Ντι, μώι βάιζο μ', ντι
Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής
Στο φύλλο Νο 85 (5/2013) του ΕΛ δημοσιεύτηκε συνέντευξη της κας Ελπίδας Μπούκα, τελειόφοιτης φοιτήτριας του τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ., ειδικευόμενης στη Γλωσσολογία. Τη συνέντευξη παραχώρησε ο λέκτορας του τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ., και πρόεδρο της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Albanohellenica, κ. Δώρης Κυριαζής. Δεν θα μπορούσε να ήταν καλύτερη η συνέντευξη από την πλευρά της νεαρής κυρίας και μέλλουσας γλωσσολόγου! Δεν είναι μόνο το ότι έκανε σωστές και καίριες ερωτήσεις. Φαίνεται πως έχει ασχοληθεί αρκετά με το ζήτημα, ότι είναι γοητευμένη από το “παράξενο” αυτό γεγονός και ότι με αγάπη προσεγγίζει αυτή την “παραδοξότητα” της ιστορίας: Έλληνες να μιλάνε και μιαν “άλλη” γλώσσα, τα Αρβανίτικα! Της απευθύνω τα θερμά μου συγχαρητήρια και την προτροπή μου να συνεχίσει να μελετάει το “αρβανίτικο ζήτημα”. Παραφράζοντας το γνωστό τραγούδι “ντι, μωρ' Γιάννο μ', ντι” απαντώ στην ερώτησή της “ντι αρβανίτε;” ....”ντι, μωρ' βάιζο μ, ντι”! Δεν θα πω όμως το ίδιο καλά λόγια για τον Δ. Κυριαζή, τον καθηγητή του Α.Π.Θ., που παραχωρεί τη συνέντευξη. Πέρα από τις αντιφάσεις και τα ερωτηματικά που γεννιούνται στη γλωσσολογική πλευρά του θέματος, ο καθηγητής, προχωράει και σε εθνολογικές αποφάνσεις λίαν προβληματικές, οι οποίες, κάτω από προϋποθέσεις, γίνονται άκρως επικίνδυνες. Εξηγούμε: 1. Τα αρβανίτικα είναι διάλεκτος ή γλώσσα; Τα αρβανίτικα δεν είναι μία αλλά πολλές διάλεκτοι που διαφέρουν ακόμα και από χωριό σε χωριό. Ομιλούμενα δε από δίγλωσσους Έλληνες, δέχονται, ανάλογα με την περιοχή και με τις συνθήκες ζωής του συγκεκριμένου πληθυσμού, διαφορετικές μεταλλάξεις. Είναι λογικό, πχ, οι Υδραίοι να πλάθουν τη δεύτερή τους γλώσσα διαφορετικά από ότι οι Σουλιώτες. 2. Αλλά και η λεγόμενη “Αλβανική γλώσσα” δεν είναι μία ενιαία γλώσσα αλλά διαθέτει πολλές εκδοχές! Και δεν εννοώ τη σημερινή γλώσσα αλλά τη γλώσσα του 19ου αιώνα όπου η Σκιπερία ακόμα δεν είχε ιδρυθεί και άρα ο μηχανισμός ομογενοποίησης, των διαφορετικών παραλλαγών, μέσω της παιδείας, δεν έχει ενεργοποιηθεί. Έχω υπόψη μου το μνημειακό Λεξικόν της Αλβανικής Γλώσσης του Κωνσταντίνου Χριστοφορίδου, Εν Αθήναις, Τύποις Π. Δ. Σακελλαρίου, 1903. Εκεί, εκτός από το ότι όλα γράφονται ακόμα με ελληνικά γράμματα, παρατίθενται και οι παραλλαγές του κάθε λήμματος ανάλογα με την περιοχή, πχ Πρεμετή, Κρούια, Άνω Αλβανία κλπ. 3. Όταν το 1903, εξακολουθεί να έχει μια τέτοια πολυμορφία και δεδομένου ότι γραπτά μνημεία της γλώσσας αυτής έχουμε μόλις τον 16ο αιώνα, πώς είναι δυνατόν να ισχυριζόμαστε ότι ξέρουμε ποια είναι η “αρχαϊκή Αλβανική γλώσσα”; Ποια είναι αυτή η γλώσσα και με ποιο τρόπο τη μελετάμε ώστε να τη συγκρίνουμε με τις αρβανίτικες διαλέκτους και να βγάζουμε το ένα ή το άλλο συμπέρασμα; Γιατί να μην είναι η διάλεκτος της Αττικής ή της Αργολίδας ή της Καρυστίας η “αρχαϊκή Αλβανική γλώσσα” και να είναι κάποια άλλη από την περιοχή του Γενούσου ποταμού; Τι είναι αυτό που δίνει μεγαλύτερο ειδικό βάρος σε μια γλωσσική παράδοση της Κρούιας και όχι στην αντίστοιχη του Μοριά; Στο κάτω κάτω, από όσο μπορούμε να υπολογίσουμε σήμερα, το πιο δυναμικό και το πιο πολυπληθές κομμάτι των πληθυσμών αυτών μετακινήθηκε νότια και αποίκησε τόσο την Νότια Ελλάδα, την Κύπρο και τα νησιά όσο και τη Νότια Ιταλία και τη Σικελία αργότερα. 4.
Η άποψη που υποστηρίζει ο καθηγητής ότι το κράτος δεν δημιούργησε συνθήκες για