ÖCHSLE, Nederlands

ochsle Alles over duitse wijn

reizen & genieten overzicht vAn Alle duitse wijngebieden

AAn de slAg met wijn

wijnweetjes

sportieve kennismAkingen

het hoe en wAArom vAn de wijn

Bij de grootsheid van de riesling en het werk van al die generaties wijnboeren die ons deze geboden hebben, kan ik alleen maar nederigheid voelen.

David Schildknecht, The Wine Advocate, USA

Duitse wijn is in mijn land tegenwoordig net zo populair als overal in de wereld. Vooral Riesling, die zelfs in ItaliĂŤ als de fijnste en langst houdbare witte wijn ter wereld beschouwd wordt.

Gian Luca Mazella, wijnjournalist, Rome

Wijn is de nachtegaal onder de dranken.

Voltaire

Wijn is gebottelde poĂŤzie.

Robert Louis Stevenson

Duitse wijnen vormen de antithese van wat in Amerika geproduceerd wordt… Dank God voor Duitse wijnen!

Paul Grieco, Restaurant Hearth, New York

Met hun verfrissende zuren en hun intense, transparante smaakstijl passen Duitse wijnen – en in het bijzonder de unieke Riesling en de delicate Spätburger – prachtig bij de meest uiteenlopende gerechten.

Jeannie Cho Lee, MW, Hongkong

In Duitsland heeft zich een wonder voltrokken. Een generatie geleden bestonden er weliswaar goede Duitse wijnen, maar je moest ongelooflijk je best doen om er een paar op de kop te kunnen tikken. Tegenwoordig vind je ze te over in iedere prijsklasse.

Stuart Pigott, Engels auteur en wijncriticus

Kurt Tucholsky

niet kunt aaien.

Jammer dat je wijn

Duitse wijnen en wijnboeren hebben de kans om te glanzen met een verbluffende veelheid aan stijlen waartoe alleen zij in staat zijn.

Jancis Robinson, Oxford Wine Companion

Impressum UITGEVER Deutsches Weininstitut Gutenbergplatz 3-5 D – 55116 Mainz www.deutscheweine.de TEKSTREDACTIE www.genuesslich.com VERTALING EN BEWERKING René van Heusden VORMGEVING www.conceptfrankfurt.de DRUK www.hassmueller.de Bij de titel: Waar het begrip ‘Oechsle’ voor staat, is te vinden op blz. 58.

INHOuD

Inhoud Welkom in wijnland Duitsland

6

12

Duitse wijngeschiedenis in een notendop

17

Alle druivenrassen op een rijtje

22 Biografie van de wijn

50 het etiket

Duitse wijngebieden

52 In de wijngaard 56 60 Duitsland prikkelt

Wijn actief beleven

62

66

Optimaal genieten

wijnen en 70 Duitse internationale keuken

36 5

35 6

WeLKOm IN WIjNLAND DuITsLAND

Welkom in heden en verleden: weingut lubentiushof in niederfell, mosel

WeLKOm IN WIjNLAND DuITsLAND

wijnland Duitsland

36 7

WeLKOm IN WIjNLAND DuITsLAND

1_

2_

3_

5_

6_

4_

6_

1 _ Weingut schloss Wackerbarth, Radebeul, sachsen 2 _ Winzerkeller sommerach, sommerach, Franken 3 _ Vinothek Divino, Nordheim, Franken 4 _ Weingut am stein, Würzburg, Franken 5 _ Weingut horcher, Kallstadt, Pfalz 6 _ Weingut carl Koch erben, Oppenheim, Rheinhessen 7 _ Weingut Julius, Gundheim, Rheinhessen 8 _ Weingut Meintzinger, Frickenhausen, Franken 9 _ Weingut Rebhof, Nonnenborn, Württemberg 8_

7_

Foto 2, 3, 4, 8 en 9: Dieter leistner, © lWG, Veitshöchheim Foto 6: Dieter leistner Foto 7: © Raum + Architektur christiane Jeromin

35 8

9_

WeLKOm IN WIjNLAND DuITsLAND

Tweehonderd jaar geleden hadden wijnboeren in Duitsland het niet gemakkelijk. Na een tocht over de Rijn schreef wereldreiziger Georg Foster, die samen met kapitein James cook de wereld rond gezeild was, het volgende over de Duitse wijnboer: “Zes jaar lang behelpt hij zich in kommervolle omstandigheden of denkt hij al aan de verkoopprijs van een oogst die naar hij hoopt eindelijk eens een keer gelukkig uitvalt, maar die gewoonlijk slechts eens in de zeven of acht jaar pleegt te lukken. En is de wijn nu eindelijk eens drinkbaar en in voldoende hoeveelheid voorhanden, dan zwijgt hij een tijd lang over de winst [...] en is hij het volgende jaar weer een bedelaar zoals voordien.”

Ansichten vom Niederrhein, 1790, Kap. I

Gelukkig is dat lang geleden. De werkelijkheid van tegenwoordig ziet er heel anders uit.

Moderne dynamiek

sinds een jaar of dertig wordt de Duitse wijnbouw gekarakteriseerd door een toenemende dynamiek. Waren tot in de jaren tachtig voetbal en auto's ‘made in Germany’ twee wezenlijke zaken waarvan de kwaliteit zelfs bij de meest kritische Duitsers boven elke twijfel verheven was, sindsdien heeft ook Duitse wijn in eigen land een even groot aanzien verworven. men moet namelijk weten dat onder liefhebbers in Duitsland lange tijd alleen wijnen uit andere landen als Frankrijk en Italië als trendy golden. Dat rheingauer riesling ooit voor hogere prijzen dan menige wijn uit Bordeaux verkocht werd, was in de tussentijd in vergetelheid geraakt.

Tegenwoordig zijn wijnen uit Duitse gebieden weer als vanzelfsprekend vertegenwoordigd op wijnkaarten in de topgastronomie. successen bij nationale en internationale concoursen trekken veel aandacht en in iedere boekhandel worden boeken en gidsen over Duitse wijnen

aangeboden. In kookprogramma's op TV adviseren vakkundige sommeliers Duitse wijnen. en nu Duitsers sowieso graag in eigen land vakantie vieren, is vakantie bij de wijnboer in trek. De diverse wijnbouwgebieden hebben het toeristische potentieel van hun landschappen en producten dan ook onderkend.

Nieuwe genietcultuur, nieuwe wijnen

Wat is er gebeurd? In Duitsland ontstond in de jaren tachtig een groeiende belangstelling voor haute cuisine, vooral naar Frans en Italiaans voorbeeld. Culinaire tijdschriften verkondigden de leer van droge wijnen bij het eten. In de Italiaanse en Franse toprestaurants in Duitsland was een groot wijnaanbod uit deze landen voorhanden. Duitse wijnen waren destijds vaak zoet van smaak. Te zoet naar de mening van de meeste fijnproevers.

Geen wonder dat deze binnenlandse wijnen tot dan toe geen plaats bij de verfijnde keuken hadden kunnen veroveren. Daar kwam nog bij dat in de klassieke Weinstuben eten meestal maar bijzaak was. Naar Duitse ge-

woonte maakte men thuis in het gezelschap van goede vrienden graag een fles wijn open zonder daarbij dan per se een menu te serveren.

Bij Duitse druivenrassen bestonden meestal geen klassieke combinaties met gerechten. sindsdien is er veel veranderd. Duitsers leerden ook tijdens hun vakantiereizen hoe nauw wijn verbonden is met de mediterrane levenswijze en eetcultuur. Thuis wilden ze net zo van wijn bij het eten genieten als in Frankrijk of Italië.

Wijnboeren gingen hun wijnen steeds vaker droog maken, al werden heel wat pioniers daarvoor aanvankelijk uitgelachen door hun collega's! met de komst van een jonge generatie koks ontstond een verfijndere regionale keuken. sinds de jaren negentig zijn kookshows op TV enorm populair. Cocooning – leven in een comfortabele huiselijke omgeving waarbij ook een hoogwaardige keuken voor gemeenschappelijk koken met vrienden hoort – is al jaren in trek. Duitse wijn is onderdeel van dit nieuwe levensgevoel.

Wakker gekust uit Doornroosjeslaap

Door de generatiewisseling in meerdere opzichten zijn niet alleen de wijnen veranderd, maar ook de manier waarop ze gepresenteerd worden. jonge, uitstekend opgeleide Duitse wijnmakers en wijnmaaksters hebben de wereld gezien en ervaringen opgedaan in landen als Frankrijk, Californië, Australië etc. Na thuiskomst hield menigeen om te beginnen grote schoonmaak in de kelder en schafte moderne roestvrijstalen tanks en barriques aan. Door groene oogst – het wegknippen van onrijpe druiven om de overgebleven trossen meer concentratie te geven – werden de opbrengsten verminderd. Niet zelden zagen hun vaders en grootvaders met ontzetting aan hoe hun nazaten in de wijngaard zomaar gezonde druiven wegknipten! De wijnen gaven echter wel een nieuwe, betere kwaliteit te zien.

Veel jonge wijnmakers en wijnmaaksters veranderden hun aanbod volledig, plantten nieuwe druivenrassen aan, ontworpen moderne etiketten en presenteerden hun wijnen in nieuwe, stijlvolle verkoopruimtes.

36 9

35 10

WeLKOm IN WIjNLAND DuITsLAND

Samen sterk

Ook de Duitse wijnbouwcoöperaties hebben de afgelopen jaren een dynamische ontwikkeling doorgemaakt. Grote investeringen in kwaliteitsmanagement bewijzen nu hun nut en zijn terug te proeven.

Het beste bewijs daarvan krijg je vooral daar waar de coöperaties de grootste economische betekenis en een marktaandeel van ongeveer 80 procent hebben, te weten in Baden en Württemberg. Landelijk gezien wordt overigens een derde van de Duitse wijngaarden door leden van coöperaties bebouwd.

Wijnboeren nieuwe stijl

Deze nieuwe signatuur kun je tegenwoordig aan veel wijnen aflezen. Zo heeft de klassieke Weissherbst bijvoorbeeld het gezelschap gekregen van de uit blauwe druiven wit gevinifieerde Blanc de Noirs, die onmiddellijk commercieel succes had. Barriquewijnen die ooit bij de kwaliteitskeuring door proefcommissies afgewezen werden wegen gebrek aan typiciteit, staan inmiddels al lang op de lijst van bijna alle producenten. De dynamiek laat zich ook aflezen aan het groeiende segment wijnen uit biologische teelt. Werden de pioniers van de biologische wijnbouw twintig, dertig jaar geleden door menig wijnliefhebber nog uitgelachen, vandaag de dag dragen talrijke wijnen van topproducenten het bio-keurmerk.

Hoe word je wijnboer?

Het mooiste beroep ter wereld? Wijnboer natuurlijk! Tal van prominenten die vroeg of laat in hun levensdroom vervullen en een wijngoed kopen, bewijzen het. Dat is alleen niet genoeg om goede wijnen te kunnen makken, want het ongemeen veelzijdige vak van wijnmaker moet je eerst leren. Overigens stijgt het aantal wijnmaaksters sinds jaren, zodat het beroep dus al lang geen mannenbolwerk meer is. Duitse wijn bouwscholen en onderzoeksinstituten genieten een uitstekende internationale reputatie. In heel wat wijnbedrijven over de hele wereld werken ‘Geisenheimer’, afgestudeerden van de Hogeschool rhein-main-Geisenheim in de rheingau. een andere bekende opleiding is die van de Hogeschool Heilbronn. De vakhogescholen van Bingen, Kaiserslautern en Ludwigshafen bieden samen met het dienstencentrum Ländlicher raum in Neustadt an der Weinstrasse een studierichting ‘wijnbouw en ecologie’ aan.

Goede wijn ontstaat tussen de oren

TJ e e e

in monarchieën is de koningstitel erfelijk. bij de duitse wijnkoningin is dat anders. die wordt ieder jaar gekozen door een uitgebreide vakjury. Voor deze keuze mogen zich telkens de wijnkoninginnen van de 13 gebieden kandidaat stellen. degene die met de meeste vakkennis, handigheid en humor de duitse wijn voor het voetlicht brengen kan – en dat niet alleen in het duits – wordt gekozen. Gedurende haar ambtstijd representeert de wijnkoningin de duitse wijn immers ook bij evenementen in landen als Canada en japan. de verkiezing van de duitse wijnkoningin wordt sinds 1949 georganiseerd door het deutsches weininstitut. een kroon draagt die bij officiële gebeurtenissen nog altijd, maar de traditionele klederdracht is verleden tijd. duitse wijnkoninginnen zijn eigentijdse, uitstekend opgeleide jonge vakvrouwen met het talent om anderen voor de duitse wijn enthousiast te maken.

W

een wijnboer in Duitsland is tegenwoordig veelzijdig getalenteerd: agrariër en druiventeler, geoloog, bioloog, mechanicus, meteoroloog, oenoloog, keldermeester, marketingexpert, kwaliteitsmanager, jurist, entertainer en sinds kort ook vakman voor duurzaamheid – alles in één en dezelfde persoon! Zo'n wijnboer weet precies wat voor wijn hij maken wil. Weliswaar blijft er nog veel aan de natuur over, maar niets aan het toeval. Zijn kennis heeft hij vaak door stages in andere landen verdiept. Al tijdens hun opleiding vergelijken de aankomende jonge wijnmakers en wijnmaaksters wijnen uit hun eigen omgeving met andere, proeven ze samen en discussiëren ze erover. Deze openheid verbreedt de horizon en zorgt ervoor dat hun wijnen de concurrentie met die van elders aankunnen.

net werken Ook na de opleiding blijven de contacten, getuige de talrijke groeperingen waarbinnen vaak jonge wijnboeren gezamenlijk hun wijnen ontwikkelen en op de markt brengen. Tot de eersten behoorden de Leiwener jungwinzer, waarvan er enkele allang de ‘leeftijdgrens’ van 30 overschreden hebben. Ook de Fünf Freunde in der südpfalz kregen veel media-aandacht. Hun wijnen werden en worden door kenners gewaardeerd. Andere groeperingen hebben namen als

WeLKOm IN WIjNLAND DuITsLAND

message in a Bottle, junges schwaben, Next Generation of südpfalz Connection. Veel van deze groeperingen creëren gemeenschappelijk een wijn of een wijntype, zoals de rheingauer Leichtsinn, een frisse parelwijn voor de zomer, of zetten zich in voor een bepaald druivenras, zoals Frank & Frei de müller-thurgau in Franken aan een nieuw imago geholpen heeft. Onder het motto Generation riesling zorgen wijnmakers en wijnmaaksters uit alle

gebieden voor furore. Ze presenteren samen de nieuwe jaargang, staan op beurzen en geven Duitse wijnen – niet alleen de riesling – een modern en jong gezicht. www.generation-riesling.de

De oogst, hoogtepunt van het wijnjaar

Meting van de rijpheid van de druiven met een refractometer

Tijdens de vergisting worden most en schillen regelmatig omgeroerd

Proeven van de nieuwe jaargang

FaCebook, t wit ter & Co. De Duitse wijnboeren zijn al lang en breed vertegenwoordigd in sociale media als Facebook, Twitter etc. Verder is er een hele serie weblogs waarop gelijkgestemden hun bevindingen over Duitse wijnen uitwisselen. Ze nemen wereldwijd een steeds belangrijkere plaats in binnen de communicatie over aanbevelingen van Duitse wijnen.

36 11

DuITse WIjNGesCHIeDeNIs

Duitse wijngeschiedenis i n

een

notendop

VOOr De KOmsT VOOr De rOmeINeN

DE RomEinEn met de verovering van Germanië kwam de druivenstok terecht aan de moezel en later aan de Rijn. De moezel is Duitslands oudste wijnbouwgebied, terwijl Trier als Augusta Treverorum hoofdstad van het West-Romeinse Rijk was. Talrijke opgravingen van pershuizen (bijv. in Piesport, Brauneberg en Erden) zijn bewijzen van de levendige wijncultuur in het moezeldal.

We

e TJ

e

de oudste wijnkelder van duitsland, die van de Vereinigte Hospitien trier, werd gebouwd in 330.

rond 371 n. chr.

De oude Germanen dronken mede, bij liefhebbers van kruiswoordraadsels bekend als ‘honingwijn met vier letters’.

Wijn uit druiven: vergeet het maar. Maar wel een drank met alcoholische vergisting! Het roesverwekkende effect ervan was onze voorvaders in ieder geval bekend, ook al kenden ze niet de precieze oorzaak daarvan.

vanaf 50 v. chr.

voor 50 v. chr.

35 12

GeGrOeT, mOseLLA

De Romeinse consul en dichter Decimus Magnus Ausonius beschrijft de Moezel en de steile wijngaarden erlangs in het 483 hexameters tellende Mosella.

De Romeinen transporteren wijn per schip. Het Neumagener wijnschip, grafmonument voor een wijnhandelaar uit de 3e eeuw, is in het Rheinisches Landesmuseum in Trier te zien. Toeristen kunnen in Neumagen-Dhron varen op een 18 meter lange replica ervan!

DuITse WIjNGesCHIeDeNIs

e We

TJ e

de oudste nog vloeibare wijn ter wereld is te zien in het Historisches Museum der Pfalz in speyer. de glazen fles met zijn gelige inhoud werd in 1867 gevonden in een graf uit het begin van de 4e eeuw.

De heerser van het Frankische Rijk stimuleerde de wijnbouw die vooral door kloosters bedreven werd. Hij zou vanuit zijn winterkwartier, de palts in Ingelheim, de geschiktheid van de daar tegenover liggende Rijnoever onderkend hebben voor de wijnbouw, omdat op de hellingen van de Rheingau de sneeuw eerder smolt dan elders. Ook geldt hij als initiator van Strausswirtschaften. Alleen al het rijks- en koningsklooster Lorsch aan de Hessische Bergstrasse moet rond het jaar 850 zo'n 900 wijngaarden in bezit gehad hebben.

De stichting van kloosters, zoals die door de cisterciënzer van klooster Eberbach in de Rheingau (1136), van de benedictinessenabdij St. Hildegard door de heilige Hildegard van Bingen of van het augustinessenklooster Marienthal aan de Ahr (1137), was en is van groot belang voor de wijnbouw. De monniken legden talrijke wijngaarden aan en veel wijngaardnamen herinneren er ook nu nog altijd aan dat de kerk er eigenaar van was: Prälat, Kirchenstück, Domdechaney, Abtsberg, Domprobst…

17e – 18e eeuw

rond 800

KAreL De GrOTe

vanaf 1100

mONNIKeN, NONNeN eN KerKVOrsTeN

TeKeN VAN GrOOTHeID

Nooit was het wijngaardoppervlak in Duitsland groter dan aan het begin van de Dertigjarige Oorlog (1618-1648). Na afloop daarvan waren echter veel wijngaarden verwoest en lagen ze braak. Toch moeten de heersers een hang naar megalomanie gehouden hebben. Want hoe valt anders de bouw van het reuzenvat in Heidelberg te verklaren? Het uit 1751 daterende exemplaar kan 220.000 liter wijn bevatten, maar werd slechts drie keer gevuld. Toeristen bewonderen het nog steeds.

36 13

DuITse WIjNGesCHIeDeNIs

De späTLeseruITer

De ontdekking van de Spätlese was een toeval, Omdat de ruiter met de toestemming van de vorstbisschop van Fulda om met de pluk te beginnen met veertien dagen vertraging bij de monniken in op de Johannisberg in Rheingau terugkeerde, kon de oogst pas van start gaan nadat de druiven al met edele rotting te maken hadden gekregen. “Zo'n wijn heb ik nog niet eerder in mijn mond gehad”, sprak de keldermeester vol verbazing. Waarom de bode te laat kwam, is tot op heden onopgehelderd, maar duidelijk is wel dat Spätlese (= late oogst) tot op heden een van de belangrijkste Duitse wijntypen is. Overigens komt ook de aanduiding Kabinett van monniken af. Ze bewaarden hun beste wijnen in een deel van de kelder dat ze Cabinet noemden.

1787

De geboorteplaats van de Duitse ijswijn (Eiswein) is Dromersheim, een stadsdeel van Bingen. Vermoedelijk werd daar op 11 februari 1830 de eerste ijswijn van Duitsland geperst uit druiven van de jaargang 1829. De boeren hadden de druiven vanwege hun slechte kwaliteit aanvankelijk niet geplukt, maar deden dat in de winter alsnog om ze als veevoer te gebruiken. Ze stelden vast dat de bevroren druiven een heel zoet en smaakrijk sap met een hoog mostgewicht gaven. Ze persten die druiven en de ijswijn was geboren.

KeurVOrsT CLemeNs WeNZesLAus VON sACHseN

De keurvorst en aartsbisschop van Trier heeft als wijnkenner een beslissend stempel op het wijngebied Mosel gezet. Hij verordende namelijk dat met het oog op kwaliteitsverbetering binnen zeven jaar ‘slechte’ rassen door riesling vervangen moesten worden. Zo ontstond een van de grootste rieslinggebieden in de wereld.

1868

1830

GeBOOrTe VAN De IjsWIjN

1775

14

eeNDrACHT mAAKT mACHT

Als ‘Winzer Verein zu Mayschoss’ vormden 18 wijnboeren aan de Ahr de eerste Duitse Winzergenossenschaft, in het Nederlands wijncoöperatie. Wijncoöperaties zijn er tegenwoordig in alle gebieden. Ze exploiteren ongeveer een derde van het Duitse wijngaardareaal.

Van grote betekenis zijn ze in Württemberg en Baden, waar veel deeltijdwijnboeren te vinden zijn.

DuITse WIjNGesCHIeDeNIs

De DruIFLuIs sLAAT TOe

De uit Noord-Amerika geëmigreerde parasiet dompelde heel Europa in een wijnbouwcrisis. Nadat in Frankrijk al sinds 1865 grote wijngaardoppervlakken vernietigd waren, dook de druifluis ook bij Bonn, in Sachsen, Baden en aan de Moezel op. Tevergeefs probeerden wijnboeren de stokkendoder met petroleum en andere middelen te bekampen. Pas in 1872 werd vastgesteld dat Amerikaanse wortelstokken immuun waren. Sindsdien werden in Europa de druivenplanten geënt op Amerikaanse onderstokken. Nog maar weinig wijngaarden in Duitsland hebben ‘wortelechte’ stokken. Volledig bedwongen is de druifluis trouwens nog steeds niet.

EiGEn insTiTuuT vooR DE Wijn

1903

vanaf 1872

Elisabeth Gies, geboren Kuhn, uit Diedesfeld in de Pfalz wordt in 1949 gekroond als eerste Duitse wijnkoningin.

Deze waardigheid is daarmee net zo oud als de Bondsrepubliek. Tegenwoordig is de Duitse wijnkoningin gedurende haar eenjarige ambtstermijn een competente en veelgevraagde ambassadrice voor de Duitse wijn in binnen- en buitenland. Ze is veel onderweg, want jaarlijks heeft ze enkele honderden afspraken op haar agenda staan.

CONTrOLe Is BeTer

Al in de middeleeuwen werd wie met wijn knoeide soms draconisch bestraft: in 1471 werd een wijnboer wegens het bijmengen van water levend ingemetseld. De eerste koninklijke verordening tegen wijnvervalsingen stamt uit 1498. In 1903 creëerde het toenmalige regeringsdistrict Pfalz de eerste officiële functie van een deskundige wijncontroleur.

Vandaag de dag zijn er overal wijncontroleurs actief. Ze houden toezicht op de naleving van productievoorschriften en op de sensorische kwaliteit van bulk- en fleswijnen door het uitvoeren van steekproeven in de bedrijven, evenals op de correcte aanduidingen op het etiket.

1949

KONINGIN VAN eN VOOr DuITsLAND

in 1949 wordt ook het Deutsches Weininstitut opgericht, dan nog onder de naam Deutsche Weinwerbung. Het DWi is gevestigd in mainz en heeft als website www.deutscheweine. de. Het biedt aan consumenten nuttige informatie over uiteenlopende zaken als druivenrasen, wijngebieden, actueel nieuws over evenementen en publicaties. ook marketing in het buitenland behoort tot het takenpakket van het DWi. Het werkt daarvoor wereldwijd met tal van informatiebureaus.

15

Du WeI T jN A sI TesTeI K TG e s C H I e D e N I s

met de hereniging van Duitsland neemt het aantal wijngebieden toe tot dertien. Erbij komen saale-unstrut en sachsen.

1995

1990 E n DAT is DE RTi E n

Het aandeel van druiven voor rode wijn stijgt sinds 1981 gestaag tot 36,9 procent in 2006.

De reden: bij nieuwe aanplant kiezen veel wijnboeren voor spätburgunder, dornfelder & co., omdat de Duitsers steeds liever rode wijn drinken. overigens is het oppervlakte-aandeel van blauwe druiven sindsdien weer iets afgenomen.

rIesLING reNAIssANCe

mONumeNTeN VAN De WIjNCuLTuur

Dat de Riesling weer als koning van de Duitse wijnen geldt – Duitsland beschikt met een aandeel van 60% over het grootste rieslingareaal in de wereld – dateert van nog niet zo heel lang geleden. De mondiaal groeiende vraag naar Duitse Riesling valt samen met een verandering in het kwaliteitsdenken en in consumptiegewoonten. Steeds meer wijnboeren zetten hun kaarten op riesling.

Sinds 2010 onderscheidt het Deutsche Weininstitut ‘monumenten van de wijncultuur’: plaatsen die hoogtepunten in de geschiedenis en traditie van wijnbouw op indrukwekkende manier documenteren. Hiertoe behoren oude wijngaarden en wijnmusea, maar evenzogoed historische pershuizen en wijndorpen met een rijke traditie.

janssen-illustration.de

2001

De wijnwet uit 1971 legt de basis voor de Duitse wijnbouw zoals die die nog steeds bestaat. Namen van regio's (Anbaugebiete) en individuele wijngaarden (Lagen) zijn nog steeds geldig. Sindsdien bestaan ook duidelijk omschreven kwaliteitscategorieën als Qualitätswein en Prädikatswein. De wijnwet kwam tot stand als gevolg van de schepping van de gemeenschappelijke marktorganisatie voor wijn in de Europese Unie.

Duitsers geven voor het eerst meer geld uit aan wijn dan aan bier.

Weliswaar nipt, maar in een land waar de bierconsumptie veel hoger ligt dan die van wijn niettemin een historisch moment. Intussen is de voorsprong duidelijk toegenomen.

2010

eeN WeT WOrDT VAN KrACHT

RoDE Wijn BoomT

2006

WIjN LAAT BIer ACHTer ZICH

1971

16

Druiven voor rode wijn

Druiven voor witte wijn

Gewürztraminer

Dornfelder

Weißburgunder

Müller-Thurgau

Regent

Kerner

Lemberger

Silvaner

Gutedel

RIESLING

BACCHUS

SPÄTburgunder

Scheurebe

Grauburgunder

Schwarzriesling

Trollinger

DruIVeNrAsseN

17

DruIVeNrAsseN

RIESLING De onbetwiste koning

18

Alleen al het snuffelen aan een Riesling is een groot genoegen: in je neus komen aroma's van appel, citrusvruchten, perzik en abrikoos. Deze zuivere fruitaroma's in combinatie met een uniek spel van fruitzuren maken de riesling tot een van de werkelijk grote druivenrassen van deze wereld. een ras dat sinds een jaar of wat internationaal een ware renaissance beleeft. Nog aan het begin van de 20e eeuw behoorden Duitse Rieslings tot de duurste wijnen in de wereld!

Men mag rustig van Duitsland als bakermat van de riesling spreken. Met ruim 22.000 hectare aanplant staat hier ongeveer 60 procent van alle rieslingstokken in de wereld. De Pfalz en de Mosel zijn mondiaal gezien de twee grootste rieslinggebieden. een van de eerste documenten waarin aanplant van riesling in Duitsland vermeldt wordt, is een kelderrekening uit Rüsselsheim van 13 maart 1435 aan de graven van Katzenelnbogen waarin sprake is van ‘seczreben riesslingen in die wingarten’.

Door de kloosterwijnbouw heeft het ras verder wijnculturele accenten gezet. Aan de Johannisberg in de Rheingau, de oudste noch steeds bestaande rieslingwijngaard in de wereld, is de in de Vs gebruikelijke benaming Johannis-

berg Riesling ontleend. hij verbreidde zich snel door Duitsland en dan vooral in rivierdalen die de riesling door hun warmte absorberende eigenschap bijzonder goed liggen. Ook in andere landen kwam hij terecht dankzij Duitse emigranten, zoals Australië, de Vs en Nieuw-Zeeland. het karakter van een Riesling hangt als bij nauwelijks enige andere wijn af van de bodem waarin hij groeit. Zware leembodems bewerken een citruskarakter, bontzandsteen zorgt voor een abrikozenaroma in de wijn, en leisteenbodems zorgen voor een uitgesproken minerale toets die soms aan vuursteen herinnert. Rieslings kunnen uitzonderlijk goed ouderen. Gerijpt laten ze vaak een edele petroleumtoon waarnemen die aan kenners het grootste genoegen beloven. een grote druif als de riesling laat zijn sterkte in alle mogelijke varianten zien: als sekt van de boer, als lichte Kabinett, als verfijnde spätlese of als kostbare eiswein – evenzogoed droog, halfdroog of edelzoet. In zijn veelzijdigheid is Riesling ongeëvenaard verfrissend en past hij als etensbegeleider bijzonder goed bij vis en gevogelte met lichte sauzen of groenteragouts.

De halfdroge variant is de ideale begeleider van de Aziatische keuken. en dan de edelzoete

schatten, Beerenauslesen en Trockenbeerenauslesen. Onvergelijkbare, uitzonderlijk lang houdbare monumenten van genot met een gemeenschappelijke noemer. Door de edele rotting (Botrytis cinerea) ondergaan de rieslingaroma's een verdere vervolmaking.

Riesling is bijzonder geschikt voor deze weelderige variant, aangezien hij langzaam en laat rijpt en de edele schimmel zich zo in alle rust op de druiven kan ontwikkelen. Wanneer het herfstweer dan ook nog meewerkt en het noch te koel, noch te droog is, dan staat het edelzoete genoegen niets meer in de weg. het elixer uit deze met de hand geplukte druiven levert geconcentreerde aroma's en stralende rieslingzuren. In d neus kun je gedroogde zuidvruchten, honing, rijpe ananas en gele perzik waarnemen. Dergelijke wijnen zijn wonderbaarlijke aperitieven of verrukkelijke partners bij fruitdesserts of pikante kazen. het grootste genoegen belooft ook de eiswein. IJswijnen zijn geconcentreerde, hoogst verfijnde wijnen met briljant zurenspel, stralende fruitaroma's en het zoet van druiven die mostgewichten tot 250 ºO kunnen halen. Geen wonder dat Rieslingijswijnen tot de meest gezochte te rekenen zijn.

DruIVeNrAsseN

Rijzende rode ster

Spätburgunder spätburgunder, alias pinot noir, is zonder twijfel het beste druivenras voor rode wijn in Duitsland. hij voelt zich daar alleen op de allerbeste plaatsen thuis en ontwikkelt er het karakteristieke complexe aroma van kersen, zachte rooktonen, amandel en andere fijne fruitnuances die aan rode bessen doen denken.

Duitsland is met een aanplant van inmiddels ruim 11.000 hectare het wereldwijd op twee na grootste land voor pinot noir na Frankrijk en de Verenigde staten. Terwijl Duitslands belangrijkste witte wijn Riesling mondiaal successen viert, is zijn belangrijkste rode, spätburgunder, in het buitenland nog altijd een ‘geheime tip’. Omdat de binnenlandse vraag onverminderd groot is, wordt hij tot dusver nauwelijks uitgevoerd. Zelfs buitenlandse kenners zijn daarom verrast dat er in Duitsland meer pinot noir staat dan bijvoorbeeld in Australië, Nieuw-Zeeland en Oostenrijk bij elkaar. spätburgunder behoort tot die druivenrassen die al heel lang geteeld worden. Men zegt dat de Karolingische koning Karel III, met als fraaie bijnaam ‘de Dikke’, de druif in 884 vanuit de Bourgogne naar de Bodensee bracht. Van daar

uit verbreidde die zich in de volgende eeuwen naar het noorden. spätburgunder stelt hoge eisen aan klimaat en bodem. Alleen de beste wijngaardlocaties zijn goed genoeg voor deze topdruif voor rode wijn.

Als zogenaamde cool climate druif – net als de riesling – is hij voorbestemd voor aanplant in Duitsland. De in vergelijking met zuidelijker gelegen wijnbouwlanden langere groeiperiode zorgt er in Duitsland voor dat deze rassen hun individuele terroir, d.w.z. de boden en het klimaat waarin ze groeien, heel duidelijk tot uitdrukking brengen. Dat maakt ze zo spannend voor wijnliefhebbers: spätburgunders uit Duitsland zijn niet uitwisselbaar. De wijnliefhebber kan precies proeven waar de wijn vandaan komt.

Van de volle, meestal droog gevinifieerde edele rode bestaan twee hoofdvarianten. er is het uit volledig rijpe druiven gemaakte zachte type met bescheiden tannine, robijnrood en fijn van structuur, en het moderne type met meer tannine, minder zuren en een intensere smaak. een goed gedoseerde lagering op vat past uitstekend bij beide typen. Wanneer spätburgunder snel van zijn schillen gescheiden wordt, levert de most een Blanc de Noirs op die al naar gelang de vinificatie licht roze tot wit uit kan vallen en met zijn pittige maar

tegelijk toch lichtvoetige karakter verrukkelijk bij allerhande gerechten past en een heerlijk aperitief is. In de vorm van sekt komt uit spätburgunder een uitstekende rosé schuimwijn of een parelende Blanc de Noirs voort.

Met ruim 5800 hectare heeft Baden de grootste aanplant van Duitse spätburgunder, maar in vrijwel ieder gebied speelt dit edele ras wel een of andere rol. Aan de Ahr is dat zelfs de hoofdrol. spätburgunders daar vandaan maken ook internationaal furore.

19

20

DruIVeNrAsseN

De belangrijkste druivenrassen R i e s l ing 2 2 , 1 % M ü l ler T h u rg au 1 3 , 3 %

Bu r S pätg u n de r 1 1 , 1 % Dor

n f el de r 7 , 8 %

S i lva ne 5 , 1 % r

Bron: Statistisches Bundeamt, stand per 31.07.2010 • © Deutsches Weininstitut GmbH

Gra % u BU RGUND E R 4 , 6 WEI S S BU RG UND E R 4 , 0 % P o rt u giese r 4 , 0 % % Kerne r 3 , 4

% T ro llin g e r 2 , 4 Schw a r zr iesling 2 ,2 % REGENT 2 ,0 % BAC CH US 1,9 % 1,7% LEMberg e r Sc heureb e 1 , 6 % GUTEDEL 1, 1% e r 0 , 8 % Gewürzt ra m in

Elbling 0,5%

Aandelen van de totale aanplant van 102.197 hectare in 2010.

Weissburgunder stamt af van de spätburgunder en gedijt overal prima waar het voor de riesling te warm is. lichtvoetig, fris en met zijn ingetogen zuren ideaal aan tafel. Geurt en smaakt naar citrusvruchten, peer, meloen en groene noten. Net zo geschikt voor verwerking tot sekt als voor opvoeding in barriques. Bereikt in eersteklas wijngaarden een indrukwekkende kwaliteit.

Grauburgunder stamt af van de spätburgunder. heet in de zoete variant ruländer, maar wordt tegenwoordig echter meestal droog gevinifieerd. een uitgelezen eetwijn waarvan de aroma´s doen denken aan onder andere peer, amandel, noten en ananas en die een imposante stilistische veelvoud ten toon spreidt. Behalve de droge, frisse Grauburgunder die voor veel plezier zorgt op het terras of bij de picknick en het genoemde Ruländer-type zijn er ook krachtige, op barrique gelagerde versies en edelzoete. evenals de weissburgunder zeer geschikt voor verwerking tot sekt.

Müller-thurgau (Rivaner) Dit aan het begin van de 20e eeuw door professor herman Müller uit het Zwitserse kanton Thurgau in Geisenheim ontwikkelde ras stond lange tijd te boek als kruising uit riesling en silvaner (vandaar de naam ‘rivaner’). Dit is enige tijd geleden echter weerlegd door genetisch onderzoek. De ware ‘ouders’ zijn de rassen riesling en madeleine royale. het profiel: ongecompliceerd, gemakkelijk toegankelijk, milde zuurgraad en uitgesproken fruit met typische muskaattoets. Dit in Duitsland op één na meest aangeplante en vroeg rijpende ras geeft levendige, zomerse wijnen die bij iedere gelegenheid smaken en ook in de vorm van geurige parelwijn weten te enthousiasmeren.

Silvaner een van de oudste druivenrassen, afstammend van een natuurlijke kruising tussen traminer en österreichisch weiss. Zoals vermeld in een oorkonde werd silvaner in Duitsland voor het eerst aangeplant in 1659, en wel in castell in Franken. Franken heeft ook nu nog het hoogste aandeel silvaner in de aanplant, maar gemeten in hectaren heeft Rheinhessen het grootste areaal. hij kan zijn terroir bijna net zo goed tot uitdrukking brengen als de riesling. De aroma's roepen associaties op met bloesem of zijn van plantaardige aard. Meloen, mirabellen en appels zijn ook mogelijk. Met zijn zachte, aardse en fruitige tonen en zijn verteerbare zuren is de silvaner een voortreffelijke eetwijn en een klassieke begeleider van asperges. Maar probeer hem ook eens bij vis.

Dornfelder Dit in de jaren vijftig door August herold in Weinsberg gekruiste ras levert vandaag de dag een van de populairste rode wijnen van Duitsland. De dornfelder met zijn vroeg drinkbare, gemakkelijk toegankelijke wijn met aroma's van kersen en aalbessen, warmte, zachte tannine en een donkere kleur is ook in de teelt ongecompliceerd. In cuvées met andere druiven en bij lagering op barrique toont dornfelder eveneens zijn sterke kanten.

DruIVeNrAsseN

Lemberger Waarschijnlijk stamt dit ras uit Oostenrijk, waar hij bekend staat als blaufränkisch. In Duitsland schoot hij in de 19e eeuw vooral in Württemberg wortel. De uit Württemberg stammende bondspresident Theodor heuss was een groot liefhebber van lemberger. Met zijn zachtheid en bessenfruit kan de wijn zich in een toenemende populariteit verheugen, van ongecompliceerde drinkwijn voor alledag tot edele barriquewijn voor speciale gelegenheden. De aroma's herinneren aan rijpe zwarte bessen, pruimen en kersen. Al naar gelang het type kan hij over een duidelijke tanninestructuur beschikken.

Trollinger Württembergs wijn voor alledag is licht van kleur, gemakkelijk drinkbaar en fruitig. De herkomst van de druif ligt ten zuiden van de Alpen, waar hij vernatsch heet. Naar Duitsland kwam hij waarschijnlijk al in het voetspoor van de Romeinen. De geurige aroma's doen denken aan bloesem en zure kersen. smaakt bij een broodmaaltijd of tussendoortje met vleeswaren en kaas even goed als bij typisch Württembergse specialiteiten. licht gekoeld serveren.

Schwarzriesling (Müllerrebe) Deze oude druif heeft ondanks zijn naam niets met riesling van doen, maar stamt uit de burgunderfamilie (= pinotfamilie). De naam müllerrebe – molenaarsdruif – verwijst naar de fijne witte haartjes aan de bladeren die eruit zien alsof ze met meel bestoven zijn. Geeft als fruitige tafelwijn veel plezier en doet in krachtige versie qua aroma en complexiteit aan spätburgunder denken. hij heet in Frankrijk pinot meunier en wordt daar gebruikt voor de productie van champagne. In Duitsland vind je pure vertegenwoordigers, vooral in Württemberg waar er het meest van is aangeplant.

Portugieser Dit tannine-arme ras is het op twee na meest aangeplante voor rode wijn in Duitsland. In Portugal zelf is de portugieser overigens volslagen onbekend! Waarschijnlijk stamt hij uit Oostenrijk of hongarije. Typische aroma's zijn die van rode bessen, frambozen en aardbeien. De ongecompliceerde, frisse wijn ervan wordt ook graag gevinifieerd als Weissherbst (rosé). Bij gereduceerde opbrengsten zijn Portugiesers opvallend hecht van structuur en kunnen ze moeiteloos op barrique rijpen.

Scheurebe Door Georg scheu in 1916 gekruist uit silvaner x riesling in Alzey in Rheinhessen. het is een van de bekendste aromatische rassen en geurt karakteristiek en intensief naar zwarte bessen (cassis) en ook naar exotisch fruit. Wordt meestal edelzoet, maar steeds vaker ook droog gevinifieerd. Perfect bij Aziatische gerechten en kaas en ook als opwekkend en verfrissend aperitief of terraswijn nauwelijks te verslaan.

Gutedel Dit ras wordt al sinds 5000 jaar geteeld en geldt daarmee als oudste cultuurdruif. In Duitsland is hij bijna alleen maar in het Markgräflerland in het zuiden van Baden te vinden. Over de grens in Zwitserland noemt men hem ook chasselas. Met zijn milde fruitzuur past Gutedel prima bij lichte gerechten en is hij een lekkere zomerwijn. Ook is er goed sekt van te maken.

Gewürztraminer Traditierijk aromatisch ras met de karakteristieke geur van rozenblaadjes en evenzeer de aroma's van acaciabloesem, bittere sinaasappels, exotische vruchten en honing. In Rhodt in de Pfalz geeft een 400 jaar oude wijngaard met gewürztraminer nog altijd opbrengst. hij wordt in Duitsland weer in toenemende mate aangeplant en in allerlei varianten gevinifieerd. heel vol, rond en weelderig vallen de edelzoete versies uit. Ze behoren tot de fijnste dessertwijnen en kaasbegeleiders.

Elbling Al sinds zo'n 2000 jaar in europa te vinden en door de Romeinen waarschijnlijk vitis alba, witte druif, genoemd. Wordt tegenwoordig in Duitsland vrijwel alleen nog maar aan de Moezel geteeld. licht, fris zuur en parelend is het een ongecompliceerde wijn, waarvan ook opwindende sekt gemaakt wordt. Op warme zomerdagen is er nauwelijks iets dorstlessenders denkbaar dan een droge elbling!

Bacchus Dit ras werd in de jaren dertig uit (silvaner x riesling) x müller-thurgau gekruist. In 2010 was krap 2000 hectare wijngaard met bacchus aangeplant, hoofdzakelijk in Rheinhessen en Franken.

Je komt hem vaak tegen als restzoete predicaatwijn. De wijnen zijn extractrijk, fruitig en met een heel eigen, soms aan scheurebe herinnerend bouquet. Versies met een hoog mostgewicht en nog voldoende zuren kunnen op Riesling lijken. Ze zijn dan bloemig met een decente muskaattoon. Bacchus past met zijn fijn-kruidige aroma uitstekend bij de Aziatische keuken en bij desserts als fruitsalade.

Kerner In het bezit van frisse zuren en fruitigheid is deze witte kruising uit trollinger en riesling uit 1929 van August herold. Kerner, vernoemd naar de Weinsberger dichter Julius Kerner, is een sappige wijn met de nodige smaak en ook heel geschikt bij het eten. Als zoete spätlese is het een ideale zomerwijn voor het terras. Ook als basiswijn voor sekt en partner in cuvées is Kerner heel geschikt. De aroma's herinneren vaak aan groene appel, peer en witte bessen.

Regent Kruising van druivenrassen wordt in Duitsland al lang bedreven, enerzijds om rassen te verbeteren of om nieuwe te creëren, anderzijds om de gevoeligheid voor ziektes te verminderen. Natuurlijk moeten de daaruit resulterende wijnen ook smaken. Bij de regent, een kruising voor rode wijn uit (silvaner x müller-thurgau) x chambourcin, wordt dit op indrukwekkende wijze bereikt. het pas sinds 1996 toegelaten ras brengt donkere, fruitige en fluwelige rode wijnen voort met aroma's van zwarte kersen en aalbessen en een goede tanninestructuur. Omdat de regent zeer resistent is tegen schimmelziektes, kom je hem vaak tegen in de ecologische teelt. Zijn aanplant is in slechts tien jaar tijd gegroeid van 70 tot ruim 2000 hectare.

21

WIjNGeBIeDeN

Göttingen Kassel

Köln

Bonn

Mittelrhein blz. 32

Ahr blz. 24 Koblenz

Bad NeuenahrAhrweiler

r

Bacharach

Mosel blz. 34

Rheingau blz. 40Frankfurt

ein

el

Rh

Mos

Wiesbaden

Ma in

Rüdesheim

Mainz Trier

Nahe blz. 36 Na

he

Bad Kreuznach

Alzey

Aschaffenburg

Hessische Bergstrasse blz. 30

Rheinhessen blz. 42 Ludwigshafen

Franken blz. 28

Pfalz blz. 38 Neustadt a.d. Weinstraße

Heidelberg

Landau

Heilbronn Karlsruhe Stuttgart

n

Saarbrücken

Würzburg

Heppenheim Mannheim

ei

Ah

Rh

22

Ne c k

Do

ar

na

Ulm

Baden blz. 26 Württemberg blz. 48 Freiburg

Meersburg

Kempten

u

WIjNGeBIeDeN

Cottbus

Saale-Unstrut blz. 44

Elb

e

Halle Freyburg Saa

Leipzig

Sachsen blz. 46

le

Dresden

Erfurt

Hof

Duitse wijngebieden M端nchen

23

Ahr

24 35

WIjNGeBIeDeN

rood

re ge er t

WIjNGeBIeDeN

Rh

Bonn •

e in

bad bodendorf • Marienthal• • bad neuenahrAhrweiler Altenahr • Ah

de Ahr is met een aanplant van ongeveer 560 hectare een van Duitslands kleinere wijngebieden. De bijzonderheid ervan is dat met 85 procent het aandeel van druiven voor rode wijnen veel hoger is dan in alle andere Duitse gebieden. Vooral spätburgunder (pinot noir), portugieser en frühburgunder worden er geteeld, terwijl het belangrijkste ras voor wit de riesling is.

De streek dankt zijn naam aan het gelijknamige riviertje dat 40 kilometer ten zuiden van de voormalige hoofdstad Bonn in de rijn stroomt.

In het schilderachtige Ahrdal liggen de hellingen vaak gunstig op het zuiden. Het regent er maar weinig. Hoewel de doorsnee jaartemperatuur er behoorlijk laag is, hangt het in essentie van de bodem af dat de veeleisende spätburgunder aan de Ahr toch goed gedijt. Het Ahrdal maakt deel uit van het rijnse Leisteengebergte en leisteenbodems bieden een prima ondergrond voor wijnstokken. Overdag slaan ze warmte op en geven die 's nachts weer af – een natuurlijke vloerverwarming. Ook de rivier heeft een stabiliserende invloed op het klimaat.

De Ahr heeft zich in twee miljoen jaar door het leisteengebergte heen gewerkt. Vooral aan de

e We

TJ e

• mayschoß

r

Aanplant: ca. 560 ha, aandeel rode wijn 85% belangrijkste druivenrassen: spätburgunder, portugieser, riesling informatie: www.ahrwein.de

Mayschoss: bakermat van de wijncoöperaties Kloster Marienthal: wijnproeverij in de gewelfkelder

mittelahr is het dal nauw en zijn de hellingen steil. Het wild romantische dal is in botanisch opzicht het rijkste deel van het rijnse Leisteengebergte en leefomgeving voor zeldzame dieren. 's Nachts ontmoeten wilde katten en oehoes er elkaar. spätburgunder onbetwiste ster vAn de Ahr

een van de eerste wijncoöperaties ter wereld en de eerste in duitsland werd in 1860 gesticht in Mayschoss. dat ging als volgt: misoogsten en drukkende accijnzen leidden ertoe dat veel families van wijnboeren aan de ahr het hoofd niet meer boven water konden houden met hun werk. sommige emigreerden, andere verenigden zich om samen een kelder te exploiteren. een idee dat ook nu nog steeds functioneert, en niet alleen aan de ahr!

linker bladzijde: Wijngaarden langs de Ahr kleine foto's boven: Kloster marienthal (l.), Winzergenossenschaft in mayschoss

spätburgunder kwam pas na de Dertigjarige Oorlog in de streek terecht. Wijnbouw werd daar door de romeinen weliswaar al sinds de 1e eeuw na Chr. bedreven, maar met heel andere rassen. misschien dat door die traditie spätburgunder ooit verwerkt werd als witte wijn. Hij was heel bleek en werd ‘Bleichert’ genoemd. Tegenwoordig zien de spätburgunders er heel anders uit! rode Ahrwijnen zijn elegant en gelaagd en beschikken over een goed bewaarpotentieel.

25

WIjNGeBIeDeN

rechter bladzijde boven: Blik op meersburg en de Bodensee

Aanplant: ca. 16.000 ha, aandeel witte wijn 56% belangrijkste druivenrassen: spätburgunder, müller-thurgau, grauburgunder, weissburgunder, riesling informatie: www.badischerwein.de

Heilig-Geist-Torkel in Meersburg Reichenau – wijn uit water Het Grote Vat in het Heidelberger slot Vulkaanrotstuin Winklerberg in Ihringen

rechter bladzijde onder: Wijngaarden bij Durbach

wie meent dAt het weer in Duitsland vaak koud en onbehaaglijk is, zou eens naar Baden moeten komen! Dit gebied in het zuidwesten van Duitsland strekt zich uit van Tauberfranken in het noorden via Heidelberg en langs de rijn tot de Bodensee in het zuiden. met een aanplant van bijna 16.000 hectare is dit het op twee na grootste wijngebied van Duitsland.

Baden onderscheidt zich door een bijzonder mild klimaat. Dat hangt vooral samen met de Bourgondische poort, een gat tussen de rotsformaties van de zuidelijke Vogezen en de jura.

Hierdoor stroomt warme mediterrane lucht de rijnvlakte binnen. Op grond daarvan behoort Baden als enige Duitse wijngebied tot de europese wijnbouwzone B. Deze omvat de in doorsnee wat warmere gebieden binnen de unie.

De Bourgondische poort heeft tegelijk een programmatische betekenis. Baden, zo heet het, is Burgunderland. spät-, grau- en weissburgunder gedijen hier bijzonder goed.

kleine foto's onder: Haven in Reichenau

W

TJ e e e

tussen de uitstekende witte wijnen uit baden vind je ook de klingelberger. achter deze alleen in de ortenau gebruikelijke aanduiding gaat geen andere wijn schuil dan de riesling. de naam komt van de klingelberg, een deel van de schlossberg bij durbach waar markgraaf Carl Friedrich von baden, heer van het wijngoed schloss staufenberg, in 1782 riesling liet aanplanten. dat deze wijngaard voor het eerst met slechts één enkel druivenras beplant werd, was destijds een innovatie.

• Heidelberg • Karlsruhe

e in

• stuttgart

Rh

26 35

• Ihringen • Freiburg meersburg Reichenau • •

een lokale specialiteit is de rosé Badisch rotgold. Dat is geen druivenras, maar een bijzondere cuvée uit grauburgunder en spätburgunder (in het Duits een rotling genoemd).

Het veelzijdig geschakeerde wijngebied Baden heeft verschillende bodemprofielen te bieden: van mosselkalk en keuper in de Kraichgau en aan de Tauber via kalk-, klei- en mergelafzettingen tot aan rijke löss- en leembodems die in Kaiserstuhl, Tuniberg en markgräflerland ook vulkanisch gesteente bevatten. Baden is onderverdeeld in negen districten (Bereiche): Bodensee, markgräflerland, Tuniberg, Kaiserstuhl, Breisgau, Ortenau, Kraichgau, Badische Bergstrasse en Tauberfranken. kAiserstuhl heeft meeste zon vAn heel duitslAnd De Kaiserstuhl, een vulkaankegel tussen het Zwarte Woud en de Vogezen, is met een gemiddelde jaartemperatuur van ruim 11ºC zonder

twijfel een van de warmste plaatsen van Duitsland.

Daarom zijn hier een voor Duitsland ongewone flora en fauna te vinden: 36 soorten orchideeën, 729 vlindersoorten, de kleurrijke bijeneter, de tot 40 centimeter lange smaragdhagedis en bidsprinkhanen zijn hier thuis. De naam Kaiserstuhl komt overigens van keizer Otto III (9801002) die er in het Leiselheimer ‘Gestühl’ – tot op heden een wijngaardnaam – recht sprak.

Baden heeft tot ver over de grenzen van zich doen spreken vanwege zijn grote aantal toprestaurants. In nauwelijks enige andere regio van Duitsland vind je zo veel sterrenkoks, wat ook in de elzas niet onopgemerkt gebleven is. Het culinaire toerisme vanuit de Franse grensstreek en ook uit andere delen van Duitsland en vanuit Zwitserland blijft dan ook gestaag groeien.

WIjNGeBIeDeN

Badend

onder een zuiderse zon

27

28

WIjNGeBIeDeN

‘mAinfrAnken ist weinfrAnken’, heet het in het Duits, en terecht. Langs de main en zijn zijrivieren wordt de Frankenwijn geproduceerd.

Herkenningsteken daarvan is en blijft de Bocksbeutel, een platte buikfles. Waarom deze flessenvorm uitgerekend in Franken gebruikt werd, is nog altijd onopgehelderd. Wel vond men bij opgravingen in het Frankische Wenigumstadt een van de oudste platte kogelflessen aller tijden. Die dateert uit ongeveer 1400 voor Chr. en is van Keltische herkomst. Of hij een bron van inspiratie was? In ieder geval heeft de Bocksbeutel een praktisch kantje. Hij rolt nooit naar beneden.

Handig bij een picknick in een van de heuvelachtige rivierdalen van Franken.

Franken is het enige Duitse wijngebied dat zich volledig in Beieren bevindt. De aanplant bedraagt ongeveer 6100 hectare, waarvan een groot deel in de omgeving van de barokstad Würzburg. mAAr ook schilderAchtige plAAtsen Als iphofen en cAstell mAken frAnken tot een vAkAntie pArAdijs.

Witte druivenrassen domineren in Franken met een aandeel van 81%. De silvaner geldt als de klassieke Frankische druif. In geen enkel ander wijngebied is zijn aandeel in de aanplant hoger dan hier. In 1659 werd hij voor het eerst geplant op de schlossberg in Castell. Zijn karakter wordt vaak vergeleken met dat van de Franken zelf:

linker bladzijde: Landschap bij Castell rechter bladzijde boven: Wijngaarden in Echerndorf Kleine foto's onder: De beroemde Bocksbeutel (l.)

De Hofkeller in Würzburg

rustig en ingetogen, maar zo solide als wat. Hij rijpt twee weken eerder dan de riesling en levert goede opbrengsten, maar is niet overal bestand tegen strenge winters. Daarom is hij ook niet de meest aangeplante druif van Franken. Om enige zekerheid te hebben wat betreft opbrengst zijn veel wijngaarden aangeplant met de resistentere müller-thurgau. De bacchus, goed voor slobberwijnen tot en met Auslese, ligt de Frankische

Franken B oc k sbeutel la nd

WIjNGeBIeDeN

e We

wijnboeren ook aan het hart. een rode specialiteit is domina.

Het klimaat in Franken neigt naar continentaal met warme zomers en koude winters, maar de main vormt een matigende factor. De rhön in het noorden en de spessart in het westen beschutten mainfranken tegen al te sterke koude en tegen neerslag. Zelfs wanneer in de zomer rond Würzburg maar weinig regen valt, is de luchtvochtigheid hier toch relatief hoog. Dankzij de geringe neerslag concentreert zich in de bodem het gehalte aan mineralen. Geen wonder dat aards-minerale tonen als voornaamste eigenschap van de typische Frankenwijn gelden.

TJ e

een van de beroemdste wijngaarden van Franken en tevens de oudste waarvan de naam gedocumenteerd is, is de würzburger stein. ‘steinwein’ was lange tijd een synoniem voor Frankenwijn. nog altijd ligt er een fles steinwein uit 1540 in de kelder van het bürgerspital in würzburg. een verklaard liefhebber van steinwein was johann wolfgang von Goethe. op 17 juni 1806 schreef die aan zijn vrouw Christiane: “stuur me nog wat flessen würzburger, want geen enkele andere wijn smaakt me. en ik ben niet gelukkig wanneer ik het zonder mijn lievelingsdrank moet stellen.”

Aanplant: ca. 6100 ha, aandeel witte wijn 81% belangrijkste druivenrassen: müller-thurgau, silvaner informatie: www.frankenwein-aktuell.de

Staatlicher Hofkeller Würzburg Bürgerspital zum Heiligen Geist Würzburg Würzburger Juliusspital Castell en de silvaner

• Aschaffenburg

Main

• Würzburg • Kitzingen

29

30

WIjNGeBIeDeN

Hessische

BergstraĂ&#x;e Vroe ge

lente

WIjNGeBIeDeN

31

de 436 hectAre wijngAArden van Duitslands kleinste wijngebied strekken zich voor het grootste deel uit langs de rijn op de uitlopers van het Odenwald. “Hier begint Duitsland Italië te worden”, jubelde joseph II, torn hij in april 1766 als nieuw gekroonde keizer van Heilige roomse rijk van Duitse Natie vanuit Frankfurt over de Bergstrasse reisde.

Main

• Darmstadt

• Zwingenberg

R hein

kloster lorsch • • Heppenheim • Mannheim • Heidelberg

Inderdaad begint de lente hier het vroegst van heel Duitsland. Langs de Bergstrasse groeien vijgen- en amandelbomen, forsythia's en magnolia's – en natuurlijk druivenstokken. Bij helder weer kun je tot aan het pfälzer Wald kijken. Dat gegeven was met zekerheid een reden voor de bouw van talrijke burchten. de plAAtsen AAn de bergstrAsse hebben meestAl stAdskernen met een schilderAchtige flAir. Daarbij komen nog de in terrasvorm aangelegde wijngaarden, zodat het hier niet alleen tijdens de bloesemtijd heel mooi is. Kenmerkend voor de bodems van de Hessische Bergstrasse zijn droog en arm, maar gemakkelijk opwarmend vulkanisch zand en fijnere, diepgaande en water vasthoudende löss. ‘Koning van de Bergstrasse’ s de riesling die bijna de helft van de aanplant vormt en vanwege de lange groeitijd aan de Bergstrasse bijzonder goed gedijt. De overige 53 % van de

linker bladzijde: Wijngaarden bij Heppenheim kleine foto's boven: marktplein in Lorsch (l.)

Belevenispad ‘Wein und stein’

Aanplant: ca. 440 ha, aandeel witte wijn 79%

aanplant wordt verdeeld over uiteenlopende rassen, van müller-thurgau via gewürztraminer tot de zeer zeldzame gelber orleans. sinds enige tijd worden ook steeds meer rassen voor rode wijn geteeld, zoals spätburgunder, frühburgunder en st. laurent.

Wellicht waren de romeinen de eerste wijnboeren van de streek die er gebruik maakten van het milde klimaat. In hun tijd heette de Bergstrasse via strata montana en was die ene belangrijke handelsroute. Het geo-natuurpark BergstrasseOdenwald is een van de wereldwijd 77 regio's die door de uNesCO zijn opgenomen in het Global Network of Geoparks. Op een oppervlak van 2230 vierkante kilometer tussen rijn, main en Neckar worden 500 miljoen jaar aardgeschiedenis zichtbaar. De Hessische Bergstrasse met zijn ligging tussen de slenk van de Boven-rijn en het kristallijnen Odenwald vormt een belangrijk deel van dit park.

belangrijkste druivenrassen: riesling, spätburgunder, grauburgunder informatie: www.bergstraesser-wein.de

Belevenispad ‘Wein und Stein’ bij Heppenheim Klooster Lorsch en de geschiedenis van de wijnbouw

e We

TJ e

binnen het odenwald ligt als een eiland het odenwälder weininsel. natuurlijk is dit geen echt eiland, maar een kleine, van de rest van de Hessische bergstrasse wat geïsoleerde wijnbouwzone in de omgeving van Grossumstadt ten westen van darmstadt. wijnbouw wordt hier op amper 62 hectare bedreven. niet ver er vandaan ligt de Hessische metropool Frankfurt am Main met zelfs een eigen wijngaard in de vorm van de Lohrberg. ten eerste valt die echter onder het wijngebied rheingau en ten tweede hebben de Frankfurters een uitdrukkelijke voorliefde voor een ander type wijn, namelijk die uit appels, ter plaatse ‘ebbelwoi’ genoemd.

32

WIjNGeBIeDeN

iedere toerist kent wel de romantische rijn. en anders dan de meeste Duitsers kan menige japanner of Koreaan foutloos alle strofen meezingen van Heinrich Heines lied over de Loreley: “Ich weiss nicht, was soll es bedeuten…”

Voor wijnliefhebbers betekent de mittelrhein allereerst riesling. De 456 hectare aanplant van de mittelrhein strekt zich over een lengte van 110 kilometer langs de rijn uit tussen Bingen en het Zevengebergte onder de rook van Bonn.

Zodoende kan ook het bondsland NordrheinWestfalen 20 hectare wijngaard claimen.

Aanplant: ca. 460 ha, aandeel witte wijn 85% belangrijkste druivenrassen: riesling, spätburgunder, müller-thurgau informatie: www.mittelrhein-wein.com

Bopparder Hamm: die Weinschleife am Rhein

rechter bladzijde boven: Blik op de Rijn en Bacharach rechter bladzijde onder: Wijngaardhellingen bij Boppard kleine foto's onder: Wijngaarden bij st. Goarshausen

Wie wel eens met de auto of de trein dit traject heeft afgelegd, zal behalve de vele middeleeuwse burchten en schilderachtige stadjes de nodige wijngaarden gezien hebben. het romAntische trAject tussen bingen en koblenz is sinds 2002 tot unesco werelderfgoed verklAArd. ‘romantische wijn’ zou een verkeerde term zijn.

De meeste percelen bevinden zich namelijk op steile hellingen die van de wijnboer een zware inspanning vergen. De wijnen van de mittelrhein zijn echter ook de moeite waard. De overheersende leisteenbodems brengen minerale wijnen met pit en levendige zuren voort.

Bacharach: Zentrum der Rheinromantik

Hoewel de rivier de lucht opwarmt en de Hunsrück de koudste luchtstromen op afstand houdt, zijn voor topwijnen wijngaarden op het zuiden een noodzaak. Die bevinden zich vanaf de knik in de rijn bij Boppard tot st. Goarshausen voornamelijk op de rechteroever, ten noorden daarvan tot rhens op beide oevers en in het zuiden tot aan Trechtlingen vooral op de linkeroever en in de zijdalen.

Van de totale aanplant van de streek bestaat ruim 300 hectare uit riesling. Wijnen van spätburgunder, müller-thurgau, portugieser en kerner worden in de regel ter plaatse al opgedronken en komen daarom maar zelden in de handel terecht.

Rh e in

• Königswinter

• Neuwied Koblenz • Boppard • Bacharach • Bingen•

e We

TJ e

de plaats bacharach beschikt over diverse markante steile wijngaarden. “uit bacharach aan de rijn komt de beste wijn”, aldus een oud gezegde. Paus Pius ii liet ieder jaar een vat bacharacher wijn naar rome sturen. er is echter ook een heel vlakke wijngaard te vinden. die ligt op een 680 meter lang en 150 meter breed eiland midden in de rijn en draagt de naam Heyles'en werth, naar de vroegere eigenaar Hans Heylesen. tegenwoordig wordt de wijngaard door een wijnboer uit bacharach beheerd. Heb je op de steile hellingen sterke benen nodig, hier heb je gespierde armen nodig. Het eiland is immers alleen per roeiboot bereikbaar.

De indrukwekkende burchten werden ooit als verdedigingsbouwwerken of als tolstations gebouwd, maar verloren deze betekenis echter vanaf de 15e eeuw toen de vuurwapens opkwamen. Veel van de burchten werden verlaten. In de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) en tijdens de pfälzer erfopvolgingsoorlog (1688-1692) werden zo veel verwoestingen aangericht dat gouden tijd van de burchten aan de mittelrhein voorbij leek te zijn. Veel van hun dikke muren overleefden echter de eeuwen en dankzij restauraties uit private en overheidsmiddelen zijn ze weer het zinnebeeld van de rijnromantiek. samen met de steile wijngaarden natuurlijk!

WIjNGeBIeDeN

mittelrhein r ie sl i ng

en

rom a nt iek

33

34

WIjNGeBIeDeN

mosel s t e i l

nAAst de rijn is de moezel zeker een van de bekendste Duitse wijnrivieren. Deze schitterend meanderende rivier heet in Frankrijk moselle, in Luxemburg musel en vanaf perl in Duitsland mosel. Bij Koblenz mondt hij uit in de rijn.

Het oudste wijngebied van Duitsland, al door de romeinse dichter Ausonius beschreven, met in totaal 9000 hectare wijngaarden strekt zich ook uit langs de zijrivieren saar en ruwer.

De wind aan de moezel komt in hoofdzaak uit het zuidwesten. Zowel de rivier als de bodems slaan in gelijke mate overdag warmte op die ze 's nachts weer afgeven. De steile rotsen op de hellingen langs de moezel laten de zon bijna loodrecht instralen. Dat geldt in het bijzonder

e n

s t ij l

voor de Bremmer Calmont, de steilste wijngaard van heel europa. Aan de moezel zijn planten en dieren te vinden die een heel mild klimaat nodig hebben en waarvan het voorkomen een paar kilometer verderop in de eifel ondenkbaar zou zijn. Tussen de druivenstokken en de droge muren leven apollovlinder, ijsvogel en smaragdhagedis en groeien muurpeper en schubvaren. het is AAngetoond dAt de kelten zich Al AAn de moezel vestigden.

Bijzonder bepalend voor de streek en met name voor de wijnbouw waren de romeinen. rond 50 voor Chr. trok julius Caesar ten oorlog tegen Gallië en kwam onderweg daarheen ook door het moezeldal. rond 15 voor Chr. stichtten de romeinen Augusta Treverorum, het huidige

Trier, dat in de 4e eeuw zelfs regeringszetel van het West-romeinse rijk werd en uitgroeide tot de grootste stad benoorden de Alpen.

Aan de Obermosel tussen het Duits-FransLuxemburgse drielandenpunt en Konz waar de saar in de moezel uitmondt, domineren mosselkalk- en keuperbodems die een goede ondergrond bieden voor burgunders (pinots) en de lokale elbling. Van schweich tot Koblenz is leisteen toonaangevend. Hier heeft de moezel zich langzaam en met de nodige volharding een weg gebaand door het rijnse Leisteengebergte.

Veel wijngaardnamen aan de moezel eindigen op -lay. Ze geven daarmee aan dat de stokken op leisteen staan. De oeroude Keltische benaming ‘ley’ voor leisteen heeft op die manier de eeuwen overleefd. Behalve de spectaculaire, regelmatig

WIjNGeBIeDeN

Mosel

Cochem • Bremm •

Piesport •

• Zell

• Traben-Trarbach • Bernkastel-Kues

• Trier

in terrasvorm vorm bebouwde hellingen links en rechts van de rivier zijn ook de vele bochten en lussen daarvan gezichtsbepalend. Op de leisteenbodems van de mittel- en untermosel doet vooral de riesling het voortreffelijk. Hij moet hier diep wortelen en onttrekt zo rijkelijk mineralen en finesse aan de schrale ondergrond. minerale elegantie, een speelse finesse en vaak een delicaat restzoet zijn kenmerkend voor moezelrieslings.

linker bladzijde onder: ochtendnevel in Bremm aan de moezel rechter bladzijde onder: steile wijngaardhellingen in Kröv kleine foto's boven: Klimpad op de Bremmer Calmont

Aanplant: ca. 8900 ha, aandeel witte wijn 91% belangrijkste druivenrassen: riesling, müller-thurgau, elbling informatie: www.weinland-mosel.de de tot op heden duurste verkoop van een wijngaard vond plaats in 1900 toen de burgemeester van bernkastel 4300 vierkante meter van de wijngaard doctor aan een zekere Carl wegeler verkocht voor 100 Goldmark per stok. omgerekend naar huidige valuta was dat 6 à 700 euro per stok. de investering was niettemin lonend, want de Lage behoort tegenwoordig tot der beroemdste en beste wijngaarden van de streek. de opmerkelijke naam is te danken aan het feit dat in 1630 de zieke aartsbisschop bohemund von trier na een paar slokjes van de wijn verrassend herstelde. als dank verleende hij de wijngaard de ‘doctortitel’.

De Romeinse pershuizen van Piesport Wijngoed van de Vereinigte Hospitien in Trier Wijngaardzonnewijzers aan de Moezel Traben-Trarbach Bremmer Calmont

35

36

WIjNGeBIeDeN

Nahe

Glanzende edelsteen

WIjNGeBIeDeN

linker bladzijde: Blik op de nahe en de Rotenfels kleine foto's onder: openluchtmuseum Bad sobernheim (l.)

Kloosterruïne Disibodenberg

Rh e in

• Bingen schloß Böckelheim • • Bad Kreuznach • he kloster disibodenberg Na

Glan

Bad Sobernheim •

edelstenen zijn klein, maar glanzend. Deze typering gaat ook op voor het 4200 hectare grote wijngebied Nahe, dat ook wel ‘schatkistje’ genoemd wordt. Alleen heeft de Nahe geen verkleinwoorden nodig. je vindt hier namelijk geen ‘wijntjes’, maar een veelheid aan uitstekende wijnen van rassen als riesling, weiss- en grauburgunder, kerner en müller-thurgau. een flink aantal producenten hoort bij de elite van Duitsland.

De rivier de Nahe ontspringt in het saarland bij Nohfelden-selbach en mondt bij Bingen uit in de rijn. De 60 kilometer voor de monding behoren tot het wijngebied, evenals de dalen van zijrivieren als Alsenz en Glan.

Beschutting tegen regen krijgt dit idyllische en rustige gebied van de Hunsrück. jaarlijks schijnt de zon er 1750 uur. Op de steile rotsen kan de temperatuur 's zomers oplopen tot wel 60 °C, wat goed is voor de druivenstokken die in hun groeifase graag warme voeten hebben.

maar spätburgunder wordt eveneens geteeld. De Nahe is daarmee een echt ‘proeflokaal’ dat representatief is voor de Duitse wijn in het algemeen.

Op de Disibodenberg aan de Nahe leefde en werkte Hildegard von Bingen (1098-1179).

In haar tot op heden actuele holistische heling gaf ze een belangrijke rol aan de wijn. De Disibodenberg werd in 2010 door het Deutsches Weininstitut aangemerkt als ‘monument van de wijncultuur’. De wijnbouw op de Disibodenberg gaat terug tot minstens in de 11e eeuw en ook staan hier de oudste wijnstokken van Duitsland.

Wijnen van de Nahe werden vroeger als rijnwijnen aangeduid. Hoewel het karakter van de rieslings herinnert aan wijnen van de rijn en de moezel, hebben ze toch een onmiskenbare ‘Nahe-touch’. De wijnwet van 1971 definieerde de Nahe als zelfstandig wijngebied.

Aanplant: ca. 4200 ha, aandeel witte wijn 75% belangrijkste druivenrassen: riesling, müller-thurgau, dornfelder informatie: www.weinland-nahe.de

Kloosterruïne Disibodenberg Schlossböckelheimer Kupfergrube Openluchtmuseum Bad Sobernheim

geen enkel Ander wijngebied biedt op zo´n kleine ruimte zo veel verschillende bodemtypen.

De Nahe ligt op de snijvlakken van het rijnse Leisteengebergte, het mainzer Bekken, en het heuvelland van de saar. er komen bodems voor van vulkaangesteente, leisteen, rotliegend, kwarts, klei, löss, bontzandsteen en basalt, om er maar eens een paar op te sommen. een gevarieerd experimenteerterrein voor wijnboeren dus en een breed genotsspectrum voor wijnliefhebbers. riesling heeft hier een aandeel van 27 % in de aanplant. Bij de rassen voor rode wijnen domineren dornfelder en portugieser het veld,

Zoals vrijwel ieder ander wijngebied heeft ook de nahe heeft een wijnroute. de wijnboeren werken daarbij met de duitse edelsteenroute, aangezien de duitse edelsteenhoofdstad idar-oberstein niet ver weg is. ieder jaar wordt een speciale wijn uitgebracht in een bijzondere sierfles, de ‘edelschliff’. iedere fles is voorzien van een edelsteen en erin zit een vloeibaar juweel in de vorm van een nahewijn!

37

38

WIjNGeBIeDeN

Aanplant: ca. 23.500 ha, aandeel witte wijn 62% belangrijkste druivenrassen: rriesling, dornfelder, müller-thurgau, portugieser, spätburgunder informatie: www.pfalz.de/wein-und-genuss

Het Romeinse wijngoed in Ungstein Rhodt unter Rietburg Deidesheim: Wijndorp als centrum van de wereldpolitiek Wijnmuseum in Speyer

rechter bladzijde boven: Wijngaarden voor het Hambacher schloss

de mooie pfAlz met zijn zachte klimaat ligt tussen het pfälzerwald – het grootste aaneengesloten bosgebied van Duitsland – in het westen, rheinhessen in het noorden, Baden aan de overkant van de rijn in het oosten en de elzas in het zuiden. Druivenstokken staan in het zuidoosten van de streek op de uitlopers van het pfälzerwald. Veel druivenstokken, want de pfalz is met een aanplant van 23.500 hectare het op één na grootste wijngebied van Duitsland. Langs het merendeel van de 144 wijnbouwgemeentes loopt de Deutsche Weinstrasse. Deze wijnroute, geopend in 1935, is de oudste van Duitsland en loopt over een afstand van ongeveer 85 kilometer van Bockenheim in het noorden naar schweigen aan de Franse grens. Daar eindigt ze bij het Deutsches Weintor (Duitse Wijnpoort).

rechter bladzijde onder: Bloeiende amandelbomen kleine foto's onder Rhodt unter Rietburg

Ludwigshafen •

Speyer •

Rh

e in

Deidesheim • Neustadt an der Weinstrasse • • rhodt unter rietburg

Vanaf wat grotere hoogte kun je bij het veelvuldig voorkomende mooie weer genieten van weidse uitzichten tot aan de Dom van speyer en Heidelberg aan de andere kant van de rijn.

Het bijna mediterrane klimaat langs de Weinstrasse zorgt ervoor dat hier amandel- , vijgen-, citroen- en olijfbomen groeien. De eerste feesten in dit aan wijnfeesten bepaald niet tekort komende gebied staan in het teken van de amandelbloesem, dat in het voorjaar de Weinstrasse roze doet kleuren. de lieveling vAn de pfälzer is de riesling, die hier vAAk krAchtig en sAppig uitvAlt.

de deutsche weinstrasse voert door veel typische wijndorpen met vakwerkhuizen en druivenplanten die met hun ranken tot over de weg heen groeien. Zowel voor de bewoners als voor het doorgaande verkeer is dat niet altijd even praktisch. Vandaar dat er inmiddels de nodige omleidingswegen bestaan. eenmaal per jaar is de gehele deutsche weinstrasse het domein van uitsluitend wandelaars en fietsers. de laatste zondag in augustus is dan de erlebnistag deutsche weinstrasse: een 80 kilometer lang wijnfeest met ruim 300.000 fietsers, wandelaars en skaters!

met 5500 hectare beschikt de pfalz over de grootste rieslingaanplant ter wereld. Op de tweede plaats komt er de dornfelder, waarvan de soepele rode wijn bekend en geliefd is.

Daarnaast gedijen nog de nodige andere rassen.

Typische representanten van weiss, grau- en spätburgunder en natuurlijk ook riesling wor-

den, wanneer ze aan een duidelijk omschreven profiel beantwoorden, op de markt gebracht met aanduiding DC pfalz. DC betekent Districtus Controllatus en garandeert een typische, op kwaliteit gecontroleerde pfälzer wijn.

Het wijnbouwgebied laat zich grofweg onderverdelen in twee deelgebieden. Het noordelijke stuk loopt ongeveer vanaf Neustadt an der Weinstrasse tot aan het Zellertal ter hoogte van Worms en draagt de naam mittelhaardt. De bodems zijn hier licht en sterk waterdoorlatend, zodat de druivenstokken gedwongen zijn om diep te wortelen. riesling is er het belangrijkste ras. Aan de südliche Weinstrasse van Neustadt tot schweigen in het zuiden staan de stokken op zware leemhoudende bodems. Behalve van riesling worden er ook goede wijnen van burgunders geproduceerd en ook rode wijnen. statistisch gezien staan in de südpfalz per inwoner 600 wijnstokken aangeplant!

Het grootste wijnfeest ter wereld wordt overigens in de pfalz gevierd. Het draagt de ietwat misleidende naam Dürkheimer Wurstmarkt en wordt al sinds de 15e eeuw gehouden als markt voor pelgrims. Naar goed lokaal gebruik werd daarbij rijkelijk worst aangeboden, samen met brood en uiteraard wijn. In 1832 werd het feest voor het eerst officieel Wurstmarkt genoemd.

WIjNGeBIeDeN

pfalz Wa a r

a m a ndelbomen

bloeien

39

rheingau

40

WIjNGeBIeDeN

Koninklijke riesling

de rheingAu strekt zicht en westen van Frankfurt uit langs de rijn, die hier een gril van de natuur volgt. De anders voornamelijk van zuid naar noord stromende rivier maakt namelijk bij mainz exact op de 50e breedtegraad een knik en stroomt vervolgens langs bekende plaatsen als eltville, Oestrich-Winkel, rüdesheim tot aan Assmannshausen van oost naar west. De hellingen van de rheingau liggen daarom pal op het zuiden en maken optimaal gebruik van de 1600 uren zonneschijn per jaar. Het Taunusgebergte

tot de rheingau behoort ook de gemeente Hochheim aan de Main. deze plaats met zijn beroemde wijnen vormt de oorsprong van de in engeland nog altijd gebruikte uitdrukking ‘Hock’ voor rijnwijn. Het begrip raakte vermoedelijk in zwang nadat koningin Victoria in 1845 in Hochheim op bezoek was geweest. wegens de goede smaak van de Hochheimer wijnen en de daaraan toegeschreven gezondheid bevorderende eigenschappen was “a good Hock keeps off the doc!” al snel een vaste uitspraak. wijnen uit de rheingau behoorden een eeuw geleden nog tot de duurste op wijnkaarten, in het bijzonder in engeland.

biedt natuurlijke beschutting tegen koude winden uit het noorden en tegen al te heftige neerslag. onder de druivenrAssen is de riesling de onbetwiste koning.

Dit veeleisende en laat rijpende ras voelt zich hier bijzonder thuis, ontwikkelt karakteristieke minerale accenten en wordt gekenmerkt door frisse fruitzuren. evenals de riesling behoort ook de spätburgunder tot de edele druiven. Hij doet het voortreffelijk bij Assmannshausen.

De rheingau is als regio zeer in trek bij toeristen. Oude kloosters en burchten vormen er een onlosmakelijk onderdeel van het wijnlandschap.

Over een lengte van 120 kilometer voert de

WIjNGeBIeDeN

Rh e in

kloster eberbach •

rheingauer riesling route door de schilderachtige wijndorpen. Onderweg nodigen Gutsausschänken en strausswirtschaften uit tot een aangenaam verpozen met rheingauer wijn. Langs de weg wachten cultuurhistorische bezienswaardigheden. Zoals bijvoorbeeld de Oestricher wijnkraan uit 1744. Het is de laatst overgeblevene van zijn soort aan de rijn. met behulp ervan kwamen de rheingauer wijnen op rivierschepen en verder in de rest van de wereld. Wie de markante uitzichtpunten van de rheingau bezoekt, zoals het Niederwaldmonument of schloss johannisberg, ziet voor zich de historische centra van de wijnbouw liggen. Hiertoe behoort de voormalige cisterciënzer abdij Kloster eberbach, een van de best bewaarde kloostercomplexen van Duitsland. De johannisberg is niet alleen bekend om het gelijknamige, op de ruïnes van

een klooster gebouwde schloss johannisberg, maar in wijnhistorisch opzicht ook als plaats waar de spätlese zijn oorsprong heeft.

Wijngoederen en restaurateurs in de rheingau bieden het hele jaar door wijn-spijsevenementen op hoog niveau aan, zoals het Gourmet- und Weinfestival in maart, de schlemmerwochen eind april, het rheingau musik Festival gedurende de zomermaanden en de Glorreiche rheingautage in november. een unieke belevenis bieden ook de traditionele wijnveilingen op Kloster eberbach. linker bladzijde onder: De steinberg in Eltville

rechter bladzijde onder: Wijngaarden aan de voet van schloss johannisberg kleine foto's boven: Kloster Eberbach

• Wiesbaden • Mainz

Main Rhein

eltville Rüdesheim • • • oestrich-winkel

Aanplant: ca. 3100 ha, aandeel witte wijn 85% belangrijkste druivenrassen: riesling, spätburgunder informatie: www.kulturland-rheingau.de

Kloster Eberbach Schloss Johannisberg Oestrich-Winkel

41

42

WIjNGeBIeDeN

nergens is de opleving van de Duitse wijn in de afgelopen twee decennia zo duidelijk bespeurbaar als in Duitslands grootste wijngebied, rheinhessen. Dat geldt zowel voor de kwaliteit als het imago van de wijnen. De ongeveer 26.500 hectare aanplant tellende wijnregio geldt vandaag de dag als een van de meest dynamische nu de veelal jonge en goed opgeleide wijnboeren het potentieel van hun wijngaarden ontdekt hebben met de nodige kennis van zaken in hun kelders en wijngaarden geïnvesteerd hebben. het zAcht glooiende lAndschAp vAn rheinhessen stAAt bekend Als ‘lAnd vAn de duizend heuvels’.

Tussen mainz, Worms, Alzey en Bingen strekt zich een groen golvende zee van wijnstokken uit waarin zich schilderachtige plaatsjes vleien.

Mainz, de hoofdstad van het bondsland rheinland-Pfalz, is ook de hoofdstad van rheinhessen. sinds 2008 is het een trots lid van de selecte groep Great wine Capitals Global network. daartoe behoren negen steden in de belangrijkste wijngebieden van de wereld. behalve Mainz zijn dat bordeaux, FloDoor het intensieve agrarische bodemgebruik rence, san Francisco, Christchurch, bilbao, Mendoza, is rheinhessen het minst beboste gebied van Porto en kaapstad. doel van de vereniging is het stimuleren van toerisme en wijncultuur. de aarde heel Duitsland. als wijnplaneet – duitsland en rheinhessen horen daar bij.

De hoogten van Hunsrück, Taunus, Odenwald en Nordpfälzer Bergland beschutten rheinhessen tegen koude winden en hevige neerslag. Zodoende behoort het tot de droogste en warmste gebieden van Duitsland, wat gunstig linker bladzijde boven: De Roter Hang bij nierstein is voor zowel de wijnbouw als de fruitteelt.

In rheinhessen komen bodems voor met rechter bladzijde boven: Trullo (wijngaardhuisje) kwarts, porfier, leisteen, vulkaangesteente en bij Flonheim bovendien afzettingen uit het tertiair. Deze kleine foto's onder: bodemdiversiteit wordt gecompleteerd door idyllisch wijngoederf in de rotliegend, een interessante formatie die ouder Rheinhessische schweiz

rheinhessen D y na m iek

t roef

WIjNGeBIeDeN

is dan de afzettingen uit het tertiair. Het is te vinden in het oosten op de roter Hang bij Nierstein en in het westen in de rheinhessische schweiz. Dankzij de gevarieerde bodems en lokale klimaatomstandigheden is de aanplant van rheinhessen al even gevarieerd. Het kan daarom voorkomen dat een boer wel dertig of meer wijnen per jaargang uitbrengt.

De verhouding tussen witte en rode wijnen is 69:31. Het traditionele ras van de streek is de silvaner, waarvan rheinhessen de wereldwijd grootste aanplant bezit. Ook worden riesling, müller-thurgau en burgunders geteeld. Bij de rassen voor rood zijn dornfelder, spätburgunder en portugieser van betekenis. Ongeveer dertig jaar geleden werd in rheinhessen de Winzersekt boven de doopvont gehouden, een volgens strenge criteria en volgens de traditionele methode geproduceerde sekt met geografische herkomst.

In de wijngaarden van rheinhessen staan af en toe huisjes die je eerder doen denken aan de middellandse Zee te zijn dan in Duitsland. Het zijn zogeheten ‘trulli’ (enkelvoud trullo). Vaak zijn ze stralend gewit, deze ronde bouwseltjes met hun koepeldaken. er zijn er tussen de dertig en veertig van in rheinhessen. Vermoedelijk werden de wijngaardhuisjes altijd al als schuilhutten voor wijngaardwerkers gebruikt.

Ze overleefden de tand des tijds, omdat ze in het houtarme rheinhessen uit steen zijn opgetrokken.

Aanplant: ca. 26.500 ha, aandeel witte wijn 69% belangrijkste druivenrassen: müller-thurgau, riesling, dornfelder, silvaner, portugieser, spätburgunder informatie: www.rheinhessen.de

Liebfrauenstift-Kirchenstück in Worms Niersteiner Glöck Bezoekerscentrum van Kupferberg in Mainz

• Mainz

• Bingen

Main

Nierstein • Rh

Nahe

e in

Alzey •

Worms •

43

saaleunstrut

44

WIjNGeBIeDeN

e en

st u kje

hemel

op

a a rde

WIjNGeBIeDeN

• Halle Sa ale

freyburg • r ut

• Naumburg • Weimar

linker bladzijde: Wijngaarden aan de unstrut kleine foto's boven: Wijnlokaal in Freyburg (l.) sektkellerei Rotkäppchen

De wijnbouw aan saale en unstrut is gedocumenteerd sinds 998. er bestaat een schenkingsoorkonde van keizer Otto III waarin wijnbouw vermeld wordt. De gemiddelde temperatuur in de streek is verhoudingsgewijs laag. Voor wijnbouw zijn hier dan ook beschutte locaties nodig.

Vooral in de rivierdalen vormen zich warmteeilanden, microklimaten die druiven goed laten gedijen. De klimatologische condities leiden tot een natuurlijke opbrengstbeperking. In doorsnee bedraagt die aan saale en unstrut slechts 50 hectoliter per hectare.

Belangrijkste druivenras van saale-unstrut is de müller-thurgau. De wijnen ervan krijgen door de lage opbrengst een bijzondere finesse. Hetzelfde zie je bij de hier eveneens geteelde weissburgunder en riesling. Termen als fijn, tintelend en vief typeren de wijnen van saale, unstrut en Wachtelberg het best. De beste gelegenheid om ze te proeven is ter plaatse. Voor de zeldzame rode is dat bijna een must.

in het zuiden vAn sAchsen-AnhAlt rond Freyburg en Naumburg, in het noorden van Thüringen bei Bad Kösen en in een stukje Brandenburg ten zuidwesten van Berlijn liggen de 735 hectare wijngaarden van het wijngebied saale-unstrut.

De ongeveer 8 hectare grote Werderaner Wachtelberg op acht kilometer ten westen van potsdam is de noordelijkste wijngaard in europa die kwaliteitswijnen volgens eu-normen mag produceren. We zitten dan tegen de 51e noordelijke breedtegraad aan!

De rivieren saale en unstrut bewegen zich voort door een oud cultuurlandschap met steile terrassen, droge muren, traditionele boomgaarden en uiterwaarden. Al meer dan 1000 jaar wordt hier wijnbouw bedreven. het lAndschApsschoon heeft Altijd Al een uittrekking op mensen uitgeoefend.

Hoe oud dit cultuurlandschap is, laat bijvoorbeeld de in 1999 gevonden Himmelsscheibe uit Nebra zien. Gemaakt in de bronstijd geldt die wereldwijd als de oudste afbeelding van de hemel.

Saale

Unst

Aanplant: ca. 740 ha, aandeel witte wijn 73% belangrijkste druivenrassen: müller-thurgau, weissburgunder informatie: www.weinbauverband-saale-unstrut.de

Sektkellerei Rotkäppchen in Freyburg Wijngaardhuisjes Het ‘Stenen Plaatjesboek’ bij Naumburg

Langs de wijnroute van saaleunstrut lopen ook de strasse der romantik en de Himmelswege. kastelen als de neuenburg en rudelsburg, belangrijke gebouwen als de naumburger dom en mystieke plaatsen als die waar de Himmelscheibe von nebra gevonden werd, vertellen over de cultuurgeschiedenis van het gebied. Freyburg an der unstrut geldt als de officieuze wijnhoofdstad ervan. jaarlijks vindt hier in het tweede weekend van september het grootste wijnfeest van de streek plaats. een uitstekend ontwikkeld netwerk fiets-, wandel- en waterwegen zorgt ervoor dat je met heel veel plezier het gebied met zijn wijnen, wijngoederen en schenklokalen kunt verkennen. Verreweg het grootste deel van het wijngebied bevindt zich trouwens binnen het natuurpark saale-unstrut triasland.

45

46

WIjNGeBIeDeN

ten noorden en zuiden vAn dresden, ongeveer tussen meissen en pirna, strekt zich het wijngebied sachsen uit. met zo'n 500 hectare behoort de tot de drie kleinste van Duitsland. Ook is het het meest noordoostelijke. Naar polen is het van hier maar een klein sprongetje.

In sachsen heerst een continentaal klimaat. Dat betekent warme zomers en koude winters. De afwisseling van milde temperaturen overdag en koel 's nachts is heel gunstig voor de druiven.

De wijnen – hoofdzakelijk müller-Thurgau, riesling en Weissburgunder – bewijzen dat met hun elegantie. mogelijk liet bisschop Benno in de 11e eeuw de eerste stokken planten bij meissen. Wijnbouw in sachsen is voor het eerst in een oorkonde vermeld in 1161, reden waarom men in 2006 het 850-jarig bestaan van de wijnbouw gevierd heeft maar zo heel precies weet men het ook niet, terwijl de wijn uit sachsen wel meer dan één feestje waard is.

Als een blAuw lint trekt de elbe door een lieflijk lAndschAp met wijngAArdterrAssen en historische plAAtsen.

Het centrum van het wijngebied is Dresden dat met zijn stedelijk schoon het puntje op de i zet. Karakteristiek voor de streek zijn de droge muren die voor terrassen op steile hellingen een schilderachtige omlijsting vormen. Ze zijn niet alleen mooi om te zien, maar bieden ook een biotoop voor zeldzame planten en dieren.

In sachsen worden overwegend witte druivenrassen geteeld. Ze vormen 81 procent van de

sachsen In

het

ver re

oosten

WIjNGeBIeDeN

aanplant tegen 19 voor blauwe rassen. minder dan een procent van totale Duitse wijnproductie komt hier vandaan. Geen wonder dus dat wijn uit sachsen bijna nooit buiten de streek zelf te vinden is. Hier geldt dus eens te meer dat je er het beste ter plaatse van kunt genieten.

Bijzonder aanbevelenswaardig is de autochtone bijzonderheid Goldriesling met een aanplant van welgeteld 21 hectare. je moet deze lichte, frisse wijn met een zacht kruidige toets jong drinken. Zelfs priester Kneipp, grondlegger van de natuurgeneeskunde, beval hem aan voor gezondheidskuren. een reden te meer om hem eens te proberen.

linker bladzijde boven: Panorama van het historisch centrum van Dresden rechter bladzijde boven: Wijngaardterrassen bij Radebeul kleine foto's onder: schloss Wackerbarth

Aanplant: ca. 480 ha, aandeel witte wijn 81% belangrijkste druivenrassen: müller-thurgau, riesling, weissburgunder informatie: www.weinbauverband-sachsen.de

wat de bocksbeutel is voor Franken, is de keule voor sachsen. deze opvallende fles die aan een bowlingkegel doet denken, werd in 1931 bedacht door het toenmalige wijnonderzoeks- en onderwijsinstituut Hoflössnitz bij dresden. Met zijn eigen museum, wijnlokaal en wijngoed is Hoflössnitz nog altijd een bezoekwaardig centrum van de wijncultuur in sachsen.

Schloss Wackerbarth Hoflössnitz en de Sachsenkeule

El be

• Meißen • Radebeul Dresden • • Pirna

47

WIjNGeBIeDeN

e in

• Neckarzimmern Rh

48

Heilbronn • • Pfedelbach • stuttgart • Esslingen kar

Ne c

meersburg •

• Lindau

Aanplant: ca. 11.500 ha, aandeel rode wijn 71% belangrijkste druivenrassen: trollinger, riesling, schwarzriesling, lemberger

elders bier. Nog tot aan de eerste Wereldoorlog was de kleinste hoeveelheid die je in de horeca kon krijgen een schoppen, d.w.z. een halve liter.

Het grootste deel van de Württembergse wijn wordt nog steeds in de streek zelf gedronken, bij voorkeur in gezellige Besenwirtschaften. Dit zijn in de zomer geopende drinkgelegenheden van de boeren.

informatie: www.wwg.de

Sektmanufaktur Kessler in Esslingen Burg Hornberg in Neckarzimmern Pfedelbach en het Fürstenfass

bij iedere wijn hoort een passend glas. dat weten wijnliefhebbers, sommeliers en mensen in wijngebieden maar al te goed. in württemberg is dat het merkwaardige Henkelglas. dit glas heeft als enige geen voet en steel, maar een oor aan de zijkant. Het wordt meestal gebruikt in onopgesmukte besenwirtschaften. trollinger & co. worden eruit ‘geschlotzt’, d.w.z. al slurpend en met veel genoegen gedronken, zoals men in de streek zegt. dat gebeurt meestal in de vorm van ‘Viertele’, glazen van 0,25 liter.

het bondslAnd bAden-württemberg, door de bewoners ervan liefkozend ‘het landje’ genoemd, omvat de wijngebieden Baden en Württemberg die elk hun heel eigen karakter hebben. met een aanplant van rond 11.500 hectare is Württemberg het op drie na grootste wijngebied. rassen voor rode wijn zijn er in de meerderheid met een verhouding tussen rood en wit van 71:29. Dat ligt niet alleen aan de slobberwijn Trollinger, want ook druiven als schwarzriesling, lemberger en spätburgunder behoren tot de favorieten van de Württembergse wijnboeren. Ook de riesling mag niet vergeten worden die met een aanplant van 2000 hectare de belangrijkste witte druif van Württemberg is.

Het wijngebied Württemberg ligt langs de Neckar en aan de zijrivieren rems, enz, Tauber, Kocher en jagst tussen de plaatsen reutlingen en Bad mergentheim. een Württembergse wijnenclave omvat de wijngaarden bij Lindau aan de Beierse oever van de Bodensee.

Het coöperatieve denken is in Württemberg vast verankerd. Veel Wengerter (een verbastering van Weingärtner), zoals wijnboeren hier genoemd worden, telen druiven als nevenactiviteit en leveren die aan coöperaties. Daarnaast zijn er natuurlijk ook de nodige zelf bottelende en direct verkopende producenten actief. een bijzondere specialiteit is de schillerwein. In tegenstelling tot Weissherbst en andere roséwijnen wordt die genaakt uit een mix van blauwe en witte druiven die uit een en dezelfde wijngaard moeten komen en al voor de vergisting met elkaar gemengd worden. De benaming ‘schillerwein’ heeft overigens niets van doen met de grote Württembergse schrijver Friedrich schiller, maar stamt naar alle waarschijnlijkheid uit de middeleeuwen.

het heuvellAndschAp lAngs zijn rivieren getuigt vAn het geologische verleden vAn württemberg.

De vulkanische oorsprong van menige heuvel laat zich aflezen aan zijn kegelvorm. Vijf kilometer ten oosten van Heilbronn ligt Weinsberg, zetel van de gerenommeerde staatliche Lehrund Versuchsanstalt für Wein- und Obstbau.

Aan dit onderzoeks- en onderwijsinstituut zijn belangrijke ruivenrassen als kerner, dornfelder en acolon ontwikkeld. Wijn was in Württemberg lange tijd een basislevensmiddel, zoals

rechter bladzijde: Blik vanaf Burg Hornberg op de neckar kleine foto's boven: Flessenopslag bij sekthuis Kessler (l.)

Romantisch vakwerk in niedernhall

W端rttem

W端rttem W端rttemberg G emoedel ijk

rood

WIjNGeBIeDeN

49

50

B I O G r A F I e VA N D e W I j N

Biografie van de wijn Wijnen en mensen hebben één ding gemeen: hun biografie maakt ze tot individuen. Niet alleen het druivenras en de geografische herkomst, d.w.z. bodem en klimaat op de plaats waar de stokken groeien, maar ook de verwerking in de kelder zijn beslissende factoren die een stempel drukken op de wijn. Om bij het beeld van de biografie te blijven – kenners verzekeren dat wijn zou ‘leven’! –, op de geboorte in de wijngaard volgt de jeugd in de kelder.

Volwassen komt de wijn in de fles bij de consument en kan in diens kelder misschien nog rijpen tot een heuse senior. Hoe ziet die levensloop van een wijn er uit?

Alle begin is in de wijngaard Zoals iedere tuinliefhebber weet, hebben sommige planten zon nodig en geven andere de voorkeur aan schaduwrijke plaatsen.

Ook druivenrassen stellen verschillende eisen aan hun groeiplaats. In Duitsland, een van de noordelijkste wijnbouwlanden in de wereld, zijn vooral rivierdalen bijzonder geschikt. Waarom? Op de steilste, op het zuiden of zuidoosten liggende hellingen aan de oevers valt het zonlicht in een optimale hoek. Het water weerkaatst de stralen en zorgt voor uitgebalanceerde temperaturen. soms aan de oppervlakte verschijnend leisteen, zoals bijvoorbeeld aan de moezel het geval is, slaat de warmte van overdag op. De nachten mogen dan rustig koel zijn. Koele nachten in de herfst zijn er zelfs voor verantwoordelijk dat fruitige aroma's zich in de druiven en later in de wijnen kunnen doen gelden.

Snoeien om te groeien De oervorm van de druivenstok was een wilde bosplant die zich langs bomen omhoog werkte. Daarom hebben druivenstokken groeihulp nodig in de vorm van draadgeleiding of individuele palen. Ieder jaar loopt de druivenstok opnieuw uit. De wijnboer laat maar een of twee uitlopers hun gang gaan om later niet te veel trossen te krijgen. Beslissend voor de kwaliteit van de latere wijn hoeveel trossen een stok moet produceren en daarmee ook voeden. De vuistregel is dat hoe minder trossen er zijn, des te beter omdat de kracht van de plant zich dan sterker concentreert in de weinige trossen. Al naar gelang de geleidingsvorm levert een stok een tot twee kilo druiven.

De opbrengst wordt door de wijnboer gewoonlijk uitgedrukt in hectoliters per hectare. Het is een belangrijk gegeven in de

biografie van de wijn, omdat de opbrengst in belangrijke mate bepalend is voor de kwaliteit. Om de opbrengst te verminderen knippen kwaliteitsbewuste wijnboeren zelfs overtollige trossen helemaal weg of doormidden.

Een wijngaard vraagt aandacht Om de druiven gezond te laten groeien is veel arbeid noodzakelijk. Tal van wijnboeren laten tussen de rijen wijnstokken gras of andere gewassen groeien ter bescherming tegen erosie en als natuurlijke mest. Omdat iedere wijngaard een vorm van monocultuur is en daardoor gevoeliger voor parasieten en ziektes, is verzorging nodig. Vaak wordt de voortplanting van parasieten met natuurlijke feromonen verhinderd. Door bladeren te verwijderen kan de lucht beter tussen de stokken circuleren. Na een regenbui drogen de druiven dan sneller en ze krijgen meer zon. In een wijngaard is er het hele jaar door veel te doen, zelfs in de winter. Dan worden de ranken gesnoeid, zodat de stok in het voorjaar nieuwe uitlopers kan vormen.

Eindelijk oogsten!

Van de bloei in mei of juni tot aan de pluk in september of oktober rijpen de druiven ongeveer honderd dagen. In het gunstigste geval is het weer in deze periode niet te warm en niet te koud, niet te nat en niet te droog. In de rijpende druiven vormen zich nu suiker, zuur en tal van andere extractstoffen. Belangrijk is nu het moment waarop suiker en zuur in een ideale verhouding tot elkaar staan. ervaren wijnboeren proeven dag na dag een paar druiven en meten met de refractometer het suikergehalte van het sap om dit moment te bepalen. Afhankelijk van de weersituatie kan het dan best

B I O G r A F I e VA N D e W I j N

Wat is een barrique?

De gisting

spannend worden. riskeert de wijnboer nog een of twee dagen meer geduld? Het suikergehalte van de druif is ook bepalend voor het latere kwaliteitsniveau van de wijn.

De wijnoogst zelf roept bij iedere wijnliefhebber romantische beelden op. Op steile hellingen knippen plukkers de rijpe trossen af en doen die in een door een sterk iemand op de rug gedragen verticale bak. In vlakkere wijngaarden worden vaak plukmachines ingezet die zo voorzichtig mogelijk de rijpe trossen van de stokken schudden. Nu snel naar de kelder! Daar worden de druiven van hun steeltjes ontdaan en dan, als ze wit zijn, geperst. Door te ontstelen kunnen bitterstoffen uit die steeltjes niet in de wijn terechtkomen.

Huidcontact Waarom ontstaat uit ‘witte’ druiven – die er eigenlijk groen uitzien – witte wijn en uit blauwe (meestal) rode? Terwijl het pure sap in alle gevallen kleurloos is, bevatten de druivenschillen kleurstoffen, vooral bij blauwe druiven. Om de rode kleur in de wijn te krijgen moet de wijnboer het sap een tijdje met de vaste druivenbestanddelen, de pulp (maische) laten staan. uiteindelijk begint die te gisten en de daardoor ontstane alcohol onttrekt de kleurstoffen aan de schillen. Dit kan enkele weken lang in beslag nemen. Daarna wordt er geperst en wordt de rode wijn op vaten gelegd om verder te rijpen. Wordt de most al na enkele uren van de pulp verwijderd, dan krijg je een rosé wijn. Druiven voor witte wijn worden daarentegen direct geperst en van de pulp gescheiden. Wie precies zo met blauwe druiven te werk gaat, krijgt een lichte wijn, een zogeheten Blanc de Noirs.

Nu zet het gistingsproces in. Gistcellen zetten de natuurlijke suiker in de druivenmost om in alcohol en produceren daarbij warmte en koolzuur. Dat veroorzaakt het ‘bubbelen’ van gistende most. Voltrekt zich de gisting bij lage temperatuur langzamer en minder ingrijpend, dan blijven de fruitaroma's beter behouden. Daarom hebben de meeste vergistingstanks tegenwoordig een koelinstallatie om de temperatuur te kunnen controleren. Onder de natuurlijk voorkomende gistcellen zijn er heel wat die ongewenste smaakstoffen kunnen vormen.

Om het verloop van de gisting beter te controleren voegt de keldermeester in de regel geselecteerde gist toe. menig producent verlaat zich echter net als vroeger op de in de wijngaard aanwezige gisten en laat het gistingsproces daaraan over. Zo'n spontane vergisting is riskant vanwege de moeilijkheid om hem te controleren, maar kan wel karaktervolle wijnen opleveren.

Jeugd in de kelder met de vergisting is de jeugd van de wijn begonnen. De wijnboer laat witte wijnen nogal eens gedurende langere tijd op hun gistbezinksel liggen om ze zo een fijnere smaak te laten vormen. Daarna wordt de wijn van zijn gist verwijderd, ‘overgestoken’ in wijnjargon. Nu heeft hij alleen nog tijd nodig om zich te ontwikkelen. Vooral rode wijnen worden in houten vaten (barriques) gelegd. In de loop van meerdere maanden verlenen die er extra structuur en smaakcomplexiteit aan toe. Terwijl sommige wijnen al een paar weken na de oogst aangeboden worden, mogen andere vele maanden in de kelder van de wijnboer doorbrengen.

Zodoende zijn er enerzijds jonge, frisse en fruitige wijnen, anderzijds gerijpte en complexe.

de traditionele barrique met een inhoud van 225 liter stamt uit Frankrijk.

Het is een klein vat, in de regel gemaakt van eikenhout, waarin met name rode wijnen complexere aroma's en een dito structuur ontwikkelen. door rijping in een barrique krijgen wijnen meestal ook roosterachtige of kruidige tonen. sinds enkele decennia voeden veel duitse producenten hun rode en ook bepaalde witte wijnen op in barriques en behalen daarmee uitstekende resultaten. Voor andere wijnen gebruiken ze roestvrijstalen tanks of grote houten vaten. die hebben dan geen of nauwelijks houtsmaak.

De fles in De botteling is het moment waarop de boer zijn wijn als jongvolwassene de wereld in stuurt. Nu kan hij niets meer doen! maar wijn is een levend product en ook in de fles voltrekken zich processen die voor een verandering van de smaak zorgen. Vooral zuurstof is verantwoordelijk voor deze ontwikkeling (oxidatie). Daarom moet de fles zo goed mogelijk luchtdicht zijn afgesloten.

Anderzijds is een beetje zuurstof bij complexe rode wijnen juist wel gewenst. Natuurkurk gold lange tijd als ideale afsluiting vanwege zijn dichtheid in combinatie met een zekere doorlaatbaarheid van zuurstof.

Tegenwoordig is er een serie afsluiters zoals schroefdoppen en glazen stoppen die de fles absoluut dicht houden. De rijping van een wijn is een spannende aangelegenheid. een wijn van tientallen jaren oud met een edele rijpingstoon kan een fantastische ervaring bieden. maar ook de jonge wijnen met hun frisse fruitaroma's hebben hun aanhangers.

W EE TJ E Terwijl in andere landen soms volledig vergiste gerede jonge wijnen nog in het jaar van de oogst op de markt gebracht worden (primeurs), is in veel Duitse gebieden zelfs de nog

niet uitvergiste versie populair.

Afhankelijk van de streek heet deze specialiteit Federweisser, Roter Rauscher, sauser, Brauser of Bitzler. Hij prikkelt aangenaam, deze nog troebele

en gistende most met circa vijf procent alcohol, nog veel natuurlijke suiker en koolzuur.

Zo'n prikkelend zoet glas Federweisser smaakt verrukkelijk bij warme uientaart. Hij is te

koop bij de boer en wordt ook bij wijnfeesten geschonken. in het belangrijkste bondsland voor wijn, Rheinland-Pfalz, wordt per jaar ruim twee miljoen liter Federweisser gedronken.

51

52

In de wijngaard IN De WIjNGAArD

Per jaar kun je als wijnboer maar één keer een wijn maken. een tweede kans geeft de natuur je niet. om de wijn te laten slagen, moet er hele jaar lang hard gewerkt worden. “kwaliteit ontstaat in de wijngaard.” Hoewel deze wijsheid van de wijnboer simpel klinkt, klopt hij volledig! in de kelder kun je wel een goede wijn verprutsen, maar kun je nooit een slechte wijn ‘verbeteren’.

11-2

terwijl in de kelder de zojuist geoogste wijnen gisten en rijpen, heerst in de wijngaard rust. een paar druiven hangen er misschien nog in afwachting van de eerste vorst om dan voor eiswein geplukt te worden. de druivenstokken zijn aan het einde van hun groeicyclus. Vorst doet de wijnstokken nu meestal niets meer. in januari beginnen de wijn-

3-6

de ranken waaruit de nieuwe uitlopers moeten groeien, worden gebogen en aan de stalen geleidingsdraden vastgemaakt. in april begint meestal het uitbotten en krijgen de druivenstokken hun eerste bladeren. de wijnboer bewerkt de bodem en zaait tussen de stokrijen bodem bedekkende gewassen die als groene bemesting dienen. in mei groeien de uitlopers. nachtvorst is nu gevaarlijk. bevriezing dreigt! er vormen zich nu langwerpige uitlopertjes met daarop bloesemknoppen. botanisch gezien is de bloesem vertakt over een veelheid aan

IN De WIjNGAArD

boeren, al naar gelang het weer, met de snoei. oude uitlopers worden daarbij afgeknipt. een juiste snoei bepaalt hoe de druivenstok later uitloopt en hoe hoog de opbrengst zal zijn. dit werk in de wijngaarden kan diverse weken duren.

kleine bloesempjes. de eerste maatregelen om de plant te beschermen kunnen zich nu als noodzakelijk aandienen en overbodige uitlopers worden verwijderd. de wijnstokken bloeien meestal medio juni, maar tegenwoordig door de klimaatopwarming soms ook al eerder. bij ongunstig, vochtig weer tijdens de bloei komt het tot een onvoldoende bevruchting (Verrieselung) en ontwikkelen zich niet alle druiven van de tros. de bloei zelf is vrij onopvallend. tussen de bloei en de oogst verstrijken al naar gelang het jaar 100 tot 120 dagen.

53

54

IN De WIjNGAArD

door werk aan de door de bladeren gevormde loofwand moet er nu voor gezorgd worden dat die verzorging met voedingsstoffen optimaal vervult. te veel loof hindert de luchtcirculatie tussen de stokrijen, terwijl rijpende druiven ook zon nodig hebben. ongewenste uitlopers worden weggehaald. druivenstokken zijn groeikrachtige planten en kunnen per jaar tot wel drie meter groeien. bij broeierig weer bestaat een hoog risico op schimmelziekten. de rijping van de blauwe druiven kondigt zich aan met een verandering van kleur. overtollige druiven worden tijdens de ‘groene pluk’

oktober is oogstmaand voor in het bijzonder riesling en spätburgunder. de bladeren zijn dan geel of rood verkleurd. nu heerst topdrukte in de kelder en in de wijngaarden. de spreekwoordelijk ‘gouden’ maand oktober zorgt voor de beste kwaliteiten. in heel wat jaren moet vanwege het weer snel geplukt worden. belangrijk is dat de druiven perfect

verwijderd om de kwaliteit te verbeteren. de overgebleven druiven profiteren van volle groeikracht van de stok. Vroeg rijpende rassen worden al eind augustus geplukt, vaak voor het maken van de eerste Federweisser van het jaar. in september worden de druiven volledig rijp. belangrijk is daarbij de optimale verhouding van suiker en zuur (fysiologische rijpheid). de wijnboer controleert nu dagelijks het verloop van de rijping. Medio tot eind september begint de echte pluk in de regel met de müller-thurgau. ook vogels hebben dan trek in verse druiven. die moeten dus verjaagd worden.

7-9

10-11

uitgerijpt, gezond en droog zijn. Zieke of verrotte druiven worden vaak met de hand uitgeselecteerd. ook kunnen meerdere plukrondes nodig zijn. in vlakke wijngaarden kan met de plukmachine gewerkt worden, maar in helling- en steile wijngaarden kan dat meestal alleen maar met de hand gebeuren.

Biologische wijnbouw

IN De WIjNGAArD

Om precies te zijn is een biologische wijn een wijn die gemaakt is van biologisch geteelde druiven. Bij het werk in de wijngaard moet de biowijnboer strenge beperkingen in acht nemen. Zo mogen geen minerale meststoffen of synthetische beschermingsmiddelen tegen plantenziekten en schadelijke insecten gebruikt worden. Toegestaan zijn alleen de voor de biologische wijnbouw goedgekeurde middelen. Begroening tussen de wijnstokken, waaraan je ooit een biologische wijngaard kon herkennen, wordt vandaag de dag ook door heel veel conventioneel geïntegreerd werkende boeren toegepast. De omstelling van conventionele naar biologische teelt duurt drie jaar. Momenteel wordt ongeveer 5000 hectare, wat neerkomt op 5% van de Duitse wijngaarden, biologisch bewerkt. en de tendens is stijgend.

De grootste organisatie van biologisch werkende wijnboeren in Duitsland, ecovin, werd opgericht in 1985 en heeft intussen ruim 200 bedrijven als lid. samen exploiteren die zo'n 1200 hectare wijngaarden.

Verder zijn er nog organisaties als Demeter, Naturland en Bioland. De biologisch-dynamische teelt is een bijzondere vorm van biologische wijnbouw die zich richt naar de theorieën van de antroposoof Rudolf steiner. Daarbij wordt de bodem voorzien van versterkende preparaten, terwijl de wijnboer ook probeert de invloeden van de maan en de planeten te respecteren en te benutten.

Ook conventioneel werkende wijnboeren proberen het inzetten van

synthetische middelen zo veel mogelijk te beperken of er van af te zien. het is inmiddels wel bekend dat een gezond bodemleven de druivenstokken meer weerstand geeft en wijnen meer gelaagdheid verleent.

In plaats van bestrijdingsmiddelen tegen de gevreesde bladroller kiest een meerderheid van de boeren intussen voor de milieuvriendelijke methode van seksuele verwarring met feromonen. Is de concentratie in de wijngaard van deze door het druifrollervrouwtje afgescheiden stof te hoog, dan vinden de mannetjes hun wijfjes niet meer. Zodoende kan het in Duitsland belangrijkste schadelijke insect zich niet meer vermeerderen. heel nieuwe wegen bewandelen wijnboeren met zogeheten PiWi's, druivenrassen die resistent zijn tegen schimmels (pilzwiderstandsfähig). Dit zijn kruisingen die minder gevoelig voor bepaalde ziektes zijn en daarom gewasbeschermingsbehandelingen overbodig maken.

Vooral voor biologische wijnboeren zijn deze resistente rassen interessant. De meest succesvolle van deze nieuwe kruisingen is de blauwe regent die nu al op ruim 2000 hectare is aangeplant. een belangrijke vraag van wijnliefhebbers: smaken biologische wijnen beter dan andere? het antwoord van ecovin daarop: “In de regel smaken ecovinwijnen niet anders dan kwalitatief gelijkwaardige wijnen uit conventionele teelt.” Ze vervullen echter de behoefte aan een product dat zo veel mogelijk in harmonie met de natuur gemaakt werd.

W EE TJ E De klimaatopwarming blijft niet zonder invloed op de wijn. in de Rheingau is bijvoorbeeld de doorsnee temperatuur tijdens de groeiperiode in de afgelopen 20 jaar met ongeveer een graad Celsius gestegen. Tot nu toe behoren wijnboeren nog tot degenen die gewonnen hebben bij de klimaatverandering. jaren waarin ze hun hart vast moesten houden of de oogst wel volledig rijp zou worden – nog tot in de jaren tachtig – zijn voorbij. Ze kunnen nu het optimale moment van plukken afwachten. vooral de rode wijnen hebben van de hogere tem-

peraturen geprofiteerd. Het gevaar dat de witte wijnen te alcoholisch worden en hun typerende spitse fruitigheid verliezen kan desgewenst door een geleiding van de druiven tegemoet getreden worden. Er zijn echter ook negatieve gevolgen van de klimaatopwarming, zoals de versterkte immigratie van tot nog toe onbekende parasieten uit warmere contreien (bijvoorbeeld cicaden) en ook de toename van extreme weeromstandigheden als stortbuien, zware hagel en periodes met uitgesproken droogte of vochtigheid.

55

56

HeT eTIKeT

HeT eTIKeT

Het etiket Vi sitek a a r tje

va n

de

het etiket verraadt wat er in de fles zit. soms staat ook op het rugetiket informatie. In ieder geval dienen al die aanduidingen het gemak van de wijndrinker en mogen daarom niet misleidend zijn. Wat er precies in welke vorm op het etiket moet en mag staan, is daarom precies geregeld door de wet op de wijnaanduidingen.

Deze moeten op ieder etiket staan! Hiertoe behoren de vermelding van het kwaliteitsniveau (Deutscher Wein, Landwein, Qualitäts- of prädikatswein) en indien van toepassing het predicaatniveau (Kabinett, spätlese etc.), de vermelding van het alcoholgehalte (in % vol.) en de inhoud. Bij Qualitäts- en prädikatswein moet ook het ambtelijke controlenummer (Ap-Nummer) aangegeven worden. Bij deze wijnen en ook bij sekt uit gespecificeerde gebieden (bestimmte Anbaugebiete) moet het gebied van herkomst genoemd worden, bij Landwein het betreffende landwijngebied. Verder verplicht is vermelding van de bottelaar. Vanaf 2005 moet op het etiket ook een verwijzing naar sulfiet in de wijn staan.

VeRPlIchTe AANDuIDINGeN

Het met afstand meest QuAlITäTsWeIN voorkomende kwaliteitsBesTIMMTeR niveau wordt graag afgekort ANBAuGeBIeTe als QbA (koe-bee-aa). Iedere Qualitätswein moet een analytische en sensorische test ondergaan, wat door een ambtelijk controlenummer wordt aangegeven. en druiven moeten voor 100% uit het aangegeven wijnbouwgebied komen.

Andere voorwaarden voor toelating als QbA

w ijn

trytis) een hogere suikerconcentratie in de most laten zien. Zoete wijn, zeer lang houdbaar. Beerenauslesen kunnen niet ieder jaar geproduceerd worden.

E i S W E i N : Wordt van idealiter gezonde

druiven gemaakt die in bevroren toestand geoogst en geperst zijn bij een temperatuur van minimaal -7 °C. eiswein heeft een zeer hoog natuurlijk suikergehalte en lukt alleen in betreffen het minimale mostgewicht (zie blz. bijzondere jaren. Hij heeft een uitzonderlijk 58) en het minimale natuurlijke alcoholper- bewaarpotentieel en kan tientallen jaren rijpen. centage. trocKENbEErENAuSlESE: Buitengewoon elegante, extreem lang te bewaren zoete wijn Voldoet een wijn aan nog uit rozijnachtig verschrompelde druiven met strengere voorwaarden dan een zeer hoog natuurlijk suikergehalte. De PRäDIKATsWeIN die voor het niveau van aroma's ervan doen denken aan honing en QbA, dan kan hij als exotische vruchten, terwijl de consistentie prädikatswein aangeboden ervan vaak nectarachtig is. worden. Het predicaat staat op het etiket en geeft een indicatie van het wijntype. Het wordt meestal genoemd in combinatie met een druivenras, bijv. in de vorm van riesling de spätlese of müller-Thurgau Kabinett. In kwaliteitsoplopende volgorde op basis van het per wijntest wordt geval vereiste minimum mostgewicht dragen in ieder gebied de predicaten de volgende benamingen: door een ambtelijk K A b i N E t t: Lichte, elegante wijn met laag

alcoholgehalte.

S pät l E S E : Tegelijk elegant en krachtig type wijn met uitgesproken fruitaroma's, gemaakt van later geoogste druiven.

Au S l E S E : In de regel zoete wijn met fijne

fruitigheid van volrijpe druiven.

b E E r E N Au S l E S E : Wordt gemaakt van

overrijpe druiven die door edele rotting (bo-

aangestelde onafhankelijke proefcommissie uitgevoerd. de wijnen worden daarbij door de experts blind beoordeeld. Ze mogen geen fouten hebben en moeten karakteristiek zijn voor het druivenras en het gebied. op basis van een bepaald aantal punten en de uitslag van de chemische analyse wordt het amtliche Prüfnummer toegekend. Men zegt daarom dat de kwaliteit in het glas doorslaggevend is, niet een bepaalde wijngaardlocatie of de naam van de producent.

57

58

HeT eTIKeT

Wat is eigenlijk het mostgewicht?

Hoe rijper de druif is, des te meer suiker het sap ervan bevat. De meting van dat suikergehalte, het mostgewicht, laat daarom vaststellen hoe het met de rijpheid van de druiven gesteld is. in Duitsland wordt dit gemeten in graden oechsle. Een graad oechsle betekent dat een liter

most 1 gram zwaarder is dan een liter water. in sommige jaren hebben Trockenbeerenauslesen meer dan 200 graden oechsle! Het grootste deel van de natuurlijke suiker wordt bij de gisting omgezet in alcohol. Hoe rijper de druiven, des te meer alcohol gevormd kan worden.

suiker die na de gisting in de wijn achterblijft, heet restsuiker. De naam oechsle stamt van de uit Pforzheim afkomstige goudsmid en uitvinder Christian Ferdinand oechsle (1774-1852) die de meetmethode voor de bepaling van het mostgewicht ontwikkelde. burgunder en moeten een extra sensorische keuring ondergaan. met maximaal 13 g/l restsuiker zijn ze eerder tot het droge smaaktype te rekenen.

Buiten de rheingau worden zulke droge topwijnen – ook van andere, voor de bewuste gebieden karakteristieke druiven – volgens het classificatiemodel van het Verband Deutscher prädikatsweingüter (VDp) aangeduid als Grosses Gewächs. Op het etiket zijn ze te herkennen aan de afkorting GG. Duitse Landwein behoort tot de wijnen met een lANDWeIN geografische herkomstvermelding. Het is een ongecompliceerde wijn die typisch is voor de regio. Landwijn is altijd droog of halfdroog. sinds 1 augustus 2009 zijn binnen Duitsland in totaal 26 gebieden voor Landwein vastgesteld. Daartoe behoort sinds kort ook schleswig-Holstein, want ondertussen groeien in het hoge noorden van Duitsland druivenstokken op ongeveer 10 hectare, waaronder die op het eiland sylt.

Deze aanduiding werd ingevoerd met de jaargang clAssIc 2000. Bij Classic-wijnen gaat het om Qualitätsweine van klassieke en voor het gebied karakteristieke druivenrassen die altijd harmonisch droog smaken. er staan daarom geen verdere smaakaanduidingen op het etiket.

In het wijngebied rheingau vind je op etiketten in het topsegment de aanduiding erstes Gewächs. Voor deze wijnen gelden strenge kwaliteitsrichtlijnen, zoals geringe opbrengsten, snoei en pluk met de hand. Verder zijn de wijngaarden waaruit erste Gewächse mogen komen tot op het perceel nauwkeurig afgebakend. Ze mogen alleen gemaakt worden van de druivenrassen riesling en späteRsTes uND GROsses GeWächs

Deutscher Wein zonder nadere herkomstaanduiding mag alleen gemaakt worden van fruit uit Duitse wijngaarden en van toegestane druivenrassen. In vergelijking met andere wijnbouwlanden worden in Duitsland slechts kleine hoeveelheden van dit kwaliteitsniveau gemaakt. samen met Landwein maken ze ongeveer vijf procent van de totale productie uit.

DeuTscheR WeIN

W EE TJ E Binnen de Duitse wijngebieden liggen ongeveer 2600 Einzellagen, oftewel individuele wijngaarden. ieder ervan is opgenomen in een ambtelijk kadaster, de zogeheten Weinbergsrolle.

Ze variëren sterk in omvang. De kleinste Einzellage van Duitsland

is de Walporzheimer Gärkammer aan de Ahr, die nog geen hectare groot is. De grootste Duitse Einzellage is de gerenommeerde Würzburger stein met 85 hectare. uit de naam van de wijngaard kun je als wijndrinker soms al eerste conclusies

trekken ten aanzien van de verwachten karakteristiek van de wijn. vaak geeft die namelijk informatie over de bodemsoort: vulkanfelsen, sandgrube, Kalkofen etc. Het begrip Lay, dat je vaak in wijngaardnamen aan de moezel tegenkomt (Rosenlay,

HeT eTIKeT

Op iedere fles moet de bottelaar (Abfüller) zijn aangegeven. Die is niet altijd dezelfde als de producent (erzeuger) van de druiven. Kelderbedrijven kopen druiven of wijnen aan die ze verder verwerken en bijvoorbeeld onder een merknaam op de markt brengen. De Kellerei is dan de bottelaar.

Coöperaties en wijngoederen zijn in de regel ook producenten omdat ze druiven uit eigen teelt verwerken. soms kan het echter voorkomen dat wijnboeren druiven bijkopen.

BOTTelAAR eN PRODuceNT

Waar zoekt de koper het eerst naar op een etiket?

Waarschijnlijk naar het oogstjaar en het druivenras.

Allebei staan bijna altijd op het etiket, zij het dat dat niet verplicht is.

Duidelijk is wel dat de druiven voor minimaal 85% geoogst moeten zijn in het aangegeven jaar en van het aangegeven druivenras moeten zijn. Overigens kan het bij eiswein voorkomen da de druiven pas in januari geplukt worden. Dan wordt toch het jaar aangegeven waarin ze gerijpt zijn.

OVeRIGe VeRMelDINGeN

eveneens toegestaan, maar niet verplicht is de vermelding van de wijngaard (Lage) waarin de druiven gegroeid zijn. Tegenwoordig zetten wijnboeren de wijngaard meestal alleen dan op het etiket, wanneer de wijn daar in bijzondere mate zijn karakter aan dankt. De Lage-naam bestaat uit gemeente- en wijngaardnamen, omdat individuele wijngaarden (einzellagen) een suikerklontje altijd tot het grondgebied van een bepaalde weegt circa 3 gemeente horen, zoals bijvoorbeeld Forster gram. de menselijke ungeheuer of Bernkasteler Doctor. tong kan een concentratie van rond 5 gram in WIJNGAARDNAAM

Het smaaktype wordt bij droge en halfdroge wijnen sMAAKTyPe zo goed als altijd op het etiket weergegeven. staat op het etiket geen smaaktype, dan is de wijn meestal lieflijk tot edelzoet. producenten kunnen door het sturen van de gisting wijnen in verschillende smaaktypen aanbieden. Wordt de gisting bijvoorbeeld door middel van koeling onderbroken nog voor alle suiker in alcohol is omgezet, dan behoudt de wijn natuurlijk restzoet.

Duitsland kent de volgende wettelijk vastgelegde smaaktypen:

een liter water waarnemen (proberen maar!).

Cola bevat ongeveer 106 gram suiker per liter. edelzoete specialiteiten als eiswein of trockenbeerenauslese kunnen aan een natuurlijk restsuikergehalte van ruim 200 gram per liter komen.

t ro c K E N slaat op wijnen met een restsui-

kergehalte tot 4 gram per liter of met maximaal 9 g/l wanneer de hoeveelheid zuur maximaal 2 gram lager is.

H A l b t ro c K E N geldt voor wijnen tot 12 g/l restsuiker of maximaal 18 g/l wanneer de hoeveelheid zuur niet meer dan 10 gram daaronder ligt. l i E b l i c H zijn wijnen met een restsuiker-

gehalte hoger dan dat van de halfdroge en tot maximaal 45 g/l.

S ü S S geldt voor wijnen met meer dan 45 g/l restsuiker.

sonnenlay, Laurentiuslay), komt uit het Keltisch en betekent leisteen of leisteenrots. soms verwijst de wijngaardnaam ook naar vroegere eigendomsverhoudingen, zoals Klostergarten, Grafenberg of Kirchenstück. Een volledig overzicht met luchtfoto's

van alle Lagen biedt de Deutscher Weinatlas, te bestellen via www.deutscheweine.de

Hoe de wijn smaakt, hangt sterk af van zijn fruitzuurgehalte, aangezien het zuur de zoetheid in smaak maskeert. Daarom kunnen wijnen die op basis van hun restsuiker ‘lieblich’ zijn toch halfdroog smaken. Voor zulke wijnen is de aanduiding ‘feinherb’ ingeburgerd geraakt.

Het wettelijk niet gedefinieerde begrip ‘feinherb’ wordt ook als synoniem voor ‘halbtrocken’ gebruikt.

Omdat schuimwijnen koolzuur bevatten dat evenals fruitzuur in stille wijnen de zoetindruk afzwakt, liggen de grenswaarden voor de smaakcategorieën hier anders.

59

60

D u I T s L A N D p r I K K e LT

Of het nu om Winzersekt of secco gaat, Duitse wijnproducenten zijn specialisten op het gebied van schuimwijnen. De Duitsers zijn ook wereldkampioen als consumenten van dit soort wijnen! een glas sekt geeft aan ieder moment iets feestelijks, ook wanneer er niets te vieren is. Nergens ter wereld wordt meer mousserende wijn gedronken dan in Duitsland. In 2009 waren het per hoofd van de bevolking 3,9 liter of 5,2 flessen. Geen wonder dus dat Duitsland een grote diversiteit aan schuimwijnen kent.

hOe KOMeN De BelleTJes IN De seKT? Bij de productie van sekt worden wijnen een tweede keer vergist. Daarbij ontstaat koolzuur dat in de wijn gevangen blijft en er zijn karakteristieke eigenschap van vormt. De meeste als merk uitgebrachte sekte zijn cuvées van diverse basiswijnen die in grote druktanks hun tweede gisting ondergaan. hierdoor wordt uniformiteit van grotere partijen gegarandeerd. De botteling volgt snel na beëindiging van het gistingsproces.

Duitsland De kwaliteit van sekt berust in de eerste plaats op de basiswijn en in tweede instantie op de manier van produceren. De wijnboer geeft in de regel de voorkeur aan met kleinere, individuelere partijen en past vaak de klassieke tweede vergisting op fles toe. De afzonderlijke flessen worden net zo lang gedraaid en langzaam in verticale positie gebracht totdat het gistbezinksel zich in de flessenhals verzameld heeft. Vervolgens wordt dat verwijderd terwijl de sekt zelf in de fles blijft.

Winzersekt, letterlijk: sekt van de boer, is de aanduiding voor een volgens de traditionele methode op het wijngoed van de producent gevinifieerde sekt van eigen druiven. hij draagt de toevoeging b.A. wanneer de druiven uit een bepaald gebied stammen. Deze aanduiding werd dertig geleden gecreëerd in Rheinhessen. Onder zekere voorwaarden is in Duitsland ook de aanduiding crémant toegelaten. hierbij moeten hele trossen geperst worden, moet traditionele vergisting op fles plaatsvinden, moet een wijngebied aangegeven worden en mogen alleen bepaalde toegestane druivenrassen gebruikt worden. Winzersekte van wijngoederen, coöperaties of gespecialiseerde sektmanufakturen zijn in de handel verkrijgbaar of bij de producent zelf.

PAReleNDe seccO: ONGecOMPlIceeRD PleZIeR secco en Perlwein zijn begrippen voor wijnen met eigen of toegevoegd koolzuur, maar met een wat geringere druk dan sekt. hoewel de officiële benaming Deutscher Perlwein luidt, is de op Italiaanse prosecco geënte aanduiding secco ingeburgerd als soortnaam. Deze parelwijnen zijn fris, fruitig en zomers en bieden veel drinkplezier. Omdat ze niet onderworpen zijn aan sektaccijns en ze op een eenvoudiger manier geproduceerd worden, zijn ze in de regel goedkoper dan sekt. Duitsers drinken ze steeds vaker.

D u I T s L A N D p r I K K e LT

prikkelt

Het woord ‘sekt’ komt bij shakespeare vandaan! de bekende acteur Ludwig devrient bestelde rond 1825 in het nog altijd bestaande berlijnse wijnlokaal Lutter und wegener zijn lievelingsdrank champagne met een citaat uit king Henry iV (deel i, 2e akte, scene 4): “breng me sect, schurk – bestaat er geen deugdzaamheid meer op aarde?” (“Give me a cup of sack, rogue. is there no virtue extant?”) shakespeare had zijn personage Falstaff eigenlijk sack, d.w.z. een droge sherry, laten bestellen, maar omdat devrient daarmee juist schuimwijn bedoelde, raakte de uitdrukking sekt ingeburgerd als benaming voor parelende wijn. in 1925 kreeg die zelfs een officiële status, toen als uitvloeisel van het Verdrag van Versailles de term Champagne(r) niet meer voor duitse schuimwijnen gebruikt mocht worden. overigens vertaalde in 1779 johann Gottfried Herder de Franse term mousse voor de pareltjes in de sekt met schaum (schuim). daarmee was de schuimwijn geboren. de PiCCoLo

typisch voor duitsland is de Pikkolo (piccolo), een klein sektflesje van 0,2 liter. eigenlijk is de naam Pikkolo een in de jaren dertig geregistreerd warenmerk van de firma Henkell voor het sektmerk Henkell trocken. destijds werden ook jonge leerling-kelners en hotelpersoneel ‘piccolo’ genoemd en een getekende piccolo diende als reclame voor het merk. Vandaag de dag is het een algemeen gangbaar begrip voor kleine flesjes sekt van andere producenten.

61

62

WIjN ACTIeF BeLeVeN

actief

WIjN ACTIeF BeLeVeN

Wijn

beleven

De dertien Duitse wijngebieden bieden behalve prima wijnen ook een uitgebreide waaier aan mogelijkheden om ze ter plaatse te ontdekken. Wie direct bij de wijnboer overnacht, vindt de beste condities voor een afwisselende genietvakantie in authentieke sfeer. Tal van producenten bieden uitstekende logeermogelijkheden.

Op wieltjes

Watersport

een ongewone manier om wijngebieden te bekijken is die vanaf de rails, maar dan wel een waarbij lichamelijke inspanning komt kijken. In de gebieden Nahe en Pfalz kun je namelijk een draisine huren om het spoor mee af te gaan. Inline-schaatsers komen in de Rheingau en het dal van de Mittelrhein aan hun trekken bij ‘Rhine-on-skates’ in augustus. een dag lang wordt dan de weg B9 door het uNescO werelderfgoed over een lengte van 135 kilometer voor ze vrijgegeven. het traject voert van Rüdesheim naar Koblenz en terug.

Wie liever vaart dan fietst, komt aan zijn trekken langs de 217 kilometer lange Wasserwanderroute Mosel met tal van verhuurbedrijven en ruim zestig aanlegplaatsen om tussendoor aan land te gaan. Bij Bullay kun je op de Moezel ook waterskiën, inclusief een neopreenpak. Ook op de saale en unstrut zijn er mooie waterroutes. De Glan, een zijriviertje van de Nahe, is evenals de lahn heel geschikt om te kanoën of te kajakken.

Fietstochten De rivieroevers in alle wijngebieden lenen zich goed voor ontdekkingstochten op de fiets. De actieve fietser kan over een ruim 600 kilometer lange route de Main begeleiden van de bron tot aan de monding en daarbij kennismaken met romantische wijnlandschappen. Aan de Moezel, met zijn ruim 1000 kilometer tellende fietspadennetwerk, zijn er uitgewerkte tochten voor wie rondreist of etapperijders, desgewenst compleet met bagagevervoer. Ook de wijnroutes, bijvoorbeeld die door de idyllische dalen van Tauber, Jagst, Kocher en Rems in Württemberg of de Bocksbeutelstrasse in Franken, bieden het hele jaar door de nodige afwisseling voor het oog en voor de benen.

Wandelen en klimmen Bijna overal waar druivenstokken staan, kun je heerlijk wandelen. Door de Rheingau en de Mittelrhein loopt bijvoorbeeld de 320 kilometer lange Rheinsteig. Vooral het gedeelte van st. Goar tot Bacharach voert door indrukwekkende wijngaardhellingen met adembenemende blikken op het Rijndal. een klassieker onder de wijnwandelroutes is de AhrRotweinwanderweg van Altenahr tot Bad Bodendorf. Kilometerslange wandelroutes doorkruisen ook de Kaiserstuhl en Tuniberg in Baden.

Wie nog iets sportievere uitdagingen zoekt, kan terecht op de steilste wijngaard van europa, de 378 Bremmer calmont aan de Moezel, of op de Rotenfels aan de Nahe. De laatste is overigens alleen geschikt voor geoefende klimmers.

Te paard of gemotoriseerd Zin om wijngaarden op de rug van een paard te verkennen? In de südpfalz zijn er ruitertochten ‘tussen wijn en woud’. Met een huurscooter kun je ook de wijngaarden in. Geleide motortochten worden aan de Moezel aangeboden, terwijl ook Baden mooie ‘culinaire’ trajecten in huis heeft.

Hoog in de lucht Wie eens een keer de lucht in wil, is in de Mittelrhein op de juiste plaats.

In Bad ems aan de lahn kun je met een zweefscherm oefenvluchten maken. Bij mooi weer stijgen boven de zacht glooiende zee van druivenstokken in Rheinhessen tal van heteluchtballonnen op. Mogelijkheden voor deze geliefde sport worden ook van de südpfalz tot in Baden en in de hessische Bergstrasse aangeboden.

Golf Voor eenieder die graag een balletje slaat, is de Pfalz bijvoorbeeld een ideale bestemming. Op de midden in de wijngaarden gelegen golfbaan Deutsche Weinstrasse bij Dackenheim zijn de holes zelfs naar druivenrassen genoemd.

63

WIjN ACTIeF BeLeVeN

Wijn kopen bij de boer Kopen bij de wijnboer is altijd een belevenis! Geen wonder dat veel producenten, coöperaties en kelderbedrijven hun verkoopruimtes uitgebreid hebben. hier ontvangen ze immers hun klanten. het zijn moderne vinotheken geworden naar een spannend architectonisch ontwerp.

Ware lounges waar je in een fascinerende omgeving op een heerlijk losse manier van de wijn kunt genieten. Rustieke maar ongemakkelijke boeren stoelen of barkrukken, plastic wijnbladeren, oude spullen en gehaakte tafelkleedjes als decoratie zijn inmiddels voltooid verleden tijd. Tal van deze stijlvol uitgevoerde ruimtes zijn juist bekroond met een architectuurprijs. Te koop zijn overigens niet alleen wijn, maar nog veel meer: delicatessen, azijn, wijngelei, druivenpitolie, chocolade, fruitdistillaten, likeuren, glazen en andere accessoires.

Veel wijnboeren bieden hun gasten een kelderbezoek aan. Dat doet het hart van iedere wijnliefhebber sneller kloppen. Bij moderne wijngoederen zie je vaak romantische oude kelders met grote, versierde houten vaten naast indrukwekkende hightech apparatuur. Zie de

Foto: Dieter leistner, @ lWG, Veitshöchheim

64

pneumatische persen die de druiven zonder beschadiging verwerken, blinkende roestvrijstalen tanks met computergestuurde koeling, geklimatiseerde barriquekelders en volautomatische bottelinstallaties. Vaak wordt op slimme wijze gebruik gemaakt van zwaartekracht om onnodig pompen en daarmee mechanische belasting van druiven of most te vermijden. De veelal grote financiële investeringen dienen allemaal één en hetzelfde doel: nog betere kwaliteit en tevreden klanten.

Te gast op het wijngoed Regelmatig worden in de zomer- en herfstmaanden op het erf van wijngoederen tafels en banken neergezet. het wijngoed wordt dan een strauss-, hecken- of Besenwirtschaft. Deze in Duitsland en Oostenrijk – waar men van Buschenschank spreekt – typische opzet zou terug te voeren zijn naar Karel de Grote, die de wijnboeren toestond om een paar maanden per jaar hun eigen wijnen en eenvoudige gerechten aan te bieden. Als teken dat ze open waren, werd een krans (strauss) of bezem (Besen) aan de poort bevestigd. De wijnboer had dan ‘uitgestoken’ (‘ausgesteckt’). het bezoek aan een strausswirtschaft is heel aangenaam op warme zomeravonden en een goede gelegenheid om wijnen uit het brede aanbod van een producent te proeven. Daarbij zijn typische streekspecialiteiten op basis van verse ingrediënten te eten. Wat wil je nog meer?

WIjN ACTIeF BeLeVeN

W EE Tj E vrije tijd is een schaars goed. Dus waarom tijd verdoen met zoeken? in de Duitse wijngebieden zijn er ruim 500 gidsen met verstand van wijn die aan vakantiegangers een veelheid aan activiteiten rondom het thema aanbieden, van een wandeling door de wijngaard tot aan een culinaire wijnproeverij. De meeste gidsen werken pro deo, maar ze hebben wel allemaal een speciale opleiding gevolgd en beleven er veel plezier aan om hun streek voor te stellen. informatie: www.tourismus.deutscheweine.de

Vakantie bij de wijnboer Wanneer het bezoek aan een wijngoed uitgelopen is op een uitgebreide proeverij – wijnboeren geven geïnteresseerde klanten nu eenmaal graag antwoord op hun vragen – , dan ligt de gedachte voor de hand of het niet mogelijk zou zijn ook op het wijngoed te overnachten. Veel wijngoederen beschikken over gastenkamers of vakantiewoningen, want vakantie bij de wijnboer is populair geworden. De wijnboeren bieden hun gasten een scala aan activiteiten aan: koetstochten en geleide wandelingen door de wijngaarden, fietstochten met bagagevervoer, wijnproeverijen met seizoensgebonden culinaire thema's, kookcursussen, theateruitvoeringen en concerten. Vervelen hoef je je tijdens een vakantie bij de wijnboer nooit.

Wat is een Riesling Lounge? je zou kunnen zeggen: het proeflokaal 2.0! in een Riesling Lounge kunnen liefhebbers topwijnen (en niet alleen Rieslings) uit alle Duitse wijngebieden proeven en er in een ontspannen ambiance van genieten. in verschillen grote Duitse steden zijn zulke lounges met ondersteuning van het Deutsches Weininstitut ingericht. in Berlijn in mesa Restaurant Grand Hyatt, in mainz in Hofgut Laubenheimer Höhe, in münchen in RETTERs Feinschmecker, in Frankfurt in Restaurant Zorges en in Keulen in Excelsior Hotel Ernst. Een Riesling Lounge is een eigen wijnbar met geschoold personeel.

65

66

OpTImAAL GeNIeTeN

Optimaal genieten Tips et h voor eren serv uitse D van jnen wi

OpTImAAL GeNIeTeN

Al doende leren is goed, maar het zou jammer zijn om bij goede wijn het genoegen mis te lopen. Met een paar vuistregels heb je van begin af het genoegen aan je kant.

Je hebt alleen maar behoefte aan...

... de juiste temperatuur

krachtigere, volle rode wijn 16 tot 18 °C jonge, fruitige rode wijnen 14 tot 16 °C rijpere, krachtigere witte wijnen 11 tot 13 °C zoete wijnen 9 tot 11 °C jonge, lichte witte wijnen, rosé 9 tot 11 ° C schuim- en parelwijn 8 tot 10 °C

... het juiste glas

Aangezien nauwelijks iemand de moeite neemt om daadwerkelijk te temperatuur van de wijn te meten, geldt de vuistregel dat je sekt, witte wijnen en rosé het beste twee uur voor je ze serveert in de koelkast zet. liever iets te koel inschenken, want in het glas warmen de wijnen bij kamertemperatuur heel snel op. Gebruik wanneer het buiten warm is in ieder geval altijd een tafelkoeler. heel praktisch zijn koelmanchetten uit het vriesvak. Daarmee kun je ook een te warme wijn afkoelen. Bij rode wijn is ‘kamertemperatuur’ gewenst, al mag het ook hier liever wat koeler dan te warm.

het goede wijnglas heeft een steel en een tulpvormige kelk. Voor rode wijnen mag die wat groter zijn. hoe dunner de wand van het glas, des te eleganter en intenser de smaakbeleving. schenk het glas enkel tot aan het breedste punt vol. Zo kan de geur zich in de kelk ontplooien. Door het glas licht te walsen kunnen de aroma's beter losgemaakt worden. De kleur van de wijn is het best te beoordelen wanneer het glas helder en kleurloos is.

... de juiste kurkentrekker

... de juiste begeleiding

Is het je bij een picknick wel eens overkomen dat je de kurkentrekker vergeten was? Wanneer je niet het goede model gebruikt, kan het zwaar werk zijn om de kurk uit de fles te krijgen. Ook het Zwitserse legermes is maar beperkt geschikt – het beste nog als noodoplossing in de boven geschetste situatie. eenvoudig maar effectief zijn zogeheten kelnerkurkentrekkers die met een hefboom werken, of modellen die op de fles gezet worden en de kurken simpelweg uitdraaien. Maar het is goed dat steeds meer wijnen met een schroefdop of glazen stop afgesloten worden. Daar heb je geen gereedschap voor nodig.

hoewel ook je vrienden aan wijnplezier bijdragen, zijn die hier niet bedoeld. Bij het genieten van wijn hoort goed water en ook wat brood is zinvol. en natuurlijk het passende eten. Maar dat is een hoofdstuk op zichzelf.

... accessoires voor het geval dat Bijvoorbeeld een decanteerkaraf. Decanteren is het overgieten van een wijn in een karaf. Wil je een ver gerijpte rode wijn van zijn depot scheiden, dan moet dat heel voorzichtig gebeuren om te voorkomen dat het depot los komt. Wanneer een wijn luchtcontact nodig heeft voor een betere ontwikkeling van zijn aroma's, kun je hem ook snel decanteren. het is niet nodig om iedere wijn te decanteren, maar schaden doet het bijna nooit. Bij witte wijnen vind je overigens wel eens kristallen in de fles die ook in het glas terecht kunnen komen. Dit wijnsteen is geen gebrek aan kwaliteit en heeft ook geen invloed op de smaak. het ontstaat door de verbinding van wijnzuur en mineralen in de wijn. het is eerder een teken voor goede kwaliteit.

67

68

OpTImAAL GeNIeTeN

in de prAktijk moet je het leren Zo zegt een volkswijsheid. Bij wijn is het ook zo, want iedere slok is een extra ervaring en verhoogt de kennis. Bij het proeven van wijn gaat het er om te beginnen om of en hoe een wijn je smaakt en welke smaakverschillen er bestaan tussen twee wijnen. In tweede instantie – en bij professionele proeverijen een belangrijk aspect – moet een wijn zo objectief mogelijk en voor anderen begrijpelijk beschreven worden. Daarvoor bestaat proeversjargon (‘neus’ voor de geur, ‘body’ voor een krachtig mondgevoel etc.). Ook wanneer je daarmee niet bekend bent, kun je beschrijven hoe een wijn smaakt door eenvoudigweg in associaties te denken. “Deze wijn doet me aan verse appels denken.” met een beetje oefening zul je daar plezier aan beleven, want wijn is het enige genotmiddel met zo'n uitgesproken ‘genotstaal’. maar uiteindelijk kun je je ook beperken tot de lapidaire vaststelling dat de wijn je goed smaakt. Ook zul je vaststellen dat wijnliefhebbers altijd willen weten wat er aan een wijn smaakt en waarom.

Organiseer voor vrienden eens een kleine wijnproeverij. Daar heb je vier of vijf wijnen voor nodig. Wat voor? Handig is een bepaald thema, riesling. je vergelijkt dan enkele rieslingwijnen uit bijvoorbeeld een aantal verschillende gebieden. Of je vergelijkt diverse druivenrassen uit één gebied met elkaar: spätburgunder, portugieser, Dornfelder. Het kan spannend zijn om de proevers aanvankelijk niet te laten weten wat ze in het glas hebben. je kunt de fles in aluminiumfolie wikkelen of de wijnen in uitgeschonken glazen serveren. Dit is het zogeheten ´blind´ proeven waarbij je je volledig op de wijn concentreert zonder dat voorkennis van herkomst, druivenras of producent het oordeel kan beïnvloeden. eveneens spannend is een vergelijking van verschillende oogstjaren. Twee of drie oogstjaren van dezelfde wijn van dezelfde producent laten duidelijk zien wat het belang van rijping is. Vaak blijken de gerijpte wijnen die met meer complexiteit dan de ‘jonkies’. Vaak krijgen ook de grootste wijnkenners het moeilijk wanneer ze plotseling een wijn moeten beoordelen zonder te weten wat er op het etiket staat.

moet het kurk zijn? natuurkurk is de traditionele afsluiting voor wijn, inclusief sekt. sinds enkele jaren gebruiken echter steeds meer producenten andere typen afsluitingen om het gevaar van kurksmaak uit te sluiten. Bij kunststofkurken blijft net als bij natuurkurken het ‘plop’-effect behouden. De schroefdop, intussen gebruikt voor een op de drie flessen die uit Duitse kelders komen, is eveneens een praktisch alternatief. ook de glazen stop – een Duitse vinding – ziet er goed uit en kan ook gebruikt worden om een aangebroken fles weer mee af te sluiten.

OpTImAAL GeNIeTeN

69

spoedcursus wijn proeven Proeven gaat voor drinken, bij wijnliefhebbers tenminste. Proeven wil zeggen een wijn beoordelen, maar niet per se drinken. Professionele proevers spugen het proefslokje namelijk weer uit nadat ze het uitvoerig in de mond hebben laten rondgaan. Niet alleen de tong, maar bijna alle zintuigen doen mee. Dat gaat als volgt: 1. het oog Bekijk de kleur van de wijn in het glas, liefst bij daglicht en tegen een witte achtergrond. Is de kleur levendig en helder, dan is dat een goed teken. een wijn mag niet troebel zijn. Wanneer je het glas schuin houdt, kun je aan de rand soms aflezen dat een wijn gerijpt is. Rijpe rode wijnen hebben bruinige randen, jonge eerder violette.

2. De neus Ruik aan het glas, waarbij je de inhoud lichtjes kunt laten rondwalsen. De aroma's komen zo in beter contact met de lucht. Is de geur aangenaam fris en zuiver? herken je fruitaroma's of bloesem? Jonge wijnen doen vaak denken aan citrusvruchten, appels of perziken. Rijpe witte wijnen kunnen ook de geur van geel fruit of honing hebben. Rode wijnen ruiken eerder naar rood fruit als kers, aardbei, framboos of naar pruimen.

3. De mond laat het proefslokje heen en weer door de mond gaan. Wanneer je daarbij lucht inzuigt – het bekende slurpen van de ‘kenners’ –, komen de aroma's in beter contact met de reukorganen. het mondgevoel moet intens, fris, sappig en levendig zijn. hoe langer je na het uitspugen of doorslikken van de wijn je de smaak nog blijft bespeuren, des te beter is de ‘afdronk’.

de kelder in!

Duitse wijnen beschikken over een goede bewaarcapaciteit. Natuurlijk hangt die evenzeer af van het druivenras en de manier van vinificatie als van het oogstjaar. Bij rode wijn zijn het de tannines die hem zogeheten ‘bewaarpotentieel’ verlenen, bij witte zuur en zoet. Bewaarpotentieel is het vermogen van een fles om zich gedurende langere tijd in positieve zin te ontwikkelen. wat Gebeurt er bij de rijPinG? rijpe wijnen zijn vaak harmonischer en complexer. Tal van aroma's komen pas na enige tijd tot ontwikkeling. Tijdens de rijping gaan bepaalde moleculen onder invloed van zuurstof verbindingen aan. Dat een wijn een chemische verandering ondergaat, herken je onder meer aan de kleur. Bij witte wijnen wordt die intenser, bij rode wijnen daarentegen vaak wat lichter. Hij kan van zwartrood veranderen in dakpanrood of bruinig. wijn bewaren, Zo doe je dat Ideaal is een horizontale opslag in een donkere ruimte zonder trillingen en sterke geurtjes bij een liefst gelijkmatige temperatuur van rond 12 °C. Wie geen kelder heeft, kan zijn wijnen ook in de slaapkamer leggen, waar het zelden te warm of te koud is. Wijnen met andere afsluitingen dan kurk kunnen ook staan. Horizontaal bewaren is immers alleen bedoeld om te voorkomen dat de kurk uitdroogt en poreus wordt.

Hoe LanG kun je duitse wijn bewaren?

De meeste gangbare wijnen smaken een jaar na de oogst op hun best en zijn niet bedoeld om jarenlang te rijpen. Hoe hoogwaardiger de wijn, des te aanbevelenswaardiger bewaren wordt. spätlesen en Auslesen van riesling of burgunderrassen uit goede wijngaarden en uit goede jaren kunnen zondermeer vijf tot acht jaar rijpen. Voor rode wijnen geldt precies hetzelfde. edelzoete wijnen hebben een zeer groot potentieel van wel enkele decennia. De vuistregel is dat hoe meer alcohol, zuur, zoet of tannine een wijn bevat, des te groter zijn rijpingspotentieel is, omdat deze vier bestanddelen een conserverende werking hebben. Tip: wil je iemand een wijn cadeau geven voor een jubileum of het bereiken van de meerderjarigheid, dan lenen zich edele Trockenbeerenauslese of eiswein daarvoor het best. schuimwijnen worden door bewaren niet beter. sekt en parelwijn moeten daarom direct na de koop gedronken worden.

aroma's herkennen en benoemen is een genoeglijke uitdaging voor iedere wijnliefhebber die alleen wel enige oefening verlangt. een goed hulpmiddel is het aromawiel. daarop staan, gescheiden voor witte en rode wijnen, de typische aroma's van duitse wijnen overzichtelijk onderverdeeld in groepen. aardbei, framboos of toch eerder lychee in de neus? Leer, koffie of misschien zoethout in de mond? Met het aromawiel ben je er snel achter. te bestellen via de online shop onder: www.deutscheweine.de

70

D u I T s e W I j N e N e N I N T e r N AT I O N A L e K e u K e N

Duitse wijnen & internationale keuken

een huwelijk uit liefde Duitse wijnen zijn fantastisch om op zichzelf van te genieten, ongeacht of dat nu als dorstlesser bij een zomerfeest is of dat duitse wijnen uitstekend passen bij de aziatische keuken is inmiddels bijna een waarheid als een koe. ‘aziatische keuken’ is overigens een ruim begrip. Het omvat zowel de thaise keuken met kokosmelk als de scherpe gerechten uit het Chinese sichuan. en zowel de puurheid van de japanse keuken als de milde tot scherpe curries uit de indiase. Maar voor iedere variant vind je een passende begeleider onder de duitse wijnen.

als stijlvolle rode tijdens een winteravond

kaas en wijn

in huiselijke sfeer. Maar ze hebben nog meer te bieden. Riesling, Spätburgunder & co. zijn ook uitstekende begeleiders van gerechten uit moderne keukens over de hele wereld.

wil je het simpele houden, dan kun je met kaas wonderen doen door drie kaassoorten te combineren met twee of drie wijnen. je hebt dan zes of negen combinatiemogelijkheden, goed voor volop gespreksstof. Geef bij een milde zachte kaas, een pittige harde en een blauwader bijvoorbeeld een riesling en een spätburgunder en misschien ook nog een trockenbeerenauslese. en natuurlijk brood.

aromatisch en pikant

Het zoete einde

Probeer eens een droge Musateller bij gerechten met verse gember. of een aromatische scheurebe bij curry met kokosmelk. ook gerijpte wijnen passen daar overigens uitstekend bij. Maar pas op: ook bij krachtige wijnen mogen de gerechten niet al te scherp zijn. alcohol versterkt namelijk de scherpte, waardoor het geheel snel te heftig kan worden. bij scherpe gerechten zijn eerder wijnen met bescheiden alcohol en merkbaar restzoet op hun plaats. suiker mildert de scherpte. nadrukkelijk zoute gerechten, waaronder ook in sojasaus gedoopte sushi, voelen zich thuis bij speelse wijnen met fris en levendig zuur zoals riesling.

een rondje snoepen in deze vorm kun je ook met chocolade doen. de vuistregels daarbij zijn dat wijnen die rijk zijn aan zuur goed passen bij chocolade met een laag cacaogehalte of helemaal zonder cacao (bijv. riesling bij witte chocolade). Hoe hoger het cacaogehalte, des te meer tannine mag een rode wijn hebben. Met gearomatiseerde chocolade (met vruchten of bloesem) is het aangenaam experimenteren bij aromatische wijnen als Gewürztraminer, Muskateller of scheurebe. soms gaat het fantastisch samen, soms ook helemaal niet. onthoud combinaties die een schot in de roos blijken te zijn. een beter eind van een maaltijd is nauwelijks voor te stellen.

droge kabinett, halfdroge spätlese, trockenbeerenauslese, eiswein, winzersekt, allemaal van een en dezelfde druif maar rijk in verscheidenheid, je vindt dat in duitsland nogal eens bij één enkel wijngoed. Het is dus geen probleem om een maaltijd van meerdere gangen zelfs te begeleiden met wijnen van zelfs één druivenras. Zo gevarieerd kunnen de wijnen uitvallen.

Duitse wijnen en gerechten sMaakGeHaLte/aroMa

Asperges met sauce hollandaise Kalfsreepjes in roomsaus

Vuistregel: serveer lichte, vetarme gerechten bij lichte wijnen met bescheiden alcohol. Zachte aroma's in het eten vragen ook om elegante aroma's in de wijn. Bij vette, zware gerechten die intens gekruid zijn kun je beter volle,

müller-Thurgau Bacchus scheurebe Gewürztraminer Grauburgunder

droGe sPätLese Van

Elbling

Mosselen, kreeft

Weißburgunder silvaner

kraCHtiG

droGe sPätLese/ausLese Van

Riesling

Vette zoetwatervis

krachtigere wijnen met uitgesproken fruit- of barriquetonen schenken en in bepaalde gevallen ook iets zoets. uitgesproken zoete wijnen als Beerenauslese, Trockenbeerenauslese en Eiswein zijn verrukkelijke gevallen apart. Probeer

spätburgunder

Kalfsschnitzel

Lemberger

Elbling

Bladsalade met vinaigrette

Dornfelder

silvaner

Tam gevogelte

droGe tot HaLFdroGe kabinett Van

Riesling

Gepocheerde vis

Weißburgunder

droGe kabinett Van

LiCHt

Pikant

MiLd

Aziatische gerechten Vederwild Gestoofde groente Deeggerechten met aromatische sauzen

Gans, eend Haarwild Gebraden rund of lam Pittige kazen

ze bij voorkeur bij desserts of krachtige (blauwader-)kaas. Tot zo ver de theorie. uiteindelijk geeft toch je persoonlijke smaak de doorslag.

DAs eTIKeTT

uitgever: Deutsches Weininstitut Gutenbergplatz 3-5 55116 Mainz info@deutscheweine.de www.deutscheweine.de