opleveren in het zoeken naar gemeenschappelijke bronnen tussen bedrijven met dezelfde stam. Daarnaast kan de lijst gebruikt worden om risicofactoren en preventieve maatregelen door te spreken.
Ziekte van Gumboro bij opfok-leghennen
De afgelopen weken ontving GD meerdere meldingen en positieve monsters van opfokleghennen met de ziekte van Gumboro (infectious bursal disease; IBD). Deze virale infectie, veroorzaakt door het IBD-virus, komt jaarlijks frequent voor bij vleeskuikens en een enkele keer bij opfok-leghennen. Van april tot eind juni 2025 zagen we echter al zeven bevestigde gevallen van Gumboro bij opfok-leghennen. Dit vraagt om hernieuwde aandacht voor preventie. Cruciaal hierbij is een correcte vaccinatiestrategie, zowel in de broederij als op het bedrijf. Daarnaast blijven goede reiniging, desinfectie en strikte biosecurity van groot belang om jonge dieren te beschermen tegen infectie.
Early warning-meldingen: Gumboro in Nederland
Via Veekijkernieuws houden wij u elk kwartaal op de hoogte van nieuws uit de monitoring van diergezondheid bij pluimvee. Mocht er tussendoor iets belangrijks spelen dan sturen wij u daarover een e-mail.
Aanmelden sectiemateriaal
Vleeskuikensongedefinieerd Vleeskuikenstrager groeiend ras Vleeskuikensregulier concept Opfokvleesvermeerdering Opfok-leghennen Opfoklegvermeerdering
U kunt dieren 24 uur per dag, 7 dagen per week aanmelden voor pathologisch onderzoek via www.gddiergezondheid.nl/ophaaldienst of 088 20 25 500. Wij halen dieren die ’s avonds voor 22.00 uur zijn aangemeld de eerstvolgende werkdag op. Voor een optimaal onderzoek is het belangrijk om een volledige anamnese toe te voegen. Ook is het van belang vers materiaal in te sturen (koel, maar niet bevroren bewaren). Levende dieren moeten worden aangeboden in een doos met voldoende ruimte en voldoende luchtgaten. Selecteer dieren die representatief zijn voor het probleem.
Update peesschedeontsteking door reovirus
In het eerste kwartaal van 2025 is bij 43 inzendingen de diagnose peesschedeontsteking door reovirus gesteld. Zes inzendingen waren afkomstig van reguliere vleeskuikens en de overige 37 van vleeskuikens van een trager groeiend ras (zie figuur 2). Dat is, ondanks dat reovirus-secties vanaf dit kwartaal weer gefinancierd worden vanuit de monitoring, vergelijkbaar met het vierde kwartaal van 2024, waarin de reovirus-secties tijdelijk buiten het monitoringsbudget werden uitgevoerd.
Secties GD: reovirus-tenosynovitis
Overig pluimvee
Vleeskuikens (trager groeiend)
Vleeskuikens (regulier)
Bel de Veekijker
2. Aantal inzendingen met de diagnose peesschedeontsteking door reovirus bij reguliere vleeskuikens, trager groeiende vleeskuikens en overig pluimvee (2021 t/m 1e kwartaal 2025) (Bron: GD)
In de genotypering werden geen opvallende clusters gezien. De meest gevonden genogroepen waren groep 4, waaronder genotype 4.7, en groep 2 (zie figuur 3).
Op werkdagen kunt u rechtstreeks contact opnemen met de Veekijker: 088 20 25 555. Via het keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Het team Pluimvee is bereikbaar tussen 08.30 en 17.00 uur (spoedgevallen 24/7).
Aan het begin van het tweede kwartaal was het relatief rustig. In april werd bij vier secties de diagnose peesschedeontsteking door reovirus gesteld en bij vijf inzendingen werd reovirus wel in de peesscheden aangetoond, maar was geen sprake van histologische afwijkingen passend bij een reovirusinfectie. Bij deze laatste inzendingen speelden vooral bacteriële gewrichtsproblemen of ontwikkelingsstoornissen.
Vanaf mei neemt het aantal inzendingen weer toe, met 31 inzendingen met de diagnose peesschedeontsteking door reovirus in de eerste drie weken. Op één uitzondering na, alle van vleeskuikens van een trager groeiend ras. De reovirussen vallen met name in genogroep 1 en 4, in beide genogroepen is een cluster zichtbaar, wat erop wijst dat er mogelijk sprake is van een gemeenschappelijke bron.
Reovirus (2023 t/m 3e week van mei 2025)
Vaccinstam Referentiestam
Reovirusisolaten i.c.m. peesschedeontsteking in de periode:
2025-Q1
2023
2025-Q2 t/m 3e week van mei 2024
Bollen: aantal reovirusisolaten
1 isolaat
2 isolaten* 4 isolaten*
GT = genotype >4 isolaten* (elke taartpunt = 1 isolaat)
Toelichting figuur:
Grotere bollen met meerdere punten: meerdere isolaten die op basis van het geanalyseerde DNA-fragment niet te onderscheiden zijn van elkaar. De afstand tussen de verschillende bollen (gemeten over de verbindingslijnen) geeft de mate van overeenkomst aan. Hierbij geldt, hoe korter de afstand, hoe groter de overeenkomst.
Anneke Feberwee
Christiaan ter Veen
Willem Dekkers
Jeanine Wiegel
Robert Jan Molenaar
Sjaak de Wit
Fiona Schoemaker-van Kaam
Mirthe de Wit
Het Veekijkerteam Pluimvee
Figuur
Uitbraken pokkendifterie en aanwezigheid van REV
Toename pokkendifterie
In het laatste kwartaal van 2024 zagen we een aanzienlijke toename in het aantal uitbraken van pokkendifterie bij Nederlands commercieel pluimvee. Van deze door GD bevestigde uitbraken (zie figuur 4) zijn de pokkenvirusstammen geïsoleerd en genetisch onderzocht via whole genome sequencing (WGS). Opmerkelijk is dat het genetisch materiaal van een ander virus, het reticuloendotheliosisvirus (REV), geïntegreerd blijkt te zijn in de huidige Nederlandse pokkenvirusstammen.
Reticuloendotheliosisvirus (REV) ingebouwd in pokkenvirus REV is een virus dat bekend staat om zijn vermogen om tijdens de replicatie zijn eigen genetisch materiaal in dat van de gastheer te incorporeren. Normaal is dat een cel van een kip, maar het recente genetisch onderzoek toonde nu aan dat dit proces ook plaatsvond bij de pokkenvirussen. Het pokkenvirus is dus in zekere zin besmet geraakt met REV. Dit fenomeen is niet beperkt tot Nederland, ook andere Europese landen maken melding van pokkenvirussen waarin het genetische materiaal van REV aanwezig is. Er bestaat een mogelijkheid dat de aanwezigheid van REV invloed heeft op de virulentie en andere eigenschappen van de pokkenvirussen bij kippen. Daarnaast kan niet worden uitgesloten dat REV weer vrijkomt uit het pokkenvirus en dat kippen na een pokkeninfectie dus ook REV kunnen gaan uitscheiden. Een zorgelijke mogelijkheid, omdat Nederland lang vrij was van REV. Het virus is echter afgelopen jaar meerdere malen in Nederland aangetoond.
Resultaten nader onderzoek op REV Veel is nog onduidelijk over de REV-situatie in Nederland. Om meer inzicht te krijgen, voerde GD, in opdracht van AVINED, een uitgebreide serologische screening uit om de prevalentie van REV onder Nederlands pluimvee te bepalen. De resultaten van deze screening tonen aan dat veel koppels antistoffen tegen REV hebben. Koppels leghennen hebben vaker antistoffen tegen het virus dan vleesvermeerderingskoppels. Witte legrassen vertoonden daarbij een iets hogere prevalentie van seropositiviteit dan bruine legrassen. Er werd echter geen specifieke raspredispositie vastgesteld. Bovendien bleken serologisch positieve koppels verspreid te zijn over het hele land.
De resultaten waren aanleiding voor een vervolgproject (zie kader).
Vervolgonderzoek naar pokkenvirus
Gezien het feit dat uitbraken met de huidige pokkenvirusstammen (met daarin de genen van REV) leiden tot positieve serologische resultaten voor REV, is het van belang om de frequentie van pokkenuitbraken in beeld te brengen. Uiteraard is een ernstige uitbraak van pokkendifterie zeer opvallend (zie foto 1). Er zijn zorgen dat een deel van de pokkeninfecties aanzienlijk milder verloopt en wellicht gemist worden. In samenwerking met AVINED zet GD een vervolgproject op om de serologische prevalentie van pokkenvirussen onder pluimvee in kaart te brengen. Dit project heeft tot doel om een gedetailleerd overzicht te verkrijgen van het aantal koppels dat serologisch positief is voor pokken en te kijken of dit (een deel van) de positieve serologie kan verklaren.
Figuur 4. Aantal door GD bevestigde koppels met pokkendifterie. Bevestiging door middel van histologie (Bron: GD)
Foto 1. Pokkendifterie bij een leghen, met kenmerkende pokken op de kam en rond de neusgaten. Voor bevestiging van de ziekte is histologisch onderzoek van de lesies geschikt (Bron: GD)
Diergezondheidsbarometer pluimvee
Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk
Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)
Uitvoeringsverordening (EU) 2018 /1882 van Animal Health Law (AHL) (EU) 2016 /429 (Categorie A-ziekte)
Aviaire influenza (AI) in Nederland (H5/H7) (Bron: GD, WBVR, Rijksoverheid)
NCD in Nederland (Bron: GD, WOAH)
Hoogpathogene AI (H5/H7)*: (eerste detectie in koppel)
* Bij commercieel gevogelte en bij houders van niet-commercieel gevogelte met >50 vogels.
Serologische monitoring GD: (eerste detectie in koppel) (antistoffen tegen H5/H7)
Commercieel pluimvee:
Uitvoeringsverordening (EU) 2018 /1882 van Animal Health Law (AHL) (EU) 2016 /429 (Categorie B t/m E)
Aviaire influenza (AI) in Nederland (H5/H7 (Bron: GD, WBVR, Rijksoverheid)
Laagpathogene AI (H5/H7): (eerste detectie in koppel)
Campylobacteriose Geen data beschikbaar
Aviaire mycoplasmose (Bron: GD)
Mycoplasma gallisepticumA
Serologische monitoring GD:
Reproductiesector:
Opfok-leghennen (ongevaccineerd):
Leghennen: - niet gevaccineerd en besmet: - gevaccineerd en besmet:
Kalkoenen:
Meldingen in EWSC op basis van positieve serologie en/of vrijwillig
PCR-onderzoek:
Reproductiesector:
Leghennen: Kalkoenen: Niet-commercieel gevogelte:
M. meleagridis (Bron: GD)
Salmonellose (niet-zoönotische salmonella) (Bron: GD)
Salmonella arizonae
Salmonella Gallinarum (SG) Commercieel pluimvee:
gevogelte:
Salmonella Pullorum (SP) Commercieel pluimvee:
gevogelte:
Westnijlkoorts Wordt niet gemonitord
Artikel 2.1 Aanwijzing dierziekten ‘Regeling Diergezondheid’ van Wet Dieren Aviaire chlamydiose (Bron: GD)
Vastgesteld bij GD:
Commercieel pluimvee:
gevogelte:
bedrijven
Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk
Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)
Artikel 2.2. Aanwijzing zoönosen ‘Regeling Diergezondheid’ van Wet Dieren Salmonellose (zoönotische salmonella) (op koppelniveau) (Bron: NVWA)
Salmonella Enteritidis Reproductie: Opfok-leghennen: Leghennen:
Salmonella Typhimurium Reproductie: Opfok-leghennen:
Overige salmonella’s (S. Hadar, S. Infantis, S. Java, S. Virchow)
Leghennen:
Reproductie:
Overige WOAH-lijst-aangifteplichtige pluimveeziekten in Nederland Eendenhepatitis (Bron: GD)
Gumboro (IBD) (Bron: GD; EWS)
Infectieuze bronchitis (IB) (Bron: GD)
Infectieuze laryngotracheïtis (ILT) (Bron: GD; EWS)
Vastgesteld bij GD:
Meldingen in EWSC :
Opfok-vleesvermeerdering: Vleeskuikens: Opfok-leghennen: Niet-commercieel gevogelte:
Meest aangetoonde types bij GD:
Meldingen in EWSC : Opfok-leghennen: Leghennen: Vleesvermeerdering: Vleeskuikens: Niet-commercieel gevogelte:
Mycoplasma synoviae B (Bron: GD)
Turkey rhinotracheïtis (TRT) (Bron: GD)
Serologische monitoring en/of dPCR GD:
Opfok-vleesfok:
Vleesfok:
Opfok-vleesvermeerdering: Vleesvermeerdering: Opfok-legfok: Legfok: Opfok-legvermeerdering
Legvermeerdering: Opfok-leghennen:
Leghennen: Kalkoenen:
Vastgesteld bij GD:
Reproductiesector-vlees (incl. opfok):
Reproductiesector-leg (incl. opfok):
Vleeskuikens: Opfok-leghennen:
Leghennen: Vleeskalkoenen: Niet-commercieel gevogelte:
Vervolg tabel
Royal GD
Arnsbergstraat 7
Postbus 9, 7400 AA Deventer
Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk
Overige pluimveeziekten
Avibacterium paragallinarum (Bron: GD; EWS)
Histomonosis (Bron: GD)
Pasteurella multocida (Bron: GD)
Vlekziekte (Erysipelothrix rhusiopathiae) (Bron: GD)
T. 088 20 25 500
info@gddiergezondheid.nl www.gddiergezondheid.nl
Korte omschrijving (aantallen op bedrijfsniveau)
Meldingen in EWSC : (zie §5.6.1)
Leghennen: Kleine commerciële houderij (<250): Niet-commercieel gevogelte:
Vastgesteld bij GD: (zie §5.6.1)
Reproductie (vleessector):
Reproductie (legsector):
Opfok-leghennen:
Leghennen: Vleeskalkoenen:
gevogelte:
Aangetoond bij sectie:
Leghennen: Aantal bedrijven
Vastgesteld bij GD:
Leghennen: Aantal bedrijven
Ç Stijging of sterke stijging
Ç Geringe stijging
- Situatie onveranderd
È Geringe daling
È Daling of sterke daling
A Gebaseerd op serologische monitoring
B Gebaseerd op serologische monitoring en/of de differentiërende M.s.-PCR
C Early Warning Systeem: het betreft vrijwillige meldingen bij GD en dus geen overzicht van alle uitbraken. Vervolg tabel
Monitoring Diergezondheid
Sinds 2002 voert Royal GD de diergezondheidsmonitoring in Nederland uit in nauwe samenwerking met onder andere de diersectoren, het bedrijfsleven, het ministerie van LVVN, dierenartsen en veehouders. De informatie die in de monitoring wordt gebruikt, wordt op verschillende manieren verzameld waarbij het initiatief gedeeltelijk bij dierenartsen en veehouders en gedeeltelijk bij Royal GD ligt. De informatie wordt integraal geïnterpreteerd om de doelstellingen van de monitoring, het snel signaleren van diergezondheidsproblemen enerzijds en het volgen van trends en ontwikkelingen anderzijds, te bereiken. Samen werken we aan diergezondheid in belang van dier, dierhouder en samenleving.