Rode Kruis zoekt jong bloed

Nieuwe, jonge bloeddonoren zijn levensnoodzakelijk. Deerlijkenaar Bram Vandekerkhove is teamleider in het donorcentrum van Kortrijk. Hij vertelt ons over het belang van (jong) bloed.

Bloed of plasma doneren, hoe gaat dat, stap voor stap en druppel voor druppel?

Bram: ‘We schrijven je administratief in en controleren onder meer jouw naam en geboortedatum. Daarna moet je een medische vragenlijst invullen. In de mobiele centrales, zoals de bloedinzamelingen in de Wieke in Deerlijk, is dat op papier. Bij ons in het donorcentrum, dat je vindt in de K in Kortrijk, is dat elektronisch. Met behulp van die lijst krijgen we een zicht op jouw algemene gezondheidstoestand en eventuele risico’s, zoals reizen naar bepaalde risicogebieden. Met die ingevulde vragenlijst passeer je ter plaatse bij een arts. Die bepaalt of er een risico is voor jou als donor of voor iemand die jouw gedoneerd bloed krijgt. Als de arts groen licht geeft, kom je terecht in de afnamezaal. Daar installeren we je op een bedje, omringen we je goed en krijg je nog wat uitleg. We spannen kortstondig een knelband aan en gaan op zoek naar een geschikte ader. Die ader ontsmetten we uitgebreid. Daarna voel je een kort prikje. Het bloed of plasma doneren zelf duurt maximum 12 minuten. Bij plasmadonatie heb je enerzijds de afname, maar we geven de bloedcellen en bloedplaatjes terug. Daar zit je met een proces van afname en teruggave. Dat verloopt via dezelfde naald. Je krijgt daarvoor dus geen extra prik. Na de donatie verwijderen we de naald uiteraard. Je zal even druk moeten leggen op de plaats van de prik en we leggen een drukverbandje. Als je je goed voelt, dan kan je naar de postdonatieruimte. Dat is eigenlijk onze cafetaria, waar je nog in alle rust iets kan eten of drinken. Als je je na 15 minuten nog altijd goed voelt, dan kan je met een gerust hart vertrekken uit het donatiecentrum.’

Mag je zelf naar huis rijden?

Bram: ‘Absoluut. Je kan perfect alle activiteiten hervatten. We raden enkel af om intensief te sporten vlak na een bloeddonatie. De zuurstofcapaciteit in jouw bloed ligt tijdelijk wat lager, dus dat merk je bij het sporten wel. Maar je kan perfect een voertuig besturen of gaan werken.’

Wat is het verschil tussen plasma en bloed?

Bram: ‘Plasma is een onderdeel van bloed. Het is het vloeibare gedeelte, zonder de bloedcellen. Bloed is de totale vloeistof, het plasma met de bloedcellen, dus de rode en witte bloedcellen en de bloedplaatjes. Volbloed, zoals wij dat noemen, kan je doneren op mobiele bloedinzamelingen, waaronder hier in Deerlijk. In het donorcentrum richten we ons sterk op plasma. Dat zamelen we niet in op verplaatsing. De toestellen die we daar meehebben, zijn er niet geschikt voor.’

Moet je aan bepaalde voorwaarden voldoen om bloed te mogen geven?

Bram: ‘Als bloed geven een gevaar vormt voor jou als donor of wanneer jouw bloed een gevaar is voor de persoon die het ontvangt, dan moeten we je als donor weigeren. Dat is bijvoorbeeld zo bij iemand die HIV-positief is. Een zwangere vrouw mag ook geen bloed geven, omdat ze die reserves op dat moment niet kan missen. Het is daarom dat je elke keer opnieuw onze vragenlijst moet invullen en waarom je elke keer opnieuw bij de arts moet passeren. Alleen zo zijn we er zeker van dat alles voor iedereen veilig verloopt.’

Hoeveel keer mag je doneren?

Bram: ‘Bloed mag je om de 2 maanden doneren, met een maximum van 4 keer per jaar. Plasma mag je elke 2 weken doneren. Je kan dat ook perfect combineren met bloed geven.’

Waarom moet je bloed geven?

Bram: ‘Bloed heb je nodig voor mensen die bloedverlies geleden hebben. Bijvoorbeeld door een darmbloeding, een zwaar ongeval, na veel bloedverlies tijdens een bevalling, complicaties bij een operatie enzovoort. Die mensen hebben een acute nood aan bloed. Plasma is dan weer een product dat vaak gebruikt in de verwerking van geneesmiddelen. Mensen met kanker krijgen vaak te maken met stollingsstoornissen. Daarom gebruiken we stollingseiwitten uit plasma om die mensen te helpen. Mensen met primaire immuunziektes hebben dan weer plasma nodig om te overleven. Om de zoveel weken of maanden moeten zij aan een infuus met plasma. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden.’

Waarom is Rode Kruis-Vlaanderen vooral op zoek naar jonge donoren?

Bram: ‘Voor alle duidelijkheid: bloed van een 80-jarige is evenveel waard als dat van een 18-jarige. Het is wel zo dat een 80-jarige een veel groter risico heeft om bepaalde aandoeningen te ontwikkelen waardoor die geen bloed meer kan of mag geven. Bij een 18-jarige is die kans klein. Die kan normaal gezien nog veel langer komen doneren. We hebben dus jonge donoren nodig om de bloedvoorraden op peil te houden. We weten dat in Vlaanderen ongeveer 3 % bloeddonor is. Deerlijk haalt dat gemiddelde. Maar het is ook zo dat 70 % van de bevolking in zijn leven wel eens een bloedproduct nodig heeft. Er is dus nog zeker ruimte voor verbetering.’

Wat zou er gebeuren mocht er een tekort zijn aan donoren?

Bram: ‘Dan valt er een stukje hulpverlening weg. Bloed kan je niet vervangen. Met de huidige wetenschappelijke en medische inzichten is dan niet mogelijk. Er bestaan geen goeie alternatieven. Dus als mensen geen bloed of plasma doneren, dan zullen de mensen met stollingsstoornissen, met immuunziektes of acute bloedtekorten daar helaas de gevolgen van dragen.’

Welke reactie krijg je van donoren?

Bram: ‘Mensen die voor het eerst komen doneren, zeggen vaak dat ze er eerder aan waren begonnen, hadden ze geweten dat het ‘maar dat’ was. Als mensen die al vaak doneerden, horen welke impact ze hebben door de kleine inspanning die ze leveren, dan vallen ze bij wijze van spreken uit hun bedje in het donatiecentrum.’

Vanaf welke leeftijd mag je doneren?

Bram: ‘Dat mag vanaf 18 jaar. Vroeger kon je doneren tot je 65e. Nu is die bovengrens weg, al moet je er wel aan beginnen voor je 65 e om verder te mogen doneren.’

Maakt het uit welke bloedgroep je hebt?

Bram: ‘Elke bloedgroep is noodzakelijk. O- kan je aan iedereen geven, maar mensen zijn het meest gebaat met hun eigen bloedgroep. Van een vaak voorkomende bloedgroep heb je veel donoren met die bloedgroep, maar je hebt ook veel mensen die hem nodig hebben. Mensen kunnen op de website www.rodekruis.be/bloedvoorraad de voorraad van hun bloedgroep bekijken. We bekijken dat dag per dag en week tot week. Op basis daarvan durven we al eens vragen aan iemand die plasma komt geven, of die het ziet zitten om ook bloed te geven. Dat kan maar om de 2 maanden en dan is dat soms een betere optie om de voorraden aan te vullen. Het omgekeerde kan ook. Bloed is 42 dagen houdbaar, dus als de voorraad van jouw bloedgroep hoog staat, is een plasmadonatie soms nuttiger.’