6 minute read
Erfgoed
De schuttersgilden van Betekom
De mogelijkheden om vandaag aan sport te doen in de gemeente zijn bijzonder groot en divers. Dat is niet altijd zo geweest. Vroeger was vrije tijd een schaars goed en deed iedereen liever andere dingen na de zware dagtaak dan zichzelf in het zweet te werken. Dit betekende echter niet dat er helemaal geen sport beoefend werd. Vele dorpen in de wijde omgeving telden vanaf de late middeleeuwen een schuttersvereniging. In Betekom waren er tijdens het Ancien Régime zelfs twee. De vrijwilligers van het GA&DC laten jou graag van nabij kennismaken met deze bijzondere sportverenigingen.
De grote en de jonge SintSebastiaansgilde
Het ontstaan van schuttersverenigingen in de lage landen wordt in de middeleeuwen gesitueerd. Zeker in de steden waren ze gestructureerd in strak georganiseerde gilden en werden ze ingeschakeld in de verdediging van de stad wanneer gevaar dreigde. Op het platteland speelde het militaire karakter van de gilden minder en was ontspanning van de leden het voornaamste doel. Net als alle andere verenigingen uit die tijd, waren ook de schuttersverenigingen nauw verbonden met de kerk. De twee Betekomse gilden hadden de heilige Sebastiaan als patroon. Deze officier in de lijfwacht van de Romeinse keizer Diocletianus gebruikte zijn positie om christenen in het Rome van de derde eeuw te redden. Toen hij op een dag ontmaskerd werd, werd hij vastgebonden aan een boom en doorzeefd met pijlen. Als bij wonder overleefde hij de executie. Het leverde hem een heiligverklaring en eeuwige aanbidding door menig schutter op.
In 1597 was de Betekomse pastoor Godfried Van Gent deken van de grote gilde, die op dat moment 26 leden telde en de oudste gilde van het dorp was. De jonge gilde had de heer van Rivieren als meester en kon op 36 leden rekenen. Wanneer precies beide gilden in Betekom ontstonden, is niet geweten. Het feit dat in een geschreven document uit 1484 al sprake was van de jonge gilde geeft alleszins een indicatie. Schieten, bidden en feesten
De grote gilde bezat op het einde van de zestiende eeuw een gildehuis dat meer dan waarschijnlijk in de noordoosthoek van het huidige Corneel Vissenaekensplein stond. In de buurt van het huis bevonden zich twee evenwijdige rijen bomen waar de doelen opgesteld stonden. Zeker tot het einde van de zeventiende eeuw werd gesproken over ‘De Schuttershof’ wanneer iemand het over deze plek had. Of de jonge gilde ook een eigen huis had, is niet duidelijk. In het begin van de achttiende eeuw moesten ze zich tevreden stellen met een lokaal in het huis ‘De Sebastiaen’ op het dorpsplein. Hun schietoefeningen vonden plaats op de Molenberg, waar ten noordwesten van de molen een staande wip stond.
Naast schieten, hielden de gildebroeders ter tijd en stond van een goed feest. De absolute hoogdag was de zogenaamde ‘Vogeldag’. Voor de grote gilde viel die op 1 mei en de jonge gilde vierde feest op 3 mei. De feestdag startte gewoonlijk met een gezongen mis in de kerk, waarbij de broeders in processie ten offer gingen. Eens de schutters zich met elkaar gemeten hadden en de beste schutter tot koning gekroond werd, konden de benen onder tafel voor een onvervalst teerfeest. Ook de feestdag van Sint-Sebastiaan (20 januari) en Sacramentsdag (tweede donderdag na Pinksteren) stonden trouwens met stip in de agenda’s genoteerd.
Een tweede adem
Na de Franse Revolutie draaiden de schuttersactiviteiten tijdelijk op een laag pitje. In 1829 werd de jonge gilde opnieuw opgericht en die floreerde als nooit tevoren. In 1908 kwam er echter een serieuze kink in de kabel toen er onenigheid ontstond over de bewaarplaats van enkele voor de gilde erg belangrijke attributen, zoals de stichtingsoorkonde, de vlag
en de breuk. De gildebreuk was een prachtig sieraad dat de winnaar van de koningsschieting voor een jaar mocht dragen en dus van erg grote waarde was voor de vereniging en haar leden. Er werd geen overeenkomst gevonden, waardoor een deel van de leden zich afscheurde en een nieuwe gilde begonnen. Beide gilden zouden nog een tijdje verder doen, maar tijdens het interbellum verschoten ze een voor een hun laatste pijlen. Daarmee was er gelukkig geen einde gekomen aan een eeuwenlange traditie van boogschieten in Betekom. In 1857 al zag met de Koninklijke Wipmaatschappij de Eendracht een nieuwe handboogvereniging het daglicht. In tegenstelling tot de gilden, die tradities hoog in het vaandel droegen, richtte de Eendracht zich meer op ontspanning en het pure plezier van het schieten. De Eendracht organiseerde tot het begin van de 21ste eeuw geregeld wedstrijden in Betekom. Na al die jaren zijn ze vandaag nog steeds actief!
Een hoogdag voor iedereen die geïnteresseerd is in genealogie
Ben je geïnteresseerd in de geschiedenis van beroemde of minder bekende families? Wens je zelf de handen uit de mouwen te steken en jouw eigen familiestamboom uit te pluizen? Wees dan op zondag 18 september 2022 van de partij voor de 28ste editie van de Stambomendag van het GA&DC. Die dag kan je doorlopend van 9.00 tot 18.00 u in GBS De Puzzel te Begijnendijk kennismaken met verschillende genealogische verenigingen en heemkundige kringen uit de streek. Zij stellen allen een uitgebreide genealogische verzameling ter beschikking, waarin je naar believen kunt opzoeken en grasduinen. Daarnaast vind je er ook een uniek aanbod aan originele Popp-plannen en –leggers van de complete verzameling van de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant.
Interessante lezingen Naar goede gewoonte worden tijdens de Stambomendag ook interessante gastsprekers aan het woord gelaten. Zo geeft beroepsgenealoog Jan Caluwaerts van Family Research Belgium om 11.00 u een toelichting over de clanstructuren in Leuven en Brussel. Annelies Coenen van het Algemeen Rijksarchief vertelt van 14.00 tot 16.00 u alles over de digitaliseringsprojecten van het Rijksarchief en de zoekrobot ‘Zoeken in het Rijksarchief’.
De vrijwilligers van het GA&DC organiseren een reeks erfgoedwandelingen in de gemeente. Onder leiding van ervaren gidsen ga je op zoek naar verborgen en minder verborgen pareltjes van het erfgoed in de ruimste zin. Zij staan niet alleen stil bij oude monumenten, maar hebben ook aandacht voor het levend erfgoed (bv. de flora) en de vorming van het landschap.
Over de Schreef: de grenzen van onze gemeente. Deel 1: het zuidoosten van Betekom. Zondag 28 augustus 2022
Afspraak om 13.30 u aan de parking van sportpark Grote Baan te Betekom. Het Gemeentelijk Archief en Documentatiecentrum (GA&DC) bestaat uit een kleine groep van enthousiaste vrijwilligers met een passie voor het verleden van de gemeente. Hun interesse in de geschiedenis van Begijnendijk en Betekom varieert van documenten, foto- en ander beeldmateriaal tot objecten en geluidsfragmenten. Alles wat toelaat om de rijke historie van de gemeente te belichten en te reconstrueren, boeit hun.
In de loop van de jaren werd een behoorlijke brok aan informatie, beeldmateriaal en objecten verkregen. Je kan dat materiaal op vaste dagen of na afspraak in het centrum raadplegen. Het spreekt voor zich dat de leden ook zelf aan de slag willen met deze verzameling. Zij trachten het rijke verleden van de gemeente weer tot leven te brengen via specifieke activiteiten, zoals het geven van lezingen, het organiseren van filmavonden en een stambomendag, het fotograferen en filmen van gebeurtenissen en de deelname aan activiteiten van andere verenigingen. Sommige projecten resulteren in een artikel, brochure of boek.
Ben je geïnteresseerd in de geschiedenis van de gemeente en wil je actief mee de handen uit de mouwen steken? Dan ben je meer dan welkom bij het GA&DC.
www.gadc.be gadc@begijnendijk.be
