Το μπαρ κοντ, ο “αριθμός του Θηρίου” κι άλλα τινά...αριθμητικά Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής
Εικόνα 1: Προφήτης Ηλίας, Σίφνος τα του Αρχιτέκτονος τω αρχιτέκτονι Γιάννη Δ. Ιωαννίδη (όπως είχα υποσχεθεί)
Ηρεμήστε! Δεν πρόκειται να σας μιλήσω, καλοκαιριάτικα, εν μέσω καύσωνος, για τον διάβολο, την κόλαση, τα καζάνια με την πίσσα και τις αιώνιες φωτιές. Ούτε για χαράγματα, σφραγίδες, βούλες κι άλλα της εξουσίας σημαντικά. Έβαλα απλώς έναν “πιασάρικο” τίτλο για να κάνετε κλικ, για να αρχίσετε να διαβάσετε την ιστορία τούτη που θα σας αφηγηθώ. Κανονικά θα έπρεπε να βάλω τίτλο: Αιτείτε και δοθήσεται Κατά τα άλλα είναι μια...αποκαλυπτική ιστορία κι έχει μέσα αρκετούς αριθμούς. Όχι όμως ό,τι κι ό,τι αριθμούς αλλά από τους αριθμούς της ομορφιάς. Ελπίζω να βρείτε και την ομορφιά, μαζί με τους αριθμούς της. Χρήσιμη ομορφιά που θα σας βοηθήσει να ισχυροποιήσετε τους δεσμούς σας με τις Μικρές Πατρίδες τις οποίες τώρα, στις διακοπές, θα επισκεφθείτε. Και δεν το κρύβω πως έχει και λίγη ιδιοτέλεια τούτη η ιστορία. Θέλει να μετατρέψει εσάς, τους αναγνώστες της, λιγότερο η περισσότερο, σε “Ιντιάνα Τζόουνς” της κοινωνικής αρχαιολογίας! Θέλει να ψάξετε στις Μικρές Πατρίδες όλ' αυτά που θα διαβάσετε και ό,τι βρείτε να το φέρετε μαζί σας πίσω. Να το φέρετε “πίσω” ότι εμείς εδώ είμαστε “πίσω” και εκεί, οι Μικρές Πατρίδες, ήταν και είναι “μπροστά”! Ας ξεκινήσουμε όμως από τα μπαρ κοντ που στάθηκαν οι αφορμή για την μεταφορά στο ψηφιακό “χαρτί” αυτής της αφήγησης που ετοιμάζεται χρόνια.
Κάτσε κάτω απ' την μπάρα
Όλα τα προϊόντα που πωλούνται στα σούπερ μάρκετ, αλλά και στα μικρότερα πια καταστήματα λιανικού εμπορίου, φέρουν πάνω τους...γραμμωτό κώδικα, μπαρ κοντ. Είναι ένα “όνομα”, ο κωδικός αυτός, αλλά συνάμα είναι κι ένα “πρόσωπο”. Επειδή τα σκάνερ των υπολογιστών δεν μπορούν, ακόμα, ν' αναγνωρίσουν σχήματα και άλλα χαρακτηριστικά αντικειμένων έχουμε μπει στον κόπο να φτιάξουμε “ονόματα” και πρόσωπα” τέτοια που είναι αναγνωρίσιμα από τις μηχανές. Επειδή το κομπιούτερ δεν έχει την ικανότητα ν' αναγνωρίσει “μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια, μαύρα κατσαρά μαλλιά, άσπρο πρόσωπο σαν κρίνος και στο μάγουλο ελιά”, κάνουμε εμείς τον μεταφραστή και του φτιάχνουμε μαύρα νούμερα και αυτά τα μετατρέπουμε (με το κατάλληλο πρόγραμμα) σε μαύρες μπάρες για να μπορεί να τις αναγνωρίσει από το μήκος τους, το πλάτος τους και την διάταξή τους. Κάθε κωδικός είναι μοναδικός κι ανεπανάληπτος. Φροντίζει γι' αυτό το σχετικό γραφείο κάθε χώρας. Η κάθε επιχείρηση που θέλει τα προϊόντα της να είναι αναγνωρίσιμα από τα σκάνερ των σούπερ μάρκετ, πληρώνει ένα ποσόν – ανάλογα με τον τζίρο της, παρακαλώ – για να εξασφαλίσει τα επτά (7) πρώτα ψηφία τους κωδικού που τον κάνουν μοναδικό κι ανεπανάληπτο. Τα τρία (3) πρώτα είναι της χώρας. Η Ελλάδα
δηλαδή σημαίνεται με έναν τριψήφιο αριθμό: το “520”. Τα τέσσερα επόμενα είναι της επιχείρησης. Πχ “2478” .Καμία άλλη επιχείρηση δεν διαθέτει τα ίδια ψηφία. Είναι κάτι σαν αριθμός μητρώου, είναι κάτι σαν αύξων αριθμός. Οι πρώτες επιχειρήσεις που μπήκαν στο σύστημα έχουν μικρότερο και οι άλλες μεγαλύτερο. Ούτε οι χώρες ούτε οι επιχειρήσεις έχουν, στα αντίστοιχα ψηφία τους, περισσότερο απ' ότι επιβάλει η αρίθμηση, τον αριθμό “6”. Τα επόμενα πέντε (5) ψηφία είναι του προϊόντος. Η κάθε επιχείρηση βάζει όπως γουστάρει τους αριθμούς στη σειρά και φτιάχνει έναν μοναδικό κωδικό για κάθε προϊόν. Αισίως φτάσαμε στα δώδεκα πρώτα ψηφία και δεν έχουμε συναντήσει πουθενά ακόμα τον διάβολο! Το τελευταίο ψηφίο, το δέκατο τρίτο, καθορίζεται από έναν αλγόριθμο που παίρνει υπόψη του τα προηγούμενα ψηφία και “γεννάει” ένα ακόμα. Σκοπό έχει να ελέγξει την πιθανότητα λάθους εκτύπωσης του κωδικού. Το μπαρ κοντ που περιγράψαμε λέγεται ΕΑΝ 13. “ΕΑΝ” δεν ξέρω γιατί λέγεται, “13” όμως ξέρω. Είναι ο πιο διαδεδομένος κωδικός γιατί αυτόν έχει συμφωνηθεί να φέρουν όλα τα προϊόντα λιανικής πώλησης. Υπάρχουν κι άλλοι. Είναι πιο μικροί, για προϊόντα πολύ μικρού μεγέθους. Είναι διαφορετικοί, για συσκευασίες πολλών προϊόντων που φέρουν τον ΕΑΝ 13. Υπάρχουν δηλαδή μπαρ κοντ για κιβώτια, για παλέτες κλπ. Όλοι είναι με την ίδια λογική δομημένοι και ο “αριθμός του Θηρίου” - το 666 - δεν υπάρχει πουθενά ως σταθερό χαρακτηριστικό! Υπάρχει βέβαια, ο διάβολος αυτοπροσώπως, στα μεγάλα ποσά που πληρώνουν οι επιχειρήσεις στους “τσάτσους” που διανέμουν τα δικαιώματα χρήσης των κωδικών. Ποσά που είναι τόσο μεγάλα ώστε τους κάνουν, τις επιχειρήσεις αυτές, να αντιδικούν επί χρόνια, στα διεθνή και τα ελληνικά δικαστήρια, για το ποιος έχει δικαιώματα πάνω στα δικαιώματα.
Ο διάβολος στον νάρθηκα
Αν και δεν βρέθηκε ο “ξαποδώ” στο μπαρ κοντ είναι εκεί και “υποδέχεται” τους πιστούς πάνω από δύο αιώνες! Στο νάρθηκα του δίδυμου ναού των Μηλεών του Πηλίου, τον αφιερωμένο στην Αγία Ματρώνη και στους Παμμέγιστους Ταξιάρχες! Κατά παράβασιν των αγιογραφικών παραδόσεων και των θεολογικών αποφάνσεων της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας, ο Σατανάς, κραδένων δικράνι, κόκκινος κατακόκκινος, με τα κερατάκια του σουβλερά και προτεταμένα, “εξηγεί” τί παθαίνει ο άνθρωπος όταν δεν κάνει το θέλημα του Θεού. Όταν πχ κοιμάται το ζευγάρι και δεν πάει στην εκκλησία την Κυριακή, όταν βλαστημάει κάποιος κλπ. Πρώτη φορά που πήγα ήταν το 1975. Πρώτη φορά κάναμε διακοπές και είπε ο πατέρας να ξεκινήσουμε από τον βουνό των Κενταύρων. Από κει που ο Χείρων (=ο Χειρότερος) δίδαξε, στον Αχιλλέα, τα...καλύτερα! Αυτόν, τον μέχρι την πιο μικρή κόχη ιστορημένο ναό, θέλησα να δω ξανά, Χριστούγεννα του 1998 γυρνώντας από ένα οδυνηρό τετραήμερο στην Τσαγκαράδα.
“Χριστούγεννα πάντα (;) τσακωνόμαστε”
Έτσι λέει ο Σαββόπουλος! “...και τι σου χρωστώ και τι μου χρωστάς...” και μια τροφική δηλητηρίαση που θέρισε τα σωθικά αλλά και ο γλυκύτατος Φώτης Κόντογλου με τις ιστορίες του απ' τα Αϊβαλί, την πατρίδα του, με το συναξάρι του Αη Γιώργη του Χιοπολίτη, με τα Χριστούγεννα στη Σπηλιά. Παράξενη αντίστιξη, μικρή αποκάλυψη που προανήγγειλε, μέσα από την οδύνη, μια μεγαλύτερη! Κυριακή πρωί. Στον μητροπολιτικό ναό των Μηλεών του Πηλίου. Μετά την λειτουργία. Το εκκλησίασμα είχε φύγει. Ένα γκρουπ όμως παρατηρούσε την εκκλησία. Κάποιος τους ξεναγούσε, ήταν ένας επίτροπος. Αρκέστηκα στην καλύτερη παρατήρηση του επίχρυσου ξυλόγλυπτου τέμπλου και των αγιογραφιών χωρίς να πολυπροσέχω την ξενάγηση. Ο ναός, τρίκλιτη βασιλική με τυφλούς τρούλους. Αυτό θα πει-όπως αργότερα έμαθα-ότι από μέσα φαίνονται, στα δύο ακραία κλίτη, τρούλοι. Από έξω δεν φαίνονται, και η σκεπή είναι καλυμμένη με πλάκες Πηλίου. Στάθηκα σε ένα στασίδι να αισθανθώ το πνεύμα της εκκλησίας.
“Το φως στις δέκα το πρωί έρχεται όλο πλάγιο εκεί που ήταν οι χείμαρροι και ξαναζωγραφίζει τους κήπους πάνω στο νερό να έχουν σκαλί δεμένη βάρκα και μια θάλασσα γυαλί .......... Κι όμως αυτό το πλάγιο φως μια μέρα θα φωτίσει την πιο απόκοσμη ερημιά .......... (πάλι Σαββόπουλος)
Τα μεσημβρινά παράθυρα μικρά και ψηλά. Τα βορινά ανύπαρκτα. Άρχισα να δίνω προσοχή στον επίτροπο, ν' ακούω την ξενάγηση που έλεγε περίπου τα εξής:
“Η εκκλησία ξέρουμε ότι ανακαινίστηκε το 1741. Άρα χτίστηκε πολύ νωρίτερα, άγνωστο πότε. Για πολλά χρόνια βλέπαμε κάτι τρύπες στους μικρούς τρούλους των ακριανών κλιτών, έναν σε κάθε σφαιρικό τρίγωνο, στην κάτω του γωνία. Δεν ξέραμε τι ήταν. Πριν εννέα (τότε) χρόνια ανοίξαμε τη σκεπή για να την κάνουμε αντισεισμική. Όπως ήταν φυσικό αποκαλύψαμε τον θόλο του μεσαίου κλίτους και τους τρούλους των ακραίων κλιτών. Τότε και μόνο τότε διαπιστώσαμε ότι πίσω από κάθε οπή σφαιρικού τριγώνου υπήρχε ένα ανεστραμμένο πιθάρι. Δύο κλίτη. Έξι τρούλοι στο κάθε ένα κλίτος. Τέσσερα πιθάρια στον κάθε έναν τρούλο, σε κάθε οπή. Κάθε πιθάρι των ογδόντα κιλών. Σύνολο πιθαριών σαράντα οκτώ. Σύνολο κιλών τέσσερις τόνοι. Νομίσαμε ότι ήταν κόλπο για το ξελάφρωμα της στέγης. Ναι αλλά οι οπές; γιατί να υπάρχουν; Μετά είναι και τα "πηγάδια" (κοιλώματα καλύτερα). Τέσσερα μικρότερα στις γωνίες του ναού και ένα μεγάλο κάτω από το κέντρο. Ο επίτροπος χτύπησε με τη φτέρνα του το δάπεδο και ακούστηκε ένας αρμονικός ήχος σαν από γιγαντιαίο τύμπανο. Ναι! Τα σαράντα οκτώ πιθάρια και τα πέντε πηγάδια ήταν το σύστημα ακουστικής της εκκλησίας!!! Ένα πολύ παλιό σύστημα πού διδάσκονταν όσοι μαστόροι πηγαίνανε στο Άγιον Όρος”. Ένα τέλειο σύστημα ακουστικής που μετέτρεπε τον Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών των Μηλαιών σε Μέγαρο Μουσικής!!! Το είπαν άνθρωποι της λυρικής σκηνής που έκαναν δοκιμές! Ένα Μέγαρο Μουσικής στις Μηλιές του 17ου και 18ου αιώνα χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, καλώδια, ενισχυτές, ισοσταθμιστές!!! Την εποχή της τουρκοκρατίας!!! Να πηγαίνει ο λαός κάθε Κυριακή, κάθε λίγο και λιγάκι, στο Μέγαρο!!!Ένα ολοζωγράφιστο Μέγαρο!!! Τι κοινωνία ήταν αυτή που έκανε τέτοιες αποκοτιές;;; Τι είδους άνθρωποι;;;!!! Ποιο οικονομικό σύστημα υποστήριζε τέτοιες επενδύσεις;;; Με τι κριτήρια;;; Με τι "προοπτικές απόσβεσης";;; Οι σκέψεις αυτές μου έγιναν έμμονη ιδέα. Το συζητούσα παντού, με όλους. Λίγοι καταλάβαιναν τις ανησυχίες μου, πολλοί λιγότεροι εμπνέονταν από την...αποκάλυψη.
Από το Πήλιο στις Κυκλάδες & από τον 18ο αιώνα στον 10ο!
Όταν αξιώθηκα να ανέβω στην κορυφή της Σίφνου-στον Προφήτη Ηλία τον Ψηλό- τα μάτια μου αντίκρισαν, θαμπά από τη συγκίνηση, τις τέσσερις μικρές οπές στον μοναδικό τρούλο (σταυροειδής μετά τρούλου). Το κατόρθωμα των Μηλιών, δεν ήταν πια ένα σπάνιο γεγονός. Ήταν και στην κορφή της Σίφνου, σε ένα πολύ μικρό μοναστήρι από τα εκατοντάδες του Αιγαίου, τις χιλιάδες της Ελλάδας. Άρχισα να ρωτάω του Σιφνιούς, αν ξέρανε για τις τρύπες, τι δουλειά κάνανε. Δεν ήξερε κανένας!
Τους εξήγησα τι είχα δει ,τους είπα που, πως. Να πάνε να δουν. Να μάθουν από τους γερόντους. Άρχισα να ψάχνω όλες τις εκκλησιές μετά τρούλου. Βρήκα μερικές σε ναούς του 17ο αιώνα, με άλλη διάταξη στα "ηχεία".(Σε τοίχους, με πιο μεγάλες οπές κλπ). Το κακό είναι ότι όπου δεν υπήρχαν αγιογραφίες, ο ασβέστης τα κάλυψε όλα. Λόγω άγνοιας!!! Πέρασε καιρός. Μια μέρα πήγα στο νεκροταφείο του χωριού μου. Το μικρό Βυζαντινό εκκλησάκι του Αη Γιάννη του Πρόδρομου υπό ανακαίνιση[*]. Σκαλωσιές, μαδέρια, μπάζα, τάφοι ανεωγμένοι. Τα λείψανα του αρχαίου ναού στα βάθρα του βυζαντινού. Μπήκα με χαρά μέσα. Να δω τις εργασίες. Και να εκεί, στο εκκλησάκι που από μικρό παιδί αγαπούσα ιδιαίτερα, οι τοίχοι του αποκεκαλυμμένοι και οι εν λόγω οπές λίγο πιο πέρα από τα γνωστά σημεία!!! Με κάπως διαφορετικό τρόπο διαμορφωμένα τα κοιλώματα, σαν τις φωλιές των χελιδονιών, χωρίς πιθάρια ανεστραμμένα. Ο Αη Γιάννης με είχε πάει ακόμα παραπέρα στις σκέψεις μου. Τώρα ήξερα, το σύστημα της ακουστικής ήταν τουλάχιστον του 10ου αιώνα!
Εικόνα 2: Ακουστική οπή σε σφαιρικό τρίγωνο, Α. Παρασκευή, Σχηματάρι
Εικόνα 3: Οπές στα σφαιρικά τρίγωνα του Άη-Νηγιά, Σίφνος
Εικόνα 4: Οπές σε σφαιρικό τρίγωνο, Άη Γιάννης ο Πρόδρομος, Σχηματάρι
Εικόνα 5: Άη Γιάννης, Σχηματάρι
Στο Καθολικό της Μεγίστης Λαύρας
Τον Αύγουστο του 2005 τελευταίος μου σταθμός η Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας. Στον εσπερινό, με μεγάλο ενθουσιασμό διαπίστωσα ότι στα σφαιρικά τρίγωνα του καθολικού υπήρχαν αυτές οι μυστηριώδεις οπές με την εξής διάταξη: τρεις μαζί σε κάθε τρίγωνο σαν κορυφές ενός εγγεγραμμένου φανταστικού τριγώνου. Στο δάπεδο, δύο τεράστιες πλάκες μαρμάρου ρηγματωμένες, από το χρόνο βουλιαγμένες έτσι που να σχηματίζεται ένα βαθούλωμα μέσα στη μέση του ναού. Πίστεψα ότι οι μοναχοί θα ξέρουν κάτι να μου πουν. Στη συζήτηση όμως που ακολούθησε, με κάποιον από τους μοναχούς που μας ξεναγούσε, διαπίστωσα ότι δεν γνώριζαν τίποτα! “Ίσως και να μην ήθελε να πει” με έβαλε ο διάβολος να σκεφτώ.
Αναπάντεχη βοήθεια
Ο καιρός περνούσε ώσπου μια Κυριακή (άνοιξη του 2008 ήτανε θαρρώ) βρήκα στο Βήμα ένα άρθρο για το χτίσιμο μιας εκκλησίας, κάπου εκεί στην Κερκίνη. Μιας εκκλησίας που δεν χτιζόταν, όπως όλες, ...με μοντέρνο τρόπο αλλά με τον παλιό...τον βυζαντινό. Διαβάζοντας το άρθρο βρήκα πράγματα εντυπωσιακά, για τον τρόπο οικοδόμησης, που έχουν χαθεί από καιρό. Βρήκα όμως και πράγματα γνωστά, ακόμα, σε κάποιους ανθρώπους που δεν έχασαν τελείως το μυαλό τους από την “σοφία” της νεωτερικότητας. Δεν χτιζόταν πχ με το γνωστό τσιμέντο αλλά με κείνο των βυζαντινών! Ανακάτευαν δηλαδή θηραϊκή γη (τριμμένη ελαφρόπετρα) με ασβέστη άσβηστη. Το είχα ακούσει αυτό πάλι στη Σίφνο, από γερόντους. Ανακάτευαν έξι μέρη θηραϊκή γη και ένα μέρος ασβέστη άσβηστη. Μετά έριχναν νερό. Η άσβηστη ασβέστη άρχιζε να “σβήνει” και το μείγμα αποκτούσε ψηλές θερμοκρασίες...γινόταν “πορσελάνα”! Με αυτόν τον τρόπο είναι κτισμένα κι αυτά τα υπέροχα κτήρια της Ερμούπολης που επενδύθηκαν μετά με την άσπρη τετραγωνισμένη πέτρα που ξέρουμε. Από τέτοια πράγματα κατάλαβα ότι ο συγγραφέας του άρθρου- ο Άλκης Γαλδαδάς – έχει γνώσεις επί του θέματος αλλά έχει και έμπνευση. Έβλεπα τη χαρά του μέσα από τις γραμμές που περιέγραφαν το χτίσιμο εκείνης της εκκλησίας. Κάθισα και του έγραψα ελπίζοντας εκείνος να ξέρει κάτι για το βυζαντινό – όπως νόμιζα τότε- σύστημα ακουστικής. Αμέσως μου απάντησε, με ενθουσιασμό, ότι
κι εκείνος είχε ακούσει για τα εντοιχισμένα πιθάρια σε κάποια εκκλησία στο Χαλάνδρι που χτίστηκε όμως πρόσφατα. Υποσχέθηκε να το ερευνήσει και κράτησε τον λόγο του. Αποτέλεσμα της έρευνας το άρθρο :Τεχνολογίες του Αγίου Όρους Στο άρθρο έθετε το ζήτημα το πιθαριών και ακόμα έκανε λόγο για μια ομάδα μελετητών που ασχολείται με την ακουστική των βυζαντινών ναών της Θεσσαλονίκης.[1] Ο Π. Καραμπατζάκης, αρχιτέκτονας και σύμβουλος ακουστικής έδινε μια πρώτη εξήγηση του μυστηρίου των πιθαριών. Σε λίγο καιρό ακολούθησε κι άλλο άρθρο στο Βήμα: High tech κάθοδος στον Άδη όπου παρουσιαζόταν η δουλειά των Παναγιώτη Καραμπατζάκη και Βασίλη Ζαφρανά σχετικά με την ακουστική του Νεκρομαντείου του Αχέροντα! Να τι λέει κι ένα άλλο δημοσίευμα για την έρευνα αυτή: “Στην έρευνα εξετάστηκαν δύο βασικές παράμετροι: ο χρόνος αντήχησης (σ.σ.: ο χρόνος
που χρειάζεται για τη μείωση της έντασης του πρωτογενούς ήχου κατά 60 dB) και ο θόρυβος βάθους (ο ήχος του περιβάλλοντος χωρίς την παρεμβολή τεχνητών θορύβων). Οι τιμές και των δύο ιδιοτήτων βρέθηκαν να είναι πολύ χαμηλές, γεγονός παράξενο για ένα κλειστό υπόγειο χώρο, κατασκευασμένο με βαριά υλικά. Μάλιστα, η τιμή του θορύβου βάθους ήταν μικρότερη ακόμα και από αυτή των ανοιχτών χώρων. Πρόκειται, λοιπόν για ένα κλειστό χώρο με χαρακτηριστικά ακουστικής ανοιχτού χώρου. Σημαντικό ερέθισμα των ερευνητών για τη διενέργεια της έρευνας αποτέλεσε και η παρατήρηση της ύπαρξης 15 τόξων στην κρύπτη, που τελικά διαπίστωσαν ότι αυξάνουν την εσωτερική επιφάνεια του χώρου δημιουργώντας σημαντική απόσβεση του ήχου. Η παρατήρηση των τόξων, σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερα χαμηλές τιμές του χρόνου αντήχησης και του θορύβου βάθους, οδήγησαν τους δύο ερευνητές στο συμπέρασμα ότι ο χώρος ήταν συνειδητά κατασκευασμένος, ώστε να δημιουργεί στον επισκέπτη του έντονα ψυχοακουστικά φαινόμενα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι παραπάνω τιμές πλησιάζουν τις ακουστικές συνθήκες που δημιουργούνται στους ανηχοϊκούς θαλάμους. Οι ανηχοϊκοί θάλαμοι αποτελούν σύγχρονα εργαλεία της ακουστικής, τα οποία έχουν δημιουργηθεί ειδικά για επιστημονικές μετρήσεις. Όπως τονίζουν οι δύο ερευνητές του ΑΠΘ, «μπορούμε να αναλογιστούμε την επίδραση ενός τέτοιου θαλάμου στον ψυχισμό του ανθρώπου, εάν σκεφτούμε ότι σε ανηχοϊκό θάλαμο της Μινεσότα, που κατέχει το ρεκόρ Γκίνες ως το πιο ήσυχο μέρος στη Γη, το ρεκόρ παραμονής ανθρώπου είναι μόλις 33 λεπτά». Στόχος των αρχαίων κατασκευαστών του Νεκρομαντείου του Αχέροντα φαίνεται, λοιπόν, ότι ήταν να αποπροσανατολίζουν τις αισθήσεις του επισκέπτη δίνοντάς του την ψευδαίσθηση της επαφής του με τον Κάτω Κόσμο. Μάλιστα, οι κ. Καραμπατζάκης και Ζαφρανάς συμπληρώνουν ότι «δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε τη μεγέθυνση των ψυχοακουστικών φαινομένων, εάν αναλογιστούμε ότι οι επισκέπτες του Νεκρομαντείου περνούσαν από σωματικές και ψυχικές
δοκιμασίες (ειδική δίαιτα, απομόνωση, προσευχή και τελετουργίες με μαγικά), πριν να έρθουν σε επικοινωνία με τους νεκρούς».” (www.zougla.gr)
Διαβάζοντας όλα αυτά τα εκπληκτικά κράτησα τις εξής βασικές σημειώσεις: 1. Υπάρχει ένας θεμελιώδης νόμος (“νόμος Sabine”) στην ακουστική των κλειστών χώρων. Αυτός συνδέει τον όγκο της αίθουσας με το ολικό εμβαδόν της εσωτερικής της επιφάνειας. Στον αριθμητή δηλαδή του κλάσματος βάζουμε τα κυβικά μέτρα που είναι η αίθουσα και στον παρονομαστή βάζουμε τα τετραγωνικά μέτρα της επιφάνειας της.(πάτωμα, ταβάνι, τοίχοι κλπ) 2. Στους χώρους που εμείς, οι σύγχρονοι άνθρωποι, ζούμε και διασκεδάζουμε, ο αριθμητής είναι μεγαλύτερος από τον παρονομαστή, ήτοι τα κυβικά μέτρα είναι πιο πολλά από τα τετραγωνικά. Συνεπώς το πηλίκον της διαίρεσης βγαίνει μεγαλύτερο από τη μονάδα....κάπου στο 1,35. 3. Στο Νεκρομαντείο, οι άνθρωποι εκείνοι, χωρίς να γνωρίζουν τον “νόμο Sabine”, έφτιαξαν έναν χώρο που ο λόγος όγκου προς εμβαδόν...αντιστρέφεται! Εδώ ο όγκος είναι 264 κυβικά και το εμβαδόν είναι 421 τετραγωνικά. Πώς το πέτυχαν αυτό; Μα με τα θαυματουργά τόξα που πρόσθεσαν. Αφενός αυξάνουν την επιφάνεια και αφετέρου μικραίνουν τον όγκο! Στη συνέχεια παγιδεύουν τον ήχο στα κενά τους και εκείνος δεν “επιστρέφει”! Ήταν δε τόσο ήσυχα, εκεί στην εις Άδου κάθοδον, που μπορούσες ν' ακούσεις το αίμα να κυλάει στις φλέβες σου! Ίσως και τα μόρια του αέρα να βομβαρδίζουν τα τύμπανα των αυτιών σου, τους ήχους από τα έγκατα της γης και ποιος ξέρει τι άλλο ακόμα.i 4. Το πηλίκον των 264 κυβικών δια των 421 τετραγωνικών μας δίνει τον... άρρητο αριθμό 0,627! Αυτός εκτός του ότι θυμίζει εκείνον “του Θηρίου” είναι και ο αριθμός της χρυσή τομής, ο “νόμος της Ομορφιάς”:Χρυσή τομή Με βάση αυτή την αναλογία χτίστηκε και ο Παρθενώνας. Φαίνεται δε ότι ισχύει όχι μόνο για τα ορατά δημιουργήματα της Τέχνης αλλά και για τα αόρατα. 5. Αν διαιρέσουμε το 5 με το 8 το αποτέλεσμα θα είναι 0,625. Αν διαιρέσουμε το 8 με το 13 θα βρούμε το 0,615. Και το 13 αν το διαιρέσουμε με το 21 θα λάβουμε το 0,619! Η ακολουθία των αριθμών που έχουν αυτή την ιδιότητα, που όταν δηλαδή ο ένας διαιρείται με τον επόμενο δίνουν έναν άρρητο αριθμό περίπου 0,62, λέγεται “ακολουθία Φιμπονάτσι”. Η ακολουθία αυτή ορίζεται κι αλλιώς: είναι οι αριθμοί που ο καθένας τους σχηματίζεται από το άθροισμα των δύο προηγουμένων του...3, 5, 8, 13, 21, 34 .... ωστόσο εγώ παραμένω με το ερώτημα γιατί στην ακολουθία περιλαμβάνεται και το μηδέν (0), το 1 και το 2 αφού δεν είναι αθροίσματα προηγουμένων αριθμών.
Φαίνεται ότι υπάρχουν εκεί για να εξασφαλίζουν την “ομαλή” μετάβαση στην κατάσταση μηδέν, συνεργούντος και του “Θηρίου”, σε όποιον κατέρχεται την κλίμακα: Αν διαιρέσουμε το 2 δια του 3 θα βρούμε ....0,66666(!) Αν διαιρέσουμε το 3 δια του 2 βρίσκουμε 1,5. Όποιος ανέρχεται την κλίμακα, βέβαια, τείνει στο άπειρο. 6. Τω όντι,[2] η ακολουθία Φιμπονάτσι είναι μια κλίμακα! Μια κλίμακα όπου ανερχόμενος...αντιμετωπίζεις σκαλοπάτια 0,620 περίπου και κατερχόμενος αντιμετωπίζεις σκαλοπάτια...1,62 περίπου. Όταν δηλαδή διαιρείς από κάτω προς τα πάνω, πχ το 5:8, βρίσκεις το 0,62. Όταν διαιρείς από πάνω προς τα κάτω, πχ το 8:5, βρίσκεις το αντίστροφο...1,62 κ.ο.κ.!
Εικόνα 6: Ακουστικά τόξα, Άη Νηγιάς, Σίφνος
Εικόνα 7: Τα ακουστικά τόξα του Νεκρομαντείου, Αχέροντας
Εικόνα 8: Τα ακουστικά τόξα στην τράπεζα του Άη Νηγιά, Σίφνος
Από κλίμακα σε κλίμακα
“Γιατί, στα χρόνια τα παλιά σκαλιά τα λέγαν τα κουμπιά σκαλί ήταν η Αγάπη σκαλί και σκαλοπάτι” Νίκος Ξυδάκης (ο Αλεξανδρινός)
Φαίνεται ότι την κλίμακα αυτή ανερχόμενος βρέθηκα, μετά από μιάμιση ώρα εξ-οντωτικής πορείας, ακόμα μια φορά στην κορυφή της Σίφνου, στην τράπεζα του παλιού, από την εποχή του Αλεξίου Κομνηνού, λένε, μοναστηριού. Η τράπεζα χτίστηκε την δεκαετία που χτίζονταν κι οι Βερσαλίες. Στο υπέρθυρο γράφει 1664! Δεν ξέρουμε αν οι Βερσαλίες διαθέτουν σύστημα ακουστικής ανάλογο με εκείνο του Νεκρομαντείου. Ξέρουμε όμως ότι η τράπεζα το διαθέτει. Το δηλώνουν τα πυκνά πρόσθετα τόξα της, δέκα τον αριθμό, αλλά και η ίδια η πείρα από τα πανηγύρια που γίνονται εκεί δύο φορές το χρόνο. Μετρήσεις επιστημονικές ακόμα δεν έχουν γίνει. Έχουν γίνει όμως κάποιες στοιχειώδεις, πρόχειρες και χονδρικές μετρήσεις των επιφανειών και του όγκο. Από αυτές προέκυψε ότι χωρίς ν' αφαιρέσουμε τον όγκο που δημιουργούν τα τόξα και χωρίς να προσθέσουμε το εμβαδόν που δημιουργούν (τα τόξα) η σχέση όγκου/εμβαδού πέφτει κάτω από τη μονάδα! Μπορούμε επομένως να μιλάμε για μια αίθουσα της ίδιας μεγαλοφυούς τεχνικής μ' εκείνη του Νεκρομαντείου. Της ίδιας τεχνικής αλλά αντίστροφης λογικής. Εκεί, η αίθουσα είναι κάτω από την γη, είναι στα έγκατα. Εδώ, η αίθουσα είναι στα ύψη, επί πτερύγων ανέμων, στο φως! Εκεί η ανηχοϊκή αίθουσα εξασφαλίζει τη σιωπή του σκότους. Εδώ, εξασφαλίζει τη σιωπή του φωτός! Εκεί κατέρχεσαι στον Άδη. Εδώ ανέρχεσαι στο Θεό! Τι ποιο ωραίος εικονισμός του μεγαλειώδους ελληνικού δράματος των τελευταίων τριών χιλιάδων ετών!!!
Το είδος και το ήθος ανθρώπων και κοινωνίας
Αν και εν τω μεταξύ έμαθα - ελέω Θ.Ι.Ζιάκα - “τι είδους άνθρωποι ήταν αυτοί που κάνανε τέτοιες αποκοτιές”, αν και τώρα ήξερα “τι κοινωνία ήταν αυτή που υποστήριζε τέτοια εγχειρήματα χωρίς προοπτικές απόσβεσης”, η έκπληξη μου, ο συγκλονισμός μου δεν ήταν μικρότερος!
Σκεφτείτε! Στην κορφή ενός θαλασσινού βουνού, στα 700μ υψόμετρο, σε μια έκταση δύο στρεμμάτων, να γίνονται λογής λογής θαύματα! Όγκοι τεράστιοι πέτρας να εξορύσσονται, να πελεκίζονται και να χτίζονται, εκεί στα ύψη, μεταξύ ουρανού και γης. Χωρίς καμία άλλη χρησιμότητα παρά μόνο εκείνη της διασφάλισης, στους αιώνες, της καλής σχέσης με τον Θεό και με τη φύση! Μόχθος ανθρώπων ασύλληπτος, εργασία κοπιαστική και επικίνδυνη, χωρίς εργαλεία, χωρίς τεχνικά μέσα, χωρίς νερό, χωρίς καν σχέδια! Μέσα σ' όλα αυτά, τα δύσκολα και τα μεγάλα, δεν παρέλειψαν να φροντίσουν για την ποιότητα του ήχου, για το πώς ακούγεται η ψαλμωδία, η ανάγνωση!!! Ναι, δεν είναι υπερβολή! Τότε και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, οι μαστόροι έκτιζαν, ακόμα και σύνθετα οικοδομήματα όπως οι εκκλησιές, χωρίς σχέδια.... “Μ' ένα καλάμι “γύριζαν” τον τρούλο” λέει ο παπα-Γιάννης. [3] Τι να έκτισαν πρώτα άραγε; Την εκκλησία ή την τράπεζα; Υπήρχε τάχα κάτι όρθιο από τα πρώτα βυζαντινά κτίσματα; Γιατί το υπέρθυρο της τράπεζας είναι παλαιότερο απ' αυτό της εκκλησίας; Εκείνο που σίγουρα έκαναν πρώτα ήταν να κτίσουν τις δύο ευρύχωρες στέρνες. Για να μαζέψουν το νερό. Και μετά, φαίνεται ότι έκτισαν την τράπεζα, την εκκλησία, τα κελιά και τους άλλους βοηθητικούς χώρους. Φιλοκαλλούντες μετ' ευτελείας....χωρίς τα λεφτά της Συμμαχίας (της Δήλου), χωρίς “κίνητρα”, χωρίς “ επιδοτήσεις” και Μ.Ο.Π., χωρίς ΕΣΠΑ, χωρίς “αντισταθμιστικά οφέλη” εκτελούσαν έργα μακράς πνοής, αναδιένυμαν στο μέλλον μοίρασαν σε μας, στο νυν και αεί το δικό μας- τον πλούτο που πλεόναζε τότε. Αφού, βέβαια, πρώτα τον είχαν μετατρέψει σε Ομορφιά και Καλοσύνη!!! Κατά την ταπεινή μου γνώμη, το κατόρθωμα αυτό των Σιφνίων, είναι ανώτερο εκείνων των Αθηναίων. Ανώτερο κοινωνιολογικά, όχι καλλιτεχνικά. Και είναι ανώτερο και πιο ολοκληρωμένο γιατί ενώ μιμείται, ως προς τα λοιπά, τον τρόπο της Ακρόπολης των Αθηνών, γίνεται ιδίοις εξόδοις, ιδίοις δυνάμεσι! Το να υπάρχει μια Ακρόπολη στην Αθήνα ή ένα “μέγαρο μουσικής” στις Μηλιές, είναι, δεν λέω, εκπληκτικό πράγμα. Αλλά να υπάρχει ο τρόπος της Ακρόπολης και ο τρόπος του “μεγάρου των Μηλιών”, διανεμημένος στις Μικρές Πατρίδες, είναι Χάρις και Ενέργεια δια της οποίας ο Κόσμος συνέχεται. Είναι η Αγάπη του Θεού και η Οδός της Σωτηρίας σαρκωμένη στο δια του Σταυρού Του Πολίτευμα. Έτσι, ο Λαός σώζεται, ευλογείται η Κληρομία, νίκες κατά βαρβάρων δωρίζονται! Τούτος ο “θησαυρός των Σιφνίων”, των ορθοδόξων Σιφνίων της βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής, δεν κάθεται, σαν τον άλλο στους Δελφούς, να περιμένει παθητικά τους βαρβάρους να τον λεηλατήσουν. Αγέρωχος κι υπέροχος, άφθαρτος, στη μεθόριο Κτιστού και Ακτίστου, στέκει, καλά φυλαγμένος, μπροστά στα μάτια όλων, και μοιράζεται δίκαια υπέρ των φτωχών τω πνεύματι κλώμενος, υπέρ των καθαρών τη καρδία εκχυνόμενος.
Διακηρύσσει στεντορείως, σε όλες τις γλώσσες τις οικουμένης ποιος είναι ο μόνος δίκαιος τρόπος να μοιράσεις τον πλούτο στους ανθρώπους. Μας καθορίζει και το “νόμισμα” στο οποίο πρέπει να γίνεται η μοιρασιά. Μας καθορίζει και την “ισοτιμία”! Μα εμείς, αεί παίδες, δεν ακούμε. Μέσα στην “ανηχοϊκή αίθουσα” της ανοησίας μας χορεύουμε τον χορό των κωφαλάλων! Έχουμε τον νου μας στα παιχνίδια και στους γύρω απ' αυτά καβγάδες. Ορεγόμαστε “δίκαιη μοιρασιά”, πάνω από την “κουβέρτα” που, σαν τους κουτσαβάκιδες τους παλιού καιρού, στρώνουμε, με κάθε ευκαιρία, για να ρίξουμε αρειμάνιοι (=Άρης +μανία) τα ζάρια! Όλοι; Όλοι παίδες εσμέν; Όχι όλοι ευτυχώς! Κάποιοι ακούνε και...μετράνε...επτά και παραπάνω φορές.... και “χορδίζουν”!!! Τα αρχαία θέατρα "κουρδίζονταν"!
Καλή Μικρή Πατρίδα σύντροφοι Θησείο 10 Ιουλίου 2011
Εικόνα 9: Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, Σχηματάρι
[*] Σημείωση για τους Σχηματαραίους, νεώτερους κι...αρχαίους: Οι τρύπες αυτές της ακουστικής παρατηρούνται και στο Αη Γιάννη και στην Αγία Παρασκευή! [1] Ακόμα μία μαρτυρία: Ήταν φαντάρος στη Σαλονίκη. Το 1954. Βγήκε να δει την πόλη και τις εκκλησιές της. Έφτασε και στη Ροτόντα. Έτυχε να γίνεται ξενάγηση ξένων τουριστών. Χωρίς να καταλαβαίνει τη γλώσσα στάθηκε και παρατηρούσε. Ο ξεναγός πήγε στη μέση, στο κέντρο, της εκκλησίας και έβαλε το πόδι του σε μια τρύπα που ήταν εκεί ακριβώς ώστε να την καλύπτει. Τραγούδησε κάτι και μετά αφού τράβηξε το πόδι του ξανατραγούδησε. Μια "ουράνια" μελωδία πλημμύρισε την αίθουσα! [2] Είναι τόσο όμορφη η σχέση των Σιφνιών με τους ήχους που δεν μπορώ να μη μοιραστώ μαζί σας τούτη την ιστορία: Είχαν λέει παλιά ένα σήμαντρο σιδερένιο που προηγείτο της λιτάνευσης της θαυματουργής εικόνας της Χρυσοπηγής, της πολιούχου της Σίφνου. Η λιτανεία ξεκινούσε (και ξεκινάει) με την επιβίβαση της εικόνας στο πλοίο – σας θυμίζει Ιφιγένεια εν Ταύροις; τυχαίο είναι!- αποβιβάζεται στα Σεράλια και από κει περιφέρεται σε όλο το νησί. Το εν λόγω σήμαντρο, το Κόντι, όπως το έλεγαν, προηγείτο. Ο άνθρωπος που το χτυπούσε λεγόταν “σταμπολής”(=Κωνσταντινουπολίτης). Μα ήταν τόσο γλυκός ο ήχος του σημάντρου αυτού που μάγευε τους ανθρώπους και δεν χόρταιναν να τον ακούνε. Κι αν κανά κορίτσι είχε όμορφη και γλυκιά φωνή της έφτιαχναν “ποιητικό”, ρίμες δηλαδή, σαν και τούτο: “είσαι μάτια μου τω όντι, της Χρυσοπηγής το Κόντι”. Το γλυκόλαλο όμως σήμαντρο χάθηκε το 1905! Κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς συνέβη και το Κόντι έπεσε στη θάλασσα από το καΐκι και χάθηκε! Για πάντα; Ποιος ξέρει; [3] Ο παπα-Γιάννης, αφού έκανε τον εσπερινό και την αρτοκλασία, στο πανηγύρι του Προφήτη Ηλία, έπιασε να πει δυο κουβέντες όπως το συνηθίζει. Μας ευχαρίστησε και μας ευχήθηκε ξέχωρα εμάς του ξένους που κάναμε τον κόπο ν' ανεβούμε ως εκεί πάνω έπιασε να λέει μια παραβολή: Το κοράκι, είπε, είναι ακάθαρτο πουλί γιατί τρώει ψοφίμια. Όμως ένα τέτοιο κοράκι πήγαινε την τροφή στον Ηλία! Έτσι είμαστε και μεις οι παπάδες, είπε. Φοράμε κι εμείς μαύρα και έχουμε κι εμείς αμαρτίες. Μπορεί όμως κάποιος να μάθει από μας! Αν θέλει!
i
Σημείωση 4 Ιουνίου 2013: Για το τι συνβαίνει στον άνθρωπο που ζει κάποια ώρα μέσα σε ανηχοϊκό θάλαμο βλέπε (ή μάλλον άκου) την κ. Τ. Μαχά-Ευαγγελοπούλου στην εκπομπή “Στα Άκρα”